Virtutes cardinales ethico emblemate expressae : ad praenob. et … · 2009. 11. 11. ·...

68

Transcript of Virtutes cardinales ethico emblemate expressae : ad praenob. et … · 2009. 11. 11. ·...

Page 1: Virtutes cardinales ethico emblemate expressae : ad praenob. et … · 2009. 11. 11. · queadTeVirtiisillatua;neque(blaredit,fed &reliquasfecumdeducit,ciimvnaomnium focietasfit.EgoverbidinfuperefFecivtne
Page 2: Virtutes cardinales ethico emblemate expressae : ad praenob. et … · 2009. 11. 11. · queadTeVirtiisillatua;neque(blaredit,fed &reliquasfecumdeducit,ciimvnaomnium focietasfit.EgoverbidinfuperefFecivtne

y»T<'rfri\ii",iviiTi''<rifftTOtWFiy>»tfBiaMM

.-i.>K>-^.x^:f.i^^^J0^'^j^^^

Page 3: Virtutes cardinales ethico emblemate expressae : ad praenob. et … · 2009. 11. 11. · queadTeVirtiisillatua;neque(blaredit,fed &reliquasfecumdeducit,ciimvnaomnium focietasfit.EgoverbidinfuperefFecivtne
Page 4: Virtutes cardinales ethico emblemate expressae : ad praenob. et … · 2009. 11. 11. · queadTeVirtiisillatua;neque(blaredit,fed &reliquasfecumdeducit,ciimvnaomnium focietasfit.EgoverbidinfuperefFecivtne

*v>

Page 5: Virtutes cardinales ethico emblemate expressae : ad praenob. et … · 2009. 11. 11. · queadTeVirtiisillatua;neque(blaredit,fed &reliquasfecumdeducit,ciimvnaomnium focietasfit.EgoverbidinfuperefFecivtne
Page 6: Virtutes cardinales ethico emblemate expressae : ad praenob. et … · 2009. 11. 11. · queadTeVirtiisillatua;neque(blaredit,fed &reliquasfecumdeducit,ciimvnaomnium focietasfit.EgoverbidinfuperefFecivtne

Digitized by the Internet Archive

in 2009 with funding from

University of lllinois Urbana-Champaign

http://www.archive.org/details/virtutescardinalOOcate

Page 7: Virtutes cardinales ethico emblemate expressae : ad praenob. et … · 2009. 11. 11. · queadTeVirtiisillatua;neque(blaredit,fed &reliquasfecumdeducit,ciimvnaomnium focietasfit.EgoverbidinfuperefFecivtne
Page 8: Virtutes cardinales ethico emblemate expressae : ad praenob. et … · 2009. 11. 11. · queadTeVirtiisillatua;neque(blaredit,fed &reliquasfecumdeducit,ciimvnaomnium focietasfit.EgoverbidinfuperefFecivtne
Page 9: Virtutes cardinales ethico emblemate expressae : ad praenob. et … · 2009. 11. 11. · queadTeVirtiisillatua;neque(blaredit,fed &reliquasfecumdeducit,ciimvnaomnium focietasfit.EgoverbidinfuperefFecivtne
Page 10: Virtutes cardinales ethico emblemate expressae : ad praenob. et … · 2009. 11. 11. · queadTeVirtiisillatua;neque(blaredit,fed &reliquasfecumdeducit,ciimvnaomnium focietasfit.EgoverbidinfuperefFecivtne
Page 11: Virtutes cardinales ethico emblemate expressae : ad praenob. et … · 2009. 11. 11. · queadTeVirtiisillatua;neque(blaredit,fed &reliquasfecumdeducit,ciimvnaomnium focietasfit.EgoverbidinfuperefFecivtne

a:ntv£fpi^ ex oryi' miATsTA.M.DC.

Page 12: Virtutes cardinales ethico emblemate expressae : ad praenob. et … · 2009. 11. 11. · queadTeVirtiisillatua;neque(blaredit,fed &reliquasfecumdeducit,ciimvnaomnium focietasfit.EgoverbidinfuperefFecivtne
Page 13: Virtutes cardinales ethico emblemate expressae : ad praenob. et … · 2009. 11. 11. · queadTeVirtiisillatua;neque(blaredit,fed &reliquasfecumdeducit,ciimvnaomnium focietasfit.EgoverbidinfuperefFecivtne

PR^NOBILI AC GENEROSODOMINO

D. FRANCISCODE KINSCHOT,

Toparchae de Kinfchot, Riuiere^ letteSc

Ganshorn^ Catholicae Maieftati in fupre-

maArarij ac Dominiorum Regiorum per

Belgium Curia a ConfiHis^&c. recensin-

ter Equites Ordinis Militaris S. I a c o b i

folemniter inaugurato.

o V I honoris auipiciis venio

gratulatum . Nam pr^ter re-

centem illam inter fupremos

^rarij Regij Confiliarios (et-

lam Commis voce vulgari

)

dignitatem, tam nobili glo-

riosaqueCruce, qualis ea eft quas a ian6to Ia-

COBO nomen habet, dignum Te, Generofe

Domine, Catholica Maieftas iudicauit ? cuius

. * 2 nomi-

Page 14: Virtutes cardinales ethico emblemate expressae : ad praenob. et … · 2009. 11. 11. · queadTeVirtiisillatua;neque(blaredit,fed &reliquasfecumdeducit,ciimvnaomnium focietasfit.EgoverbidinfuperefFecivtne

nominc auclontateqiie ExccUentiflimus Prin-

ccps Marchio dc Caraccna , Comes de Pinto,

eidem Maieftati a Cubiculis, fummus in hilfce

partibus DuClorEqueftrium copiarum, & ipfe

Eques Ordinis S. I A c o B i , in ampliflimo con-

reHii Marchionum^ Comitum , Baronum alio-

rumqucEquitum Crucis iftius^ Te mjlitari illa

dignitatc recens inaugurauit. Et iam ante per

alios munerum publicorum gradus viam tibi

munieras. Parentemfilius fequerispaflibusnon

imparibus^indolenon dcgencri.IllcjVtiob fidcm

integritatemque iam per annos vigintiquinque

fupremi jErarij Regij Thefaurarius fuit, ita ob

negotiorum experientiam, rerum cognofcenda-

rum facilitatem, iudicandarum maturitatem^

agendarum dexteritatem , ob merita denique

non vulgaria ab eadem illa Maieftate in fum-

mum illud Comilmm Stfttm fuit adlectus. Quihonos vti in Repub. ampliflimus eft , ita fane

paucorum eft : omnes annulo pofTent infcribi.

AdTe veroquod attinet; pergisquo cc^pifti pe-

de puer atque adolefcens, quando in litterarum

Pateftra quoties ad vlteriorem fcholam ^ totics

quafi ex ^dc Virtutis ad noui Honoris templum'

vide-

Page 15: Virtutes cardinales ethico emblemate expressae : ad praenob. et … · 2009. 11. 11. · queadTeVirtiisillatua;neque(blaredit,fed &reliquasfecumdeducit,ciimvnaomnium focietasfit.EgoverbidinfuperefFecivtne

videbare confcendere. Teftis oculatus refero-

cum Bruxella^,Humaniorum ftudiorum Lyc^eo

Pracfedius, per fexannos morum tuorum indu-

ftria:quefpe6latorinterfuerim5 vndeiam maior

quoque mihi caufa atquc neceflitas hifce tuis

fucceflibus amice gratulandi. Ceteriim, par de-

inde tua &ampliorinPhilofophi3S&Iurisvtriuf^

quc decurfu gloria . Noucras fiquidem veram

animi nobilitatcm, poft Virtutum decus, efle

(cientiam. Neque ftudia tantum tua plena fuere

commendationis,fed & itinera: in quibus tamen

multi, id artatis prsefertim, quantum oculis con-

fpiciunt, tantum c^cutiunt animis; &: dum pe-

dibus re£la iter intendunt,moribuslongeexor-

bitant. Tantumvalet indeteriorem partemna-

tionum contagio, atq; infolefoens per abfentiam

parentum libertas. Et nullibi tam liquide fcrax

virtutum folum eft.cui non fuum quoqjviticrum

lolium fit. Ira in Italiam profeftus es, ita Romasverfatus^vt nihil inde nifi vere Romanumad eft

cum laude virtuteque coniun£tum, reportaris.

Quid dicam^ quibusducibus id omne confece-

ris ? imb quibus & modo ad fublimiora con-

icenderis?ve£tumTedixeroQuadrigaVirrutum

*3 earum.

Page 16: Virtutes cardinales ethico emblemate expressae : ad praenob. et … · 2009. 11. 11. · queadTeVirtiisillatua;neque(blaredit,fed &reliquasfecumdeducit,ciimvnaomnium focietasfit.EgoverbidinfuperefFecivtne

earuxn, quarum hic fpeciem quamdam exhibeo.

Quaterna! funt 5 Cardinales funt: inquibusom-

nis honefti reftique cardo voluitun Agnofcifhe

eas lam pndem Tibi plufquam in imagine notif

fimas? Cum Gymnafium htterarium (de quoiam antc) earum tabuhs emblematicis, amphsatque egregie depictis,& ad fpecimen dodlrinx

& ad loci fplendorem inftrui quondam cura-

rcm y Tu Humanitatis eo tempore alumnus, ex

ilhs eam adornandam fufcepifti, quse ita lUic

etiamnum perdurat, vt fine nominis tui recor-

datione confpici nequeat, & cuius hneamcnta

hic quoquejCiim eam iterum in effigie contue-

bere, facile animo recurrent. FoRTiTVDO ea eft,

quafi dux qu^dam, imo meduha ceterarum at-

que firmamentum . Equitum iha virtus propria

eft; vt abs te fic quondam adumbrata , nouohuic decori velut augurio quodam iam tumprcelufiffe dicenda fit. Eam, vti& rehquas, nonfatis habui tum videre depi£tas coloribus , nifi

poftea quoque cernerem asri incifas. Quod qui-

dem eo animo efFeci vt latiiis fpargerentur, vt-

que etiam papyro impreffa^ perennarent magis,

ciim fiia quoque chartis seternitas fit. Redit ita-

que

Page 17: Virtutes cardinales ethico emblemate expressae : ad praenob. et … · 2009. 11. 11. · queadTeVirtiisillatua;neque(blaredit,fed &reliquasfecumdeducit,ciimvnaomnium focietasfit.EgoverbidinfuperefFecivtne

que adTe Virtiis illa tua; neque (bla redit, fed

& reliquas fecum deducit , ciim vna omniumfocietas fit. Ego verb id infuper efFeci vt ne

incompta: incomitatacque redirent^fed aliquanto

ampliorc verborum fententiarumque apparatu

inftru6ta:. Quas ipfas (non tantum earum fimu-

lacra) vti perpetuas D. T. Comites voueo ac

Magiftras , ita munerum ampliflimorum euen-

tus auguror longe fecundifHmos Isetiflimosque,

notida vetere, nouo femper afFe6lu

Tuus^

GenerofifHme Dominc,

Jff^cohus Catcrm

Soc. Iesv.

Ancucrpise, Kal. lunij,

M. DC. XLV.

FOR-

Page 18: Virtutes cardinales ethico emblemate expressae : ad praenob. et … · 2009. 11. 11. · queadTeVirtiisillatua;neque(blaredit,fed &reliquasfecumdeducit,ciimvnaomnium focietasfit.EgoverbidinfuperefFecivtne

FORMA, COLOR, ORIGOCRVCIS S. lACOBIMORALITER EXPOSITA:

AD EQVITEM FRANCISCVM.

K\yigladiofrmilis,gladtj qtiocj^ nomine di^:

Ille agere ingentes res docet^ illapati,

Propatria^ Deoj^ dare atit haurire cruorem

En Cruxfanguineo murice tin^ monot.

^N^empe agere atque fati I a c

o

b v m fortiter enfis

Impulit: hincgladio lausj^ decusq^ Cruci,

Sanguine I a c o b i, M.aurorumfanguine mucro

Cum ruhuity dilj?ar caufa ruhori^ erat.

Tro Cruce I a c o b v s cecidtt , cdo^fuperlies

Tro Cruce harharicos contudit enfe T>uces,

Hincgladiatn nouosfhi (rux delegit alumnoSy

Regius Heroa^dum Cruce fgna4^ honos,

Vt tihi defuerit I a c o b i nomen^ honorem^

Glupndam& Francifco Crux dedit ipfafuu?fu,

Ergo Crucemgladiumj^ pari moderamine iung^:

Franciscvm ^/? Eqvitem (rux gladim^

prohantj.QVA-

Page 19: Virtutes cardinales ethico emblemate expressae : ad praenob. et … · 2009. 11. 11. · queadTeVirtiisillatua;neque(blaredit,fed &reliquasfecumdeducit,ciimvnaomnium focietasfit.EgoverbidinfuperefFecivtne

' CLV A D R I G AVIRTVTVM CARDINALIVM

VITi£HVIVSVIATORIBVS EXHIBITA.

ITA njiaefi: currme^ an equ^fedthujve terenda^

Nec curru hiec, nec equis , nec pede trita njia e^'

Imo &" equis fedibusque O" curru hac tpur: eunti

Nempe animo ajfeSius pro fede duBor erit,

Et Vtrtus currumque O* equos fcit fie5Iere , Falior:

Tro curru ijel equps certtus ipfa njehet.

Non bigas ego iam trtgojque hic ordine ducam:

Tempora dum pretium grandtus ifia petunty

Maiorisque iubar pomp^ flrepiturnque: quadrigas

Non folus ruttlo tramtte Phocbus agit:

Terra auratarum quatttur jplendore rotarum:

Tot fub quadrpjugis terra Jattfcit equis,

^uo properant ? fepe ad lauta; dtfbendia fortis:

K^etiC, pauperies a^ltima fipe loco eH.

Sluam Diu£ ejficiunt quatuor prjebentque i Quadriga

Veclorem ad fummas commoda ducit opes.

Kdbur huic Dea dat Fortis j Moderaca lupatos,

Temonem Prudens dirigtt^ ^qua rotas,

Hac tutum per mille ^zfehtt difcrimina njit^,

Altitis extli plebe foloque leuat ,•

Bliamque fuum fuper aurea fidera portat:

Nam rheda esl^ nuUos quA Vhaethontas habet,

A P R V-

Page 20: Virtutes cardinales ethico emblemate expressae : ad praenob. et … · 2009. 11. 11. · queadTeVirtiisillatua;neque(blaredit,fed &reliquasfecumdeducit,ciimvnaomnium focietasfit.EgoverbidinfuperefFecivtne

PRVDENTIiE ICONISMVS.

HEVS, IVVENIS, Oyo PROPERAS;SERPENTEM METVIS

QVEM DIVA COMPLECTITVR?NON IS EST Q^I TE MORDEAT^SED QVI VERAM DOCEAT

PRVDENTIAM^QVAM SERPENTIS

Qjy O Qjy E SYMBOLOI P S A O L I M E X PR E S S I T

YERBI INCREATI, INCARNATIS A P I E N T I A.

SED ET SPECVLVM ASPICE,NON QVO CINCINNOS ORDINES,AVT FACIE TENVS TIBI BLANDIARE-,

SED Q^O TEIPSVMP E RV I D E A S P E N I T I V S

,

ET

Page 21: Virtutes cardinales ethico emblemate expressae : ad praenob. et … · 2009. 11. 11. · queadTeVirtiisillatua;neque(blaredit,fed &reliquasfecumdeducit,ciimvnaomnium focietasfit.EgoverbidinfuperefFecivtne
Page 22: Virtutes cardinales ethico emblemate expressae : ad praenob. et … · 2009. 11. 11. · queadTeVirtiisillatua;neque(blaredit,fed &reliquasfecumdeducit,ciimvnaomnium focietasfit.EgoverbidinfuperefFecivtne
Page 23: Virtutes cardinales ethico emblemate expressae : ad praenob. et … · 2009. 11. 11. · queadTeVirtiisillatua;neque(blaredit,fed &reliquasfecumdeducit,ciimvnaomnium focietasfit.EgoverbidinfuperefFecivtne

5

ET ANIMI SEN5A ATQVE CONSILIA

CLARIVS PERSPICIAS,PERFICIAS SECVRIVS.

ABI MODO qyO LVBET.AD METAM TENDIS,

QVAM PROCVL DEMONSTRAS?SAPIS, SI QVlbCLYID AGASFINEM R E S P I C I AS-,

MEDIA DISPICIAS, QVIBVS PERVENIAS.

S E Q^ ERE RATIONEM,NON IMPETVM;

I L L A R E C T E:

S E Oy ERE CONSILIVM,NON LIBIDINEM;

ILLO MATVRE OPERABERE.ITA,LICET SIS IN VERE ANNORVM,REPERIES TE INAVTVMNO VIRTVTVM:

QVIA SIC, VEL IVVENISABSQVE SENIO, SENEX ERIS.

A 2. SISTE

Page 24: Virtutes cardinales ethico emblemate expressae : ad praenob. et … · 2009. 11. 11. · queadTeVirtiisillatua;neque(blaredit,fed &reliquasfecumdeducit,ciimvnaomnium focietasfit.EgoverbidinfuperefFecivtne

tia.

Iu(litia>

SISTE HIC VEL IN LIMINE LECTOR:PAVCIS TE VOLO.

RVDENTi.€ lcontfmumfnucis dedi; hoc cjl.icorjem etus

rtonejfigie tantum^fcd CT oratione exprcffam. ExtndCy

pauio ampliorem eiti^ defcriptionem non vcrbis mcis ne^^

ctiam Sacrarum Litterarum Patrumj^ tejlimoniis , fedex ipsa Gentilitate dcpromptis adiiciam

;quo conjlet fci'

hcety qnantum virtutcs HIa (idem cnim agam in ceterisjcum ipsa natu-

rafint coniunEiA^ hominicj^propri<& Ratione vtenti. Et quidem ciim hic

von agam CHagiJlrtm autDo6lorem, fed paucularum imaginum in-

terpretem, non eji mihi animu4 pltirium Auciorttm tahulas proferre^y

citm pro breuitate mihi propojita , omnium inflar mihi futurt^Jit

M. T. Ciceroj qui omnia hominis ofjicia virtufum harum honejlate

dejiniuit. Jgitur ea ex tribus ojficiorum iibrisfelegi,cr catenata ver-

borum iiiius fententiarum^ ferie ( etfinon vbi^ librorum iiitt^ts ac io^

corum ordine ) contexui qux huc facere videbantur. Eiegantiits remexprimere non potui, quam ipjis verbis Oratorum maximi; apius non

fotui^quam fententiis eiufdem,Philofophorum non infmi: ciim Orator

fefe etiarn philofophum citm hic ttm alibi non profteatur tantiim,

fcd ojiendat.

DE VIRTVTIBVS CARDINALIBVSV N I V E R S I M.

ExCiceronis lihro i. de Ojficiis.

M N E quod Iioneftum efl id quatuor partiiim

oritur ex aliqua: aut enim in Perfpicientia veri

folertiaque verfatur ; aut in hominam Societa-

tetuenda, tribuendoquc fuum cuique & rerum

contradarum fide j aut in animi excelfi atquc inuidri

Ma-

Page 25: Virtutes cardinales ethico emblemate expressae : ad praenob. et … · 2009. 11. 11. · queadTeVirtiisillatua;neque(blaredit,fed &reliquasfecumdeducit,ciimvnaomnium focietasfit.EgoverbidinfuperefFecivtne

s

Magnitudine ac roborc ; aut iii omnium qu^ fiunt quxque Fonitudo.

dicuntur orJine & modo , in quo eftModeftia &Tcmpe- Tempe-ranria. Qux quatuor quamquam inter fe colligata atque rantia.

implicita lunt j tamcn cx fingulis certa Officiorum genera

nafcuntnr.

P R V D E N T I A

^efcriftn ex lihris Officiorum Ciceronis,

X quatuor locis^in quos Iionefti naturam vim-que diuifimus, primus ille qui in veri cognitio-

ne confiftit^maxime naturam contingit numa-nam. [L/i.i.] Nam inter hominem & belluam

hoc maxime intereft, quod li^c tantum,quan-

tum fenfii mouetur, ad id folum quod adeft quodque prcC-

fens eft fc accommodat,

paululum admodum fentiens

pr:steritum aut futurum : homo autem,quoniam rationis

eft particeps^confequentia cernit, principia & caufas rerum

videt, earumq; progreniis & quafi anteceffiones non igno-

rat, rebusque pracfentibus adiungit atque annedit futuras:

facile totius \\tx curfiim videt^ad eamque degendam prae-

parat res neceffarias. [L/^.i. ] Vnde in primis hominis eft

propria veri inquifitio atque inueftigatio. Quod enim ve-

rum fimplex fincerumque eft, id eftnaturas hominis aptif-

fimum. [Ltb. i. ] Et quidem princeps omnium virtutum

cft illa Sapientia quam Iq^p^im Grasci vocant. Prudentiam

enim, quam <i>esvy\oiv dicunr, aliam quamdam intelligimus,

quae eft rerum expetendarum. fligiendarumque fcicntia: illa

autem fapientia,quam principem dixi,rerum eft diuinarum

A 3 atque

Page 26: Virtutes cardinales ethico emblemate expressae : ad praenob. et … · 2009. 11. 11. · queadTeVirtiisillatua;neque(blaredit,fed &reliquasfecumdeducit,ciimvnaomnium focietasfit.EgoverbidinfuperefFecivtne

atqiie humaiiaaun fcicntia. [ L/i.i.]Quamqiiam illi ipfi

dod;i'inx lludiis & fapientice dediti , ad hommum vcilica-

tem luam fapientiam,prudentiam intelligentiamque po-

tidimum confcmnt. [Lib.i.] Nam veri inueftigandi ftudio

a rcbus agendis abduci, contra officium eft: virtutis enimJaus omnis in a6lione confiftit. Itaque omnis cogitatio

motufcjue annni aut in confiliis capiendis de rebus lione-

ftis & percinentibus ad bene beateque viuendum auc in

ftudiis fcientix cognitionifq^ vcrfatur.[L/^.i.]Cognitionem

prudenciamque fequetur confidcrata adlio ; ita nt, vc con-

fiderate agere, pluris fit quam cogitare prudenter. [ Liki,]

Adrem gerendam autem qui accedic, caueat ne id modoconfideret, quam illa res honefta fit , fed vc eciam habeai

cfficiendi facukacem . In quo ipfo confiderandum eft, ne

auc cemere defperec propcer ignauiam , auc nimis confidac

propcer cupidicacem . In omnibus aucem negociis priuf-

quam aggrediarc , adhibenda eft prxparacio dihgens

.

[Lib.i.] Racione vci acq; oracione piudenter, & agere c(uod

agas confiderate , omnique in re quid fit veri vidcre Sc tue-

ri decec ; contraque falh, labi, errare , decipi, tam dedecec

quam dcHrarc^ & mente captum efTe . Omnis autem adiovacare dcbec cemericace & negUgentia^ nec vero agere quid-

quam^cuiusnon poflic caufam probabilem reddere. [Liki.]

In primis aucem conftituendum eft,quos nos & quales eflc

vehmus , & in quo genere vitx : quar dehberacio eft om-nium difficiUima. [Lib.i,] Eftigicuradolefcencis, maiores

nacu vereri, ex hifque eUgere opcimos & probaciflimos,

quorum confiUo atque audoritace nitatur . Ineuntis cnima:tatis infcitia fcnum conftituenda & regenda prudentia

cft. Senibus autem iabores corporis funt minuendi; exerci-

tacioncs

Page 27: Virtutes cardinales ethico emblemate expressae : ad praenob. et … · 2009. 11. 11. · queadTeVirtiisillatua;neque(blaredit,fed &reliquasfecumdeducit,ciimvnaomnium focietasfit.EgoverbidinfuperefFecivtne

7tationcs animi etiam angendas videntiir. Danda vero opera,

vt amicos dc iimentutem, & maxime Remp. confilio6c

prudentia quam plurimiim adiuuent.Nihil eft autem quod

tam deceat, quam in omni re gerenda confilioquecapien-

do feruarc conilantiam. [L/^.i.]

AStutix tollendas funt, caque malitia, qua: vult qui-

dem videri fe enfe Prudentiam, fed abefl ab ea diftat-

que piurimum. Prudentia eft enim locata in deledlu bo-

norum & malorum : malitia, fi omnia qux turpia funt

malafunr,malabonis anteponit.[Lii.5.] Qjiod qui parumprofpiciunt, hi fxpe verfutos homines & callidos admi-

rantes, eorum malitiam fapientiam iudicant : quorum er-

ror cripiendus eft, omnifquc opinio ad eam fpeciem tradu-

cenda , vt honeftis confiliis iuilifque fadis , non fraude 6c

malitia fe intelligant quae velint confequi poffe. [ Lib.z.]

Qui omnia mctiuntur emolumentis dc commodis , neque

ea velint pr^ponderari honeftate , hi folent in deliberan-

do honeftum cum eo quod vtile putant comparare : viri

boni non folent . [L/^.3.] Cum igitur aliqua fpecies vtili-

tatis obie6la eft, nos commoueri neceffe eft ; fed fi, cumanimum attenderis , turpitudinem videas adiundlam ei rei

qu^ fpeciem vtilitatis attuleritjtunc vtilitas nonrequirenda

eft; fed intelligendum , vbi turpitudo fit^ ibi vtilitatem elTe

non polfe. [Lib.y] In quo verbo lapfa confuetudo defiexit

de via, /enfimque eo dedudta eft , vt ab honefto vtile fecer-

neret,&: conftitueret honeftum aliquod quod vtile non

cffet;qua nulla pernicies maior hominum vitx potuit af-

fcrri. [Lib.i.] Aliudvtileinterdum, aliud honeftum videri

iblet faiso : nam cadem vtilitatis quas honeftatis eft reguk.

Qui

Page 28: Virtutes cardinales ethico emblemate expressae : ad praenob. et … · 2009. 11. 11. · queadTeVirtiisillatua;neque(blaredit,fed &reliquasfecumdeducit,ciimvnaomnium focietasfit.EgoverbidinfuperefFecivtne

8

Qui hoc non pra^uidcrk, ab lioc nulla fraus aberit,nul-

lum tacinus. Pcruertunt autcm homincs ca qux funtfun-

damcnta natura^ , cum vtilitatcm ab honeftatc feiungunt.

Efl: enim nihil vtilcquod idem non honcftum ^ ncc quia

vtile honeftum eft , fed quia honeftum, vtile. [L/^.3.]

Mancat crgo, quod turpc fit, id numquam cffe vtile- nc

tum quidcm, cum quod vtile putcs, adipifcare. Hoc enim

ipfum, vtile putarc^quod turpc fit,calamitofum eft.[L/^.3.]

AVrem htc mihi vellicat Cicero , admonet^^ difputatione hac fua

'ultima de vtilitate fucata ,qua cum honeflate coniun^ia non

fit^ de calliditate aliis^ ,qu£ fpeciem quamdam Prudemix pr£ fe fe^

ranty abfmt tamen ab ea quam longifime 5 admonet, inquam, vt fofi

lerA TrudentiA delineationem y falfi& PrudenttA {ft falfa vmquam

dici toteflj qu£ Prudentia efi, qu£ Firtm efl) ideam quamdam exhi-

heam. Paucis itaque & Prudentia dr ceterarmn exinde Firtutum quof-

dam quafi abortui adiiciam. Seddate veniam *verbo . 'Hon ahortiunt

verA virtuteSjViuarum aciionum integra matres atquefo^cundd; ^fi

ftmulacra qtudam virtuium ac monfrafunt, fetm illi virtuttim non

ftint. Laruas itaquevirtutum nunctipabo, njt ex falfts verA^ ex f^ls

fncerdf ex vmbris virtutum virtutes ipfe clariores appareant. Cete-

ritmqttiaf^a ac malAjepigrammatefuntper(iringenda.

LARVA

Page 29: Virtutes cardinales ethico emblemate expressae : ad praenob. et … · 2009. 11. 11. · queadTeVirtiisillatua;neque(blaredit,fed &reliquasfecumdeducit,ciimvnaomnium focietasfit.EgoverbidinfuperefFecivtne

LARVA PRVDENTIiEi

PSEVDOPOLITICA.Ciucs, ciucs, cjnxrcnda pecunia primum cft; Horat.

Virtus poft nummos : fic/ape quifquis amas '^^ ***

Et proprittm decM^^ natorum, atque aurea ruita

Tempora, Sicforaficlantu<zfterquedocent, Horat. ib.

Dtfjimuia tamen , atque nthil nifi puhlica cUma

CommoJa prtuatis anteferenda bonis.

Verha fidem refonenty nil non i/iolahtle celent

TeSiora , promijfis nec moueare datis,

Aura atque Arapart ^vertantur flamine: nam quh

Sorsqueftatusquf iuhent, fle&ert yela decet,

Sincerne mentis fic fucus adulterat aurumy

Sic praeunt ^eris falft profana Sacris-

DoSitor at Sapiens : Ha^c eft prudentia carnis: ^jj ^q^^Qlm nulla eH animi aut ^ltima cura tui. cap. 8,

Ciim potius probitate lucrum eBy fidfum T/ttle honeftoi

^alefcumquey bona cum reputantur opes,

Qrporis hoc totum efty animo ?iil denique reftat.

At prctium pars ha^c corpore maius habet. Ouii. l.u

Sciltcet hac a/ita eHy ftne ^vita animoque ? fi^aci ^ ^^Tro^tcere hoc <uita eH caliiditate fuie ?

Credtte turato : Carnis prudentia mois cft. AdRom.^is fZfaleat 'TJttam mortefouere fuam f cap.8.

B IVSTl^

Page 30: Virtutes cardinales ethico emblemate expressae : ad praenob. et … · 2009. 11. 11. · queadTeVirtiisillatua;neque(blaredit,fed &reliquasfecumdeducit,ciimvnaomnium focietasfit.EgoverbidinfuperefFecivtne

IVSTITIiE ICONISMVS.CREDIS IVSTITIAM VIDEREQVI MVNERA OBTRVDIS>AVDIRE, QVI MINAS INGERl5>CACA ET SVRDA EST

VE R A I V S T I TIA;AT NON^ EA Ci^CITATEQJVAM OBIECTVMOCVLIS AVRVM;

NON EA SVRDITATEqVAM LAVTA PROMISSAEFFICERESOLENT.NIM I VM VIDET,SI AVRVM VIDET:NIMIVM AVDIT,SI BLANDITIAS PERCIPIT. - v

ET VIDET TAMEN,ET CACAEST;ETAVDIT TAMEN,ET SVRDAEST.

V I D E TVT INVESTIGET CRIMINA- qy & PLECT AT;

Page 31: Virtutes cardinales ethico emblemate expressae : ad praenob. et … · 2009. 11. 11. · queadTeVirtiisillatua;neque(blaredit,fed &reliquasfecumdeducit,ciimvnaomnium focietasfit.EgoverbidinfuperefFecivtne
Page 32: Virtutes cardinales ethico emblemate expressae : ad praenob. et … · 2009. 11. 11. · queadTeVirtiisillatua;neque(blaredit,fed &reliquasfecumdeducit,ciimvnaomnium focietasfit.EgoverbidinfuperefFecivtne
Page 33: Virtutes cardinales ethico emblemate expressae : ad praenob. et … · 2009. 11. 11. · queadTeVirtiisillatua;neque(blaredit,fed &reliquasfecumdeducit,ciimvnaomnium focietasfit.EgoverbidinfuperefFecivtne

VT EXPLORET MERITAQVA PRAMIO AtFICIAT:C^CA TAMEN EST,

NE IN HIS PERSONAM RESPICIAT,

A VDITACCVSATOREM ET REVM;

N O N A V D I TADVLATOREM ET MINACEM,QVO MINVS LIBERE

VNICVIQ. IVS SVVM TRIBVAT.TANTA IPSI A GLADIO FIDVCIAET AQVITAS A BILANCE:NEC A SPE ILLECEBRA;NEC A METV TREPIDATIO.INTER VTRVMQVE SEDET

INCONCVSSA;SICVT INTER SIDERA,

SIC ET IN TERRIS

V I R G O,QVAMDIV SIC INCORRVPTA.

Page 34: Virtutes cardinales ethico emblemate expressae : ad praenob. et … · 2009. 11. 11. · queadTeVirtiisillatua;neque(blaredit,fed &reliquasfecumdeducit,ciimvnaomnium focietasfit.EgoverbidinfuperefFecivtne

I V S T IT I ADefcriptnexlihris Officiorum Ciceronls.

VSTITI A,in qua virtucis fpleiidor eftmaxiinus,

ex qua boni viri nominamur [Lib, i.] virtus eft

omnium Domina & RcginaVirtutum.^L/^.^.]

^§ Nihilenim honeftum cile potcft quod lufticia

vacct ; & nuUum eft tempus quod luftitia vacare debear.

[Ltb.i.] Hxc in hominum focictace tuenda tribuendoque

fiium cuique & rcrum contra6larum fide ver{atur. Fun-

damentum enim luftitias eft fidcs, id eftdidlorum conuen-

torumque conftantia & veritas: ex quo quamquam hoc vi-

dcbitur fortafTe cuipiam durius , tamen audeamus imitari

Stoicos, qui ftudiose exquirunt vnde verba fint du(5ba,crc-

damusque quia fiat quod di6tum eft, appellandam fidem.

[Lib.i.] Quamquam autem omnis Vircus nos ad fe allicir,

facitque vt cos diligamus in quibus ipfa inelTe videatur,

tamen luftitia & Libcralitas id maxime eflScit. [Lib,i.]

Fundamentum enim pcrpetua^ commendationis & famae

eft luftitia, fine qua nihil potcft efle laudabile. [Lib. i.} Eacnim, cx qiia viri boni appellantur, mirifica qua^dam res

multitudini videtur: nec iniuria: nemocnim iuftus efle po*

tcft qui mortem,qui dolorcm, qui exiUumjqui egeftatem

ti:ner, aut qui ea qua^his funt contraria a^quitati anteponitj.

maximcque admirantur eum qui pccunia non mouctur,

quod in quo viro pcrfped:um fit, hunc dignum fpedatu

arbitrantur.ltaquc ilia qua: propofita fiint ad gloriam, om-nia luftitia conficit , & bcneuolentiam,qu6d prodcnTc vulc

plurimis, & ob camdcm caufam fidem & admirationem,

quod

Page 35: Virtutes cardinales ethico emblemate expressae : ad praenob. et … · 2009. 11. 11. · queadTeVirtiisillatua;neque(blaredit,fed &reliquasfecumdeducit,ciimvnaomnium focietasfit.EgoverbidinfuperefFecivtne

' '3

quod cas rcs fpcrnit & ncgUgit ad quas pleriqueiiiflamma-

ti auiditate rapiuntur. [Ltb.i.] Hinc nuUa re conciliare fa-

cilius bencuolcntiam multitudinis poiTunt ij qui Reipub.

prsefunr, quam abftincntia & continentia. [Lib.L.] Eft igi-

tur proprium munus Magiftratus , intelligere fe gerere per-

fonam Ciuitatis , debereque eius dignitatem & decus fufti-

ncre, feruare legcs, iura defcribere, ea fidei fuac commiffa

meminifTe. [LtLi.] Itaprobanda eft manfuetudo atquc

clementia,vt adhibeatur Rcip. causa feueritas , fine qua ad=-

miniftrari ciuitasnon potcft. Omnis autem &:animaduer-

fio &c caftigatio contumelia vacare debet, neque ad eius qui

punit aliquem aut vcrbis caftigat, fed ad Reip. vtilitatem

Tcfcrri. Prohibenda autem maxime eft ira in puniendo:

numquam enim iratus qui accedet ad pocnam mediocrita-

tcm illam tcnebit, quas eft inter nimium &parum. Optan-

dum itaque vt ij qui prrefunt Reip. legum fimiles fint,

qux ad punicndum non iracundia fed a:quitate ducuntur.

[L/i.i.] His etiam qui vendunt,emunt,conducuxit, locanr,

contrahendisque negotiis implicantur, luftitia ad rcm gc-

rendam neceflaria eft: cuius tanta vis eft, vt ne ilH quidemqui maleficio & fcelere pafcuntur pojQSnt fine vlla particu-

la luftitix viuere; nam qui corum cuipiam,.qui vna latro-

cinantur, furatur aliquid autclam cripit, is fibi ne in latro-

cinio quidem relinquit locum^ [L/^.z.}

INiuftitixduo genera funt; vnum eorum qui infemnt,

altcrum eorum qui ab iis quibus infenur, fi poflint,noa

propulfant iniuriam.Maximam autem partem ad iniuriam

faciendam aggrediuntur nonriulhjVt adipifcantur ea quse

concupierunt: in quo vitio latiflime patet auaritia. [L/^.i.J

B 5 Dcle-

Page 36: Virtutes cardinales ethico emblemate expressae : ad praenob. et … · 2009. 11. 11. · queadTeVirtiisillatua;neque(blaredit,fed &reliquasfecumdeducit,ciimvnaomnium focietasfit.EgoverbidinfuperefFecivtne

uDeledanc magiiifici apparatus vitxque cultus cum elegaii-

tia & copia, quibus rebus cffedum eft vt infinita pecunias

cupiditas eilct. Maxime autem adducuntur plcrique vt eos

luilitix capiat obliuiOjCLim in imperiorum,honorum, glo-

xix cupiditatem inciderint. [Lib.u] Difficile autem ell,

cum prxftare omnibus concupieris,{cruare a:quitatem,qua[:

elt lurtitix maxime propria. Ex quo fit vt neque difcepta-

tione vinci fe, nec vUo publico ac legitimo iure patiantur;

cxiftuntque inRemp. plerumquc largitores &fa6liofi, vc

opcs quam m.aximas confequantur, & fint vi potius fupc-

dores quam luftitia pares . [Lib.i, ] Ciun autem duobus

modis, ideft, aut vi aut fraude fiat iniuria; fraus quafi

vulpecuixjvis leonis videtur; vtrumque ab hominc ahenif-

fimum, fed fraus odio digna maiore . Totius autem iniu-

ftitix nuUa capitalior eft quam eorum, qui tum cum ma-

ximefallunt, id tamen agunt, vt viri boni effe videantur.

[Ltki.]

Memincrimus autem etiam aduerfus infimos luftitiam

elTe feruandam : eft autem infima conditio & fortuna fer-

uorum.[L^i. i.]Cauendum eft etiam ne maior poena quiim

culpa fit, & nc iifdem dc caufis alij pledantur, ahj ne ap-

pellcntur quidem.

LARVA

Page 37: Virtutes cardinales ethico emblemate expressae : ad praenob. et … · 2009. 11. 11. · queadTeVirtiisillatua;neque(blaredit,fed &reliquasfecumdeducit,ciimvnaomnium focietasfit.EgoverbidinfuperefFecivtne

LARVA IVSTITI^,M I N O R V \I P V N I T I O,

MAIORVM IMPVNITAS.

A T veniam coruis,vexat eenfiira coluinbas,

Territajl ditum forteftatera Ubat.

Terrumpunt hruchique (^ ^efp^e retia^ arachne

^ua de '-vifcerihHs neuefat tpfajuis,

Heu! tenues mufee laqueisfitalibus hierent^

Si di^ar legum eH lufiitiaque tenor:

Si taceant ad magnorum fubfellia noxoJi

Si peccante inflet paupere praco tubam,

Difcite iuftitiam moniti;pars quantula f^erds.

lujiiti£ h<ec dici (n/el magis njmbra) queat l

Si cupias iuftum gen)ina fufpendere lance,

jEquali cunSios ponderelibra probet:

Sin contra s fedet hac DominuSy cui multa fupelkxy

Multaque, pr<eter opes^ gratia, multus honos. .

Lancem totgrauium rerum momenta, njirumqm

Demittent^ terra reftituentque futie.

Tarte aliafiimulus cui necfiuor aulicuSy aut res

Aurea, de furca penfile fiet onus.

n?auperem opum dum nuUa tuuant heu I pondera rerum^

Sic leuitas njacuoe lancps ad aftra njehet.

luuen.

Sat.2.

Perf.

FOR.

Page 38: Virtutes cardinales ethico emblemate expressae : ad praenob. et … · 2009. 11. 11. · queadTeVirtiisillatua;neque(blaredit,fed &reliquasfecumdeducit,ciimvnaomnium focietasfit.EgoverbidinfuperefFecivtne

FORTITVDINIS ICONISMVS.

OyiSQVIS EFFIGIEM SPECTAS '

FORTITVDINIS, ^

VIM EIVS PERCIPE ET IMITARE : j

ARMATA ESTNON MAGIS FERROQVAM GENIO SVO:

ROB V ST ANON TAM CORPORE QVAM ANIMO:

ISTVD ENIM GLADIATORVM EST,

HOC HEROVM.MANV ALTERA SCEPTRVM GERIT,

ET IN SCEPTRO MANVM:OVOD NON TANTVM AGENTIS EST,

ET PR^CLARA INCHOANTIS,

SED AD EXITVM PERVRGENTIS.

ALTERA MANV COMPLEXACRVCEM,NON MINVS IN PATIENDO

QVAM AGENDO INDOLEM PROBAT.

IN ARDVO POrrTA,EXCELSOS ANIMOS,

MAR-

Page 39: Virtutes cardinales ethico emblemate expressae : ad praenob. et … · 2009. 11. 11. · queadTeVirtiisillatua;neque(blaredit,fed &reliquasfecumdeducit,ciimvnaomnium focietasfit.EgoverbidinfuperefFecivtne

TTi^JlTW ^j>»»-^»«»^^^gtt-. »T«i ^«11 — tHT^

FORTITVDINI SAC.

QVID SC£VAS,DECIOSQVE,IlEGVLOSQyE

ROMANOS ANIMOS,CANIT VETVSTAS.^

VEROS CHRISTIADVM STVPETRIVMPHOS

:

SIC AGIT PATITVRQVE FQRTITVDO

.

n»«r A. wtr* v«ii _ i^ti m^MM tITH - '" — "*

1

Page 40: Virtutes cardinales ethico emblemate expressae : ad praenob. et … · 2009. 11. 11. · queadTeVirtiisillatua;neque(blaredit,fed &reliquasfecumdeducit,ciimvnaomnium focietasfit.EgoverbidinfuperefFecivtne
Page 41: Virtutes cardinales ethico emblemate expressae : ad praenob. et … · 2009. 11. 11. · queadTeVirtiisillatua;neque(blaredit,fed &reliquasfecumdeducit,ciimvnaomnium focietasfit.EgoverbidinfuperefFecivtne

«7

MARMORI INNIXA, CONSTANTESIN PERAGENDO DEPOSCIT.

HABES HINC IN IMAGINE ET ILLINCQVOS SEQVARE.

TORTEM TE DIXEROSI ILLVM FVERIS vEMVLATVS

E T I S T V M.

AGIT ILLE GENEROSEET DRACONEM CONFICIT.PATITVR ISTE SAGITTAS

ET RIDET.TV QVOT VITIA TOT DRACONES

PERSEQVERE,VIRTVTEM PROSEQVERE.

TV PRO SAGITTIS ETIAM INIVRIAS-,

QVIN ET ADVERSA OMNIAINTREPIDVS EXCIPE.

SrC AGERE ET PATI FORTIAPLVSQVAM ROMANVM EST,

CiyiA CHRISTIANVM EST.

C FOR-

Page 42: Virtutes cardinales ethico emblemate expressae : ad praenob. et … · 2009. 11. 11. · queadTeVirtiisillatua;neque(blaredit,fed &reliquasfecumdeducit,ciimvnaomnium focietasfit.EgoverbidinfuperefFecivtne

i8

F O R T I T V D ODefcriptn ex lihrU Ojficionm Ciceronis^

ORTITVDO in animi cxcelfi atquc iiiui6li ma-giiitudinc ac roborcverfatur. [L/^.i.] Vcraau-

5 tem & lapiens animi magnitudo^ honeftum il-

^ lud, quod maxime naturam feqiritur, in fedlis

politum non in gioria iudicat, principemcj; Te elTe mauulc

quam videri. Etenim qui cx crrore imperitx multitudinis

pcndet 5 hic in magnis viris non cft habendus. \Lxh.\\ In-

tcrim inteUigendum cft,cum propofitafint genera quacuar,

c quibus honeftas officiumque manarct , fplendidiffimum

viderijquod animo magno clatoquejhumanasque res dcipii-

cientc, fadum fit. Et in laudibus,qua: magno animo forti-

tcr cxcellcntcrquc fadla {luit, nefcio quomodo pleniore ore

laudamus. [Lz^.i.] lamjillud honeftumjquod exanimoex-

cclib magnificoque quxrimus, animi cfficitur,non corporis

viribus. Excrcendum camen corpus 6c ita afficiendum eft^

vcobedire eonfilio rationique poffit in exequendis negotiis

& in laborc tolerando. \lAh.\\ Omnino fortis animus &magnus duabus rcbus maxime cernitur

jquarum vna in re-

rum extcrnarum: defpicientia ponitur : cum pcrfiiafum fit,

nihil homincm nifi quod honeftum decorumque fit, aut

admirari aut optare, aucexpetere oportcre, nullique neque

homini neque pcrturbationi animi ncc fortun;^ fuccumbc-

re. Altcra rcs eft, vt. cum ita fis animo affe^tus , vt fupra

dixi , res geras magnas illas quidem & maxime vtilcs , jfcd

vehementer arduas plenasqj laborum & periculoruin cumvita:

Page 43: Virtutes cardinales ethico emblemate expressae : ad praenob. et … · 2009. 11. 11. · queadTeVirtiisillatua;neque(blaredit,fed &reliquasfecumdeducit,ciimvnaomnium focietasfit.EgoverbidinfuperefFecivtne

\kx tum multarum aliarum rerum qu^ ad vitam pcttincnt.

Harum rcrum duaTum fplendor omnis & amplitudo eft,

addo etiam vtilitatem , in pofteriore : caufa autem & ratio

cfficicns magnos viros eft in priore . In eo enim eft illud,

quodexcclientes animos & humana contemnentcs facit. Id

autem ipfam ccrnitur in duobus : fi & fblum id quod ho-

neftnm fit bonumiudices ; & ab omni animi pcrturbatio-

ne hber fis. Nam & ea qux eximia plerifque & prxclara vi-

dcntur parua ducere, eaque ratione ftabiU firmaq^ contcm-

nere, fortis animi magniq^ ducendum fit. Et ea qua: vidcn-

tur acerba, qux multa & varia in hominum vitafortunaq;

verfantur, ita ferre vt nihil a ftatu naturx difcedas , nihil ldignitate fapicntis, hoc robufti animi eft^ magncxque Con-ftantix. Non eft autem conicntaneum, qui metu non fran*

gatur, eum frangi cupiditatc; nec qui inuidum fe a labore

pnrftiterit, vinci a voluptate. Quamobrem & h^c vicanda

funt,& pecunix fugienda cupiditas- Nihilenim eft tam an-

gufti animi tamque parui quam amare diuitias. Nihil ho-

neftius magnificentiusqucquam pecuniam contemnere, fi

non habeas j fi habeas , ad beneficentiam Uberaiitatemque

conferre.Cauenda eftetiam glorix cupiditas^eripitenim li-

bertatem, pro qua magnanimis viris omnis debet eife con-

tentio. Nec vero imperia expetcnda , ac potiiis aut non ac-

cipienda inierdumj autdepoitendanohnumquam. Vacan-

dum autem eft omni animi perturbatione, tum cupiditate

&: metu , tum etiam xgritudine dc voluptate animi & ira-

cundia, vt tranquillitas adfit & fecuritas qurc afferat tumoonrtantiam,tum etiam di^nitateiti. [Lifb.i.] Sunt vero qui

in rebus contrariis parum fibi conftent;, voluptatemq^ feue-

riflime contemnant,in dolore fintmoUioresj gloriam neg-

C 1 Hgant,

Page 44: Virtutes cardinales ethico emblemate expressae : ad praenob. et … · 2009. 11. 11. · queadTeVirtiisillatua;neque(blaredit,fed &reliquasfecumdeducit,ciimvnaomnium focietasfit.EgoverbidinfuperefFecivtne

liganc/rangantur infamia; atque ea quidem non fatis con-

ftantcr. [Ltb.i.] Fortis vero & conftantis eft non perturbari

in rebus afperis, nec tumultuantem de gradu deilci,vt dici-

tLirjfcd prcxfcntis animi vti confilio,nec a ratione difcedere.

Quamquam hoc aiiimi,illud etiam ingenij magni eft,pra:-

cipere cogitatione futura,& aliquanto ante conftituerc quid

accidcre poflit in vtramque partcm , & quid agendum fit

cum quid cuenerit •, nec committcre aliquid , vt aliquando

dicendum CityNon putaram.}rlxc funt opera magni animi 6c

excelfi, & Prudentia confilioque fidentis. [LtbA.] In rebus

autem profperis, & ad voluntatem noftram fluentibus, fu-

perbiam magnopere, faftidium arrogantiamque fugiamus.

Nam vt aducrfas res ficfecundas immodcrate ferre, leuita-

tis eft : pr^claraque eft arquabilitas, in omni vita 6c idemlcmpervultus eademque frons. [Ltki.] Deniquemultamagisr^ft fccundum nnmram celfitas animi & magnitudo,

itcmque comicas, Iuftitia,liberalitas,quam voluptas, quamvita, quam diuitiiCi qua^ quidem contemncre & pro nihilo

ducere, comparantem cum vtilitate communi magni ani-

mi&excelfieft. [Lik^.] Porro omnium omnino charita-

tcs patria vna complexa eft , pro qua quis bonus dubicet

mortem oppetcre, fi ei eft profucurus. [Ltl?.i.]

EA animi elacio qnx cernicur in pcriculis, in laboribus^

fi lufticia vacet,pugnacque non pro faluce communi,icd pro fuis commodis , in vicio eft . Non modo enim id

Virtutis uon cft, fed potiiTs immanicacis, omnem humani-racem repellencis. Icaq; probe definicur a Scoicis Fortitudo,

cum eam Vircucem effe dicunc pugnancem pro -/£quitate.

Quocirci nemo qui Fortitudinis gloriam confecutus eft,

infidiis

Page 45: Virtutes cardinales ethico emblemate expressae : ad praenob. et … · 2009. 11. 11. · queadTeVirtiisillatua;neque(blaredit,fed &reliquasfecumdeducit,ciimvnaomnium focietasfit.EgoverbidinfuperefFecivtne

It

infidiis & malitia laudem eft adeptus. [Liki.] Et quidemanimus paratus ad periculum fi fua cupiditate,non vtilitate

commiini impellitur, audacix potius nomcn habeat quamFortitudinis.

LARVA FORTITVDINISD V E L L V M.ORTiOK eft qui fe quam qui fortiflima vincit Vanj.

Moenia. ^ale etenim mania robur habentl

Mortua res terra (g^ lignum efi^ res mortua, faxum-y

Hancfojjoryfaber hoCy hoc lapicida domant,

Vince animos iramque tuam qui ceteravincisr Ouidius

lUa ^irt titulum gloria Fortts habef. |P/^-

Sctticet efi (-uerbo qut pungitur: ignts^ enfis

VindtSifa in rabiem corque manumque trahunt.

Exclamat, fociumque rapitperfita fecundumj

Et gratis njitam commodat tfiefuam.

Alter^ addtSiam cum compare tendit arenamt

Hic geniumfuria Marsfiupet ipfe noua.

TJnius e multis minimum fiat fanguine palmas^

Sape etiam numero procubuere paru

Sciltcet hos Fortes qui dtxerit^ n^nicum honoris

Fortius is pundVum, qm cectdere^fkciu

Sed neque yirtutis titulum tam futile pundlum^Nec tantum infani promeruere decus,

Heroes fe dtgna ineunt certamina. PuikSo

eArSiari Virtus tam gcncrofa nequtt.

C 5 TEM-

Page 46: Virtutes cardinales ethico emblemate expressae : ad praenob. et … · 2009. 11. 11. · queadTeVirtiisillatua;neque(blaredit,fed &reliquasfecumdeducit,ciimvnaomnium focietasfit.EgoverbidinfuperefFecivtne

TEMPERANTIiE ICONISMVS.

CERNIS HVNC GENIVMOyiSQVIS TABELLAM HANC CERNIS?

MODERATE VINVM DVM INFVNDIT

ATQVE ETIAM AQVAM AFFVNDIT,

IPSAM EXHIBETTEMPERANTIAM.' NEQ^E TAMEN CIBI SOLIVS

AVT POTIONIS MEDIOCRITATEDIVAM HANC CIRCVMSCRIPSERIS.

TOT SVBDITORVM MODERATRIX ESTQjyOT MOTVVM,

QjyOT APPETITIONVMANIMVS PARENS EST.

ASPICIS ILLAM IN QjyADRIGATRIVMPHANTEM?

ASPICIS HOS PVSIONES IN BELLVIS

VELVT EQVIS SINGVLARIBVS

DOMIN^LATVS STIPANTES;ET

Page 47: Virtutes cardinales ethico emblemate expressae : ad praenob. et … · 2009. 11. 11. · queadTeVirtiisillatua;neque(blaredit,fed &reliquasfecumdeducit,ciimvnaomnium focietasfit.EgoverbidinfuperefFecivtne

TEMPERANTIi^ .SAC.

I

VTVENVS,ET VENERIS NATV.S^BACCHV^Q.CERESQ.VT RABID^ SVBEVNT STRICTACAPISTRA FER^lL

ITEMPERATHiEC CVPIDOS MOTV:S,ET TVRBIDAFRENATf

PECTORA.FLEXANIMAM DlXERISlIMODEAML I'" "T BMli ! i*"' HITI »" »'" »y^

Page 48: Virtutes cardinales ethico emblemate expressae : ad praenob. et … · 2009. 11. 11. · queadTeVirtiisillatua;neque(blaredit,fed &reliquasfecumdeducit,ciimvnaomnium focietasfit.EgoverbidinfuperefFecivtne
Page 49: Virtutes cardinales ethico emblemate expressae : ad praenob. et … · 2009. 11. 11. · queadTeVirtiisillatua;neque(blaredit,fed &reliquasfecumdeducit,ciimvnaomnium focietasfit.EgoverbidinfuperefFecivtne

ET HJEC SVAVITERET ILLI IVCVNDE FERVNTVR.IVNXIT ILLA CVRRVI SVO

A QJVIBVS TVRB^ OMNESOMNISQ^E REBELLIO:

NEQVE TAMEN INDOMITE RAPITVR,

SED VEHITVR PLACIDE,QVIA TAM VALIDVM

IN FR^NO FERVLAQVEIMPERIVM, ET AB IMPERIO

TAM QVIETA SECVRITAS EST.

SED CAVE SINAS INVALESCEREQVOD STATIM PRIMO IN IMPETV

FRACTVM OPORTVIT.FERAS ETIAM GRANDES

ET VALIDASVEL PVERI REXERINT,

SI PARVAS PRIVS AC TENERASM A G I S T R A M A N V S

PARERE DOCVERIT.TEM-

Page 50: Virtutes cardinales ethico emblemate expressae : ad praenob. et … · 2009. 11. 11. · queadTeVirtiisillatua;neque(blaredit,fed &reliquasfecumdeducit,ciimvnaomnium focietasfit.EgoverbidinfuperefFecivtne

H

TEMPER ANTI ADefcripm ex libris Ojficiorum Ciceronis.

IEQV^iTVR vc de illa reli<:)ua parce honcftatis di-

cciidum fit, iii qua verccuiidia & quidein quafi

ornatus vkx^ Temperantia & modcftia omnif.

que fedatio perturbationum animi &c rerum

P2od/a cernitur. [ Lib.i. ] Ordo enim & conftantia & mo-deratio & ea quas funt his fimilia verfantur in co genere ad

quod adhibenda cft quacdam adlio, non fblum mentis agi-

tatio.His enim rcbus (\\ix tradan^ur in vita modum qucm^dam adhibentes & ordinem, honeftatem & decus confer-

uabimus. [Lih,i.] Nec vcro illa parua vis natutiE eft ratio-

nisque, quod vnum hoc animai (homo) fcntit quid fit or-

do,quid deceat , in fa6tis did:ifque qui fit modtis. Itaque

eorum ipforum qux afped:u fcntiuntur, nulkun aliud ani-

mal pulchritudincm, vcnuftatcm, conucnientiam partium

fentit. Qaam fimilitudinem natura ratioque ab oculis ad

animum transfcrcns, multo etiam magis pulchritudinem,

conftantiam, ordinem m confiliis fadlisquc confcruandum

putat, cauctque ne quid indecore cfFcminateve faciat: tumin omnibus & opinionibus & fadlis nequid Ubidinose aut

faciat aut cogitet. \Lih,\.] Curandum enim eft vt cogitatio-

ne aJ res quam optimas vtamur , appctitum rationi obe-

dientem prxbeamus- \Ltb,\.] Nam voluptates blandiffima^

domin^ faspe maiorcs partes animi a virtute detorquent.

[L/^.i. ] Eft vero Temperantia Ubidinum inimicaj libidi-

ncs

Page 51: Virtutes cardinales ethico emblemate expressae : ad praenob. et … · 2009. 11. 11. · queadTeVirtiisillatua;neque(blaredit,fed &reliquasfecumdeducit,ciimvnaomnium focietasfit.EgoverbidinfuperefFecivtne

ncs autcm confedatiices voluptatis . [Lik 5 .] Nobis autemcum a natara conftantix, modcrationis, temperantia?, vere-

cundias partes datr fint , cumque eadem natura docear,

quemadmodum nos aduerfus iiomines geramus •, efficitur

vt & illud quod ad omnem honeftatem pertinet decorum,

quam iate fiifum fit appareat , & hoc quod fpe(5tatur ia

vnoquoque genere virtutis. [L/^.i.] Eft igitur duplexvis

animorum atque natura^. Vna pars in appetitu pofitaeft,

qux eft 6pur\ Grcrce, qUcX hominem huc & illuc rapit^ altera

in ratione, qnx docct &c explanat quid faciendum fugien-

dumq; fit. Efficiendum autem eft vt appetitus rationi obc-

diant, eamque neque praecurrant, aut propter pigritiam &c

ignauiam deferant j fintque tranquilli atque omni pertur-

batione animi careant , ex quo elucebit omnis conftantia

omnifque moderatio. Nam qui appetitus longius euagan-

tur, & tamquam exultantes fiu€ cupiendo fiue fugiendo

non fatis ratione retinentur , hi fine dubio finem 6c mo-dum tranfeunt. Relinquunt enim & abiiciunt obedientiam,

ucc rationi parent, cui fint fubiedi lege naturae: a quibus

non modo animi perturbantur, fed etiam corpora. [L/^.i.]

Si quis eft paulo ere6tior, quamuis voluptate capiatur, oc-

cultat&: diflimulat appetitum voluptatis propter verecun-

diam : ex quo inteUigitur, corporis voluptatem non fatis

cfte dignam hominis praeflantia , eamque contemni ac re-

iici oportere. [Lih.i,] Itaque vi6lus ailtusque corporis ad

valetudinem referantur & advires, non ad voluptatem.

Atque etiam fi confiderare volumus quas fit in natura ex-

ceilentia & dignitas , intelligemus quam fit turpe diffluere

Iuxuria,& delicateac moliiter viuere;quamque honeftum,

parce,contineatcr , feuere fobrieque. [LiLi,] Maxime au-

D tera

Page 52: Virtutes cardinales ethico emblemate expressae : ad praenob. et … · 2009. 11. 11. · queadTeVirtiisillatua;neque(blaredit,fed &reliquasfecumdeducit,ciimvnaomnium focietasfit.EgoverbidinfuperefFecivtne

z6

tcm prima ictas a libidinibus arcenda eft, excrcendaquc in

labore patientiaque 6c animi & corporis , vt eorum & in

bcllicis & in ciuilibus officiis vigeat induftria. [ Ub, i.]

Luxuria vcro cum omni a^rtati turpis, tum feneduti facdif-

fima cft. Sin autem 6clibidinum intcmperantia accefferir,

duplex malum eft, quod &c ipfa fenetlus concipic dedecuS;,

& facit adolcfccntium impudentiorem intemperantiam

.

[L/Ai.]

Nullum vitium tetrius eft quam auaritia. [Lib,i,] Res

autem familiaris quxri debet iis rebus a quibus abeft tur-

pitudo, conferuariautem diligentia & parfimonia, iifdem-

que etiam rebus augeri. [Lil?,z.]

LAR-

Page 53: Virtutes cardinales ethico emblemate expressae : ad praenob. et … · 2009. 11. 11. · queadTeVirtiisillatua;neque(blaredit,fed &reliquasfecumdeducit,ciimvnaomnium focietasfit.EgoverbidinfuperefFecivtne

Ibidcm.

^7

LARVA TEMPERANTm,A V A RI TI A

TEMPERANTl^ SIMVLATRIX.

EC dubie tamquam frugi laudatur auarus ;luucnal.

Tamqua parcus homo^qtu mde dtuesbomo eB, ^'^^'

Fallit enim vitium fpecie virtutis & vmbru:Virtuti afperitas mm '^itioque fttd eH,

Sed ne fide oculis : animo cenfore profundum

Difcute : quamquam oculis hac quoque larua fatet*

Euclto, defojjis cui res fujpirat in oUis^

QuiHs opes centum firangulat arca ferisy

Qentone en mferos oholart tnuoluitur artus:

Si tamen hoc etiam fat caro teSia modo eH»

Hicccine laudat^ eft moderata modefita fvittei

Sordibi4S at cultus prodttur ifie fuis.

Muctda quae rodit bis coSIt tempore panis

eAnne altquid '^er<e fi-ufiula frugis habentl

Hoc ^irtutis opus, iufia ratione modoque

Vtty ac pojfefiis abfiinuijfe bonis,

Cur fibi ml altisque mtnus concedit auarus ?

Tauper auarus homo eH^ non habet hoc quod habet.

D 1 APPEN-

Page 54: Virtutes cardinales ethico emblemate expressae : ad praenob. et … · 2009. 11. 11. · queadTeVirtiisillatua;neque(blaredit,fed &reliquasfecumdeducit,ciimvnaomnium focietasfit.EgoverbidinfuperefFecivtne

iS

Horat.

lib. I.

Sac.i.

APPENDICVLA.Ci Vm 'virtHi media fit inter extrema *vitia ^ vi-

^fumfmt nonauaritiam tantnm adiungereTem-

perantiA^fed^ prodigalitntem fuhiungere, Igitur poft

auaritiam ecce tihi nomen modi, TemperantiA pro*

frium^ ad prodigalttatem^ luxum^ intemperantiam mo-

remque temporis huitis cum ludihrio defexum 'vfurpa-

tumque^.

s T moduJ in rehmy funt certi denique finesy

Quos vltra racio tendcrc hoiiclla vecac.

Eft modpis in rebiis , vitx mcnfura modefta!

Eft w^0^/^;at moru iam modus abfq; modo eft.

Peruerfusqiie modi modo nomine defipic vfusj

Quidquid ftultitix luditur^ hoc modus eft.

Luxuriant menfas ? modus eft. Potatur & eftur

JEtc graui ? modus eft: & modus eft in equis,

In rhedisque modus, modus in choreisquc iocisque

Fingitur; eftque modi qux via nomen habec.

Veftibus & quocuplex modus cft ? noua cudicur omniForma die: hic modus eft; maceriemque modus,

Materiesquemodumnouafabricat. lUe puellas,

Ille rotat iuuenes more volante modus.

Crinibus ecce modus nouus eft & corpore toto,

PilcoUsque nouus paUiohsque modus.

Vertigo capiti fxpe eft lunatica ; fed iam

Lunatos eciam cernimus ire pedes.

Calceus

Page 55: Virtutes cardinales ethico emblemate expressae : ad praenob. et … · 2009. 11. 11. · queadTeVirtiisillatua;neque(blaredit,fed &reliquasfecumdeducit,ciimvnaomnium focietasfit.EgoverbidinfuperefFecivtne

CaIccus inflexsE prxtentat cornua fronti^,

Sefquipcde excedens longior ipfe pedem*

An fors patricia cUudens ijejligid lund^

Vt quondam, illuftres iam modus ille probat?

Omnia ciun toties noua Cnt, moJus omnia vcrj(atj

Et quoties vcntus, vercitur ipfe modus.

Vnde intemperies tam publica, totqne noiiarum

Tot rerum facies ? mosaue modHsque iubcnt.

(>uis modus hic vita: eft nc infaniie, modumqucAd patrocinij flcd:creiura fui?

Parcite ohe! figuli tot morum totqucmodorum:

Vnus honeftati mosque modmque fat eft.

t^

5rarins

D 5 APPRO-

Page 56: Virtutes cardinales ethico emblemate expressae : ad praenob. et … · 2009. 11. 11. · queadTeVirtiisillatua;neque(blaredit,fed &reliquasfecumdeducit,ciimvnaomnium focietasfit.EgoverbidinfuperefFecivtne

VAPPROBATIO.

I R T vT E s Cardinales Ethico Emhlemate expref.

/a "vtiliter tjpis exprimentur.

P, Coens S. Th. L. Caiionicus,

^ Lib. Cenfor Antuerp.

Page 57: Virtutes cardinales ethico emblemate expressae : ad praenob. et … · 2009. 11. 11. · queadTeVirtiisillatua;neque(blaredit,fed &reliquasfecumdeducit,ciimvnaomnium focietasfit.EgoverbidinfuperefFecivtne
Page 58: Virtutes cardinales ethico emblemate expressae : ad praenob. et … · 2009. 11. 11. · queadTeVirtiisillatua;neque(blaredit,fed &reliquasfecumdeducit,ciimvnaomnium focietasfit.EgoverbidinfuperefFecivtne
Page 59: Virtutes cardinales ethico emblemate expressae : ad praenob. et … · 2009. 11. 11. · queadTeVirtiisillatua;neque(blaredit,fed &reliquasfecumdeducit,ciimvnaomnium focietasfit.EgoverbidinfuperefFecivtne
Page 60: Virtutes cardinales ethico emblemate expressae : ad praenob. et … · 2009. 11. 11. · queadTeVirtiisillatua;neque(blaredit,fed &reliquasfecumdeducit,ciimvnaomnium focietasfit.EgoverbidinfuperefFecivtne
Page 61: Virtutes cardinales ethico emblemate expressae : ad praenob. et … · 2009. 11. 11. · queadTeVirtiisillatua;neque(blaredit,fed &reliquasfecumdeducit,ciimvnaomnium focietasfit.EgoverbidinfuperefFecivtne
Page 62: Virtutes cardinales ethico emblemate expressae : ad praenob. et … · 2009. 11. 11. · queadTeVirtiisillatua;neque(blaredit,fed &reliquasfecumdeducit,ciimvnaomnium focietasfit.EgoverbidinfuperefFecivtne
Page 63: Virtutes cardinales ethico emblemate expressae : ad praenob. et … · 2009. 11. 11. · queadTeVirtiisillatua;neque(blaredit,fed &reliquasfecumdeducit,ciimvnaomnium focietasfit.EgoverbidinfuperefFecivtne
Page 64: Virtutes cardinales ethico emblemate expressae : ad praenob. et … · 2009. 11. 11. · queadTeVirtiisillatua;neque(blaredit,fed &reliquasfecumdeducit,ciimvnaomnium focietasfit.EgoverbidinfuperefFecivtne
Page 65: Virtutes cardinales ethico emblemate expressae : ad praenob. et … · 2009. 11. 11. · queadTeVirtiisillatua;neque(blaredit,fed &reliquasfecumdeducit,ciimvnaomnium focietasfit.EgoverbidinfuperefFecivtne

^.?

/J ^J M r, I

Page 66: Virtutes cardinales ethico emblemate expressae : ad praenob. et … · 2009. 11. 11. · queadTeVirtiisillatua;neque(blaredit,fed &reliquasfecumdeducit,ciimvnaomnium focietasfit.EgoverbidinfuperefFecivtne
Page 67: Virtutes cardinales ethico emblemate expressae : ad praenob. et … · 2009. 11. 11. · queadTeVirtiisillatua;neque(blaredit,fed &reliquasfecumdeducit,ciimvnaomnium focietasfit.EgoverbidinfuperefFecivtne

;- ' 'i^^xmj^im

1

Page 68: Virtutes cardinales ethico emblemate expressae : ad praenob. et … · 2009. 11. 11. · queadTeVirtiisillatua;neque(blaredit,fed &reliquasfecumdeducit,ciimvnaomnium focietasfit.EgoverbidinfuperefFecivtne