Vroeg versus laat ontstane vorm van de ziekte van Alzheimer Piet Eikelenboom
description
Transcript of Vroeg versus laat ontstane vorm van de ziekte van Alzheimer Piet Eikelenboom
Vroeg versus laat ontstane vorm van de ziekte van Alzheimer
Piet Eikelenboom
Psychiatrie, VUMC, AmsterdamNeurologie, AMC, Amsterdam
Apeldoorn, 5 juli 2012
Clinical symptoms of Auguste D
51 years old woman with paranoid symptoms and memory disturbances
During hospitalisation desorientation in time
and space, severe impairment to learn new information, language problems, apraxia.
Terrific crying for hours, hallucinations, delirious episodes.
Progressive dementia and death 4,5 years after admission
Ziekte van Alzheimer van een neuropathologische diagnose tot een klinische label
Britse bijdrage: Roth, Tomlinson Blessed jaren vijftig en zestig vorige eeuw
USA: Veranderde zienswijze NIA omstreeks 1978.
ALZHEIMER’S DISEASENEUROPATHOLOGICAL HALLMARKS
Extracellular Aß deposits Hyperfosforylated tau
Doulestaining Congo red and A-beta
AD: Abeta/Congo-red
diffuse plaques
Cleavage of Amyloid Precursor Protein (APP)
Plasma membrane
APP
β-secretase γ-secretaseα-secretase
Aβ40/42
Proteinaggregation and fibril formation
monomer
low n-oligomer
fibril intermediates
fibrils
Neuritic plaqueDiffuse plaque
Amyloid precursor protein
Amyloid
bloodvessel
Glial cells
Alzheimer’s disease: Amyloid cascade hypothesis
Neurons
Neurofibrillary TanglesNeuronal loss
I II III IV V VI Neuropathological staging
Clinical diagnosis- death (8 years)
Cognitive impairment
Rela
tive
occu
renc
e
Disease duration (years)0 5 10 15 20 25 30
Aβ deposits Neurofibrillary tangles
Adapted from Nelson et al., JNEN 2008
Amyloid β deposits and Neurofibrillary pathology
CSF markers (tau) and AD
De ziekte van Alzheimer en Aβ
Etiologie: stoornis van de Aβ productie
Diagnostiek: Beeldvorming Aβ in hersenen en bepaling Aβ en tau in liquor
Therapie: remming Aβ productie of stimulering van opruiming.
0.5
1.0
1.5
2005 2015 2025 2035 2045
milllionUK patients
year
< 75 “type I”
≥ 75 “type II”
SOURCE: UK Alzheimer Society
patiënten in onderzoekpatiënten in bevolking
Leeftijdsdistributie patiënten met dementie:• in wetenschappelijk onderzoek (6953) • in bevolking (180.000)
0
5
10
15
20
25
30
35
60-64 65-69 70-74 75-79 80-84 85-89 90-94
oververtegenwoordiging ondervertegenwoordiging
Lancet Neurology 2004
Klinische verschillen vroeg versus
laat ontstane AD
Vroeg ontstaan: In vroegstadium gekenmerkt door visuospatiële symptomen, stoornissen in de
uitvoerende functies en van de aandacht. Geheugenfunctie nog relatief gespaard.
Laat ontstaan: In vroegstadium staan geheugenstoornissen centraal en minder
uitgesproken zijn stoornissen van taal en praxis.
Etiologische verschillen in vroeg en laat beginnende vormen van de ziekte van Alzheimer
Vroeg beginnend: bij de familale vorm primaire oorzakelijke factor in stoornis van de Aβ productie
Laat ontstaan: (sporadische vorm): multifactorieel bepaald. Risicofactoren: Genetische bijdrage van
polymorfisme van lipoproteines en immuunfactoren); vasculaire factoren; metabole
factoren.
Diagnostische verschillen in vroeg en laat beginnende vormen van de ziekte van Alzheimer
Neuropsychologisch verschillen in profiel
Beeldvormend onderoek: meer witte stof patholgie, PET scan voor Aβ overlap niet demente ouderen
Liqour: tau en Aβ boven 75 jaar geringe specificteit
AD: complement C3d in plaques and vascular amyloid
AD: C3d
Microglia in Alzheimer’s disease
HLA-DR and Congo red
type I AD
type II AD
causal genesother causes
Environmental factorsHead trauma
Vasculair factors
Vulnerability genes:pro-inflammatoir genotype
ApoE, clusterine, CR1
Disturbance Aßclearance
Disturbance Aß
production
DisbalanceAß production/clearance Aß deposits
Diabetes, arteriosclerosis en de ziekte van Alzheimer
Vroeg beginnende vormen: stoornissen in de productie van insuline, cholesterol of Aβ zijn
primair in de pathogenese
Laat ontstane vormen: stoornissen in opruimen van cholesterol en Aβ, en insuline resistentie
zijn cruciaal in de pathogense.
Laat ontstane sporadische vorm van AD
1. Gemengde type vasculair en neurodegeneratieve(Alzheimer) karakteristieken.
2. Frequente somatische comorbiditeit (diabetes, vasculaire ziekten)
3. Neuropathologische heterogenteit boven 80 jaar (bijvoorbeeld hippocampale sclerosis).
Vroeg vesus laat onstane beelden.
Vroeg ontstaan orgaan specifiek (bijbvoorbeeld diabetes de pancreas) laat ontstaan meer
systeemaandoening met als gemeenschappelijk determinant betrokkenheid metabool syndroom,
vasculaire factoren en de aangeboren immuniteit.
De hersenen als de zetel van psychiatrische stoornissen
de bloed-hersen barriere
Immuniteit
Aangeboren immuniteit Verworven immuniteit
humoraal cellulair humoraal cellulair complement macofagen lymfocyten antilichamencytokines
Dementie, delier en depressie
- Aangeboren immuniteit- HPA-as- metabole factoren
Zijn wij onze hersenen of ons lijf?
Dementie, delier en depressie
- Depressie en dementie (Paul Naarding)
- Delier en dementie (Barbara van Munster)
IL-1IL-6TNF
AChACh
Conclusies
- Ouderenpsychiatrie van emancipatie (1965-1990) naar specifieke deskundigheid (1990-
- Ontwikkeling laatste jaren (de oudste ouderen)a) verschillen tussen vroeg en laat onstane vormenb) klinische samenhang van comorbide laat ontstane stoornissenc) de pathogenetische samenhang (meer systeemziekten dan lokale orgaanpathologie). d) consequenties voor diagnostiek en behandeling)
-