vqn - WordPress.comvqn akqUbr- dsMbr 2009 - 5 bwicaF nUMidwqIaF hfkF qoN[ mYN surq PVdf hF jdoN...

67
vqn akqUbr- dsM br 2009 - 1 vqn www.watanpunjabi.ca akqUbr-dsMbr 2009 sM pfdk: suKvMq huM dl, sfDU ibinMg sihXogI: hrpR Iq syKf, pfl ibinM g ies aMk ivwc sPf sM prk 2 kivqfvF do kivqfvF zf: gurbKsL BMzfl 3 sU hf lhU jF kflf lhU ? sqvM q sonM U 4 do kivqfvF mMgy sprfey 4 sfl mu bfrk hrkMvljIq sfihl 5 kuwJ isLar aqy kuw J bo lIaF ieilafs muhMmd 5 nftk su wcy hwQ ajmyry ro zy 6 lVIvfr nfvl DrqI Dn nf afpxf jgdIsS cMdr 29 prdf jo Au WT igaf prmfxU ibjlI bfry ku wJ svfl su KvMq huMdl 40 ly K lfl isMG idl lokF df ienklfbI kvI zf: rO xkI rfm 49 ircrz zfikM njL- rw b df Bu lyKf (df gO z izilAUXn) sfDU ibinM g 53 sfDF df ByV su Kdy v isw DU 58 lo hVI df iqAuhfr: bdldy pirpy K muKvIr isMG 62 dUsry vY WbsfeItF qo N coxvIaF ilKqF 64 srgrmIaF 65 bI sI dy pM jfbI ly KkF dy nF 67

Transcript of vqn - WordPress.comvqn akqUbr- dsMbr 2009 - 5 bwicaF nUMidwqIaF hfkF qoN[ mYN surq PVdf hF jdoN...

Page 1: vqn - WordPress.comvqn akqUbr- dsMbr 2009 - 5 bwicaF nUMidwqIaF hfkF qoN[ mYN surq PVdf hF jdoN mYsuxdf hF DfrF dI avfè df gOx igVdynlLkydf sMgIq glLI c iPrdI bhukr irdm pwiTaF vflLI

vqn

akqUbr- dsMbr 2009 - 1

vqn www.watanpunjabi.ca

akqUbr-dsMbr 2009

sMpfdk: suKvMq huMdl, sfDU ibinMg

sihXogI: hrpRIq syKf, pfl ibinMg

ies aMk ivwc sPf sMprk 2

kivqfvF do kivqfvF zf: gurbKsL BMzfl 3

sUhf lhU jF kflf lhU? sqvMq sonMU 4

do kivqfvF mMgy sprfey 4 sfl mubfrk hrkMvljIq sfihl 5 kuwJ isLar aqy kuwJ bolIaF ieilafs muhMmd 5 nftk suwcy hwQ ajmyry rozy 6

lVIvfr nfvl DrqI Dn nf afpxf jgdIsS cMdr 29

prdf jo AuWT igaf prmfxU ibjlI bfry kuwJ svfl suKvMq huMdl 40

lyK lfl isMG idl lokF df ienklfbI kvI zf: rOxkI rfm 49

ircrz zfikMnjL- rwb df BulyKf (df gOz izilAUXn) sfDU ibinMg 53

sfDF df ByV suKdyv iswDU 58

lohVI df iqAuhfr: bdldy pirpyK muKvIr isMG 62

dUsry vYWbsfeItF qoN coxvIaF ilKqF 64

srgrmIaF 65

bI sI dy pMjfbI lyKkF dy nF 67

Page 2: vqn - WordPress.comvqn akqUbr- dsMbr 2009 - 5 bwicaF nUMidwqIaF hfkF qoN[ mYN surq PVdf hF jdoN mYsuxdf hF DfrF dI avfè df gOx igVdynlLkydf sMgIq glLI c iPrdI bhukr irdm pwiTaF vflLI

vqn

akqUbr- dsMbr 2009 - 2

__________________________________________________________________

sMprk

suKvMq huMdl [email protected] 604-595-5767

sfDU ibinMg [email protected] 604-437-9014

hrpRIq syKf [email protected] 604-599-4986

pfl ibinMg [email protected] 778-889-8255

icwTI/pwqr Byjx df pqf: 13286 - 55 A Ave., Surrey, BC, Canada, V3X 3B3

_________________________________________________________________________

kfpIrfiet noits

ijhVI ilKq dy aMq ivwc ieh noits idwqf igaf hY ik “ies ilKq dy kfpIrfeIt lyKk dy hn”, Aus ilKq nUM iksy hor jgh Cfpx qoN

pihlF lyKk koloN iejfjLq lYxf jLrUrI hY[

aijhy noits qoN ibnF CpIaF ilKqF nUM dUsrIaF pRkfsSnfvF ivwc Cfipaf jf skdf hY, pr Cfpx smyN vqn df hvflf dyxf jLrUrI hY[ -

adfrf vqn

_________________________________________________________________________

vqn ivc CpIaF rcnfvF nfl vqn df sihmq hoxf jLrUrI nhIN, ivcfr lyKkF dy inwjI hn[ vqn dy pihlF rih cuwky aqy mOjUdf

ahudydfr afnryrI hn[

Opinions expressed are of the individual writers and may not necessarily reflect the policies of Watan.

All officeholders and members of Watan, past and present, have been and are honorary associates.

__________________________________________________________________________

kImq

aOnlfeIn www.watanpunjabi.ca muPq[

ipRMitz kfpI iewk aMk: 5 zflr

sflfnf cMdf zfk rfhIN (isrP AuWqrI amrIkf leI): 25 zflr

afpxy cYWk suKvMq huMdl jF hrpRIq sfrf dy nF bxfAu[

_______________________________________________________________________

Page 3: vqn - WordPress.comvqn akqUbr- dsMbr 2009 - 5 bwicaF nUMidwqIaF hfkF qoN[ mYN surq PVdf hF jdoN mYsuxdf hF DfrF dI avfè df gOx igVdynlLkydf sMgIq glLI c iPrdI bhukr irdm pwiTaF vflLI

vqn

akqUbr- dsMbr 2009 - 3

do kivqfvF

zf: gurbKLsL isMG BMzfl

vIkaYNz vflI DI

hr vIkaYNz `qy DI Gr afAuNdI hY CwqIaF hoeIaF kMDF nUM Gr bxfAuNdI hY

DI afAuNdI hY qF bxdf hY ivhVf irwdm cmn sMgIq kmrf gIq aqy Gr kivqf

Gr afAuNdI hY DI qF cihkdf hY jMgfilaf dr mohvMqI qRyl nfl huMdf hY cmn qr lMmI aflsI nINd qoN jfgdf hY Gr aqy PYl jFdy ny iesdI kuMGVI mfnisk Auzfx dy pr

afAuNdI hY DI qF jfg pYNdy ny mfipaF dy lMmIaF qfx ky suwqy hoey afhr suMn-smfDI ivc huMdf ey isafxIaF pr BolIaF gwlF df pfsfr Gr dI hr vsq isrjdI ey ijAuNdf-jfgdf sMsfr aqy iek ibMdU `qy ismty Gr df huMdf ey ivsqfr

bytI afAuNdI hY Gr qF ClkdIaF ny mmqfeI lor dIaF qsLbIhF muskrfAuNdIaF ny Kfxy dIaF qrjIhF ivhVy ivc shylIaF sMg lwgdIaF ny qIaF aqy hwsdIaF ny Gr dIaF guMmsum nIhF

bytI Gr afAuNdI hY qF tuwtdf ey bymOsmI iekwl df grUr mF dI sFJI buwkl huMdI ey nUro-nUr bfbl dy supinaF nUM pYNdf BrvF bUr aqy vfps prq afAuNdf ey bIqy smyN df srUr

bytI afAuNdI hY qF zlkdf hY Gr `coN DI Jlkfrf cmkdf hY DI `coN Gr df njLfrf qrqIb-bwD huMdf ey iKlfrf aqy Gr nUM arQF df imldf hulfrf

ivhVy dI Xuwg-jIxI pYV-cfl aqy Gr df suwcf lfl myrI hPLqfvrI DI agly vIkaYNz `qy Gr bxn

aqy bxfAux dI afsQf JolI `c Dr somvfr svwKqy hI vfps hostl prq jFdI hY[

hr vIkaYNz `qy[......

!!

hmsPLr njLmF

mY hr rojL tryn ivc sPr krdf hF myry nfl sPr krdIaF ny myrIaF njLmF

iek njLm afpxy dys nUM jf rhy BeIey dy sMjoey supinaF nUM buxdI hY jo kuJ ku sYNkiVaF dI kmfeI nfl JuwgI dI AuDVI hoeI Cwq qy pirvfr dI BuwK imtfAux df ruwdn krdI hY BeIey vloN bIVI dy DUMeyN dy CwilaF `c isrjy supneI sMsfr `c guafcx nUM icqvdI hY

iek njLm ipCly iqMn dhfikaF qoN gwzI dy sPLr `c sPr bxy sKsL dI hY jo sPLr dy muwkx dI ieMqjLfr ivc Kuwd muwkx iknfry hY Ausdy cyiqaF `c Augmdy hI nhIN rojLfnf BwjdOV `c guafc geI jIvn-Xog ijMdgI dy nksL[ njLm socdI hY Blf! msLIn bx ky bMdf ikMnf ku icr jI skdf hY?

iek njLm kol bYTy bjurg dIaF awKF ivcly hMJU jLIrdI hY jo afpxI DI nUM pRdys qorn jf irhf hY aqy DI dy BivwK dIaF sLMkfvF aqy icMqfvF JuwrVIaF Bry ichry `qy KuxIaF peIaF ny[ DI nUM BfvyN pRdys jfx df cfa hY pr AusdI aMdrlI iqVkx nfl iek cIs-numf KyVf muwK `qy PYilaf hoieaf hY

iek njLm nfl bYTy POjI dI mfniskqf nUM pVn leI XqnsLIl hY jo CuwtI kwtx qoN bfd pltx ivc vfps prq irhf hY AusdIaF sMGxIaF socF ivc kwc dIaF vMgF df sMgIq qoqly bolF df qrlf aqy zMgorI df hyrvf qUPfn qoN pihlF vflI cuwp bxy bYTy ny

Page 4: vqn - WordPress.comvqn akqUbr- dsMbr 2009 - 5 bwicaF nUMidwqIaF hfkF qoN[ mYN surq PVdf hF jdoN mYsuxdf hF DfrF dI avfè df gOx igVdynlLkydf sMgIq glLI c iPrdI bhukr irdm pwiTaF vflLI

vqn

akqUbr- dsMbr 2009 - 4

sPr kr rhI njLm qVPdI, krfhuMdI aqy boJl plHF df Bfr Zox qoN asmrQ jfpdI hY

myry nfl hr rojL sPr `qy rihMdIaF njLmF myrI JolI sUrjI qsLbIhF aqy jfgdy arQF dI KYrfq pfAuNdIaF aqy hrKy hrPF dI DUxI msqk ivc DuKfAuNdIaF ny

mYN hr rojL tryn ivc sPLr krdf hF qF myry nfl sPLr krdIaF ny myrIaF njLmF[

!!

sUhf lhU jF kflf lhU?

sqvMq sonUM

ieh sUhf lhU jF kflf lhU...? KusLIaF nUM Kohx vflf lhU

QoVHf bhuq rwK lE bMidaF leI DrmF leI rwiKaf ikAuN sfrf lhU ieh sUhf lhU jF kflf lhU...?

rgF ivc bicaf mfmUlI ijhf sVkF `qy zuwilHaf hY vfhlf lhU ieh sUhf lhU jF kflf lhU...?

mjLb dI awg ivc Julsy pMjfb iPrky leI mfry AuCflf lhU ieh sUhf lhU jF kflf lhU...?

kfhdI isafsq kfhdf ieh ros hoieaf mOq vMzx nUM kfhlf ieh lhU ieh sUhf lhU jF kflf lhU...?

ikMJ lfhygI awj kuVqy qoN mF mry hoey pwuq df kvfrf lhU ieh sUhf lhU jF kflf lhU...?

“sonMU” ijhy bfgI jy ho jfx kwTy kr dyvygf pfr Auqfrf lhU ieh sUhf lhU jF kflf lhU...?

!!

do kivqfvF

mMgy sprfey

ikhVf Bgq isMG

Bgq isMG qF liVaf sI ivcfrF nflL[ hiQafrF nUM nflL lY ky[

pr awj

Auhdy nfm lyivaF kolL qF hiQafr hn pr ivcfrF qoN swKxy[

ijhdy kolL ivcfr ny Auh hiQafrF dI gwl hI nhIN krdf[

dovyN Bgq isMG dy apxy hox df dm Brdy[ afpxI afpxI bIn vjfAuNdy ienklfb iËMdfbfd dI pMcm sur lfAuNdy[

koeI icMqn df prcm AuTfeI iPrdf eyy koeI ihMmq df Zol vjfeI jFdf ey[ isr qy lY ky topI jF bMn ky kysrI pwg hr koeI Bgq isMG khfeI iPrdf ey[

!!

inwqnym

mYN svyry BfeI dy sMK nflL nhIN AuWTdf[ mYN AuWTdf hF guaFZIaF dIaF iewk dUjy nUM mfrIaF afvfËF nflL[ ik afh kMm qUM kr lY, qy aOh kMm qUM kr lY[ mMdr df twl vI mYnUM nhIN jgfAuNdf[ mYnUM qF guaFZ `c KVkdy bfltIaF kVfhIaF AuTfAuNdy ny[ jdoN Auh mwJF cox pfxI zfhux jF gohf cukx leI vrqdy ny[ mYnUM muwlF dI bFg vI nhIN AuTfAuNdI[ mYN AuTdf hF, mwJF, gfvF qy aiVMgx nflL[ mYN AuWTdf hF kuwkV dI pihlI bFg nflL[ mYnUM iks pfdrI dI duaf vI nhIN AuTfAuNdI[ mYN AuWTdf hF bËurgF dIaF

Page 5: vqn - WordPress.comvqn akqUbr- dsMbr 2009 - 5 bwicaF nUMidwqIaF hfkF qoN[ mYN surq PVdf hF jdoN mYsuxdf hF DfrF dI avfè df gOx igVdynlLkydf sMgIq glLI c iPrdI bhukr irdm pwiTaF vflLI

vqn

akqUbr- dsMbr 2009 - 5

bwicaF nUM idwqIaF hfkF qoN[ mYN surq PVdf hF jdoN mY suxdf hF DfrF dI avfË df gOx igVdy nlLky df sMgIq glLI c iPrdI bhukr irdm pwiTaF vflLI mÈIn dI Qp Qp[ myry aFZ guaFZ dI kMm dI cfl hI myry AuWTx jfgx dI qrqIb bxdI hY[ qy Pyr BfeIaF, pujfrIaF, muwlF qy pfdrIaF df rfm rOÜf pRyÈfn krdf hY[ sfrf idn[ !!

sfl mubfrk

hrkMvljIq sfihl

afK hI dyNdf hF sfl mubfrk, hoxf hY jF hox nhIN ijLMdgI ajy vI nyHrf Zovy, iksmq mMn pr roxf nhI afK hI dyNdf hF sfl mubfrk, pqf hY BfvyN hoxf nhIN

ajy hnHyrf, ho irhY vzyrf, rOsLnIaF `qyy BfrU ajy icMgfVIaF mGdIaF DuKdIaF, nhIN bsMqr qfrU lhU idlF df, bflx mMgdI, jgdI joq buJfAuxf nhIN afK hI dyNdf hF ...

ajy bMbF df rfj hY hr QF, ajy ajLfdI hY gulfm vysvf mIzIaf hiQafr hY bixaf, mfieafDfrI dI rkfn bflI jf nHyry mombwqIaF, nyirHaF qoN GbrfAuxf nhIN afK hI dyNdf hF ...

ajy qF sLfier PrjL qoN bymuwK, jLbr dI bx sfijsL df qoV hwk bgfvq dy hrP qoN zrdy, klm dI nok `qy hIry joV mMinaf AudfsI idl af mwldI, pr qUM isdk guafAuxf nhIN afK hI dyNdf hF ...

ajy imhnq dy hwQ ny bwJy, rjvfiVaF dI cVHdI sLfn ajy ijLMdgI isskIaF BrdI, ajy nf supnf Bry Auzfn swc kUV df XuwD inrMqr, jINady jIa hrfAuxf nhIN iPjLf nf bdlI ijLMdgI aMdr, lVnf hY, GbrfAuxf nhIN afK hI dyNdf hF sfl mubfrk hoxf hY jF hoxf nhIN.. !!

(pfiksqfn dy mMny prmMny pMjfbI kvI krnl muhMmd ieilafs dI nvIN ikqfb “soc hulfry” huxy ijhy CpI hY[ ies ikqfb dI jfx pCfx leI ies ivwcoN kuwJ isLar aqy bolIaF pfTkF leI hfjLr hn[ soc hulfry ivwcoN ieh sLyar aqy bolIaF sfnUM pRoPYsr seId aihmd dy sihXog nfl pRfpq hoeIaF hn[ ies leI asIN AuhnF dy bhuq DMnvfdI hF - sMpfdk)

sLyar:

iqlkx rfhvF lMG jfeI df, pYr sMBl ky DiraF bwcy, PLsl PkIrI, iqMny pldy rfKI kiraf[

swc smuMdr TfTF mfry, JUT zrfkl kqrf JUTy nUM sO Kqry huMdy, swcy nUM kIh Kqrf

mF muhwbq, mF mrwvq, mF ey TMZI CF bfp huMdf Auh ruwK ijs dI CfvyN bihMdI mF

idl myrf iek mIaF imwTU, mMgy imwTI cUrI mYN afKF gumnfmI cMgI, eyK afKy msLhUrI

ieko afzf lfieaf iehny, myrI mn jLrUrI kIvyN ds ieilafs krF mYN iehdI swDr pUrI

bolIaF:

Ehly ho ky ivwQF dy qkdI ivwQF ivwcoN rMg Jfkdf[

kdI axK nUM lIk nf lfvx iswK nhINE BIK mMgdy[

nI mYN qF iesLky BwTI prfigaF `c afp Buwj geI[

jwt iswK leI ey aMgryjLI hYlo hYlo kry iPrdf[

jwt pVH ky vlYqoN afieaf amVI nUM “mfm” afKdf[ ---- ikqfb imlx df pqf hY: Adnan Books, Dubai Plaza, 6th Road Chowk, Murree

Road, Rawalpindi, Pakistan. PH: 0092-51-4417813

Page 6: vqn - WordPress.comvqn akqUbr- dsMbr 2009 - 5 bwicaF nUMidwqIaF hfkF qoN[ mYN surq PVdf hF jdoN mYsuxdf hF DfrF dI avfè df gOx igVdynlLkydf sMgIq glLI c iPrdI bhukr irdm pwiTaF vflLI

vqn

akqUbr- dsMbr 2009 - 6

nftk

suwcy hwQ

ajmyr rozy

!!!

AunHF hwQF dy nfm

jo idny rotIaF pkfAuNdy hn rfq nUM AucIaF iemfrqF sfP krdy hn

!!!

pfqr:

dIpI: Aumr 21 sfl

pfl (jspfl): 28 sfl jymI: 45 sfl

prkfsL: 32 sfl sLYlI: 8 sfl

BUaf: 50 sfl gurjIq: 24 sfl

sYitMg: vYnkUvr ivc iek bhu mMjLlI iemfrq dI sB qoN Qwly vflI mMjLl[

aMk iek idRsL 1

(idRsL ivc idKfieaf igaf sQfn iek bhu mMjLlI iemfrq dI Qwly vflI mMjLl Auqy siQq hY[ ieQyy ikWqfkfrI lokF dy dPqr hn[ mMc dy swjy kyNdr ivc zfktr prkfsL df dPqr hY ijs Auqy ies smy hnyrf hY[ bfkI df sfrf mMc KulHf hY[ sYWt dy ipCly aqy Kwby pfsy dIaF dIvfrF nfl prdy lf ky hor dPqrF df pRBfv pYdf kIqf jf skdf hY pr dPqr rosLnI hox ipCoN vI aMdroN nhIN idsdy[ mMc dy swjy pfsy bfhroN afAux vflf drvfjLf hY[ Kwby pfsy vfly drvfjLy ivcoN lok iemfrq dy hor BfgF ivc jf skdy hn[ ipClI dIvfr ivc iek jflLI vflI iKVkI hY ijs ivcoN ipCly pfsy afAuNdy jFdy lok idKfeI idMdy hn[

mMc dy kyNdr ivc iek myjL aqy kuJ kursIaF peIaF hn ieQy afky mrIjL jF hor lok dPqrF ivc jfx qoN pihlF AuzIk krdy hn[ sYWt dy ipCly swjy ihwsy ivc iek pOdf vI idKfeI idMdf hY[ ies smyN mMc Auqy kuJ sPfeI krn vflf sfmfn ieDr AuDr ipaf hY[

ieh iemfrq kYnyzf dy pwCmI qwt Auqy vsy muwK sLihr vYnkUvr ivc hY ijQy grmIaF dI sLfm nUM nON ds vjy qwk cfnx rihMdf hY[ iemfrq ivc sMunsrF hY, kyvl sPfeI krn vfly lok hI mOjUd hn jo pMj vjy dy krIb af jFdy hn[ ies sQfn qyy sPfeI krn vfly kfmy af ky kOPI bRyk vI krdyy hn[ kfmy bhuqy BfrqI mUl dy mrd qy aOrqF hn[ aOrqF dI igxqI mrdF dy mukfbly bhuqI hY[ kMm krn vflIaF aOrqF ivc Auh vI hn ijnHF dI ividaf nFh brfbr hY aqy hor hunr vI sImq hn, aqy Auh vI jo Bfrq ivc skUlF kfljF dIaF

Page 7: vqn - WordPress.comvqn akqUbr- dsMbr 2009 - 5 bwicaF nUMidwqIaF hfkF qoN[ mYN surq PVdf hF jdoN mYsuxdf hF DfrF dI avfè df gOx igVdynlLkydf sMgIq glLI c iPrdI bhukr irdm pwiTaF vflLI

vqn

akqUbr- dsMbr 2009 - 7

ividafrQxF sn, aiDafpkfvF sn jF dPqrF ivc hor kMm krdIaF sn; aijhIaF aOrqF bhuqI mfnsk iKcoqfx BogdIaF hn[ suwcy hwQ ies vrg dIaF aOrqF qy kyNidRq hY[

ies smyN mMc Auqy hnyrf hY[ ipCokV ivc cwl irhf sMgIq bMd huMdf hY aqy iek gIq dy bol Aucy huMdy hn[)

ikMnHf ikMnHf rfhF dI qUM krI sI kfmnf

iknHI qF rfhIN qyry pYr

iqKV dupihry ruKF hyT Cfieaf KyzdI

ruKF hyT kfhnUM gieEN Tihr

iknHI qF rfhIN qyry pYr

gIq dy nfl hI sihjy sihjy mMc Auqy rosLnI huMdI hY[ kursI Auqy iek jvfn aOrq bYTI hY[ Ausdf mUMh drsLkF vwl hY pr mwQf Juk ky zYsk Auqy lwgf hoieaf hY[ iKwlry vflF ny Ausdf ichrf aqy moZy Zky hoey hn[ swjI bFh zYsk Auqy iswDI peI hY aqy KwbI lukI hoeI hY[ zYsk dy swjy pfsy iek tYlIPon ipaf hY[ kuVI aihwl hY aqy pCfxnI musLkl hY[ tYlIPon kol inwkI ijhI sLIsLI peI hY ijs ivc icwtIaF golIaF hn[ ipCokV ivc cwl irhf sMgIq bMd huMdf hY[

mMc dy Kwby drvfjLy ivcoN jspfl dfKl huMdI hY Aus kol sPfeI krn vflf sfmfn hY[ Auh socF ivc pUrI qrF msrUP lgdI hY aqy byiDafny hI eyDr EDr kursIaF qy brwusL mfrdI hY[ Pyr myjL sfP krn lgdI hY[ acfnk AuhdI njLr kuVI Auqy pYNdI hY[ pfl iek dm qRBk ky ipCy ht jFdI hY[ afpxy jLor jLor dI DVk rhy idl qy hwQ rKdI hY[ Auh cuPyry njLr mfrdI hY aqy zr jFdI hY[ hOslf krky kuVI dy nyVy afAuNdI hY qy AusnUM ghu nfl vyKdI hY[ "hYlo" kihMdI hY pr kuVI Ausy qrF peI rihMdI hY[ AuhdI njLr golIaF vflI sLIsLI Auqy pYNdI hY[ cuwk ky vyKx lgdI hY pr kuJ soc ky sLIsLI nUM hwQ nhIN lfAuNdI[ Pyr hOlI ijhI kuVI df hwQ ihlfAuNdI hY[ ihwlx nfl kuVI df hwQ myjL qoN Qwly lutk jFdf hY[ jspfl kfhlI nfl kuVI df hwQ Pyr myjL qy rwK idMdI hY qy iekdm ipWCy htdI hY[ Ausdf idl hor jLor jLor dI DVkdf hY[ Auh kfhlI kfhlI myjL Auqy ipaf Pon GMumfAuNdI hY[ afpxf Kwbf hwQ myjL qy QMm lYNdI hY qy kuJ boldI hY jo drsLkF nUM sfP suxfeI nhIN idMdf[ AusdI boldI boldI dy Kwby hwQ Auqy acfnk aihwl peI kuVI df swjf hwQ itkdf hY qy AusnUM Guwt lYNdf hY[ jspfl dI cIk inkl jFdI hY qy Pon Qwly izwg pYNdf hY[ dIpI iek dm myjL qoN AuTdI hY qy iKViKVf ky hsdI hY[ jspfl ajy vI Aus vwl zrI hoeI cOVIaF awKF nfl vyKdI hY)

dIpI: (hsdI hoeI) ikAuN, qUM qF kihMdI sI mYnUM zr nI lgdf, hux? zrI ik nhINN? (jspfl Ausdf jvfb nhIN idMdI aqy sfh TIk krn leI myjL qy bYTdI hY[ dIpI ajy vI hwsI jFdI hY)[ ikqy jfdy qF nI zr gI, afeI aYm sOrI pfl, rIalI sOrI (Pyr hsdI hY)[ ilaf qyrf kfljf qF vyKF ikMnf ku PV PV krdf hY[ (dIpI jspfl vwl nUM afAuNdI hY[ jspfl acfnk myjL qoN AuTdI hY aqy sPfeI vflf brusL dIpI vwl nUM cukdI hY[ dIpI hsdI hsdI awgy awgy nsdI hY[ Auh awgy ipCy mMc Auqy do iqMn cwkr lfAuNdIaF hn[ jspfl myjL qy bYT jFdI hY[ dIpI vI Ausdy lfgy hI KVH jFdI hY[ Auh ajy vI hwsI jFdI hY[)

pfl: hfie hfie dIpI, awj qF myrI jfn eI kZqI qUM[ ikMnI BYVI aYN[ Pyr jy ieAuN kIqf, mYN nI bolxf qyry nfl[ kfljf ajy qwk Dwk Dwk vwjI jFdY[

dIpI: (hsdI hoeI) afpy qF kihMdI sI mYnUM zr nI lgdf BfvyN kwlI hovF qy BfvyN awDI rfq hovy qy BfvyN suMnsfn iblizMg hovy[ hux dwso mfeI zIar BYx jI[ XYs?

pfl: Auh qF mUvIaF dI gwl krdI sI mYN, qUM qF hux afp eI mr ky bihgI, cVyl bx ky (dovyN hsdIaF hn)[

dIpI: kI pqf bfbf kdoN mrnf pY jY, mYN soicaf mrn dI pRYkts eI krky vyK leIey (hsdI hY)[

pfl: AUN hUM, mrnf hovy qF iensfn koeI cMg kMm kr ky mry - jfn iksy lyKy qF lwgy, aglI drgfh ivc suafgq hovy (iesLfrf krdI hoeI) afh golIaF Kf ky mrn df kI PYdf?

dIpI: E, ieh qF mYN dybI vfsqy ilafeI sI aYspRIn dIaF[ mYN qF dybI nUM zrOx vfsqy bYTI sI, qUM pihlF eI afgI[ mYN qF vyKxf sI dybI mYnUM mrI nUM vyK ky kI krdY[ qUM sfrf mjLf eI Krfb kr idqf[ AuqoN jymI nUM vI Pon krn lwg pI[

pfl: dybI ivcfry dIaF qF cIkF eI inkl jfxIaF sI qYnUM mrI nUM vyK ky[

dIpI: hF hYgf ivcfrf nfly hor kusL, kwlH vI nI afieaf pROms krky, awj vI nI afieaf hux qwk[ bhuq bor kIqY Auhny; jdoN afieaf mYN AuhnUM boidaF qoN PVH lYxf[

Page 8: vqn - WordPress.comvqn akqUbr- dsMbr 2009 - 5 bwicaF nUMidwqIaF hfkF qoN[ mYN surq PVdf hF jdoN mYsuxdf hF DfrF dI avfè df gOx igVdynlLkydf sMgIq glLI c iPrdI bhukr irdm pwiTaF vflLI

vqn

akqUbr- dsMbr 2009 - 8

pfl: (hsdI hoeI) ikAuN, dybI qy aYnI ikAuN kRop hoeI aYN?

dIpI: ipCly vIk-aYNz Auh mYnUM mUvI jfx vfsqy kihMdf sI[ mYN nFh krI geI[ Auh imMnqF krn lwg ipaf, mYN Pyr vI nFh krI geI[ Pyr Auhny mYnUM acfnk vflF qoN PVH ilaf qy mnvf ky Cwizaf; awj mYN luk ky KVH jfxY[

pfl: qUM CotI aYN hux, ieAuN juafkF vFÕU lVdI aYN Auhdy nfl[ ikMnI Aumr aY dybI dI?

dIpI: mYQoN Cotf aY Cy mhIny[

pfl: qfhIeyN body pwt lYnI aYN Auhdy[ koeI ipafr dI gwl vI krdy aY kdy[

dIpI: awj mYN myiQaF vfly prONTy pkf ky ilaFdy aY, dybI nUM bhuq cMgy lgdy aY[ iekwTy bYT ky KfvFgy... (bfhroN kdmF dI afvfjL suxfeI idMdI hY[ dovyN iek pl cuwp ho jFdIaF hn[)

dIpI: lY aONdY dybI[ mYN jfnI aF[ hwQ suwcy kr afvF[

pfl: hwQF nUM kI lwg igaf qyiraF nUM?

dIpI: do GMty qF ho gy aY sPfeI krdI nUM[

pfl: kMm krn vfly hwQ mYly ho ky vI suwcy rihMdy aY[

dIpI: E.ky, mYN hux jfnI aF[ jdoN AuzIk AuzIk ky jfx lwgf, EdoN afAUN[ qUM AuhnUM hYlo kih ky clI jfeIN[

pfl: mYN qF bfbf huxy eI clI jfnI aF[

dIpI: nhIN nhIN qUM aYQy eI rih ajy[ nfly dyK leIN dybI qYnUM ikho ijhf lgdY [ (afp kmry coN bfhr nws jFdI hY[ sPfeI kMpnI df Tykydfr jymI, jo pfl aqy dIpI df bOs vI hY, Kwby drvfjLy qy afAuNdf hY[ Auh aiq Gbrfieaf hoieaf hY aqy pRvysL krn qoN pihlF iDafn nfl eyDr EDr vyKdf hY[ Pyr hOlI hOlI jspfl kol afAuNdf hY[)

jymI: hfie pfl... voh jo Pon kIaf Qf...voh qum ny hI kIaf Qf nf...

pfl: Pon? (iek dm Pon df iKafl afAuNdf hY) E hF hF...Auh Pon qF mYN eI kIqf sI pr...

jymI: voh jo lfsL...nf, nf, voh jo zYWz bOzI afp bol rhI QIM XhF pVHI hY...voh khF dyKI afp ny?

pfl: dyKI qF aYQy eI sI jymI, zYsk Auqy...pr

jymI: nf, nf...voh zYWz bOzI, vuh XhIN QI? lyikn ...(jymI dy ichry Auqy Gbrfht df pRBfv hY)

pfl: jymI, mYN qF aYvyN eI zr geI sI, dIpI ny zrf dIaf Qf muJy[

jymI: dIpI! nf, nf, voh khF hY, bhuq sLrfrqI lVkI hY, vYrI imscIivas, khF hY voh...nf, nf, myrf mqlb hY voh TIk qo hY?

pfl: hF hF TIk eI hoxI aY, AuDr sPfeI kr rhI hogI khIN[

jymI: khF hY voh...dyKo Ausy, nf, nf voh jo lfst vIk pfrikMg lft myN mrzr hUaf Qf...voh aBI qwk pkVf nhIN gXf...vYrI zyNjrs!

pfl: Xf, pr...

jymI: (pfl dI gwl tokdf hoieaf) nf, nf, pfl, hmy kyarPul rihnf cfhIey, Pon qo afp ny XhIN sy hI kIaf Qf nf?

pfl: hF Pon qo XhIN sy kIaf Qf, pr jymI myrI bfq qo sun...

jymI: jymI pfl dI gwl axgOlI kr ky zr nfl aYDr EDr vyKdf hY qy bfhrly drvfjLy qoN bfhr inkl jFdf hY, bfhr njLr mfr ky Pyr vfps afAuNdf hY[

jymI: XhF qoN kusL nhIN hY, koeI AuTf kr ly igaf bOzI ko Xf... vuh afp vYsy eI zr geI QI...awCf, afp dIpI ko AuDr dyKIey...mYN XhF pr afp kI vyt krqf hUM[ E.ky?

pfl: lyikn...jymI bfq qo sun myrI, XhF koeI lfsL nhIN hY, voh qo muJy ...

jymI: TIk aY, TIk aY, jfE afp mYN XhIN vyt krqf hUM[ agr koeI jLrf sI BI aYsI bfq hUeI qo muJy eyk dm mYnyjr ko Pon krnf ho gf[

Page 9: vqn - WordPress.comvqn akqUbr- dsMbr 2009 - 5 bwicaF nUMidwqIaF hfkF qoN[ mYN surq PVdf hF jdoN mYsuxdf hF DfrF dI avfè df gOx igVdynlLkydf sMgIq glLI c iPrdI bhukr irdm pwiTaF vflLI

vqn

akqUbr- dsMbr 2009 - 9

(pfl muskRfAuNdI hY qy jFdI hY[ jymI QoVHy ijhy zr nfl eyDr EDr vyKdf hY[ ipCokV ivc zr vflf sMgIq AuBrdf hY[ jymI iek do kdm ieDr EDr GuMmdf hY[ Pyr zYsk dy pfsy vwl Qwly koeI cIjL vyKdf hY[ pihlF ghu nfl vyKdf hY[ Pyr vyKx leI bYT jFdf hY[ Ausdy vfl myjL qoN Aupr idsdy hn[ ies smyN dIpI hOlI hOlI dby kdmF nfl afAuNdI hY qy iek dm afky jymI dy vfl PVH lYNdI hY qy AusnUM AuTfAuNdI hY[ jymI dI zr dy mfry jfn inkl jFdI hY[ dIpI vwl AusdI ipwT hY[)

jymI: (AuTdf hoieaf aqy zr nfl kMbdf hoieaf) nf, nf...nf, nf, nf... (Aus nUM KVHf dyK ky aqy pCfxky dIpI Gbrf jFdI hY qy iek dm Ausdy vfl Cwz idMdI hY[ dIpI df hwQ AusdI ipWT ivc lgdf hY[ jymI dI cIk inkldI hY qy Auh iek dm dIpI vwl mUMh BvfAuNdf hY[ dIpI GbrfeI KVHI hY[ jymI aqy dIpI ibnF boilaF iek dUjy dIaF awKF ivc vyKdy hn[ jymI df zr guwsy ivc bdl jFdf hY[}

jymI: nf, nf ...vwt iejL ids nfnsYNs? ikaf bdqmIjLI hY iXh?

dIpI: afeI'm sOrI jymI, rIalI vYrI sOrI...plIjL! jymI mYnUM BulyKf lwg igaf[

jymI: (gwusy ivc) nf, nf...afp XhF kr ikaf rhI hYN?

dIpI: afeI'm sOrI jymI, mYN soicaf ikqy dybI aY, mYN AuhdI vyt krdI sI (jymI dy moZy nUM hwQ lf ky) plIjL jymI, afeI'm sOrI[ vYrI sOrI[

jymI: (jymI df gwusf Gt jFdf hY) mflUm hY quJy ipCly vIk pfrikMg lft myN mrzr hUaf Qf XhF?

dIpI: voh qo dUsrI iblizMg QI...pr mYN qF dybI dI AuzIk krdI sI, Auh kihMdf sI, zoNt vrI, mYN qYnUM Gr Cwz ky afAUNgf

jymI: kXf hY Xyh zybI zybI, kOn hY voh?

dIpI: jymI, zybI nhIN, dybI, dybI!

jymI: jo BI hY kOn hY voh? klH BI qU vyt kr rhI QI AuskI afj BI[

dIpI: jymI, zoNt vrI...dybI...dybI...myrf PRYNz aY, bhuq cMgI qrHF jfxdI mYN AuhnUM; hI iejL vYrI nfeIs[

jymI: nfeIs hY qo XhF ikAuN af irhf hY?

dIpI: AuhnUM kMm cfhIdf, bhuq hfrz vrkr aY, plIjL jymI qUM AuhnUM eyQy kMm dy dy[

jymI: nf, nf, voh tfeIm py qo afqf nhIN kfm ikaf Kfk krygf[ Xy jo kMpnI hY hmfry bfp kI qo hY nhIN[

dIpI: afp kI qo hY[ jymI plIjL! qUM afpy kihMdf sI iek hor vrkr dI loV aY[ jymI plIjL (hwQ joVdI hY)[

jymI: awCf awCf jb afieaf qo Byj dynf myry pfs...lyikn ab qU kfm kr...gYWt ibjLI, E.ky[ vueI hYv tU iPinsL df jOb[

dIpI: E.ky E.ky, QYNk XU, XU afr so nfeIs, QYNk XU vYrI mwc jymI (jymI dy moZy nfl lgdI hY)[

jymI: E.ky, E.ky, nfE gYWt ibjLI[ (jymI bfhr jFdf hY[ dIpI kfhlI kfhlI brwusL clfAuNdI hY qy KusL mUz ivc koeI iPlmI gfxf guxgxfAuNdI hY[ kuJ dyr ipCoN pfl dfKl huMdI hY[}

pfl: afieaf nI ajy qwk dybI?

dIpI: suafh afAuxf Auhny[ bhuq bor krdY[ mYN qF soicaf jy Auh PfrmF coN ht ky aYQy lwg jy qF mOj ho jU, iekwTy kMm kiraf krFgy pr Auh afAuNdf eI nhIN[

pfl: (muskRfAuNdI hoeI) awCf hux afeI smJ, nfly kMm nfly zyitMg, nfly puMn nfly PlIaF...

dIpI: (bwicaF vFg pfl dy muwkIaF mfrdI hoeI qy hsdI hoeI), kMm afn pfl, XU afr bYz[

pfl: Pyr qF dybI qyrf jLrUr afAUgf, nfly Pfrmf df qF kihMdy kMm vI afAuKf aY[ qUM vI kIqf PfrmF c kMm?

dIpI: (isr hlONdI hoeI) hF[ nrsrI c kIqf iek hPqf[ EQy eI qF imlI sI dybI nUM[

pfl: awCf?

dIpI: pr nrsrI c kMm aVIey bhuq afAuKf aY, mYnUM qF swcIN smJ nI afAuNdI juafkF vflIaF qIvIaF ikvyN krdIaF[ qVky vYnF ivc lwd ky lY jFdy aY AuhnF nUM qy rfq nUM af ky GrIN Auqfrdy aY[ Pyr af ky Kfxf bxONdIaF, brqn sfP krdIaF, juafkF nUM suafAuNdIaF...(mwQy qy hwQ mfrdI hY)[ nrsrI df kMm pqf ikho ijhf? aMdr grmI

Page 10: vqn - WordPress.comvqn akqUbr- dsMbr 2009 - 5 bwicaF nUMidwqIaF hfkF qoN[ mYN surq PVdf hF jdoN mYsuxdf hF DfrF dI avfè df gOx igVdynlLkydf sMgIq glLI c iPrdI bhukr irdm pwiTaF vflLI

vqn

akqUbr- dsMbr 2009 - 10

bhuq huMdI aY, dm ciVHaf rihMdf, keIaF nUM qF sfh dI ksr ho jFdI aY, bfhF qy DwPV ho jFdy aY, ijMnIaF mrjLI krImF lfeI jfE koeI Prk eI nI pYNdf, cmVI qy dfg pY jFdy aY[ sfrf idn Bfry gmHly cwkxy pYNdy aY...AuqoN kMm krvOx vfly iswDIaF gflHF kZdy aY, iksy nUM pYsy idMdy aY iksy nUM nhIN[ jdoN cYWk imldY qF awgoN Gr vflf PVH lYNdf... keIaF qIvIaF nUM qF pYsy vyKxy vI nsIb nI huMdy[ mYN qF kihnI aF afpxIaF pVHIaF ilKIaF aOrqF nUM jLrUr kusL socxf cfhIdY AuhnF dI hflq bfry[ (dIpI sB kuJ ieko sfh bol jFdI hY)[

pfl: hF socxf qF jrUr cfhIdY, jIa vI bhuq krdY[ jo hfl mYN tRFjLIsLn hfAUs ivc afpxIaF aOrqF df vyiKaf Auh Aus qoN vI prHy aY[ pr krIey kI ajy qF afpxI hI qfxI bhuq AulJI hoeI aY[

dIpI: mYN qF swcIN jdoN iek vfr kors kr ilaf, pYrF isr ho gI, qF ieDrly pfsy vI jLrUr ihwsf lAUNgI[

pfl: kors kfhdf krnY?

dIpI: ajy pwkf nI pqf, qUM dws kfhdf krF[ pr dybI ny qy mYN awgy pVHn df PYslf kIqf aY[ dybI qF kMipAUtr lfeIn `c jfxf cfhuMdf[ (gwl bdldI hoeI) awCf, iek imMt, mYN dybI nUM Pon krky vyKdI aF (dIpI zYsk Auqy ipaf Pon GMumfAuNdI hY[ hYlo dI AuzIk krdI hY pr ibnF jvfb idwqy Pon rwK idMdI hY[ qy iKJ ky zYsk Auqy muwkI mfrdI hY[)

pfl: ikAuN ibjLI sI?

dIpI: nhIN[ mYN Pon kIqf awgoN dybI df PuPV boilaf, XYlo! (AusdI nkl lfhuMdI hY[ dovyN hsdIaF hn) mYN Pon EQy eI rwK qf[ myrf iKafl aY, dybI aYQy eI afAuNdf hoxY[

pfl: awCf[ lgdY qyrf dybI bhuq smfrt aY[

dIpI: smfrt? qUM dyiKaf nHI, inrf GuwgU aY[

pfl: (hsdI hoeI) ikAuN?

dIpI: kusL kho qF smJdf eI nhIN[ ipCly hPqy asIN sLfm nUM pfrk ivc sYr krn gey[ nflo nfl qury jFdy sI[ koloN dI iek hor kpl hwQ 'c hwQ pfeI jFdf lMiGaf[ bVf rumFitk ijhf lwgf[ mYN Aus dIaF awKF 'c vyK ky ikhf, 'dybI, myry hwQF nUM TMZ jHI lgdI aY, kihMdf 'glvjL pf lf'[ hfr ky mYnUM eI Auhdf hwQ PVHnf ipaf[

pfl: vYWl, eyhdf mqlb hor vI ho skdf[ ho skdY Auh sIrIas nf hovy[ AuNj eI qurnf iPrnf cfhuMdf hovy[ bI kyarPul dIpI[ mYN nI cfhuMdI qUM Pyr hrt hovyN[

dIpI: dybI nI hrt kr skdf mYnUM[ awgy gwl hor sI, mYnUM kusL pqf nI sI[ nfly Gr dI gwl sI[ jy dybI koeI aYsI vYsI gwl krn lwgf qF mYN AuhdI jfn kZ lUM, jF afpxI dy dUM[

pfl: qUM jfn lYx dyx dI gwl ipCoN krIN pihlF mYnUM Auhdy nfl imlf[ E.ky! ijMnf icr mYN nI AuhnUM pfs krdI Enf icr qyrI koeI gwl PfeInl nhIN ho skdI[ ipClI vfrI gwl hor sI[

dIpI: swqbcn mfeI zIar isstr, aOlrfeIt[ afeI aMzrstYNz[ pr eysy leI qF awj mYN dybI nUM aYQy bulfieaf[ qYnUM iml lU nfly jymI nUM[

pfl: pr Auh afieaf ikAuN nI ajy qwk? qYnUM imlx vfsqy qF AuhnUM tfeIm qoN vI pihlF af jfxf cfhIdf sI[

dIpI: pqf nI pfl, ipCly hPqy df ies qrHF ikAuN krn lwg ipaf[ pihlF qF awgy ipCy iPrdf rihMdf sI[ sfnUM iek idn AuhdI BUaf ny stor c kwiTaF nUM dyK ilaf sI[ koeI gVbV nf ho gI hovy[ pr myrf idl nI mMndf[

pfl: dybI zrdY afpxy BUaf PuPV qoN?

dIpI: lgdf qF nHI zrn vflf pr AuhnF dy nfl qF rihMdf eI aY[ kI pqY[ ieh soc ky idl nUM zob pYx lwg jFdy aY[

pfl: koeI nHI hOslf rwK[ jy dybI qYnUM idloN cfhuMdf hY qF Auh BUaf PuPV dI koeI gwl nI mMnx lwgf[ myrf idl kihMdf dybI jrUr cMgf eI hovygf[

dIpI: (sfh lY ky) hux qF dybI eI myrI AumId aY pfl[ Auh cOvI GMty myry idl idmfg qy Cfieaf rihMdf aY[ bhuq cMgf lgdY pr Auh vI iksy jfl ivc AulJ skdY[ jy Auh vI DoKf dy igaf qF Pyr...

pfl: Pyr kI?

Page 11: vqn - WordPress.comvqn akqUbr- dsMbr 2009 - 5 bwicaF nUMidwqIaF hfkF qoN[ mYN surq PVdf hF jdoN mYsuxdf hF DfrF dI avfè df gOx igVdynlLkydf sMgIq glLI c iPrdI bhukr irdm pwiTaF vflLI

vqn

akqUbr- dsMbr 2009 - 11

dIpI: Pyr? (kuJ socdI aY, jf ky zYsk qy cVH jFdI hY qy Qwly Cfl mfrn vFg AulrdI hY) Pyr pul AuqoN...(Qwly hwQ df iesLfrf krdI hY)

pfl: (Ausdf hwQ PVHky myjL qoN AuqfrdI hoeI) nf, nf, nf...aYsf pfglpn nHI krnf dIpI, afqmGfq bfry socxf vI nhIN[ ijLMdgI hr aOrq sfhmxy iek vMgfr bx ky pysL huMdI hY - iek cYlMj bxky - ies df hOsly nfl sfhmxf krnf cfhIdf hY, bujLidlF vFg nhIN[ mrn df iKafl qF myry idl c vI keI vfr afieaf ...pr dIpI qUM aYsf Bwul ky vI nf socIN[

dIpI: kdy kdy myry qy bhuq izprYsLn afAuNdY pfl! isr df awDf pfsf aMqF df duKdY[ EdoN ijLMdgI myry coN inkl ky pfsy KVH jFdI hY qy mYN pqfl c grk jFdI hF[ EdoN myrI hr soc mYnUM mOq vwl hI DU ky iljFdI hY[ iksy idn bws aYsy qrF...

pfl: (afpxf mwQf GutdI hoeI ijvyN Ausdf afpxf isr duKx lwg ipaf hovy) dIpI, pROms kr, jdoN qyry qy izprYsLn afvy qUM mYnUM jLrUr Pon kryNgI[ jdoN qYnUM mrn df iKafl afvy qUM myry nfl jrUr gwl kryNgI[ mYN ijwQy vI hovF qUM myry nfl jrUr gwl kryNgI[ vfadf kr afpxI vwzI BYx nfl[ (pfl dIpI vwl hwQ vDfAuNdI hY[ dIpI Aus vwl hwQ ilafAuNdI hoeI Aus nfl afky icMbV jFdI hY[ pfl Ausdy vflF ivc hwQ PyrdI hY[ bfhroN KVkf huMdf hY[ dovyN iek dm alwg ho jFdIaF hn aqy awKF sfP krdIaF hn[)

dIpI: (Pyr pihlF vfly mUz ivc afAuNdI hoeI) pfl, mYN jfnI aF[ ikDry jymI Pyr nf aYQy afAuNdf hovy[ guwsy hoAUgf[ jy dybI afieaf qF AuhnUM myry vwl Byj dyvIN[ kMm vI iPinsL krnY (jFdI hY)[

aMk iek idRsL do

(pfl kuJ pl drvfjLy qy KVH ky dIpI vwl vyKdI hY[ aYny ivc iek afdmI bfhrly bUhy ivcoN afky aMdr KVH jFdf hY qy jspfl vwl vyKx lwg pYNdf hY[ afdmI dy ichry Auqy qxfE hY[ jspfl AuhqoN byiDafny hI Pyr sPfeI krn lwg pYNdI hY[ afdmI vwl AusdI ipT hY[ pfl dy ichry qy hux gMBIrqf aqy AudfsI prq afAuNdI hY[ Auhdf iDafn ajy vI dIpI nfl hoeIaF gwlF ivc AuliJaf hoieaf hY[ afdmIN aCoply ijhy pfl kol afAuNdf hY qy acfnk qfVI mfrdf hY[ pfl zr ky iek dm BON ky afdmI vwl mUMh krdI hY[ Ausdy ichry Auqy hYrfnI, guwsy aqy zr dy imly july pRBfv AuBrdy hn[ kuJ pl dovyN iek dUsry vwl qxfE dI hflq ivc dyKdy hn[ afdmI (prkfsL)L Aus kol afAuNdf hY aqy qnjLIaf lihjLy ivc boldf hY[)

prkfs: vYrI gwuz[ vYrI vYrI guwz[ sPfeI aYksIlYNt krdI aYN[ bhuq cMgI lgdI aYN[ vYrI grysPuwl[ (pfl Auhdf jvfb nhIN idMdI, Auh Pyr sPfeI krn lwg pYNdI hY)[

prkfsL: jy sPfeI df aYnf eI sLOk sI qF pihlF eI sLurU kr lYxf sI ieh kMm (pfl Pyr vI Auhdf koeI Auqr nhIN idMdI[ prkfsL nUM pfl dI lf-prvfhI qy guwsf cVH jFdf hY[)

prkfsL: sLrm nI afAuNdI qYnUM aYho ijhy nIc kMm krdI nUM - aYny iejLqdfr bfp dI DI ho ky, iek zfktr dI pqnI ho ky?

pfl: (prkfsL dIaF awKF ivc vyKdI hoeI) zfkrt prkfsL, myrf hux qyry nfl koeI vfsqf nhIN[ mYN kI krdI hF, ikAuN krdI hF, ikQy krdI hF...ieh myrf PYslf hY[

prkfsL: PYslf qF qyrf aY pr PYsly df asr qyrI kwlI qy nHI pYNdf[ sLYlI qy pYNdf, myry qy pYNdf[

pfl: mYnUM afpxf kMm Kqm krn dy[ plIjL lIv mI alon[

prkfsL: pfl, hosL itkfxy aY qyry[ sfrf tfAUn jfxdY qUM zfktr prkfsL dI bIvI aYN[ jy lok ajy nhIN jfxdy qF ieh nhIN jfxdy qUM aYnI igr cuwkI aYN[

pfl: hF, mYN igrI hoeI hI cMgI aF, qYnUM myry nfl gwl krn dI kI mjbUrI aYy[

prkfsL: mjbUrI hY[ ieh kMm qUM isrP mYnUM bdnfm krn leI hI cuixaf hY, jst tU izsgrys mI aYNz mfeI PYmlI[

Page 12: vqn - WordPress.comvqn akqUbr- dsMbr 2009 - 5 bwicaF nUMidwqIaF hfkF qoN[ mYN surq PVdf hF jdoN mYsuxdf hF DfrF dI avfè df gOx igVdynlLkydf sMgIq glLI c iPrdI bhukr irdm pwiTaF vflLI

vqn

akqUbr- dsMbr 2009 - 12

pfl: vHt XU mIn izsgrys mfeI PYimlI? sfry jfxdy aY afpF alwg ho cuwky aF, sYprytz hF[ jdoN qlfk ho igaf lokF nUM ieh vI pqf lwg jfAUgf afpF izvorsz hF[ qyrf myrf hux koeI vfsqf nhIN irhf, myry vwloN qUM afjLfd hYN[

prkfsL: pr qUM myry vwloN afjLfd nhIN[ qUM sYprytz hovyN BfvyN zvorsz, mYN nhIN brdfsLq kr skdf zfktr prkfsL dI bIvI JfVU cuwk ky bfhr sPfeIaF krdI iPry[ aYsy iemfrq ivc mYN zfktr aF, sfrI kimAuintI jfxdI aY, aYsy QF qUM sLfm nUM JfVU cuwk ky af jfnI aYN, vHt ey blwzI izsgrys[ kI socdy hoxgy lok? ikvyN suafd lY lY gwlF krdy hoxgy, afeI jst kYNt tyk iet[ qYnUM pqY qUM mYQoN sport lY skdI aYN

pfl: mYnUM qyry pYsy dI koeI loV nhIN[ nf mYN cfhunI aF qUM myrf ipCf kryN[ qYnUM loV kI pY gI eyQy afAux dI?

prkfsL: nf, qyrf iKafl aY mYnUM kusL pqf eI nhIN qUM kI krdI iPrdI aYN[ mYnUM pqf nhIN qUM tRFjLIsLn hfAUs 'c geI aYN, nfeIt strIt qy bysmYNt 'c rhI hYN, qy hux mYnUM pqf nhIN qUM ikQy rihnI aYN, kI krdI iPrdI aYN? (dUjy pfisEN dIpI acfnk aMdr afAuNdI hY[ )

dIpI: pfl, iek imMt bfhr af skdI aYN? (dIpI dI njLr prkfsL qy pYNdI hY[ Auh TTMbr ijhI jFdI hY qy awgy nhIN boldI[ prkfsL Aus vwl vyKdf hY pr bulfAuNdf nhIN[ nF hI dIpI AuhnUM hYlo kihMdI hY[ Auh Ausy pl hI vfps muV jFdI hY[)

prkfsL: hux smJ lwgI aY sfrI gwl dI[ dIpI dI sport vfsqy afeI aYN eyQy[ PYmlI nfloN mfsI dI kuVI ipafrI ho gI[ vHt ey blwzI sLym[ do tky dI qIvIN aY jIhdy ipCy...

pfl: hux dIpI do tky dI ho gI; jdoN loV sI EdoN jfn qoN mihMgI sI[ jdoN Brf nUM kYnyzf mMgvfAuxf sI, EdoN dIpI dIpI kridaF df mUMh sukdf sI, mgr mgr iPrdy sI[ EdoN dIpI sohxI sI isafxI sI[ EdoN dIpI...

prkfsL: Auh afp afeI sI myry dPqr, mYN qF nI swidaf sI AuhnUM[

pfl: Auh tIkf lvfAux afeI sI qyry dPqr, qyry Brf vfsqy nHI afeI sI, EQy ivcfrI nUM ... (pfl boldI boldI dIpI dy mgr bfhr clI jFdI hY[ Auhdy boldy boldy rOsLnI mwDm ho jFdI hY aqy AuhdI afvfjL vI mDm ho jFdI hY[ prkfsL vI idRsL coN inkl jFdf hY[ )

****** (rOsLnI styj dy swjy pfsy pYNdI hY ijQy zfktr prkfsL df dPqr hY[ kfAUNtr dy sfhmxy iqMn cfr kursIaF peIaF hn[ kOPI tybl

Auqy aKbfr qy mYgjLIn pey hn[ kfAUNtr ipCy zfktr prkfsL dI sYktrI gurjIq KVHI hY[ dIpI prvysL krdI hY[ ieh idRsL vrqmfn qoN do sfl pihlF df hY[ dIpI dy vfl KulHy ipCy nUM vfhy hoey hn, kmIjL aDIaF bfhF vflI jF slIvlYWs hY[)

dIpI: hfie gurjIq!

gurjIq: hfie dIpI! ho gI iqafrI ieMzIaf jfx dI? afr XU ieksfeItz? (dIpI hF ivc isr ihlf ky muskRfAuNdI hY pr boldI nhIN[)

gurjIq: ikMny icr vfsqy jfxf?

dIpI: iqMn mhIny vfsqy[

gurjIq: vfps iekwlI afeyNgI ik do jxy (hsdI hY)[

dIpI: iekwlI (hsdI hY)[

gurjIq: afeI zfAUt iet[ jdoN mYN geI sI Gr dy pihlF eI muMzf lwBI bYTy sI[ myrI koeI gwl eI nI suxI, bws ivafh krqf[ iksmq cMgI sI bMdf cMgf inkl afieaf (hsdI hY)[

dIpI: jy myry Gr idaF ny lwiBaf hoieaf - mYN qF jvfb dy dyxf[

gurjIq: ikAuN aYQy hY gf koeI? (dIpI hsdI hoeI nFh ivc isr PyrdI hY)[

gurjIq: pfl ny mYnUM dwisaf sI qUM ieMzIaf jf rhI aYN, pfl qyrI mfsI dI DI aY, rfeIt?

dIpI: hF[ sLI iejL lfeIk mfeI rIal isstr[ (dIpI afpxy bYg coN iek inwkI ijhI sLIsLI kZ ky kfAuNtr qy rKdI hY qy nfly afpxIaF do qsvIrF[)

gurjIq: tIkf qF PYmlI zfktr dy aOiPs coN lvfAuxf pYxf, prkfsL qF, XU noa, srjn aY (sLIsLI nUM ghu nfl dyKdI hoeI) vYWl, ieh tIkf qF aYkcUalI mYN eI lf idMnI aF (zYsk df drfjL KolHdI aY)[

Page 13: vqn - WordPress.comvqn akqUbr- dsMbr 2009 - 5 bwicaF nUMidwqIaF hfkF qoN[ mYN surq PVdf hF jdoN mYsuxdf hF DfrF dI avfè df gOx igVdynlLkydf sMgIq glLI c iPrdI bhukr irdm pwiTaF vflLI

vqn

akqUbr- dsMbr 2009 - 13

dIpI: qy qsvIrF?

gurjIq: qsvIrF prkfsL atYst krUgf, aMdroN af ky[ (gurjIq kfAuNtr qoN awgy afAuNdI hY qy tIkf lfAux qoN pihlF dIpI dI kmIjL AuqFh cuwk ky Kwbf zOlf nMgf krdI hY qy Ausqy PMBy nfl dvfeI lfAuNdI hY[)

gurjIq: nfeIs afrmjL [ lgdY awj klH vrjsL KUb krdI aYN, ieMzIaf jfx dI iqafrI aY (dIpI muskRfAuNdI hY)[

dIpI: vrjsL qF kMm qy eI bhuq ho jFdI aY[

gurjIq: Xf, kMm qF qyrf vrjsL vflf eI aY[

dIpI: bws ieMzIaf jfx qwk eI krnf, vfps af ky...

gurjIq (dIpI dI bFh CwzdI hoeI) hy dIpI, XU noa vHft?

dIpI: (gurjIq vwl Auqsukqf nfl vyKdI hoeI) kI?

gurjIq: zfktr prkfsL df Cotf Brf isLMdr ieMzIaf ivc aY, aYQy afAuxf cfhuMdf, mYirj bys qy[

dIpI: ikAuN?

gurjIq: prkfsL qy Auh rl ky koeI kMpnI KolHxI cfhuMdy aY, srjIkl ieMstrUUmYNts dI[

dIpI: so?

gurjIq: so prkfsL mYnUM kihMdf isLMdr vfsqy kuVI lwB koeI[

dIpI: lwB gI?

gurjIq: XYWs!

dIpI: aYzI CyqI!

gurjIq: (isr hlfAuNdI hoeI) XYWs[

dIpI: kOx aY aYnI lwkI?

gurjIq: myry sfhmxy KVHI aY, aYs vyly[

dIpI: (hsdI hoeI) sLwt afp gurjIq[

gurjIq: sIrIaslI! (gurjIq afpxI acfnk afeI soc qy afp vI hYrfn hY)[

dIpI: (afpxI puVpVI nfl AuNgl lf ky GuMmfAuNdI hoeI), XU kryjLI? (zfktr prkfsL bfhr afAuNdf hY[ gurjIq Auhdy bolx qoN pihlF hI bol pYNdI hY[ Ausdy bol ivc Auqyjnf hY[)

gurjIq: prkfsL, hYv XU Qft abfAUt iet?

prkfsL: Qft abfAUt vHft?

gurjIq: abfAUt dIpI (dIpI cuwp KVHI hY; Ausdy mUMh qy Auqyjnf hY)[ qusIN kihMdy sI Coty bRdr vfsqy kuVI lBo[ dIpI qoN vDIaf kuVI lwB skdI aY koeI?

prkfsL: (ichry qy hYrfnI nfl) E Xf! ieh qF soicaf eI nHI sI[ pfl nUM vI iKafl nHI afieaf dIpI df[ gMgf Gr c hI vhI jFdI aY, asIN aYvyN bfhr nwsy iPrdy aF[ "ijnHy ZUMzqy Qy glI glI voh qo Gr ky ipCvfVy sy imly" (prkfsL AurdU dy sLyar dI pYrozI krky hsdf hY)[

gurjIq: (dIpI dI bFh qy tIkf lfAuNdI hY, prkfsL nfl KVHf dyK irhf hY) prkfsL, dIpI dIaF qsvIrF atYst krnIaF[

prkfsL: sLoar, sLoar, ikQy aY qsvIrF[

gurjIq: (iesLfrf krdI hoeI) kfAUNtr qy[

prkfsL: (qsvIrF dyKdf hoieaf) ibAUtIPul, ibAUtIPul[ (prkfsL afsy pfsy pYWn leI njLr mfrdf hY, dIpI AuhnUM afpxf pYWn kZ ky idMdI hY[ prkfsL dy ichry qoN dIpI leI snyh zulH zulH

pYNdf hY[}

Page 14: vqn - WordPress.comvqn akqUbr- dsMbr 2009 - 5 bwicaF nUMidwqIaF hfkF qoN[ mYN surq PVdf hF jdoN mYsuxdf hF DfrF dI avfè df gOx igVdynlLkydf sMgIq glLI c iPrdI bhukr irdm pwiTaF vflLI

vqn

akqUbr- dsMbr 2009 - 14

prkfsL: QYNks dIpI[ (qsvIrF sfeIn krky kfAUNtr qy Cwz idMdf hY)[

dIpI: QYNk XU so mwc, zfktr prkfsL[

prkfsL: noH zfktr - jst prkfsL[

dIpI: QYNk XU jIjf jI! (iqMny hsdy hn)[

prkfsL: dYt'jL mwc bYtr[ dIpI, sux! awj sLfm nUM Gry af jfeIN[ pfl vI Gry eI hoAUgI[ afpF sfrI gwl kr lvFgy[

dIpI: nHo nHo noH...afeI zoNt no[ mYnUM nHI pqf lgdf mYN kI krF...afeI aYm nft rYWzI...

prkfsL: rYzI hox vflI ikhVI gwl aY? isLMdr myrf Cotf Brf aY, mYQoN vwD Aus bfry kOx jfxdf? sohxf sunwKf, smfrt aY, bxdf qxdf[ quhfzy dohF dI joVI bhuq PbUgI[

gurjIq: XYWs, XYs, afeI aYgrI[

dIpI: kMMm afn gurjIq...sLt afWp[ afeI rIalI zoNt noa[

prkfsL: vyK dIpI, qyry Gr idaF ny pqf nI kIhnUM qyry nfl mVH dyxf[ Pyr nf eyDr dI nf EDr dI[ eyQy pirvfr vrgI gwl aY[ qUM ieMzIaf jfeIN, isLMdr nUM imlIN, jy TIk lwgf qF ivafh kr ilE[ ipCoN isLMdr mfVI motI vI koeI ijLafdqI krn lwgf qF mYN ijLMmyvfr[ nfly pfl vI Auyhdy kMn iKc ky rwKU[

dIpI: qusIN dIdI nfl gwl kIqI?

prkfsL: pfl nUM kI ieqrfjL hoxf?[ Auh qF KusL hoAUgI[ qusIN dovyN BYxF ieko pirvfr c kwTIaF ho jfENgIaF[ mYnUM pqf Auh qYnUM ikMnf ipafr krdI aY[ rhI gwl qyry Gr idaF dI, AuhnF nUM awj Pon kr lvFgy[ pfl df ikhf qF Auh moVn nHI lwgy[ ieh sfzy qy Cwz dyh[ awj sLfm nUM Gr af jIN, E. ky.; sI XU. (aMdr jFdf hY)[

gurjIq: (muskRfAuNNdI hoeI) vMzrPul! (dIpI cuwp rihMdI hY, muskRfAuNdI hY qy aqy moZy cVHfAuNdI hY)[

****** (rOsLnI dPqr qy mDm huMdI hY qy vfps mMc dy ivcfly pYNdI hY[ sPfeI vflf pihlF vflf sIn Pyr ÈurU ho jFdf hY[ pfl vfps kmry ivc afAuNdI hY qy prkfsL nUM EQy eI KVHf dyK ky kuJ hYrfn huMdI hY}

prkfsL: so hux dIpI nfl rihnI aYN, AuhdI sport vfsqy[

pfl: mYN ijQy vI rihnI aF , jo kuJ vI krdI aF, awgy nfloN cMgI aF[ jst lIv mI alon, E.ky...

prkfsL: dIpI ipCy qUM Gr c lVfeI pfeI, dIpI ipCy Gr Cwz ky qur peI[ iet'jL so iensyn[

pfl: ijhVf DoKf qusIN dIpI nfl kIqY mYN Bulf nI skdI, myry khy Auh isLMdr nfl ivafh krvfAux nUM rfjI hoeI, mYN ieh ikvyN Bul skdI aF, pr mYN afpxf Gr dIpI krky nI Cwizaf; dIpI qoN pihlF qYnUM pqf eI aY Gr c ikMnf ku cYn sI? pr ieh gwlF krn dy hux kI arQ jdoN qyrf myrf vfsqf eI koeI nI irhf[ (ies smyN jymI dfKl huMdf hY[ Auh prkfsL nfl njLr nhIN imlfAuNdf[ dIpI ny sLfied AusnUM prkfsL bfry dws idqf hY[)

jymI: pfl, afeI hYv tU sI XU[ eyk imnt afp sy kusL jLrUrI bfq krnI hY[

pfl: E.ky., afeI'l bI ivd XU ien ey momMt (jymI muV jFdf hY[ prkfsL Aus vwl kYrI njLr nfl vyKdf hY[ )

prkfsL: qyrf myrf vfsqf rhy nf rhyy pr qUM ieho ijhy musLtMizaF `c qurI iPryN, mYN qyrf ipCf krdf iPrF... ikMnI sLrm vflI gwl aY[

pfl: jymI eyQy suprvfeIjLr aY musLtMzf nhIN pr jdoN qUM qrHF qrHF dy musLtMizaF 'c bYT ky sLrfbF pINdf sI, sfrI sfrI rfq jUaf Kyzdf sI, EdoN soicaf sI zfktr prkfsL dI pqnI iks qrF tOlryt krdI hovygI?

prkfsL: musLtMizaF 'c? qUM pRoPYsLnl qy ibjLnsmYn lokF nUM musLtMzy kihMnI aYN?

pfl: jdoN qusIN iek dUjy dy nfvF dIaF prcIaF pfAuNdy sI, Epry mrdF qIvIaF dy nfm myldy sI, iksy dI qIvIN iksy nfl iksy dI iksy nfl, EdoN zfktr prkfsL qyrI iejLq ikQy geI sI?

prkfsL: (kuJ nrm lihjLy ivc) vYWl, ieh qF AucI klfs dIaF gwlF aYN, hfeI susfietI dIaF[ ieh sB iehnF mulkF ivc cldf aY[ AucIaF klfsF ivc hr qrF dI ienjoiemMt ieksYptybl aY[

Page 15: vqn - WordPress.comvqn akqUbr- dsMbr 2009 - 5 bwicaF nUMidwqIaF hfkF qoN[ mYN surq PVdf hF jdoN mYsuxdf hF DfrF dI avfè df gOx igVdynlLkydf sMgIq glLI c iPrdI bhukr irdm pwiTaF vflLI

vqn

akqUbr- dsMbr 2009 - 15

pfl: ijs hfeI klfs dy lok pqnIaF nUM sLoa-pIs smJdy aY, kdy iksy ny afpxy myjL qy rwK ilaf kdy iksy ny[ Aus nUM qusIN AucI klfs smJdy aYN?

prkfsL: Pyr EhI pyNzU gMvfr aOrqF vflIaF gwlF? AuNj aYm.ey. pfs! qUM nI smJ skdI dunIaF ikwQoN dI ikQy phuMc cukI aY...EhI PIilMg hrt hogI, idl tuwt igaf...afl dYt bulisLt ...[ aYNtrtynmMt dy lYvl bdl cuky aY mYzm, pr qyrI smJ qoN bfhr dI gwl aY ieh...PrgYtw iet[

pfl: zfktr prkfsL, quhfzy sLugl dy sfmfn ivc aOrq df kI sQfn aY, mYnUM sB pqf aY[

prkfsL: Pyr aOrq, aOrq, aOrq...qusIN qIvIaF kyhVf bfhr sI eys ÈLugl coN[ isrP qUM hI sI ijhVI mYnUM aMbYrs krdI rihMdI sI, hfeI susfietI nfl mUv nHI sI kr skdI, jfhlF vFg lVfeI pfeI rKdI sI[

pfl: clo zfktr sfihb mYN bYkvrz hI shI, quhfzy vrgy AucI klfs dy bMdy dy iPwt nhIN[ mYnUM muafP kro qy afpxI klfs AucI rwKo[

prkfsL: muV muV EhI klfs dIaF gwlF...E.ky. mYN hfeI klfs df pRPYsLnl aF, qyrf iKafl mYnUM eyhdy qy sLrimMdf hoxf cfhIdY...PrgYWt iet[ ijLMdgI 'c imhnq kIqI aY, sflF dy sfl gfly aY skUlF kfljF 'c, qF jf ky aYm.zI. dI izgrI hfsl kIqI aY[ qy qyrf iKafl aY mYN ies imhnq df Pl ienjoie nf krF...afpxI acIvmYNt qy prfAUz PIl nf krF? PrgYtw iet mYzm...

pfl: ijhVf zfktr pYsy ipCy iensfnIaq dI prvfh nI krdf, CotIaF klfsF df mjLfk AuzfAuNdf aY, Auh afpxI pqnI df vI mKOl hI Auzfvygf[ aOrqF vI Aus leI CotI klfs dy jIv hn[

prkfsL: afeI zoNt kyar! XU afr nfE imisjL zfktr prkfsL...hux qUM AucI klfs nUM iblONg krdI aYN[ pr qYnUM ieh klfs iPwt nhIN afeI[

pfl: mYnUM quhfzI ies hfeI klfs dy cfly vyK ky nPrq ho geI aY, prkfsL...QUa[ (prkfsL, pfl vwl guwsy nfl vyKdf hY)[ qUM clf jfh hux[ aYQy afky vI myry nfl EhI hfl kIqf jo myry nfl sfrI sfrI rfq krdf sI[ lIv mI alon nfE[ mYN afpxf kMm inbyVnf aY (pfl sPfeI krn lwg pYNdI aY, mUMh qy guwsy df pRBfv Ausy qrF hY)

prkfsL: (mUz bdl ky) pfl, mYN qYnUM iek cfns hor dy skdf hF, ajy vI mOkf aY vfps af jf[

pfl: qy Pyr EhI rojL rojL df klysL?

prkfsL: dyK, mYN dubfrf lVfeI nI ÈurU krnI cfhuMdf[ qUM pfrtIaF 'c nf jfieaf krIN jy nhIN cMgIaF lgdIaF, myry bfry nf shI, qYnUM sLYlI bfry qF kuJ socxf cfhIdf aY[

pfl: sLYlI krky qF Gr Cwizaf sI, afp qF sLfied...

prkfsL: sLYlI krky? vwHt XU mIn?

pfl: jdoN myrf afpxf dm Gutdf sI rojL dy klysL ivc, bwcy EQy ikvyN suKflf sfh lY skdy sI[ klysL df jLihr bwicaF nUM ikAuN ipafieaf jfvy, Ehnf df kI dosL? Auhnf ny qF ajy sfrI ijLMdgI kwtxI aY[ Auhnf leI isrP cMgf Kfxf pIxf qy pVHfeI ilKfeI hI qF jLrUrI nhIN, moh ipafr vI jLrUrI hY[ pfrtIaF ivc iek dUjy nUM koJy aqy GtIaf mKOl krky asIN bwicaF nUM kI isKfAuNdy hF[ lV JgV ky Auhnf nUM hrt krn qoN isvf kI krdy hF (avfjL ivc QoVHf ijhf rox Br jFdf hY) sLYlI zOr BOr hoeI kdy qyry vwl vyKdI sI kdy myry vwl...iks qy Brosf krygI Auh vzI ho ky[ kI ivsLvfsL rhygf AuhnUM afpxy afp qy (QoVHf ijhf ruk ky) iehdy nfloN qF cMgf aY Auh iek jxy nfl eI rhy...[

prkfsL: (guwsy nfl pfl dIaF awKF ivc dyKdf hoieaf) E, afeI sI[ (prkfsL iekdm bfhr inkl jFdf hY[ pfl Ausy qrF KVHI socdI rihMdI hY[ sLfied AuhnUM prkfsL dy iesqrF iekdm cly jfx bfry aMdfjLf nhIN sI[ Auh iek pl afsy pfsy vyKdI hY qy kursI qy isr swut ky bYT jFdI hY[ ipCokV coN sMgIq AuBrdf hY[ Auh AuT ky Pyr kfhlI kfhlI sPfeI krn lwg pYNdI hY, ijvyN lyt ho geI hovy[ kuJ icr ipCoN prkfsL Pyr vfps afAuNdf hY, sLYlI nUM nfl lY ky[ jspfl df sLYlI nUM vyK ky ichrf Auqr jFdf hY[ sLYlI dI Aumr 7-8 sfl dI hY[ Ausny Prfk pihnI hoeI hY[)

prkfsL: jy sLYlI iek pfsy eI TIk rih skdI aY qF mYN iehnUM vfps Gry lY cwilaF hF, afpxy nfl[

pfl: nHo, nYvr... qUM ikAuN ilafieaF sLYlI nUM ... ikQoN?

Page 16: vqn - WordPress.comvqn akqUbr- dsMbr 2009 - 5 bwicaF nUMidwqIaF hfkF qoN[ mYN surq PVdf hF jdoN mYsuxdf hF DfrF dI avfè df gOx igVdynlLkydf sMgIq glLI c iPrdI bhukr irdm pwiTaF vflLI

vqn

akqUbr- dsMbr 2009 - 16

prkfsL: qyrI bysmYNt coN, EhnF lokF koloN ijnHF kol qUM iehnUM Cwz afeI sI[ kihMdy pfl klIn-awp qy geI hY[ myrf sux ky mrn ho igaf[ Pyr vI soicaf jFdf jFdf qYnUM dws jfvF -qUM qF dws ky nhIN afeI sI[ hux qYnU pqf qF lwg igaf nf mYN ieQy ikvyN af igaf, ikAuN af igaf... sLYlI myry nfl cwlI hY (sLYlI hYrfn ijhI hoeI kdy pfl vwl dyKdI hY kdy prkfsL vwl)[

sLYlI: mMmI!

pfl: nhIN, nhIN, sLYlI myry kol eI rhUgI[ qYnUM koeI hwk nI sLYlI nUM vfps iljfx df[

prkfsL: qy qYnUM vI koeI hwk nI zfktr prkfsL dI bytI nUM iek lfAUjLI bysmYNt ivc rwKx df, loa klfs dy lokF ivc rwKx df[ qUM rihxf qF sLOk nf' rhI jfh[

pfl: sLYlI nUM afrt ivc idlcspI aY, pYsf kmfAux dI Dun ivc qUM Auhdf sfrf tYlMt qbfh kr dyvyNgf[

prkfsL: AuhdI BlfeI df, qyry nfloN mYnUM bhuqf iPkr aYY[ zoNt XU vrI, mYN AuhnUM 'ey' klfs ipafno itAUtr rwK ky dyvFgf, pihlF qoN vI vDIaf, rfeIt sLYlI? nvyN qoN nvyN kpVy lY ky dyvFgf, iKlOxy lY ky dyvFgf[ mYN iesdI KusLI leI kuJ vI KRId skdF hF (sLYlI ivcfly KVHI cOVIaF awKF nfl Qwly PrsL vwl vyKI jFdI hY, dohF dIaF gwlF suxI jFdI hY)[

pfl: qUM pYsy nfl hr sLY KRId skdf hYN, prkfsL, pr bwcy dI muskfn aqy mF df ipafr storF 'c nhIN ivkdy[ qUM mF dI Gft nUM ikvyN pUrf kr skdf hYN? bI Pyar zfktr prkfsL[

pfl: hUM! mF dI Gft! qy bfp? mYN ijhVf idn rfq mrIjLF nfl mwQf mfr mfr ky pYsf kmfAuNdf hF, Auh afp hjm kr lYnf? quhfnUM Auhdy coN kuJ nhIN imilaf kdy? sLYlI vfsqy pYsy asmfn coN izgdy aY?

pfl: mYnUM qyry nfl koeI dusLmxI nhIN, prkfsL[ sLYlI nUM myry kol rihx dy, mYN qYQoN hor kuJ nI cfhuMdI[ (sLYlI nUM afpxy nfl lfAuNdI hY)[

prkfsL: qy mYN vI qYQoN hor kuJ nI cfhuMdf[ sLYlI myry nfl rhU, jy qUM nhIN rih skdI qF qyrI mrjLI (sLYLlI nUM afpxy vwl iKc lYNdf hY)[

sLYlI: mfm, afpF kwTy nI rih skdy[ afeI lv XU boQ[ afeI kYNt ilv ivdafAUt aYnI aOP XU, mfm! (mF vwl vyKdI hY)...zYz! (ipqf vwl vyKdI hY)[

prkfsL: qyrI mMmI dI mrjLI aY, hnI[ afeI hYv no pROblm[

pfl: nhIN sLYlI Aus Gr ivc Pyr EhI lVfeI JgVf...Pyr qUM izstrb rhyNgI, Pyr qYnUM nfeItmyar afAuxgy[ Pyr qUM sfrf sfrf idn guMm suMm irhf kryNgI[ nhIN afpF EQy nhIN rih skdy, nhIN sLYlI[

sLYlI: (pfl kol afAuNdI hoeI ijvyN kuJ Xfd af igaf hovy) mfm! (awKF ivc zr pRgt krdI hY)[

pfl: zoNt vrI, iPkr nf kr bytI, mYN qYnUM afpxy kol eI rKFgI[ BfvyN mYnUM kort 'c hI jfxf pvy[ mYN qYnUM afpxy kol eI rKFgI[ qyry qy myrf hwk pihlf hY[

prkfsL: hUM, kort qF ijvyN sLYlI qYnUM eI dy dU[ mYN sB pqf kIqf hoieaY[ myrf vI Enf eI hwk aY sLYlI qy[ nfly kortF nUM vI pqY qyry kol sLYlI nUM rwKx vfsqy ikho ijhf QF hY, qy myry kol ikho ijhf[ sLYlI ijs kol rhygI Esy df hwk aY[

pfl: Pyr sLYlI qF myry nfl eI rihMdI aY[

prkfsL: rihMdI sI, mYzm, hux nhIN[

pfl: qUM jLbrdsqI sLYlI nUM mYQoN Kohx dI kosLsL kr irhYN[ iet'jL krUal[

prkfsL: qYnUM pqY? sLYlI mYnUM iml ky ikMnf roeI[ qyrf iKafl aY iehnUM myrI loV nI[ ieh mYnUM ipafr nI krdI?

pfl: ieh qF krdI aY pr qUM nI krdf[ qUM isrP bdlf lYx vfsqy sLYlI nUM mYQoN Kohx lwgf aYN[

prkfsL: Pyr qUM sLYlI nUM eI ikAuN nI puC lYNdI, Auh ikQy rihxf cfhuMdI aY?

pfl: bwcy nUM iesqrF musLkl ivc pfAuxf Auhdy nfl ikMnI byiensfPI aY -zoNt XU aMzrstYNz dYt?

prkfsL: hF, ieh qYnUM byiensfPI lgdI aY ikAuNik qYnUM pqY sLYlI qyry nfl bysmYNt c rihxf nI cfhuMdI[

sLYlI: (ipqf vwl dyKdI hoeI) zYz!

Page 17: vqn - WordPress.comvqn akqUbr- dsMbr 2009 - 5 bwicaF nUMidwqIaF hfkF qoN[ mYN surq PVdf hF jdoN mYsuxdf hF DfrF dI avfè df gOx igVdynlLkydf sMgIq glLI c iPrdI bhukr irdm pwiTaF vflLI

vqn

akqUbr- dsMbr 2009 - 17

prkfsL: (sLYlI dI bFh PVHdf hoieaf) sLYlI byty bol zYzI nfl clxf aY nf Gry, ijQy qyrf afpxf rUm aY, zYsk aY, sfry iKzOxy aY[

pfl: (dUsrI bFh nUM Guwt ky PVHdI hoeI) nhIN sLYlI, nhIN... qyrf zYz qyry iemosLn ieksplfiet kr irhY[ mYN qYnUM Auhnf lokF 'c hrigjL nhIN jfx dyvFgI[

prkfsL: (sLYlI vwl mUMh krky) qUM dws hnI, Gr clxf aY nf, hY nf?

pfl: (sLYlI df mUMh afpxy vwl krky) sLYlI, kih dy bytI, kih dy mMmI nfl rihxf mYN[

prkfsL: (sLYlI nUM afpxy vwl iKcdf hoieaf) sLYlI! (sLYlI ies iKWcoqfx ivc iKJ jFdI hY[)

sLYlI: afeI zoNt no, afeI zoNt no, lIv mI alon[ (sLYlI dohF qoN bfhF Cuzf ky krsI qy bYT jFdI hY qy rox lwg pYNdI hY[ prkfsL aqy pfl iek dUjy nUM dosLI TihrfAux vFg iek dUjy dIaF awKF ivc vyKdy hn qy GUrdy hn[ pfl Pyr sLYlI nUM bulfAuNdI hY[)

pfl: (sLYlI dy vflF ivc hwQ PyrdI hoeI) afeI aYm sOrI, lv, afeI aYm so sOrI, hflfq ny sfnUM ikMnf igrf idqf hY[ afeI aYm sOrI bytI[ (pfl sLYlI df mwQf cuMmdI hY qy AusnUM afpxy vwl iKcdI hY[ sLYlI Ausdy nfl lwg ky roNdI hY[ pfl dIaF awKF ivc vI hMJU af jFdy hn[ prkfsL ieh sB kuJ dyK ky iPkrmMd ijhf huMdf hY ijvyN sLYlI ny mMmI vwl afpxf mn bxf ilaf hovy[)

prkfsL: (sLYlI nUM bFh PVH ky AuTfAuNdf hoieaf) ies qrF nI koeI PYslf hoxf[ lYWt aws goa, cwl qur sLYlI!

pfl: (iek dm sLYlI dI dUjI bFh PVHdI hoeI) no, sLYlI zoNt[

prkfsL: (dUjI bFh iKcdf hoieaf) km afn sLYlI, cwl hux[ (sLYlI dohF ivcfly qxI hY[ dohF ny AusdIaF bfhF Guwt ky PVHIaF hoeIaF hn)

sLYlI: (roxI afvfjL ivc) bFh duKdI aY zYz, iet hrts[ (pfl iekdm bFh Cwz idMdI hY[ sLYlI afpxy afp zfktr vwl iKcI jFdI aY[ pfl df KflI hwQ sLYlI vwl viDaf rih jFdf hY[)

sLYlI: (pfl vwl hwQ krdI hoeI) mfm!

prkfsL: (sLYlI nUM iKcdf hoieaf) zoNt vrI sLYlI, Auh iekwlI nI rih skdI[ qUM myry nfl cwl, Auh afpxy afp af jU gI, Esy Gr ivc ijsnUM hux ieh nPrq krdI aY[ Pyr vyKFgy eyhdI afkV[ cwl qur[

pfl: sLYlI plIjL zoNt go, plIjL sLLYlI...(prkfsL sLYlI df hwQ jor dI Jtky nfl iKcdf hY qy pfl nUM hkfrq nfl dyKdf hY)[

pfl: (iekdm guwsy ivc afAuNdI hoeI) jfh, jfh, CyqI jfh dPf ho aYQoN[ sLYlI nUM vI lY jf nfl[ ieh qyrI DI aY[ go avy gYWt afAut[ myrf koeI nI, nf mYN iksy dI kuJ lgdI aF[ (sLYlI hYrfnI aqy duwK nfl mUMh 'c AuNgl pf lYNdI hY[ mF df pRiqkrm Aus leI Aukf axhoxf hY[ Auh hwQ awgy krky mfm kihx lgdI hY pr sLbd Ausdy bulHF ivc hI rih jFdy hn[)

sLYlI: (aiq duKI afvfjL ivc) mf...m[

prkfsL: hF, hF, jfny aF, pr jfx qoN pihlF iek gwl hor kMn KolH ky sux lf[ mYN qYnUM iksy hor musLtMzy nfl gwlF krdI brdfsLq nhIN kr skdf, qUM myrI bIvI aYN, E.ky. (pfl Aus vwl nPrq nfl vyKdI hY pr boldI nhIN)[ qy afh ijhVf qyry pyt ivc bwcf aY ieh vI myrf aY[ eys Auqy vI myrf hwk aY[ mYN nhIN cfhMdf ies Auqy iksy hor mnhUs df prCfvF pvy, aMzrstYNz!

pfl: (iek dm BVk ky) hF, hF, eys qy vI qyrf hwk aY, ieh vI qyrf aY, lY PVH eys nUM vI kZ ky lY jf huxy eI... (pfl iekdm zYsk dI drfjL ivcoN icwTIaF KolHx vflf cfkU kZdI hY qy zfktr vwl vDfAuNdI hY)

sLYlI: (aiqaMq zr ivc) mfm...mfm!

prkfsL: pfl! pfgl hogI aYN, stUpz!

pfl: hF, hF mYN pfgl aF - lY PVH afpxf bwcf[ lY mYN kZ idMnI aF (pfl pyt coN kuJ kZx vFg pfsy dI cfkU pyt vwl krdI hY qy iek dm ivc KoB idMdI hY, qy izwgx lgdI hY[ sLYlI AucI cIk mfrdI hY[)

prkfsL: (pfl vwl Jtky nfl vDdf hoieaf) E mfeI gfz!

rosLnI mDm huMdI hY[ gIq dy sLbd AuBrdy hn:

Page 18: vqn - WordPress.comvqn akqUbr- dsMbr 2009 - 5 bwicaF nUMidwqIaF hfkF qoN[ mYN surq PVdf hF jdoN mYsuxdf hF DfrF dI avfè df gOx igVdynlLkydf sMgIq glLI c iPrdI bhukr irdm pwiTaF vflLI

vqn

akqUbr- dsMbr 2009 - 18

iek awK qyrI awQrU awQrU cuwp cupIqI rovy

iek awK qyrI cIsF cIsF hws ky drd lkovy

do awKIaF jy Br Br zulHIaF hor nf moqI rol

msqk aMdr supny lYNdI awK qIsrI KolH[

iek awK qyrI JukdI JukdI pYrF Qwly ivC geI

iek awK qyrI ivc AuzIkF sYl pwQr ho itk geI

qyry leI bws DUV crn dI rfmcMdr dy kol

plkF AuqoN DUVF CMz dy awK qIsrI KolH[

aMk iek idRsL 3

(mMc Auqy rosLnI huMdI hY[ sYitMg pihly idRsL vflI hY, isvfey mfmUlI qbdIlI dy[ mMc dy Kwby pfsy vwloN jymI dfKl huMdf hY[ Auh afpxy

suBf anusfr kfhlI kfhlI qurdf hY[ eyDr EDr dyKdf hY ijvyN iksy dI qflfsL kr irhf hovy[ Auh mMc dy swjy pfsy dy drvfjLy ivcoN bfhr vyKdf hY - Pyr Kwby drvfjLy ivcoN aMdr jfky vfps afAuNdf hY qy jyb ivcoN sYWl Pon kZdf hY[ AusdI ipwT Kwby pfsy dy drvfjLy vwl hY[ acfnk ipwCoN iek plfsitk df gfribj bYg AusdIaF lwqF ivc vjdf hY[ Auh qRBk ky iek dm ipwCy dyKdf hY[ Pyr sPfeI krn vflf iek brusL vI izgdf hY[ ies smyN kfhlI kfhlI dIpI Kwby drvfjLy vwloN pRvysL krdI hY[ Auhdy hwQ ivc iek syb hY, Auh dMdI vZx leI mUMh kol iljFdI hY pr acfnk jymI nUM KVHf vyK ky Gbrf jFdI hY qy ibnF boly Aus vwl pRiqkrm jfxn leI vyKdI hY[)

jymI: nf nf Xyh ikaf mjLfk hY, vHt iejL ids nfnsYns, dIpI?

dIpI: E! afeI aYm sOrI, jymI[ rIalI sOrI[ mYN dyiKaf nI sI qYnUM, afeI aYm sOrI (dIpI kosLsL krky hfsf rokdI hY qy mUMh pfsy nUM krdI hY)[

jymI: nf nf kfm krny kf ikaf qrIkf hY Xyh, agr aYsy hI kfm hoqf rhf qo kMpnI kf dIvflf inkl jfeygf[ aglf kFtrYkt kOn dygf hmyN[ nf nf kMpnI jo hY hmfry bfp kI hY?

dIpI: hF...nf nf myrf mqlb hY jymI, afeI aYm sOrI agoN qoN mYN kyarPul rhUMgI[ mYN Cotf ijhf lMc bryk krn vfsqy afeI sI, dyiKaf nI qYnUM (syb idKfAux leI jymI vwl krdI hY[ jymI PrsL qoN brwsL cuwk ky myjL qy rwK idMdf hY qy kuJ afsy pfsy pey kfgjL iekwTy krky bYg ivc pfAuNdf hY[)

jymI: lMc aYsy hoqf hY? bYTny myN kXf dyr lgqI hY?

dIpI: mYN bhuq kfhlI ivc sI[ CyqI CyqI kMm mukfAuxf hY...

jymI: (mUz bdldf hoieaf qy isr mfrdf hoieaf) mflUm hY muJy iks bfq kI jldI hY quJy, afeI noa, afeI noa[ nf nf myrf mqlb hY, agr CuwtI cfhIey QI qo muJy bol dIaf hoqf[

dIpI: muJy CutI cfhIey, ikAuN? kfhdy vfsqy?

jymI: nf nf agr sLfdI vfdI kf cwkr hY qo kusL idnoN ky lIey kfm qo CoVnf hI pVHygf, nf nf...[

dIpI: sLfdI? kIhdI sLfdI? qUM kIhdI gwl krdYN jymI (dIpI dI ichry qy hYrfnI afAudI hY ijvyN gwl swcI hovy)[

jymI: sLfdI qyrI aOr iks kI, myrI? nf nf zybI ny jo bolf ik sLfdI vfdI kf cwkr hY CutI cfhIey, qo...

dIpI: E km afn jymI, XU afr nft sIrIas - dybI ny myry kol qF gwl nI kIqI , qy AuhdI BUaf pqY ikMnI sKq aY (sKq kihx leI dIpI swjy hwQ dI muwkI vwt ky jor dI bfhr nUM GumfAuNdI hY, muwkI gfribj bYg ivc vjdI hY jo nfl KVHy jymI qy jf izgdf hY[ jymI ipCy htdf hY qy bYg Qwly izgdf hY[ jymI Ausy qrHF KVHf KVHf dIpI vwl vyKdf hY, dIpI df rukdy rukdy Pyr hfsf inkl jFdf hY)[

jymI: (gwusy nfl) nf nf vHwt'jL ids nfnsYNs agyn, E.ky mYN jfqf hUM , XU bYtr gYWt sIrIas nfE[ (jymI jfx lgdf hY[)

Page 19: vqn - WordPress.comvqn akqUbr- dsMbr 2009 - 5 bwicaF nUMidwqIaF hfkF qoN[ mYN surq PVdf hF jdoN mYsuxdf hF DfrF dI avfè df gOx igVdynlLkydf sMgIq glLI c iPrdI bhukr irdm pwiTaF vflLI

vqn

akqUbr- dsMbr 2009 - 19

dIpI: E afeI'm sOrI jymI, rIalI[ mYN jfx ky nI ihwt kIqf gfribj bYg nUM (Auhdf hfsf inkl jFdf hY, jfx lwgy jymI dI nws ky bFh PVH lYNdI hY[ Pyr CyqI CyqI PrsL qy zulHy rwdI kfgjL iekwTy krdI hY) nf, nf, afp kI CotI bihn hUM nf, mfP kr dy[

jymI: (jymI afpxI nkl sux ky muskrf pYNdf hY)[ awCf awCf bI sIrIas nfE[

dIpI: E.ky. pr dybI ikQy hY...

jymI: nf nf zybI qo klH acfnk ieMzIaf clf igaf, afp ko nhIN mflUm?

dIpI: kI? ieMzIaf clf igaf, dybI! (mUMh c AuNgl pfAuNdI hY), mYN qF GMtf pihlF Auhdy Gr Pon kIqf sI[

jymI: qo?

dIpI: qo... Ausny Pon cuikaf pr boilaf nI, mYN ikhf mjLfk Cwz qy huxy aYQy af jf aYsy vkq[...myrf iKafl aY Auh Gry eI sI, mYnUM Auhdf sfh suxdf sI[

jymI: qo iPr bolf ikAuN nhIN[

dIpI: jy AuhdI BUaf koly hovy qF Auh boldf nHI[ Auhny huxy aYQy af jfxY[

jymI: muJy qo bolf, do mhIny ky lIey jf rhf hUM, bhuq jLrUrI kfm hY...CuwtI cfhIey[ mYN khf do mhIny qo musLkl hY qo bolf koeI sLfdI vfdI kI bfq hY, mYN socf afp logoN kI hI ho gI (dIpI suxky gMBIr ho jFdI hY, kuJ plF leI dovyN cuwp ho jFdy hn)[

jymI: (dIpI nUM iPkrmMd dyK ky) dIpI, hmfry vfld sfhb khf krqy Qy- kuC irsLqy cFd kI mfPk hoqy hYN[ cFd qo hmysLf Auqnf hI rihqf hY, pUry kf pUrf, gol[ lykn hm ko kBI vuh eyk lkIr kI mfPk idsqf hY, kBI afDf, aOr kBI pUrf, aOr kBI iPr eyk lkIr...kusL irsLqy aYsy...(dIpI acfnk jymI vwl KVHIaF awKF nfl vyKdI hY) nf nf myrf mqlb hY...voh..[ (dIpI cuwp ho jFdI hY qy kursI qy bYT ky socx lwg jFdI hY[)

jymI: awCf qo mYN clqf hUM, dUsrI iblizMg myN[ieqnf sIrIas mwq soc[ dybI muJ sy mjLfk kr rhf hogf[ sLfied XhIN afqf hogf[ dyKo Ausy Pon kro[ afXf qo myry pfs Byj dynf[ (jymI boldf boldf bfhr clf jFdf hY, dIpI njLrF Qwly gwz ky socx lwg pYNdI hY[ Pyr Pon cukdI hY qy GMumfAux lwgdI hY, aYny nUM iek aOrq bfhrly drvfjLy coN kmry ivc dfKl huMdI hY[)

aOrq: ikAuN, Pyr krn lwgI aYN dybI nUM Pon?

dIpI: (cONkdI hoeI) E...BUaf jI, qusIN...cuwikaf sI Pon...mYN, (AuT ky KVHI ho jFdI hY)[ mYN qF dybI nUM AuzIkdI sI[ Auhny aDy GMty c kMm qy lwgxY[

BUaf: ikAuN peI aYN dybI dy mgr? hY nI eyQy Auh[ qYnUM ikhf nHI sI, Cz dy Auhdf KihVf...

dIpI: KihVf? qusIN dybI nfl gwl kIqI aY?

BUaf: dybI nfl gwl kIqI hovy jF nf, qYnUM koeI hwk nHI AuhnUM PsfAux df[

dIpI: PsfAux df? BUaf jI qusIN ieh gwlF kI krI jfny aYN[ dybI qy mYN iek dUjy nUM lfeIk krdy aF[

BUaf: rihx dy qULM, krdy aY iek dUjy nUM lYk nfly kusL hor[

dIpI: BUaf jI asIN iek dUjy qoN ibnF nHI rih skdy[ jLmfnf bdl igaY[ ieh kYnyzf aY, ieMzIaf nHI[

BUaf: ieMzIaf Pon krky qF mYN afvdI lfh pfh krvfeI[ mYN Qozy bfry dybI dI mF nfl gwl kr bYTI[ Auh awgoN myry glL pY geI[ kihMdI asIN dybI vfsqy kuVI kdoN dI lwBI hoeI aY, pwk Twk vI kIqf hoieaf, qUM myry puwq nUM hor ikqy PsfeI jfnI aYN[ agly qF kfr vI KrIdI bYTy aY ivafh c dyx leI[ mYN bQyrf ikhf myrf iehdy c koeI hwQ nHI, mYN qF kuVI vyKI vI nhIN, Auh myrI gwl eI nf suxy[ khy ...

dIpI: pr hux qF qusIN kuVI dyK lI[

BUaf: hF dyK lI kuVI[ hor vI bQyrf kusL dyK ilaf kuVI bfry[

dIpI: (hYrfnI nfl) hor kI dyK ilaf myry bfry?

BUaf: qUM zfktr prkfsL dI BrjfeI aYN nf?

Page 20: vqn - WordPress.comvqn akqUbr- dsMbr 2009 - 5 bwicaF nUMidwqIaF hfkF qoN[ mYN surq PVdf hF jdoN mYsuxdf hF DfrF dI avfè df gOx igVdynlLkydf sMgIq glLI c iPrdI bhukr irdm pwiTaF vflLI

vqn

akqUbr- dsMbr 2009 - 20

dIpI: ieh qusIN kI gwl kr qI? mYN zfktr prkfsL dI BrjfeI nHI[ mYN qF prkfsL dy Brf nUM PrHI krvfieaf sI[ zfktr dI vfeIP pfl myrI mfsI d DI aY[ Auhdy khy kIqf sI[ Auh gwl qF kdoN dI muwkI hoeI aY[

BUaf: pr qUM dfgI qF ho gI nf?

dIpI: vHt XU mIn? kI mqlb Qozf, dfgI hogI[ mYN jo gwl sI, dybI nUM pihly idn eI dws qI sI[ dubfrf myry vfsqy aYsf lPjL nf mUMh coN kiZE[

BUaf: mYN qF nI kZdI, lokF df kI kryNgI?

dIpI: lokF df? kI mqlb Qozf[

BUaf: Auh zfktr prkfsL dI sYktrI huMdI sI nf gurjIq, Auh hux sfzy guaFZ eI rihMdI aY[ nfly Auh prkfsL dI BYx dI CotI nxd dI awgy koeI kjn kujn lgdI aY[ Auh kihMdI qUM prkfsL dy dPqr ivc jf ky lVfeI ... (dIpI nUM bfhroN jymI afvfjL idMdf hY[ dIpI BUaf nUM AuNgl dy iesLfry nfl iek imMt kihky bfhr jFdI hY[ rosLnI mwDm huMdI hY[ BUaf AuQy eI PrIjL ho jFdI hY[ )

***** (rosLnI zfktr dy dPqr qy pYNdI hY[ ipCokV df idRsL hY[ gurjIq kfAUNtr qy KVHI hY[ dIpI bfhroN kfhlI nfl pRvysL krdI hY[)

dIpI: hfie gurjIq, prkfs ikQy ...

gurjIq: E hfie dIpI, hfE df hYWl afr XU? hfE iejL isLMdr?

dIpI: isLMdr? qYnUM pqY kusL Auhdy bfry ikQy aY?

gurjIq: dIpI! ikho ijhIaF gwlF krdI aYN? prsoN qUM AuhnUM lYx geI sI, vYnkUvr eyarport qy[

dIpI: isLMdr afieaf eI nI eyarport qy[

gurjIq: afieaf nI? kI mqlb?

dIpI: trFto Auqr ky gLfieb ho igaf[

gurjIq: noH vya! XU ikizMg dIpI? qUM sLoar...

dIpI: (gurjIq dI gwl kwt ky) zfktr prkfsL afieaf awj aOiPs ivc?

gurjIq: hF, aMdr pysLYNt nUM dyK irhYY, pr dIpI, ieh kI ho irhY sB kusL? (dIpI dy bolx qoN pihlF eI zfktr prkfsL bfhr afAuNdf hY, dIpI vwl Ausdf iDafn nhIN jFdf[}

prkfsL: gurjIq, imisjL cYn dI Pfiel dyxI jLrf[

gurjIq: sLoar (gurjIq sLYlP qoN Pfiel kZx lgdI hY, prkfsL dI njLr dIpI qy pYNdI hY)

prkfsL: E dIpI! hfE afr XU?

dIpI: jIjf jI, isLMdr ikQy aY?

prkfsL: isLMdr? (moZy cVH ky) XU ÈwLuz noa iet[

dIpI: isLMdr trFto Auqr ky guMm ho igaY[

prkfsL: guMm ho igaY? qYnUM ikvyN pqf?

dIpI: mYN eyar kYnyzf nUM Pon kIqf sI[ Auh kihMdy isLMdr trFto phuMc igaf sI[

prkfsL: Pyr?

dIpI: Pyr dwso qusIN ikQy aY Auh? mYN Auhdf Pon vyt krdI krdI Qwk geI aF[ quhfnUM pqY Auh ikQy aY[

prkfsL: vHwt nfnsYNs[ jy mYnUM pqf huMdf qF mYN dsdf nf[

dIpI: pfl kihMdI mYnUM kuJ pqf nHI, qusIN kihny mYnUM kuJ pqf nHI...ieh hoeI kI jFdf, Auhny iksy nUM qF Pon kIqf eI hoAU, myrf jIa kfhlf peI jFdf, mYnUM qF dfl c kuJ kflf lgdYY[

Page 21: vqn - WordPress.comvqn akqUbr- dsMbr 2009 - 5 bwicaF nUMidwqIaF hfkF qoN[ mYN surq PVdf hF jdoN mYsuxdf hF DfrF dI avfè df gOx igVdynlLkydf sMgIq glLI c iPrdI bhukr irdm pwiTaF vflLI

vqn

akqUbr- dsMbr 2009 - 21

prkfsL: kI lgdf dfl c kflf? (eyny icr ivc gurjIq Pfiel Aus vwl krdI hY)[

gurjIq: iekskXUjL mI prkfsL, lE imisjL cYn dI Pfiel[

prkfsL: E, QYNks gurjIq! (dIpI nUM) iekskXUjL mI Pfr ey sYkMz (aMdr jFdf hY[ dIpI zfktr prkfsL nUM aMdr jFdy nUM dyKdI hY qy Pyr ibnF kuJ khy suxy bfhr inkl jFdI hY[)

gurjIq: (dIpI nUM ipCoN afvfjL idMdI hoeI) dIpI!

gurjIq: (afpxy afp nUM) gOz! afeI zoNt noa vHt'jL hYpinMg[ (gurjIq iek pl KVHI dIpI bfry socdI aY[ Pyr myjL qoN kfgjL pwqr TIk krn lwg pYNdI hY[ pfl nUM Pon krdI hY[)

gurjIq: hfie pfl...dIpI afeI sI aYQy...qYnUM pqY...Auh bhuq awpsYt aY...afeI zoNt noa, pfl, afpxI kimAUintI ivc bhuq kusL hoeI jFdf[ kYnyzf qoN kuVIaF ieMzIaf ivafh krvOx jFdIaF, EQy muMzy imMnqF kr ky ivafh krvf lYNdy aY, Pyr kYnyzf Auqrdy eI izs-apIar ho jFdy aY, Pyr ieMzIaf qoN afpxI pihlI mMgyqr jF hor iksy nUM mMgvf lYNdy aY...so mYnI kysjL... vHt ey sLym, bYz nym Pfr df kimAuintI... dIpI vI eysy krky eI zrI hoeI aY[ (prkfsL bfhr afAuNdf hY, gurjIq iek dm Pon rKdI hY) E.ky... tfk tU XU lytr[

prkfsL: (gurjIq nUM Pfiel vfps idMdf hoieaf) no mor klfieMts tU zya, E.ky!

gurjIq: E. ky.

prkfsL: (kursIaF vwl dyKdf hoieaf) clI geI dIpI?

gurjIq: hF[ iek dm eI bfhr inkl geI[

prkfsL: QYNk gOz! sLI iejL bIieMg so stUpz! mYN ajy dUsry kmry vfly klfieMt nUM atYNz krnf (vfps jFdf hY[ dIpI vfps afAuNdI hY[ Auhdy ichry qy qxfE hY[)

dIpI: gurjIq, XU noa vHwt, isLMdr aYQy eI aY, dPqr ivc luikaf hoieaf[

gurjIq: dPqr ivc? hfE zU XU noa?

dIpI: afeI noa[ Auh aYQy eI aY[ prkfsL df ichrf dsdf aY[ Auh kusL lkoa irhf[ aYQoN Pyr isLMdr ny hor ikqy izs-apIar ho jfxf[

gurjIq: dIpI! zoNt bI stUpz[ mYnUM dPqr df konf konf pqY[ dPqr c hY nI isLMdr[

dIpI: mYN stUpz nHI gurjIq, afeI noa, prkfsL qyrf bOs aY[ qUM JUT boldI aYN

gurjIq: vHt nfnsYNs[ qYnUM myry qy XkIn nHI?

dIpI: nhIN[

gurjIq: so?

dIpI: so mYN afp aMdr vyKxf jf ky[

gurjIq: dIpI! ilsn! prkfsL iek sInIar nUM iegjLfmn kr irhf, zoNt izstrb ihMm, isLMdr hY nI aMdr[

dIpI: (kfAUNtr qy muwkI mfrdI hoeI) Auh hY aMdr!

gurjIq: pr mYN aYs vkq qYnUM aMdr nhIN jfx dyxf[

dIpI: qUM mYnUM rok vI nHI skdI[ (dIpI aMdr jfx lgdI hY[ iesy smyN iek Pon afAuNdf hY, gurjIq Pon cukdI hY aqy hwQ nfl dIpI nUM rukx leI iesLfrf krdI hY[ dIpI kfAUNtr kol jf ky jwkoqwkI ivc pY jFdI hY[)

gurjIq: zfktr prkfsL? qusIN kOx bol rhy E?...E isLMdr? (dIpI isLMdr df nfm sux ky iekdm ruk jFdI hY[ gurjIq Aus nUM AuNgl nfl afpxy kol afAux df iesLfrf krdI hY)[ isLMdr, qusIN prkfsL nfl gwl krnI aYN? iek sYkMz[ (gurjIq Pon dIpI nUM PVf idMdI hY qy afp Auqsukqf nfl Aus vwl vyKdI hY[ dIpI kusL pl Pon suxdI hY[)

dIpI: ...inafgrf PfljL? isLMdr!... hF, dIpI boldI aF...pihlF qUM vYnkUvr af eyQy, mYN... (dIpI acfnk cuwp kr jFdI hY qy Pon hwQ c lYky KVHI rih jFdI hY[ dIpI dI afvfjL sux ky dUjy pfisEN Pon bMd ho jFdf hY[ dIpI df mUMh guwsy nfl lfl ho jFdf hY[)

Page 22: vqn - WordPress.comvqn akqUbr- dsMbr 2009 - 5 bwicaF nUMidwqIaF hfkF qoN[ mYN surq PVdf hF jdoN mYsuxdf hF DfrF dI avfè df gOx igVdynlLkydf sMgIq glLI c iPrdI bhukr irdm pwiTaF vflLI

vqn

akqUbr- dsMbr 2009 - 22

dIpI: bfstrz! inafgrf PfljL qoN bfrzr pfr kr igaf, amrIkf phuMc igaf[ (gurjIq dIpI dy hwQoN Pon PVHky rKdI hY[ kuJ dyr dovyN cuwp rihMdIaF hn[)

gurjIq: afeI aYm sOrI dIpI... afeI inAU niQMg...(dIpI cuwp KVHI rihMdI hY)[

gurjIq: afeI PIl so igltI...

gurjIq: mYnUM kI pqf sI iehnF dy idlF c kIh aY...

gurjIq: EdoN mYN aYvyN Psf 'qf qYnUM ...

gurjIq: pfl vI byksUr aY...

gurjIq: mYnUM mfP kr dy dIpI, plIjL, Prigv mI...(gurjIq dIaF aKF c hMJU ilsLkdyy hn[ dIpI gurjIq vwl dyKdI hY, Ausy qrHF gwusy Bry ichry nfl Aus vwl jFdI hY ijvyN AusnMU mfrnf hovy pr Auhdy kol jf ky Ausdy glL nfl lwg jFdI hY[ rOsLnI dPqr qy mwDm ho jFdI hY[ dIpI gurjIq nUM Cz ky ipCoN dI vfps pihlF vfly idRsL ivc af jFdI hY[ )

*****

dIpI: (BUaf nUM) hor kI dwisaf gurjIq ny qYnUM?

BUaf: bQyrf kusL dwisaf Auhny[ Pyr grjIq zfktr nUM Aurf prf bolx lwg pI, kihMdI mYN vI jOb Cwz dyxI aY[

dIpI: QonUM Pyr vI XkIn nHI hoieaf beI zfktr ny myry nfl DoKf kIqf[

BUaf: DoKf qF Auhnf ny kIqf pr dfgI qF ho gI nf qUM [

dIpI: (iekdm gwusy c afAuNdI hoeI) sLwtafp BUaf jI[ QonUM mYN ikhf myry vfsqy ieh lPjL mUMh coN nf kiZE[ cly jfE eyQoN[

BUaf: (guwsy ivc) nf, qYnUM sLrm nI afAuNdI awgoN...

dIpI: (BUaf dI gwl ivcy tuwk ky) mYN kihnI aF clI jfh eyQoN, gYt afAUt[ mYN afpy kr lUM jo kusL krnf hoieaf[ hux mYN kmjLor nHI rhI[

BUaf: kI kr lyN gI qUM? hYN! isr nUM cVHI afAuNdI aY[ hux qUM kI JFsI dI rfxI bxgI, afh JfVU Pyr ky[ qIvIN df bxdf eI kI aY mrd awgy, aYvyN buVHkx lwgI aYN[ afey idn qF eyQy iek awDI mfr idMdy aY[ jF afp mr jFdI aY[ qyry vrgIaF vI twp tpf ky ipCoN afhI kusL krdIaF[

dIpI: (gwusy ivc) kI krdIaF?

BUaf: pul qoN Cfl mfr idMdIaF, golIaF Kf lYNdIaF, cfkU nfl iZz pfV lYNdIaF, hor kI krdIaF[

dIpI: mrn df qF hor vI qrIkf hY gf[ (BUaf dIpI vwl vyKdI hY[ Ausdy kuJ bolx qoN pihlF hI dIpI iekdm jf ky AusnUM gl qoN PVH lYNdI hY qy sMGI GutdI hY[ BUaf nUM KMG afAuNdI hY, AusdIaF awKF cOVIaF ho jFdIaF hn, Auh inZfl ho jFdI hY[ dIpI AusnUM Cz ky vfps af ky myjL nfl KVH jFdI hY[ AusdIaF awKF ivc ajy vI aMgfry hn[ Auh KMG rhI BUaf vwl nhIN vyhMdI[ BUaf coN ijvyN sfrI swiqaf inkl geI hovy[ kuJ sYkMzF ipCoN dIpI pfxI df awDf Biraf plfsitk df iglfs cukdI hY qy ibnf kuJ boly BUaf nUM idMdI hY[ BUaf pfxI pI ky kuJ TIk ho jFdI hY iglfs Auhdy kMbdy hwQ coN Qwly izg pYNdf hY, Auh hYrfnI ijhI nfl dIpI vwl vyKdI hY[ dIpI ibnF kuJ boly af ky kursI qy bYT jFdI hY[ )

BUaf: mYnUM pfxI...(KMG af jFdI hY[)

dIpI: (ibnF BUaf vwl dyKy) dybI dI BUaf krky... (dIpI dy ichry qy hux AudfsI Cf jFdI hY[ Auh myjL qy isr sut ky pY jFdI hY[ vflF nfl Auhdf ichrf aqy moZy Zky jFdy hn[ BUaf Aus peI vwl vyKdI hY, Aus kol jFdI hY, afpxf hwQ cukdI hY ijvyN dIpI dy vflF ivc Pyrnf hovy pr ibnF dIpI nUM Cohy hOlI hOlI bfhr inkl jFdI hY[ rOsLnI mDm huMdI hY[ ipCokV coN QIm sONg dy sLbd AuBrdy hn:

ikMnHf iknHf rfhF dI qUM krI sI kfmnf

ikMnHIN qF rfhIN qyry pYr

iqKV dupihry ruKF hyT sfieaf KyzdI

ruKF hyT kfhnUM gieEN Tihr

Page 23: vqn - WordPress.comvqn akqUbr- dsMbr 2009 - 5 bwicaF nUMidwqIaF hfkF qoN[ mYN surq PVdf hF jdoN mYsuxdf hF DfrF dI avfè df gOx igVdynlLkydf sMgIq glLI c iPrdI bhukr irdm pwiTaF vflLI

vqn

akqUbr- dsMbr 2009 - 23

ryq dy ngr iPry imwqrF nUM ZUMzdI

ryiqaF c imt jFdI pYr

ikMnHIN qF rfhIN qyry pYr

cFdI df ibrK Pl sony dy ltkdy

PlF ivc imTI imTI jLihr

ruKF hyT kfhnUM gieEN Tihr

jgmg jg ibMdU jIhny qYnUM kIilaf

inky ijhy jugnUM dI pYV

ruKF hyT kfhnUM gieEN Tihr

mxI qF qyrI koihqUr dI isKr qy

zol ikAuN gey qyry pYr

iqKV dupihry ruKF hyT sfieaf KyzdI

ruKF hyT kfhnUM gieEN Tihr

ikMnHf iknHf rfhF dI qUM krI sI kfmnf

ikMnHIN qF rfhIN qyry pYr...

ies gIq nUM agly aMk vfsqy sYWt qbdIl krn dOrfn smyN dI loV anusfr vwD Gwt lMmfeI ivc gfieaf jf skdf hY)

aMk do idRsL 1

(mMc Auqy hnyrf hY[ ipafno vjdI suxfeI idMdI hY[ pwCmI sMgIq dI koeI Dun hY[ rOsLnI huMdI hY jo zfktr prkfsL qy jspfl dy Gr nUM rUpmfn krdI hY[ PrsL Auqy glIcf hY[ iek pfsy myjL Auqy rMgdfr myjLposL iviCaf hoieaf hY ijsqy Puwl sjfey hoey hn[ iek pfsy kMD nfl ipafno peI hY aqy Aus awgy bYTx leI stUl hY ijsqy bYTI sLYlI ipafno vjf rhI hY[ mD vrgI GrF vFg soPf sYt qy kfPI tybl afid pey hn[ tYlIPon aqy aKbfr vI pey hn[ ieh sfrI sYitMg loV anusfr ivAuNqI jf skdI hY[

zfktr prkfsL pRvysL krdf hY aqy sLYlI dy ipCy kuJ ivQ qy KVH ky ipafno suxdf hY[ sLYlI nUM Ausdf koeI igafn nhIN[ qkrIbn 30 sYkMzF ipCoN sLYlI ipafno vjfAuxI bMd kr idMdI hY[ prkfsL qfVI mfrdf hY[ sLYlI Aus vwl mUMh BvF ky qy muskrf ky dyKdI hY[)

prkfsL: aYksIlYNt[ XU ply vYrI nfeIs bytf, vYrI nfeIs[

sLYlI: QYNks zYzI[

prkfsL: afeI'm prfAUz aOP XU[ qyrf kMpItIsLn kdoN aY?

sLYlI: nYkst vIk[ bwt afeI hYv ey guwz inAUjL Pfr XU zYz[

prkfsL: XYs? kI aY inAUjL?

sLYlI: mYnUM ipCly kfnsrt coN avfrz imilaf[

Page 24: vqn - WordPress.comvqn akqUbr- dsMbr 2009 - 5 bwicaF nUMidwqIaF hfkF qoN[ mYN surq PVdf hF jdoN mYsuxdf hF DfrF dI avfè df gOx igVdynlLkydf sMgIq glLI c iPrdI bhukr irdm pwiTaF vflLI

vqn

akqUbr- dsMbr 2009 - 24

prkfsL: E vMzrPul, vMzrPul (qfVI mfrdf hY qy awgy af ky sLYlI df mwQf cuMmdf hY)[ dYt'jL mfeI zftr[ igPt dwso ikhVf lYxf bytf?

sLYlI: niQMg[

prkfsL: niQMg? hfE kMm?

sLYlI: pqf nI[ afeI jst zoNt nIz aYnI iQMg[

prkfsL: E.ky. pr qyry leI sB qoN vDIaf igPt qF awj af jfxf[

sLYlI: kI? vHt'jL dYt?

prkfsL: gYWs?

sLYlI: AUN ...AUN...pqf nHI, dwso kI igPt aY?

prkfsL: qyrI mdr[

sLYlI: mMmI? vHt XU mIn, zYz?

prkfsL: qyrI mMmI bYk af rhI aY, byty[

sLYlI: rIalI? afr XU sLoar zYz?

prkfsL: XYs zIar, Auhdf huxy Pon afieaf sI[ sLI'jL E.ky nfE[

sLYlI: kYNt bIlIv iet! (sLYlI cuwp ho jFdI hY, Auh ajy vI hYrfn hY, hOlI hOlI Auhdy ichry qy KusLI df pRBfv afAuNdf hY)[

prkfsL: Xfd aY sLYlI mYN qYnUM ikhf sI qUM af jf, mMmI afpy af jfAUygI[ rImYNbr! EdoN kihMdI sI, jfE dPf ho jo, myrf koeI kusL nHI lgdf...ids aYNz dYt...sLIa'jL nfE kimMg[ bwt iet'jL ey guwz inAUjL[ bI hYpI mfeI lv! (pr sLYlI dy ichry qy Pyr gMBIrqf af jFdI hY[ sLfied AuhnUM mF dIaF guwsy c khIaF gwlF Xfd af rhIaF hn ijnHF qoN Auh smJ bYTI sI ik mF AuhnUM afpxy nfl nhIN rKxf cfhuMdI[)

prkfsL: E. ky, bytf, qUM AuhnUM vyt kr, Auh afAux vflI aY[ mYNN bws pMj imMt ivc afieaf[ aMkl aivnfsL afey sI nf, mYN AhnF nUM sI aOP kr afvF, mMmI dy afAux qoN pihlF pihlF, ipCly pfsy myrI vyt krdy aY (prkfsL bfhrlf drvfjLf KolH ky dUjy drvfjLy coN bfhr clf jFdf hY[ sLYlI Auqsukqf ivc eyDr EDr GuMmdI hY...Pyr bfhroN KulHx vfly bUhy vwl ipwT krky ipafny vfly stUl qy bYT jFdI hY[ Auh tIcr qoN nvIN nvIN isKI byQfvn dI iek pfpUlr kMpojLIsLn vjfAuxf ÈLurU kr idMdI hY[ awDy ku imMt ipCoN Auh afpxI mMmI dy Pyvrt gIq, iek awK qyrI awQrU awQrU dI DuMn vjfAux lwg pYNdI hY[

bfhrly bUhy dI bYWl huMdI hY[ sLYlI Ausy qrHF bYTI rihMdI hY[ pfl pRvysL krdI hY; iek pl ieDr AuDr vyKdI hY[ sLYlI qy njLr pYNdy hI Ausdf ichrf iKV jFdf hY, Auh sLYlI nUM itkitkI lf ky vyKdI hY[ Pyr hOlI ijhI afvfjL idMdI hY[)

pfl: sLYlI! (sLYlI Ausy qrHF bYTI rihMdI hY, qy ipafno vjfAuNdI rihMdI hY)[

pfl: (awgy jf ky sLYlI dy ipCy QoVHI ivQ qy KVH jFdI hY qy Pyr afvfjL idMdI hY) sLYlI bytI! (sLYlI ipafno bMd kr idMdI hY pr Ausy qrHF bYTI rihMdI hY aqy mUMh ipafno vwl eI rKdI hY[)

pfl: myry nfl bhuq guwsy aYN, bytI? (sLYlI hOlI hOlI mUMh pfl vwl GuMmfAuNdI hY, Ausdf mUMh ajy vI rosy vflf hY[ Auh Qwly PrsL qy vyKdI rihMdI hY[)

pfl: sOrI sLYlI...mYnUM pqY qUM myry nfl guwsy aYN pr mYN musLkl ivc sI bytI...vueI'l tfk abfAUt iet... (sLYlI isr AuqFh cukdI hY[ dovyN iek dUjy dIaF awKF ivc vyKdIaF hn[ sLYlI iek dm AuT ky pfl nUM ilpt jFdI hY[ dohF dIaF

awKF ivc aQrU af jFdy hn[ kuJ plF ipCoN rOsLnI mDm hox lgdI hY[ ipCokV coN gIq dy sLbd Aucy huMdy hn:

iek awK qyrI nYx imrg df bflk vFgUM Jfky

iek awK qyrI Puwl kml df msqI ivc koeI afKy

mwq smJIN ieh imsLrI imsLrI cfnx dy ny bol

afpy afpxf dIp jgf lY awK qIsrI KolH

Page 25: vqn - WordPress.comvqn akqUbr- dsMbr 2009 - 5 bwicaF nUMidwqIaF hfkF qoN[ mYN surq PVdf hF jdoN mYsuxdf hF DfrF dI avfè df gOx igVdynlLkydf sMgIq glLI c iPrdI bhukr irdm pwiTaF vflLI

vqn

akqUbr- dsMbr 2009 - 25

iek awK qyrI kivqf kivqf nf koeI pVHy nf gfvy

iek awK qyrI pMj gRMQI axKolHI rih jfvy

DuMd cIr ky ikrnf afeIaF jIa afieaF nUM bol

XugF XugF qoN lMmI suwqI awK qIsrI KolH[

(mMc qy hnyrf huMdf hY)

(ieh gIq dohF idRsLF ivc smyN df vkPf pfAux leI jLrUrI hY[ AuNj BfvyN ies dI loV nhIN ikAuNik sYWt ivc koeI qbdIlI nhIN huMdI)

aMk do idRsL 2

(mMc Auqy rOsLnI huMdI hY; ipCly idRsL vflI hI sYitMg hY[ pfl kursI qy bYTI notbuwk ivc kuJ ilK rhI hY[ sLYlI ipCoN af ky gl 'c bfhF pf lYNdI hY[ pfl muskRfAuNdI hY[)

sLYlI: mMmI qusIN kI ilKdy aYN?

pfl: kusL nI bytI, kusL cIjLF not kr rhI sI[

sLYlI: aF aF, afeI noa, qusIN koeI gIq not krdy aYN[

pfl: gIq?

sLYlI: XYWs[ my afeI hYlp XU mfm? af jo ipafno qy sYWt krIey[ (aMdroN zfktr prkfsL pRvysL krdf hY[ Auhdy mUMh qy Auqsukqf hY, Auhdy hwQ ivc kfgjL dy PulF df guldsqf hY ijsnUM Auh myjL dy iek kony qy itkf idMdf hY aqy kfhlI kfhlI myjL qy hwQ Pyrdf hY[ Auh ibnF pfl vwl vyKy boldf hY[)

prkfsL: pfl, AuT qUM hux[ afpxy kol isrP iek GMtf bfkI hY[ Auh swc cIjLF dI ilst bxf lI?

pfl: EhI qF bxf rhI hF[

prkfsL: cl Pyr hux qUM iehnUM Cz qy PtfPt sLYlI nUM rYzI krdy qy afp vI iqafr ho jfh[ bws pMj imMt lf[ afpxI sB qoN vDIaf zrYWs pfeIN awj...AuhI prpl vflI qy myk-awp ivc vI ksr nf rihx dyeIN...awj koeI mfmUlI gYst nHI af rhy, kYbint minstr aY, afm minstr vI nhIN[ (prkfsL pfl vwl vyKdf hY[ pfl Ausy qrHF bylfg ijhy rvweIey nfl cIjF ieDr AuDr itkf rhI hY[ prkfsL Pyr afpxy hI iDafn ivc kfhlI kfhlI aMdr jFdf hY[ Pon dI GMtI vjdI hY[ pfl cukdI hY qy kuJ dyr iksy nfl gwlF krdI hY jo drsLkF nUM spsLt suxfeI nhIN idMdIaF[ AusdI gwlF krdI qy prkfsL af jFdf hY[ iek do gwlF AuhnUM sux pYNdIaF hn[ pfl Pon rK ky kuJ socx lwg pYNdI hY[)

prkfsL: pfl, Cwz hux iehnF PfrmF qy klIn-awp vflIaF qIvIaF df KihVf[ iehnF nUM qF koeI nf koeI trbl afeI hI rihMdI aY[ zylI koeI nf koeI Pon afAuNdY[ swc puCy qF afeI aYm iswk aOP iet[ qUM CyqI kr msF msF awj minstr dy afAux df pRogrfm bixaf[ XU gft tU bI sIrIas, XU noa... kYbint minstr afm lokF dy GrIN qF jFdy nhIN (prkfsL Auqyjnf ivc kYbint minstr dI gwl bfr bfr duhrfAuNdf hY, qy nfl kfhlI kfhlI koeI kMm vI krI jFdf hY[ kdy kdy ivcoN ruk ky pfl nUM sMboDn vI krdf hY) afm Kfs dy Gr jf vI ikvyN skdy aY[ sfrI dunIaf qF AuhnF dy mgr iPrdI aY[ vueI afr lwkI pfl, ryalI lwkI, aYho ijhy lokF nfl dosqI pY jy qF hor kI cfhIdf[ nfly pYtirsLf, afeI mIn pYt, qF spYsLlI qYnUM hI imlxf cfhuMdI hY[ my bI Auhdy mfeINz c qyry bfry koeI afeIzIaf hovy[ myrf qF iKafl aY Auh qYnUM afpxy kimAuintI avyarnYWs vfly pRfjYkt dI zfierYktr bxfAuxf cfhuMdI hY[ vYWl afeI my bI rONg... clo kuJ vI hovy afpxI qF iek vfr pRYstIj bx jU nf[

pfl: (ibnF prkfsL vwl vyKy) pYt bfry qF hux bhuq vfr dws idqf Auhdy nfl hor kOx kOx af irhY?

Page 26: vqn - WordPress.comvqn akqUbr- dsMbr 2009 - 5 bwicaF nUMidwqIaF hfkF qoN[ mYN surq PVdf hF jdoN mYsuxdf hF DfrF dI avfè df gOx igVdynlLkydf sMgIq glLI c iPrdI bhukr irdm pwiTaF vflLI

vqn

akqUbr- dsMbr 2009 - 26

prkfsL: hor koeI afvy bhuqf Prk nI pYNdf[ pr zfktr irwc qy AuhdI vfeIP af rhy ny[ zfktr irwc rfhIN hI afpxI pYt nfl vfkPI hoeI aY[ minstr nfl hor vI keI jxy hoxgy[ Kfxf qF afpF cOdF pMdrF lokF leI iqafr kr hI ilaf hY, guwz ienwP hovygf[ so niQMg tU vrI abfAUt[ (pfl nUM ajy vI sMjIdf vyK ky) cIar-afwp, zfrilMg, cIar-afWp[ awj bhuq spYsLl idn hY (KVH ky pfl vwl vyKdf hoieaf) nfly pYt qF qYnUM eI imlx af rhI hY jy qUM eI KusL nf hoeI qF...ÈI mya nYvr kMm agyn, cIar-awfp pfl, plIjL!

pfl: kuÈ nI hoieaf mYnUM, afeI aYm aOlrfeIt[ (bfhr bYWl huMdI hY qy drvfjLf KulHf hox krky gurjIq afp hI aMdr af jFdI hY[)

prkfsL: lY gurjIq qF af vI geI kyk lY ky, zjLrt vfsqy; aYksIlYNt

gurjIq: hfie aYvrI vwn; kyk lY aFdf (pfl AuhnUM glvwkVI pf ky imldI hY, qy KuÈL ho jFdI hY)[

prkfsL: QYNks gurjIq[ qUM tfeIm isr af gI[ pfl, qMU hux jf ky rYzI ho jf, gurjIq ny sB kuÈ krvf dyxf[

gurjIq: Èoar[ niQMg tU vrI abfAut[ mYN ikcn ivc kyk rwK idaF, nfly hor izÈF cYWk kr lYnI aF (jFdI hY)[

prkfsL: mYN iPr jLrf bysmYNt ivc pfrtI vfsqy vfeIn cYWk kr afvF (jFdf hY[ pfl AuTdI hY qy brwsL lY ky iek vzy pOdy vfly gmHly nUM sfP krn lgdI hY[ iesy smyN hI bfhroN bYWl huMdI hY[ dIpI pRvysL krdI hY[ )

pfl: E hfie dIpI! qUM? (dIpI df hwQ PVH ky awgy lY afAuNdI hY, pfl dy swjy hwQ ivc ajy vI bruwsL hY)[ ikMnf icr ho igaf qYnUM imlI nUM! (dIpI pfl vwl vyK ky bwicaF vFg muskRfAuNdI hY pr boldI kuJ nhIN[ )

pfl: (iDafn nfl dIpI vwl vyKdI hoeI) kI gwl aY dIpI? qyrf mUMh ikAuN Auqiraf aYnf? (dIpI Pyr vI cuwp rihMdI hY, Auhdf ichrf gMBIr hY)[ dws dIpI kI hoieaf, sB kuJ dws dyh[ mYN AuhI pfl hF pihlF vflI[ vyK, ajy vI myry hwQ ivc burwsL aY (muskRfAuNdI hY)[

dIpI: pf...l, dybI ny ieMzIaf jf ky ivafh krvf ilaf[

pfl: (aiq hYrfnI nfl) nHoa... dybI vI...afr XU sLoar?

dIpI: (isr ihlfAuNdI hoeI) hF, mYnUM...

pfl: (guwsy ivc) bfstrz! sfry ieko ijhy...koeI Prk nHI...

dIpI: (bfstrz sux ky dIpI nUM vI guwsf cVHn lgdf hY) hF, Auh vI...(dIpI ruk jFdI hY, Auhdf glf KusLk hY, sLfied afAux qoN pihlF roNdI rhI hox krky[ Auh afpxy gly nUM hwQ lfAuNdI hY qy bolx df Xqn krdI hY) Auh...

pfl: qyrf qF bol nI inkldf, dIpI[ Tihr mYN ikcn coN pfxI df glfs ilafvF[ qyrIaF qF awKF vI..., mY dvfeI ilafAunI lwB ky, zrfps, bYT aYQy, awKF ikvyN lfl kIqIaF... (pfl kfhlI nfl ikcn vwl nUM jFdI hY, dIpI kuJ pl cuwp rihMdI hY aqy suBfvk hI Auhdf mUMh drsLkF vwl ho jFdf hY, Auh iek vfr hOlI hOlI AuNglF nfl awKF mldI hY[ ies smyN prkfsL kfhlI nfl koeI cIjL rwKx afAuNdf hY, acfnk dIpI nUM vyKdf hY qy awgy hwQ vDf ky kuJ kihx lwgdf hY pr Pyr Auqsukqf nfl Auhdy ipCy KVH jFdf hY, dIpI nUM Auhdy afAux dI koeI pqf nhIN[ Auh awKF ml ky KulHIaF awKF nfl sfhmxy vwl vyKdI hY qy ibnF awK Jmkx dy pfl dI gwl dI lVI PVH lYNdI hY[)

dIpI: myrIaF awKF ivc gulfbI vMgF df cUrf hY, pfl[ awQrU isMmdy hn qF dunIaf DuMdlI idsdI hY, lhU isMmdf hY qF lflI idsdI hY... ihMsf ivc iBjI hr sLYa... sLIsLf dyKdI hF qF sLyr qy bYTI cMzI idsdI hYY[ pr mYN qF rxdyvI nhIN, nfrI hF[ myry hwQ inky moty kMmF ivc AulJy rihx, sPfeI krn, vrky Polx, hwkF leI Aucy hox ... pr iksy dI sMGI Guwtx leI ikAuN AuTx...(iek pl ruk ky) dybI dI BUaf ny mYnUM ikhf prkfsL ny qYnUM dfgI kr-qf...pr, pr mYN qF prkfsL df kIqf Buwl Blf geI sF, dybI dy ipafr ivc prc geI sF, BUaf kihMdI prkfsL ny qYnUM dfgLI kr idqf... mYnUM aMqF df kRoD afieaf, prkfsL Auqy BUaf qoN vI vwD... rfq nUM awK lwgI, cuPyry cfkU CurIaF peIaF sn[ mYN guwsy ivc kMb rhIN sF[ myry hwQoN cfkU Cut ky myry mwQy qy vwijaf[ jfg KulHI qF hwQ mwQy qy sI, mwQf igwlf, pqf nHIN psInf sI ik KUn... soicaf mYnUM dfg lwgx c myrf afpxf ikMnf ku hwQ hY? mF-bfp df ikMnf ku qy prkfsL df ikMnf ku... prkfsL qF srjn hY...srjn sucy hwQF nfl cfkU CurIaF cuwkdf hY, suwcI Bfvnf nfl jLKmI nUM vyKdf hY...AuhI hwQ jo suwcy pfxI nfl jLKm DoNdy hn, sPfeI nfl sINdy hn... Auh qYnUM Pwt ikvyN lf skdy hn, pfl! myry dfgL ikvyN pf skdy hn...Auh aYny mlIn ikvyN ho jFdy hn... ikqy ieMj qF nHI...prkfsL AuprysLn krn vyly vI mYly hwQF qy icwty dsqfny pf lYNdf... (jLrf ruk ky) pfl, mYnUM kI hoeI jFdf... mYN ikqy puTf-isDf qF nHI socx lf-gI... pfl! mYnUM zr lgdY... (dIpI awKF bMd krdI hY qy iek dm ipCy BAuN ky pfl dy BulyKy prkfsL nfl icMbV jFdI hY, Auhdy grm sfh prkfsL dI grdn nUM lgdy hn[ prkfsL Ausy qrHF aihl KVHf rihMdf hY[ kuJ

Page 27: vqn - WordPress.comvqn akqUbr- dsMbr 2009 - 5 bwicaF nUMidwqIaF hfkF qoN[ mYN surq PVdf hF jdoN mYsuxdf hF DfrF dI avfè df gOx igVdynlLkydf sMgIq glLI c iPrdI bhukr irdm pwiTaF vflLI

vqn

akqUbr- dsMbr 2009 - 27

plF ipCoN dIpI iek dm glvwkVI CzdI hY qy ipCy ho ky KVH jFdI hY, prkfsL vwl dyKdI hY, mUMh 'c AuNgl pfAuNdI hY, qy bfhr nws jFdI hY[ prkfsL Ausy qrHF KVHf rihMdf hY[)

***** (rOsLnI mwDm hox lgdI hY ipCokV ivcoN gIq dy bol AuBrdy hn:

ikMnHf iknHf rfhF dI qUM krI sI kfmnf

ikMnHIN qF rfhIN qyry pYr

iqKV dupihry ruKF hyT sfieaf KyzdI

ruKF hyT kfhnUM gieEN Tihr

ryq dy ngr iPry imwqrF nUM ZUMzdI

ryiqaF c imt jFdI pYV

ikMnHIN qF rfhIN qyry pYr

cFdI df ibrK Pl sony dy ltkdy

PlF ivc imTI imTI jLihr

ruKF hyT kfhnUM gieEN Tihr

jgmg jg ibMdU jIhny qYnUM kIilaf

inky ijhy jugnUM dI pYV

ruKF hyT kfhnUM gieEN Tihr

mxI qF qyrI koihqUr dI isKr qy

zol ikAuN gey qyry pYr

iqKV dupihry ruKF hyT sfieaf KyzdI

ruKF hyT kfhnUM gieEN Tihr

ikMnHf iknHf rfhF dI qUM krI sI kfmnf

ikMnHIN qF rfhIN qyry pYr...

ieQy vI ies gIq nUM agly aMk vfsqy sYWt qbdIl krn leI loV anusfr vwD Gwt gfieaf jf skdf hY[)

aMk iqMn idRsL 1

(ies idRsL dI sYitMg nftk dy afrMB vfly idRsL vrgI hY[ EhI iemfrq aqy Aus ivclI QF hY[ dIpI iekwlI hY qy myjL Auqy isr suwt ky peI hY[ Ausdy moZy aqy ichrf vflF nfl Zikaf hooieaf hY[ pfl kfhlI kfhlI bfhrly bUhy ivcoN pRvysL krdI hY[)

pfl: (ibnF dIpI nUM vyKy) dIpI! dIpI! (cuPyry dyKdI hY, AhdI njLr dIpI qy pYNdI hY)[ lY Pyr isr iswt ky pY gI... dIpI AuT, awj afpF bhuq gwlF krnIaF[ qYnUM nfl eI lY jfxf mYN[ klH qUM GroN nws afeI, myrI vyt vI nHIN kIqI[ pqY mYN ikMnI

Page 28: vqn - WordPress.comvqn akqUbr- dsMbr 2009 - 5 bwicaF nUMidwqIaF hfkF qoN[ mYN surq PVdf hF jdoN mYsuxdf hF DfrF dI avfè df gOx igVdynlLkydf sMgIq glLI c iPrdI bhukr irdm pwiTaF vflLI

vqn

akqUbr- dsMbr 2009 - 28

awp-sYWt rhI qyry ipCoN? mYN qF qyry vfsqy zrfps lBdI rhI (prs coN awKF c pfAux vfly zrfps kZdI hoeI) lY PVH zrfps pf awKF ivc AuT ky... (dIpI Ausy qrHF peI rihMdI hY[ pfl Aus vwl pl ku Br vyKdI hY Pyr hor kol jf ky boldI hY[)

pfl: zrfps pqY kIhny ilaf ky idwqy - prkfsL ny, afpxy dPqr coN[ mYnUM kihMdf hwQ Do ky lfeIN zrfps nUM (hsdI hY)[ pqf nI klH kI gwl ho gI, prkfsL bfr bfr hwQ DoeI jFdf[ Pyr pqf kI kihMdf? AuT ky sux, qYnUM XkIn nHI afAuxf, kihMdf dIpI nUM vI nfl eI leI afeIN! ...pr qUM hux AuT qF shI[ (dIpI vwl dyKdI hoeI) ikqy awK qF nI lwg gI qyrI? izprYsLn dIaF ikMnIaF golIaF leIaF sI? (acfnk aMdrly drvfjLy coN jymI pRvysL krdf hY[ pfl nUM Auhdf pqf nhIN lgdf pr jymI ny aMdr dfKl huMdy ny pfl dI afKrI gwl sux leI sI[)

jymI: izprYsLn kI golIaF qo hr rojL lyqI hY[

pfl: (ipCy BfAuNdI hoeI) E hfie jymI!

jymI: klH BI aYsy hI pVHI QI[ mY ny af kr AuTfieaf[ so rhI QI[

pfl: jymI, mYN qF qyry eI aOiPs ivc afAux lwgI sI, dIpI nUM CutI dy dy awj, mYN iehnUM afpxy nfl iljfxf cfhuMdI hF... XU mfeINz?

jymI: no, no, afeI zoNt mfeINz[ blik Xyh qo dIpI ky lIey awCf ho gf, cyNj ho jfeygI... XhF afqI hY lykn kfm myN idl nhIN lgfqI, bfq BI km krqI hY, pUCqf hUM qo bolqI hY TIk hUM...pfl, qum ly jfE iesy, mYN iksI aOr ko Pon kr dyqf hUM... no, pROblm! (jymI vfps clf jFdf hY)[

pfl: QYNks jymI, QYNk XU vYrI mwc!

pfl: (pfl kuJ pl socdI rihMdI hY Pyr dIpI nUM moZy qoN polf ijhf hlUxdI hY) dIpI, AuT myrI BYx! (dIpI kuJ ruk ky AuhnUM QoVHf ijhf hor hlUxdI hY) dIpI! dIpI! (dIpI Ausy qrHF peI rihMdI hY, pfl dy hwQ nfl dIpI df sYWl Pon myjL qoN Qwly izwg pYNdf hY[ pfl izwgy pey Pon vwl dyKdI hY qy Pyr AusnUM cuwkx leI iek kdm qurdI hY, Auhdf mUMh drsLkF vwl ho jFdf hY[)

pfl: (Pon vwl jFdI hoeI) qUM kihMdI sI jy mr gI qF mOj ho jU, inwkI ijhI BUq bx ky qYnUM jdoN jIa krU af ky glvwkVI pf ilaf krUM, iksy nUM idsxI vI neIN...hux qyrf BUq bxn df cfns igaf (hws ky aMgUTf idKfAuNdI hY... dIpI acfnk myjL qoN AuTdI hY qy af ky pfl dy nfl, QoVHf ijhf ipCy ho ky KVH jFdI hY[ bFh lMmI krky swjf hwQ pfl dy moZy Auqy rwK idMdI hY[ AuhdIaF awKF cOVIaF hn qy itkitkI lf ky sfhmxy dyKI jFdIaF hn, JmkdIaF nhIN[ pfl Ausy qrHF KVHI Pon dyKI jFdI hY[ AusnUM dIpI df koeI pqf nhIN[ pfl dIpI dy Pon dy btn dbfAuNdI hY qy ghu nfl dyKdI hY[)

pfl: hfie mYN mr jF, ikMnI vfr Pon kIqf mYnUM awj[ myrf qF Pon eI zYzw aY svyr df[ prkfsL dy Pon qy eI kr idMdI[ hux qF prkfsL vI myry mgry eI af igaf[ bfhr kfr c vyt krI jFdf (jLrf ku ruk ky qy ipCy nUM vyK ky) awCf, dIpI qUM ieAuN kr (dIpI Ausy qrHF KVHI rihMdI hY), aYsy qrHF peI rih myjL qy, ihwlIN nf, mYN prkfsL nUM lY ky afAunI aF, afpy af ky AuTfAU qYnUM[ E.ky! (pfl bfhrly drvfjLy vwl jFdI hY[ dIpI vI KVHIaF awKF nfl Ausy qrHF Auhdy nfl nfl qurI jFdI hY[ rOsLnI mwDm huMdI jFdI hY mMc qy prdf hox lgdf hY[ ipCokV coN gIq dy bol AuBrdy hn:

iek awK qyrI awQrU awQrU cuwp cupIqI rovy

iek awK qyrI cIsF cIsF hws ky drd lkovy

do awKIaF jy Br Br zulHIaF hor nf moqI rol

msqk aMdr supny lYNdI awK qIsrI KolH

(smfpq)

aMiqkf

suwcy hWQ dUjy aMk dy aMq Auqy vI smfpq kIqf jf skdf hY[ ieh rfie nvqyj (BfrqI) ny KrVf pVHn ipCoN idqI sI jo mYnUM vI TIk jfpI sI[ pr ipCoN mYN qIsry aMk nUM vI nftk ivc rwKx df PYslf kr ilaf[ ies qrHF nftk dy afid qy aMq ivc ieksurqf af jFdI hY qy nftk drsLk dy mn Auqy jo ibMb Czdf hY Auh sfzIaF aOrqF dI vrqmfn siQqI (knyzIan) nUM vDyry pRiqibMbq krdf hYY[ qFh vI jy inrdysLk cfhy qF mMcn ivcoN qIsrf aMk Kfrj kr skdf hY[ - a. rozy[ !!

Page 29: vqn - WordPress.comvqn akqUbr- dsMbr 2009 - 5 bwicaF nUMidwqIaF hfkF qoN[ mYN surq PVdf hF jdoN mYsuxdf hF DfrF dI avfè df gOx igVdynlLkydf sMgIq glLI c iPrdI bhukr irdm pwiTaF vflLI

vqn

akqUbr- dsMbr 2009 - 29

ihMdI nfvl df anuvfd - iksSq 11

DrqI Dn nf afpxf

jgdIsS cMdr

(DrqI Dn nf afpxf’ pMjfb dy iewk ipMz bfry ihMdI ivwc iliKaf igaf nfvl hY[ ieh nfvl pMjfb dy ipMzF bfry ilKy bhuqy nfvlF qoN ies leI vwKrf hY ik ies ivwc pMjfb dy pyNzU dilqF dI ijs dsSf df vrxn hY, Auh hux qwk bhuq Gwt pMjfbI nfvlF ivwc pRgt hoeI hY[ bysSwk ieh nfvl 1970ivaF ivwc Cipaf sI, pr pMjfb dy sfihqk jgq ivwc ies dI koeI bhuqI crcf nhIN hoeI[ asIN ies nfvl nUM vqn ivwc lVIvfr Cfpx df PYslf kIqf hY[ pysS hY ies dI igafvrvIN iksSq[ pihlIaF iksSqF pVHn leI ipCly aMk dyKo[ jy quhfzy kol ipCly aMk sFBy hoey nhIN hn qF sfnUM eI-myl Byjo[ quhfnUM Auh aMk Byj ky sfnUM KusSI hovygI -sMpfdk)

31 kflI iKliraf hoieaf smfn sFB JfVU Pyrn lwgf qF pRIqo ny Auhdf hwQ PV ilaf aqy BrVfeI hoeI avfjL `c bolI: “asIN mr qF nhIN gey jo qUM afp JfVU Pyrn lwg ipaF[” Auh kflI hwQoN JfVU KoNhdI hoeI bolI[ “hfey sfry muhwly dy isr imwtI pfAux lwgf sI[” pRIqo iKlry hoey smfn aqy BFizaF `qy iek njLr mfridaF bolI: “ikiraf-krm hox qwk qyry Gr afdmIaF qy qIvINaF dI BIV lwgI rihxI af[ cwl qIvINaF qF iewQy bYT jfxgIaF, afdmIaF dy bYTx df kI pRbMD kIqf?” “ajy qF ikqy nhIN kIqf[” kflI ny iZwlI avfjL ivwc jvfb idwqf[ pRIqo vI socF `c pY geI aqy iPr glI ivwc jFdy afpxy inafxy nUM avfjL mfr ky bolI ik afpxy cfcy nUM CyqI Byj dyvy[ bhuq dyr qwk AuzIk krn bfad vI jdoN inwkU nf afieaf qF pRIqo AuhnUM gflHF kwZdI hoeI bolI: “mYN ies afdmI qoN bhuq duKI aF[ eydF dy afdmI dy suhfg nfloN qF rMzypf cMgf, ijhnUM afpxy hfn-lfB df vI pqf nf hovy[” pRIqo iKJI hoeI clI geI[ kflI GiVaF nUM TIk ZMg nfl rwKx lwgf[ kxk dy GVy ivwc hwQ mfrn `qy AuhnUM iek lwzU lwiBaf ijhVf suwk ky hwzI dI qrHF sKq ho igaf sI[ kflI nUM Xfd afieaf ik afpxI mOq qoN koeI iek mhInf pihlF cfcI ny AuhnUM ieh lwzU Kfx nUM idwqf sI pr Aus vyly Auhny nFh kr idwqI sI[ cfcI ny AhnUM sMBfl ky GVy `c rwK idwqf hoxf qF ik bfad `c AuhnUM dy sky[ kflI lwzU nUM kuJ pl dyKdf irhf aqy iPr AuhdIaF awKF `c hMJU af gey[ cfcI dI Xfd jUn dI hnHyrI vFg AumV afeI[ kflI isr nUM goizaF `c dy ky cfcI dI Xfd nUM hMJUaF `c vhfAuNdf irhf[ kflI nUM kuJ pqf nf lwgf ik pfdrI kdoN izAuZI ivwc af igaf[ AuhnUM Aus vyly Kbr hoeI jdoN AuhnUM mihsUs hoieaf ik koeI bhuq hI ipafr nfl Auhdy isr AuWqy hwQ Pyr irhf sI[ kflI AuhnUM dyK ky PPk ipaf qF pfdrI PrsL AuWqy Auhdy kol bYTdf hoieaf boilaf: ‘kflI dfs, ieh kI ho igaf[ awj svyry mYnUM pqf lwgf qF myrf kfljf pft igaf[ Kudf afpxy AuhnF bMidaF nUM ies dunIaF dy dojLK `c ijLafdf idn nhIN rihx idMdf ijhVy nykI dI rfh `qy cldy hn[” pfdrI dIaF awKF vI igwlHIaF ho geIaF[ Auh AuhnUM idlfsf idMdf hoieaf boilaf: “sbr kr kflI[ Kudf hI iek aYsI qfkq hY, ijhdy kMmF `c koeI afdmI, cfhy Auh rfjf hovy jF iBKfrI, pIr hovy jF PkIr, qwkVf hovy jF kmjLor, dKl nhIN dy skdf[ mrn vfly `qy XIsU msIh dI imhrbfnI hovy[ AuhnUM svrgF `c QF imly[” kflI ny QoVHI dyr bfad afpxy hMJU pUMJ ley aqy BfrI avfjL `c boilaf: “pfdrI jI, cfcI eydF bImfr hoeI ik AuWTx df mOkf hI nhIN imilaf[ vQyrf dvf-dfrU kIqf pr koeI Pfiedf nf hoieaf[ afiKr Auh hI hoieaf jo rwb jI nUUM mnjLUr sI[ myrf kMm qF dvf-dfrU aqy tihl-syvf krnf sI[” “kflI dfs, Kudf dI mrjLI dy iKlfP koeI nhIN jf skdf[ ies leI Kudf ny afpxy byty XIsU-msIh nUM dunIaF ivwc Byijaf sI ik lokF nUM TIk rfh dwsy[ AuhnF dy pfp afpxy isr lY lvy[ qmfm iensfnF dy duwK dUr kry[ XIsU msIh df dwisaf hoieaf rfh hI TIk rfh hY[” pfdrI AuhnUM sLFqI df AupdysL dy ky boilaf:

Page 30: vqn - WordPress.comvqn akqUbr- dsMbr 2009 - 5 bwicaF nUMidwqIaF hfkF qoN[ mYN surq PVdf hF jdoN mYsuxdf hF DfrF dI avfè df gOx igVdynlLkydf sMgIq glLI c iPrdI bhukr irdm pwiTaF vflLI

vqn

akqUbr- dsMbr 2009 - 30

“kflI dfs, iksy cIjL dI jLrUrq hovy qF dwsIN[ sMg-sLrm nf krIN[ myrf dfdf ihMdU sI[ mYnUM Xfd hY ik jdoN Auh miraf sI qF myry bfp nUM ikMnI prysLfnI hoeI sI aqy ikMnf Krcf hoieaf sI[ myrf bfp ienHF gwlF qoN qMg af ky XIsU msIh dI sLrn `c af ky iesfeI bx igaf[” pfdrI kuJ pl cuwp rih ky boilaf: “aPsos leI afAux vfilaF leI sP ikwQy ivCfAux df bMdobsq kIqf?” “ajy qwk ikqy nhIN kIqf[ qIvINaF iewQy bYT jfxgIaF... afdmIaF leI...” kflI ny gwl aDUrI Cwz idwqI qF pfdrI boilaf: “nMd isMG dI dukfn dy nfl vflf koTf lY lY ... Auh TIk rhUgf[” “nMd isMG qoN puwiCaf nhIN[” kflI ny byBrosgI nfl ikhf[ “mYN puwC lYNdf[” kihMdf hoieaf pfdrI bfhr clf igaf[ pfdrI iswDf nMd isMG dy kol igaf[ Auh bhuq lgn nfl cwmVf kuwt irhf sI[ pfdrI nUM dyK ky nMd isMG AuWT KVHf hoieaf[ “nMd msIh, suxf kI hfl hY?” aqy Auhdy jvfb dI AuzIk kIqy ibnF hI boilaf: “kflI dI cfcI mr geI hY, ivcfrf bhuq duKI hY[ AuhnUM pMj-ds idn leI qyry koTy dI jLrUrq hY[” nMd isMG ny gwl tflx dI koisLsL kIqI qF pfdrI kuJ guwsy BrI avfjL `c boilaf: “nMd msIh, kuC afpxf Blf vI soc[ kflI muhwly ivwc sB qoN cMgf muMzf hY, sLrIP hY, qMdrusq hY aqy cfr jmfqF vI piVHaf hoieaf[ awj Auhdy `qy msIbq peI hY, AuhdI mdd kr[ ho skdf hY ik iek idn Auh vI qyrI musLikl hwl kr dyvy[ qyrI kuVI jvfn hY[ kwlH nUM jy kflI iesfeI bx jfvy qF qYnUM Gr bYTy-ibTfieaF hI eynf suhxf vr iml jfAUgf[” nMd isMG kuJ plF qwk soc `c zuwibaf hoieaf cuwp irhf aqy iPr cONk ky boilaf: “mYN kflI nMU koTf dyAUNgf aqy Auh jo mdd mMgU Auh vI krUMgf[” pfdrI ny afpxI gwl Auhdy idmfg ivwc cMgI qrHF pf idwqI aqy afpxy Gr nUM qur ipaf[ nMd isMG ny afpxy GrvflI TfkrI nfl pfdrI nfl hoeIaF afpxIaF gwlF bfry slfh kIqI aqy Auh dovyN rl ky koTf sfP krn lwgy[ ijvyN ijvyN pfdrI dIaF gwlF df arQ nMd isMG nUM smJ af irhf sI iqvyN iqvyN AuhdI PurqI vDdI jf rhI sI[ koTf sfP kr ky Auhny duwb dIaF sPF ivCf idwqIaF aqy afp kflI nUM swdx clf igaf[ kflI nUM afpxy nfl ilaf ky sPF vwl iesLfrf krdf hoieaf boilaf: “aPsos leI afAux vfly afdmI iewQy bYTxgy[ kflI aslI afdmI Auh hI huMdf jo musIbq `c dUijaF dy kMm afvy[” nMd isMG dIaF gwlF sux ky kflI df mn Br afieaf aqy sLukrfny nfl AuhdIaF awKF `c hMJU af gey[ nMd isMG AuhnUM idlfsf idMdf hoieaf Auhdy kol bYT igaf[ AuhnF dI avfjL sux ky TfkrI vI AuWQy af geI aqy kflI dy gl lwg ky rox lwgI[ iPr Auh afpxy hMJU pUMJdI bolI: “kflI, mYN jdoN glI `c inkldI aF qF mYnUM eydF mihsUs huMdf ijvyN cfcI ny mYnUM avfjL mfrI hovy[” kflI nUM koeI jvfb nhIN suwJ irhf sI[ Auh socx lwgf ik dunIaF ivwc cMigafeI ajy bfkI hY aqy sfry lok bury nhIN[ nMd isMG kflI dy kol bYTf juwqIaF isAuNdf Auhdy nfl gwlF krn lwgf[ AuhdIaF gwlF nfl kflI dI AudfsI kuJ Gtx lwgI[ Auhdy mn ivwc vfr vfr iKafl af irhf sI ik nMd isMG koloN iesfeI bxn df kfrn puwCy, pr Auhdf hONslf nhIN pY irhf sI[ hOlI hOlI nMd isMG afpxy mn dIaF gMZF afp hI KolHx lwgf[ Auh juwqI nUM iek pfsy rwKdf hoieaf boilaf: “mYnUM ipMz `c rihxf iblkul psMd nhIN ikAuNik iewQy grIb afdmI dI, Kfs krky kMmI-kmIn dI koeI iewjLq nhIN[ ipMz `c iewjLq nfl rihxf hovy qF afdmI nUM jLmIn df mflk hoxf cfhIdf[ iewQy isrP jLmIn aqy juwqI dI iewjLq hY, bfkI cIjLF nUM koeI nhIN puwCdf[” kflI AuhdIaF gwlF ivwc ies qrHF mgn ho igaf ik AuhnUM cfcI dI mOq qwk Buwl geI[ Auh mUMh KolHI Aus vwl dyK irhf sI[ nMd isMG ny afpxI gwl jfrI rwKidaF ikhf: “ipMz `c cmfr hoxf qF sB qoN vwzf pfp hY[ bhuq vwzf jurm hY[ do kOzI df mflk kfsLqkfr afpxy cmfr nUM CtI df duwD iplf idMdf[... mYnUM ‘cmfr’ sLbd nfloN hI nPrq hY[ mYnUM koeI cmfr khy qF guwsf af jFdf...[”

Page 31: vqn - WordPress.comvqn akqUbr- dsMbr 2009 - 5 bwicaF nUMidwqIaF hfkF qoN[ mYN surq PVdf hF jdoN mYsuxdf hF DfrF dI avfè df gOx igVdynlLkydf sMgIq glLI c iPrdI bhukr irdm pwiTaF vflLI

vqn

akqUbr- dsMbr 2009 - 31

nMd isMG dIaF gwlF ny kflI nUM ijvyN moh ilaf sI[ qrkflF dy pRCFvyN KyqF ivwcoN AuWT ky CwqF AuWqy PYl gey aqy iPr suMgVdI hoeI sLfm hnHyry dI kuwK ivwc gfieb ho geI pr Auh dovyN gwlF `c mgn rhy[ TfkrI AuhnF dy kol afeI qF AuhnF nUM aihsfs hoieaf ik rfq pY geI hY[ kflI AuWTdf hoieaf boilaf: “cMgf mYN cldF[ gwlF gwlF `c bhuq dyr ho geI[” “hux rotI Kf ky jfeIN - ruwKI-suwKI iqafr af[” kflI ny bhuq nFh kIqI pr TfkrI df jLor vDdf hI igaf[ nMd isMG ny koTy dy bUhy nUM qflf lf ky cfbI kflI nUM PVf idwqI aqy Auh dukfn dy aMdrly drvfjLy rfhIN Coty ijhy ivhVy `c af gey[ TfkrI ny awgy vwD ky mMjI ivCf idwqI aqy dohF nUM bYTx df iesLfrf kIqf[ kflI nMd isMG dI vwzI kuVI pfsLo nUM rotIaF pkfAuNdI nUM dyKx lwgf[ AuhnUM igafno Xfd af geI aqy Auh socx lwgf ik cfcI dy mrn bfad Auh aPsos krn nhIN afeI[ Auhdf mn iekdm bhuq Audfs ho igaf[ igafno Auhdy idmfg AuWqy CfAux lwgI aqy jdoN nMd isMG ny Auhdy nfl gwl sLurU kIqI qF Auh cONk igaf[ TfkrI jwuqI pfeI KuwlHI rsoeI `c eyDr EDr GuMm rhI sI[ kflI idlcspI aqy hYrfnI nfl Auhdy vwl dyKdf hoieaf socx lwgf ik cfcI TfkrI dIaF afdqF kuJ idnF ivwc hI bdl geIaF hn[ pfsLo ny dfl nfl BrIaF kOlIaF AuhnF dy awgy rwK idwqIaF aqy rotIaF AuhnF dy hwQF ivwc PVf idwqIaF qF TfkrI pYr ptkdI bolI: “pfsLo qUM cmfrn dI cmfrn hI rhI[ qYnUM akl nhIN afeI[ rotI iprc (plyt) `c rwK ky dy[” Auh plyt ilafAux leI kmry ivwc jfx lwgI qF kflI ny AuhnUM rok idwqf[ “mYN hmysLF hwQ `qy rwK ky hI KFdf[” pr TfkrI ny Auhdy hwQ `coN rotI Koh ky plyt `c rwKidaF ikhf: “bVy sfihbF dI qrHF rotI Kf[ pfdrI jI eys qrHF KFdy hn[” kihMdI hoeI TfkrI AuhnF dy kol bYT donF nUM pwKf Jwlx lwgI[ nMd isMG ny kflI dy hwQ AuWqy iek gMZf rwKidaF ikhf: “pfdrI jI kihMdy hn ik ies mOsm `c gMZf jLrUr Kfxf cfhIdf... bImfrI qoN bcfAuNdf[” “pfdrI jI nUM dunIaF Br dIaF gwlF df pqf[ koeI gwl puwCo, eydF dI slfh dyxgy ik idl KusL ho jfAU[” ieh kihMdI-kihMdI TfkrI soc ivwc pY geI aqy iPr nMd isMG nUM sMboiDq krdI hoeI bolI: “Auh ikhVy bfp dI gwl krdy huMdy hn... Blf ijhf nF hY Auhdf...[” nMd isMG ny afpxy idmfg AuWqy jLor pfAuNidaF ikhf: “mukwds bfp[” ieh sux ky TfkrI KusL ho geI[ “ikMnf cMgf nF hY[ sfzy iewQy iksy dy bfp df nF af nwQU, PwqU aqy iksy dy bfp df nF hY ruldU[ pfdrI jI AuhdI bhuq isPq krdy hn[” kflI muskrf ipaf aqy acfnk hI Auhdy mUMh `coN inkl igaf: “cfcI qUM Gr juwqI pf ky ikAuN GuMmdI aF?” “ puwqrf, pfdrfxI vI qF Gr `c juwqI pf ky rwKdI af[ mYN soicaf sLfied iesfeIaF `c ieho hI irvfj hovy[ ies leI mYN vI Gr `c juwqI pfAuxI sLurU kr idwqI[ asIN jdoN iesfeI bx gey aF qF irvfj vI qF AuhnF dy hI krFgy[” Kfxf Kf ky nMd isMG ny huwkf grm kr ilaf qF kflI hYrfn ho ky boilaf: “cfcf, ieh kI? qUM qF huwkf nhIN pINdf sI[” “pihlF pINdf huMdf sI pr mjLhbI bxn qoN bfad Cwz idwqf sI[ hux mYN mjLhbI nhIN irhf qF huwkf ikAuN Cwzf[” nMd isMG ny KMGidaF ikhf[ Auh huwky dI nfVI kflI vwl moVdf hoieaf boilaf: “pfdrI jI qYnUM bhuq ipafr krdy hn[ kihMdy hn ik kflI bhuq cMgf muMzf[” kflI jvfb ivwc muskrf ipaf[ nMd isMG iesfeI bxn kfrn Aus nUM imlx vfly PfieidaF bfry dwsx lwgf qF TfkrI bolI: “kflI, qUM vI iesfeI ikAuN nhIN bx jFdf[ cmfr rihx nfl kI imldf[” nMd isMG ny vI afpxI GrvflI df smrQn kIqf qF kflI df idl GbrfAux lwgf aqy Auh AuWQoN dOV afieaf[

Page 32: vqn - WordPress.comvqn akqUbr- dsMbr 2009 - 5 bwicaF nUMidwqIaF hfkF qoN[ mYN surq PVdf hF jdoN mYsuxdf hF DfrF dI avfè df gOx igVdynlLkydf sMgIq glLI c iPrdI bhukr irdm pwiTaF vflLI

vqn

akqUbr- dsMbr 2009 - 32

Gr dy suMnypn ivwc AuhnUM Gbrfht hox lwgI[ Auhny dIvf bfilaf aqy AuhdI DImI rOsLnI ny suMnypn nUM hor vI zUMGf kr idwqf[ kflI ny dIvf buJf idwqf aqy drvfjLy dy Auhly sP ivCf ky lMmf pY igaf[ glI ivwc lokF df afAuxf jfxf bhuq Gt igaf sI[ hvf dI sF sF aqy hnHyrf dyK ky aihsfs huMdf sI ik bhuq jLor dyxI mINh peygf[ AuhdIaF awKF dy sfhmxy cfcI dIaF bhuq sfrIaF qsvIrF GuMm rhIaF sn[ hvf dI sF sF, dUr grj rhy bwdlF dI gVgVfht aqy Guwp hnHyry ny ies qrHF df vfqfvrx pYdf kr idwqf sI ik kflI AuWqy AudfsI aqy zr CfAux lwgy[ AuhnUM vfr vfr aihsfs hMudf ik ijvyN AuhnUM koeI bhuq dUr qoN avfjLF mfr irhf sI[ ieh avfjL iblkul bypCfxI sI aqy Auh cONk ky vfr vfr AuWT bYTdf[ iPr ies qrHF dI hflfq ho geI ik AudfsI aqy nINd ivwc vI Prk imtx lwgf[ jdoN rfq iblkul itk geI aqy DrqI aqy asmfn donoN mnuwK dIaF njLrF qoN ajLfd ho gey qF AuhnUM afpxy drvfjLy AuWqy hlkI-ijhI dsqk suxfeI idwqI[ Auh awKF pfVH pfVH ky hnHyry ivwc hI drvfjLy vl dyKx lwgf[ jdoN dubfrf dsqk hoeI qF Auh AuWT KVHf hoieaf aqy lpk ky drvfjLy kol phuMc igaf[ Auhny ies nrmI nfl arl lfhI ijvyN koeI muitafr dy isr qoN cuMnI lfh irhf hovy aqy hOlI dyxI drvfjLf KolH idwqf[ Auhdy sfhmxy igafno KVHI sI[ kflI nUM pqf sI pr iPr vI Auhny puwC ilaf: “kOx aF?” “mYN aF[” kih ky igafno aMdr af geI[ kflI ny hOlI dyxI drvfjLf bMd kr idwqf aqy igafno dy sfhmxy af KVHf hoieaf[ Auh kuJ icr cuwp rhI aqy iPr BrI hoeI avfjL ivwc bolI: “kI cfcI hux kdy nhIN afAUgI[” igafno PPk PPk ky ro peI[ kflI ny Auhdy isr AuWqy hwQ rwK idwqf[ AuhnUM roNdI dyK kflI df idl vI Br afieaf[ igafno Auhdy nfl lwg geI[ Auhdf mwQf kflI dy moZy nUM CUh irhf sI[ AuhdI TozI igafno dy isr AuWqy itk geI sI[ kflI dIaF awKF ivwcoN hMJU tp tp krdy Auhdy vflF AuWqy izwg rhy sn[ jdoN ro ky donF df idl hlkf ho igaf qF Auh sP AuWqy bYT gey[ igafno ny afpxI cuMnI dy pwly ivwcoN do rotIaF KolHIaF aqy kflI nUM ikhf: “rfq nUM rotI KfDI sI?” “hF, iek rotI KfDI sI[” “Auhdy nfl iZwz Br igaf[” “nhIN[” “cMgf iPr ieh Kf lY[” Auhny rotIaF kflI vl vDf idwqIaF[ kflI ny rotIaF dI qih KolH ky dyiKaf qF KusL huMdf hoieaf boilaf: “nfl acfr af nf?” “hF, aMb df[” kflI nUM swcmuwc hI bhuq BuwK lwgI sI[ Auhny kfhlI kfhlI rotI Kf ky pfxI pIqf[ kflI df jIa cfhuMdf sI ik igafno nfl KulH ky gwlF kry[ Auhny gwl sLurU krn leI ikhf: “cfcI ny sfQ hI Cwzqf[ mYnUM Aus idn svyry hI pqf lwg igaf sI, pr mYN XkIn nhIN krnf cfhuMdf sI[ myrI koisLsL sI ik iksy nf iksy qrHF mYN AuhnUM bcf lvF[ jdoN mYN socdf ik cfcI mr jfAU qF myry idl `c hOl-ijhf AuWTx lwgdf[” igafno KfmosLI nfl roNdI hoeI kflI dIaF gwlF suxdI rhI[ kflI cuwp ho igaf qF Auh afpxy hMJU pUMJdI hoeI bolI: “cfcI ny myry bfry kdy nhIN sI puwiCaf?” “rojL puwCdI sI, pr ...[” kih ky kflI cuwp ho igaf[ Aus AuWqy pfp df aihsfs CfAux lwgf aqy QoVHI dyr bfad GbrfeI hoeI avfjL ivwc kihx lwgf: “igafno hux Gr jf[ bhuq dyr ho geI af[” “koeI gwl nhIN, clI jfAUN[” kflI ny pfp dy aihsfs qoN Cutkfrf pfAux leI iPr cfcI dI gwl sLurU kr idwqI[ AuhdI hr gwl dy juafb ivwc igafno ieh hI kihMdI ik AuhnUM pqf hY[ kflI AuhnUM vflF qoN PV ky boilaf: “qYnUM ikwdF pqf lwg jFdf sI[ qUM qF sfzy Gr vwl awK cuwk ky vI nhIN dyKdI sI[” “pqf lwg jFdf[ qUM nhIN dsdf sI qF kI hoieaf, glI gvFZ dws idMdf sI[ Auh nhIN sI dsdy qF myrf mn dws idMdf sI[” igafno ny TMZI afh BridaF ikhf[ ieh sux ky kflI Audfs vI hoieaf aqy KusL vI aqy igafno nUM afpxI vwl iKwcdf hoieaf boilaf:

Page 33: vqn - WordPress.comvqn akqUbr- dsMbr 2009 - 5 bwicaF nUMidwqIaF hfkF qoN[ mYN surq PVdf hF jdoN mYsuxdf hF DfrF dI avfè df gOx igVdynlLkydf sMgIq glLI c iPrdI bhukr irdm pwiTaF vflLI

vqn

akqUbr- dsMbr 2009 - 33

“hux jf afpxy Gr[ iksy nUM pqf lwg igaf qF afpF donF dI sLfmq af jfAU[” “clI jfAUNgI[ eydF lwgdf ik qYnUM myrf iewQy afAuxf cMgf nhIN lwigaf?” igafno ny kflI qoN prHy hwtidaF ikhf[ kflI ny igafno nUM GVIs ky afpxIaF bfhF ivwc PV ilaf[ kflI dy buwlH Aus dy isr qoN ho ky Auhdy mwQy qwk phuMcy aqy AuWQoN AuhdIaF gwlF AuWqy af gey[ Auhdy hwQ vI Auhdy moiZaF qoN hyTF iKskx lwgy qF igafno pUrf jLor lf ky afpxy afp nUM AuhdI igRPq qoN CuzfAuNdI bolI: “iPr Auh hI gwl[ afdmIaF dI jfq hI kmInI huMdI af[” Auh AuWT KVHI hoeI aqy CVwpf mfr ky drvfjLy kol phuMc geI[ ies qoN pihlF ik kflI Auhdy kol phuMcdf Auh drvfjLf KolH ky glI dy hnHyry ivwc gvfc geI[

32 ikiraf-krm qwk kflI ny sog mnfieaf ikAuNik cmHfrlI dy afcfrX dy hukm anusfr kflI Auh sfrf kuJ krn leI iqafr sI ijhdy nfl cfcI dI gqI ho sky aqy AuhnUM svrgF ivwc QF imly[ Auhny imMnq vgYrf krky muhwly dIaF aOrqF nUM ies gwl leI mnf ilaf sI ik Auh ikRaf-krm qwk afpxy ivhly smyN ivwc Auhdy Gr bYTxgIaF[ Auh ivhl hox smyN AuWQy af jFdIaF aqy cfcI dI mOq nUM Buwl ky inMdf-cuglI ivwc ruJIaF rihMdIaF aqy ieh aMdfjLy lfAuNdIaF ik kI cfcI kuJ Cwz ky vI geI hY jF nhIN[ Auh iek dUjI qoN awK bcf ky kflI dy GroN koeI BFzf tINzf jF koeI hor cIjL vI cuwk iljFdIaF[ ikiraf-krm vfly idn cfcI dI BYx vI afeI ijhVI pMdrF mIl dUr iek ipMz ivwc rihMdI sI[ Auh afAuNdI hI bhuq roeI aqy Auhny afpxI BYx df isafpf kIqf[ Auh kflI nfl bhuq guwsy hoeI ik Auhny jy pihlF dwisaf huMdf qF Auh afpxI BYx dy aMiqm drsLn qF kr lYNdI[ pr kuJ icr bfad hI Auh kflI nUM iek pfsy iljf ky puwCx lwgI: “myrI BYx kuJ Cwz ky vI geI hY?” kflI afpxI mfsI dy svfl AuWqy hYrfn rih igaf[ “mfsI, cfcI kI Cwz ky jFdI[ nf qF Auhdy Gr koeI kmfAux vflf sI aqy nf hI Auhdy hl cldy sn[” “mYnUM qF pqf nhIN[ qyry muhwly vflIaF kihMdIaF ik glI `c ivafj `qy pYs idMdI sI[ kuwJ pwly hoAU qF hI idMdI hoAU[” kflI ny mfsI nUM smJfAux dy bhuq Xqn kIqy pr jdoN Auhdf aivsLvfs vDdf hI igaf qF kflI afpxf trMk cuwk ilafieaf aqy KolH ky Auhdy ivwcoN cfcI dI idwqI hoeI potlI lwBx lwgf[ potlI nf lwBI qF AuhdI Gbrfht vDx lwgI[ Auhny sfry kwpVy bfhr suwt idwqy[ iPr vI potlI nf lwBI qF Auh isr PV ky bih igaf aqy bhuq hI GbrfeI hoeI avfjL ivwc boilaf: “potlI iksy ny corI kr leI[” mfsI AuhdI vl ies qrHF dyKx lwgI ijvyN mjLfk AuzfAuxf cfhuMdI hovy aqy iPr ipwCy htdI bolI: “mkr krn dI kI jLrUrq af[ Auh jo kuJ Cwz ky geI af, Auh qyrf eI af[ mYN qF isrP eynf cfhuMdI aF ik myrI BYx df mrnf Krfb nf krIN qF ik AuhdI gqI ho sky[” bfkI aOrqF nUM jdoN pqf lwgf ik kflI dy pYsy corI ho gey hn qF Auh sPfeI ivwc afpxy inafixaF dI shuM Kfx lwgIaF[ iek doNh ny dwbI jLbfn ivwc ieh vI kih idwqf ik Auhny afpy hI pYsy lukf idwqy hn aqy hux dosL muhwly dy lokF AuWqy lfAuxf cfhuMdf[ mfsI QoVHy-QoVHy icr bfad duhwQV mfr ky cIKdI aqy kihMdI ik AuhdI BYx df mrnf Krfb ho igaf[ hux AuhdI gqI nhIN hoxI[ pRIqo ny qfeI inhflI AuWqy corI dI sLwk pRgtfeI qF AuWQy hMgfmf KVHf ho igaf[ qfeI inhflI ny pihlF qF ro ky afpxI sPfeI pysL kIqI aqy bfad ivwc BVk peI aqy cIK ky bolI: “corI Aus hI isrmuMnI ny kIqI hoxI aF ijhny myrf nF ilaf[” pRIqo AuWT ky qfeI inhflI vwl vDI aqy Auhdy mUMh ivwc hwQ idMdI hoeI bolI: “qUM hI sfrf idn kflI dy Gr vVI rihMdI sI[ qUM hI hr cIjL rwKdI ZkdI sI[ corI Gr dy ByqI ny kIqI hoxI aF, iksy ny bfhroN af ky nhIN kIqI[” kflI dI smJ ivwc nhIN sI af irhf ik Auh kI kry[ Auh hYrfn sI ik AuhdI hI corI hoeI hY aqy Auhdy AuWqy hI dosL lfieaf jf irhf hY[ Auh Gbrf ky kdy qfeI inhflI dy sfhmxy hwQ joVdf aqy kdy pRIqo awgy, ik Auh ieh qmfsLf bMd kr dyx[ hMgfmy ivwc koeI iksy dI gwl suxn leI iqafr nhIN sI[ kflI dy Gr dy bfhr lokF dI BIV iekwTI ho geI sI[

Page 34: vqn - WordPress.comvqn akqUbr- dsMbr 2009 - 5 bwicaF nUMidwqIaF hfkF qoN[ mYN surq PVdf hF jdoN mYsuxdf hF DfrF dI avfè df gOx igVdynlLkydf sMgIq glLI c iPrdI bhukr irdm pwiTaF vflLI

vqn

akqUbr- dsMbr 2009 - 34

Qwk-hfr ky kflI iek pfsy bYT igaf aqy Puwt Puwt ky rox lwgf[ AuhnUM ies gwl df bhuq duwK sI ik cfcI AuhdI mrI, pYsy Auhdy corI hoey, dosL Auhdy AuWqy lwgy aqy lok nrfjL vI Auhdy nfl ho rhy sn[ ieh hMgfmf pqf nhIN ikMnI dyr cldf rihMdf jy afcfrIaf ruldU rfm AuhnUM bMd nf krfAuNdf[ Auhny sfiraF nUM cuwp krf ky smJfieaf ik hoxI nUM koeI nhIN tfl skdf[ kflI dy krmF ivwc jo iliKaf Auh AuhnUM jLrUr iml ky hI rihxf[ lok sLFq ho gey qF Auh kflI nUM sMboiDq huMdf boilaf, “pwg bMnx df vylf ho igaf[ mrd cgfn `c bYTy hn[ qUM AuWQy phuMc jf[” kflI df koeI aijhf njLdIkI irsLqydfr nhIN sI jo Auhdy leI ies mOky AuWqy pwg ilafAuNdf[ Auhny ruldUrfm dI purfxI pwg hI afpxy isr AuWqy bMnvf leI[ pwgVI qoN bfad AuWQy hfjLr lokF ny kflI nUM idlfsf idwqf aqy ruldU rfm ny sbk idwqf ik Auh Gr df kMm-kfjL sLurU kry ikAuNik sMsfr ivwc rih ky krm kIqy ibnF gqI aqy gujLfrf nhIN[ pr kflI dy sfhmxy svfl sI ik Auh kI kMm kry[ pYisaF dI corI bfad koTVI dI AusfrI df qF svfl hI nhIN sI AuWTdf[ jLmIn huMdI qF Auh KyqF ivwc hl vfhuMdf, zMgrF nUM pwTf-dwQf pfAuNdf[ dukfn huMdI qF AuhnUM KolH ky bih jFdf[ bfbf PwqU AuhdI duicwqI nUM BFpdf hoieaf boilaf: “puwq, AuhI kMm kr jo cmfr lok ipqf purKI krdy afey hn[ cfdr aqy rMbf cuwk aqy Gfh Koq ky ilaf[” jIqU ny kflI nUM rMbf aqy cfdr ilaf idwqI aqy AuhnUM nfl lY ky bfhr af igaf[ Auh bylf isMG jwt dy KUh qoN vI prHF cly gey[ kflI iek QF cMgf Gfh dyK ky Koqx lwgf[ awDy pOxy GMty ivwc hI kflI ny Gfh nfl cfdr Br leI qF jIqU hYrfnI nfl boilaf, “mYN smJdf sI ik qUM sLihr jf ky inrfpurf bfbU bx igaf, pr qyry hwQ qF cldy hn[” kflI Gfh cuwk ky ipMz vl qur ipaf[ jIqU Auhdy ipwCy-ipwCy afAuNdf boilaf: “ies Gfh df kI bxU?” “dyKIey, kI bxdf[” kflI qyjL qyjL pYr puwtdf ipMz ivwc af igaf[ Auh afpxy muhwly vwl muVn dI QF iswDf dukfnF vwl clf igaf[ jIqU ny AuhnUM roikaf, AuhnUM avfjL idwqI pr kflI mhfsLy dI hwtI vwl jfx vflI glI vwl muV igaf[ mhfsLy dI hwtI AuWqy phuMicaf qF Auh bMd sI[ Auh iswDf CwjU sLfh dI hwtI vwl vD igaf[ Auhdy srIr ivwcoN psInf co co ky qilaF qwk nUM igwlf kr irhf sI[ CwjU sLfh dI hwtI AuWqy phuMc ky Auhny Gfh dI pMz isr qoN lfhy ibnF hI ikhf: “sLfh jI, Gfh cfhIdf[” “kOx, kflI af?” CwjU sLfh ny hYrfnI nfl puwiCaf[ “hF jI[” “Gfh hY qF sI...” CwjU sLfh gwl nUM lmkf ky Gfh nUM jFcdf hoieaf boilaf, “cwl iswt dy, kwlH nUM vI qF jLrUrq pYxI af[” kflI ny QVHy AuWqy iek pfsy Gfh KolH idwqf[ CwjU sLfh hry aqy lMmy Gfh nUM dyK ky KusL ho igaf pr iek qIlf cuwkdf hoieaf boilaf: “brsfqI Gfh af[ iehdy `c pfxI ijLafdf huMdf[ ikMny pYsy dyvF?” “jo KusLI nfl jIa kry[” “Pyr vI?” “jo mrjLI dy idE[ mYN quhfzy nfl koeI sOdf QoVoH krnf[” “awj hI leI ilafieaF ik jF rojL ilafeyNgf?” “ijwdF qusIN kho[” CwjU sLfh ny kflI vwl dyiKaf aqy mn hI mn socx lwgf ik cmfr dI KusLhflI AuhdI jvfnI vFg cfr idn hI rihMdI af[ Auh Auhdy hwQ AuWqy cfr afny rwKdf hoieaf boilaf: “jIqU nUM mYN iqMnF idnF bfad awT afny idMdf[ qYnUM hr rojL iqMn afny idaf krUMgf[ pr sLrq ieh af ik grmI hovy jF srdI, brsfq hovy jF bhfr, Gfh ies hI muwl lAUNgf[” kflI koeI juafb idwqy ibnF QVHy qoN Auqr ky iswDf imsqrI sMqf isMG kol af igaf aqy Auhdy hwQ AuWqy iqMn afny rwK ky boilaf: “imsqrI jI, mYnUM iek rMbf cfhIdf, vDIaf ijhf, kImq iehqoN ijLafdf ho jfvy qF prvfh nhIN[” imsqrI ny hYrfnI nfl kflI vwl dyiKaf aqy afpxI iCdrI dfVHI nUM svfrdf boilaf:

Page 35: vqn - WordPress.comvqn akqUbr- dsMbr 2009 - 5 bwicaF nUMidwqIaF hfkF qoN[ mYN surq PVdf hF jdoN mYsuxdf hF DfrF dI avfè df gOx igVdynlLkydf sMgIq glLI c iPrdI bhukr irdm pwiTaF vflLI

vqn

akqUbr- dsMbr 2009 - 35

“rMby nfl kI krUMgf?” “Gfh KoqUMgf[” “swcIN?” “hF[” “af igaf qUM vI tky aflI QF `qy[” imsqrI ny hsidaF ikhf[ “kwlH lY jfeIN[” “svyry cfhIdf[” “svyry hI lY jfeIN[” afpxy Gr vwl afANuidaF kflI ny afpxy cOVy-coVy hwQF nUM dyiKaf, afpxIaF mjLbUq bfhF AuWqy njLr mfrI aqy muwTF nUM BIcdf socx lwgf ik jy Auh cfhy qF DrqI nUM iek isry qoN PV ky Ault skdf hY[ Auh iksy dUsry dy hwQF vwl ikAuN dyKygf[

33 ibjfeI sLurU huMidaF hI ipMz dy jwt aqy cmfr kMm ivwc ruJ gey[ svyr df qfrf inklidaF hI hflI hl-pMjflI lY ky inkl jFdy aqy idn cVHy qwk KyqF ivwc GuMgrUaF dI Cx-Cxfht suxfeI idMdI rihMdI[ cmfr jF qF afpxy cODrI dI hvylI phuMc jFdy jF KyqF ivwc[ jy koeI nINd df afsLk suwqf rihMdf qF AuhnUM GroN AuTfl ilaf jFdf[ ivMg-qiVMgIaF zMzIaF AuWqy muitafr bhUaF kflI sUP dy Gwgry pfeI aqy Cotf ijhf GuMz kwZI hflIaF leI Bwqf lY ky jFdIaF[ kflI ajy qwk iksy cODrI dI hvylI kMm AuWqy nhIN lwgf sI[ Auh isrP do vfrI Gfh ilaf ky iek pMz CwjU sLfh dy aqy dUsrI pMz mhfsLy qIrQ rfm dI dukfn AuWqy suwt afAuNdf[ Auh Gfh Koq ky vfps af irhf sI ik rfh ivwc AuhnUM lflU pihlvfn iml igaf aqy Auhdf hfl-cfl puwC ky boilaf: “Gfh Koqdf iPrdYN, iksy dI hvylI `c kMm ikAuN nhIN kr lYNdf? iehnIN idnIN qF Auh hI cmfr Gfh KoqUgf, ijhdy aMdr jfn nf hovy[” “cODrI jI, quhfzI gwl qF TIk af pr ikhdI hvylI kMm krF? hr hvylI df afpxf cmfr hYgf[” “awj-kwlH qF ijMny afdmI hox, Auny hI Gwt af[ pihlF ibjfeI, iPr gozI, AuhqoN bfad vfZI aqy afiKr `c CtfeI[ sfAuxI bhuq imhnq mMgdI af[ jy qYnUM koeI nhIN rwKdf qF myrI hvylI af jfeIN[” “cMgf cODrI jI[” “pwkI gwl kr[ kdoN qoN afAUNgf? “jdoN qusIN khoN[” “kwlH svyry hI af jf[” “cMgf cODrI jI[” lflU pihlvfn awgy vD igaf aqy kflI ipMz vwl af igaf[ Gfh suwt ky kflI ny CwjU sLfh qoN nkd pYsy lYx dI bjfey aftf, lUx aqy qyl lY ilaf aqy afpxy Gr af igaf[ Auh grmI df mfiraf ivhVy ivwc mMjI ivCf ky lMmf pY igaf aqy sfhmxy koTVI dy KMzr nUM dyK ky socx lwgf ik cubfrf bxfAux df suPnf dyKdy-dyKdy afpxf kwcf koTf vI Zfh ilaf[ Auhny TMZI afh BrI aqy isr Jtkdf hoieaf afpxI iksmq nUM kosx lwgf[ jdoN Gr ivwc bYTy kflI df mn awk igaf qF Auh AuWT ky glI ivwc af igaf[ AuhnUM smJ nhIN af rhI sI ik ikwQy jfvy[ Auh an-mMinaF ijhf KUh vwl qur ipaf[ AuhnUM glI ivwc jFdf dyK ky nMd isMG ny avfjL mfrI[ kflI Auhdy kol phuMicaf qF Auh Auhdy vwl mUVHf krdf hoieaf boilaf: “suxf kflI, kI hfl-cfl af?” “TIk af[” kflI ny TMZI afh BridaF ikhf[ kflI dI AudfsI dyK ky nMd isMG bhuq nrm avfjL `c boilaf: “kflI isafxf afdmI kuC nf kry, bws mMjy `qy hI lMmf ipaf rhy qF Auhdf bhuq shfrf huMdf[” “kI kIqf jfvy[ afpxy vwsoN bfhrI gwl bfry[” “qyry Gr `c gwl krn leI koeI dUjf vI nhIN[ do-cfr mhIny lMGx bfad ivafh kr leIN[ sMsfr df islislf ies qrHF hI cldf[” nMd isMG kuJ icr qwk kflI df pRqIkrm dyKdf irhf aqy gwl nUM bdldf hoieaf boilaf:

Page 36: vqn - WordPress.comvqn akqUbr- dsMbr 2009 - 5 bwicaF nUMidwqIaF hfkF qoN[ mYN surq PVdf hF jdoN mYsuxdf hF DfrF dI avfè df gOx igVdynlLkydf sMgIq glLI c iPrdI bhukr irdm pwiTaF vflLI

vqn

akqUbr- dsMbr 2009 - 36

“kMm-kfj df kI soicaf? ipMz `c qF imhnq mjLdUrI hI af[” “ajy kuJ Kfs qF soicaf nhIN[ keI vfr socdF ik sLihr clf jfvF[” “qUM jfxdf eI aF myrf vwzf muMzf pRkfsL isMG bhuq icr qwk bykfr irhf[ ikqy kMm DMdf nhIN imldf sI pr jdoN asIN iesfeI bx gey qF pfdrI jI ny kih-sux ky AuhnUM CyqI hI nOkrI idvf idwqI[ afpxI ibrfdrI bx jfvy qF nOkrI-cfkrI aqy sLfdI-ivafh dy sfry bMdobsq ho jFdy hn[ sB qoN vwzf Pfiedf ieh hoieaf ik hux asIN cmfr nhIN rhy[” Auh gwlF `c mgn sI ik iek sKq avfjL ny AuhnF nUM cONkf idwqf[ dukfn dy bUhy AuWqy cODrI munsLI KVHf AuhnUM avfjLF mfr irhf sI[ nMd isMG bfhr afieaf qF cODrI munsLI gfhl kwZ ky boilaf: “cmfrf, qUM kI BMg pIqI hoeI af? avfjLF mfr mfr myrf gl bYT igaf[” cODrI munsLI qyjL avfjL ivwc boilaf: “ilaf myrI juwqI dy dy[” “hfly bxI nhIN[” nMd isMG ny guwsy BrI avfjL ivwc ikhf ikAuNik cODrI munsLI dy mUMhoN afpxy leI cmfr df sMboDn sux ky AuhnUM guwsf af igaf sI[ “kI juwqI bxfAux nUM pUrf sfl lfAUNgf? cmfrf kMm kiraf kr vrnf BuwKf mr jfAUN[” cODrI munsLI ny aVb lihjy ivwc ikhf[ “cODrI, jLbfn sMBfl ky gwl kr[ mYnUM bfr bfr cmfr nf kih[” nMd isMG AuWcI avfjL ivwc boilaf[ “hor mYN qYnUM srdfr bhfdr khF? kuwqf cmfr gwlF eydF krdf ijwdF ipMz df lMbVdfr hovy[” “jf cly jf[ jdoN qwk qUM pihly pYsy nhIN idMdf mYN qyrI juwqI nhIN bxfAuxI[” nMd isMG ny PYslfkun avfjL ivwc ikhf[ ieh sux ky cODrI munsLI pihlF qF cuwp ho igaf, iPr jLor jLor dyxI gflHF kwZx lwgf[ “kuwiqaf cmfrf, qyrI ieh mjfl? afpxI hwtI `qy mYqoN pYsy mMgdF[ juwqI bxfAux qoN nFh krdF? mYN qyrI Kwl AuDyV dAUN[ qMU pfgl qF pihlF sI, iesfeI bx ky svfieaf ho igaYN[” cODrI munsLI AuhnUM bFh qoN PV ky bfhr iKwcx lwgf qF kflI AuWiTaf aqy cODrI munsLI nUM prHy Dwkdf hoieaf boilaf: “cODrI, ikAuN jLbrdsqI krdF[ afpxI imhnq dy pYsy mMgy af, koeI zFg qF nhIN mfrqI[” “cmfrf qyrI ieh ihMmq? mYnUM Dwkf idMdF? qyry bfp-dfdy myry tuwkiVaF `qy pldy rhy ny[ mYN quhfnUM dohF nUM jLmIn `c ijLMdf gwz dAUNgf[” cODrI munsLI dy mUMhoN guwsy ivwc Jwg vgx lwgI[ sLor-sLrfbf sux ky keI lok iekwTy ho gey[ qfieaf bsMqf bc-bcfa krfAux lwgf aqy cODrI munsLI dy sfhmxy hwQ joVdf boilaf: “cODrI, gwl kI hoeI af? eynf grm ikAuN aF?” cODrI dy kuJ kihx qoN pihlF nMd isMG bol ipaf: “ieh mYnUM cmfr kihMdf[ mYN iehnUM pjfh bfr ikhf ik mYnUM cmfr nf kih[” “qF kI khy?” “mYN cmfr nhIN, iesfeI hF[” “vfh vfh... nMd ishF[ qyry isr `qy ajy isMg qF afey nhIN... pfglf, qUM kuC vI bx jf pr rhUMgf cmfr df cmfr[ jfq krm nfl nhIN, jnm nfl bxdI hY[ jy cmfr khfAuxf psMd nhIN qF afpxI mF nUM kih ik qYnUM dubfrf jnm dyvy[” cODrI munsLI ies hwd qwk guwsy ivwc af igaf ik Auhny nMd isMG nUM grdn qoN PV ky nIvF kr ilaf aqy AuhdI ipwT AuWqy jLor jLor dyxI muwky mfrdf boilaf: “cmfrf, qyrI afkV mYN ies qrHF BMnU ik qUM sfl Br hwzIaF nUM syk idMdf rhUM[” nMd isMG dy kuwt pYNdI dyK kflI qoN irhf nf igaf[ Auhny ipwiCAuN jf ky cODrI munsLI dIaF donoN bfhF afpxy isLkMjy ivwc lY leIaF aqy AuhnUM ipwCy GVIs ilafieaf[ cODrI munsLI afpxy afp nUM kflI dy isLkMjy ivwcoN CuzfAux leI hwQ-pYr mfrdf boilaf: “cmfrf, qyrI ieh ihMmq? myrf hwQ PVdf?” cODrI munsLI nMd isMG nUM Buwl igaf aqy kflI nUM gfhlF kwZx lwgf: “kwlH qyrI cfcI mrI qy awj qUM dMgy-Psfd `qy AuqfrU ho igaF[ mYN qYnUM kwcf Kf jfAUNgf[” qfieaf bsMqf kflI dy duhwQV mfrdf hoieaf boilaf: “lVfeI cODrI aqy nMd isMG ivckfr ho rhI hY, qUM bOld dy isMgF `qy ikAuN cVHdF? cwl dOV iewQoN[” qfey bsMqy ny Dwkf dy ky kflI nUM prHy Dwk idwqf aqy afp cODrI munsLI awgy hwQ joVdf hoieaf boilaf: “cODrI, nMd isMhu qF pfgl af[ iehnUM hlikE kuwqy ny vwiZaf[”

Page 37: vqn - WordPress.comvqn akqUbr- dsMbr 2009 - 5 bwicaF nUMidwqIaF hfkF qoN[ mYN surq PVdf hF jdoN mYsuxdf hF DfrF dI avfè df gOx igVdynlLkydf sMgIq glLI c iPrdI bhukr irdm pwiTaF vflLI

vqn

akqUbr- dsMbr 2009 - 37

cODrI lgfqfr kflI nUM gflHF aqy DmkIaF dy irhf sI[ Auh pYr `coN juwqI lfh kflI vwl vgfh ky mfrdf hoieaf boilaf: “mYN qYnUM ipMz dIaF glIaF ivwc kuwqy aFg GVIsUM[” juwqI Aus qoN dUr jf izwgI qF cODrI AuhdI vwl viDaf aqy kflI nUM glimEN PVH JMjoVn lwgf[ iKwcf-DUeI ivwc kflI df glmf pft igaf aqy AuhdI CfqI dy vfl bfhr Jfkx lwgy[ glI ivwc rOlf sux Aus pfsy af-jf rhy kwuJ hor cODrI lok vI AuWQy af gey[ AuhnF ny gflHF dI sLihbr lf idwqI[ jdoN cODrI hrnfm isMG AuWQy phuMicaf qF rOlf kuwJ Gwt igaf sI[ Auhny cODrI munsLI nUM guwsy nfl awg-bgUlf dyiKaf qF Auhdy nyVy af ky boilaf: “cODrI kI ho igaf[ iks `qy eynf vrH irhYN?” “mfKy dI hrfm dI aOlfd kflI `qy[ Auhny mYnUM Dwkf idwqf[ myrI bFh PVHI aqy mYnUM mfrn ipaf[” “dyK Auey kflI dy puwqrf, juwqIaF mfr-mfr qyrf isr polf kr dAUN[ sO mfr ky iek igxUM[ qUM ielqI bMdf[ qyrI KYr ies `c hI hY ik qUM ipMz Cwz ky clf jf[” kflI ny afpxI sPfeI pysL krn dI koisLsL kIqI qF cODrI hrnfm isMG BVk ipaf: “muhirEN tr tr krdf[ qUM ikwQoN df Drm puwqr af igaf[ kMn KolH ky sux lY; cODrI dy mukfbly glqI hmysSF kmIn dI hI huMdI hY[ ijLafdf afkV aqy PUM-PF kIqI qF qyrI lfsL qwk nf lwBU[” cODrI hrnfm isMG ny kflI nUM bhuq burf-Blf ikhf aqy cODrI munsLI nUM nfl lY ky KUh vwl clf igaf[ qfey bsMqy ny vI kflI nUM iPtkfr pfeI aqy AuhnUM bfhoN PVH ky boilaf: “jf, afpxy Gr jf ky bYT[ cODrIaF nfl ijLafdf mwQf lfeyNgf qF Gfty `c rhyNgf[” kflI grdn JukfeI hOlI hOlI kdm puwtdf hoieaf afpxy Gr nUM af igaf[ ajy Auh qflf KolH hI irhf sI ik pRIqo af geI aqy cUlHy mtkfAuNdI hoeI bolI: “cODrI, kI qYnUM gflHF kwZ irhf sI?” “pqf nhIN[” kflI ny drvfjLf aMdroN bMd kr ilaf[ pRIqo dI Auqsukqf vD geI aqy Auh drvfjLf KVkfAuNdI hoeI bolI: “drvfjLf qF KolH[” kflI ny jdoN drvfjLf nf KoilHaf qF Auhny keI aMdfjLy lfey aqy AuhnF aslIaq df rUp idMdI hoeI muhwly ivwc clI geI[ Auh jwso dy kol bYTI sI jdoN mMgU vI af igaf[ Auhny pRIqo dy sfry aMdfijLaF aqy sLMikaF dI pusLtI kr idwqI qF Auh KusL ho ky bolI: “kflI moieaf afAuNdf hI KnpwtI lY ky pY igaf[ mYN qF Auhdf ichrf dyK ky hI BFp geI sI[ cMgf hoieaf, moieaf afkV eydF idKfAuNdf ijvyN cfr cwk AuhdI hI jgIr hox[ mYN kihMdI aF cODrI swcIN mfr idMdf qF cMgf huMdf[” “jy kdy Auh qyry nfl qUM-qVfk kry qF mYnUM dwsIN[ hF, jdoN Auh ipClI koTVI bxfAux lwgy qF rok dyeIN[ awgy mYN sMBfl lAUN[” mMgU ny rotI icwQidaF ikhf[ “bxf cuwkf koTVI[ hux qF Auh rotI dy tukVy tukVy nUM qrsdf[ Aus rMzI inhflI ny Auhdf Gr sfP kr idwqf[ Auh vI hr vyly qfeI qfeI krdf rihMdf sI[ mINh dI JVI lwgx dy - do do idn Pfky nf kwty qF myrf nF bdl dyvIN[” pRIqo ny qyjL pr DImI avfjL ivwc ikhf[ igafno afpxy kMm ivwc mgn sI pr Auhdy kMn AuhnF dIaF gwlF vwl sn[ Auh aMdr hI aMdr guwsy `c mc rhI sI[ jdoN Auhny ieh suixaf ik kflI kdI Pfky vI kwtdf qF Auh Audfs ho geI[ Auhdf sfrf srIr TMZf ho igaf[ Auhny BFzf cuwikaf qF Auh hwQF ivwcoN izwg ipaf[ koTVI vwl vDI qF pYr rfh ivwc pey crKy ivwc AulJ igaf[ pRIqo AuhdI vwl iDafn nfl dyKdI jwso nUM kihx lwgI: “jwso, qYnUM rfqF nUM nINd ikwdF af jFdI af? igafno qF hux bhuq jvfn ho geI af[” “muMzy lwBxf mrdF df kMm af[ mYN qF muMzy bfry ds skdI aF[ mMgU nUM nf afpxf iPkr af nf BYx df[ idn-rfq cODrI dI hvylI ipaf rihMdf[ iehnUM isLkfrI kuwiqaF aqy GoVI qoN hI ivhl nhIN imldI[” iPr Auh mMgU nUM kihx lwgI: “sux lY, hux qF aFz-guaFZ vI kihx lwg ipaf[ puwq igafno df ivafh krnf qyrf PrjL af aqy iehnUM qUM hI pUrf krnf[” iPr Auh pRIqo nUM sMboiDq huMdI bolI:

Page 38: vqn - WordPress.comvqn akqUbr- dsMbr 2009 - 5 bwicaF nUMidwqIaF hfkF qoN[ mYN surq PVdf hF jdoN mYsuxdf hF DfrF dI avfè df gOx igVdynlLkydf sMgIq glLI c iPrdI bhukr irdm pwiTaF vflLI

vqn

akqUbr- dsMbr 2009 - 38

“iehnUM iek cMgy muMzy bfry dwisaf qF sI pr ieh iDafn hI nhIN idMdf[” pRIqo kuJ pl cuwp rhI aqy iPr TMZI afh BrdI hoeI bolI: “myry qF afpxy gl gl qwk pfxI af igaf[ socdI aF qF idl zuwbx lwgdf[ myry kol cfr twly huMdy qF mYN lwCo df ivafh kr idMdI[ inhflI rMzI nUM ikhf sI ik corI dy mfl ivwcoN mYnUM vI awD-pcwD dy dy pr Auh prF AuWqy pfxI nhIN pYx idMdI[” jwso dy GroN AuWT ky pRIqo iPr kflI dy Gr af geI[ Auhdf drvfjLf hux qwk aMdroN bMd sI[ Auhny glI ivwc eyDr-AuDr dyiKaf ik koeI afAuNdf jFdf qF nhIN aqy iPr drvfjLy dy dIaF JIqF rfhIN aMdr Jfkx lwgI[ Auhny dyiKaf ik kflI afpxy kwpVHy bMn irhf sI[ cIjLF nUM itkfxy isr rwK irhf sI ijvyN sPr AuWqy jfx dI iqafrI kr irhf hovy[ Auh dOVI dOVI iPr jwso dy Gr af geI aqy mMgU nUM JMjoVdI hoeI bolI: “kflI sfmfn bMn irhY[ ikqy jfx dI iqafrI kr irhY[” “hUM[ ipMz `c rhUgf ikwdF[ cODrI ny AuhnUM kih idwqf ik ipMz Cwz ky clf jf vrnf AuhdI lfsL qwk nhIN imlUgI[” igafno ieh sux ky iekdm bycYn ho geI[ kdy Auh iksy bhfny Cwq AuWqy jf cVHdI, kdy hyTF AuWqr afAuNdI[ Auh mMgU aqy pRIqo dy jfx dI bysbrI nfl AuzIk krn lwgI[ jdoN AuhnF ny AuWTx df nF nf ilaf qF Auh cwkI dy kol jf lMmI peI aqy jwso dy puwCx AuWqy iZwz nUM GuwtdI bolI: “myry iZwz `c goly ijhy AuWT rhy hn[” “jf bfhr jfieaf[” jwso ny ikhf[ ieh suxidaF hI igafno kflI dy Gr vwl dOV geI[ AuWQy qflf dyK ky igafno df idl bYT igaf[ Auh GbrfeI hoeI KUh vwl clI geI aqy eyDr AuDr GuMm ky iPr glI ivwc af geI[ kflI dy Gr nUM qflf lwgf dyiKaf qF afpxy Gr vfps af ky cwkI dy kol lMmI pY geI[ mMgU jf cuwikaf sI pr pRIqo AuhdI mF nfl gwlF kr rhI sI[ igafno nUM Gr ivwc cYn nf afieaf qF Auh glI ivwc clI geI[ kflI dy Gr dy sfhmxy phuMcI qF AuWQy ajy vI qflf lwgf hoieaf sI[ Auh KyqF vwl clI geI[ KUh dy kol phuMcI qF AuWQy muhwly dy kuJ lok nhf rhy sn[ dfsU sfiraF nUM dws irhf sI ik cODrI ny kflI nUM bhuq iJVikaf hY[ AuhnUM ikhf hY ik ipMz Cwz ky clf jfvy vrnf AuhdI lfsL qwk nhIN lwBxI[ “kI gwl hoeI?” bfby PwqU ny puwiCaf[ “AuhI cODrI munsLI vflI lVfeI[” “hnHyr af sfeIN df[ cODrI inhwkI gwl kr irhY[” bfby PwqU ny ikhf[ igafno ny KUh qoN QoVHI dUr jf ky isr ihlfAuNdI hoeI ny afpxy afp nUM ikhf: “hUM qF ieh gwl af[ moey cODrI nUM eydF dI plyg inkly ik sUrj df mUMh nf dyKy[” Auh afpxy mn hI mn ivwc socx lwgI ik ikhVIaF ikhVIaF bImfrIaF hn ijhVIaF afdmI nUM pl Jpkdy hI Kf jFdIaF qF ik pRmfqmf kol ardfs kry ik cODrI nUM AuhI bImfrIaF lwgx[ QoVHI dyr bfad Auh iPr glI ivwc vfps af geI[ kflI df mkfn ajy qwk bMd sI[igafno df jIa kIqf ik Auh AuhnUM CyqI qoN CyqI iml jfvy[ Auh Gr jfx dI bjfey ipwCy muV geI[ AuhnUM XkIn sI ik kflI iksy n iksy dukfn AuWqy bYTf hoeygf[ ies leI pihlF Auh zfktr dI dukfn AuWqy geI[ kflI AuWQy vI njLr nf afieaf qF Auhdf XkIn tuwtx lwgf[ AuWQoN Auh CwjU sLfh dI dukfn vwl clI geI[ kflI AuWQy vI njLr nf afieaf qF Auh pwCm ivwc gwpIaF dy muhwly vwl muV geI[ lflU Blvfn dI hvylI ivwc vI kflI njLr nf afieaf qF Auh Aus glI ivwc dfKl hoeI ijs ivwc pfdrI df mkfn sI[ jdoN Auh Auhdy Gr sfhmxy phuMcI qF AuhnUM bYTk ivwc kflI dI avfjL suxfeI idwqI[ Auh AuWQy hI iTTk geI aqy iPr drvfjLf KVkfAux lwgI[ kflI pfdrI nUM kih irhf sI: “bfhr koeI hYgf[” “dUsrI qrP af[ koeI pfdrfxI nUM imlx afeI hoAUgI[” ieh kih ky pfdrI ny iPr gwl sLurU kr idwqI[ kuJ plF bfad drvfjLf KulH igaf[ sfhmxy pRIqo dI kuVI lwCo nUM dyK igafno hYrfn rih geI aqy lwCo eydF zr geI ijvyN corI krdI PVI geI hovy[ pr pfdrfxI ny igafno nUM dyK ky KusLI `c ikhf: “af igafno, qUM awj ikwdF Buwl ky ies Gr `c af geI[” igafno awgy vwD ky DVwp dyxI Auhdy kol bih geI[ pfdrfxI AuhdI bycYnI aqy Gbrfht nUM BFpdI hoeI bolI: “arfm nfl bYT jf[ hfV dI Duwp nfl qF afdmI pfgl ho jFdf[” Auhny igafno vwl pwKf swutdI ny ikhf[ igafno KUMjy `c bYTI lwCo vwl dyKx lwgI pr Auhdy kMn bYTk vwl sn[

Page 39: vqn - WordPress.comvqn akqUbr- dsMbr 2009 - 5 bwicaF nUMidwqIaF hfkF qoN[ mYN surq PVdf hF jdoN mYsuxdf hF DfrF dI avfè df gOx igVdynlLkydf sMgIq glLI c iPrdI bhukr irdm pwiTaF vflLI

vqn

akqUbr- dsMbr 2009 - 39

igafno dI smJ `c nhIN sI af irhf ik pfdrI kflI nUM kI smJf irhf sI[ kuJ dyr qwk bYTk ivwc KfmosLI rhI qF igafno pfdrfxI vwl dyKx lwgI jo islfeI-msLIn clf rhI sI[ igafno nUM afpxy vwl dyKidaF dyK ky Auh bolI: “lwCo nUM mYN islfeI-kZfeI isKf rhI aF[ dyK lwCo hux Aulty-iswDy donoN qrHF dy qopy lf lYNdI af[” igafno idlcspI idKfAuNdI hoeI bolI: “mYnUM qF sIxf-proxf bhuq cMgf lwgdf, pr isKfAux vflf koeI nhIN[” pfdrfxI igafno nUM jvfb dyx hI lwgI sI ik pfdrI aMdr afieaf[ AuhnUM dyK ky pfdrfxI vI aMdr clI geI[ igafno socx lwgI ik bYTk ivwc pfdrI ijs afdmI nfl gwlF kr irhf sI sLfied Auh kflI nf hovy[ afpxI ies sLwk AuWqy Auh Gbrf geI aqy jdoN pfdrfxI muV ky afeI qF igafno ny bycYnI nfl puwiCaf: “pfdrI jI iks nfl gwlF kr rhy hn?” “qyry muhwly dy kflI dfs nfl[ Auhdf pfdrI jI nfl bhuq pRym af[” igafno cuwp rhI aqy jdoN pfdrI dI avfjL suxfeI idwqI qF Auh Aus pfsy Juk ky AuhnF dIaF gwlF suxn lwgI[ pfdrI kflI nUM kih irhf sI: “ieh lY[” “pfdrI jI mYN ieh rkm quhfnUM CyqI qoN CyqI moV dAUNgf[” “nhIN mYnUM nhIN moVny[ XIsU msIh nUM hI moVny ijhVf ieh rkm qYnUM dy irhf hY[” pfdrI ny QoVHI AuWcI avfjL `c ikhf[ “dy qF qusIN rhy ho[” “mYN qF isrP bhfnf aF[ dyx vflf AuhI af[” “pr mYnUM Auh imlUgf ikwQy?” “jdoN qUM Auhdy AuWqy XkIn krn lwgyNgf, Auhdy kdmF `c izwg peyNgf qF Auh qYnUM afpxy afp hI iml jfAUgf[ Auh afpxy BgqF nUM iekdm pihcfn lYNdf hY[” QoVHI dyr qwk bYTk ivwc KfmosLI rhI aqy jdoN kflI ny AuWTdy hoieaF pfdrI nUM bMdgI kIqI qF igafno cONk geI[ pfdrI ny bYTk df drvfjLf bMd kIqf qF igafno vI AuWT KVHI hoeI aqy iksy nUM kuJ khy ibnF aqy pfdrfxI dIaF avfjLF nUM axsuxIaF krdI hoeI glI ivwc dOV afeI[ igrjfGr dy kol phuMc ky Auh kflI nfl jf rlI aqy AuhnUM glI dy moV dy Auhly ivwc rok ky bolI: “pfdrI qoN pYsy lY ky afieaF, sLihr jfx leI?” kflI Auhdy ichry qy idRVqf dyK ky hYrfn rih igaf aqy Auhny hF ivwc isr ihlf idwqf[ “huxy moV ky af[ Gr Gr jf ky pYsy mMgdy nUM qYnUM sLrm nhIN afAuNdI[ jf huxy moV ky af[” “igafno, jy iksy ny sfnUM gwlF kridaF nUM dyK ilaf qF donF dI sLfmq af jfAUgI[” “dyKI jfAU[ pihlF qUM pYsy moV[” “kwlH moV dAUNgf[ huxy lY ky afieaF[ huxy moV ky afAUNgf qF pfdrI kI khUgf[” “jo mrjLI khy pr rupeIey huxy moV ky af[ mYN iewQy KVI aF[” igafno ny idRV avfjL ivwc ikhf[ “kflI nIvIN pfeI socF ivwc zuwibaf hoieaf pfdrI dy mkfn vwl muV igaf[ igafno glI ivwc jdoN iksy nUM afAuNdf dyKdI qF awgy ipwCy ho jFdI aqy iPr glI dy KUMjy ivwcoN awgy af ky dyKx lwgdI ik kflI af irhf hY jF nhIN[ QoVHI hI dyr bfad kflI muV afieaf[ igafno ny bhuq hI bycYnI nfl puwiCaf: “dy afieaF rupeIey?” “hF[ ... hux qUM jf[” “jFdI aF[ rfq nUM afAUNgI[ qyrI cMgI qrHF Kbr lAUNgI[” igafno ny muskrfAuNidaF ikhf aqy qyjL qyjL kdm puwtdI hoeI kflI qoN awgy inkl geI[ AuhdI iek muskrfht nfl kflI sfry idn dI prysLfnI Buwl igaf aqy bysbrI nfl rfq dI AuzIk krn lwgf[!

Page 40: vqn - WordPress.comvqn akqUbr- dsMbr 2009 - 5 bwicaF nUMidwqIaF hfkF qoN[ mYN surq PVdf hF jdoN mYsuxdf hF DfrF dI avfè df gOx igVdynlLkydf sMgIq glLI c iPrdI bhukr irdm pwiTaF vflLI

vqn

akqUbr- dsMbr 2009 - 40

sQfeI kflm

prdf jo AuWT igaf (ies kflm ivwc Auh jfxkfrI dyx dI koisLsL kIqI jFdI hY, ijhVI muwK Dfrf dy mIzIey ivwc nhIN imldI jF hfsSIey AuWpr Dwk

idwqI jFdI hY[ )

prmfxU ibjlI bfry kuJ svfl

suKvMq huMdl ([email protected]

prmfxU AUrjf nfl ibjlI pYdf krn (awgy prmfxU ibjlI) dI sLurUafq 1950ivaF ivwc hoeI sI[ 27 jUn 1954 nUM sfbkf sovIaq XUnIan ivwc bixaf EbinMsk inAUklIar pfvr plFt dunIaf ivwc prmfxU ibjlI pYdf krn vflf pihlf plFt mMinaf jFdf hY[ vpfrk pwDr AuWqy prmfxU ibjlI pYdf krn vflf pihlf plFt ieMglYNz ivwc 1956 ivwc cflU hoieaf aqy amrIkf ivwc dsMbr 1957 ivwc[(1) sLurU dy kuJ dhfikaF dOrfn prmfxU ibjlI dy Auqpfdn ivwc qyjLI nfl vfDf hoieaf pr bfad ivwc ies dy vfDy dI rPqfr DImI ho geI[ ies rPqfr dy DImI hox dy kfrnF ivwcoN kuwJ muwK kfrn sn: prmfxU ibjlI dy plFtf dy inrmfx AuWpr afAux vflI vwzI lfgq[ cldy plFtF ivwc iksy gMBIr durGtnf ho jfx kfrn vwzI pwDr AuWqy ryzIEaYkitv smwgrI dy lIk ho jfx df Kqrf[ cldy plFtF ivwc inmn pwDr AuWqy ryzIEaYkitv smwgrI lIk hox kfrn plFtF dy nyVly ielfikaF ivwc rihMdy lokF dI ishq AuWqy pYx vfly mfVy asrF df Kqrf aqy plFtF dy cwlx nfl pYdf hox vflI aiq dI Kqrnfk ryzIEaYkitv rihMd-KuhMd (vyst) nUM sFBx leI iksy pfeydfr ZMg dI axhoNd[ sMn 1978 ivwc amrIkf ivwc QrI mfeIl afielYNz aqy sMn 1986 ivwc sfbkf sovIaq XUnIan ivwc cYrnoibl ivKy siQq plFtF ivwc hoeIaF durGtnfvF kfrn prmfxU ibjlI pYdf krn dy AudXog nUM vwzf Dwkf lwgf[ agly do ZfeI dhfikaF dOrfn amrIkf ivwc prmfxU ibjlI pYdf krn vflf koeI nvF plFt cflU nf hoieaf aqy keI dysLF ny prmfxU ibjlI pYdf krn dy afpxy pRojYktF nUM rwd kr idwqf[ Audfhrn leI QrI mfeIl afeIlYNz dI durGtnf qoN bfad, sMn 1980 ivwc iek rYPrYNzm qoN bfad svIzn dI pfrlImYNt ny PYslf ilaf ik AuWQy prmfxU ibjlI pYdf krn vfly hor plFt nhIN lfey jfxgy aqy 2010 qwk AuWQoN dy prmfxU ibjlI pYdf krn vfly pRogrfm nUM bMd kr idwqf jfvygf[(2) ies hI qrHF cYrnoibl dI durGtnf qoN bfad sMn 1987 ivwc ietlI ny prmfxU ibjlI pYdf krn bfry iek rYPrYNzm krvfieaf aqy Aus dy nqIjy vwjoN sMn 1988 ivwc prmfxU ibjlI pYdf krn df pRojYkt Twp kr idwqf[(3) jrmnI ivwc aYNtI inAUklIar lihr dy dbfa kfrn 1980ivaF dy awD qoN bfad prmfxU ibjlI pYdf krn dy psfr AuWqy rok lf idwqI geI aqy Aus qoN bfad AuWQy koeI vI nvF plFt nhIN lwgf[ sMn 2000 ivwc jrmnI dI srkfr ny aYlfn kIqf ik jrmnI ivwc prmfxU ibjlI pYdf krnI bMd kr idwqI jfvygI aqy dysL ivwc prmfxU ibjlI pYdf krn vfly 19 plFt hOlI hOlI bMd kr idwqy jfxgy aqy prmfxU AUrjf dI isvl vrqoN 2020 qoN bfad bMd kr idwqI jfvygI[(4) ies qrHF dy mfhOl dy nqIjy vwjoN vIhvIN sdI dy aKIrly do ZfeI dhfikaF dOrfn prmfxU ibjlI pYdf krn df pRojYkt ibjlI pYdf krn df koeI vwzf sRoq nf bx sikaf[ pr ipCly kuJ sflF dOrfn prmfxU ibjlI pYdf krn dy pRogrfm ivwc iPr qyjLI afAuxI sLurU ho geI hY[ sMn 2009 dy jUn mhIny dy pihly hPqy prmfxU snaq dy kriqaF DriqaF ny amrIkf dI kFgrs nUM dwisaf ik dunIaF Br ivwc ies smyN prmfxU ibjlI pYdf krn vfly ivAuNq aDIn jF AusfrI aDIn plFtf dI igxqI 429 ho geI hY[(5) vrlz inAUklIar aYsosIeysLn dI sqMbr 2009 ivwc jfrI hoeI iek irport anusfr ies smyN dunIaF Br ivwc prmfxU ibjlI pYdf krn vfly 50 rIaYktr AusfrI aDIn hn[ 130 jF ies qoN vwD rIaYktr agly 10 sflF ivwc cflU ho jfxgy aqy Aus qoN bfad 200 hor rIaYktrF dy inrmfx dI Xojnf hY[(6) iehnF rIaYktrF df inrmfx dunIaF dy ivksq dysLF qwk sImq nhIN sgoN dunIaF dy ivkfssLIl aqy axivksq dysLF ivwc vI iehnF dy inrmfx dI Xojnf hY[ Audfhrn leI, cIn ny ipCly pMj sflF ivwc awT plFt jF qF mukMml kr ley hn jF AuhnF dI AusfrI sLurU kIqI hY[ aqy AuWQy sMn 2009 dy aKIr qwk 22 hor rIaYktrF df inrmfx sLurU ho jfvygf[ ihMdusqfn df 2020 qwk prmfxU ibjlI pYdf krn vfly vIh qoN qIh nvyN plFt Ausfrn df insLfnf hY[ amrIkf ivwc 25 nvyN plFtF dy inrmfx dIaF XojnfvF hn[

Page 41: vqn - WordPress.comvqn akqUbr- dsMbr 2009 - 5 bwicaF nUMidwqIaF hfkF qoN[ mYN surq PVdf hF jdoN mYsuxdf hF DfrF dI avfè df gOx igVdynlLkydf sMgIq glLI c iPrdI bhukr irdm pwiTaF vflLI

vqn

akqUbr- dsMbr 2009 - 41

PrFs, rUs, iPnlYNz aqy brqfnIaf ivwc prmfxU ibjlI pYdf krn dI afpxI afpxI smrwQf ivwc vfDf krn dI XojnfvF hn[ ietlI ny prmfxU ibjlI pYdf krn dy Twp kIqy gey afpxy pRogrfmF nUM dubfrf sLurU krn df PYslf ilaf hY[ ies hI qrHF svIzn ny prmfxU ibjlI pYdf krn dy pRogrfm nUM Kqm krn dy PYsly nUM Kqm kr idwqf hY[ jfpfn aqy sfAUQ korIaf ivwc kRmvfr 15 aqy 12 nvyN rIaYktr bxfAux dI Xojnf hY[ ies hI qrHF bulgfrIaf, cYk irpbilk, rumfnIaf, slovInIaf, qurkI, polYNz, aYsqonIaf, lfqIvf, pfiksqfn, bMglfdysL, XUnfietz arb aYmrIts, jOrzn, vIaqnfm, ieMzonysLIaf, QfeIlYNz, iPlpIn, kjLfKisqfn, sfAUQ aPrIkf, nfeIjIrIaf afid dysLF dIaF prmfxU ibjlI pYdf krn dI afpxI mOjUdf smrwQf vDfAux jF ies Kyqr ivwc nvIN sLurUafq krn dIaF XojnfvF hn[(7) iehnF qwQF dy afDfr AuWqy prmfxU ibjlI pYdf krn dy sMbMD ivwc pYdf hoey ies ruJfn nUM prmfxU AUrjf nfl ibjlI pYdf krn dy pRojYkt dI muV surjIqI df nF idwqf igaf hY[ ies muV surjIqI dy ieh muwK kfrn dwsy jf rhy hn: prmfxU ibjlI pYdf krn nfl vfqfvrx dI qbdIlI ivwc rok lfAux ivwc mdd imlygI[ AUrjf dy sRoqF vjoN qyl, gYs aqy koly AuWpr inrBrqf GtyygI aqy bhuqy dysLF dI afpxIaF afpxIaF AUrjf dIaF loVF dI pUrqI leI dUsry dysLF AuWqy inrBrqf GtygI[ ies lyK ivwc ieh dyiKaf jfvygf ik prmfxU ibjlI pYdf krn dy sMbMD ivwc kIqy jf rhy ieh dfavy ikMny ku swcy hn[ ies dy nfl nfl AuhnF srokfrF AuWpr vI gOr kIqf jfvygf ijhnF krky pihly kuwJ dhfikaF qoN bfad prmfxU ibjlI pYdf krn dy kfrj dI rPqfr DImI ho geI sI[ iehnF srokfrF ivwc sLfml hn: prmfxU AUrjf nfl ibjlI pYdf krn vfly plFtF AuWqy afAux vflI vwzI lfgq, cwldy plFtF ivwc durGtnf hox kfrn ryzIEaYkitv smwgrI dy lIk hox df Kqrf, prmfxU ibjlI plFtF nUM clfAux kfrn lIk huMdI inmn pwDr dI ryzIEaYkitv smwgrI kfrn lokF dI ishq AuWqy pYx vfly asr aqy iehnF plFtF nUM clfAux kfrn pYdf hox vflI aiq dI Kqrnfk ryzIEaYkitv rihMd-KUhMd (vyst)[ vfqfvrn dI qbdIlI ivwc rok kI prmfxU ibjlI pYdf krn nfl vfqfvrx ivwc af rhI qbdIlI nUM roikaf jf skygf? ies svfl dy juafb leI sB qoN pihlF sfnUM ieh jfxnf pvygf ik vfqfvrx dI qbdIlI hY kI? vfqfvrn dI qbdIlI DrqI dy vfqfvrn ivwc afeI Auh qbdIlI hY jo lMmy smyN qwk rihMdI hY[ vfqfvrn dI qbdIlI “globl vfrimMg” pYdf krdI hY Bfv DrqI dy vfqfvrn dy qfpmfn ivwc vfDf krdI hY[ globl vfrimMg dy keI kfrn hn pr ies smyN mnuwKF vloN afpxy rihx-sihx leI bfly jf rhy qyl, kolf, gYsF afid nfl pYdf ho rhIaF grIn hfAUs gYsF (kfrbn zfieaOksfeIz, imQyn afid) nUM globl vfrimMg df vwzf kfrn mMinaf jf irhf hY[ vfqfvrn ivwc iehnF gYsF dI vwD mfqrf nfl sUrj dI grmI DrqI dy vfqfvrn ivwc af qF skdI hY pr bfhr nhIN inkl skdI[ ijs dy nqIjy vwjoN DrqI dy vfqfvrn dy qfpmfn ivwc vfDf ho irhf hY[ qfpmfn ivwc ies vfDy nfl DrqI AuWqy keI qrHF dIaF kudrqI afPqF (hVH, sokf, JwKV, smuMdrI pfxIaF dy qfpmfn ivwc vfDy afid) dy vwD jfx dIaF aqy Aus dy nqIjy vjoN mnuwKI jIvn AuWqy bhuq mfVy asr pYx dIaF sMBfvnfvF hn[ ies leI ieh bhuq jLrUrI hY ik vfqfvrx ivwc ho rhI qbdIlI nU roikaf jfvy[ prmfxU ibjlI pYdf krn dy ihmfieqIaF df kihxf hY ik prmfxU ibjlI pYdf krn nfl vfqfvrn ivwc ho rhI qbdIlI AuWqy rok lwg skdI hY ikAuNik prmfxU ibjlI pYdf krn vfly plFt vfqfvrx ivwc grIn hfAUs gYsF nhIN Cwzdy[ pr prmfxU AUrjf nfl ibjlI pYdf krn dy aflockF dI dlIl hY ik ieh swc nhIN hY[ afpxI dlIl dy pwK ivwc Auh keI AudfhrnF idMdy hn[ inAU ieMtrnYsLnilst mYgjLIn dy sqMbr 2005 ivwc aYzm mfint dy Cpy iek afrtIkl ivwc ikhf igaf hY ik ieh swc hY ik prmfxU ibjlI pYdf krn vfly plFt grIn hfAUs gYsF nhIN Cwzdy[ pr jy asIN prmfxU ibjlI pYdf krn dy smuwcy kfrj nUM iDafn ivwc rwKIey qF asIN dyKFgy ik ies kfrj dOrfn vI vwzI mfqrf ivwc grIn hfAUs gYsF pYdf huMdIaF hn[ Audfhrx leI KfxF ivwcoN XUrynIam kwZx, ies XUrynIam nUM ienirc krn (prmfxU ibjlI dy plFt ivwc bflxXog bxfAux) leI, XUrynIam dI dUnIaF dy vwK vwK ihwisaF qwk Zoaf-ZuafeI, prmfxU plFtF dI AusfrI aqy zIkimsLinMg (afpxI imafd pugfAux bfad prmfxU ibjlI dy plFtF nUM bMd krnf - ies bfry hor ivsQfr awgy) aqy ies prmfxU plFtF qoN pYdf hox vflI ryzIEaYkitv rihMd-KUhMd dI surwiKaq sMBfl[ Zoaf-ZuafeI afid leI vwzI pwDr AuWqy qyl aqy koly vrgy AUrjf sRoqF dI vrqoN krnI pYNdI hY ijs nfl grIn hfAUs gYsF pYdf huMdIaF hn[(8) ies sMbMD ivwc dUsrI dlIl ieh hY ik vfqfvrx ivwc qbdIlI AuWqy rok lfAux leI jLrUrI hY ik aijhy hwl lwBy jfx ijhnF dI vrqoN iek dm ho sky[ pr prmfxU AUrjf nfl ibjlI pYdf krn vfly plFt nUM ivAuNqx, Ausfrx aqy cflU krn leI 10 ku sfl dy krIb smF lwg jFdf hY[ ies leI prmfxU AUrjf nfl ibjlI pYdf krn dy pRojYkt rfhIN

Page 42: vqn - WordPress.comvqn akqUbr- dsMbr 2009 - 5 bwicaF nUMidwqIaF hfkF qoN[ mYN surq PVdf hF jdoN mYsuxdf hF DfrF dI avfè df gOx igVdynlLkydf sMgIq glLI c iPrdI bhukr irdm pwiTaF vflLI

vqn

akqUbr- dsMbr 2009 - 42

vfqfvrx dI qbdIlI nUM rokx df hwl ies qbdIlI nUM rokx ivwc sLfied dyrI kr dyvy[ ies dy nfl hI vfqfvrn dI qbdIlI ivwc rok lfAux leI sfnUM dunIaF Br ivwc vwzI igxqI ivwc prmfxU ibjlI pYdf krn vfly plFt lfAuxy pYxgy[ inAU ieMtrnYsLnilst mYgjLIn dy Auprokq aMk ivwc hI XUnfeItyz nysLnjL dI ieMtrgvrmYNtl pYnl aOn klfeImyt cyNj df hvflf dy ky ikhf igaf hY ik dunIaF dI pwDr AuWqy CwzI jf rhI kfrbnzfieaOksfeIz ivwc ijLkrXog kmI krn leI sfnUM sMn 2100 qwk 3000 nvyN prmfxU rIaYktr lfAuxy pYxgy[ kI prmfxU ibjlI pYdf krn vflI snaq eynI vwzI igxqI ivwc rIaYktrF df inrmfx kr skygI? keI ivdvfnF df dfavf hY ik aijhf kr skxf bhuq musLikl hovygf[ jy asIN dunIaF dIaF ibjlI dIaF loVF prmfxU ibjlI nfl pUrIaF krn ivwc kfmXfb vI ho jFdy hF qF ies df vfqfvrn dI qbdIlI ivwc rok lfAux AuWqy ikwzf ku vwzf asr pvygf? ies smyN dunIaF Br ivwc ibjlI dy Auqpfdn kfrn pYdf hox vflIaF grInhfAUs gYsF dI mfqrf dunIaF Br ivwc pYdf hox vflIaF grInhfAUs gYsF dI mfqrf df isrP 16 PIsdI bxdI hY[(9) ies leI jy asIN smuwcf ibjlI Auqpfdn prmfxU AUrjf nfl kr vI leIey qF vI asIN dunIaF ivwc CwzIaF jf rhIaF 84 PIsdI grInhfAUs gYsF AuWqy koeI asr nhIN pf skFgy[ kI prmfxU ibjlI nfl qyl, gYs aqy koly AuWpr inrBrqf GtyygI? awj mnuwK qyl, gYs aqy koly dI vrqo isrP ibjlI Auqpfdn leI hI nhIN krdf sgoN keI qrHF dIaF vwK vwK AUrjf loVF (ijvyN afvfjfeI, snaqI Auqpfdn, Kfxf ivwcoN Kixj pdfrQ kwZx, KyqIbfVI afid) pUrIaF krn leI krdf hY[ pr prmfxU AUrjf nfl ibjlI pYdf krn df pRojYkt isrP ibjlI nfl sMbMDq hY[ ies leI jy vwK vwK dysL afpxIaF ibjlI dIaF loVF prmfxU ibjlI nfl pUrIaF kr vI lYx qF vI Auh afpxIaF dUsrIaF AUrjf loVF leI qyl, gYs, koly afid AuWqy inrBr rihxgy[ Audfhrn leI, kfrngI ieMzfEmYNt Pfr ieMtrnYsLnl pIs dI sInIar aYsosIeyt sLYrn skuafsonI ny akqUbr 2008 ivwc Cpy afpxy iek pypr ivwc dlIl idwqI hY ik amrIkf ivwc Kpq huMdI kuwl AUrjf df 40 PIsdI ihwsf qyl qoN afAuNdf hY pr amrIkf ivwc vrqI jfx vflI ibjlI df 1.6 PIsdI hI qyl dI vrqoN nfl pYdf kIqf jFdf hY[(10) ies leI jy amrIkf ivwc vrqI jfx vflI sfrI ibjlI vI prmfxU AUrjf nfl pYdf kr leI jfvy qF vI amrIkf dI qyl AuWqy inrBrqf nhIN GtygI[ PrFs aqy jfpfn afpxIaF ibjlI dIaF loVF dI pUrqI leI vwzI pwDr AuWqy prmfxU ibjlI dI vrqoN krdy hn pr afpxIaF avfjfeI aqy snaqI loVF kfrn Auh qyl AuWqy afpxI inrBrqf Gwt nhIN kr sky[ Audfhrn leI sMn 2007 ivwc PrFs ivwc qyl dI rojLfnf Kpq 19.5 lwK bYrl sI[(11) inrBrqf dy sMbMD ivwc prmfxU AUrjf dy ihmfieqIaF vwloN iek gwl hor pRcfrI jf rhI hY ik prmfxU ibjlI dy Auqpfdn nfl keI dysL ibjlI dy Auqpfdn dy Kyqr ivwc svY-inrBr hox vwl vDxgy[ pr prmfxU ibjlI dy aflockF df kihxf hY ik prmfxU ibjlI dI vrqoN iehnF dysLF nUM iek nvyN ZMg nfl dUsry dysLF AuWqy inrBr bxf dyvygI[ vrlz inAUklr aYsosIeysLn dI iek qwQ sLIt anusfr dunIaf ivwc XUrynIam dy kuwl Auqpfdn df 60 PIsdI ihwsf iqMn dysLF - kYnyzf, astRylIaf aqy kjLfKsqfn- ivwc huMdf hY[ iehnF dysLF qoN bfad XUrynIam dy Auqpfdn ivwc mhwqvpUrn QF rwKx vfly dysL hn: nFbIaf, rUs, nfiejr, AujLbyiksqfn aqy amrIkf[ sMn 2008 ivwc dunIaf ivwc XUrynIam dI kuwlH ivkrI df 80 PIsdI ihwsf 7 kfrporysLnF - irE itMto, kYmko, arIvf, kYjLaYtmprOm, ey afr aYm jYWz, bI aYWc pI iblItn aqy nYvOeI- vwloN vyicaf igaf[(12) iehnF qwQF dy afDfr AuWqy spsLt ikhf jf skdf hY ik prmfxU ibjlI pYdf krn vfly dysL afpxy plFtF ivwc bfly jfx vfly bflx (XUrynIam) leI kuwJ muwTI Br dysLF aqy kfrporysLnF AuWqy inrBr ho jfxgy[ ies dy nfl hI prmfxU ibjlI dy plFtF df inrmfx krn leI loVINdI qknOlOjI, jfc aqy smrwQf dunIaf ivwc isrP kuJ iek vwzIaf kfrporysLnF dy kol hY[ Audfhrn leI, prmfxU ibjlI dy plFtF ivwc lfeI jfx vflI msLInrI ivwcoN 9 iksm dI msLInrI (ijvyN vwzy pRYsLr vYsl, stIm jnrytr afid) isrP jfpfn dI kMpnI jfpfn stIl vrks vwloN hI bxfeI jFdI hY[(13) ies qrHF dI siQqI ivwc prmfxU ibjlI pYdf krn dy plFt lfAux vfly dysLF nUM iehnF plFtF dy inrmfx leI iehnF QoVHIaF ijhIaF kfrporysLnF AuWqy inrBr hoxf pvygf[ prmfxU ibjlI dy plFtF dI AusfrI AuWqy lfgq bysLwk prmfxU ibjlI dy plFtF dI AusfrI AuWqy afAux vflI lfgq bfry vwK vwK irportF ivwc vwK vwK aMkVy idwqy gey hn[ pr iehnF irportF ivwc iek gwl bfry pwkI sihmqI hY ik prmfxU plFtF dI AusfrI bhuq mihMgI hY[ vwK vwK irportF anusfr iek prmfxU plFt dI AusfrI AuWqy 4-12 arb zflr dI lfgq afAuNdI hY[ ieh aMkVy isrP Gwto Gwt

Page 43: vqn - WordPress.comvqn akqUbr- dsMbr 2009 - 5 bwicaF nUMidwqIaF hfkF qoN[ mYN surq PVdf hF jdoN mYsuxdf hF DfrF dI avfè df gOx igVdynlLkydf sMgIq glLI c iPrdI bhukr irdm pwiTaF vflLI

vqn

akqUbr- dsMbr 2009 - 43

rkm dy aMdfjLy hI hn[ sMBfvnfvF ieh hY ik BivwK ivwc Ausfry jfx vfly prmfxU ibjlI dy plFtF AuWpr ies qoN vwD Krc afvygf ikAuNik prmfxU ibjlI dI snaq df ipClf irkfrz ieh drsfAuNdf hY ik prmfxU ibjlI dy plFtF dI AusfrI AuWqy hmysLF hI pihlF imwQI geI rkm nfloN vwD Krcf afieaf hY[ jfpdf ieMj hY ik ies irkfrz ivwc mOjUdf smyN ivwc vI koeI suDfr nhIN hoieaf[ Audfhrn leI PrFssI kMpnI arIvf vwloN iPnlYNz ivwc ies smyN Ausfiraf jf irhf prmfxU plFt mukMml hox leI imwQy smyN qoN 2 sfl lyt hY aqy ies dy bwjt ivwc 2.1 arb zflr vwD lwgx dI sMBfvnf hY[(14) iehnF plFtF AuWqy afAux vflI eynI lfgq kfrn prmfxU ibjlI plFt Ausfrn vflIaF kMpnIaF srkfrI mdd qoN ibnF prmfxU ibjlI Auqpfdn dy pRojYkt nUM hwQ pfAux leI iqafr nhIN[ nqIjy vwjoN ivksq dysLF dIaF srkfrF vwloN iehnF kMpnIaF nUM keI qrHF dI afriQk shfieqf idwqI jf rhI hY[ Audfhrn leI, sMn 2005 ivwc amrIkf dI srkfr ny afpxy aYnrjI pflsI aYkt aDIn, prmfxU ibjlI plFtF dI AusfrI AuWqy afAux vflI lfgq dy 80 PIsdI qwk leI lon grMtIaF dyx df pRbMD kIqf hY[ ies dy nfl hI ies aYkt ivwc sMn 2008 qoN pihlF pihlF PYzrl srkfr qoN pRvfngI pRfpq krn vfly hr iek prmfxU ibjlI plFt leI awT sflF leI 12.5 kroV zflr qwk dy tYks krYizt dyx dI md rwKI geI hY[(15) lfs aYNjls tfeImjL ivwc Cpy iek sMpfdkI anusfr sMn 2006 ivwc amrIkf dI prmfxU snaq nUM tYks dyx vfilaF dy isr AuWqy idwqIaF geIaF sbszIaF dI rkm 9 arb zflr qwk bxdI hY[(16) prmfxU ibjlI dy keI aflockF df mwq hY ik prmfxU ibjlI pYdf krn df pRojYkt srkfrF vwloN ies Kyqr ivwc kMm kr rhIaF vwzIaF kMpnIaF nUM pYsy dyx df iek bhfnf hY[ Audfhrn leI, lMzn qoN inkldy aKbfr gfrzIan ny prmfxU ibjlI pYdf krn dy pRojYkt dy ieiqhfs AuWqy itwpxI kridaF iliKaf hY ik “ieh ieiqhfs tYks dyx vfilaF vwloN vwzIaF prmfxU kMpnIaF nUM ngdI dyx df ieiqhfs hY[”(17) AusfrI qoN ibnF prmfxU ibjlI plFtF nfl sMbMDq iek hor vwzf Krcf hY “lfieibltI ieMsLorYNs” krvfAux df Krcf[ cwldy prmfxU ibjlI plFt ivwc iksy gMBIr aYksIzYNt hox kfrn Kqrnfk ryizEaYkitv smwgrI dy lIk hox df Kqrf hmysLF bixaf rihMdf hY[ ies qrHF dy aYksIzYNt hox kfrn plFt dy afly duafly dy ielfikaF ivwc jfnI aqy mflI nuksfn hox kfrn plFt dI mflk kMpnI nUM sYNkVy arbF zflrF df muafvjLf dyxf pY skdf hY[ eyny vwzy muafvjLy df Bugqfn krn Xog hox leI prmfxU ibjlI plFtF nUM iesLorYNs krvfAux dI loV hY[ pr muafvjLf dyx dI ies qrHF dI sMBfvnf kfrn ies ieMsLorYNs krvfAux df Krcf bhuq vwzf hY[ prmfxU ibjlI kMpnIaF qoN ies Krcy df Bfr GtfAux leI srkfrF kfnUMn bxf rhIaF hn[ Audfhrn leI, sMn 2005 ivwc amrIkf dI srkfr vloN pfs kIqy aYnrjI pOlsI aYkt anusfr prmfxU plFtF ivwc durGtnf hox kfrn ibjlI pYdf krn vflIaF kMpnIaF AuWqy durGtnf kfrn hoey nuksfn bdly muafvjLf idwqy jfx dI ijLMmyvfrI dI vwD qoN vwD hwd 10 arb zflr qwk sImq kr idwqI geI hY[(18) ies nfl prmfxU ibjlI kMpnIaF nUM qF afpxI ijLMmyvfrI qoN rfhq imlygI pr prmfxU ibjlI plFt ivwc hoey iksy gMBIr aYksIzYNt nfl pIVq lok afpxy nuksfn df pUrn muafvjLf lYx qoN vFJy rih jfxgy[ prmfxU ibjlI plFtF dI lfgq ivwc prmfxU ibjlI kMpnIaF dI srkfrF vwloN kIqI jFdI mdd leI Aupr idwqy aMkVy amrIkf srkfr dIaF nIqIaF AuWqy afDfrq hn ijwQy prmfxU ibjlI Auqpfdn df kMm inwjI kMpnIaF kr rhIaF hn[ bhuqy ivkfssLIl dysLF ivwc prmfxU ibjlI dy pRojYkt df smuwcf Krcf srkfrf vwloN cuwikaf jf irhf hY[ iehnF dysLF dy nfgirkF nUM cfhIdf hY ik Auh afpxIaF srkfrF qoN puwCx ik kI ibjlI Auqpfdn leI eynI vwzI lfgq dy pRojYkt Ausfrnf afriQk qOr AuWqy shI hY jF srkfrF nUM prmfxU ibjlI dI QF ibjlI Auqpfdn dy dUsry bdlvy ZMgF - ijvyN ivMz pfvr, solr pfvr afid - nUM ivksq krn vwl iDafn dyxf cfhIdf hY[ prmfxU plFtF ivwc aYksIzYNt hox kfrn ryzIEaYkitv smwgrI lIk hox df Kqrf: prmfxU rIaYktr ivwc XUrynIam dy aYtmF nUM qoV ky grmI pYdf kIqI jFdI hY aqy iPr ies grmI nfl pfxI nUM Aubfl ky BfP pYdf kIqI jFdI hY aqy Aus BfP nfl ibjlI pYdf krn leI trbfeIn clfey jFdy hn[ XUrynIam dy aYtmF nUM qoVn dI pRikRaf iblkul Aus qrHF dI pRikRaf hY ijhVI aYtm bMb ivwc vfprdI hY pr prmfxU ibjlI pYdf krn vfly plFt ivwc ieh sB kuwJ bhuq kMtrol aDIn kIqf jFdf hY qF ik koeI Dmfkf nf vfpr jfvy[ ieh sfrf kfrj eynf guMJldfr hY ik hmysLF hI iksy durGtnf hox df aqy ryzIEaYkitv smwgrI dy lIk hox df Kqrf bixaf rihMdf hY[ ryzIEaYkitv smwgrI nUM vfqfvrn ivwc lIk hox qoN rokx leI rIaYktr nUM kMkrIt dI iemfrq ivwc rwiKaf jFdf hY[ pr XUrynIam dy ipGlx nfl qfpmfn bhuq ijLafdf vwD skdf hY aqy kMkrIt dIaF kMDF ivwc qRyVF af skdIaF hn aqy ryzIEaYkitv smwgrI vfqfvrn ivwc lIk ho skdI hY[ sMn 1986 ivwc sfbkf sovIaq XUnIan ivwc cYrnoibl ivKy

Page 44: vqn - WordPress.comvqn akqUbr- dsMbr 2009 - 5 bwicaF nUMidwqIaF hfkF qoN[ mYN surq PVdf hF jdoN mYsuxdf hF DfrF dI avfè df gOx igVdynlLkydf sMgIq glLI c iPrdI bhukr irdm pwiTaF vflLI

vqn

akqUbr- dsMbr 2009 - 44

prmfxU ibjlI dy plFt ivwc kuwJ ies qrHF df hI vfpiraf sI[ nqIjy vwjoN hIrosLImf AuWqy suwty aYtm bMb nfloN 400 guxF ijLafdf mfqfrf ivwc ryzIEaYkitv DUV vfqfvrn ivwc PYl geI sI[ ieh DUV sfbkf sovIaq XUnIan dy pwCmI ihwsy, pUrbI XUrp, pwCmI XUrp aqy AuWqrI XUrp dy iKwiqaF qwk PYlI[ Xukryn, bYlrUs aqy rUs dy vwzy ihwsy vwzI pwDr AuWqy ryzIEaYkitv smwgrI nfl dUisLq hoey ijsdy nqIjy vwjoN 3 lwK 36 hjLfr lokF nUM AuhnF dy GrF aqy ielfikaF qoN bfhr kwZxf ipaf[ sMn 2005 ivwc ieMtrnYsLnl aYtoimk aYnrjI eyjMsI aqy vrlz hYlQ afrgynfeIjysLn dI agvfeI hyT cYrnoibl Porm vwloN iqafr kIqI geI iek irport anusfr ies aYksIzYNt ivwc 56 iswDIaF mOqF hoeIaF[ irport ivwc ieh vI aMdfjLf lfieaf igaf hY ik ies aYksIzYNt kfrn 6 lwK dy krIb lok bhuq ijLafdf ryzIEaYkitv smwgrI dI mfr hyT afey hn aqy AuhnF ivwcoN 4000 lokF dI kYNsr kfrn mOq ho jfvygI[(19) ies aYksIzYNt kfrn bYlrUs df 25 PIsdI ielfkf aqy 25 PIsdI vsoN pRBfivq hoeI[ nqIjy vwjoN bYlrUs ivwc awj vI pYdf hox vfly bwicaF ivwcoN ikMny hI keI qrHF dy idmfgI aqy srIrkF apfhjqfvF nfl pYdf ho rhy hn[(20) prmfxU ibjlI pYdf krn dy ihmfieqIaF df dfavf hY ik ajoky prmfxU plFt purfxy plFtf nfloN vwD surwiKaq hn[ Auh ieh vI kihMdy hn ik ikAuNik cYrnoibl qoN bfad koeI vI vwzf prmfxU aYksIzYNt nhIN hoieaf[ ies leI prmfxU ibjlI pYdf krnf iek surwiKaq kfrj hY[ pr prmfxU ibjlI dy aflock ajoky smyN ivwc dunIaF Br ivwc prmfxU plFtF ivwc hoey aYksIzYNtF dIaF AudfhrnF dy ky kihMdy hn ik iehnF ivwcoN keI aYksIzYNt vwzy aYksIzYNt bx skdy sn[ ies sMbMD ivwc kuJ AudfhrnF asIN afpxy pfTkF nfl sFJIaF krdy hF: * sMn 2002 ivwc amrIkf dI EhfieE styt ivwc siQwq zyivs-bYsI plFt ivwc boirk eyisz ny rIaYktr dy vYsl dy 17 sYNtImItr moty isr ivwc 16.5 sYNtImItr df Cyk kr idwqf sI[ amrIkf siQwq inAUklIar ienPrmysLn aYNz rIsors srivs (aYWn afeI afr aYWs) aqy XUnIan afP knsrnz sfieMitsts anusfr jy boirk eyisz bfkI dy awDy sYNtImItr ivwc vI Cyk kr idMdf qF mYltzfAUn vfpr (XUrynIam ipGl) skdf sI[(21) * sMn 2006 ivwc ieMglYNz ivwc kuMbrIaf ivKy siQwq sYlfPIlz plFt nUM 20 lwK pONz df jurmfnf kIqf igaf ikAuNik ies plFt ivwc iek pfty hoey pfeIp kfrn 80,000 tMn qyjLfb “sYkMzrI kntynmYNt” ivwc lIk ho igaf sI[ lIk hoey ies qyjLfb ivwc 20 tMn XUrynIam aqy 160 iklogRfm plftInm rilaf hoieaf sI aqy ieh qyjLfb lgfqfr 8 mhIinaF qoN lIk huMdf af irhf sI[(22) * ieMglYNz ivwc prmfxU snaq AuWqy ingHf rwKx vflI sMsQF inAUklIar ienstflysLn ienspYktoryt dI iek aMdrUnI irport anusfr XU. ky. dI prmfxU ibjlI dI snaq ivwc ipCly 7 sflF dOrfn ryzIE aYkitv smwgrI lIk hox dIaF aqy hor CotIaF- vwzIaF 1767 GtnfvF vfprIaF hn[ iehnF ivwcoN pMj prmfxU durGtnfvF dy KqiraF dy mfp dI ieMtrnYsLnl inAUklIar eIvYNt skyl muqfbk sB qoN vwD Kqry vflIaF durGtnfvF qoN iek drjLf Gwt drjLy vflIaF sn jdoN ik 858 GtnfvF aijhIaF sn jo inAUklIar syPtI isstm leI cuxOqI bx skdIaF sn[(23) * jUn 2005 ivwc svIzn dy PorjLmfrk inAUklIar pfvr plFt ivKy jMg lwgy zrwmF ivwc rwKI hoeI ryzIE aYkitv vyst bflitk smuMdr ivwc lIk ho geI sI[(24) * sMn 2007 ivwc BUcfl afAux nfl jfpfn dy iek prmfxU ibjlI plFt ivwc nuks pYx kfrn ryzIEaYkitv smwgrI vfqfvrx aqy smuMdr ivwc lIk ho geI aqy plFt nUM aximwQy smyN leI bMd krnf ipaf[(25) * 1979 qoN lY ky 2007 qwk amrIkf ivwc 46 vfr prmfxU ibjlI dy plFt msLInrI dy KrfbI kfrn iek sfl jF vwD smyN leI bMd krny pey[(26) prmfxU plFtF ivwc durGtnfvF dIaF AupRokq AudfhrnF bhuq spsLtqf nfl drsfAuNdIaF hn ik prmfxU ibjlI dy plFtF ivwc iksy gMBIr durGtnf hox dIaF sMBfvnfvF awj vI mOjUd hn aqy prmfxU AUrjf nfl ibjlI pYdf krnf gMBIr KqiraF qoN KflI nhIN[ iewQy ieh gwl vI iDafn ivwc rwKx vflI hY ik dunIaF Br ivwc prmfxU ibjlI dy plFtF

Page 45: vqn - WordPress.comvqn akqUbr- dsMbr 2009 - 5 bwicaF nUMidwqIaF hfkF qoN[ mYN surq PVdf hF jdoN mYsuxdf hF DfrF dI avfè df gOx igVdynlLkydf sMgIq glLI c iPrdI bhukr irdm pwiTaF vflLI

vqn

akqUbr- dsMbr 2009 - 45

bfry jfxkfrI nUM bhuq hI gupq rwiKaf jFdf hY[ ies leI iehnF plFtF ivwc vfprIaF bhuq sfrIaF durGtnfvF bfry pqf nhIN lwgdf[ prmfxU ibjlI plFtF kfrn lokF df inmn pwDr dI ryzIEaYkitv smwgrI nfl pYNdf vfh aqy ies nfl AuhnF dI ishq AuWqy pYx vfly asr prmfxU ibjlI plFt nfl sMbMDq kfrjF dOrfn lokF df keI qrHF nfl inmn pwDr dI ryzIEaYkitv smwgrI nfl vfh pYNdf hY ijs nfl AunHF dI ishq AuWpr keI qrHF dy mfVy asr pYNdy hn[ prmfxU ibjlI plFt nfl sMbMDq kfrjF ivwcoN kuwJ kfrj hn: KfxF ivwcoN XUrynIam dI kwcI Dfq kwZxf, ies kwcI Dfq nUM prmfxU bflx df rUp dyx vflIaF PYktrIaF ivwc iljfxf[ iehnF PYktrIaF ivwcoN prmfxU bflx nUM prmfxU plFtF qwk iljfxf aqy prmfxU plFt nUM clfAuxf[ iehnF sfry kfrjF nfl sMbMDq lokF/kfimaF df inmn pwDr dI ryzIEaYkitv smwgrI nfl vfh pYNdf hY jo AuhnF dI ishq AuWpr BYVy asr pfAuNdI hY[ Audfhrn leI, kfrporysLn vfc dy vYWbsfeIt AuWqy ihMdusqfn dy JfrKMz dy ielfky ivwc XUrynIam dI KfxF bfry Cpy iek lyK anusfr XUrynIam kfrporysLn afP ieMizaf ilmitz JfrKMz sUby ivwc isMGBUm ijly ivwc cfr jLmIndoj (aMzrgrfAuNz) aqy iek KulHI Kfx aqy do pRosYisMg plFt clfAuNdI hY[ ies lyK ivwc sMn 2008 ivwc ieMtrnYsLnl iPjLIsLIanjL Pfr pRIvYnsLn afP inAUklIar vfr dy ieMzIan cYptr vwloN kIqy iek aiDan dy hvfly nfl dwisaf igaf hY ik iehnF ielfikaF ivwc XUrynIam dIaF KfxF dy nyVy rihx vfly lokF dI sMqfn pYdf krn dI smrwQf Gwt rhI hY aqy ijhnF lokF dy bwcy pYdf huMdy hn AuhnF ivwc jnm qoN hI keI qrHF dy nuks huMdy hn[ ies dy nfl nfl iehnF Kfxf dy nyVy rihx vfly lokF ivwc kYNsr dy kys ijLafdy pfey jf rhy hn[ ies aiDan anusfr KfxF dy nyVy rihMdy joiVaF ivwc dUsry joiVaF dy mukfbly sMqfn AuqpqI dI smrwQf Kqm hox df 1.58 guxF vwD Kqrf hY[ ies hI qrHF dUsrIaF mfvF dy mukfbly Kfxf nyVy rih rhIaF mfvF dy jmFdrU nuksF vfly bwcy pYdf hox df 1.84 guxF vwD Kwqrf hY[ ies aiDan ivwc ieh vI dwisaf igaf hY ik iehnF KfxF dy nyVy rihx vfly lokF ivwc kYNsr kfrn hox vflIaF mOqF dI dr vI dUsry lokF nfloN vwD hY[(27) dunIaf ivwc prmfxU ibjlI dy plFtF nyVy rihMdy lokF bfry hoey keI hor aiDan vI ieh drsfAuNdy hn ik dUsry lokF dy mukfbly iehnF lokF ivwc kYNsr hox df Kqrf vwD jFdf hY[ Audfhrn leI 18 dsMbr 2008 nUM afnlfeIn mYgjLIn ryicl vIklI ivwc XUrpIn jrnl afP kYNsr kyar ivwc pRkfisLq hoey iek aiDan dy hvfly nfl ikhf igaf hY ik amrIkf ivwc prmfxU ibjlI dy plFtF nyVy rihMdy bwicaF ivwc lkImIaf hox dI dr dUsry bwicaF dy mukfbly ijLafdf hY[(28) ies hI qrHF jrmnI ivwc 2008 ivwc irlIjL kIqy iek aiDan ivwc ikhf igaf hY ik prmfxU ibjlI dy plFtF nyVy rihMdy bwicaF nUM kYNsr, Kfs krky lkImIaf, hox df Kqrf dUsry bwicaF qoN vwD hY[ ieh aiDan jrmn srkfr dI eyjMsI jrmn PYzrl ryzIeysLn pRotYksLn vwloN krvfieaf igaf sI[(29) prmfxU ibjlI plFtF ivwc pYdf hox vflI Kqrnfk ryzIEaYkitv rihMd-KUhMd (vyst) prmfxU ibjlI plFt iekwlI ibjlI hI nhIN pYdf krdy sgoN ieh aiq dI Kqrnfk ryzIEaYkitv smwgrI vI pYdf krdy hn[ amrIkf ivwc siQq ienvfiermYNtl rIsrc PfAUNzysLn nfl kMm krdy aqy afnlfeIn hPqfvfrI ryicl ienvfiermYNt aqy hYlQ inAUjL dy sMpfdk zf: pItr mOntyg prmfxU ibjlI plFtF ivwc vrqy jFdy bflx bfry ies qrHF ilKdy hn[ prmfxU rIaYktr ivwc bflx leI ienirc XUrynIam dIaF itwkIaF bxfeIaF jFdIaF hn[ iPr iehnF itwkIaF nUM iekwTIaF krky lMmIaF sIKF bxfeIaF jFdIaF hn[ jdoN ieh sIKF rIaYktr dI kor ivwc nyVy nyVy rwKIaF jFdIaF hn qF iehnF sIKF ivclf XUrynIam bldf hY[ XurynIam dy blx nfl grmI pYdf hox dy nfl nfl kuwJ nvINaF vsqf vI pYdf huMdIaF hn jo ik bhuq hI ijLafdf ryzIEaYkitv huMdIaF hn[ hOlI hOlI ieh vsqF kor ivwc vfprdI ikRaf nUM jLihrIlI bxf idMdIaF hn aqy bflx dIaF sIKF nUM rIaYktr ivwcoN bfhr kwZxf pYNdf hY[ iehnF kwZIaF geIaF sIKF nUM sipMt iPAUl (bilaf bflx) kihMdy hn aqy ieh prmfxU rIaYktrF ivwcoN pYdf hox vflI bhuq ijLafdf ryzIEaYkitv smwgrI bx jFdIaF hn[(30) ieh sipMt iPAUl bhuq hI Kqrnfk huMdf hY[ jy sipMt iPAUl dIaF ieh sIKF 6 GMitaF qoN vwD smyN leI hvf ivwc rih jfx qF ieh iek dm blx lwgdIaF hn aqy bhuq hI Kqrnfk ryizEaYkitv afiesotOps (aYtm) vfqfvrx ivwc CwzdIaF hn[ sipMt iPAUl dIaF ieh sIKF 10 hjLfr sflF qwk “hft” rihMdIaF hn[(31) iek hjLfr mYgfvft dI smrwQf vflf prmfxU ibjlI df plFt iek sfl ivwc 30 tMn aiq dI Kqrnfk ryzIEaYkitv rihMd-KUMhd pYdf krdf hY[ irportF anusfr ipCly 60 ku sflF dOrfn amrIkf ivwc prmfxU ibjlI dy

Page 46: vqn - WordPress.comvqn akqUbr- dsMbr 2009 - 5 bwicaF nUMidwqIaF hfkF qoN[ mYN surq PVdf hF jdoN mYsuxdf hF DfrF dI avfè df gOx igVdynlLkydf sMgIq glLI c iPrdI bhukr irdm pwiTaF vflLI

vqn

akqUbr- dsMbr 2009 - 46

plFtF kfrn pYdf hoeI ies qrHF dI prmfxU rihMd KUhMd dI mfqrf 70,000 tMn dy krIb hY[ (32) ies prmfxU rihMd KUMhd nfl iks qrHF nijwiTaf jfvy, ajy qwk ies bfry koeI surwiKaq aqy qswlIbKsL ZMg nhIN lwiBaf jf sikaf[ ies df iek ZMg qF ieh hY ik ies rihMd KUMhd nUM zrwmF ivwc pf ky DrqI dy hyTF nwp idwqf jfvy aqy ieh AumId rwKI jfvy ik afAux vfly hjLfrF sflF ivwc iksy BUcfl jF ies qrHF dI iksy hor afPq kfrn DrqI hyT dwbI ieh rihMd KUMhd DrqI AuWqy nf af jfvy[ jy aijhf ho igaf qF ies nfl dwbI hoeI rihMd-KUMhd dy afly duafly dy ielfikaF ivwc rihMdy lokF leI kihr vfpr skdf hY[ ies qrHF dy KqiraF nUM dyKidaF ajy qwk dunIaF Br ivwc ies rihMd-KUMhd nUM DrqI hyT dwbx leI koeI QF nhIN bx skI ikAuNik koeI vI nhIN cfhuMdf ik ies qrHF dI Kqrnfk smwgrI AuhnF dI vsoN dy nyVy qyVy dwbI jfvy[ ies leI ies smyN ieh prmfxU rihMd KUMhd prmfxU ibjlI dy plFtF dy nyVy pfxI dy qlfvF ivwc rwKI jFdI hY[ ijhnF qlfvF nUM “sipMt iPAUl pUljL” afiKaf jFdf hY[ jF ieh rihMd KUMhd kMkrIt dI cfrdIvfrI aMdr rwKI jFdI hY[ prmfxU rihMd KUMhd nUM sMBflx vflIaF iehnF QFvF ivwc iksy iksm dI durGtnf hox kfrn ies Kqrnfk ryzIEaYkitv rihMd -KUhMd vloN vfqfvrx ivwc lIk hox df Kqrf hmysLF bixaf rihMdf[ jy ikqy aijhf ho jfvy qF prmfxU ibjlI dy plFtF dy nyVy rihMdy lokF dI jfn-mfl df vwzf nuksfn ho skdf hY[ Audfhrn leI amrIkf dy sUby vrmfAUNt ivwc lwgy prmfxU ibjlI plFt ivwc 488 tMn dI mfqrf ivwc prmfxU rihMd-KUMhd sMBflI hoeI hY[ iek irport ivwc amrIkf dy inAUklIar rYgUlytrI kimsLn dy hvfly nfl ikhf igaf hY ik jy ies rihMd KUhMd dy pUl ivwc iksy qrHF awg lwg jfvy aqy ies kfrn plFt dy nfl lwgdy 500 mIl dy Gyry ivwc rihMdy 95 PIsdI lokF nUM ies ielfky ivwcoN bfhr vI kwZ ilaf jfvy qF vI ies awg nfl 25,000 lokF dI mOq ho skdI hY[(33) ieQy iDafn ivwc rwKx vflI gwl ieh hY ik ies ielfky ivwcoN 95 PIsdI kwZxf asMBv hovygf[ ies leI hI keI lok prmfxU rihMd KUMhd dy iehnF qlfvF nUM prmfxU ibjlI plFt dy rIaYktr dy mYltzfAUn (XUrynIam ipGlx) qoN ijLafdf Kqrnfk smJdy hn[ afm qOr AuWqy prmfxU ibjlI plFtF dI Aumr 30-40 sfl ivckfr huMdI hY[ Aus qoN bfad iehnF plFtF nUM bMd krnf pYNdf hY[ pr iehnF plFtF nUM bMd krn df kfrj eynf srl nhIN ikAuNik afpxI Aumr Bogx qoN bfad ieh plFt Kqrnfk ryizEaYkitv rihMd KUMhd df vwzf BMzfr bx jFdy hn aqy DrqI AuWqly jIvn nUM ies ryizEaYkitv rihMd KUMhd qoN bcfAuxf jLrUrI ho jFdf hY[ ies leI afpxI Aumr pugf cuwky prmfxU ibjlI plFtF nMU bMd krn dy do ZMg rih jFdy hn[ pihly ZMg anusfr Aumr pugf cuwky prmfxU ibjlI plFt nUM AuDyV ky ies dy mlby nUM prmfxU rihMd KUhMd nUM sFBx vflI iksy DrqI hyTlI QF ivwc Byijaf jfvy[ pr iewQy Xfd rwKx vflI gwl ieh hY ik ajy qwk dunIaf ivwc prmfxU rihMd KUMhd nUM DrqI hyT sFBx vflI koeI QF nhIN hY[ ies leI ieh ZMg nhIN vriqaf jf skdf hY[ Aumr Bog cuwky prmfxU plFtF nfl nijwTx df dUsrf ZMg ieh hY ik AuhnF dI Aumr dy aMq AuWqy AuhnF dy drvfjLy bMd krky AuhnF nUM afpxI QF AuWqy ijvyN df iqvyN rihx idwqf jfvy aqy AuhnF ivclI ryzIEaYkitv smwgrI dy Kqm hox dI agly hjLfrF sfl AuzIk kIqI jfvy aqy AumId kIqI jfvy ik ies smyN dOrfn iehnF bMd hoey plFtF ivwclI ryzIEaYkitv smwgrI iksy qrHF dy aYksIzYNt hox kfrn vfqfvrx ivwc lIk nhIN hovygI[ ies smyN Aumr Bog cuwky prmfxU ibjlI plFtF nUM bMd krn leI ieh hI ZMg apxfieaf jf irhf hY[ ies qrHF jfpdf hY ik agly 40 -50 sflF ivwc dunIaF Br ivwc prmfxU ibjlI dy Aumr Bog cuwky sYNkVy plFt ho jfxgy ijhnF ivwcoN vfqfvrx ivwc Kqrnfk ryzIEaYkitv smwgrI dy lIk hox df Kqrf agly hjLfrF sflF leI lgfqfr bixaf rhygf[ ieh sfzy vloN afpxIaF afAux vflIaF pIVHIaF leI iewkIvIN sdI df iek Kqrnfk qohPf hovygf[ aMiqkf: Auprokq jfxkfrI dy afDfr AuWqy asIN kih skdy hF ik prmfxU ibjlI dy plFt nf qF vfqfvrx ivwc af rhI qbdIlI nUM rokx ivwc koeI vwzf rol inBf skxgy aqy nf hI ies ZMg nfl ibjlI pYdf krn vfly dysLF nUM afpxIaF AUrjf loVF leI svY-inrBr bxfAuxgy[ asIN ieh vI kih skdy hF ik prmfxU ibjlI plFtF ivwc iksy aYksIzYNt vgYrf hox kfrn vwzI pwDr AuWqy Kqrnfk ryzIEaYkitv smwgrI dy lIk hox df Kqrf hmysLF bixaf rhygf[ ies dy nfl nfl prmfxU ibjlI dy plFt dunIaF ivwc aiq dI Kqrnfk ryzIEaYkitv smwgrI pYdf krn df sRoq bxngy ijs nUM sMBflx df ies smyN sfzy kol koeI surwiKaq aqy qswlIbKsL ZMg nhIN hY[ iPr svfl AuWTdf hY ik dunIaF Br ivwc aijhy plFtF nUM lfAux leI eynf jLor ikAuN idwqf jf irhf hY? ies df sB qoN vwzf kfrn qF ieh hY ik ies nfl kuJ iek vwzIaF kfrporsyLnF nUM vwzI pwDr AuWqy pYsf bxfAux df mOkf imlygf[ Audfhrn leI kYnyzf dI atoimk aYnrjI afP kYnyzf ilmitz dy pRYjLIzYNt ihAU mYkzfierimz ny 13 meI 2009 nUM trFto ivKy EntyrIE aYnrjI nYtvrk dI iek mIitMg ivwc bolidaF ikhf sI ik dunIaf Br ivwc lwg rhy nvyN prmfxU ibjlI plFtF ivwc 10 Krb (1 tirlIan)

Page 47: vqn - WordPress.comvqn akqUbr- dsMbr 2009 - 5 bwicaF nUMidwqIaF hfkF qoN[ mYN surq PVdf hF jdoN mYsuxdf hF DfrF dI avfè df gOx igVdynlLkydf sMgIq glLI c iPrdI bhukr irdm pwiTaF vflLI

vqn

akqUbr- dsMbr 2009 - 47

zflr qoN vwD dI pUMjI lwgx dI afs hY aqy jy ies mfrkIt ivwcoN QoVHf ijhf ihwsf vI sfnUM iml jfvy qF sfzy aqy sfnUM mfl splfeI krn vfilaF dy vfry inafry ho jfxgy[(34) imstr mYkzfierimz vloN khy sLbd prmfxU ibjlI dI smuwcI snaq dy pRqIinD sLbdF vjoN lYxy cfhIdy hn[ ies sMbMD ivwc dUsrf kfrn sLfied ieh hY ik amrIkf prmfxU ibjlI dy psfr nUM dunIaf ivwc afpxI srdfrI kfiem rwKx df iek sfDn smJdf hY[ ies bfry pwky sbUqF dy afDfr AuWqy qF kuJ nhIN ikhf jf skdf[ pr kuJ ivdvfn ies qrHF dy aMdfjLy jLrUr lf rhy hn[ zf: pItr mOntyg anusfr:

sLfied visLMgtn aqy vfl strIt dy njLrIey qoN prmfxU ibjlI... ies leI ibhqr hY ikAuNik ies leI bhuq pUMjI dI loV pYNdI hY aqy ijhVy lok pUjI lfAuNdy hn AuhnF df msLIn aqy AUrjf AuWqy kMtrol huMdf hY[ ies nfl dihsLqvfdIaF nUM rokx leI iek vwzI kyNdrI aPsrsLfhI aqy POj aqy pulIs dI sKq surwiKaf dy qrk nUM ihmfieq imldI hY[ ies iksm df kyNdrI kMtrol prmfxU ibjlI apnfAux vfly iksy vI dysL ivwc lokqMqrI ruJfnF nUM TwlH pfAux leI iek sLkqIsLflI sfDn bx jFdf hY[ Kfs krky jy Auh amrIkf jF ies dy iksy imwqr dysL nfl bflx (iPAUl) dI izilvrI aqy ryzIEaYkitv rihMd -KUMhd nfl nijwTx leI koeI sMDI krdy hn qF isafsI kMtrol ies lYx dyx df iek aihm ihwsf bx jFdf hY (BfvyN ik axikhf hI)[ jy qusIN ibjlI dIaF loVF leI prmfxU ibjlI AuWqy aqy rIaYktr dy bflx leI sfzy AuWqy inrBr ho qF qusIN sfzI jyb ivwc ho[(35)

bysLwk zf: pItr mOntyg dI Auprokq Dfrnf iksy Tos sbUq AuWqy afDfirq nhIN pr dunIaF ivwc sfmrfjvfd dy ieiqhfs nUM dyKidaF AuhnF dI ies Dfrnf ivcly swc qoN munkr hoxf vI bhuq musLikl hY[ aMq ivwc ieh kihxf glq nhIN hovygf ik dunIaF Br ivwc prmfxU AUrjf nfl ibjlI pYdf krn df vwD irhf ruJfn iek Kqrnfk ruJfn hY[ ies nfl ies snaq ivwc ajfrydfrI kfiem rwKx vflIaF muwTI Br kfrporysLnF nUM qF jLrUr Pfiedf hovygf pr afm smfj nUM hox vfly Pfiedy bfry pwkI qrHF nhIN ikhf jf skdf[ sMBv hY iek ieh ruJfn afm lokF leI hor duwKF qklIPF df kfrn bxy[ ies leI ijMnf icr qwk prmfxU ibjlI dy Auqpfdn dy sMbMD ivwc AuWpr AuTfey svflF dy qswlIbKsL aqy suirwKaq juafb nhIN iml jFdy, AunI dyr qwk prmfxU ibjlI pYdf krn df pRojYkt muqlvI hoxf cfhIdf hY[ srkfrF vwloN ijMnI vwzI mfqrf ivwc mfiek shfieqf prmfxU ibjlI dy pRojYkt leI idwqI jf rhI hY[ AunI mfiek shfieqf ivMz pfvr, solr pfvr aqy AUrjf pYdf krn vflIaF aijhIaF hor qknOlojIaF nUM dyxI cfhIdI hY[ ies dy nfl hI sfnUM afpxy Auqpfdn dy pRbMD bfry vI aflocnfqmk njLr nfl dyKxf cfhIdf hY[ awj dunIaF ivwc pYdf kIqIaF jf rhIaF bhuq sfrIaF cIjLF mnuwKI loVF dI pUrqI leI nhIN pYdf kIqIaF jf rhIaF sgoN ies leI pYdf kIqIaF jf rhIaF hn ikAuNik Aus nfl vwzIaF kfrporysLnF munfPf kmf skx[ jy asIN afpxf Auqpfdn mnuwKI loVF dI pUrqI leI krFgy qF asIN bhuq sfrIaF KpqkfrI vsqF dy Auqpfdn nUM Gwt kr skFgy aqy afpxIaF AUrjf loVF ivwc kmI kr skFgy[ jy sfzI AUrjf loVF Gwt hoxgIaF qF sfnUM AUrjf pYdf krn dy nuksfndyh ZMgF AuWqy inrBr nhIN hoxf pvygf[

hvfly: 1. http://en.wikipedia.org/wiki/Nuclear_power

2. http://en.wikipedia.org/wiki/Nuclear_power_in_Sweden

3. http://www.world-nuclear.org/info/inf101.html

4. World Nuclear Association (October 2009). Nuclear Power in Italy. Available at:

http://en.wikipedia.org/wiki/Nuclear_power_in_Germany

5. Goldenberg, Suzanne (June 12, 2009). Nuclear reaction: US atomic industry hijacks climate bill. The Guardian . downloaded Nov.

13/2009 from: https://rsvpn.ubc.ca/http/infoweb.newsbank.com/iw-

search/we/InfoWeb?p_product=AWNB&p_theme=aggregated5&p_action=doc&p_docid=128C7BF920D5BF18&p_docnum=14&p_query

name=9 6. World Nuclear Association (September 2009). The Nuclear Renaissance. Available at: http://www.world-nuclear.org/info/inf104.html

7. World Nuclear Association (September 2009). The Nuclear Renaissance. Available at: http://www.world-nuclear.org/info/inf104.html

8. Ma’anit, Adam. (2005, September). Nuclear is the new black. New Internationalist. 2-6.

9. Ma’anit, Adam. (2005, September). Nuclear is the new black. New Internationalist. 2-6.

Page 48: vqn - WordPress.comvqn akqUbr- dsMbr 2009 - 5 bwicaF nUMidwqIaF hfkF qoN[ mYN surq PVdf hF jdoN mYsuxdf hF DfrF dI avfè df gOx igVdynlLkydf sMgIq glLI c iPrdI bhukr irdm pwiTaF vflLI

vqn

akqUbr- dsMbr 2009 - 48

10. Squassoni, Sharon (October, 2008). Nuclear Renaissance: Is It Coming? Should It? Available from:

http://www.carnegieendowment.org/files/nuclear_renaissance1.pdf

11. France Oil-consumption. downloaded on Dec. 17, 2009 from: http://www.indexmundi.com/france/oil_consumption.html

12. World Nuclear Association (November 2009). World Uranium Minning. Downloaded on Dec. 15, 2009 from: http://www.world-

nuclear.org/info/inf23.html

13. Mufson, Steven (October 8, 2007). Nuclear Power Primed for Comeback The Washington Post . downloaded Nov. 6/2009 from:

http://www.washingtonpost.com/wp-dyn/content/article/2007/10/07/AR2007100701324_pf.html 14. Mufson, Steven (October 8, 2007). 15. Mufson, Steven (October 8, 2007).

16. Editorial (October 23, 2007). No To Nukes. The Los Angeles Times . downloaded Nov. 12/2009 from:

http://www.latimes.com/news/opinion/editorials/la-ed-nuclear23jul23,0,6924211.story?coll=la-news-comment-editorials

17. The Guardian (October 19, 2009). Nuclear power: A bung by any other name. downloaded Nov. 13/2009 from:

https://rsvpn.ubc.ca/http/infoweb.newsbank.com/iw-

search/we/InfoWeb?p_product=AWNB&p_theme=aggregated5&p_action=doc&p_docid=12B754B1E518D380&p_docnum=5&p_queryn

ame=8

18. Montague, Peter (September 27, 2007). Why Is Uncle Sam So Committed To Reviving Nuclear Power? Downloaded Nov. 2, 2009

from: http://www.rachel.org/en/node/392/print

19. http://en.wikipedia.org/wiki/Chernobyl_disaster

20. A Fever of Forgeting (2005, September). New Internationalist. 16-17. 21. Ma’anit, Adam. (2005, September). Nuclear is the new black. New Internationalist. 2-6.

22. The Guardian (October 19, 2009). Nuclear power: A bung by any other name. downloaded Nov. 13/2009 from:

https://rsvpn.ubc.ca/http/infoweb.newsbank.com/iw-

search/we/InfoWeb?p_product=AWNB&p_theme=aggregated5&p_action=doc&p_docid=12B754B1E518D380&p_docnum=5&p_queryn

ame=8

23. The Guardian (October 19, 2009). 24. Ma’anit, Adam. (2005, September). Nuclear is the new black. New Internationalist. 2-6.

25. Editorial (October 23, 2007). No To Nukes. The Los Angeles Times . downloaded Nov. 12/2009 from:

http://www.latimes.com/news/opinion/editorials/la-ed-nuclear23jul23,0,6924211.story?coll=la-news-comment-editorials

26. Montague, Peter (September 27, 2007). Why Is Uncle Sam So Committed To Reviving Nuclear Power? Downloaded Nov. 2, 2009

from: http://www.rachel.org/en/node/392/print

27. Basu, Moushumi (October 7, 2009). Uranium Corporation of India Limited: Wasting Away Tribal Lands. Downloaded Nov. 19, 2009

from: http://www.corpwatch.org/article.php?id=15450&printsafe=1

28. Radiation and Public Health Project (December 18, 2008). Child Leukemia Death Rates Rising Near U.S. Nuclear Plants. Downloaded

Nov. 19, 2009 from: http://www.rachel.org/en/node/8215/print

29. Study Finds More Childhood Cancer Near Nuclear Plants. (Dec. 8, 2007) Downloaded Dec. 17, 2009 from: http://www.dw-

world.de/dw/article/0,2144,2994904,00.html

30. Montague, Peter (August 3, 2006). President Bush Clears The Way For A Global Nuclear Expansion. Downloaded Nov. 20, 2009 from: http://www.precaution.org/lib/06/prn_nukes_again.htm

31. Parenti, Christian (May 12, 2008). What Nuclear Renaissance? The Nation . downloaded Nov. 8/2009 from:

http://www.thenation.com/doc/20080512/parenti 32. Josepson, Paul (July 30, 2007). The mirage of nuclear power Los Angeles Times . downloaded Nov. 20/2009 from:

http://articles.latimes.com/2007/jul/30/news/OE-JOSEPHSON30?pg=2 33. Parenti, Christian (May 12, 2008). What Nuclear Renaissance? The Nation . downloaded Nov. 8/2009 from:

http://www.thenation.com/doc/20080512/parenti 34. AECL (May 13, 2009). Canada is ready to ride the nuclear renaissance wave. downloaded Nov. 8/2009 from:

http://www.aecl.ca/NewsRoom/News/Press-2009/090513.htm

35. Montague, Peter (September 27, 2007). Why Is Uncle Sam So Committed To Reviving Nuclear Power? Downloaded Nov. 2, 2009

from: http://www.rachel.org/en/node/392/print

Page 49: vqn - WordPress.comvqn akqUbr- dsMbr 2009 - 5 bwicaF nUMidwqIaF hfkF qoN[ mYN surq PVdf hF jdoN mYsuxdf hF DfrF dI avfè df gOx igVdynlLkydf sMgIq glLI c iPrdI bhukr irdm pwiTaF vflLI

vqn

akqUbr- dsMbr 2009 - 49

lyK

lfl isMG idl lokF df ienklfbI kvI

zf: rOxkI rfm lfl isµG idl df ienklfbI hoxf Aunf hI mhwqvpUrn hY ijµnf ik Aus df afpxI soc ƒ pRgt krn leI kivqf df rfh cuxnf[1 asl ivc ieh gwl lfl isµG idl bfry hI nhIN blik sfrIaF ienklfbI lihrF AuWqy lfgU huµdI hY ijs ivc kivqf df adb sQfn hY[ ieh ivcfr iesy qrHF pUrn qOr ’qy gdr lihr ƒ vI CUµhdf hY[ agr asIN bhuq ipCy vI cwly jfeIey qF pUrI dI pUrI BgqI lihr jF iPr Aus qoN vI pihlF hoNd ivc afey vyd aqy vYidk rcnfvF smyq pqFjlI aqy pfxnI dIaF ilKqF sfzy qk kivqf dy rUp ivc hI phuµcdIaF hn[ sfrI gurbfxI vI sµgIqmeI kivqf dy rUp ivc hI AucfrI geI hY[ aijhf sB kuJ BFp ik ievyN nhIN lwgdf ik ijs iKwqy dI asIN gwl krdy hF, kivqf Aus dI rUh hY[ jy ieh swc hY qF iPr ieh vI swc hY ik kivqf dy rcxhfr mihj kvI hI nf ho ky icµqnÈIl, XQfrQvfdI, ivigafnI hox dy nfl-nfl ies DrqI AuWqy smfijk brfbrqf aqy hsmuwK iensfnF dI hoNd dy sfrQI/ ienklfbI vI sn aqy hn[ kvIaF df aijhf hoxf kivqf dy mfinaF ƒ bhuq ivÈfl bxf idµdf hY[ lfl isµG idl aijhy kvIaF ivcoN iek sn[ kvI hoxf, smfijk brfbrqf dI gwl krnf, icµqnÈIl hoxf aqy nkslvfdI hoxf sB smfnfrQI Èbd hn[ ienklfbIaF df kvI hoxf ies gwl dI gvfhI Brdf hY ik Auh pUµjIvfdI anfrkI dy Ault Éushflqf, smfijk brfbrqf aqy sfvIN afriQkqf, jo ik luwt Ksuwt qoN mukq hovy, dy agrdUq sn[ ijQoN qk kvIaF df anfrkI dy nfl nfqf hY Auh afps ivc iek alwg pihcfx rwKdf hY[ kvI hmyÈf hI luwt-Ksuwt dy ivruwD ijhVf ivDfn GiVaf huµdf hY Aus dy ivruwD afvfË AuTf ky anfrkI df prcm lihrfAuNdf hY[ lfl ny ieh prcm afpxI kivqf dy rfhIN jwg jfhr kIqf hY[ iehI kfrn hY ik ijs vI lihr jF jQybµdI dI pRoVqf kivqf ivc hox lwg pvy qF Auh lihr/ jwQybµdI kivqf dy shfry amr ho jFdI hY[ lokF dy idlF ivc Gr kr jFdI hY[ afp muhfry Ëubfn qy af jFdI hY[

kvI lfl isµG idl vI smfijk bfrbrqf aqy sfvIN afriQkqf df supnf lY ky Bfrq ivc ienklfb ilafAux leI nkslbfVI lihr ivc kuwidaf sI jF ieAuN kih lE ik lfl isµG idl dy aµdr aijhI lihr ivc smHf jfx df mjUn pihloN hI iqafr hoieaf ipaf sI ijs ny prvfny dI qrHF lo vwl ƒ acncyq iKwicaf jfxf sI[ lfl isµG ies lihr df afpxy mjUn sdkf isrmOr kvI ho AuWBrdf hY jo Aus ƒ rfjnIiqk pCfx dy pwDr dy mukfbly keI guxF ivÈfl, hrmn ipafry lok kvI vjoN pyÈ krdI hY[ lfl df kvI hoxf, Aus df grIb pirvfr ivc jnm lYxf aqy awgoN Aus pirvfr df jfqI pwDr ’qy hfÈIafgRsq hoxf mihj sµjog hI nhIN blik awtl hoxI hY, prµqU aijhI hoxI ËrUrI nhIN ik sB dy ihwsy afvy[ agr aijhf huµdf vI qF iPr ieh ËrUrI nhIN ik Aus dI hoxI lfl isµG idl vflI hoxI hI hovygI[ lfl isµG idl grIbF dI sB qoN QwlVI jfqI nfl sµbµiDq lokF, ijnHF ƒ afpxy hI Gr ivc bygfnf bxf ky Cyikaf igaf aqy pIVq aOrqF dI Auh mrdµg sI ijhVI bRfhmxvfdI vrx-pRQf qoN pRyirq kfxy smfj aqy lotU afriQkqf dI burÈfgrdI dy isr ȵK bx ky jµgI lihr dI llkfr vFgU grËI[ pr hF, Aus dI kivqf dI aijhI llkfr kwqeI hI ËflmmeI nhIN sI[ Auh qF Ëflmqf dy ivruwD bulµdI df prcm lihrfAuNdI hoeI isrjxfmk ÈFqI bhfl krn pRqI bcnbwD sI[ Aus df vyg ibjlI vrgf huµdf hoieaf vI suwqy smuµdr dI sihj vrgf sI[ Aus dI kivqf df ieh sihjmeI gux lfl dI rfjnIiqk ivcfrDfrf aqy smfijk srokfrF ƒ alwg-alwg nf pyÈ krdf hoieaf iek sur ivc lYa-bwD krdf nËr afAuNdf hY[ ieho hI gux Aus ƒ KudkuÈI krn qoN jF iPr iksy df kql krn qoN vI bcfAuNdf afieaf sI[ Aus ƒ ieh BlI-BFq Ébr sI ik ijs lVfeI ivc Auh kuwd cuwkf hY Auh lVfeI ieµnI CotI nhIN ik ijs df bµnf

Page 50: vqn - WordPress.comvqn akqUbr- dsMbr 2009 - 5 bwicaF nUMidwqIaF hfkF qoN[ mYN surq PVdf hF jdoN mYsuxdf hF DfrF dI avfè df gOx igVdynlLkydf sMgIq glLI c iPrdI bhukr irdm pwiTaF vflLI

vqn

akqUbr- dsMbr 2009 - 50

KudkuÈIaF jF kql bµn skx[ aijhI lVfeI lµby dm dI pukfr krdI hY ikAuNik ies lVfeI ny ÈurU qoN lY ky aÉIr qk smfijk qOr ’qy bydÉl kIqy dilqF aqy aOrqF dI asih duwK-qklIÌF dI iqwKI inÈfndyhI krnI hY ijs ƒ idl ny afpxI kivqf df isrÈk bxf ky lVfeI df ibgl bjfieaf[ idl df aijhf krnf Aus ƒ hmyÈf-hmyÈf leI lokF dy cyiqaF ivc proeI rKygf[

lfl isµG idl smfijk qµg idRÈtI, aOrq pRqI Gor ainafie aqy jfqIpfqI dy kohV dy ivqkry ’c ienklfb df Auqpµn hoxf aYlfndf mihsUs huµdf hY[ Auh kfrl mfrks dy arQivvsQf dy isDFq dy nfl jfqI pwDr qy ho rhy Gor ivqkry aqy nfl-nfl aOrq dy hwkF dy Auqy sdIaF qoN ho rhy ËflmfnF awiqafcfrF ƒ joV ky iek nvIN isDFqk ivAuNqbµdI isrjdf nËr afAuNdf hY ijs dI Éfs qOr qy Bfrq ivcly Kwby pwKIaF, isafsqdfnF aqy KojfrQIaF ny koeI sfr nhIN leI[ lfl isµG idl vfsqy ienklfb df afAuxf isrÌ asfvIN afriQkqf dy jUly qoN injfq hI nhIN dvfAuNdf blik iek aijhy smfj dI vI AusfrI krdf hY ijQy muhwbq aqy iensfnf dI ivakqIgq pihcfx pUrn qOr qy jfqI pfqI glby qoN mukq ho jFdI hY[ ijQy Aus ƒ ieh nhIN kihxf pvygf, ‘‘mYƒ ipafr krdIey prjfq kuVIey, sfzy sky murdy vI-iek QF qy nhIN jlfAuNdy[’’ lfl isµG idl dy afrdÈI smfj ivc iksy ƒ ies krky pIVq nhIN hoxf pvygf ik Aus dy jUTy glfs ƒ Aus dI mihbUbf dI mF awg ’c qpf ky iBwt nÈt krdI hY jF iPr puils df dUhrf dmn Jwlxf pYdf hY : nfly kuwt aqy nfly Ëihr Bry bol ‘‘dyeIey quhfƒ ËmInF cmfro?’’2 lfl isµG idl dI kivqf dy ivc Aus df aµdrlf qoqf boldf sfÌ-sfÌ nËr afAuNdf hY[ Aus ny afpxy aµdrly qoqy ƒ afËfd kIqf hoieaf hY[ ijhVf ik smfj dIaF qmfm bµdÈF ƒ icrdf hoieaf bfhrly rOly ƒ lgfqfr cuwp krfAuNdf nËr afAuNdf hY[ dUsry ÈbdF ivc lfl isµG idl dI kivqf Bfrq ivclI jfqIpfqI kohV dy injfm dI sfÌ-sfÌ gwl krdI hY ijhVI lfl isµG idl ƒ afpxy smkflI aqy afpxy qoN pihlF hoey kvIaF qoN alwg pyÈ krdI hY[ amrjIq cµdn ny shI hI iliKaf hY ik ‘‘lfl isµG idl cmfrF dy Gr jMimaf ieh gwl iehdI kivqf ivc keI QfeIN afeI hY[ svYjIvnI ivc iehny afpxy ivhVy, skUl qy nkslI pfrtI qy iPr puils dy jfq aiBmfn bfry KuwlH ky iliKaf hY[’’3

idl dI kivqf ‘‘eyaabIbIeyaabIbI’’ krky rotI mµgdy, qy hY jI hY jI krdy, ‘jl dI ipafs ƒ pIx vfly’, ‘moiZaF’ ’qy cuwkI iPrdy kuwlIaF dy bFs’, pqIilaF ’c leI iPrdy mfvF dy puwq, ‘giDaF’ ’qy bYTy ‘swpF vfly’, ‘CwjF vfly’, ‘pwQr ZfAuNdy’, ‘Zol bjfAuNdy’, ‘BolIaF BolIaF bfqF pfAuNdy’, ‘bwTl vycx vfly’, ‘mYl kwZx vfly’, ‘kwCU PVn vfly’, ‘vfsxf’, ‘vysvfvF’, ‘bgFly sfhsI’ aqy ‘BIlF’ dy nIky moty lfiraF dI pirkrmf krdI nËr afAuNdI hY[ Aus dI kivqf ijwQy grIbI ƒ dµdIaF JkfAuNdI hY AuQy jfqI apmfn df BFzf vI BµndI hY[ Aus dI kivqf ieh dfavf krdI hY ik jy ies Drq ’qy vsdy Jµby-iBwty dilqF aqy aOrqF dI dfsqfn df ikDry dUjy isqfry dy lokF ƒ pqf lwg jfvy qF Auh pwQr ho jfvx aqy jykr pÈUaF ƒ ies df anuBv ho jfvy qF Auh jµglF vwl Bwj jfvx[ lfl dI kivqf ‘bRfhmxvfdI’ jlvy vflI Aus ivvsQf df iËkr krdI hY ijs ny mnuwK ƒ Aus dI mnuwKqf qoN vµicq kr idwqf hY[ asl ivc lfl isµG idl Bfrq df pihlf kvI hY ijs ny AunHF lokF dI gwl kIqI hY ijnHF AuWqy prfey aqy bfhroN afey afrIaf DfVvIaF ny ieµny isqm Zfey ik AunHF dy asly dI pihcfx hI gvf ky rwK idwqI[ AunHF dy ieiqhfs, AunHF dy lok-nfiek aqy hor sB swiBafcrk inÈfn-icµnHF df mlIafmyt kr idwqf[ lfl dy vyly aqy awj-kwlH vI gDy leI iPrdy, iJVkF KFdy, ipµzo-ipµz qy jµglo-jµglI Kwjl-Kvfr huµdy aqy lfry bxf-bxf rihµdy, BuwKF dy mfry ieh AuhI nfg lok hn jo afrIaF dy afAux qoN pihlF ies DrqI dy kdy rfjy aqy rfxIaF hoieaf krdy sn[ ijnHF ƒ afrIaf smfj afpxy ivc afqmsfq krn ’c asÌl irhf hY, qy ijnHF ny bRfhmxvfd dI aDIngI kdy vI kbUl nhIN kIqI[ iehI lok ijnHF ƒ smyN dI isafsq aqy bRfhmxvfdI ivDfn ny mnuwKF qoN aCUq, pµcm, Zyz, pyrIaf, cµzfl, hrIjn aqy dilq afid bxf idwqf, lfl isµG idl dI kivqf df iȵgfr bxdy hn[ ienHF lokF df dyÈ, Gr, slqnq, lIzr, Brf, swjx, kuVI, mF, puwq kuJ vI afpxf nhIN[ ieh Auh sbfltrnË hn (smfj dIaF sB qoN hyTlIaF sÌF ’qy bYTy hoey) ijnHF ƒ swqfDfrIaF qoN koeI afs vI nhIN hY[ lfl apxI kivqf ivc ienHF dI agvfeI krdf kihµdf hY ik hux ienHF ƒ iksy rihm ’qy kuJ vI mnËUr nhIN[ lfl ienHF lokF nfl iekimk ho ky afpxI kivqf ivc grjdf hY ik swqf vfilE ‘‘qusIN sfƒ rqf ieh dwso ik qusIN sfzy leI kuJ krn vfly kOx huµdy ho?’’ lfl isµG idl lfiraF vfilaF dy ivroDIaF ƒ muÉfqb huµdf hoieaf kihµdf hY, ‘‘Auh qF sfƒ suwtdy ny sfvI lckIlI kfhI ivc jF phfVI ikwkrF dI mihk ivc asIN AunHF ƒ nflIaF ’c goihaF ’c kuwiqaF QIN lokF dIaF juwqIaF dy hoToN GVIsFgy[’’ lfl ienHF dwby-kuwcly lokF leI QF-QF ’c gurIly KVy krn dI gwl krdf hY[

Page 51: vqn - WordPress.comvqn akqUbr- dsMbr 2009 - 5 bwicaF nUMidwqIaF hfkF qoN[ mYN surq PVdf hF jdoN mYsuxdf hF DfrF dI avfè df gOx igVdynlLkydf sMgIq glLI c iPrdI bhukr irdm pwiTaF vflLI

vqn

akqUbr- dsMbr 2009 - 51

lfl isµG idl dI kivqf df ieh pihlU ijnHF aiq dilqF dI gwl krdf hY Auh qF bfbf sfihb zf: aµbydkr duafrf sµivDfn ivc idlvfey gey aiDkfrF dIaF DfrfvF qoN vI swKxy hn[ ieh lfl isµG idl dI kivqf dI pRfpqI hY ik Aus ny ienHF lokF dy duwKF ƒ ÈbdF ivwc ilafAux dI pihl kdmI krn dI ihµmq kIqI[ lfl qoN pihlF Èfied hI iksy ienklfbI kvI ny ienHF lokF dI ieµnI iÈdq nfl gl kIqI hovy[ asl ivc ieh lfiraF vfly lok qF Bfrq dI afËfdI qoN bfad nvF sµivDfn GVn vyly vI axgoly hI rhy[ ienHF ƒ qF lfl isµG idl vrgy kvI dI awK hI prK skdI sI aqy ienF ƒ sdIaF qoN mOilk aiDkfrF qoN vµicq bxdf srdf sQfn idvf skdI sI pr aijhI hoxI ienF dy ihwsy nhIN afeI[ lfl isµG idl ny ienF lfry vfilaF dI apxI kivqf ivc gwl krky Bfrq srkfr ƒ iek bhuq vwzI cuxOqI idwqI hY ik ikvyN aËfdI qoN bfad vI DnfZF df ieµzIaf afpxy aslI biȵidaF jo ik Bfrq ƒ sµgiTq krdy hn awKoN Auhly rwKI bYTf hY[

2

lfl isµG idl dI imafrI aqy inafrI kivqf df dUsrf pihlU hY aOrq[ lfl vfsqy aOrq mihË iek pRfxI hI nhIN Auh qF Aus vfsqy iek bhuq vwzf afdrÈ hY[ ijs ƒ Auh DrqI dI ivÈflqf dy nfl sµboiDq huµdf hY[ lfl dIaF kivqfvF ivwc aOrq df gm inrf ijns df nf ho ky sgoN hsqI df ho ky pyÈ hoieaf nËr afAuNdf hY[ lfl aOrq ƒ DrqI df iek ajUbf mµndf hY, ijs ny DrqI afpxy hwQ AuWqy cuwkI hoeI hY[ amrjIq cµdn ny TIk hI iliKaf hY ik ijvyN lfl

aOrq hox dy drd ƒ ibafn krdf hY, Auh lfsfnI hY[ 4 zf suKdyv isµG dy ÈbdF ivwc, ‘‘lfl isµG idl dy kfiv-lok ivc pyÈ aOrq df ibµb sfzy avcyqn ivc siQq aOrq dy ibµb nfloN bhuq vwKrf hY-Auh nf snfqnI suhj dI mUrq hY, jo isµLgfr-rsI sfihq dI nfiekf/ kfmxI vFg sfzI rwqI Bfvnf dI sihj iqRpqI kr sky, nf bIrbfnI ‘durgf’ hY jo afpxI qy hor kmËor iDrF dI rfKI kr skdI hovy aqy nf hI pRgqIvfdI kfiv ivclI cyqn ȵGrÈÈIl nfrI hY jo mOËUdf ainafieÈIl ivvsQf dIaF guµJldfr prqF ƒ smJx qy vµgfrn dI smrwQf rwKdI hY[ idl dy ‘nfg-lok’ ivclI aOrq mfsUm, aboD aqy hµBI-hfrI lokfeI dI pRqIk hY, jo dmnkfrI ivvsQf dy Ëihr ƒ afpxI ‘hoxI’ smJ ky

pIx leI byvws hY[’’5 zf srbjIq isµG anusfr, ‘‘lfl isµG idl dI kivqf ivwc aOrq pIVq, psq lokfeI df atuwt

aµg bx ky sfhmxy afAuNdI hY jo hmdrdI jF qrs dI pfqr nhIN sgoN brfbr dI hoNd dI aiDkfrI hY[’’6 lfl ijnHF aOrqF dI gwl krdf hY Auh purfxy qy ssqy kwpiVaF aqy ssqy sfbx kRIm dI mihk mfxdIaF, byr cugdIaF inrvsqr kuVIaF, DrqI ƒ hwQF ’qy cuwkI KVIaF, imwtI dIaF rotIaF bxfAuNdIaF, BFzy ’coN lUx JfVdIaF, pwQr dI inafeI juafnI kuwtdIaF, jIvn dy icwkV ’cy jUJdIaF, KurlIaF sµBrdIaF, gohy cugdIaF, kµcn dyh ƒ sfVdIaF, kfly-kfly sUt pihxI mËUrI krdIaF, JoilaF ’c bwcy cuwkI iPrdIaF, GoVy cfrn vflIaF, kuVylI dIaF vfsxF, ijnHF dI aqy DrqI dI pIV iewk hY, ies DrqI dIaF mUl aidvfsxF hn[ lfl afidvfsxF bfiȵdIaF, vysvfvF qRImqF kuVIaF ƒ, mfvF, BYxF aqy DIaF afK ky muÉfqb huµdf hY[ ieho pUry Bfrq smyq vwzy pUµjIdfrF dIaF vI mfvF, BYxF qy DIaF hn[ lfl ieh kihµdf mihsUs huµdf hY ik jy vwzy pUµjIdfrF ny ienHF pRqI mfvF, BYxF vflf slUk Cwz ky vihÈIpx cuxnf hY qF iPr iehI qRImqF afAux vfly ienklfb dIaF mfvF, BYxF qy DIaF Aus idn dI AuzIk ivc hn jdoN AunHF dy vIr jfgxgy, jvfn hoxgy, cfrngy GoVy aqy cuwkxgy kmfn[ lfl isµG idl dIaF GoVy cfrn vflIaF ieh kuVIaF ËmIn PVn dI cHf rwKdIaF hoeIaF jd kdy ÉusI dy bwTl BrIaF bVk mfrdIaF hn qF bhuq kuJ vgHf dyx dI ihµmq rwKdIaF hn[ ieh kdy rfxIaF sn ijnHF ny jµglF ’c nOkr ivafhy[ ieh jfxdIaF hn ik corF dy kwpVy kfly hoNvdy iPr vI Auh kflf pihxdIaF hn[ ieh vysvf qRImqF hI ieh DrqI df iek ajUbf hn ijnHF krky DrqI dy pfxI inrml aqy Tµzy hn aqy ies dy hµJUaF krky sfgr Kfry hn[ idl ny afpxIaF kivqfvF ivc ijs qrHF aOrq df nkÈf Aukiraf hY Auh Èfied hI pihlF iksy kvI dI sµvydnÈIlqf df ibµdU bixaf hovy[ lfl df aOrq ƒ inrml qy Tµzy pfxI nfl sµboDq hoxf aqy Aus dy duwKF ƒ sfgr dy Kfry pfxI dy rfhIN isµbolfeIË krnf afpxy afp ivc iek pihl kdmI qF hY hI ies qoN ielfvF PYmIinst izskors ivc iek nvIN idK df pRgtfvf hY[ ijnHF aOrqF dI Auh gwl krdf hY Auh nf qF ipµzF dIaF dilq bsqIaF ivc vsdIaF, mtr qoVn vflIaF, aflU puwtx vflIaF, kxk vwZx vflIaF, hvylIaF ’c gohf-kUVf krn vflIaF, koTo-ivhVy sµBrn vflIaF aOrqF hn aqy nf hI prµprfgq smfj ivcly KfndfnI pirvfrF dI iewËq dy nF ’qy Gr gRihsqI dI cfr-dIvfrI dIaF kYdxF hn[ Auh qF rfKÈ bfxf pihnx vflIaF byr cugdIaF BolIaF inrvsqr kuVIaF ËmInF vfilaF dy bol-kubol suxdIaF, drwKqF qoN suwkIaF tfhxIaF lfhuµdIaF iJVkF KFdIaF, buwqIaF krdIaF mfvF, BYxF hn[ ienHF dI gwl nf pihlF iksy PYmIinst ny kIqI hY aqy nf hI iksy mËdUr sBf ny krnI hY[ ieh afpxI gwl afp

Page 52: vqn - WordPress.comvqn akqUbr- dsMbr 2009 - 5 bwicaF nUMidwqIaF hfkF qoN[ mYN surq PVdf hF jdoN mYsuxdf hF DfrF dI avfè df gOx igVdynlLkydf sMgIq glLI c iPrdI bhukr irdm pwiTaF vflLI

vqn

akqUbr- dsMbr 2009 - 52

krngIaF[ ieh gwl krngIaF afpxI pr ienklfb ƒ jnm dy ky[ ienHF dI sµiKaf lgfqfr vD rhI hY cuwp-cupIqy aqy ckf-cOND krn vflI roÈnI dy aYn Qwly[ ijs roÈnI dy dlfn ivc aksr ienHF dIaF awKF mohry hnyrf Cfieaf rihµdf hY[ lfl isµG idl dIaF ieh aOrqF ies JUTI roÈnI ƒ ienklfb dy bµb nfl aµDyry ivc bdlx leI AuWTx dI iqafrI ivc jfpdIaF ny[ ieh ienklfbI mfvF BYxF aqy DIaF aslI roÈnI dI dihlIË bxngIaF[ lfl isµG idl dI kivqf dy Auprokq donoN pihlU (lfiraF vfly qy aOrqF) afps ivc iek nvIN iekfeI bx ky pyÈ huµdy nËr afAuNdy ny[ drasl ijQy lfl isµG idl iehnF lokF ƒ pirBfiÈq krdf nËr afAuNdf hY AuQy Auh ienF dy mfiDam rfhIN jo ik isvfey duKF qy qklIPF dy kuJ vI nhIN ajoky smfj dy Auqy krfrI swt vI mfrdf hY[ Auh ieh drsfAuNdf nËr afAuNdf hY ik ijs qrHF DnfZ smfj ny lfiraF vfilaF aqy afpxI kivqf ivclIaF aOrqF ƒ iblkul smfj ivwcoN Cyk hI idwqf hY Ausy qrHF Auh AunF lokF ƒ vI Cykx qy hux quilaf hoieaf hY ijnF ƒ aKOqI qOr Auqy hrIjn, aCUq afidk sUckF nfl sµboiDq kIqf jFdf hY[ lfl ienHF sB lokF ƒ jo ik Bfrq dI asloN rUh ny, Bfrq dI smfijk, afriQk aqy rfjnIqk rxBUmI ivc afpxy hwkF leI jUJdy dyKxf cfhuµdf hY[ ieh lfiraF vfly AunHF suwkdy ndIxF, murJfAuNdy PuwlF aqy kumlfAuNdy rµgF qoN AuTdIaF KusbUaF BFqI hn ijnHF ƒ ‘‘sUµG ky gfvx ƒ idl krdf hY[’’ ijnHF ƒ dyK ky apxwq df JfAulf pYdf hY[ lfl isµG idl ienHF lfiraF vfilaF qoN smfjk aqy rfjnIiqk lVfeI dI afs rwKdf afpxI kivqf ivc ienHF ƒ vfr vfr sµboiDq huµdf hY[ ieh lVfeI Auh AUnHF lfiraF vfilaF vloN hI krn dI pyÈks krdf hY[ ieh lVfeI lfl isµG idl anusfr iksy hor ny nhIN lVnI[ ieh lVfeI qF ienHF lokF ny Kud hI lVnI hY jo ienHF dI apxI hY[ hF lfl isµG idl ies lVfeI dy pivqr kuµz ivc afpxI ahUqI afpxI kivqf dy jrIey bhuq hI Èfndfr qrIky nfl idµdf nËr af irhf hY[ ieh lok Aus dy sdf hI irxI rihxgy[ lfl isµG idl vrgy ienklfbI kvI kdy kdfeIN hI afAuNdy ny aqy AuhnF dI Xfd hmyÈf bxI rihµdI hY[ !! hvfly qy itwpxIaF - 1 pRo hmdrdvIr nOiÈhrvI, lfl isµG idl dy njdIkI imwqr, dy ÈbdF ivc, ‘‘lfl isµG idl inrI kivqf hY[ kivqf Aus dy aµdroN

PuwtdI hY[ kivqf Aus dy nsF ivc-hwzF ivc hY[ idl, idl df kvI hY[ pUry df pUrf kvI[Aus dI kivqf ivc koeI bnfvt nhIN[ koeI Aucyc nhIN[ Aus dI kivqf ivc afp muhfrqf hY[ agµmI vyg hY[’’ lfl isµG idl-pUry df pUrf kvI, lfl isµG idl : sµklp qy smIiKaf, sµpfdk - zf aYsÈqrsym,lokgIq pRkfÈn, cµzIgVH, 2006, pµnf-21

2 dfsqfn, lfl isµG idl, cyqnf pRkfÈn, luiDafxf, 1998, pµnf-7 3 AuhI, pµnf-6 4 bhuq cup kIiqaF df kvI, amrjIq cµdn, nfg lok, lfl isµG idl, , lkIr pRkfÈn, jlµDr, 1997, pµnf-24, qkk ;qr

dfsqfn, pµnf-12 5 lfl isµG idl kfiv : aishmqI df pRvcn, zf suKdyv isµG, lfl isµG idl : sµklp qy smIiKaf, pµnf-73 6 pQrfeI mnuwKqf df pRvkqf-lfl isµG idl, zf srbjIq isµG, AuhI, pµnf-61

pfTkF dy nF

ijvyN qusIN jfxdy ho ik asIN hr iqMn mhIinaF bfad vqn df nvF aMk aploz krky Aus bfry AuhnF pfTkF nUM eI-myl rfhIN sUcnf Byjdy hF ijhnF dy eI-myl aYzrs sfzI eI-myl ilst ivwc sLfml hn[ sfnUM ieh dsidaF KusLI ho rhI hY ik ipCly kuJ mhIinaF dOrfn vqn dI eI-myl ilst dI igxqI ivwc 25 PIsdI df vfDf hoieaf hY[ ies leI asIN AuhnF sfry pfTkF df DMnvfd krdy hF ijhnF ny afpxy aqy afpxy dosqF imwqrF dy eI-myl aYzrs sfzI ilst ivwc sLfml krn leI Byjy[ BivwK ivwc asIN afpxI ies ilst ivwc hor vfDf krnf cfhuMdy hF qF ik sfzy pfTkF df Gyrf hor vwzf ho sky[ jy qusIN vqn afnlfeIn pVHdy ho pr quhfnUM ies dy aploz hox bfry sUcnf nhIN imldI qF qusIN sfnUM afpxf eI-myl aYzrs jLrUr Byjo[ asIN quhfnUM hr iqMn mhIinaF bfad vqn df nvF aMk aploz krky Aus bfry sUcnf ByjFgy[ ies nfl quhfnUM vqn dy nvyN aMk dy aploz hox bfry jfxkfrI imlygI aqy sfnUM ieh pqf lwgygf ik sfzy pfTkF df Gyrf ikMnf ku vwzf hY[ qusIN afpxI eI myl iehnF piqaF AuWqy Byj skdy ho: [email protected]; jF [email protected]; jF [email protected]. eI-myl ivwc isrP eynf hI ilKo: Please add my name to the Watan mail ing l is t. P lease add my name to the Watan mail ing l is t.

ies qoN ielfvf vqn dy vYWbsfeIt www.watanpunjabi.ca bfry afpxy iksy aijhy dosq/imwqr nUM dwso, jo quhfzy iKafl ivwc ies nUM pVHn df iewCuk ho skdf hY[ jy qusIN iksy aijhy ivakqI nUM jfxdy ho jo ajy ieMtrnYWt dI vrqoN nhIN krdf qF Aus nUM vqn dy ipRMt aMk bfry dwso aqy Aus nUM vqn df cMdf Byj ky rYgUlr pfTk bxn leI pRyro[ !!!

Page 53: vqn - WordPress.comvqn akqUbr- dsMbr 2009 - 5 bwicaF nUMidwqIaF hfkF qoN[ mYN surq PVdf hF jdoN mYsuxdf hF DfrF dI avfè df gOx igVdynlLkydf sMgIq glLI c iPrdI bhukr irdm pwiTaF vflLI

vqn

akqUbr- dsMbr 2009 - 53

irvIAU lyK

ircrz zfikMnjL - rwb df BulyKf (df gOz izilAUXn)

sfDU ibinMg

pwCm ivwc nfsiqkqf dy hwk ivwc bolx vflIaF bhuq sfrIaF afvfjLF ipCly kuJ virHaF qoN AuWcIaF hoeIaF hn[ ienHF ivwcoN swB qoN vwD bulMd afvfjL ieMglYNz dy ivigafnI ircrz zfikMnjL dI hY[ Auhdf ivcfr hY ik rwb df BulyKf mnuwKqf leI byhwd hfnIkfrk hY aqy ies qoN ijMnI CyqI ho sky ipwCf Cuzfieaf jfxf cfhIdf hY[ Drm bfry Auh rObrt aYm iprisg dI ies gwl nfl pUrI sihmqI pRgt krdf hY ik “jdoN iek bMdf iksy BulyKy df isLkfr huMdf hY qF AuhnUM pfglpn ikhf jFdf hY[ jdoN bhuq sfry lok iksy BulyKy df isLkfr hox qF AuhnUM Drm ikhf jFdf hY[”

ircrz zfikMnjL dI rwb df BulyKf nF dI ikqfb 2006 ivwc CpI sI qy idnF ivwc hI swB qoN vwD pVHIaF jfx vflIaF ikqfbF dI ilst dy isry `qy jf phuMcI[ Auh ies qoN pihlF vI ivigafn, Kfs kr zfrivn dI 'kudrqI cox' (nYcrul islYksLn) iQAUrI bfry qy nfsiqkqf bfry keI ikqfbF ilK cuwkf hY[ afpxIaF pihlIaF ikqfbF bfry Auh kihMdf hY ik “Auh iksy nUM bdlx bfry nhIN sn pr myrI ieh ikqfb iesy mksd leI hY[” Aus dI ies ikqfb nfl nfsiqkqf jF rwb dI hoNd/axhoNd bfry sMvfd iek vwKrI AuWcfeI `qy phuMc igaf[ ieh srgrm crcf df mfhOl isrjx ivwc sYm hYirs, kirstoPr ihcnjL qy zYnIal izinwt vrgy hor bhuq sfry lokF dIaF afvfjLF vI rlLIaF hoeIaF hn[ zfikMnjL dI ikqfb vFg hI ihcnjL dI 'gOz iejL nft gryt' qy sYm hYirs dIaF 'ieMz afP PyQ' qy 'lYtr tU ey kirsIcIan nysLn' vI bhuq crcf ivwc hn[

zfikMnjL ivigafnI aqy afpxIaF ilKqF ivwc sKq Drm ivroDI hox dy nfl nfl afpxy ivcfr lokF ivwc PYlfAux leI srgrmI nfl kMm vI krdf hY[ Auhny 'rUts afP afl eIvl' nF dI msLhUr dsqfvyjI iPlm vrgIaF iPlmF vI bxfeIaF hn qy lMzn dIaF bwsF `qy nfsiqkF vloN ilKvfieaf sunyhf - ‘dyar iejL prfbyblI no gOz, so stfp vrIaieMg aYNz ienjuafey XUar lfeIP’ - sLurU krn ivwc vwzI BUimkf inBfeI[ lMzn qoN sLurU hoeI nfsiqk iesLiqhfrF dI ieh lihr dunIaF dy keI hor mulkF dy sLihrF ivwc vI PYl rhI hY[ rwb aqy Drm dy BulyKy nUM inhfieq hI iqwKI sur ivwc mlIaf myt krn aqy nfsiqkqf nUM iek muihMm vjoN lokF ivwc pRcfrn sdkf Auh ijwQy nfsiqkF leI nfiek bixaf hY AuWQy Auh sLMkfvfdI (aYgnOsitkjL) ivigafnIaF, icMqkF qy Kfs kr iesfeI Drm dy icMqkF leI nPrq df pfqr vI bixaf hY[ Aus dI ikqfb bfry ilKy gey vwzI igxqI rIvIAU Aus nUM ieh kih ky CuitafAuNdy hn ik AuhnUM bfieEiljI qoN ibnF hor iksy cIjL bfry kuJ pqf hI nhIN, Kfs kr iesfeI Drm dI zUMGI ivcfrDfrf bfry[

rwb df BulyKf ikqfb anykF vwKry vwKry koxF qoN rwb dI hoNd dy ivcfr nUM bhuq jLordfr qrIky nfl rwd krdI hY qy pfTk nUM kdm kdm `qy afpxy aMdroN ies sB qoN vwzy BulyKy nUM kwZx leI suJfa idMdI hY[ ikqfb dy muwKbMd ivwc zfikMnjL ies dy mksd bfry kihMdf hY: “ieh (ikqfb) buwDI nUM AuWcf cuwkx bfry hY - ies gwl bfry sUJ vDfAux leI ik nfsiqk hoxf iek KUbsUrq, bhfdr qy vfsqivk KfihsL hY[”

Auh ispnojLf, vfltyar, izzrot, afeInstfeIn, hfikMgjL qy aijhy hor icMqkF qy ivigafnIaF dy ivcfrF dI crcf krdf hoieaf kihMdf hY ik ieh isafxy lok Dfrimk lokF dIaF BfvnfvF nUM Tys nhIN sI phuMcfAuxI cfhuMdy ies krky Auh afpxy afp nUM sfP sfP nfsiqk nhIN sn kihMdy[ ieh lok bhuqI vfrI afpxI gwl krn lwgy sLbdfvlI vI Dfrimk lokF vflI hI vrqdy sn[ Auh kdy afeInstfeIn vFg rwb nUM kudrq dy rUp ivwc dyKdy sn qy bhuqy rwb nUM Aus iksm df iKafldy sn ijhVf iesfeIaF dI bfeIbl ivcly rwb nfl iksy qrHF vI myl nhIN sI KFdf[ AunHF dy ivcfr ivwc rwb koeI ardfsF sux ky buwqIaF sfrn vflI sLYa nhIN qy nf hI Auh koeI Kfh mKfh zrfAux DmkfAux vflI sLYa hY[ zfikMnjL df kihxf hY ik jy ienHF icMqkF dy ivcfrF dI cMgI qrHF GoK pVqfl kIqI jfvy qF Auh nfsiqk hI sn[ ies

Page 54: vqn - WordPress.comvqn akqUbr- dsMbr 2009 - 5 bwicaF nUMidwqIaF hfkF qoN[ mYN surq PVdf hF jdoN mYsuxdf hF DfrF dI avfè df gOx igVdynlLkydf sMgIq glLI c iPrdI bhukr irdm pwiTaF vflLI

vqn

akqUbr- dsMbr 2009 - 54

pihly kFz df nFa Aus ny bVf ZuwkvF rwiKaf hY jo afeInstfeIn dy kQn `qy aDfrq hY: ‘zIplI irilijas nfniblIvr’[ zfikMnjL smJdf hY ik Dfrimk lok afpxy mksd leI ienHF icMqkF dy ivcfrF dI glq vrqoN krdy hn[ ienHF icMqkF qoN ht ky zfikMnjL df afpxf ivcfr hY ik Drm asl ivwc iksy vI siqkfr df hwkdfr nhIN hY[ ieh siqkfr lokF dy mnF ivwc nrk df zr qy svrg df lflc dy ky bcpn qoN hI pYdf kIqf jFdf hY aqy ieh aml Kqm kIqf jfxf cfhIdf hY[ afpxI sfrI ikqfb ivwc Auh vwKry vwKry qrIikaF nfl muwK qOr `qy iesy gwl `qy jLor idMdf hY[ Auh smfj ivwc Drm dy bxy roab qy siqkfrq QF nUM Kqm krnf cfhuMdf hY[ Auhdf kihxf hY ik qusIN smfj ivwc hor iksy vI cIjL sbMDI iksy qrHF dy vI ivcfr drsf skdy ho pr Drm bfry iksy iksm dI vI alocnf sihx nhIN kIqI jFdI[ ies siQqI nUM Auh iksy vI smfj leI qy mnuwKqf leI ishqmMd nhIN smJdf qy bdlxf cfhuMdf hY[

pihlF ijLkr `c afey dUjy lyKkF vFg zfikMnjL vI afpxI bhuqI gwlbfq df aDfr bfeIbl qy iesfeIaq nUM hI bxfAuNdf hY[ ieh sLfied suBfvk vI hY[ AuNJ ies nfl (ircrz zfikMnjL)

iek Gft jLrUr mihsUs huMdI hY[ Audfhrn vjoN, Bfrq ivwc rwb `c XkIn dy nfl nfl sdIaF qoN hI ies dy ivroDI ivcfr vI cldy rhy hn[ bfhrly lyKk buwD df ijLkr qF jLrUr krdy hn pr cfrvfk jF rwb dI hoNd qoN nfbr hor BfrqI icMqkF df kdy nF qwk nhIN lYNdy[ nfsiqkqf bfry afpxI mhwqvpUrn ikqfb 'ieMzIan eyQIiejLm' ivc dybIpRsfd cwtopfiDafey nfsiqkqf dy arQ dwsidaF kihMdf hY: “BfrqI sMdrB ivc, rwb nUM iesy suinsLicwq Bfv (stirkt sYNs) nfl hI smiJaf jfxf cfhIdf hY ik Auh dunIaF nUM isrjx vflf qy ies df sdfcfrk muKI (mOrl gvrnr) hY aqy afsiqkqf df arQ ies nUM mMnxf hY[ ... qy ies suinsLicwq Bfv anusfr BfrqI dfrsLinkF dI vwzI igxqI nfsiqk sn[ AunHF vfsqy rwb iek sDfrn aMDivsLvfs hY, iek KflI mnOq, iek glq idsLfvI siqkfr df pfqr[” pr ieh gwl hYrfnI qy idlcspI vflI hY ik nfsiqkqf bfry gwl krn vfly bfhrly lyKk vI Bfrq nUM sdf qoN hI iek Dfrimk sQfn vjoN dyKdy hn[

ircrz zfikMnjL afpxI gwl purfxI bfeIbl jF Elz tYstfmYNt qoN sLurU krdf hY ik Aus ivwc icwqiraf rwb “ivvfdpUrn qOr `qy hux qwk dy sfry kflpink sfihq ivwc sB qoN vwD nfgvfr ikrdfr hY: eIrKflU qy afpxI ies afdq `qy mfx krn vflf; GtIaf, byiensfP, kdy nf muafP krn vflf qy dUijaF nUM kbjLy `c rwKx vflf jnUMnI; bdlyKorf, dUjy iPrikaF dy KUn df ipafsf; aOrq dusLmx, smilMgIaF nUM nPrq krn vflf, nslvfdI, nvjMimaF df kfql, nslkusL, puwqrmfr, plyg PYlfAux vflf Gfqk, ahMkfrI, qfkqKorf, krUrqfpUrn sMBogI, mnmrjI krn vflf qy dUijaF nUM duwK dyx vflf DwkV[” rwb `c XkIn krn vfly kuJ iesfeI ieh kihx dI kosLsL krdy hn ik ies iksm dy rwb ivwc Auh vI XkIn nhIN krdy[ zfikMnjL df jvfb hY: “mYN iksy iek ivsLysL rwb jF rwbF `qy hmlf nhIN kr irhf[ mYN qF rwb `qy, hr rwb `qy iksy `qy vI qy hr iksy krfmfqI (suprnYcurl) cIjL ijwQy vI qy jdoN vI GVI geI hovy jF GVI jfvygI, Aus `qy hmlf kr irhf hF[”

rwb dy mnGVq ivcfr nUM zfikMnjL hr pwK qoN nMgf krdf hY[ Auh ajoky sLMkfvfdIaF qy hor aijhy awD-ivcfly ivcfr rwKx vfly lokF dI vI iqwKI alocnf krdf hY[ bImfrI jF iksy hor afPq smyN pRmfqmf awgy kIqIaF ardfsF df vI Auh ivsQfr ivwc pol KolHdf hY[ Auh afpxf iDafn Kfs kr ajoky smyN amrIkf ivwc Drm dI pkV vwl lfAuNdf hY[ ijwQy amrIkf nUM sQfpq krn vfly -PfAUNizMg PfdrjL - QOms jYPrsn, jymjL mYizsn, jOhn aYzmjL qy bYNjfimn PrYNkiln afid sYkUlr soc vfly sn qy Drm nUM hr hIly styt qoN vwK rwKxf cfhuMdy sn, ajokI isafsq ies qoN Ault idsLf vl cwl rhI hY[ Auh vwzy jOrj buwsL dI Audfhrn idMdf hY[ nfsiqkF bfry puwCy gey iek svfl dy jvfb ivwc buwsL ny ikhf:“nhIN, mYnUM nhIN pqf ik nfsiqkF nUM amrIkx sLihrI mMinaf jfxf cfhIdf hY, nf hI Auh dysL Bgq khf skdy hn[ pRmfqmf dI Cqr-Cfieaf Qwly ieh mulk vsdf hY[” afpxy ies dUjy kFz nUM Aus ny rwb dI pirklpnf (gOz ihpoiQiss) df nFa idwqf hY[ ies kFz ivwc vI qy keI hor QfvIN vI Auh ivigafn dy keI eyny gUhVy ivcfr pysL krdf hY ik Auh afm pfTk dI smJ qoN bfhr cly jFdy hn pr moty qOr `qy Auh kI kih irhf hY ies bfry kdy koeI BulyKf pYdf nhIN huMdf[

Page 55: vqn - WordPress.comvqn akqUbr- dsMbr 2009 - 5 bwicaF nUMidwqIaF hfkF qoN[ mYN surq PVdf hF jdoN mYsuxdf hF DfrF dI avfè df gOx igVdynlLkydf sMgIq glLI c iPrdI bhukr irdm pwiTaF vflLI

vqn

akqUbr- dsMbr 2009 - 55

zfikMnjL iesfeIaF vloN rwb dI hoNd dy sbMD ivwc idwqIaF jFdIaF dlIlF dI ivsQfr ivwc CfxbIx krdf hY qy AunHF nUM pUrI qrHF rwd krdf hY[ kuJ lok kudrqI suMdrqf nUM dyK ky kih idMdy hn ik ieh rwb ny pYdf kIqI hY[ kuJ lok jfqI pwDr `qy hoey qjribaF nUM aDfr bxf ky iswD krn dI kosLsL krdy hn ik rwb hY[ zfikMnjL idmfg dI socx qy klpnf krn dI sLkqI nUM qF mMndf hY pr Auhdf kihxf hY ik ijnHF lokF nUM jfqI pwDr `qy koeI qjrbf hoieaf hovy Auh qF aijhI gwl mMn lYxgy pr ijnHF nUM nhIN hoieaf Auh iks aDfr `qy mMnx? Audfhrn vjoN, iesfeI mwq dy qyrvIN sdI dy icMqk QOms akIns vloN idwqy sbUqF sbMDI Auhdf kihxf hY ik Auh kuJ vI sfbq nhIN krdy[ akIns df ivcfr sI ik hr cIjL iksy dy bxfieaF hI bxdI hY[ ies krky ies isRsLtI nUM isrjx vflf vI jLrUr koeI hovygf qy Auh rwb hI ho skdf hY[ pr nf hI akIns qy nf hI hux qwk koeI hor Dfrimk icMqk ies gwl df jvfb dy sikaf hY ik Pyr rwb ikwQoN afieaf, Aus nUM iks ny isrijaf?

iesfeI mwq ivwc PrFsIsI ihsfbdfn blyjL pfskl vloN idwqf ivcfr kfPI aihmIaq rwKdf hY pr kuJ lok ies nUM cutkly qoN vwD kuJ nhIN smJdy[ Aus dy ivcfr nUM pfskl dI sLrq (pfskl'jL vyjr) ikhf jFdf hY[ Auh sLrq ies qrHF hY: “quhfzy leI isafxI gwl iehI hY ik qusIN rwb `c XkIn kro ikAuNik jy qusIN TIk hoey qF quhfnUM sdf vfsqy svrgF `c vfsf imlygf qy jy glq hoey qF ies nfl koeI Prk nhIN pYxf[ dUjy pfsy, jy qusIN rwb `c XkIn nf krogy qy qusIN glq sfbq hoey, jfxI ik jy rwb hoieaf, qF quhfnUM sdf vfsqy nrk `c suwitaf jfvygf, qy jy TIk hoey qF koeI Prk nhIN pYxf[” dunIaF ivwc bhuq sfry lok cyqn jF acyqn qOr `qy ies ivcfr jF zr nfl hI rwb ivwc XkIn krdy rihMdy hn[ zfikMnjL anusfr rwb dy hox df ieh koeI sbUq nhIN mMinaf jf skdf[ eyQy Auh iek hor mhwqpUrn ikMqU krdf hY ik PrjL kr lE jy rwb hovy vI qF ieh ikAuN jLrUrI hY ik Auh ies gwl nfl hI KusL hovygf ik qusIN Aus ivwc XkIn krdy ho?

rwb `c jF iksy srbsLkqI `c XkIn rwKx vfly lokF df kihxf hY ik axigxq iksmF dy jIv jMqU aqy jIvn dI eynI jitlqf afpxy afp pYdf hoxI sMBv nhIN ies krky ies nUM isrjx vflI iksy sLkqI df hoxf jLrUrI hY[ ies aml nUM isRsLtIvfdIaF (kRIeysLinsts) vloN nvF nFa idwqf igaf hY - ‘ieMtYilijMt zIjLfeIn’[ zfikMnjL df suJfa hY ik ies sbMD ivwc sB qoN shI ivafiKaf sfnUM zfrivn qoN hI imldI hY[ zfrivn anusfr asIN awj ijs vI rUp ivwc jIvn nUM dyKdy hF ieh arbF KrbF sflF qoN kudrqI cox df nqIjf hY[ qy jy ieh shI hY, zfikMnjL df kihxf hY, qF Pyr rwb dy hox dI sMBfvnf nfloN nf hox dI sMBfvnf ikqy vwD hY[ pr XkIn krn vfly kihMdy hn ik jy rwb dy nf hox dI gwl nUM mMn vI ilaf jfvy qF vI bMdy dy jIvn leI Drm dI jLrUrq Pyr vI rihMdI hY[ kI Drm bMdy nUM aOKy smyN hONslf nhIN idMdf? kI ieh lokF nUM cMgy kMm krn leI pRyrdf nhIN? kI Drm sfnUM cMgy mfVy ivwc Prk krnf nhIN isKfAuNdf? afid svfl jF dfavy hn ijnHF dy jvfb dyxy jLrUrI hn[ ieh sfP hY ik hr smfj aMdr Drm iksy nf iksy rUp ivwc hfjLr huMdf hY[ so vwzf svfl ieh hY ik ies df muwZ ikWQy hY? ivigafnk njLrIey nfl dyiKaF Drm df kI aDfr hY? kI aijhf bMdy aMdr iksy zUMGI loV dy kfrn hY? kI ieh loV zfrivn dI kudrqI cox df nqIjf hY?

zfikMnjL df ivcfr hY ik iensfn aMdr Drm nUM mMnx dI KfihsL drasl iksy hor loV nUM pUrI krn Kfqr pYdf huMdI hY[ Auh awg ivwc sVn vfly prvfny jF pqMgy (mOQ) dI Audfhrn idMdf hY[ zfiknjL iek jIv-ivigafnI (bfieafloijst) hY qy Auh prvfny dy awg ivwc sVn dy kfrn nUM ivigafnk njLrIey nfl smJfAuNdf hY ik dUijaF jIvF vFg prvfnf vI rfq nUM afpxf rfh dyKx leI asmfn ivwc cMd qy qfiraF dI rOsLnI dI vrqoN krdf hY[ DrqI `qy mnuwK vloN pYdf kIqI rOsLnI qF mukfblqn nvIN gwl hY[ jdoN AuhnUM mombwqI jF dIvy dI loa idsdI hY qF Auh ies nUM vI Ausy qrIky nfl vrqx dI kosLsL krdf hY pr jf ky iswDf Aus ivwc vwjdf hY[ ies df kfrn Aus dI awK aqy dyKx leI vriqaf kox (aYNgl) hY[ Auh kihMdf hY ik asIN qF kuJ iek pqMigaF nUM hI rosLnI ivwc sVdy dyKdy hF pr AunHF kRoVF nUM nhIN dyKdy jo hr rfq afpxI ies Xogqf nfl hnyiraF ivwc afpxf rfh toldy hn[ zfikMnjL df ivcfr hY ik dUjy jIvF vFg iensfn vI, sgoN AunHF qoN vI vwD, afpxy pUrvjF dy qjrby qoN iswKdf hY[ BfvyN asIN bhuq kuJ afpxy qjrby nfl hfsl krdy hF pr sfzy bcfa leI sfzy idmfg ivwc kuJ aijhIaF cIjLF CpIaF huMdIaF hn ijnHF nUM AUh rUl afP QMm kihMdf hY: “ibnF ikMqU kIiqaF jo vI quhfzy isafxy jF bjLurg quhfnUM kihx Aus AuWpr XkIn kro[ afpxy mfipaF dI gwl mMno; afpxy kbIly dy isafixaF dI gwl mMno, Kfs qOr `qy jdoN Auh gMBIr qy roabdfr aMdfjL ivwc gwl krn[” so afpxy isafixaF dI gwl nUM mMnxf jIx vfsqy jLrUrI huMdf hY pr pqMgy vFg ieh quhfnUM glq pfsy vI iljf skdf hY[ afpxI gwl nUM hor sfP krn leI zfikMnjL afpxy bcpn ivwc skUl dy Coty crc (cYpl) ivwc suxI kQf bfry dwsdf hY[ pRcfrk ny isKlfeI lY rhy ispfhIaF dI khfxI dwsI sI[ iek idn Auh rylvy lfeIn dy lfgy zirwl kr rhy sn[ kuJ

Page 56: vqn - WordPress.comvqn akqUbr- dsMbr 2009 - 5 bwicaF nUMidwqIaF hfkF qoN[ mYN surq PVdf hF jdoN mYsuxdf hF DfrF dI avfè df gOx igVdynlLkydf sMgIq glLI c iPrdI bhukr irdm pwiTaF vflLI

vqn

akqUbr- dsMbr 2009 - 56

plF leI AunHF dy sfrjYNt df iDafn iksy hor pfsy cly igaf qy Auhdy koloN rukx df hukm smyN isr nf idwqf igaf[ ispfhI eyny cMgI qrHF iswKfey hoey aqy iswKy hoey sn ik Auh afAuNdI gwzI dI prvfh kIqy ibnF hI mfrc krI gey[ ienHF AudfhrnF qy ivcfrF rfhIN zfikMnjL ies gwl `qy jLor idMdf hY ik iensfn dI Drm nUM mMnx dI loV kudrqI nhIN, sgoN afpxy bcfa leI isafixaF vloN dwsI gwl mMnxI AunHF leI jLrUrI hY[ ies dy asr vjoN asIN dyKdy hF ik DrqI `qy hr jgHf rwb df, Drm df vwKrf rUp hY[ iehI kfrn hY ik Dfrimk lok bwicaF nUM CotI Aumr ivwc hI ies pfsy joVn dI hr sMBv kosLsL krdy hn[ ies dy nfl hI zfikMnjL jLubfn dI vI Audfhrn vrqdf hY ik iensfn aMdr jLubfn iswKx dI Xogqf huMdI hY nf ik koeI iek ivsLysL jLubfn[ jy iksy iek jLubfn bolx vfly bwcy nUM jnm smyN qoN hI iksy hor jLubfn bolx vfly lokF ivwc rwiKaf jfvy qF Auh AuWQoN dI jLubfn bolygf[ iesy qrHF iksy iek QF jMimaf bwcf AuWQoN dy Drm nUM apxfvygf pr jy AuhnUM jMmx smyN iksy hor QF lY jfieaf jfvy qF Auh Aus nvyN QF df Drm kbUl krygf[

ies ihwsy ivwc zfikMnjL hor vI bhuq vwKry vwKry pwKF bfry ivsQfr ivwc crcf krdf hY ik ivigafn dI mdd nfl BfvyN sfnUM hr iksm df igafn hY pr Pyr vI Drm df asr Gtx dI bjfey vD irhf hY[ hor lokF vFg Auhdf ivcfr hY ik ies qoN ipwCf CuzfAux df ieko iek qrIkf hY qrk nfl socxf[ bwicaF nUM jy sLurU qoN hI qrk nfl socx dI iswiKaf idwqI jfvy qF ik Auh jIvn dIaF dUjIaF gwlF vFg hI Drm bfry vI Kud PYslf krn[ iehI kfrn hY ik Dfrimk lok sB qoN vwD nPrq qrk nfl socx nUM krdy hn[ iesfeI mwq dy pMdrvIN sdI dy vwzy icMqk mfritn lUQr (ijhny iesfeI Drm ivwc protYsitMt lihr sLurU kIqI sI) df ivcfr sI ik “qrk (rIjLn) hI XkIn df sB qoN vwzf dusLmx hY... ijhVf vI koeI iesfeI bxnf cfhuMdf hY Auh afpxy qrk dIaF awKF kwZ dyvy... qrk nUM sfry iesfeIaF ivwcoN Kqm kr dyxf cfhIdf hY[” Dfrimk lokF df ieh njLrIaf kMm krdf awj vI hr pfsy dyiKaf jf skdf hY[ hr Drm dy lok qrk nfl socx vfilaF nUM hI afpxy sB qoN vwzy dusLmx smJdy hn[

awgy Auh Drm dy ies dfavy nUM ivcfrdf hY ik sdfcfr (morYiltI) qy cMigafeI Drm ibnF sMBv nhIN[ svfl ieh pYdf huMdf hY ik bMdy dy sdfcfr dIaF jVHF ikwQy hn? asIN cMgy ikAuN hF? ies nUM vI Auh zfrivn dy isDFq anusfr sfzy sfhmxy rwKdf hY ik bMdy dy bcfa vfsqy Aus nUM dUijaF dI loV huMdI hY qy dUijaF nUM vI Aus dI loV huMdI hY[ ies loV kfrn hI asIN kudrqI qOr `qy cMgy huMdy hF[ ieh gwl vwKrI hY ik ajoky pUMjIvfdI afriQk ZFcy ivwc smfj nUM ivakqI dy dusLmx vjoN pysL kIqf jFdf hY[ ies ZFcy ivwc bwicaF nUM sLurU qoN hI iswiKaf idwqI jFdI hY ik iksy `qy vI ieqbfr nhIN krnf[ sdfcfr bfry zfikMnjL df kihxf hY ik ies ivwc smyN nfl qbdIlIaF afAuNdIaF rihMdIaF hn[ ieh nukqf ivcfrn leI Auh awj kwlH kfPI vrqy jf rhy jrmn sLbd jLfeIqgfeIsq dI vrqoN krdf hY ijs df arQ hY smyN dI rUh jF iksy vI smyN pRclq ivcfr[ Auh kihMdf hY jLfeIqgfeIsq qbdIl huMdI rihMdI hY[ eyQy Pyr zfikMnjL iek srgrm kfmy (aYkitivst) dy rUp ivwc ieh suJfa idMdf hY ik sfnUM zfrivn dI iQAUrI nUM pUrI qrHF smJ ky Drm sbMDI afpxI sUJ nUM AuWpr cuwkxf cfhIdf hY[ ijs qrHF iksy smyN XUrp, Kfs kr ieMglYNz qy amrIkf dy bhuq sfry gory agFhvDU icMqk qy isafsI nyqf vI kfilaF dI gulfmI nUM shI mMndy sn qy Kud gulfmF dy mflk sn[ pr hOlI hOlI AunHF ivwc ies bfry sUJ afeI[ eysy qrHF Auh kihMdf hY afdmI dy aOrq vlF njLrIey ivwc aOrqF vloN kIqy sMGrsL dy nqIjy vjoN vI hOlI hOlI qbdIlI afeI hY qy af rhI hY[ Auh aOrqF nUM vot df hwk imlx sbMDI hvflf idMdf hY ik vwK vwK smfjF ivwc ieh gwl vwK vwK smyN vfprI hY[ sB qoN pihlF 1893 ivwc inAUjLIlYNz ivwc aOrqF nUM vot pfAux df hwk idwqf igaf[ amrIkf ivwc ieh hwk 1920 ivwc imilaf qy kuvyq ivwc 2006 ivwc[ Aus df nukqf hY ik ijvyN ijvyN iksy gwl bfry smfj ivwc lokF dI cyqnf AuWpr AuWTdI hY Ausy ihsfb nfl smfj ivwc qbdIlI afAuNdI hY[ Aus df suJfa hY ik hux smF af igaf hY ik rwb qy Drm sbMDI vI afpxI sUJ nUM AuWpr cuwikaf jfvy[

Drm df nuksfn kI hY? nF dy kFz dy sLurU ivwc Auh kihMdf hY ik Auhdy bhuq sfry sfQI ivigafnI qy icMqk AuhdIaF sfrIaF gwlF nfl sihmq ho jFdy hn ik TIk hY rwb nhIN hY, sfnUM cMgy bxn leI Drm dI loV nhIN qy asIN ieh sfrIaF gwlF nUM ivigafnk qrIky nfl jfx skdy hF pr qUM ies nUM eynf vYrBfv nfl ikAuN dyKdf eyN? kI Drm swcmuwc hI mnuwKqf nUM eynf nuksfn phuMcf irhf hY ik sfnUM srgrm ho ky ies iKlfP lVfeI krnI cfhIdI hY? zfikMnjL df kihxf hY ik Auh mYnUM vI keI vfr Dfrimk kwtVpMQIaF vFg kwtV kih idMdy hn[ jvfb ivwc Auh kihMdf hY ik mYN jF hor nfsiqk lok sLbdF ivwc BfvyN asIN Drm iKlfP boldy hF pr mYN kdy “iksy `qy bMb nhIN suwtFgf, AunHF dy isr nhIN lfhvFgf, pwQr nhIN mfrFgf, AunHF nUM bMnH ky awg ivwc nhIN sfVFgf, sUlI `qy nhIN tMgFgf, jF jhfjL Auzf ky AuWcIaF iemfrqF ivwc nhIN mfrFgf” isrP ies leI ik Auh myry ivcfrF nfl sihmq nhIN[ ies kFz ivwc Drm dy nuksfnF bfry Auh ivsQfr ivwc ilKdf hY ik iks qrHF Drm dI vrqoN nfl smfj nUM awgy vwDx qoN roikaf jf irhf hY[ Auh sB qoN

Page 57: vqn - WordPress.comvqn akqUbr- dsMbr 2009 - 5 bwicaF nUMidwqIaF hfkF qoN[ mYN surq PVdf hF jdoN mYsuxdf hF DfrF dI avfè df gOx igVdynlLkydf sMgIq glLI c iPrdI bhukr irdm pwiTaF vflLI

vqn

akqUbr- dsMbr 2009 - 57

ijLafdf jLor ies gwl `qy idMdf hY ik CotI Aumr ivwc bwicaF nUM ijs qrHF Drm nfl joiVaf jFdf hY Auh afpxy afp ivwc vwizaF dI qfkq dI durvrqoN (aibAUjL) hY[ bwicaF dI gwl dwsx lwgf Auh ivktr ihAUgo df hvflf idMdf hY: “hr ipMz ivwc iek msLfl huMdI hY - aiDafpk; qy iek awg buJfAux vflf huMdf hY - pfdrI”[ Auh Audfhrn idMdf hY ik kYQoilk iesfeIaF ivwc ieh rIq sI ik koeI vI bMdf iksy bwcy nUM pfxI df iCwtf dy ky qy kuJ sLbd kih ky bYptfeIjL kr skdf sI, jfxI ik iesfeI bxf skdf sI[ Auh AuWnIvIN sdI dy ietlI dI iek Audfhrn idMdf hY[ iek XhUdI prvfr ny kYQoilk kuVI kMm `qy ies krky rwKI hoeI sI ikAuNik XhUdI aYqvfr vfly idn kMm nhIN sn kr skdy[ Auh anpVH kYQoilk nOkrfxI Gr ivwc bwcy nfl kwlI sI[ bwcf bImfr ho igaf[ AuhnUM afpxI smJ anusfr zr lwgf ik jy ieh bYptfeIjL hox qoN ibnHF mr igaf qF ieh nrk ivwc jfvygf[ Auhny bwcy nUM bYptfeIjL kr idwqf[ jdoN kYQoilk crc dy ahudydfrF nUM ies gwl df pqf lwgf qF AunHF Aus bwcy nUM jbrn Aus dy mfipaF qoN Koh ilaf, qy iek iesfeI vjoN pfilLaf[ zfikMnjL df kihxf hY ik ies iksm dI ieh koeI kwlI kihrI Gtnf nhIN sI[

Auhdf ivcfr hY ik Dfrimk ividaf vI sfihqk siBafcfr df ihwsf hoxI cfhIdI hY[ bhuq sfry hor lok vI ies iksm df hI suJfa idMdy hn[ Audfhrn vjoN, EsLo vrgf Dfrimk bMdf vI kihMdf hY ik bwcy nUM Dfrimk nf bxfE AuhnUM Drm bfry dwso qy Pyr afp hI afpxf Drm cuxn idE[ isafxf ho ky BfvyN Auh koeI iek Drm apxfey jF sfry DrmF ivwcoN afpxy leI loVINdy ivcfr sFB ky afpxI soc bxfvy[ AuhnUM bcpn ivwc hI bdobdI iksy iek Drm nfl nhIN joVnf cfhIdf[ ieh iswDI qfkq dI durvrqoN hY ijhVI bMd hoxI cfhIdI hY[

ircrz zfikMnjL ikAuNik iek BOiqk ivigafnI hY, ies krky Auhdy ivcfrF ivwc iek smfijk ivigafnI vflI Auh sUJ nhIN idsdI ijMnI ies iksm dy kMm ivwc idsxI cfhIdI hY[ smfijk ivigafnIaF ny ies msly nUM iks qrHF ilaf hY jF ies dI kI alocnf kIqI hY qy ies df asr GtfAux leI kI ivcfr pysL kIqy hn, ies ikqfb ivwcoN AunHF bfry koeI bhuqI jfxkfrI nhIN imldI[ pr ieh smwisaf isrP zfikMnjL dy BOiqk ivigafnI hox dI nhIN qy nf hI ieh isrP kwly zfikMnjL dI hI hY[ drasl nfsiqkqf dy hwk ivwc afvfjL AuTfAux vfly ieh icMqk ies smwisaf nUM isrP ivcfr dI pwDr `qy Drm qy ivigafn dy tfkry vjoN hI dyKdy hn[ nqIjy vjoN, AunHF vloN pysL kIqf hwl vI iehI hY ik lokF dI smJ nUM bdilaf jfvy[ lokF dI smJ df aDfr kI hY, ies bfry Auh jfxdy qF jLrUr hoxgy pr afpxI bihs df ihwsf nhIN bxfAuNdy[ ies qrHF lwgdf hY ik ies bihs ivwc pYx nfl sLfied AunHF nUM mfrksvfd nUM vI afpxI gwlbfq ivc ilafAuxf pvy qy mfrksvfd iewDr dI mynstrIm ivc iek tYbU hY[ ieh vDIaf icMqk vI ies tYbU dI mfr hyT afey lgdy hn[ iewQy dybIpRsfd cwtopfiDafey dI pihly BfrqI dfrsLinkF bfry khI gwl kfPI ZuwkvIN pRqIq huMdI hY: “Auh ies gwl nUM nf smJ sky ik rwb ivwc XkIn dI jVH aKIr smfj ivwc hY aqy ies krky ies nUM isrP qrk dy ivKfivaF nfl hI Kqm nhIN kIqf jf skdf[” ienHF kmIaF dy bfvjUd ircrz zfikMnjL dI ieh ikqfb bhuq hI bhfdrI nfl ilKI, ivigafnk sUJ nfl BrpUr, nfsiqkqf nUM mfx siqkfr duafAux vflI ies smyN dI sB qoN mhwqvpUrn ikqfb hY[

sqfrvIN aTfrvIN sdI dOrfn bhuq sfry icMqkF df ivcfr sI ik ivigafn dI rosLnI ivwc Drm dI lokF nUM loV nhIN rhygI pr ies qoN Ault Drm df glbf inwq vwD irhf hY qy rojLfnf ies dy nFa `qy bMb Dmfky qy kql ho rhy hn[ ies pwKoN dyiKaF Drm bfry ivcfr vtFdrf byhwd jLrUrI ho jFdf hY[ ikqfb pVHidaF mn ivwc ieh qFG AuWTdI hY ik kfsL koeI ivigafnI qy icMqk pMjfbI ivwc vI ies qrHF dI ikqfb ilKy[ ies ivwc koeI sLwk nhIN ik pMjfb ivwc Kwby pwKI agFhvDU lokF vloN aqy qrksLIlF vloN ies pfsy bhuq vDIaf kMm kIqf jf irhf hY pr pMjfbI sfihqkfrF qy buwDIjIvIaF ivwc aijhy mhwqvpUrn msly bfry iek ajIb iksm dI cuwp imldI hY ijvyN ies iksm dy msly nfl AunHF df koeI sbMD hI nf hovy[ ieh gwl vwKrI hY ik ipCly kuJ dhfikaF ivwc pMjfb dIaF XUnIvristIaF ivwc hoeIaF pI aYc zIaF bhuqIaF gurbfxI bfry hn[ ajoky smyN jy iksy vI smfj nUM rwb dy BulyKy aqy Drm df sB qoN vD nuksfn ho irhf hY qF Auh sLfied pMjfbI smfj hI hY[ iek cMgy ishqmMd imhnqI lokF df byhwd smF ies BulyKy ivwc jLfieaf ho irhf hY[ pMjfbI hor kMmF ivwc dunIaF ivwc iksy qoN vI ipwCy nhIN, pr bOiDk qy siBafcfrk mfmilaF ivwc sB qoN pCVy hoey hn[ ies pCVypn df vwzf kfrn rwb ivwc XkIn qy Dfrimk rsmF ivwc Psy rihxf hY[ ies XkIn dy isr `qy Drm qy isafsq rlL ky ijs qrIky nfl pMjfbIaF nUM iewkIvIN sdI ivwc vI ipwCF nUM DwkI jf rhy hn, hr iksy leI icMqf vflI

gwl hoxI cfhIdI hY[ !!

Drm aqy rwb bfry sfDU ibinMg aqy hor pMjfbI lyKkF dy ivcfr zfktr pRym mfn horF dy blOg `qy pVHy jf skdy hn[ blOg df pqf hY: http://punjabiblog.com/March2009.htm

Page 58: vqn - WordPress.comvqn akqUbr- dsMbr 2009 - 5 bwicaF nUMidwqIaF hfkF qoN[ mYN surq PVdf hF jdoN mYsuxdf hF DfrF dI avfè df gOx igVdynlLkydf sMgIq glLI c iPrdI bhukr irdm pwiTaF vflLI

vqn

akqUbr- dsMbr 2009 - 58

lyK

sfDF df ByV

suKdyv iswDU

smF:1973-74 sQfn: AuWDovfl

Auh ÊOr PrmfAux; ijnHF nUM eys ipMz df nhIN pqf[ ielfky ’c vlYqIaF dy purfxy ipMz vjoN jfixaf jFdf, AuWDovfl nkodr qihsIl ’c pYNdf hY[ nkodroN Cy mIl dwKx nUM mihqpur; mihqpuroN do-ZfeI mIl lihMdy nUM AuWDovfl[ zFzy mINzy vft eydUM vI Gwt hoAU[ sqluj diraf qoN do mIl AuWqr nUM sI myrf grIb invfs - AuWDovfl[ ipMz sfZy iqMn ihwisaF ’c afpy eI vMz ho igaf[ vwzy ihwsy nUM purfxf ipMz kihMdy hn, qy Coty nUM nvF ipMz; dohF dy ivcfÜy bflmIkI/mËHbIaF dy Gr hn[ cUÜ vFg Psy hoey[ quMny hoey[ rqf ku ivwQ ’qy visaF cONh ku GrF nUM bfhrly Gr khIdf sI[ ipMz dy iqMn gurduafry hn[ iek jwtF qy rfmgVHIaF df sFJf –purfxy ipMz vfÜf[ dUsrf nvyN ipMz vfÜf ‘kwly jwtF df qy aYn ivcfÜy krky mËHbI/bflmIkIaF df[ iksy nUM iksy vI gurduafry jfx qoN kfnUMnI koeI rok nhIN[ sB nUM EN eIN pqf hY ik ikhnUM ikhVy rwb dy Gr jfxf drkfr hY[ hF, jMÖyN cVHn qoN pihlF hryk lfVf iewko rWb dy iqMnIN GrIN mwQf tykdf sI[ swB awCyy Bly dI aÈIrvfd lYNdf sI[ ielfky df nfmI sMq kOl dfs vwzy gurduafry df BfeI sI[ iehdf asl nF sI, sMq kMvl dfs kMvl[ ipMz idaF eyhnUM kOl dfs bxf ilaf qy ielfky vfiÜaF eyho kbUl ilaf[ ipMzF vfly nF-kunF eydF hI rwK lYNdy hn[ kOl dfs df Kwbf pfsf nkfrf sI[ lwqoN lMÕf[ hwQ iblkul KVHf sI[ tuMz muiVaf hoieaf sI ieh mMjkI dy ipMz rUpovfÜ ’c jMimaf sI, nfeIaF dy Gr[ af phuMcf AuWDovfl[ hIxf bwcf mF bfp dy iks kMm afAuxf sI[ mfpy Bfr smJdy hoxgy[ inafxy huMdy nUM hI iehdy Gr dy iehnUM GnyVIN ibTf ky AuWDovfl Cwz gey[ vwzy mhMqF dI syvf ’c gurduafry cVHf gey[ mhMq dyvf dfs qy Drm dfs dovyN mony sI[ ipMz vfly AunHF nUM rozy sfD kihMdy sI[ gurduafry dy hfqy ’c ienHF ny gAUaF rwKIaF huMdIaF sI[ ieh sfD afp msF pfT eIN krn jogy sI[ idl dy sfÌ sI[ ienHF ny sB gurUaF pIrF dIaF Poto vI gurduafry lfeIaF huMdIaF[ ieh vwzI ÈrDf Bfvnf vfly sI[ vwzy mhMqF qoN sMiQaf lY ky kOl dfs ielfky ’c ‘nfmI sMq’ ho igaf sI[ iehdf swjf hwQ pUrf cldf sI[ iksy hor df Kwbf cldf sI[ ieh dovyN jxy rÜky vfjf vjf lYNdy[ iek ny pwKf clfAuxf; dUjy ny sur dwbxy[ iek ny ZolkI iek pfisEN vjfAuxI dUsry ny dUjy pfisE[ vfh beI vfh[ ieh vI ajb nËfrf huMdf hoAUgf[ ienHF dohF nUM sfË vjFAuNdy dyK ky lok bVy KuÈ huMdy – keI ajy vI Xfd krdy hn[ vwzy mhMqF dI CFvy kOl dfs pRvfn ciVHaf qy mgroN nfmI gRMQI qy vwzf ivafiKafkfr ho igaf[ sMq kOl dfs sIgf qF gurduafry df gRMQI hI pr iehny isafsI hlikaF ’c vI cMgf gFZHf sFZHf kIqf hoieaf sI[ votF vyÜy ieh vfhvf Bwj-nwT kr lYNdf sI[ ÈRomxI kmytI dIaF coxF ’c ieh ‘sihjDfrIaF’ dIaF votF vwD bxf lYNdf[ bfad ’c eysy KwtI df PÜ KFdf[ 1967 ’c iehny Pyrf qorf krky lCmx isEN igwl vyly ipMz dy pRfiemrI nUM imzl skUl bxfieaf sI[ 1969-70 ’c blvMq isMG rfhIN imzl skUl nUM hfeI krvf ilaf sI[ ipMz nUM pwkI sVk pYx vyÜy vI iehny nWT Bwj kIqI sI[

Page 59: vqn - WordPress.comvqn akqUbr- dsMbr 2009 - 5 bwicaF nUMidwqIaF hfkF qoN[ mYN surq PVdf hF jdoN mYsuxdf hF DfrF dI avfè df gOx igVdynlLkydf sMgIq glLI c iPrdI bhukr irdm pwiTaF vflLI

vqn

akqUbr- dsMbr 2009 - 59

ielfky ’c vI iehdI vfhvf pwuC-dws sI[ ipMz dy Bly kMmF ’c ieh mohrI ho jFdf sI[ ipMz jdoN tUrnfmYNt hoxf iehny kbwzI mYcF dI kumYNtrI vI kr dyxI[ Jk qF iehdI pihlF eI lwQI hoeI sI[ kumYNtrI krdy ny iehny kihxf: lY beI, hux cilaf eI iÈMdI Tfkr df[ Kbrdfr ho jE, ieh nhIN iksy dy hwQ afAuxf[ jF kihxf: lY beI gyjI afAux lwgf eI[ Pyr Ërf ku atk ky kihxf: hux gyjI jfx lwgf eI[ rok lE jIhny rokxf[ afh lY, cly igaf eI gyjI[ jF Pyr kihxf: lE beI kfÜf afieaf eI, bc jfE iehdy qoN[ ieh inrf BUMz eI[ nfg df bwcf[ bfad ’c kfÜy dI awl eI ‘kfÜf nfg’ pY geI[ kOl dfs dI rMglI kumYNtrI lokF nUM Bfa jFdI[ bhuiqaF lokF nUM kbwzI ÉuÈ krdI[ rihMidaF nUM kOl dfs dy bol[ sfrf mylf KLuÈ[ sMq kOl dfs 1968 dy gyV ’c vlYq dy keI gyVy lf igaf sI[ iehdI bVI bwly-bwly ho geI sI[ vlYq vsdy ipMz dy ’lftIey qy rfmgVHIey ÈrDflU iehdI syvf ’c hfËr rihMdy sI[ iehny vfhvf KwtI kmfeI kr leI sI[ iek vfrI ieh vlYqoN typ irkfrzr vI lY afieaf sI[ Ehdy ’c apxI afvfË ’c jpujI sfihb qy rihrfs df pfT Br ilaf[ Pyr kI sI[ svyry Èfm ieh typ df btx db idMdf[ afp iehny juwly ’c viVaf rihxf[ bVf icr BolyL lokF nUM pqf hI nf lwgf, beI sMq jI afp qF pfT krdf eI nhIN[ ieh qF typ eI bolI jFdI sI[ lok qF sMq kOl dfs dy muwKoN pfT swjrf suxnf cfhuMdy sI[ cldf pRvfih[ eydF eI iek vfr jYldfrF df sUbydfr jsvMq ishuM idhfVIdfrF nUM cfh dyx igaf Èrq hfr igaf[ sUbydfr jFdf hI kihMdf: dyKo jI, kOl dfs kyzf suhxf pfT krdf svyry-svyry[ igMdU moV ky kihMdf: Cwzo jI pryH, Eh ikhVf afp krdf[ ieh qF mÈIn lwgI hoeI af[ sUbydfr khy: E nhIN, BfeI afp boldf[ igMdU khy: nhIN boldf[ lwg geI Èrq[ dsF dsF rupweIaF dI[ dovyN jxy dirafÌq krn qur pey[ gurduafry phuMcy[ kI kOqk dyKdy hn: kOl dfs qF rjfeI ’c viVaf bYTf sI, pfT apxy-afp hoeI jFdf sI[ sUbydfr Èrq hfr igaf[ eys inwkI ijhI gwl dI bVI crcf hoeI[ kOl dfs bfby nfnk dy duafry syvfdfr ciVHaf sI[ eyQy bih ky ieh PUkF vI mfr lYNdf sI[ hwQ hOÜy vI kr idMdf sI[ loVvMdF nUM qvIq vI dy idMdf qy ivafjU pYsy vI[ mfldfr sfmI sI[ mOjF eI mOjF sn[ pMjy eI iGE ’c[ sfPL idl lok iehnUM gurU smJ mWQf vI tyk idMdy[ iehny kdy iksy nUM hoiVaf nf[ eyQy syvf krdI qINvIN nUM Auhdy afdmI ny iehdy nfl dyK ilaf sI[ Auhdf bMdf pRyÈfn hoieaf kOl dfs nUM mfrn nUM pvy[ Auh khy: iehnUM sfly lMgVy sfD nUM mYN nhIN Cwzdf[ lokF smJfieaf: Eey koVHIaf, ikEN afvdI imwtI pwtdF[ ieh phuMc vflf sfD af[ jfh jFdIN ho jfAU[ eyhdy koÜ pYisaF df vI Gftf nhIN[ ieh puls qoN qyrI ZUhI kutvf dAUgf[ dyKIN ikqy dhIN dy BulyKy kpfh dy PwutF nUM mUMh nf mfr bYTIN[ QoVHf icr gwl DuKdI rhI[ Pyr dwbI dbfeI geI[ nvyN ipMz vfÜy gurduafry df BfeI sMq rfm sI[ ieh ipMz dy hI jwtF df puwq sI[ gLujfry jogI gurmuKI jfxdf sI[ ieh pMjF BrfvF ’coN qIjy QF sI[ CVf[ ÈrIÌ[ ieh ihsfb df hI boldf[ pMj swq ikWly ËmIn sI ienHF dI; sMnvIaF PslF inkldIaF sI[ bury hfl qy bONky idhfVy[ pMjF BfeIaF nUM vMz ky kI afAuxf sI[ ieh sMq kOl dfs dy crnIN lwg igaf[ pfT krdf, idn purb mnf lYNdf[ gwzI ruVH peI[ Pyr jVHI bUtI vI dyx lg ipaf[ ieh Blf purÈ sI[ iksy dI vDI GtI ’c nhIN sI afAuNdf[ rwb df nF lYx vfÜf Blf purÈ[ BgvyN vys ’c rihMdf[ sMq imhr dfs dy awgy ipwCy df iksy nUM Qhu pqf nhIN sI[ hF, EN zwbGoeI vfly iehnUM afsfm qoN jfxdy sI[ izgboeI nUM pMjfbIaF zwbGoeI bxf ilaf[ eyh mflvy dy iksy ipMzoN AuWT ky afsfm nUM igaf hoxf[ EQoN AuWDovfl af itikaf[ ieh vwzI sfrI qyl nfÜ qr kIqI nroeI zFg hr vyly koÜ rwKdf sI[ zFg df iehnUM vwzf afsrf sI[ ieh qurdf eI zFg dI Ety sI[ iZck iZck[ iehdI swjI lwq nUM moCf ipaf hoieaf sI[ gozy qy igwty dy gwiBEN[ tuwtI lwq nUM muVky joV nhIN sI ipaf[ tuwtIaF hwzIaF keI vfr lwq df mfs pfV ky bfhr inkÜ aFAudIaF[ Pyr ieh ËÉm keI icr irsdf rihxf[ iehny qurn qoN afqur ho jfxf[ sMq ’qy bVf qrs afAuxf[ kdy kdy iehny pwtI bMnH lYxI qF ikqy jf ky ieh TIk hoxI[ imhr dfs dI ’vfj zfZI kVfkydfr sI[ pMcm sur vfÜI[ vwzy qVky AuWTdy ny hI iehny aElwK, aElwK krn lwg jfxf[ ieÈnfn krnf[ swucy mUMh hoxf[ Pyr iËwd ’c pUry Ëor nfl rfmfiex df pfT ÈurU krnf[ pUry joÈ ’c af ky[ iehdf qfx eys gwl ’qy lwgf hoxf ik ieh pfT pihlF ÈurU kry[ lok ikqy jpu jI sfihb pihlF nf sux lYx[ iehdI suxfeI bfxI hI pihlF suxn[ eysy iËwd ’c ieh apxy pwilEN pYsy lf ky vwzf sfrf spIkr lY afieaf sI[ nfÜ do spIkr[ iek df mUMh nvyN ipMz vwl nUM qy dUsry df purfxy ipMz vwl nUM kr idwqf[ jdoN pfT krdf afvfË Puwl kr idMdf[ bVf icr lokF

Page 60: vqn - WordPress.comvqn akqUbr- dsMbr 2009 - 5 bwicaF nUMidwqIaF hfkF qoN[ mYN surq PVdf hF jdoN mYsuxdf hF DfrF dI avfè df gOx igVdynlLkydf sMgIq glLI c iPrdI bhukr irdm pwiTaF vflLI

vqn

akqUbr- dsMbr 2009 - 60

nUM pqf eI nf lwgf ik ieh kI ho irhf sI[ jdoN surq afeI, qF Ébr hoeI ik ieh sfD qF lVfeI krfAU[ aÉIr EhI gwl ho geI[ rOÜf pY igaf beI, ieh sfD qF bhuq AuWcI boldf[ iehdy krky sfnUM sfzf jpujI sYhb nhIN suxdf[ pihlF AuhnF kOl dfs nUM ikhf: BfeI jI, qUM bVf purfxf ey; aOh kwl afieaf sfD ikwdF AuWcI pfT krdf[ qUM mUMh nyHry AuWT ky pfT kiraf kr[ kOl dfs cflU sI[ Gft Gft df pfxI pIqf sI[ iehny ivc hor Pfnf Tok idwqf[ kihMdf- gwl AuWcI nIvF bolx dI nhIN[ jpujI sfihb qF pihlF vI sB nUM suxdf hI sI[ gwl qF sB kuJ ihsfb ’c rih ky krn dI hY[ kOl dfs jwtF dy hMkfr nUM afrF lfAuNdf sI[ kOl dfs dIaF ieÈfiraF nfl khIaf gwlF bVIaF Éqrnfk sI[ ipMz dy Bly dIaF nhIN sn[ keI lok iehdy ieÈfry qy kuC vI krn nUM iqafr ho skdy sI[ moHqbfr bMidaF isr joV mqf pkfieaf[ kihMdy: pihlF kOl dfs bolU[ Pyr sMq rfm; qy aÉIr ’c imhr dfs bol lvy[ ieh kihMdf: ieh inaF ikhVI ikqfb ’c iliKaf beI[ eys ihsfb sfzI vfrI qF duiphr nUM afAU[ Pyr mYN pfT ikhnUM suxfAuxf? koeI inaF dI gwl kro[ moV ky kihMdf: eydF kro, pihlF ijhVf mrËI bol lvy[ sfnUM mMnËUr[ mYN aÉIr ’qy nhIN bolxf[ dUjf mqf AuWiTaf: pihlF kOl dfs boly Pyr imhr dfs qy aÉIr ’c sMq rfm[ nvyN ipMz df pMc kpUrf kihMdf: Pyr asIN kI suxnf[ EdoN qfeIN qF lok kMmIN kfrIN lwg jFdy af[ rwb df nF qF suwcy mUMh suxINdf[ kpUry ny suJf idwqf, eydF kro: pihlF sfzf BfeI bolU[ Pyr imhr dfs qy aKIr ’c kOl dfs boly[ purfxy ipMz vfly kihMdy ieh ikwdF ho skdf? vwzf ipMz qF aYDr vsdf[ kpUry ny hukm suxf idwqf: Pyr ijwdF cldf hY, EdF eI cwlI jfx idE[ kpUrf ieh kih ky AuWT ipaf[ ‘PYslf ho igaf’[ ‘isafxy’ smJdfr ‘ÌYslf’ sux ky Gro-GrI cly gey[ jfxI, AUT ijwdF awgy bihMdf sI, Esy ruk eI ‘gFh vI bYTI jfieaf krU[ eys sbwb, imhr dfs dI lwq AuWqy ho geI[ sMq rfm qF EN eI Blf bMdf sI; ipMz df vI sI[ iksy dI iswDI puwTI ’c afAuNdf nhIN sI[ kOl dfs qy imhr dfs afmHo sfmHxy ho gey[ dohF ny bxdf iÈÈtfcfr bxfeI rwiKaf[ afiÉrkfr mhfqmf srIr sn[ sMq lok[ surjn[ sqo guxF dy mflk[ munI jn[ sMqoKI[ phuMcy hoey[ sfDU ibrqI dy[ sFq rUhF[ EhdI rËf ’c rihx vfÜy[ pihlF ienHF ny iek dUjy awgy isr invF ky lMGxf[ lokF nUM ienHF ny iswiKaf dyxI[ kihxf: PÜ nIivaF eI ruwKF nUM lgdf, bMidaF qUM mfx nf krIN[ jMglL pfxI jFidaF iek dUjy nUM Juk-Juk nmskfrIaF krnIaF[ pr aMdroN qF ienHF df rwb jfxdf sI[[ kOl dfs pUrf Èfqr sI[ Gfg isafsqIaF dy awgy ipwCy quiraf iPiraf sI[ imhr dfs pUrf aVHb sI[ inrI awg dI nfÜ[ pqf nhIN sI huMdf ikhVy vyly BVk pvy[ gwl-gwl ’qy iehny jxy-Kxy nUM susrf susrf-susrI susrI, krI jfxf[ sMq rfm dyvqf afdmI sI[ rwb df Bgq[ BlI rUh[ iek vfr sMq imhr dfs ny iksy ivafh ’qy inafxy nUM iÈÈkfr ky spIkr vfÜy qoN qvf lfAux dI ÌrmYÈ kr idqI[ puwC-puCfeI qy juafk bk ipaf[ kihMdf: mYnUM qF bfbf jI kihMdy sI ik ‘qUM kuwkVI nUM smJf lY, sfzy kuwkV nUM Brmf lYNdI’ vfÜf qvf luaf ky af[ bdnfmI zroN Bly lokF gwl dwb leI[ ieh bfby nfnk nUM vI gÜq bol idMdf[ qy hor sBnF nUM vI[ gurU goibMd isMG nUM ieh goibMd rfey hI kihMdf[ BfeI jIvn isMG nUM bfbf jYqf afKdf[ sMgq isMG nUM sMgqf[ sMq imhr dfs dIaF jtfvF bVIaF lMmIaF lMmIaF sI[ Cy Pwut dy eyV gyV ’c qF ËrUr hoxgIaF; ieh ienHF nUM jog kihMdf sI[ hÌqy ’c iek vfrI ieh jog DoNdf[ rIiTaF nfÜ[ pihlF rITy BMndf[ Pyr AunHF nUM grm pfxI ’c AubfÜdf qy Pyr TMZy krky rwKdf[ Pyr ikqy jf ky Es pfxI nfÜ jog DoNdf[ jog Bfrf sI, eys krky gurduafry dI KUhI qy iehdy vÜ ’c nf afAuNdf[ ieh lfgy srpMcF dI jF cODrIaF dI motr ’qy cly jFdf[ iehdf isr Jwgo-Jwg ho jFdf, nfl eI motr df clHf[ ieh kMm pUry idn ’c msIN inbVdf[ jog Do ky ieh sfrf idn Dwupy bYTf rihMdf[ Xog sukfAuNdf, sFBdf qy duafly kpVf vÜ ky sMqoKdf[ hfV hovy jF isafÜ, sMq imhr dfs qyV cfdr hI bMnHdf[ iehdf DV nMgf huMdf[ iehdf vwzf iZwz, iehdy vÜ ’c nhIN sI aFAuNdf[ gogV bfkI dy srIr nfloN awz eI idsdI sI[ apxf Bojn pfxI afpxy hwQIN iqafr krdf[ vfhvf sfrf dysI Gy pf ky[ QMdy df ÈukIn sI[ Eh vI isrPL dysI Gy df[ kuJ muPLqKory vI iehdy afÜy-duafÜy ho gey sI[ ieh Gy nUM iGE qy GYNty nUM GMtf kihMdf[ mlveI sI nf[ apxy awgy-ipwCy bfry kdy KuwlH ky nf dsdf[ jy iksy ny puwC vI lYxf qF iehny bs, hUM hF krky tfÜ dyxf[ kihxf: E BoilE, sMqF mhfqmf df koeI pqf itkfxf nhIN huMdf jI[ rwb df nF hI pqf huMdf jI[ swB dunIaF hI aqf pqf huMdI hY jI[ sfzf duinafvI cIËF nfl moh nhIN huMdf jI qy nf hI nyVqf huMdI hY jI[ gwlF qF ieh bONgIaF eI sI[ kOl dfs ny spIkr qy iek idn cOQy gurU dI bfxI dI ivafiKaf kIqI[ lMmI cOVI iviQaf khI[ msflf lf ky[ pihlF eyhny kdy eydF kdy nhIN sI kIqf[ ieh sMq kOl dfs df pihlf agn bfx sI[ Cwizaf iehny gurU bfby dI bfxI Ehly ho ky[ sbwb bxfeI gurU gRMQ dy pMnf 995 dI 13vIN sqr:

Page 61: vqn - WordPress.comvqn akqUbr- dsMbr 2009 - 5 bwicaF nUMidwqIaF hfkF qoN[ mYN surq PVdf hF jdoN mYsuxdf hF DfrF dI avfè df gOx igVdynlLkydf sMgIq glLI c iPrdI bhukr irdm pwiTaF vflLI

vqn

akqUbr- dsMbr 2009 - 61

DMnf jt bflmIku btvfrf gurmuiK pfir pieaf ]mfrU mhlf ô]rhfE]

suxdf imhr dfs kcIcIaF lvy[ hwQF qy dMdIaF vwZy[ awg bbUlf hoieaf, sMq imhr dfs[ kry qF kI kry[ gurduafry nUM jfxo irhf[ iswDf hmlf kIiqaF ipMz dy jwtF nfl vYr pYxf sI[ iehdf rMj qF kOl dfs nfl sI[ iehny apxy ÈrDfvfnF nUM isÈkfiraf[ koeI gwl nf qurI bxI[ imhr dfs nUM afp hI Pfhf lYxf ipaf[ sMq jI mOkf qfVn lwgy[ iek idn ibD bx geI[ hmyÈF vFg kOl dfs aimRq vyly KyqF vl nUM jMgl pfxI igaf[ imhr dfs ny dyK ilaf[ iehny vI mgry iqafrI PVI[ zFg ’qy hwQ Pyiraf[ kOl dfs dy ipwCy qur ipaf[ kOl dfs BfvNy lMÕf ky qurdf sI, pr qurdf vfhvf qyj sI[ afm afdmI ijMnf hI qur lYNdf sI[ imhr dfs Enf qur nhIN sI skdf[ zFg qoN ibnF qF AuWkf eI nhIN sI qur skdf[ ieh ihsfb lf ky quiraf ik muVdy kOl dfs nUM rfh ’c twkr jfvy[ ieh BlI hoeI jF kOl dfs qfV igaf sI ik Eh Ërf ivQ qoN dUsry pfsy ho igaf[ imhr dfs ieh msIN tkiraf mOkf nhIN sI KuMJfAuxf cfhuMdf[ kihMdf: Eey sfiÜaf kOilaf[ Ërf aYDr af Eey[ mYnUM dwsIN ikhVf bflmIk btvfrf sI, Eey[ qyry PÜfny dI Eey…[ qyry iZmkVy dI Eey…[ hor vI cMgf mMdf boilaf[ kOl dfs dy kuC kihx qoN pihlF hI zFg vI Ehdy vgfh mfrI[ zFg kOl dfs qk nf apVI[ rqf ku AurHy rih geI[ Blf eI hoieaf[ pr imhr dfs hwQÜ ho igaf[ ieh hux qurn jogf nhIN sI[ nf EDr jogf nf EDr[ iek lq afsry kuZbf ijhf ho ky KVf[ kOl dfs prHy dI ho ky PurqI nfl apxy gurduafry cly igaf[ iÈwdrI lokF vDf cVHf ky gwlF kIqIaF[ keIaF ny kOl dfs df mKLOl bxfieaf[ kuJ ny imhr dfs dI bwly bwly kIqI[ ipMz c dohF sfDF dy doKI vI bYTy sI[ Kih bfËI sfDF dI sI[ ruk af geI ÈurlIbfjF dy[ AunHF lFvf lUqHIaF lfeIaF[ gwlF GV leIaF sI[ AunHF imhr dfs dy nF ieh gwl vI pf idwqI[ aKy ieh kihMdf: sOx BFdoN dy mroiVaF qoN zrdf koeI jwt sfD ho igaf[ ÈrDflU bIbIaF rwb dy nF aMn pfxI dy jFdIaF[ jwt aMn Ck ky Kf DVI DVI dy zkfr mfiraf kry[ iek mfeI ny ikhf: mhFrfj jI awj Bojn sfzy Ckxf[ jwt ÉuÈ beI puC pRqIq hox lwg peI af; iksy ny Gr swd ky rotI dy syvf kIqI af[ hfbiVaf jwt Bojn krn igaf[ rotI Kf leI[ qurn lwgf qF bIbI kihMdI: bfbf jI ardfs vI kr idE[ jwt mohirEN kihMdf: hux qF aOKf beI[ ardfs qF rotIaF Qwly dwbI geI af[ pihlF dwsxf sI[ jwt nUM ardfs qF afAuNdI eI nhIN sI[ bIbI vI pwkI inkÜI[ hMZI vrqI hoeI sI[ prKxf cfhuMdI sI[ kihMdI: bfbf jI kwl nUM vI rotI sfzy Gry CikE[ dyg vI apxy hwQIN iqafr kirE[ jwt hux kuiVwkI ’c Ps igaf[ socy beI, aOK df krky sfD bxy sI; mohirEN Pyr afÌq hI af peI[ kVfh pRsfid bxfieaf[ pRÈfdf Ckx leI iqafr huMdf jwt KUh ’qy mUMh hwQ Dovy[ KUh vgdf sI[ gfDI ’qy inafxf bYTf joVI hwky[ bOÜd vgx apxI cfly[ kuwqf itk itk kry[ mfhl vgy[ itMzF afAux jfx[ pfxI dIaF itMzF Brky afAux KflI jfx Pyr Brn nUM[ jwt ardfsF kry[ awj Ps gey aF[ iksy qrHF jfn bcy[ vgdy KUh nUM dyK ky jwt ny ardfs joV leI[ jfxo sfh sOKf afieaf[ bVf KuÈ hoieaf[ Pyr rotI KfDI[ iZwz qoN dI hwQ Pyiraf[ ardfs ÈurU kIqI[ kihMdf:

itk itk kry tkyrnf gyVf afvy PyrmF itMzF afvx jfvx nOxH krn smyrmF BfeI ny Kurcf Pyiraf pRym nfÜ

jor nfl bolo jI sqnfm vYgHrU[ ieh sux ky Gr dI mfeI dI qswlI nf hoeI[ Eh kihMdI: bfbf jI afh lfgy pwikaF vfilaF ny dUsry bfby nUM rotI CkfeI sI, Ehny qF bVI lMmI ardfs kIqI sI[ jwt moVky ky kihMdf: qUM pwikaF vfilaF dI qy Es sfD dI rMn bx jf ky[ sfzf qF apxf eI quwQ-muwQ af[ ieh gwl suxky lokF bVf hwsxf[ iksy kihxf - ieh gwl imhr dfs ny khI af; iksy ny kihxf nhIN, kOl dfs ny khI[ swc qF vYgHrU nUM hI pqf hoAU[ ieho gwl mYN vlYq dy vI iksy bËLurg dy mMUhoN vI suxI sI[ eydUM bfad ienHF dI lfl JMzI rhI[ iÈstfcfr dIaF PrËI hwdF Zih geIaF[ iewko Jtky nfl[ ryq dI kMD vFgUM[ iewt KiVwkf cflU ho igaf[ KuMdkbfËI[ ieh iek dUjy dy iKlfPL boldy rihMdy[ Pyr iek dUjy df rfh Cwz ky qurdy[ kOl dfs rqf ku soc smJ ky boldf[ pr vfr krnoN nf tÜdf[ ByV sfDF df sI[ nfs lokF df hoxf sI[ ipMz dI BlI iksmq rhI[ sFJ bxI rhI[ !

Page 62: vqn - WordPress.comvqn akqUbr- dsMbr 2009 - 5 bwicaF nUMidwqIaF hfkF qoN[ mYN surq PVdf hF jdoN mYsuxdf hF DfrF dI avfè df gOx igVdynlLkydf sMgIq glLI c iPrdI bhukr irdm pwiTaF vflLI

vqn

akqUbr- dsMbr 2009 - 62

lyK

lohVI df iqAuhfr: bdldy pirpyK

muKvIr isMG

pµjfb dI DrqI iqwQF-iqAuhfrF dI DrqI hY[ ‘mhIny dy qIh idn aqy iekwqI iqAuhfr’ df kQn ies dy axigxq iqAuhfrF vwl ieÈfrf krdf hY[ pµjfbI lok-mn (Pok-mfeINz) hr pl ƒ mfxn ivc ivÈvfs rwKdf hY ijs kfrn cfhy mhInf bdly cfhy mOsm pµjfb ivc iqAuhfr ËrUr mnfieaF jFdf hY[ lohVI df iqAuhfr vI iek mOsmI iqAuhfr hY[ kVfky dI Tµz qoN bcx aqy ‘BfeIcfrk sFJ qy awg’ df inwG mfxn leI ieh iqAuhfr mnfieaF jFdf hY[ bfkI mOsmI iqAuhfrF ijvyN idvflI, ivsfKI afid vFg ies iqAuhfr nfl koeI vI Dfrimk Gtnf nhIN juVI ijs kfrn ieh inrol siBafcfrk iqAuhfr bx igaf hY[ KuÈIaF-KyiVaF dy ies iqAuhfr dy afid bfry keI qrHF dy mq pRcilq hn[ zf. vxjfrf bydI anusfr, “lohVI pµjfb ivc pRcilq iksy smyN sUrj dyvqy dI pUjf dI hI rihµd KUhMd hY[ kwqk ivc sUrj DrqI qoN kfÌI dUr huµdf hY qy Aus dIaF ikrnF DrqI AuWqy phuµcidaF bhuqIaF grm nhIN rihµdIaF[ purfxy afid vfsI ies pRikiraf ƒ sUrj dI

qpÈ Gt krn nfl joVdy sn qy sUrj dy cfnx qy qpÈ ƒ muV surjIq krn leI lohVI dI awg bflI jFdI sI[’’1 zf.

nvrqn kpUr anusfr lohVI vYidk kfl ivc kIqy XwgF nfl sbµiDq hY[2 gurmIq isµG anusfr, “lohVI Èbd ‘lorI’ qoN bixaf ho skdf hY[ lohVI nfl vwzI mfqrf ivc lok gIq sµbµiDq hn[ ienFH lok gIqF dI iek vwzI mfqrf nv-jµmy

bwcy dI KuÈI ivc gfey jfx vfly gIqF dI hY[ ieh gIq lorI dI Bfvnf vfly huµdy hn[’’3 lohVI dI jVH BfvyN sUrj pUjf nfl juVI hovy BfvyN vYidk kfl dy XwgF nfl pr ieh gwl qYa hY ik poh mhIny dy afKrI idn bflI awg lohVy dI Tµz qoN bcfa vI hY qy KuÈI df ieËhfr vI[ lohVI dy iqAuhfr nfl duwly BwtI dI lok-gfQf vI joVI jFdI hY[ duwlf BwtI sFdl bfr (pwCmI pµjfb) dy ielfky df sUrbIr axKI XoDf hoieaf hY ijs ny muÊl bfdÈfh akbr ivruwD bÊfvq df Jµzf buµld krky afpxy ipE-dfdy dI mOq df bdlf lYx leI afpxI jfn vfr idwqI[ pµjfbI lok-jIvn ivc duwlf BwtI mËlUmF df rwiKak hox krky ‘lok-nfiek’ df drjf rwKdf hY[ lohVI dy gIqF ivc duwly BwtI duafrf ÊrIb bRhmx dI suµdr (pfty sflU vflI suµdrI) DI df ivafh afpxy hwQI krn aqy Aus ’qy mfVI nËr rwKx vfly ‘iËmIdfr’ dI Bugq svfrn df hvflf imldf hY :

suµdr-muµdrIey - ho qyrf kOx ivcfrf-ho duwlf BwtI vflf -ho duwly DI ivafhI -ho syr Èwkr pfeI - ho kuVI dy boJy pfeI -ho kuVI df sflU pftf-ho sflU kOx smyty - ho cfcf gflI dysy - ho cfcy cUrI kuwtI - ho ijmIdfrF luwtI - ho ijmIdfr sdfey, - ho igx igx pOly lfey-ho

Page 63: vqn - WordPress.comvqn akqUbr- dsMbr 2009 - 5 bwicaF nUMidwqIaF hfkF qoN[ mYN surq PVdf hF jdoN mYsuxdf hF DfrF dI avfè df gOx igVdynlLkydf sMgIq glLI c iPrdI bhukr irdm pwiTaF vflLI

vqn

akqUbr- dsMbr 2009 - 63

lohVI df iqAuhfr Aupjfieqf (PritltI) df pRqIk hYY[ ieh iqAuhfr nv-ivafhy joiVaF aqy nv-jnmy muµizaF dI KuÈI ivc mnfieaF jFdf hY[ KuÈI vfly GrF ivc lohVI vµzI jFdI hY aqy BµgVy/igwDy pfey jFdy hn[ 1947 ivc dyÈ dI vµz smyN lohVI df iqAuhfr sfry dyÈ ivc PYilaf hoieaf sI[ pr pfiksqfn dy lfhOr ƒ BfrqI pµjfbI idloN dUr nf kr sky [ kuVIaF lohVI dy gIqF ivc hux vI lfhOr qy ipÈOr df iËkr krdIaf hn:

aµby aµby aµby myry swq Brf mµgy

myrf iek Brf kuafrf Auh kOzI Kyzx vflf Auh kOzI ikQy Kyzy lfhOr Èihr Kyzy

nI pÈOr Èihr Kyzy nI lfhOr Èihr AuWcf ijwQy vIr myrf Zuwkf...[

smyN dI qbdIlI nfl lohVI dy iqAuhfr ivc pirvrqn vI afieaf hY[ lohVI nfl sbµiDq bhuq sfrIaF rvfieqf ƒ lok hux Buwl-ivsr gey hn[ lohVI ivafAux df irvfj hux iblkul alop ho igaf hY[ purfxy smyN ivc iek ipµz dy muµzy dUjy ipµzoN jF iek pwqI dy muµzy dUjI pwqI qoN lohVI ivcoN awg cuwk lY ky afAuNdy,ijs ƒ lohVI ivafAuxf ikhf jFdf sI[ ieh iek Kyz vI sI qy afpxI gYrq df pRgtf vI[ iesy qrHF hI lohVI nfl sbµDI bVf roick pfqr ihµzU lupq ho irhf hY[ hux Èfied hI koeI aijhf ipµz hovy ijwQy ihµzUµ bxdf hovy[ ihµzU lohVI mµgx vfilaF muµizaF dI tolI ivcoN iek muµzf huµdf hY ijs dyy glH ivc bldF dIaF twlIaF pf idwqIaF jFdIaF qy mUµh AuWqy kflÉ lf idwqI jFdI[ jy koeI lohVI dyx qoN ienkfr krdf qF Aus nuµ ihµzU nfl zrfieaf jFdf:

ihµzU afieaf ihµzU ihµzU ny mfrI twkr

dy poVlI Èwkr Èwkr quhfzI koVI dy guV dI roVI

guV quhfzf imwTf dy rupeIaf icwtf

jy koeI ihµzU qoN vI nf zry qF AuWcI AuWcI ikhf jFdf :

huwkf jI huwkf ieh Gr BuwKf

pr hux lohVI mµgx vfly ieh AuWkqI kihx qoN prhyË krdy hn ikAuNik hux lok ‘BuwKf’ kihx qy guwsf krdy hn[ awj-kwlH dy bwicaF ƒ vI pqf nhIN ik huwkf kI huµdf hY? ‘huwkf’ hI nhIN lohVI dy gIqf dy bhuq sfry ÈbdF qoN bwcy hI nhIN sgoN nOjvfn vI axjfx hn[ ijs kfrn afpxy sOK leI nvyN Èbd gIqF ivc joV ley jFdy hn [‘afKo muizE vµJlI dI QF hux ‘afKo muµizE zYWk’ jF ‘afKo muµizE kfr’ ikhf jFdf hY[ smyN dy nfl lohVI mµgx df ruJfx vI bhuq Gwt irhf hY[ tI.vI. ny bwicaF dy ivhl ƒ Éqm kr idwqf hY[ jy Auh lohVI mµgx jFdy vI hn qF afpxy mnpsµd sIrIal df iËkr ËrUr krdy hn :

‘ÈkqImfn’ afieaf do aµb ilafieaf

iek aµb Kfxf lohVI lY ky jfxf

pihly simaF ivc lohVI df iqAuhfr keI idn pihlF hI ÈurU ho jFdf sI ijs ƒ kwcI lohVI vI ikhf jFdf sI[ pr hux ‘kwcI lohVI’ mµgxI lgBg Éqm ho geI hY[ hux lok kyvl lohVI vfly idn hI lohVI mnfAuNdy hn[pihlF vFg iekwTy lohVI mnfAux df irvfj vI Gwt irhf hY[ duwly BwtI ny grIb lVkIaF df ivafh krky lohVI dy iqAuhfr nfl dfn df kfrj joiVaf sI pr hux pµjfbI dfn-puµn krn dI bjfey ‘lohVI dI pfrtI’ krnf iËafdf psµd krdy hn[ hux lohVI dI DUxI ’qy BµgVf nhIN pfieaf jFdf sgoN lohVI vfly idn zI.jy. df pRbµD kIqf jFdf hY[ lohVI vfly idn

Page 64: vqn - WordPress.comvqn akqUbr- dsMbr 2009 - 5 bwicaF nUMidwqIaF hfkF qoN[ mYN surq PVdf hF jdoN mYsuxdf hF DfrF dI avfè df gOx igVdynlLkydf sMgIq glLI c iPrdI bhukr irdm pwiTaF vflLI

vqn

akqUbr- dsMbr 2009 - 64

pµjfb dy lgBg sfry pYlys buwk huµdy hn[ idvflI aqy lohVI vfly idn pµjfbIaF duafrf pIqI Èrfb aqy KfDy bwkry/murigaF df koeI ihsfb nhIN[ dUsry ÈbdF ivc lohVI dy mOky ’qy sdBfvnf Gwt rhI hY aqy ÌËUl ÉrcI vwD rhI hY [ lohVI dy iqAuhfr ivc kuJ hF-pwKI pirvrqn vI af rhy hn[ pVHy-ilKy pirvfrF vwloN kuVIaF dI lohVI mnfAux df ruJfx vI pYdf ho irhf hY [ keI ipµzF ivc lohVI dy sFJy pYisaf nfl smfj BlfeI dy kµm kIqy jf rhy hn[ ies cµgI qbdIlI ƒ jI afieaf kihxf bxdf hY[ mobfiel qy ieµtrnYWt dy Xuwg ny vI lohVI dy iqAuhfr ’qy afpxf pRBfv pfieaf hY[ hux pµjfbI lohVI dy mOky ’qy aYs.aYm.aYs qy aYm.aYm.aYs rfhIN KuÈI df ieËhfr krdy hn:

‘‘Mungfli di khushbu te gurh di mithaas, Maki di roti te sarso da saag,

Dil de khushi te apneya da pyar, Mubark hoye tuhanu LOHRI da tohar.’’

Happy Lohri

ieµtrnYWt rfhIN lohVI dy mOky ’qy dyÈf-ivdyÈF ivc afpxy sfk-sbµDIaF ƒ eI-myl jF eI-kfrz Byjy jFdy hn [ pirvrqn jIvn df inXm hY, KuÈIaF-KyiVaF dy iqAuhfr lohVI ivc vI pirvrqn afieaf hY [ ies pirvrqn ivcoN pµjfbIaF dI bdl rhI jIvn-jfc ƒ vficaf jf skdf hY[

hvfly qy itpxIaF:-

1.soihµdr isµG bydI, pµjfb dI lok-Dfrf, pµnf 113 2. zf. nvrqn kpUr, pµjfb dy lok iqAuhfr, pµnf 202 3. gurmIq isµG, lokDfrf prµprf aqy afDuinkqf. pµnf 100

!!

dUsry vYWbsfeItF qoN coxvIaF ilKqF (ies kflm ivwc asIN hor vYWbsfeItF qoN coxvIaF ilKqF bfry sMKyp jfxkfrI aqy AuhnF dy ilMk idMdy hF qF ik sfzy pfTk Auh ilKqF nUM vI pVH skx[)

lokF dy ivruwD jMg bMd krn leI avfjL AuTfE BfrqI rfj ny Bfrq dy kyNdrI Kyqr aMdr lokF `qy Jptx leI byimsfl pwDr `qy surwiKaf qfkqF jmHF kr leIaF hn[ ieh BfrqI rfj vloN ies dysL ivwc rih rhy lokF iKlfP ivwZIaF jMgF ivwcoN sB qoN qfjLf jMg hY[ srkfr kihMdI hY ik ies nUM ienHF ielfikaF iKlfP muihMm ies krky clfAuxI peI hY ikAuNik iewQy mfEvfdIaF df iswkf cwldf hY aqy ienHF ielfikaF `c kyNdrI jF sUbf srkfrF dI aQfrtI nhIN cwldI[ ... awgy pVHn leI kilwk kro: http://forumpunjab.wordpress.com/

“grIn hMt”: mfEvfdIaF, afidvfsIaF jF “kudrq df isLkfr” kudrq nfl CyV-CfV Kqrnfk huMdI hY[ pr Bfrq srkfr “kudrq df isLkfr” krn jf rhI hY[ afidvfsI ielfikaF `c mfEvfdIaF nUM htfAux leI ivwZy gey aprysLn df nFa “grIn hMt” rwiKaf igaf hY[ vYsy afpxy hI lokF iKlfP Bfrq srkfr df ieh koeI pihlf gRih XuwD nhIN, blik pihlF keI dPf aijhf ho cuwikaf hY[ ... awgy pVHn leI kilwk kro: http://ghulamkalam.blogspot.com/2009/10/blog-post_26.html

pMjfbI sfihq df bhu-pwKI lyKk sfDU ibinMg- mulfkfqI: sqnfm isMG Zfh vqn dy sih-sMpfdk sfDU ibinMg nfl mulfkfq pVHn leI kilwk kro: http://www.likhari.org/Likhari%20Pages%202009/5556%20satnam%20singh%20dha_mulaqat_sadhu%20binning%2013%2

0November%202009.htm

mYN busL dy iCwqr ikAuN mfiraf...? - muMqjLr al-jLYdI sfbkf amrIkI rfsLtrpqI dy iCwqr mfrn vfly ierfkI pwqrkfr muMqjLr al-jLYdI ny jylH `coN afAux qoN bfad lMdn dy aKbfr “dI gfrzIan” leI ilKy afrtIkl nUM asIN pMjfbI anuvfd krky quhfzy qwk phuMcf rhy hF[ ieh lyK ierfkI lokF dIaF BfvnfvF dI qrjLmfnI krdf hY[ ... awgy pVHn leI kilwk kro: http://ghulamkalam.blogspot.com/2009/09/blog-post_30.html

Page 65: vqn - WordPress.comvqn akqUbr- dsMbr 2009 - 5 bwicaF nUMidwqIaF hfkF qoN[ mYN surq PVdf hF jdoN mYsuxdf hF DfrF dI avfè df gOx igVdynlLkydf sMgIq glLI c iPrdI bhukr irdm pwiTaF vflLI

vqn

akqUbr- dsMbr 2009 - 65

srgrmIaF 14-15 nvMbr: zf: hrI sLrmf vYnkUvr dy sfAUQ eysLIan BfeIcfry dI iek jfxI pCfxI sLKsIaq hn[ ipCly cflI sflF dy smyN dOrfn Auh sfAUQ eysLIan BfeIcfry dIaF agFhvDU srgrmIaF nfl pUrI isLwdq nfl juVy rhy hn[ ies smyN dOrfn AuhnF ny dunIaF Br ivwc mjLdUrF, GwtigxqIaF, afidvfsIaF, aOrqF aqy hor dwby kucly lokF dy hwkF ivwc cwlIaF lihrF leI sfAUQ eysLIan BfeIcfry ivwc smrQn pYdf krn leI iek mhwqvpUrn Xogdfn pfieaf hY[ AuhnF vloN pfey ies Xogdfn df snmfn krn leI AuhnF dy 75vyN jnm idn AuWqy do idn df smfgm afXoijq kIqf igaf[ 14 nvMbr nUM srI dy inAUtn kimAUintI rIkrIeysLn sYNtr ivwc “ieMpIrIailjLm, sosLiljLm aYNz pIpljL strgljL tUzy” nF hyT iek kfnPrMs krvfeI geI[ ies kfnPrMs ivwc imsLIgn, nOrQ kYrolfeInf, kYlyPornIaf aqy vYnkUvr qoN afey ivdvfnF aqy isafsI kfrkuMnF ny afpxy pypr pVHy[ kfnPrMs dy sLurU ivwc zf: zONgipMg hYn ny cIn dy siBafcfrk ienklfb bfry bolidaF ikhf ik sfnUM pwCmI mIzIey vloN siBafcfrk ienklfb bfry PYlfeI glq jfxkfrI qoN sucyq hoxf cfhIdf hY[ AunHF anusfr cIn dy siBafcfrk ienklfb ny AuhnF nUM aqy AuhnF vrgy lwKF iksfnF aqy mjLdUrF nUM iek sLkqIsLflI ZMg nfl pRBfivq kIqf sI aqy cIn ivwc smfjvfd Ausfrn leI iek nvIN sLkqI aqy cyqnf pRdfn kIqI sI[ zf: rObrt vIl ny vI cIn dy siBafcfrk ienklfb bfry bolidaF ikhf ik awj dunIaf Br ivwc smfjvfd dI AusfrI leI cIn dy siBafcfrk ienklfb dI Bfvnf nUM apnfAux dI loV hY[ zf: pfE-XU icMg ny afpxy pypr ivwc dlIl idwqI ik dunIaf Br ivwc PYilaf ajokf KyqIbfVI pRbMD afm lokF dIaF loVF dI pUrqI nhIN krdf sgoN aYgrI ibjins nUM kMtrol krn vflIaF muwTI Br kfrporysLnF dy PfieidaF dI pUrqI krdf hY[ ies hI kfrn awj dunIaF Br ivwc kRoVF lok BuwKmrI df isLkfr hn[ AuhnF df ivcfr sI ik jy asIN cfhuMdy hF ik dunIaF dy hr iek iensfn nUM Kfx leI rotI imly qF sfnUM srmfeydfrF dy munfiPaF leI Ausry KyqIbfVI pRbMD nUM Kqm krn leI jwdojihd krnI pvygI[ zf: morzkfeI brfiembrg ny afpxy pypr ivwc ikhf ik pRcwlq rUp ivwc aMqrrfsLtrI isafsq ivwc knyzf df ieh ibMb AuBfrn dI koisLsL kIqI jFdI hY ik ieh iek sLFqI-rwKx vflf (pIs kIpr) aqy mfnvvfdI kdrF kIMmqF leI Xqn krn vflf mulk hY pr aslIaq ies qoN iblkul Ault hY[ AuhnF ny ipCly 100 sflF dy ieiqhfs ivwcoN keI AudfhrnF dy ky dwisaf ik knyzf hmysLF hI dunIaf ivwc sfmrfj dI sQfpqI leI kMm krdf afieaf hY[ kfnPrMs ivwc hfjLr lokF vwloN iehnF ivdvfnF vwloN pysL kIqy pyprF AuWqy BrpUr ivcfr vtFdrf kIqf igaf[ 15 nvMbr dI sLfm nUM grYNz qfj bYNkuiet hfl ivwc iek iznr df pRbMD kIqf igaf[ ies iznr smfgm dOrfn BfeIcfry ivwcoN vwK vwK lokF ny zf: hrI sLrmf vwloN kimAUintI leI kIqy kMm bfry sLlfGfmeI ivcfr pRgtfey[ iehnF lokF ny zf: sLrmf nfl vwK vwK KyqrF kMm krn dy afpxy qjribaF nUM Xfd kridaF AuhnF dI sLKsIaq dy vwK vwK pihlUaF nUM Aujfgr kIqf[ pRogrfm dy aMq AuWqy zf: hrI sLrmf ny smfgm ivwc ihwsf lYx afey lokF df AuhnF nUM idwqy inwG aqy ipafr leI DMnvfd kIqf[ hrI sLrmf dy snmfn ivwc ies smfgm df pRbMD krn vflI kmytI dy mYNbr sn: amrjIq cfhl, srbjIq huMdl, isLMdr brfV, hirMdr mfhl, icn bYnrjI, siqMdr iswDU, crn igwl, aBI iGmry aqy BfnUM poidafl[ (suKvMq huMdl) 8 nvMbr 2009: pMjfbI lYNgUeyjL aYjUkysLn aYsosIeysLn vwloN 8 nvMbr 2009 nMU srI dy PrYNkhrt sYkMzrI skUl ivc dUjf slfnf BfsLx mukfblf krvfieaf igaf[ ies mukfbly ivc bI sI dy skUlF, kfljF aqy ivsLv ividafilaF ivc pMjfbI pVHdy ividafrQIaF ny Bfg ilaf[ pMjfbI dI sfbkf ividafrQx gurlIn BftIaf ny knyzf dy kOmI gIq E kYnyzf nUM bhuq hI surIlI qy BfvpUrq afvfjL ivc gf ky ies pRogrfm dI sLurUafq kIqI[ sfry pRogrfm dI kfrvfeI vI Aus ny bhuq sucwjy ZMg nfl clfeI[ pMjfbI aiDafpkf pRIq huMdl aqy gurjIq pwqV ny mukfbly dy jwjF vjoN sfry PYsly bhuq isafxp nfl kIqy[ ies mukfbly nMU iqMn ihwisaf ivc vMizaf igaf sI[ pihly do ihwisaf ivc muwZly isKFdrU aqy ivksq isKFdrU sn[ AunHF nMU BfsLx iqafr krn leI hyT ilKy ivsLy idwqy gey sn : 1. bI sI nUM AulMpiks dy Pfiedy hoxgy jF nuksfn 2. bI sI ivwc byGiraF dI smwisaf 3. jIvn ivwc KyzF dI mhwqqf

Page 66: vqn - WordPress.comvqn akqUbr- dsMbr 2009 - 5 bwicaF nUMidwqIaF hfkF qoN[ mYN surq PVdf hF jdoN mYsuxdf hF DfrF dI avfè df gOx igVdynlLkydf sMgIq glLI c iPrdI bhukr irdm pwiTaF vflLI

vqn

akqUbr- dsMbr 2009 - 66

4. pMjfbI BfeIcfry ivwc BrUx hwiqaf qIjy ihwsy ivc Auh ividafrQI sn ijhVy pMjfbI ivc inpuMn hox[ AunHF nMU mOky `qy hI ivsLy bfry dwisaf igaf sI[ muZly isKFdrUaF ivc aYstrYz, Prfh rsLId, rojL iZwloN aqy vMdnf itvfxf sn[ vMdnf itvfxf aqy aYstrYz ny BrUx hwiqaf bfry boilaf[ rojL iZwloN ny KyzF dI mhwqqf aqy Prfh rsLId ny byGry lokF nMU afpxy BfsLx df ivsLf bxfieaf[ ieh sfrIaF hI kvFtiln pOlItYkink XUnIvristI dIaF ividafrQxF sn[ Prfh rsLId ny pihlf aqy rojL iZwloN ny dUjf nMbr pRfpq kIqf[ ivksq isKFdrUaF ivc swqvyN gryz qoN lY ky XUnIvristI pwDr qwk dy ividafrQI sn[ isLvrfj isMG muMzI, suKpRIq kOr pUnIaf, rxdIp kOr huMdl, lvpRIq kOr igwl, sMdIp kOr bfgVI, aimRq kOr mTfVU, ipMRs rMDfvf, pfl ZINzsf, pRBjoq kOr, rmndIp isMG rMDfvf, AujYLr muhMmd, mndIp isMG prhfr, vnIq srf, irdm kOr aqy hrpRIq kOr ny ies mukfbly ivc Bfg ilaf[ ienHF ivcoN bhuiqaF ny BrUx hwiqaf aqy KyzF dI mhwqqf nMU afpxy BfsLx df ivsLf bxfieaf[ rmndIp rMDfvf ny EilMpks KyzF dy bI sI dy lokF AuWpr pYx vfly prBfv bfry aMkiVaF sihq bhuq BfvpUrq qrIky nfl afpxI gwl khI[ AusnMU pihly aqy pRBjoq kOr nMU dUjy drjy leI cuixaf igaf[ qIjy ihwsy ivc bljIq kOr, prnIq kOr iswDU, amnjoq idEl, ievnIq isMG bYNs, isMmI iZwloN, aqy aiBrUp isMG cImf ny Bfg ilaf[ ies Bfg ivwcoN ievnIq bYNs nMU pihlf aqy isMmI iZwloN nMU dUjf ienfm idwqf igaf[ iek nMny bwcy mohnjIq CInf ny ‘mYN iek bIbf bwcf hF’ kivqf pVHI[ isLvrfj isMG muMzI ny ‘afE myry hfxIEN nf lV lV mrIey’ gIq gfieaf[ gurlIn BftIaf ny iek pMjfbI lok gIq qy pRoPYsr mohn isMG dI kivqf ‘Cwqo dI byrI’ vI suxfeI[

(BfsLx mukfbly ivwc ihwsf lYx vfly ividafrQI aqy plI dy vflMtrIar)

aKIr ivc pMjfbI lYNgUeyjL aYjLUkysLn aYsosIeysLn (plI) dy pRDfn blvMq isMG sMGyVf ny plI mYNbrF sfDU ibinMg, rxbIr jOhl, pRIq huMdl, pfl ibinMg, amn qwgV, rimMdrjIq DfmI, suKvMq huMdl, rijMdr pMDyr, suwKI bYNs qy privMdr DflIvfl dI jfx pCfx krvfeI[ AunHF ny dIpk ibinMg PfAUNzysLn, sQnfk gurU GrF aqy hornF vloN idwqI ivqI mwdd leI aqy smuwcy pMjfbI mIzIey aqy vlMtIarF df DMnvfd kIqf[ (hrpRIq syKf) 12 akqUbr 2009: bfad duiphr srI dy grYNz qfj bYNkuiet hfl ivc ieiqhfskfr sohx isMG pUnI dI ikqfb ‘knyzf dy gdrI XoDy’ df lok arpx jsLn mnfieaf igaf[ coKIL igxqI ivc phuMcy lokF dI hfjLrI ivc ies ikqfb nMU knyzIan ieiqhfskfr zf[ ihAU jOhnstn aqy moZI gdrI sLhId BfeI blvMq isMG dI nMUh bIbI rqn kOr ny sFJy qOr `qy lok arpx kIqf[ sfDU ibinMg ny ies smfgm df sMcfln kIqf[ ies mOky nftkkfr pROPYsr ajmyr aOlK df snmfn vI kIqf igaf[

Page 67: vqn - WordPress.comvqn akqUbr- dsMbr 2009 - 5 bwicaF nUMidwqIaF hfkF qoN[ mYN surq PVdf hF jdoN mYsuxdf hF DfrF dI avfè df gOx igVdynlLkydf sMgIq glLI c iPrdI bhukr irdm pwiTaF vflLI

vqn

akqUbr- dsMbr 2009 - 67

ies ikqfb ivc sohx isMG pUnI ny ds sfl dI Koj AuprMq 41 knyzIan gdrI XoiDaF dIaF jIvnIaF ilKIaF hn[ ikqfb dI pMj sO kfpI dI ies mOky `qy hI ivkrI ho geI[ ies mOky bhuq sfry lokF ny ies ikqfb aqy smfgm AuWqy afey Krc leI sohx isMG pUnI dI afriQk mdd vI kIqI[ ienHF ivcoN bhuqy gdrI XoiDaF dy pRIvfrF nfl sbMDq sn[ ies smfgm ivc knyzf dy gdrI XoiDaF dy 16 pRIvfrF df snmfn pMjfbI BfeIcfry nfl sbMDq aYm aYl ey aqy aYm pIaF vwloN krvfieaf igaf[ ieh pRIvfr BfeI blvMq isMG, drsLn isMG knyzIan, kfmryz iekbfl huMdl, BfeI rqn isMG rfeypur zwbf, BfeI jvMd isMG nMgl, jQydfr pRqfp isMG kotPqUhI, BfeI nrMjx isMG pMzorI, BfeI bqn isMG, BfeI imwq isMG pMzorI, BfeI bicMq isMG ruVkf klF, BfeI pfKr isMG ZuzIky, BfeI hridwq isMG kotPqUhI, bwbr hrI isMG suMZ, bwbr sLhId BfeI DMnf isMG, BfeI nigMdr isMG igwl cUhVcwk, BfeI dlIp isMG Pfhlf qy BfeI hridwq isMG zwlyvfl nfl sbMDq sn[ styj qoN ies ikqfb nMU jIa afieaF afKx vfilaF ivc hyT ilKy nF sn: zf sfDU isMG, sfDU ibinMg, ajmyr rozy, ipRMsIpl ksLmIrf isMG, zf ihAU jOhnstn, gurpRIq isMG, Aujl dusFJ, suK DflIvfl, hYrI bYNs, rfj cOhfn, jgrUp brfV, dyv hyar, bIbI vIrF, rivMdr igwl aqy gurivMdr DflIvfl[ aKIr ivc sohx isMG pUnI ny gdrIaF dy pRIvfrF aqy afpxy pRIvfr Kfs krky afpxI jIvn sfQx ivMnI df ies Koj ivc idwqy sihXog leI DMnvfd kIqf[ AunHF ny ies Koj sPr dIaF kuJ khfxIaF df vI ijLkr kIqf[ (hrpRIq syKf)

!!!

bI sI dy pMjfbI lyKkF dy nF

sMn 2009 qoN XU bI sI dy eysLIan stwzIjL ivBfg vloN hr sfl bI sI dy iek pMjfbI lyKk df snmfn krn dI iprq sLurU kIqI geI hY[ ies iprq aDIn apRYl 2009 ivwc pihlf ienfm gurcrn rfmpurI nUM pMjfbI sfihq ivwc smuwcy jIvn kfl dOrfn pfey vwzmuwly Xogdfn leI idwqf igaf sI[ 2010 ivwc Aus lyKk df snmfn kIqf jfvygf ijs dI ikqfb ipCly iqMnF sflF (2007 qoN 2009 qwk) ivwc CpIaF ikqfbF ivwcoN sB qoN aihm jF Kfs hovy[ ikqfb dI aihmIaq bfry PYslf bI sI dy lyKkF dI iek pYnl krygI[ agly sfl iPr bI sI dy iksy hor lyKk nUM smuwcy jIvn kfl dOrfn pfey Xogdfn leI snmfinq kIqf jfvygf aqy Aus qoN agly sfl iPr iksy nvIN ikqfb leI snmfn idwqf jfvygf[ ies snmfn ivwc snmfn icMn dy nfl 1000 zflr dI rkm idwqI jFdI hY[ ies ienfm dy mukfbly leI nF drj krfAux leI lyKk Kud jF AuhnF dy dosq imwqr sfnUM ipCly iqMnF sflF dOrfn CpI lyKk dI ikqfb aqy sI. vI. (lyKk df sMKyp jIvn ibErf) Byj dyx[ ikqfb aqy sI vI dIaF pMj kfpIaF (hr pYnl mYNbr leI iek kfpI) 8 jnvrI 2010 qwk ByjIaF jfx[ ikqfb Byjx leI pqf hY: Punjabi Writers

Department of Asian Studies

1871 West Mall

UBC Asian Centre

Vancouver BC V6T 1Z2

Attention: Sukhwant Hundal

ieh snmfn 24 aprYl 2010 nUM XU bI sI ivwc pMjfbI bolI dy jsLn dOrfn kIqf jfvygf[ ies jsLn ivc lyKk, ivdvfn, ividafrQI, mfpy aqy pMjfbI BfeIcfrf sLfml hovygy[ ies smyN pMjfbI bolI qy sfihq bfry BfsLx dyx leI amrIkf qoN iek ivdvfn, PLrInf mIr (XunIvristI afPL imsLIgn) afvygI[ jsLn ivwc pMjfbI lyK mukfbly ivwc ijwqy hoey ividafrQIaF nUM vI ienfm idwqy jfxgy, aqy XU bI sI dy pMjfbI ividafrQI nftk, kivqfvF, afid pysL krngy[ ieh jsLn hr sfl XU bI sI (vYnkUvr) dy eysLIan stwzIjL ivBfg vloN hrjIq kOr iswDU dI Xfd ivwc mnfieaf jFdf hY[ hrjIq kOr iswDU (1937-2007), iek cMgI pqnI, mF, qy aiDafpkf sI, aqy ividaf, pMjfbI bolI aqy siBafcfr, aqy nfrIaF dy hwkF dI smrQk sI[ jsLn jF lyK mukfbly bfry hor jfxkfrI leI www.asia.ubc.edu, “events” dy Qwly vyKo[ jF suKvMq huMdl nUM 604-644-2470 ’qy Pon kro[