VAKIFLAR D e r g i s i

X X I V . S a y ı

ISBN 9 7 5 - 1 9 - 0 9 0 0 - 7

F ia t i : 2 0 0 . 0 0 0 T L . K D V Dahil / 20 $

SAHİBİ V a k ı f l a r G e n e l M ü d ü r l ü ğ ü A d ı n a

F a d ı l Ü N V E R

S O R U M L U Y A Z I İŞLERİ M Ü D Ü R Ü İ b r a h i m A T E Ş

İNCELEME K U R U L U İ b r a h i m A T E Ş

P r o f . D r . B a h a e d d i n YEDİYİLDIZ

P r o f . D r . R e f e t Y İ N A N Ç D r . M e h m e t Ö N D E R M e h m e t N A R İ N C E

TEKNİK Y Ö N E T M E N S a d i B A Y R A M

M e h m e t N A R İ N C E

T A S H İ H H ü s e y i n B A Ş K A Y A

Yayın lanan yazılarda ileri sürülen fikir ve beyanlardan yazı sahipleri sorumludur.

Makaleler kaynak gös te r i lmek kaydı ile iktibas edilebilir.

Ö n K a p a k

Vakıflar Genel Müdürlüğü Arşivinde bulunan 1682 tarihli silsilenamenin baş sayfa tezyinatı.

(Foto: Sadi BAYRAM)

A r k a K a p a k

Vakıflar Genel Müdürlüğü Arşivn'nde bulunan silsilenamenin son sayfası Bu sayfada Sultan IV. Mu-rad, Sultan İbrahim ve Sultan IV. Mehmed'in minya türleri ile ressam Hüseyin'in mührü bulunmaktadır.

(Foto: Sadi BAYRAM)

Tele fon ( A n k a r a )

3 1 1 3 4 6 3 - 3 2 4 4 8 1 6 / 2 3 3 - 2 3 8

BASILDIĞI YER:

T İ S A M A T B a s ı m S a n a y i i

Tel: 4 1 8 10 19

A N K A R A 1994

İÇİNDEKİLER

D r . ibrah im A T E Ş Mescid-i Nebevî 'n in Yapıldığı G ü n d e n Bu Yana Geçirdiği Gen i ş l e tme Girişimleri 5

S a d i B A Y R A M Silsi le-nâmeler ve Irlanda-Dublin, Chester Beatty Library'de Bulunan 1598 Tarihli Zübdetü ' t -Tevar ih 5 1

D o ç . D r . H a s a n Y Ü K S E L Kafkas G ö ç m e n Vakıflan 117

D r .Al i Ö N G Ü L Tarih-i Câmi- i N u r u o s m â n î 127

Y r d . D o ç . D r . İ n c i K U Y U L U Bademli Kılcızade Mehmet Aga Camii (Ödemiş/İzmir). 147

Deniz A Y D A XIX. Yüzyıl Ç a n a k k a l e Seramiklerinden, Ördek Başlı Testiler 159

Y ı l d ı r a y Ö Z B E K Son D ö n e m Osmanl ı Medreselerine Bir Örnek : Şıhlı Hamidiye Medresesi 165

E r o l Y U R D A K U L Amasya-Yolp ına r (Hakala-Kagla-Kagala) K ö y ü n d e Bulunan Islamî Yapı lar 177

D r . S a î m S A V A Ş Tokat'ta Hoca Sünbül Zaviyesi 199

Y ı l d ı r a y Ö Z B E K Ş e y h Hacı İbrahim Tekke Veya Manzumesi 209

Y r d . D o ç . D r . A l i B A Ş İnay Köyü Manzumesi 2 2 1

F a t i h M Ü D E R R İ S O Ğ L U Bir Osmanl ı -Türk Şehr i Olarak Belen 237

D o ç . D r . N u s r e t Ç A M İslâm'ın Sanata ve Mimariye Bakışı 273

D r . M e h m e t İ B R A H İ M Eski Yugoslavya Sınırları Dahilinde Tarikat Hareketlerinin Tarih içindeki Gelişimi ve Ö n e m i 2 9 1

D o ç . D r . H ü s e y i n M E M İ Ş O Ğ L U Bulgaristan M ü s l ü m a n l a n n m Dinî Teşkilatlarını ve Kurumlarını Düzen leyen Nizamname 307

hm ID(öDû(gîm (D^msııellıı M(B(ilır(g§(eIl(BifM©

IBüır (ü)ırîû(glk^ Jiiüi

Yıldıray ÖZBEK

ş ıhlı, Kayseri'ye bağlı Develi ilçesinin 5 0 k m . güneyba t ı s ında ku ru lmuş bir kasaba­dır. Taşç ı (Bakırdag) Bucağ ına bağlı olan Şıhlı 'nın 1985 nüfus say ımına g ö r e nüfu­

su 2 3 5 6 ' d ı r .

Şıhlı kasabas ın ın adı , Horasan'dan gelip bu­raya yerleştiği kabul edilen "Uzun Ş e y h " a d ı n d a bir derv iş ten gelmektedir. A.Rıza Yalkın^, Uzun Şıh' ın cami avlusundaki t ü r b e d e yatt ığını ve Şıhlı K ö y ü n ü n türbeyi "ata mezarı" olarak kabul ettigi-ni'belirtirse de, b u g ü n cami avlusunda üzer inde k i ­tabe olmayan sadece üç mezar vardır.

Şıhlı k a s a b a s ı n d a Hamidiye Medresesinden başka herhangi bir mimar i eser yoktur. Ancak bu medreseyle aynı tarihte yapı lmış ve b u g ü n yıkılmış olan üç ç e ş m e n i n kitabeleri mevcuttur. Ayr ıca Cumhuriyet devrinde yapı lan Şıhlı Camiin in giriş kapıs ı üze r inde "Sahib'ül hayrat Essei^id Yusuf Ağa sene 1225" yazılı bir kitabe vardı r (Res:l) . Kasabaya 1 9 2 8 y ı l ı nda ge len A . R . Y a l k ı n , H . 1 2 2 5 / M . 1 8 1 0 tarihli bu kitabenin, "Tarihi b i ­l inmeyen yera l t ında yapı lmış eski bir cami vardır" diyerek bahse t t iğ i camiin son o n a r ı m ı n a ait oldu­ğunu belirtir.^

1 8 9 1 yılı Adana Vilayet Salnamesinden an­laşılacağı üze re^ Şıhlı Kasabas ı , (Sis) Kozan Sanca­ğı Feke Kazas ına bağlı bir köydür . Esasen kasaba Adana il s ınır ına yakındır . 1905 yılında Feke'den

al ınarak Develi'ye bağlanmıştır. '^

1 9 6 6 yılında Belediye olan Şıhlı 'da geç im kaynaklan tar ım ve hayvancılıktır . Son yıllarda dış ülkelere göç t e artış vardır.

H A M İ D İ Y E M E D R E S E S İ :

A.Rıza Yalkın ' ın "Kıhnçoğlu Medresesi"^ olarak tanıtt ığı medresenin inşaat ına ilişkin olarak, 1 3 0 9 tar ihl i Adana Vilayet Salnamesinin 1 5 1 . sayfasındaki kayıt şöyledir:

"Memâlik-i mahruse-i şahanelerinin her kuşesini enva-i ha^^rat ve merrat ile ân ihya bu­yurmakta olan Halife-i Faruk Siret, Veliyy-i ni'met'i bi minnet Gazi Sultan Abdülhamid Han-ı Sâni Efendimiz Hazretleri bu kaza dahi­lindeki Şeyhli karyesince bir mâ-i leziz icrasıyla beraber mükemmel ve müteaddid hücreleri şa-mil-i birde medresenin inşa ve ikmaline cib-i hümayun-i mülâkânelerinden miktar-i kâfi meblaiğ ihsan buyurmasile emr-i inşaat der-dest-i ikmaldir."^

A.Rıza Yalkın , 1 6 6 . 0 0 0 kuruşluk bağış la yapıldığını belirttiği medresenin yapılışı ve m ü d e r ­risi Kılıç A l i Efendi hakk ında 1928 yılında 9 4 ya­şındaki Kadir Aga'dan bilgiler nakleder.^

3 7 x 4 4 m . ebatlannda, d ikdör tgen bir p lân (P l ân : l ) arzeden medreseye, b u g ü n yol seviyesi­nin biraz daha alt ında kalmış olan kuzey cephenin (Plân:2) tam or tas ına yerleştirilmiş olan bir por-

talden girilmektedir (Res:2). Kuzey duva r ından iki misli yüksek tutulmuş olan por ta lde , içe doQru be ş ­li b o r d ü r şekl inde düzen l enmiş kemer dikkati çek­mektedir. Medrese kapıs ı yuvarlak kemerli olup, kemer kilit taş ına a k a n t ü s yaprağ ı işlenmiştir.

K a p ı kemerinin hemen üze r inde b e ş beyit halinde d ü z e n l e n m i ş ve nesih yazı ile i ş l enmiş medrese kitabesi yer a l m a k t a d ı r (Res:3). Kitabe

1. Yalkın, A.R., Cenupta Türkmen Oymaklar ı , C . l , İstanbul 1977, s. 155 (Haz.S.Emir).

2. Yalkın, A.R . ,a.g.e. , s. 156.

3. Kılıç, Y., "Şıhlı Hamidiye Medresesi", Din Öğret imi Dergisi, S.4, Ankara 1985, s. 66.

4. Gürlek, A. , Memleketim Develi, Ankara, 1975, s. 68,

5. Yalkın, A.R . ,a .g .c . , s . l54 .

6. Kılıç, Y. , a.g.m., s. 66.

7. Yalkın, A.R., a.g.e., s. 186.

166 Yıldıray ÖZBEK

H . 1 3 0 9 / M . 1891-92 tarihl i olup met in ve trans­kripsiyonu şöyledir:

O l a - î ' Oy*) ry^ ^ X r - - ' ' - = -

^Ij—;L tSaLi »5 üljj Jjx. uL:̂

j1 1.15 o L i vJ_:-«,ja. ^ J4^~-:^iL

Transkripsiyon:

Fahr'ül müluk Hazreti Abdülhamid Han Ol sdye-i huceste-i eltaf-i kirdiğâr.

Hazırladı ulûm u fünün vesâ'itün Her sınıf ahâlfye o Şeh-i Ma'delet-şiâr.

tkdâmı sayesinde o sâhib-i muazzamın Dâru'l-ulum şöhretini aldı her diyâr.

Ez cümle işbu medreseyi ehl-i ilm içun Bunyâd-ı adl-ü dâd gibi kıldı payidar.

Tarihi çıktı evc-i semâvâta Feyziya Banisidir bu medresenin Şah-ı Kâmkâr.^

B u kitabenin hemen üzer inde müder r i s oda­sının kuzeye bakan iki penceresi ve bu pencerele­r in ü z e r i n d e okunamayan bir kitabe mevcuttur. (Ancak büyük ihtimalle "Maşallah" yazılıdır.)

Medrese k a p ı s ı n d a n , ü s t ü n d e "müderris odası" olan tonozla ör tü lü hole geçilir. Bu holden dokuz basamakla, o r t a s ı n d a havuz bulunan dik­d ö r t g e n avluya inilmektedir (Res:4). Av lu zemini, revak koridorundan 35-40 cm. daha aşağıdadır .

D i k d ö r t g e n avlu, yekpare t a ş t a n yap ı lmış sü tunlara oturan yuvarlak kemerli revaklarla çevri­lidir (Res:5). Kare kaideye sahip sü tun la ra oturan bilezik biçimi başlıklara kemerler atılmıştır.

A .R .Ya lk ın , 1928'de g ö r d ü ğ ü medresenin 2 4 hüc re s i , bir mescidi, bir dershanesi o lduğunu belirtir.^ Medresenin Kayseri Müzesi arşivinde bu­lunan 1 9 3 2 tarihli krokisinde toplam 27 h ü c r e ol ­duğu tespit edilmektedir. Bu hüc re l e rden bir i tuva­let, b i r i g u s ü l h a n e , b i r i de mescid olarak belirt i l­miştir . Yalkın' ın bahse t t iğ i dershane, giriş h o l ü n ü n üze r inde bulunan ve "müderris odası" olarak bi l i ­nen m e k â n d ı r . 1900 yılındaki Maarif Salnamesi bilgilerine göre-^^ 5 0 talebenin var l ığ ını kabul edersek, bu m e k â n ı n dershane olarak ç o k küçük kalacağı dikkat çekmekted i r .

Vakıflar Genel Müdür lüğü t a ra f ından 1988 yılında restorasyonu yapı lan medresenin, 1986 yı­lında çizilen rö löves inde, tuvaletin sağ ındaki meka­n ın g ü n e y duvar ında bulunan n iş , buras ın ın mes­cid olma iht imalini kuvvetlendirmektedir. B u g ü n g ü n e y d u v a r ı n d a niş bulunan h ü c r e olmamakla biriikte, 1932'de çizilen krokide nişli m e k â n gusül­hane, onun bat ıs ındaki m e k â n da (15 no'lu hücre) mescid olarak belirtilmiştir. Kanaatimizce 1932 yı­lında çizilen krokide mescid olarak belirtilen ve gi­rişin simetrisinde bulunan 15 no'lu h ü c r e aynı za­manda dershane olarak kullanılmaktaydı.

B u g ü n g ü n e y d o ğ u d a k i tuvalet hücre le r in in ve onun ba t ı s ında mescid olarak belirtilen gen i ş m e k a n ı n dış ında 2 4 ö ğ r e n c i hüc res i bulunmakta­dır. Ö ğ r e n c i hücre ler in in hemen hepsi aynı karak­terdedir. Bir kap ı ve bir pencere ile revaklı avluya açılıriar (Res:6). Ö ğ r e n c i hücre le r inde nişler bulun­maktad ı r . Yer l i halkın anlat t ıklarına g ö r e , öğ renc i hücre le r in in t a b a n ı a h ş a p d ö ş e m e olup, bun la r ın alt ında bodrumlar bu lunmaktayd ı .

Av lu içinde dogu ve ba t ıdak i merdivenler­den (Res: 7) giriş h o l ü n ü n üze r indek i "müde r r i s o d a s ı ' n a çıkılır. Eyvan şekl inde bir girişi olan Mü­derris o d a s ı (P lân :3 ) d i k d ö r t g e n p l â n d a tek m e k â n l ı bir h ü c r e d i r . M ü d e r r i s o d a s ı n ı n g ü n e y cephesinin tam or tas ına kapı , kap ın ın sağ ve solu­na pencereler açılmıştır. Ayrıca d iğer cephelerde ikişer pencere ile boşaltılmıştır.

Medresenin 1 9 7 2 yılında çeki lmiş resimle­rinde, g ü n e y duvar ın ın tamamen yıkılmış o lduğu görü lmekted i r . Ayrıca bu resimlerden anlaşı lacağı üze re , d o ğ u d a k i ö ğ r e n c i hücre le r i bir pencere ile dışarıya, d iğer pencere ile revaklı avluya açı lmak­tadır (Res:8-9).

1972'de çekilmiş resimlerde medresenin üst ö r t ü s ü n ü n k ı rma çatılı o lduğu ve Marsilya cinsi k i ­remitle örtülü o lduğu görü lmekted i r (Res: 10). Orji-nalde a h ş a p kirişler üze r ine toprak olan üst ö r tü , b u g ü n a h ş a p kirişler üzer ine betonarmedir.

1 3 1 8 / 1 9 0 0 tarihli Maarif Salnamesine g ö ­re müderris l iğini Kılıç A l i Efendinin yapt ığ ı , mas­raflarının p a d i ş a h ta ra f ından karşılandığı, 5 0 tale­benin o k u d u ğ u Hamidiye Medresesinde malzeme olarak eski fo toğraf lardan anlaş ı lacağı üze r e kes­me ve m o l o z t a ş beraber kul lanı lmışt ı r . Ancak ,

8. Medrese kitabesinin bugünkü dildeki anlamı şudur:

Hükümdarların övüncü Hazreti Abdülhamid Han ki o, Allah'ın lütuflarının uğurlu gölgesidir.

O adaletiyle tanınmış padişah, halkın her sınıfı için, ilimlerin ve fenlerin vasıtalannı hazırladı.

O yücelik sahibinin gayretleri sayesinde memleketin her yeri bir ilim yurdu şöhretini kazandı.

Bu medreseyi de ilim adamları için bir adalet binası halinde yaptırdı. Medresenin yapıldığı tarih göklere çıktı.

9. Yalkın, A.R., a . g . c , s. 156.

10. Kılıç, Y . , a .g .m . , s . 68.

ŞIHLI HAMİDİYE MEDRESESİ 167

kesme t a ş m kaplama malzemesi o lup o lmad ığ ı h a k k ı n d a b i rşey s ö y l e m e k t e n uzağız . Revak ke­m e r l e r i n i t a ş ı y a n s ü t u n l a r ı n yekpare t a ş t a n (Res: 11) yapı lmas ı ilginçtir. Ayrıca portalde kulla­nı lan t a ş , duvarda kullanılan kesme t a ş t a n daha sert bir yapıya sahiptir. A h ş a p malzeme ise üst ör­tü ve pencĞre ile kapı larda kullanılmıştır.

D e ğ e r l e n d i r m e :

I I . Abdü lhamid d ö n e m i , siyasi alandaki kısıt­lama ve çalkantı larla beraber, Tanzimat d ö n e m i n ­de ele alman bazı yenilik hareketlerinin ve batılı projelerin uygulandığı devir olarak önemlidir .

Batılı anlamda modern eğ i t imin 1773 ' te açı lan M ü h e n d i s h a n e - i Bahr-i H ü m a y u n ' l a baş la­dığı^^ bununla beraber Tanzimattan-sonra siyaset ve e ğ i t i m d e "Osmanlılık" idealinin^^ ö n p l â n a çıktığı kabul edilir.

I I . A b d ü l h a m i d d ö n e m i n d e , e ğ i t i m d e re­form hareketleri başlatı lmış ancak, sıbyan mektep­leri ve vakıf kuruluşu medreseler bu hareketlerin dışında kalmıştır .^^ Bu d ö n e m d e ilk, orta dereceli okul lar ç o ğ a l m ı ş t a ş r a y a yay ı lmış , t eşk i la t l a r ı modernleştir i lmiş^'* hatta T ü r k olmayan unsurlar ın ç o c u k l a r ı için "/Aşiret Mektepleri" açı lmışt ı r . Bü tün bunlarla beraber I I . Abdülhamid d ö n e m i n d e eğ i t imde nicelik olarak yayı lma, nitelik olarak ise gerilemenin baş ladığı kabul edilir.^'^ I I . A b d ü l h a ­mid 1 8 9 2 tarihinde medreselileri askere gitmek­ten muaf tutarak^^ talebe sayıs ında sun'i bir ar t ış sağlamışt ır .

O s m a n l ı mimarisinde umumiyetle bir külli­yenin p a r ç a s ı olarak inşa edilen medreselerde özellikle erken devirden Kanuni d ö n e m i n i n sonu­na kadar kullanılmış standart bir p l â n d a n ziyade çeşitlilik göze ç a r p a r .

Son d ö n e m O s m a n l ı medreseleri ile ilgili olarak toplu bir ça l ı şmaya r a s t l a n m a d ı ğ ı n d a n de­ğe r l end i rmede az sayıda ö r n e k ele alınmıştır .

H . 1 2 6 7 / M . 1 8 5 1 tar ihl i Çank ı r ı Çivi toğlu Medresesi, duvarlardan ibaret avlu içinde yeralan doğu-bat ı y ö n d e s ı ra lanmış iki katlı tek sıra hüc re ­lerden ibarettir. Hücre le r in ö n ü n d e her iki katta da a h ş a p revak sırası bu lunmaktad ı r . ^^

Vakfiye kayd ından 1891'den ö n c e yapıldığı tespit edilen Çankı r ı B u ğ d a y Paza r ı Medresesi ku-zey-güney y ö n d e s ı ra lanmış iki katlı tek sıra hüc re ­lerden ibarettir.

Ü r g ü p ; M u s t a f a p a ş a (Sinasos) k a s a b a s ı n d a bulunan H . 1 3 1 6 / M . 1 8 9 9 tar ihl i Mehmet Şak i r P a ş a Medresesi, arazi meylinden kaynaklanan bir mecburiyetle iki katlı yapılmıştır . Ç o k ka rmaş ık bir p l â n arzeden medresenin por ta l i , b ö l g e t a ş ın ın verdiği i ş leme kolaylığı nedeniyle Şıhlı Hamidiye Medresesinden daha süslü bir g ö r ü n t ü arzetmekte-dir (Res: 12).

Son d ö n e m O s m a n l ı medreseleri içinde en g e ç tarihli eser olarak tespit edebildiğimiz Samsun S ü l e y m a n P a ş a Medresesi 1904 tarihlidir. Kitabe­sinden 11 hücrel i o lduğu anlaş ı lan medrese^ iki katlı olup, revaklı avlu etraf ına s ı ra lanmış mekan­lardan o l u ş m u ş t u r . K u z e y - g ü n e y d o ğ r u l t u d a dik­d ö r t g e n bir p l ân arzeden medresenin üst ö r tü sü k ı rma çat ı olup kiremitle ör tü lüdür . Av lu revak ke­merleri d i k d ö r t g e n payelere o tu rmak tad ı r . ^^ Sü ­leyman P a ş a Medresesinde, I I . A b d ü l h a m i d d ö n e ­m i eserlerinde g ö r d ü ğ ü m ü z ve neo-klasik ak ımın unsur la r ından olan üçgen alınlık kullanılmıştır.

Esasen, a r a ş t ı rmac ı l a r t a r a f ı ndan O s m a n l ı medrese mimarisinde kabul edi lmiş bir klasik p lân ş e m a s ı olmamakla birlikte, revaklı avlu etraf ına sı­r a l anmış ö ğ r e n c i hücre le r i ve h ü c r e l e r d e n daha geniş yapı larak çoğu zaman kubbeyle örtülü ve be­den duvar ından dışa taşırı larak vurgulanan dersha­ne h ü c r e s i n d e n o luşan medrese p lânı klasik ş e m a olarak kabul edilebilir.

Hamidiye Medresesi, I I .Abdülhamid d ö n e ­min in zor ekonomik şart ları a l t ında ücra bir kasa­baya yapı lmış olmasıyla eği t imi t aş raya yayma ça­lışmalarına bir ö m e k t i r . D ikdör tgen ve havuzlu av­lusunun etraf ına s ı ra lanmış 25 ö ğ r e n c i hüc res i ve revak düzeniyle klâsik ş e m a y ı hat ır lat ı r . Yuvarlak revak k e m e r l e r i . k a p ı kemerindeki kademelenme ve kapı kemeri kilit t a ş ına iş lenen a k a n t ü s yaprağ ı Barok tesirler^^olarak d ö n e m özelliklerini yansıt ır .

Değe r l end i rme b ö l ü m ü n d e ele aldığımız son d ö n e m O s m a n l ı medreselerinin özelliklerini şöyle sıralayabiliriz.

11 . Koçer, H.A. , Türkiye'de Modem Eğitimin D o ğ u ­ş u , Ankara 1987, s. 6.

12. Akyüz, Y., Türk Eğitim Tarihi , Ankara, 1989, s. 511 .

13. Kodaman, B., I I . Abdülhamid Devri Eğitim Siste­mi, İstanbul 1980, s. 290.

14. Kodaman, B., a.g.e., s. 312.

15. Kodam, B., "I I . Abdülhamid ve Aşiret Mektebi", Türk Kültürü Araştırmaları , C. XV, S.1-2, Ankara 1976.

16. Koçer, H.A. , a.g.e., s. 125.

17. Atay, H . , "1914'de Medrese Düzeni", İs lâm İlimleri Enst i tüsü Dergisi, S.V, Ankara 1982, s.24.

18. Ötüken, Y. , "Orhan Gazi (1326-59 ) Devrinden Kanu­ni Sultan Süleyman Devrinin (1520-66) Sonuna Ka­dar Osmanlı Medreseleri", In Memoriam Albert Lo­uis Gabriel, İstanbul 1978.

19. Altıntaş, E., "Çankırı Merkez ve İlçelerinde Yapılan Es­ki Eser Tespit Çalışmaları 2", VllI.Vakıf Haftası K i ­tabı, Vakıflar Genel Müdürlüğü Yayınları, Ankara 1991 , s . l 42 .

20. Altıntaş, E., a.g.m., s, 142.

2 1 . Terzi, I . , Samsun'da Türk-lslam Eserleri, (Basılmamış Yüksek Usans Tezi), A.Ü.D.T.C.R, Ankara 1980, s. 3 1 .

22. Terzi, I . , a.g.e., s. 30.

23. Kuban, D. , Türk Barok Mimarisi Üzerine Bir Deneme, İstanbul 1954, s. 1 3 5 - İ 3 6 .

168 Yıldıray ÖZBEK

Mus ta f apaşa Kasabas ı , Mehmet Şakir P a ş a Medresesi ha r i ç , d iğe r l e r inde ö ğ r e n c i hüc re le r i a h ş a p - t a ş sü tunlara ya da d ikdör tgen payelere atıl­mış kemerlerin o luş turduğu revakların etraf ına sı­ralanmışt ır .

H e m e n hepsinde klasik medreselerde gör ­d ü ğ ü m ü z kubbe, tonoz gibi ö r tü e l emanla r ına rast­lanmaz.

D e ğ e r l e n d i r m e d e ele a l ı nan medreselerin hepsi iki katlıdır. Hamidiye Medresesinde giriş ho­lü üze r indek i "müderris odası" ikinci kat havas ı vermektedir.

Ü ç g e n alınlık, kademeli kemer, yuvarlak ke­mer, a k a n t ü s yap rağ ı ve tuğra kaba r tmas ı gibi d ö ­nem özelliği bezemelere rastlanır.

Hepsinde üst ö r tü kiremit çatıdır. Revak-1ar kubbeden ziyade a h ş a p t a n düz tavanla ka­patılmıştır.

11. A b d ü l h a m i d d ö n e m i n d e az sayıda med­rese inşa edilmesi, değ i şen sosyal, siyasal, kültürel ve ekonomik sebeplerle, medrese eği t iminin terk edilerek, batılı eği t im sistemine geçi lmesi şekl inde izah edilebilir. Bu d ö n e m d e yeni medrese inşaat ın­dan ziyade eski medreseler onarılmıştır .

- t i .

rn •

KUZEV 0 D

o 1̂ 2 3 m —\^y>

P l a n : 3

ELOIÎDİni ] ^IICDUlîSlîl^l I^IİJDİİIHÎÛS O D A S I

ŞIHLI HAMİDİYE MEDRESESİ 169

P

b

[o

[1

[9

i

2 i a

.tŞL

Tunmniîjın. s

: ; i

n.v......ri 7 J L O

[ö]

c

c

c

c

tâ ' t

\i2zx: C :

P l a n : 1 i?m\A IIASrİDİYl'] Ml îD l l l îS IüSİ UÖLÖVIî P K O . İ U S İ - • • • •

®

170 Yıldıray ÖZBEK

ev)

c (O

i n

UT

ır iH

tıd-

I S

on;

ŞIHLI HAMİDİYE MEDRESESİ 1 7 1

t'

m

( E r

m

m

um

BE

172 Yıldıray ÖZBEK

Resim 7: Şıhlı Hamidiye Medresesi avlusunun 1972'deki görünüşü. Güney duvarı yıkılmış (Kayseri Müzesi Arşivi nden).

I

zj r t .

Resim 8: Şıhlı Hamidiye Medresesl'nln 1972'deki görünüşü (Kayseri Müzesi Arşivi'nden).

Resim 9: Şıhlı Hamidiye Medresesi kuzey kısım üst örtüsünün 1972'deki görünüşü (Kayseri Müzesi Arşivi'nden).

ŞIHLI HAMİDİYE MEDRESESİ 173

Resim 2a: Şıhlı Hamidiye Medresesi nin kuzey cephesi.

Resim 2b: Şıhlı Hamidiye Medresesi portali. Resim 1: Şıhlı Camii'nin H. 1225 (M. 1810) tarihli kitabesi.

174i Yıld ı ray Ö Z B E K

ü

Resim 3: Şıhlı Hamidiye Medresesi nin H. 1309 (M. 1891-92) tarihli inşa kitabesi.

Resim 4: Şıhlı Hamidiye Medresesi nin ortası havuzlu avlusu

ŞIHLI HAMİDİYE MEDRESESİ 175

I !

Resim 5: Şıhlı Hamidiye Medresesi avlu revaklanndan (güney) görünüş.

Resim 6: Şıhlı Hamidiye Medresesi "Müderris Odası " ve çıkışı sağlayan merdivenler.

176 Yıldıray ÖZBEK

I II M

Resim 10: Şıhlı Hamidiye Medresesi'nin avlu revagı ve üst örtüsünden görünüş.

Resim 11: Şıhlı Hamidiye Medresesi revak kemerlerini taşıyan yekpare taştan yapılmış sütunlardan biri.

Î3

Resim 12: Ürgüp Mustafa Paşa H. 1316 (M. 1899) tarihli Mehmet Şakir Paşa Medresesi portali.