114

โครงการท 6 การใชศตรธรรมชาตในการจดการแมลงศตรพชวงศกะหลาในเขตภาคใตของประเทศไทย Use of Natural Enemies in Crucifer Insect Pest Management in Southern Region of

Thailand

จราพร เพชรรตน โสภณ อไรชน พมพรรณ สมมาตย และวราพร ไชยมา Jiraporn Petcharat, , Sopon Uraichuen Pimpun Sommartya and Varaporn Chaiyama

ศนยวจยควบคมศตรพชโดยชวนทรยแหงชาต ภาคใต คณะทรพยากรธรรมชาต มหาวทยาลยสงขลานครนทรวทยาเขตหาดใหญ ต ปณ. 25 ตาบลคอหงส อาเภอหาดใหญ จงหวดสงขลา 90112

บทคดยอ

ในปแรกของโครงการ (ตลาคม 2550 – กนยายน 2551) ไดทาการศกษาชนดและจานวนของแมลงศตรกะหลาและศตรธรรมชาตจากแปลงปลกพชวงศกะหล า ทบานบางเหรย ง อ าเภอควนเนยจงหวดสงขลา และบานสวนผก อาเภอรอนพบลย จงหวดนครศรธรรมราช ซงพชวงศกะหลาทปล กคอบรอคโคล Brassica oleracea var. italica กวางตง B. chinensis var. parachinensis คะนา B. alboglabra กะหลาปล B. oleracea var capitata ผกกาดเขยวปล B. juncea var. rugosa และกะหลาดอก B. oleracea var. botrytis แมลงศตรพชวงศกะหลาทพบม 9 ชนดคอ หนอนกระทผก Spodoptera litura F. หนอนใยผก Plutella xylostella L. หนอนกระทหอม Spodoptera exigua Hübner หนอนเจาะยอดกะหลา Hellula undalis F. หนอนคบกะหลา Trichoplusia ni Hübner ดวงหมดผก Phyllotreta chontanicus Duvivier เพลยออนกะหลา Myzus persicae Sulzer หนอน ชอนใบ Liriomyza brassicae (Riley) และหนอนผกกาด Crocidolomia pavonana (F.) พบหนอนกระทผก S. litura ลงทาลายผกตระกลกะหลาทกชนดทสารวจ โดยมความหนาแนนเฉลยสงสดถ 22.87 ตว/ตน บนผกบรอคโคล ทบานบางเหรยง อาเภอควนเนยง จงหวดสงขลาในเดอนสงหาคม 2551 สวนศตรธรรมชาตทพบมทงหมด 8 ชนด เปนแมลงเบยน 6 ชนดไดแก แตนเบยนหนอนกระท ผก Microplitis manilae Ashmead แตนเบยนไขหนอนกระทผก Chelonus sonorensis Cameron แตนเบยนหนอน Euplectrus sp. แมลงวนเบยน Palexorista sp. แตนเบยนหนอนใยผก Cotesia plutella ( Kurdjumov) แตนเบยน ichneumonid ไมทราบชนดเบยนหนอนเจาะยอดกะหลา และตวห 2 ชนดคอ ดวงเตาตวหา Chilomenes sexmaculata (F.) กนเพลยออนกะหลา และมดแดง Oecophylla smaragdina (F.) กนหนอนกระทผกและแมลงอนๆ ศตรธรร มชาตทพบในแปลงพชวงศกะหลาทแปลงทสารวจคอ C. plutellae

คาสาคญ : พชวงศกะหลา, หนอนกระทผก Spodoptera litura, Cotesia plutella, ศตรธรรมชาต

115

ABSTRACT

In the first year of the project (October 2007 – September 2008), investigation on insect pests of crucifer and their natural enemies were done at Ban Bang Riang, Khuan Niang District, Songkhla Province and Ban Suan Pak, Ron Phibun district, Nakhon Si Thammarat Province. Species of crucifer investigated were broccoli Brassica oleracea var. italica, green kuang futsoi B. chinensis var. parachinensis, kale B. alboglabra, cabbage B. oleracea var capitata , leaf mustard B. juncea var. rugosa and cauliflower B. oleracea var. botrytis respectively. Nine species of crucifer insect pests were found, they were common cutworm Spodoptera litura F., diamondback moth Plutella xylostella L., beet armyworm Spodoptera exigua Hübner, cabbage webworm Hellula undalis F., cabbag looper Trichoplusia ni Hübner, leaf eating beetle Phyllotreta chontanicus Duvivier, green aphid Myzus persicae Sulzer, cabbage leaf miner Liriomyza brassicae Riley and cabbage heart caterpillar Crocidolomia pavonana (F.). Among these, S. litura were found in all investigated fields and the highest density was 22.87 larvae / plant on broccoli at Ban Bang Riang, Kuan Niang District, Songkhla Province in August 2008. Eight species of insect natural enemies of insect pests of crucifer were found, they were Microplitis manilae Ashmead, Chelonus sonorensis Cameron, Euplectrus sp., Palexorista sp., Cotesia plutella Kurdjumov, a species of unknown icheumonid, Chilomenes sexmaculatus (F.) and Oecophylla smaragdina (F.). C. plutellae was the only hymenopteran parasitoid found in all crucifer fields under investigation. Key word: Cruciferous, Common cutworm, parasitoid of Spodoptera litura, Natural enemies

116

บทนา

จากสถตการปลกพชผกวงศกะหลาในภาคใตมเนอทรวมประมาณ 42,950 ไร (สานกสงเสรมและพฒนาการเกษตรเขต 5, 2546) ผลผลตพชตระกลกะหลานอกจากจะใชบรโภคในเขตพนทภาคใตแลว บางสวนยงสงไปขายยงตลาดในประเทศมาเลเซยอกดวย พชวงศกะหลาทปลกกนมากในภาคใต ไดแก ผกคะนา โดยมพนทปลกถง 18,865 ไร ในจงหวดนครศรธรรมราชมการปลกมากทสด คอ 11,825 ไร รองลงมา คอจงหวดสงขลา มพนทปลก 2,151 ไร ดงนนจะเหนไดวาพช วงศกะหลาจดเปพชเศรษฐกจกลมหนงในภาคใต

แมลงศตรพชวงศกะหลาทพบในประเทศไทยไดแก หนอนกระทผ ก Spodoptera litura F. (Lepidoptera : Noctuidae) หนอนกระทหอม Spodoptera exigua Hübner (Lepidoptera : Noctuidae) หนอนคบกะหลา Trichoplusia ni Hübner (Lepidoptera : Noctuidae) หนอนเจาะดอกกะหลา Hellula undalis F. (Lepidoptera : Pyralidae) หนอนใยผก Plutella xylostella L. (Lepidoptera : Yponomeutidae) หนอนกระทกดตน Agrotis ipsilon (Lepidoptera : Noctuidae) ดวงหมดผก Phyllotreta sinuate Steph และ P. chontanicus Duvivier (Coleoptera : Chrysomelidae) เพลยออนกะหลา Myzus persicae Sulzer (Homoptera : Aphididae) เพลยออนผกกาด Lipaphis erysimi Kaltenbach (Homoptera : Aphididae) เปนตน (กรมวชาการเกษตร, 2545; สรวฒน วงษสร, 2526)

เนองจากพชวงศกะหลา มแมลงศตรหลายชนดลงทาลายตงแตระยะตนออนไปจนกระทง เกบเกยว ทาใหในการปลกพชเหลานมกตองใชสารฆาแมลงอยเสมอและทาใหมปญหาการตกคางของ สารฆาแมลงในผกวงศกะหลา จากการสารวจผกสดทมฉลากระบวาเปนผกปลอดสารเคม 188 ตวอยาง พบตวอยางท มสารเคมสงเกนมาตรฐานรอยละ 5.85 โดยผกคะนาจะพบสารตกคางมากทสด รองลงมาคอผกกวางตง และผกกาดขาว (ศกดา ศรนเวศน และนนทนา ทราบรมย, 2546) วตถประสงค 1. เพอรวบรวมชนดของแมลงศตรพชวงศกะหลาและศตรธรรมชาตในภาคใตของประเทศไทย 2. เพอนาศตรธรรมชาตทมศกยภาพมาใชในการจดการแมลงศตรพชวงศกะหลา

117

วธดาเนนการวจย

ศกษาประชากรของแมลงศตรพช วงศกะหลาและศตรธรรมชาต ในแปลงปลก ศกษาประชากรของแมลงศตรพชวงศกะหลาและศตรธรรมชาตในแปลงผกวงศกะหลาทปลก

ระหวางเดอน ตลาคม 2550 – กนยายน 2551 จากแปลงผกวงศกะหลา 2 พนทคอ 1) บานบางเหรยง อ.ควนเนยง จ.สงขลา ผลตผกโดยไมเนนการใชสารเคมปองก นกาจด แมลงศตรพช 2) บานสวนผก อ.รอนพบลย และบานแหลม อ .หวไทร จ.นครศรธรรมราช ผลตผกโดยใช

สารเคมปองกนกาจดแมลงศตรพชตลอด ฤดกาลปลก ออกสารวจทก 15 วน จากแปลงพชตระกลกะหลา 4 แปลง แปลงละ 10 ตน รวม 40 ตน

จาแนกชนดและนบจานวนแมลงศตรและศตรธรรมชาต และเกบรวบรวมระยะไข และ ระยะหนอน ของแมลงศตรพช นามาเลยงในหองปฏบตการ จาแนก และบนทกจานวนประชากรของแมลงเบยน เพอตดตามปรมาณของแมลงศตรพชและปรมาณแมลงศตรธรรมชาตในธรรมชาต

ผลการวจยและวจารณ ศกษาประชากรของแมลงศตรพชวงศกะหลาและศตรธรรมชาตในแปลงปลก ศกษาปรมาณแมลงศตรและศตรธรรมชาตในผกวงศกะหลาตอเน องเปนระยะเวลา 12 เดอน (ตลาคม 2550 ถงกนยายน 2551) ในเดอนกนยายน ถงธนวาคม 2550 มฝนตกชกมากกวาปกตเกษตรกรไมสามารถปลกผกได จงไมมขอมล โดยเกษตรกร เรมเพาะปลกผกไดในเดอนมกราคม พ.ศ. 2551 เปนตนไป

1) บานบางเหรยง อ. ควนเนยง จ. สงขลา จากการศกษาพบวาผกในวงศกะหลาทมการปลกมากไดแก บรอคโคล กวางตง คะนา

กะหลาปล และผกกาดเขยวปล ตามลาดบ ก. บรอคโคล การศกษาปรมาณแมลงในบรอคโคล พบหนอนกระทผก (Spodoptera litura) เปนแมลงศตรทสาคญทสด และยงสามารถเขาทาลายผกไดเกอบ ทกชนด และเขาทาลายตลอดฤดกาลปลก ยกเวนชวงพชอา ย 0 – 15 วนเทานนทไมพบการเขาทาลายของแมลง ศตร อาจเปนเพราะทผานมาเปนฤดฝนและไดวางเวนจากการปลกมาระยะหนงแ มลงศตรขาดอาหารและมจานวนลดลงแลว

118

ในชวงเดอน สงหาคม 2551 พบหนอนกระทผกมความหนาแนน เฉลยสงสดถง 22.87 ตว/ตน ทงนเพราะหนอนทพบอยในวย 1 – 2 ซงมธรรมชาตทตองอยรวมกนเปนกลม และถงแมวาจะพบจานวนหนอนกระทผกสงกวาระดบเศรษฐกจคอ 1 ตว/ตน (ชวทย และคณะ, 2543) แตกยงไมพบความ เสยหายมากนก เนองจากเปนชวงทเกบเกยวผลผลตไดแลว เกษตรกรจงไมใชสารฆา แมลง แมลงศตรทพบจานวนรองลงมาคอ ดวงหมดผก (Phyllotreta chontanicus) พบ 5.51 ตว/ตน (มกราคม 2551) สวนหนอนใยผก (Plutella xylostella) พบ 1.50 ตว/ตน (มกราคม 2551) ซงระดบเศรษฐกจของหนอน ใยผกคอ 5 ตว/ตน (วนย, 2535) สวนแมลง ชนดอนทพบเขาทาลายบรอคโคล ไดแก เพลยออนกะหลา (Myzus persicae) หนอนกระทหอม (Spodoptera exigua) หนอนเจาะยอดกะหลา (Hellula undalis) และหนอนคบกะหลา (Trichoplusia ni) ตามลาดบ แตพบความหนาแนนนอยไมถงระดบความ เสยหายทางเศรษฐกจ สาหรบศตรธรรมชาตทพบไดแก แตน เบยนหนอนใยผก Cotesia plutellae Kurdjumov (Hymenoptera : Braconidae) (ภาพท 6.4 ก-ข) โดยมเปอรเซนตการเบยนมากถง 23.53 % (มนาคม 2551) และหนอนกระทผกพบแมลงเบยนถง 3 ชนด คอแตนเบยนหนอน Microplitis manilae Ashmead (Hymenoptera : Braconidae) (ภาพท 3.6 ค-ง) เปอรเซนตการเบยนสงสด 11.15 % ในเดอนสงหาคม พ.ศ. 2551 แตนเบยนไขหนอนกระทผก Chelonus sonorensis Cameron (Hymenoptera : Braconidae) (ภาพท 6.4 จ-ฉ) เปอรเซนตการเบยนสงสด 10.0 % ในเดอนกมภาพนธ พ.ศ. 2551 และแมลงวนเบยน Palexorista sp. (Diptera : Tachinidae) (ภาพท 6.4 ญ) มเปอรเซนตการเบยนสงสด 8.62 % ในเดอนมนาคม พ. ศ. 2551 (ภาพท 6.1 ก) ข. กวางตง การศกษาปรมาณแมลงในผกกวางตงพบวา เพลยออนกะหลามความหนาแนนเฉล มากทสด คอ 8.0 ตว/ตน (มกราคม 2551) รองลงมาคอ หนอนผกกาด (Crocidolomia pavonana) ดวงหมดผก และหนอนกระทผก มความหนาแนนเฉลย 4.83, 3.02 และ 1.70 ตว/ตน ในเดอนมถนายน มนาคม และมถนายน พ.ศ. 2551 ตามลาดบ ซงเดอนมถนายนเปนชวงทผกอยในระยะสามารถเกบ เกยวผลผลตไดแลว เกษตรกรไมใชสารฆาแมลง จงพบการเขาทาลายของแมลงศตรมากทสด แตหนอนชอนใบ และหนอนใยผกพบในปรมาณนอย โดยหนอนใยผกมความหนาแนน ไมถงระดบความเสยหายทางเศรษฐกจ (5 ตว/ตน) สวน ศตรธรรมชาตทพบคอแตนเบยนหนอนใยผก C. plutellae มเปอรเซนตการเบยนมากถง 60 % (มนาคม 2551) หนอนกระทผกพบแตนเบยนไข C. sonorensis เปอรเซนตการเบยนมากสด 37.25 % ในเดอนมถนายน พ.ศ. 2551 หนอนผกกาดพบแตนเบยนไข C. sonorensis และแมลงวนเบยน Palexorista sp. โดยมเปอรเซนตการเบยน 28.27 % (มถนายน 2551) และ 21.05 % (พฤษภาคม 2551) ตามลาดบอก สวนหนอน เจาะยอดกะหลาพบแตนเบยน icheumonid ทไมทราบชนด มเปอรเซนตการเบยน 25.0 % (พฤษภาคม 2551) (ภาพท 6.1 ข)

119

ค. คะนา ในผกคะนาพบวา หนอนกระทผกมความหนาแนนเฉลยสงสด คอ 6.6 ตว/ตน ในชวงเดอน สงหาคม พ.ศ. 2551 รองลงมาคอ หนอนใยผก เพลยออนกะหล า หนอนชอนใบ และ ดวงหมดผก ตามลาดบ โดยมความหนาแนนเฉลย 4.75, 1.83, 1.70 และ 1.67 ตว/ตน ตามลาดบ (มกราคม 2551, มถนายน 2551, ตลาคม 2550 และมถนายน 2551) สวนหนอนเจาะยอดกะหลา แลหนอนคบกะหลาพบในปรมาณนอย สาหรบศตรธรรมชาตทสารวจพบในหนอนใยผก พบเพยง แตนเบยนหนอน C. plutellae (43.5 %, กมภาพนธ 2551) สวนหนอนกระทผกทพบในคะนาพบ แตนเบยนมากถง 4 ชนด ไดแก แตนเบยนไข C. sonorensis แตนเบยนหนอน M. manilae แตนเบยนหนอน Euplectrus sp. (Hymenoptera: Eulophidae) และแมลงวนเบยน Palexorista sp. โดย แตนเบยนไข C. sonorensis มเปอรเซนตการเบยนสงสดคอ 33.33 % (สงหาคม 2551) แตนเบยนหนอน M. manilae เปอรเซนตการเบยนสงสดคอ 31.48 % ในเดอน กรกฎาคม 2551 แตนเบยนหนอน Euplectrus sp. พบเปอรเซนตการเบยน 21.95 % (สงหาคม 2551) ซงแตนเบยนชนดนเปนแตนเบยนภายนอก (ectoparasite) โดยหนอนหนงตวใหแตนเบยน 3 ตว (ภาพท 6.4 ช-ญ) และแมลงวนเบยน Palexorista sp. มเปอรเซนตการเบยนเพยง 6.82 % (สงหาคม 2551) สวนในหนอนเจาะยอดกะหลาแมพบความหนาแนนนอยแตจากการสารวจครงนพบแตนเบยน Icheumonidae เขาเบยนโดยมเปอรเซนตการเบยนสงถง 100 % ในเดอนมถนายน (ภาพท 6.1 ค)

ก. บรอคโคล บางเหรยง

0

5

10

15

20

25

ต.ค.50 พ.ย.50 ธ.ค.50 ม.ค.51 ก.พ.51 ม.ค.51 เม.ย.51 พ.ค.51 ม.ย.51 ก.ค.51 ส.ค.51เดอน

ความหนาแนน

( ตว/ตน

)

0

5

10

15

20

25

30

35

40

45

50

การเบยน(

%)

ภาพท 6.1 จานวนแมลงศตร และเปอรเซนตการเบยนของศตรธรรมชาตในผกวงศกะหลา ทบานบางเหรยง อ.ควนเนยง จ.สงขลา (ตลาคม 2550 – กนยายน 2551) ก. บรอคโคล ข. กวางตง ค. คะนา ง. กะหลาปล จ. ผกกาดเขยวปล

120

ข. กวางตง บางเหรยง

0

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

ต.ค.50 พ.ย.50 ธ.ค.50 ม.ค.51 ก.พ.51 ม.ค.51 เม.ย.51 พ.ค.51 ม.ย.51 ก.ค.51 ส.ค.51 ก.ย.-51

เดอน

ความหนาแนน

( ตว/ตน

)

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

100

การเบยน

(%)

ค. คะนา บางเหรยง

0

1

2

3

4

5

6

7

ต.ค.50 พ.ย.50 ธ.ค.50 ม.ค.51 ก.พ.51 ม.ค.51 เม.ย.51 พ.ค.51 ม.ย.51 ก.ค.51 ส.ค.51 ก.ย.-51

เดอน

ความหน

าแนน

(ตว/ต

น)

0102030405060708090100

การเบ

ยน (%

)

หนอนกระทผก หนอนใยผก หนอนกระทหอมดวงหมดผก หนอนคบ เพลยออนหนอนชอนใบ หนอนเจาะยอดกะหลา Cotesia plutellaeMicroplitis minalae Chelonus sp. แมลงวนเบยน Palexorista sp.แตนเบยน Icheumonidae แตนเบยนหนอน Euplectus sp. ดวงเตาตวหา

ภาพท 6.1 (ตอ)จานวนแมลงศตร และเปอรเซนตการเบยนของศตรธรรมชาตในผกวงศกะหลา ทบานบางเหรยง อ.ควนเนยง จ.สงขลา (ตลาคม 2550 – กนยายน 2551) ก. บรอคโคล ข. กวางตง ค. คะนา ง. กะหลาปล จ. ผกกาดเขยวปล

121

จ. ผกกาดเขยวปล บางเหรยง

00.5

11.5

22.5

33.5

4

ต.ค.50 พ.ย.50 ธ.ค.50 ม.ค.51 ก.พ.51 ม.ค.51 เม.ย.51 พ.ค.51 ม.ย.51 ก.ค.51 ส.ค.51 ก.ย.-51

เดอน

ความหน

าแนน

(ตว/ต

น)

01020304050607080

การเบ

ยน (%

)

หนอนกระทผก หนอนใยผก หนอนกระทหอม ดวงหมดผกหนอนคบ เพลยออน หนอนชอนใบ หนอนเจาะยอดกะหลาCotesia plutellae Microplitis minalae Chelonus sonorensis แมลงวนเบยน Palexorista sp.แตนเบยน Icheumonidae แตนเบยนหนอน Euplectus sp. ดวงเตาตวหา

ภาพท 6.1 (ตอ) จานวนแมลงศตร และเปอรเซนตการเบยนของศตรธรรมชาตในผกวงศกะหลา ทบานบางเหรยง อ.ควนเนยง จ.สงขลา (ตลาคม 2550 – กนยายน 2551) ก. บรอคโคล ข. กวางตง ค. คะนา ง. กะหลาปล จ. ผกกาดเขยวปล

ง. กะหลาปล ในแปลงกะหลาปล การศกษาครงนพบเพยงหนงแปลงเทานนทปลกในชวงท การสารวจ โดยเรมปลกในชวงเดอน มถนายน – กนยายน 2551 (ภาพท 6.1ง) พบวา ชวงผกอาย 0 – 15 วน (มถนายน) ยงไมมการเขาทาลายของแมลงศตร เมอผกมอายได 15 – 30 วน (กรกฎาคม) พบหนอนกระทผก หนอนใยผก หนอนผกกาด และหนอนเจาะยอดกะหลา เขาทาลายโดยมความหนาแนเฉลย 5.60, 1.05, 0.40 และ 0.05 9 ตว/ตน ตามลาดบ และพบศตรธรรมชาตเชนกนโดยในหนอนใยผก พบ C. plutellae มเปอรเซนตการเบยน 23.81 % ในหนอนกระทผกพบแตนเบยนหนอน M. manilae และแตนเบยนไข C. sonorensis ซงเปอรเซนตการเบ◌ยนเปน 15.18 และ 3.16 % ตามลาดบ ในชวงเดอน สงหาคม ผกมอายได 30- 50 วน และเรมมการหอปลแลว แมลงศตรเขาทาลายมากขน เกษตรกรจงฉดพนนาหมกชวภาพ และสา รฆาแมลงเพอปองกนกาจดแมลงศตร แตแมลงศตรยงสามารถเข ทาลายผกได โดยพบหนอนกระทผกซงมความหนาแนนเฉลยสงถง 17.27 ตว/ตน ทงนเพราะหนอนยงอยในวย 1 – 2 ซงเพงออกจากไขยงไมมการกระจายออกไปหากนทใบอน และพบในใบลางสด ซงสารฆาแมลง อาจพนไป ไมถง หนอนจงไมตาย และยงพบหนอนใยผก หนอนกระทหอม และหนอนเจาะยอดกะหลา ซงมความหนาแนนเฉลย 1.60, 0.27 และ 0.07 ตว/ตน ตามลาดบ สาหรบศตรธรรมชาตทพบในหนอนกระทผกคอ แตนเบยนหนอน M. manilae พบมเปอรเซนตการเบยนสงสดคอ 22.78 % รองลงมาเปนแมลงวนเบยน Palexorista sp. มเปอรเซนตการเบยน 10.04 % และแตนเบยนไข C. sonorensis ซงมเปอรเซนตการเบ◌ยนเพยง 5.79% สวนในหนอนใยผกกพบ ถกเบยนโดยแตนเบยน C. plutellae เปอรเซนตการเบยน 4.17 % อาจเปนผลจากการฉดพนสารฆาแมลง จงพบการเขาเบยนของ ศตรธรรมชาตนอยกวาชวงอน ๆ

122

จ. ผกกาดเขยวปล สวน ผกกาดเขยวปลทบางเหรยงนพบแมลงศตรเขาทาลายหลายชนด คอ หนอนใยผก หนอนกระทผก หนอนผกกาด หนอนเจาะยอดกะหลา และดวงหมดผก โดยมควาหนาแนนเฉลยสงสดคอ 2.10, 1.40, 2.80, 0.10 และ 3.60 ตว/ตน (สงหาคม, มถนายน, สงหาคม, สงหาคม และมถนายน) ตามลาดบ ในสวนของศตรธรรมชาตท สารวจพบในแปลงผกกาดเขยวปล ไดแก แตนเบยนของหนอนใยผก C. plutellae (38.09 %, สงหาคม 2551) แตนเบยนหนอนกระทผกพบ 2 ชนดคอ M. manilae และแมลงวนเบยน Palexorista sp. โดยมเปอรเซนตการเบยน 66.67, 28.57 % ตามลาดบ ในชวงเดอนสงหาคม และในหนอนผกกาดพบแตนเ บยนไข C. sonorensis เขาเบยนโดยมเปอรเซนตการเบยน 13.64 % (กรกฎาคม 2551) และยงพบมดแดงตวหา Oecophylla smaragdina L. (Hymenoptera : Formicidae) ซงเปนตวหากนแมลงทว ๆ ไปกาลงก นหนอนกระทผกอย (ภาพท 6.2) การพบตวเบยนและตวหาในปรมาณคอนข างสงนอาจเนองมาจากการปลกผกกาดเขยวปลทนปลกเพใชใบทาผกกาดดองไมไดขายตนผกจงไมตองใหผกสวยงามมากนก เกษตรกรไมจาเปนตอง ใชสารฆาแมลง ภาพท 6.2 มดแดงตวหา Oecophylla smaragdina L. กาลงกนหนอนกระทผก Spodoptera litura F.

ในแปลงผกกาดเขยวปล บานบางเหรยง อ.ควนเนยง จ. สงขลา

123

ก. กะหลาดอก (ใชสารกาจดแมลง)

0123456789

10

ต.ค.50 พ.ย.50 ธ.ค.50 ม.ค.51 ก.พ.51 ม.ค.51 เม.ย.51 พ.ค.51 ม.ย.51 ก.ค.51 ส.ค.51 ก.ย.-51

เดอน

ความหน

าแนน

(ตว/ต

น)

0

20

40

60

80

100

การเบ

ยน(%

)

ข. กะหลาดอก (ไมใชสารกาจดแมลง)

0

2

4

6

8

ต.ค.50 พ.ย.50 ธ.ค.50 ม.ค.51 ก.พ.51 ม.ค.51 เม.ย.51 พ.ค.51 ม.ย.51 ก.ค.51 ส.ค.51 ก.ย.-51เดอน

ความหน

าแนน

(ตว/ต

น)

0

20

40

60

80

100

การเบ

ยน(%

)

ภาพท 6.3 จานวนแมลงศตร และเปอรเซนตการเบยนของศตรธรรมชาตในผกวงศกะหลา ทบาน สวนผก อ.รอนพบลย จ .นครศรธรรมราช (ตลาคม 2550 – กนยายน 2551) ก. กะหลาดอก (ใชสารกาจดแมลง ) ข. กะหลาดอก (ไมใชสารกาจดแมลง ) ค. คะนา ง. กะหลาปล จ. กวางตง

124

ค. คะนา นครศรธรรมราช

0

1

2

3

4

5

ต.ค.50 พ.ย.50 ธ.ค.50 ม.ค.51 ก.พ.51 ม.ค.51 เม.ย.51 พ.ค.51 ม.ย.51 ก.ค.51 ส.ค.51 ก.ย.-51

เดอน

ความหน

าแนน

(ตว/ต

น)

0

10

20

30

40

50

การเบ

ยน (%

)

หนอนกระทผก หนอนใยผก ดวงหมดผก เพลยออนกะหลา

หนอนชอนใบ หนอนเจาะยอดกะหลา Cotesia plutellae Microplitis manilae

Chelonus sp. ดวงเตาตวหา แมลงวนเบยน แตนเบยน Icheumonidae

ง. กะหลาปล นครศรธรรมราช

0

5

10

15

20

ต.ค.50 พ.ย.50 ธ.ค.50 ม.ค.51 ก.พ.51 ม.ค.51 เม.ย.51 พ.ค.51 ม.ย.51 ก.ค.51 ส.ค.51 ก.ย.-51

เดอน

ความหน

าแนน

(ตว/ต

น)

0

2

4

6

8

10

การเบ

ยน (%

)

ภาพท 6.3 (ตอ) จานวนแมลงศตร และเปอรเซนตการเบยนของศตรธรรมชาตในผกวงศกะหลา ทบาน สวนผก อ.รอนพบลย จ .นครศรธรรมราช (ตลาคม 2550 – กนยายน 2551) ก. กะหลาดอก (ใชสารกาจดแมลง ) ข. กะหลาดอก (ไมใชสารกาจดแมลง ) ค. คะนา ง. กะหลาปล จ. กวางตง

125

จ. กวางตง นครศรธรรมราช

0

1

2

3

4

5

ต.ค.50 พ.ย.50 ธ.ค.50 ม.ค.51 ก.พ.51 ม.ค.51 เม.ย.51 พ.ค.51 ม.ย.51 ก.ค.51 ส.ค.51 ก.ย.-51

ความ

หนาแนน

(ตว/ต

น)

0

20

40

60

80

100

การเบ

ยน(%

)

หนอนใยผก หนอนผกกาด ดวงหมดผก เพลยออนกะหลา

หนอนเจาะยอดกะหลา Cotesia plutellae Microplitis manilae Chelonus sp.

แมลงวนเบยน ดวงเตาตวหา

ภาพท 6.3 (ตอ) จานวนแมลงศตร และเปอรเซนตการเบยนของศตรธรรมชาตในผกวงศกะหลา ทบาน สวนผก อ.รอนพบลย จ .นครศรธรรมราช (ตลาคม 2550 – กนยายน 2551) ก. กะหลาดอก (ใชสารกาจดแมลง ) ข. กะหลาดอก (ไมใชสารกาจดแม ลง) ค. คะนา ง. กะหลาปล จ. กวางตง 2) บานสวนผก อาเภอรอนพบลย และบานแหลม อาเภอหวไทร จงหวดนครศรธรรมราช ผกในวงศกะหลาทมการปลกมากในเขตจงหวดนครศรธรรมราช ไดแก กะหลาดอก กวางตกะหลาปล และคะนา ตามลาดบ ซงสวนใหญ ระบบการปลกจะปลกเปนแปลงยกรองขนาดใหญ มรองนาคนกลางระหวางแปลงอน และผลตผกเพอขายสงใหพ อคาคนกลางโดยมการมารบผลผลตถ บาน จงจาเปนตองใชสารฆาแมลง เพอใหผกสวยงามตามความตองการของตลาด ยกเวนในพชกะหลดอก พบเพยงหนงแปลงจากบานแหลม อ. หวไทร จ. นครศรธรรมราช มการปลกแบบไมใชสารกาจด แมลง จงไดศกษาประชากรของแมลงศตรและศตรธรรมชาตในแปลงปลก เพอนามาเปรยบเทยบกบแปลงทมการใชสารกาจดแมลง

ก. กะหลาดอก (ใชสารกาจดแมลง) และข. กะหลาดอก (ไมใชสารกาจดแมลง) ในกะหลาดอจากการศกษาพบวา แปลงทมการใชสารฆาแมลงมการระบาดของแมลงศตรในระดบทสงกวาแปลงท ไมใชสารฆาแมลง (ภาพท 6.3 ก และ ข) แปลงทใชสารกาจดแมลง หนอนกระทผกเขาทาลายสงสดคอ 9.94 ตว/ตน (สงหาคม 2551) รองลงมาคอหนอนใยผก หนอนผกกาด และหนอนเจาะยอดกะหลา ม

126

ความหนาแนนเฉลย 6.30, 1.10 และ 0.07 ตว/ตน (พฤษภาคม, พฤษภาคม, กรกฎาคม 2551) ตามลาดบ และศตรธรรมชาตทพบจากแปลงทมการใชสารฆาแมลง มเพยง 2 ชนด คอ แตนเบยนหนอนใยผก C. plutellae และแตนเบยนหนอนกระทผก M. manilae ซงมเปอรเซนตการเบยน 36.51 และ 27.27 % (พฤษภาคม 2551) ตามลาดบ สวน ในแปลงทไมมการใชสารฆาแมลง ในการปองกนกาจดแมลงศตร (ภาพท 6.3 ข) พบหนอนกระทผกเขาทาลายโดยมความหนาแนนเฉลยสงสด 7.2 ตว/ตน (มถนายน 2551) รองลงมาคอ หนอนใยผก หนอนเจาะยอดกะหลา และหนอนชอนใบผก ซงมความหนาแนเฉลย 3.9, 1.6 และ 0.2 ตว/ตน (สงหาคม, สงหาคม, กรกฎาคม 2551) ตามลาดบ และพบศตรธรรมชาตไดมากถง 4 ชนดดวยกน คอ แตนเบยนไขหนอนกระทผก C. sonorensis ซงมเปอรเซนตการเบยนมากถง 33.33 % (มถนายน 2551) แตนเบยนหนอนกระทผก M. manilae (11.54 %, มถนายน 2551) สวนในหนอนเจาะยอดกะหลาพบแตนเบยนไข C. sonorensis เขาเบยนเชนกนโดยมเปอรเซนต การเบยน 18.75 % (กรกฎาคม 2551) ในหนอนใยผกกยงพบแตนเบยน C. plutellae โดยมเปอรเซนตการเบยน 33.33 % (มถนายน 2551) ซงจะเหนไดวาแปลงไมใชสารฆา แมลงปรมาณแมลงศตรแปรผนตรงกบจานวนศตรธรรมชาต และมจานวนแมลงศตรลดลง ขณะทในแปลงทมการใชสารฆาแมลงปรมาณแมลงกลบเพมมากขน แสดงวาแมลงอาจมการสร างความตานทานตอสารฆาแมลง เพราะการใชสารฆาแมลงจะใหผลดในระยะแรก แตในระยะยาวทาใ หแมลงสรางความตานทาน โดยเฉพาะหนอนใยผกมรายงานการสรางความตานทานตอสาร ฆาแมลง ไดเรวทสด (Naveed, 2005)

ค. คะนา จากการสารวจพบวา ในชวงเด อนมถนายน ซงผกมอาย 30 วนจนถงเกบเกยวผลผลต ไดเปนชวงทมแมลงศตรเขาทาลายมากทสด โดยหนอนกระทผกม ความหนาแนนเฉลยสงสดคอ 4.20 ตว/ตน รองลงมาคอ ดวงหมดผก หนอนเจาะยอดกะหลา และหนอนใยผก ความหนาแนนเฉลย 2.3, 1.0 และ 0.60 ตว/ตน ตามลาดบ สาหรบศตรธรรมชาตพบในหนอนกระทผกถง 2 ชนด คอ แตนเบยนหนอน M. manilae และแตนเบยนไข C. sonorensis มเปอรเซนตการเบยน 40.00 และ 23.81 % (พฤษภาคม, มถนายน 2551) ตามลาดบ สวนตวห าพบตวออนดวงเต าตวหา (Chilmenes sexmaculata) ความหนาแนนเฉลย 0.6 ตว/ตน (มนาคม 2551) (ภาพท 6.3 ค) ง. กะหลาปล ในแปลงกะหลาปล แมลงศตรทพบมความหนาแนนสงสดคอ เพลยออนกะหลโดยมความหนาแนนเฉลยสงถง 14.5 ตว/ตน (กมภาพนธ 2551) รองลงมาคอ หนอนในผก และหนอนกระทผก ซงมความหนาแนนเฉลย 1.30 และ 0.8 ตว/ตน (เมษายน และมนาคม 2551) ตามลาดบ สวนศตรธรรมชาตทพบมเพยงแตนเบยนหนอนใยผก C. plutellae และมเปอรเซนตการเบยนสงสดเพยง 7.70 % และยงพบตวออนดวงเตาตวหา (C. sexmaculatus) มความหนาแนนเฉลย 0.43 ตว/ตน (เมษายน 2551) (ภาพท 6.3 ง)

127

จ. กวางตง การศกษาในผกกวางตง พบวาดวงหมดผก มความหนาแนนเฉลยสงสดคอ 3.95 ตว/ตน (สงหาคม 2551) รองลงมาคอ หนอนผกกาด เพลยออนกะหลา หนอนเจาะลาตน แล ะหนอน ใยผก ตามลาดบ โดยมความหนาแนนเฉลย สงสด 3.45, 2.30, 1.10 และ 0.65 ตว/ตน (สงหาคม, กรกฎาคม, สงหาคม และกรกฎาคม 2551) และศตรธรรมชาตทพบในผกกวางตง ไดแก แตนเบยนหนอนใยผก C. plutellae ซงมเปอรเซนตการเบยนสงถง 55.55 % (สงหาคม 2551) และพบแตนเบยนไข C. sonorensis เบยนไขผเสอ หนอนผกกาดโดยมเปอรเซนตการเบยน 24.64 % (สงหาคม 2551) ซงการทมการเบยนสงอาจเปนเพราะผกอยในระยะ เกบเกยวผลผลตแลว เกษตรกรไมใชสารเคมกาจดแมลง (ภาพท 6.3 จ)

สรปผลการวจย

การศกษาประชากรแมลงศตรผกในวงศกะหลา และศตรธรรมชาตของผกในวงศกะหลาจ 2 พนท คอ ในเขตจงหวดสงขลาทบานบางเหรยง อ.ควนเนยง ซงมการผลตผกแบบไมเนนการใชสารเคม และจากแปลงปลกผกวงศกะหลาในเขตจงหวดนครศรธรรมราชทบานสวนผก อ.รอนพบลย และบานแหลม อ.หวไทร เปนการปลกเพอเปนการคาขนาดใหญ จงมการใชสารเคมตลอดฤดกาลปลกผก การสารวจใชเวลา 1 ป ตงแต ตลาคม 2550 – กนยายน 2551 พบวาทบานบางเหรยง จงหวดสงขลาจะมความหลากหลายทงชนดและจานวนของศตรพช และศตรธรรมชาตมากกวาบานสวนผก จ งหวดนครศรธรรมราช ซงเปนการปลกผกแบบใชสารเคมกาจดแมลง อกทงยงพบวา ทบานสวนผก จงหวดนครศรธรรมราช มการระบาดของแมลงศตรตลอดฤดปลกอกดวย

พบหนอนกระทผก Spodoptera litura ลงทาลายผกตระกลกะหลาทกชนดทไดสารวจ โดยมความหนาแนนเฉลยสงสดถง 22.87 ตว/ตน บนผกบรอคโคล บานบางเหรยง อาเภอควนเนยง จงหวดสงขลา ในเดอน สงหาคม 2551 ทพบหนอนเปนปรมาณมากเนองจากหนอนชนดนในวยท 1-2 จะอยรวมกลมกนยงไมแยกยายไปทใบหรอตนอน แตการทาลายยง ไมรนแรงเพราะหนอนยงมขนาดเลก กนอาหารไดไมมาก สาหรบศตรธรรมชาตทพบในแปลงพชวงศกะหลาทกแปลงทสารวจคอ C . plutellae

128

ภาพท 6.4 แมลงตวเบยนทพบในแปลงพชวงศกะหลา อาเภอควนเนยง จงหวดสงขลา และอาเภอ รอนพบลย อาเภอหวไทร จงหวดนครศรธรรมราช ก-ข : Cotesia plutellae ค-ง : Microplitis manilae จ-ฉ : Chelonus sonorensis ช-ฌ : Euplectrus sp. ญ : Palexorista sp.

ง

ก

ค

ฉ จ

ช ฌ

ญ

ข

129

เอกสารอางอง กรมวชาการเกษตร. 2545. คมอตรวจ แมลง ไร และสตวศตรพชเศรษฐกจ . เอกสารวชาการกองกฏและ

สตววทยา กรงเทพฯ : กองกฏและสตววทยา กรมวชาการเกษตร . 275 หนา. วนย รชตกรณชย. 2535. แมลงศตรกะหลาและแนวทางการบรหาร. เอกสารฉบบพเศษ. กองกฏและ

สตววทยา กรมวชาการเกษตร. หนา 142 – 152. สรวฒน วงษศร. 2526. แมลงศตรพชทางการเกษตรของประเทศไทย. กรงเทพฯ : สานกพมพ โอเดยนสโตร. 424 หนา. สานกสงเสรมและพฒนาการเกษตรเขตท 5. 2546. ขอมลการผลตพช 2546. สานกสงเสรมการเกษตร

และพฒนาการเกษตรเขตท 5 จงหวดสงขลา http://sdoae.doae.go.th/products/index 7. asp ศกดา ศรนเวศน. 2546. พษภยของสารกาจดศตรพช ผลกระทบตอสขภาพของคนไทยวนน . เอกสาร

ประกอบการปฏรประบบสขภาพสาหรบการประชมเวทสมชชาสขภาพแหงชาต ปพ .ศ. 2546. Naveed M.. 2005. Insecticide Resistance in Diamondback Moth, Plutella xylostella (L)

[LEPIDOPTERA: PLUTELLIDAE] And Strategies Of its Management. PhD thesis, University of Arid Agriculture, Rawalpindi.

130

ภาคผนวก

ภาพภาคผนวกท 6.1 แปลงกะหลาดอก บานแหลม อ. หวไทร จ. นครศรธรรมราช

ภาพภาคผนวกท 6.2 แปลงคะนา บานแหลม อ.หวไทร จ. นครศรธรรมราช

131

ภาพภาคผนวกท 6.3 แปลงกะหลาปล บานสวนผก อ.รอนพบลย จ . นครศรธรรมราช

ภาพภาคผนวกท 6.4 แปลงผกกวางตง บานสวนผก อ.รอนพบลย จ . นครศรธรรมราช

132

ภาพภาคผนวกท 6.5 แปลงบรอคโคล บานบางเหรยง อ.ควนเนยง จ.สงขลา

ภาพภาคผนวกท 6.6 แปลงผกกวางตง บานบางเหรยง อ.ควนเนยง จ.สงขลา

133

ภาพภาคผนวกท 6.7 แปลงกะหลาปล บานบางเหรยง อ. ควนเนยง จ.สงขลา

ภาพภาคผนวกท 6.8 แปลงผกกาดเขยวปล บานบางเหรยง อ. ควนเนยง จ.สงขลา

14