Turkish Studies - aybu.edu.tr · Siyer Kaynaklarına Göre Akabe Görüşmeleri 5 Turkish Studies...
-
Upload
truongkhanh -
Category
Documents
-
view
228 -
download
0
Transcript of Turkish Studies - aybu.edu.tr · Siyer Kaynaklarına Göre Akabe Görüşmeleri 5 Turkish Studies...
Turkish Studies
International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic Volume 12/10, p. 1-20
DOI Number: http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.11973
ISSN: 1308-2140, ANKARA-TURKEY
Article Info/Makale Bilgisi
Referees/Hakemler: Doç. Dr. Hüseyin AKGÜN – Doç. Dr. Şaban
ÖZ
This article was checked by iThenticate.
SİYER KAYNAKLARINA GÖRE AKABE GÖRÜŞMELERİ
Cafer ACAR*
ÖZET
Bu makalede, Yesrib’e hicretin en önemli basamağı olan Akabe
görüşmeleri; içerik ve metinler arası ilişkiler yönüyle problematik açıdan
incelenmiştir. Çalışmada, sistematik olarak üç yıl içerisinde tamamlanan
ve hicretin alt yapısını oluşturan Akabe görüşmeleri, sırasıyla ele alınıp metin problemlerine işaret edilerek bir değerlendirme ile sonuca
bağlanmaya çalışılmıştır.
Akabe görüşmeleri, İslam Tarihinin dönüm noktası olarak kabul
edilen hicretin kapısını aralamıştır. Hz. Peygamber, risaletle birlikte ciddi
bir direnç ile karşılaşmıştır. Müşriklerce hem kendisine hem de
Müslümanlara yönelik sistematik bir şiddet politikası uygulanmaya başlamıştır. Yaşanan bu alan daralması, Hz. Peygamber’in Mekke dışına
açılmak için himaye arayışına girmesine sebep olmuştur. İşte Akabe
görüşmeleri bu arayışların neticesinde ulaşılan bir başarı olarak
görülmelidir.
Bu görüşmeler Siyer’deki diğer biatlerle birebir aynı nitelikleri taşımakta ve ilgili haberlerin aktarımında karışıklık olduğuna dair
kanaat uyandırmaktadır. Özellikle ikinci Akabe görüşmesinde zikredilen
meşhur biat şartlarının, bu olaydan takribi yedi yıl sonra gerçekleşen
Hudeybiye sonrası kadınlardan biat alınması ile ilgili Mümtehine
Sûresinin 12. ayetinde zikredilen şartlarla aynı olması, olayın iki defa mı
gerçekleştiği ya da bir karıştırma mı olduğu yönünde tereddütlerin oluşmasına neden olmuştur.
Makalede konunun yer aldığı Siyer kaynakları, kronolojik
karşılaştırmalı okumalarla gözden geçirilmeye çalışılmış ve birbirine göre
farklılıkları vurgulanmıştır. Çıkan sonuçlar, bu yönüyle ele alınıp
değerlendirmeler yapılmıştır. Netice itibariyle bu biatlerin ana gündeminin himaye talebi ve tebliğ yapabilmek için imkân sağlanması
olduğu anlaşılmıştır.
Anahtar Kelimeler: Akabe, Biat, Harb Biati, Kadınlar Biati
* Yrd. Doç. Dr. Gaziosmanpaşa Üniversitesi İlahiyat Fakültesi İslam Tarihi ve Sanatları ABD, El-mek:
2 Cafer ACAR
Turkish Studies International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic
Volume 12/10
ACCORDING TO SIRAH SOURCES AQABA PLEDGES
ABSTRACT
In this article, Aqaba pledges, the most important step of migration
to Yasrib, content and inter-textual relations have been investigated from
a problematic viewpoint. In the study, the Aqaba negotiations, which were
completed within 3 years and constituted the hejira sub-structure, were
tackled in turn and tried to be concluded with an evaluation by pointing
out text problems.
The Aqaba negotiations have revealed the gate of Hejira, which is
regarded as the turning point of Islamic history. The Prophet, together
with the Risale, encountered a serious resistance. A systematic violence
policy towards both the self and the Muslims has begun to be
implemented. This narrowing of the living, it caused the Prophet to begin the search for patronage to open up outside Mecca. Here, Aqaba
negotiations should be seen as a success achieved at the end of the
efforts.
These negotiations have the same characteristics as the other
allegiances in Sirah, and they are convinced that there is confusion in
the transmission of related news. Especially the famous alleged circumstances mentioned in the second Aqaba meeting are the same as
those mentioned in verse 12 of al-Muddahine regarding the allegiance of
allegiance to women after Hudaybiya which took place about seven years
after this event, causing hesitations about whether the event happened
twice or mixed.
In the article, the Sirah resources where the subject was located
were cross-readed and their differences compared to each other were
emphasized. The outcomes are evaluated in this direction. As a result, it
has been understood that the main agenda of these allegiances is the to
provide protection and invitation possibility.
STRUCTURED ABSTRACT
This study examines the Pledges of Aqaba. The narratives
concerning the pledges have been evaluated in terms of intertextual
problems. Additional tables have been created to trace the differences in each pledge. As can be seen in the tables, there is a rich variety of
differences in the narration of each pledge. Some of these differences are
related to the interpretation of the narrations. The first difference in
sources is related to the issue of naming. As it seems, there happened three pledges with the Yesribian groups before hijrah. The first pledge of
Aqaba is not usually mentioned in the sources belonging to the early period. There have been, however, writers who named the earliest pledge
as the “first Aqaba”. Ibn Abd al-Barr claimed that this first meeting included a biat (pledge) as well. However, he did not give details about its
status. For a better understanding of the subject under consideration,
each of the three pledges has been examined one by one under the title
of “Aqaba Pledges”.
Siyer Kaynaklarına Göre Akabe Görüşmeleri 3
Turkish Studies International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic
Volume 12/10
THE FIRST AQABA PLEDGE
Convinced that that the meeting could not take place in Mecca and
its vicinity, the Prophet searched for possible locations for the pledges.
Although they considered the Prophet’s invitation positively, the tribes
preferred to reject the call of the Prophet. The most important factor in
this seems to be their unwillingness to contradict with Quraysh. To be
more precise, they did not want to fall into a dispute with the tribe of Quraysh, namely the people of Mecca. Since the Prophet had trouble with
the Meccans, cooperating with him, accepting his invitation and
protecting him would mean to confront the Meccans. Another reason was
that Yasrib was not ready for such an agreement yet.
In the tenth year of his prophethood, the Prophet visited the tribes during the pilgrimage, and introduced himself to them and offered his
message. A few people of the Yesribian Hazrec tribe accepted this
invitation. Despite the differences, it is generally considered that the
number of these people was around six, seven or eight. This meeting
happened in the form of an interview.
As far as the narratives are concerned, the first pledge that the Prophet had with the Yesribians was as important as the latter two.
Apparently, the fact that there wasn’t any biat (allegiance) in this first
pledge led some scholars not to consider it as significant. To us, this
meeting is worthy of scholarly attention for it marked the beginning of
the Aqaba negotiations. The main agenda was the demand for protection and the introduction of Islam.
THE SECOND AQABA PLEDGE
The second Aqaba pledge marks the 11th anniversary of risalah and
it helped the Aqaba pledges go down in history.
Known as biat (pledge) in our sources, the responsibilities that
needed to be learned came to the fore with a question asked by a member
of the delegation. The delegates asked Prophet Muhammad which obligations they would undergo once they converted into Islam and
accepted him as a prophet. The Prophet, in return, listed the following
issues:
1. Not worshipping idols
2. Not stealing
3. Not committing adultery,
4. Not killing one’s children (killing human unjustly)
5. Avoiding to slander others,
6. Showing no resistance against the matters that are good and appropriate (maruf),
Regarding the fourth term, Beyhakî preferred to include “not to kill humans unjustly”. Besides, he added the issue of intihab, meaning to
pick booty before it is shared. Ibn Khaldun, however, did not include the
sixth term in his account. Similarly, Halebi did not mention the issue of not to show any resistance against maruf as well as the sixth term.
Additionally, the scholars such as Ezraqi, Belazurî, Ibn Hazm, Ibn Abd
4 Cafer ACAR
Turkish Studies International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic
Volume 12/10
al-Baq, Ibn al-Ashir, and Ibn Seyyidinnas referred to this pledge, yet they didn’t provide any details concerning the abovementioned terms. As a
matter of fact, Zürkanî even considered these details with caution.
Ubâde b. Samit is referred as the ravi (narrator) of the terms of
agreement at this second pledge of Aqaba. In other words, the details
concerning this pledge have been conveyed to us through his accounts.
There are other issues that were narrated in addition to the above-mentioned terms: protection, assistance and patronage, in particular,
reflect Prophet Muhammad’s search for help outside Mecca. These can
be listed as follows:
1. Obedience in all circumstances,
2. To spend and aid (infaq),
3. To enjoin good and to forbid evil (Emr bi'l-ma'ruf and nehy ani'l-munker)
4. Uttering words only for Allah, and not to be fear others’
condemnation,
5. To help the Prophet,
6. To defend the Prophet,
Diyarbekrî contributed to these issues with some comments such
as listening, obeying, not competing and telling the truth. It is highly probable that these additional points have been partly assessed together
with the last pledge, because such principles are seen in the narratives
about the third pledge as well. Hamidullah also continued this tradition,
and referred to the points included in the second and third meetings
together and mentioned them as the principles of the second pledge.
The second of Aqaba pledges has been called as “the pledge of the
women” later. This expression must have taken place after the revelation
of the Surah of Mumtahina. The sources refer to this interpretation as
belonging to Ubâde b. Samit. The issues that are said to be mentioned in
the second Aqaba meeting are included in this Surah that is about the
events taking place in the aftermath of Hudaybiyyah treaty. The fact that the narration is referred to Ubayda b. Sabit in all the sources and that
some further issues were added among the terms in the third pledge require us to make further evaluations about this rivayah (narration).
As Ibn Hacer argues as well, Ibn Ishaq and Vajdî’s content with
reference to Ubade b. Samit was related both to the second Aqaba pledge
and to the Surah of Mumtahina which explains the condition of the women who came from Mecca to Medina without any authorization after
the Hudaybiyyah treaty that took place in the seventh year of Medina
period. Ibn Hacer showed scepticism to the fact that this content
belonged to the second Aqaba pledge. After some considerations, he even
rejected its relation to the second pledge without any doubt. Ibn Hacer showed skepticism to the fact that this content belongs to the second
Aqaba pledge. After some considerations, he even rejected its relation to
the second pledge without any doubt. In fact, this narration of Ubade has
been included in the Hadith sources without mentioning any contextual
information. Muslim, which is one of the most significant Hadith classics,
Siyer Kaynaklarına Göre Akabe Görüşmeleri 5
Turkish Studies International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic
Volume 12/10
includes this narration only with the condition of staying away from shirk
(idolatry). In the context of this condition, there are narrations which refer to the practice of biat (pledge). Ibn Hacer considers this narration as well,
and suggests that it does not seem to be related to the Aqaba pledge. Ibn
Hacer even argues that the pledge that Ubade mentions concerning the
expression “the pledge of the women” with a reference to another
narration in Muslim is related to the period after the Hudaybiyyah, which
needs to be taken into consideration. Referring to Ubade b. Samit, there are other accounts that widen the content of the pledge. The principles
such as listening and ordering, not to compete and telling the truth are
mentioned. Considering the use of words such as “usr” and “yusr”, it is a
fact that this pledge recalls the conditions of war, which is clearly
mentioned in Ubade’s narration. Therefore, considering that protection is the central issue and that the prophet performed invitation and tabligh,
it is possible to claim that the issues related to the tawhid (unity of Allah)
were included in the narration. Accordingly, similar issues were narrated
by Ubade regarding the third Aqaba pledge as well. It is also clear that
the meeting named “the pledge of women” in the aftermath of the
Hudaybiyyah can be considered as a commitment that the Prophet asked from Muslims before the hijrah, yet this point requires further proofs.
THE THIRD AQABA PLEDGE
This is the last of the pledges at Aqaba. It is called as “the last Aqaba” (el-Akabetü’l-âhire) or “second pledge” (el-Beyatü’s-saniye). This
pledge made the Prophet’s hijrah from Mecca to Medina possible. Like the
earlier ones, this pledge was held secretly with the presence of over
seventy Yasribian Muslims. What distinguishes this meeting from the others is that a leading group that could decide on the hijrah met the
Prophet here.
According to the rivayahs, it is understood from the content that
new issues confirming the earlier two pledges were added. The prophet’s
move from Mecca to Medina and his residence there set the ground for a
new conjuncture, which, in turn, increased the commitments required
for this new era.
Figuring in Ibn Hisam in its most comprehensive form, the third
Aqaba pledge bears similarities to the earlier two in terms of its
methodology. Here too, the prophet recited the Qur’an, introduced the
religion and invited the others to Islam. It is stated that the Prophet then
asked for them to pledge to protect him, his family and children. The narrator is Ka’b b. Mâlik. According to the accounts of Ubâde b. Sâmit ve
Câbir b. Abdillah, the terms of agreement were as follows:
1. Listening to the Prophet and obeying his word through thick and
thin.
2. Preferring others to oneself (Îsar)
3. Not resisting against the orders of a competent leader.
4. Always telling the truth and not to be afraid of being condemned
by others
Belazurî did not mention isar among these terms. Yakubi,
however, included only the terms of fidelity and war. The scholars such
6 Cafer ACAR
Turkish Studies International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic
Volume 12/10
as Tabari, Ibn al-Jawzi, Ibn al-Asir, Ibn Seyyidinnas, and Semhudi have mentioned none of them. Like Zehebî who lists the terms such as shirk,
servitude to God (ubudiyyah), providing shelter, aid (infaq), enjoining
good and forbidding wrong (emri bi'l-maruf and nehyi ani'l-munker), Şamî,
referring to Câbir b. Abdillah’s narrations, includes similar principles in
his account as well. Ibn Hibbān, Beyhakī and Shāmī mentioned additional terms such as infaq at difficult and easy times, emri bi'l-maruf and nehyi ani'l-münker, and not to be afraid of condemnation.
With all these differences, it is understood that the Prophet advised the ansar and reminded them of their responsibilities and asked for their
commitment. It is possible to read the aforementioned terms as the
narrators’ and writers’ attempts to interpret the content of this pledge.
The term referring to the Prophet’s demand for help in addition to
protection was his expectation from the community leaders since the
times that he needed to leave Mecca. Therefore, that this issue came out at this pledge clearly suggests that this was the last meeting before hijrah.
Another issue concerning the last Aqaba pledge is that it is often
regarded as the “pledge of war”. Although the term “pledge of war” is not
used very often, there are many narrations which make us think that
issues concerning war were taken into consideration at this pledge. The
scholars such as Ya’kubî and Ibn Abdilber mentioned war in the context of pledge. However, it should be stated that calling this pledge “the pledge
of war” can be traced back to Ubade b. Sâmit, as in the term “pledge of
the women”. It is possible to say that this definition is made to distinguish
this pledge from the earlier ones. We have already mentioned that the
expression “the pledge of the women” took place after the Hudaybiyya
Treaty. It can also be claimed Ubâde b. Samit played a central role in the formation of this expression as well.
It is certain that these interpretations do not undermine the fact
that war was also discussed at the last pledge. There are two accounts
which strengthen this fact. The first one is Abbas b. Abdülmuttalib's warning to ansar. The other is Abbas b. Ubâde's emphasis on what the
ansar did and on the meaning of the decision at the end of the pledge.
Even though some possibilities were mentioned concerning the fact
that current situation could yield to a war, it is rather difficult to say that
the Prophet came up with a request to collaborate with him in case of a
war against the Quraish. To put it differently, the third pledge is not “the
pledge of war”, which can be deduced from the Prophet’s response to Berâ b. Marur who said to the Prophet that they were ready to fill Mina with
their swords: “No, we have not been commanded to fight”. Therefore, this is a period when fighting has not become a fard (duty commanded by
Allah) yet. Similarly, it should be mentioned that the Prophet did not want the ansar to face the responsibility of war in the military acts of the
first two years.
Keywords: Aqaba, Pledge, War Pledge, Women Pledge
GİRİŞ
Biat kavramı Arapça “bey’at” şeklinde ifade edilir. Kavramın Siyer kaynaklarındaki karşılığı
ile tarihsel süreçte teşekkül eden ve halife seçilen kişinin hilafetini onaylama anlamındaki biat
Siyer Kaynaklarına Göre Akabe Görüşmeleri 7
Turkish Studies International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic
Volume 12/10
kavramından farklıdır (krş. Özkan, 1988: 118). Siyer rivayetlerine göre biat, ortak hareket etmek
üzere teyitleşmek ve sözleşmek olarak değerlendirilebilir. Bu teyitleşme de Müslümanların kendi
aralarındaki bir durumu ifade etmektedir. Biat kavramının bu anlamıyla cahiliye dönemindeki bir
kullanımını tespit edemedik. Her ne kadar Cevad Ali, bu kavramın muhtevasına yakın antlaşmalara
işaret etmiş olsa da verdiği örnekler, Risalet sonrası döneme tekabül etmektedir (Cevad Ali, 2001:
VI, 129). Bu da kelimenin Kur’an’ın inzaliyle Hudeybiye sonrası kavramlaştığını ve bu kullanımın
Siyer müelliflerince Hicret öncesi gerçekleşen bu ahidleşmelerin yorumlanmasında uygulanmış
olduğunu düşündürmektedir. Bu muvacehede biat kavramının Siyer açısından Hz. Peygamber
zamanında oluşmuş özel bir kavram olarak değerlendirilmesi yerinde olur.
Akabe ismi, Arap coğrafyasında birçok yer için kullanılmıştır. Ancak Siyer’de gördüğümüz
Akabe, Mekke’de Ka’be’nin bulunduğu yere yaklaşık üç km. uzaklıktadır. Mina hudutları içinde
sayılır. Şeytan taşlama mevkiinde bulunan bu yer, Cemre-i Akabe denilen büyük şeytanın taşlandığı
yere yakın etrafı küçük tepelerle çevrili, tenhada bir vadi idi. Bugün burada biatlerin anısına bir
mescid inşa edilmiştir.(Önkal, 1989: II, 211)
Biatler üzerine sınırlı da olsa Tefsir (Köksal, 2015; Sülün ve Köksal, 2015), Fıkıh,( Tınmaz,
1994: Başoğlu, 1996), Tasavvuf (Selvi, 2015) ve Siyer (Altundere, 1989; Kapar 1991; 1994;
Yıldırım, 1997) açısından çalışmalar yapılmıştır. Siyer açısından Mehmet Altundere (1989) yüksek
lisans tezi ile her üç buluşmayı çalışmış ve kaynaklardaki genel bilgileri neredeyse eksiksiz bir
şekilde yansıtmıştır. Mehmet Ali Kapar da (1994) konuyu ilk inceleyenlerden biri olarak konunun
muhtelif boyutlarını ortaya koymuştur. Benzer şekilde Zeynep Ekin’in tezi (Şanlıurfa 2013), biatlerin
içeriğini özellikle hadisler açısından genel hatlarıyla yansıtmıştır. Bu çalışmada ise, Akabe biatleri
problematik açıdan ele alınmaya çalışılmıştır. Rivayetler, metinler arası problemler bakımından
değerlendirilmiştir. Her görüşme ile alakalı, ilgili kaynaklardaki farklılıkların takip edilebilmesi için
EK tablolar oluşturulmuştur. Tablolarda görüleceği üzere her görüşmenin anlatımında zengin
farklılıklar vardır. Bunların bir kısmı rivayetlerin yorumlanması ile ilgilidir. Kaynaklarda ilk farklılık
isimlendirme konusundadır. Anlaşıldığı kadarıyla Yesribli gruplarla Hicret öncesi üç buluşma
olmuştur. Genelde ilk Akabe buluşması erken dönem kaynaklarında isimlendirilmemiştir. Buna
mukabil ilk buluşmayı Birinci Akabe şeklinde değerlendiren müellifler olmuştur (İbn Abdilber,1983;
Makrîzî, 1999; Kastallânî, II, 699; Diyârbekrî, 1, 316; Altundere 1989: 79). İbn Abdilber (1983: I,
69) bu ilk buluşmada da bir de biatin olduğundan bahsetmiştir. Ancak mahiyeti hakkında bilgi
vermemiştir. Konunun anlaşılması amacıyla bu çalışmada üç görüşmenin her biri, sıralamaya
alınarak Akabe Görüşmesi olarak isimlendirilmiştir.
BİRİNCİ AKABE GÖRÜŞMESİ
Hz. Peygamber’in davet ile sorumlu tutulmasından itibaren gerek Mekke gerekse Mekke
dışından insanlarla görüşmeler yapmak için gayret ettiği anlaşılmaktadır (İbn İshak 1978: 314; İbn
Hişâm, 1955: I, 429). Bu çaba, davetin üzerinden beş yıl bile geçmeden Müslümanların doğdukları
topraklardan farklı bir yerde bir sığınak arayışına girmesi yönüyle davete gösterilen sert tepki ile eş
zamanlı olsa gerektir. Zira bazı Müslümanlar Risalet’in beşinci yılında Habeşistan’a hicret etmek
durumunda kalmışlardı. Alanın Hz. Peygamber için de daralması ile Hac mevsiminde Mekke’ye
gelen kabilelerden himaye talebi, daha yoğun işlenmeye başlamıştır (Hamidullah, 1993: II, 123). İşte
ilk Akabe buluşması böyle bir sürecin sonunda ortaya çıkan imkândı. Hz. Peygamber davetin Mekke
ortamında zemin bulamamasına kanaat getirdikten itibaren yeni bir mekân arayışına girmişti.
Onuncu yılda yaşanan Taif tecrübesi de böyle bir çabayı ifade etmektedir ( Küçükaşçı, 2010:
XXXIX, 443-447). Ardından benzer girişimler devam etmiştir. Akabe görüşmelerine kadar bu
çabalar sonuçsuz kalmıştı.
8 Cafer ACAR
Turkish Studies International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic
Volume 12/10
Hz. Peygamber’in Akabe buluşmalarına kadar yaptığı görüşmelerde kabileler, Hz.
Peygamber’in çağrısını olumlu bulmakla birlikte reddetmeyi tercih etmekteydiler. Bunda en önemli
amil, Kureyş ile ters düşmek istememeleri olsa gerektir. Zira Kureyş’le dolayısı ile Mekkeliler ile
kimse kavgalı konuma düşmek istemiyordu. Hz. Peygamber, Mekkeliler ile sorun yaşadığından
onunla işbirliği yapmak, onun davetine icabet etmek ve onu himaye etmek, Mekkeliler ile karşı
karşıya gelmek demekti. Bir başka gerekçe ise Yesrib’in böyle bir kabule henüz hazır olmamasıydı
(Urve, 1981: 117).
Risalet’in onuncu yılında Hz. Peygamber, yine hac mevsiminde kabileleri konaklama
yerlerinde ve panayır alanlarında ziyaret ediyor, onlara kendisini tanıtıp davet ile himaye talebinde
bulunuyordu. Yesribli Hazrec kabilesine mensup birkaç kişi ona kulak verdi. Bu kişilerin sayısının
altı olduğu genel olarak kabul görmüştür (Altundere, 1989: 53; Acar, 2014: 93). Yedi veya sekiz kişi
oldukları da ifade edilmiştir (Şâmî, 1993: III, 194 ). Bu buluşma bir yönüyle mülakat şeklinde tezahür
etmiştir.(Altuntaş, 2009: 34)
Konumuz açısından bu görüşmenin muhtevası müzarekeye açıktır. Hz. Peygamber’in,
Akabe görüşmelerinde biat aşamasına gelinceye kadar Mekke dışından gelenlerle ilişkilerinde iki
talep ön plana çıkmaktadır. Birincisi; koruma, ikincisi; davettir. Allah Resulü’nün ilk çabasının Arap
gelenekleri çerçevesinde himaye olduğu anlaşılmaktadır. Hem kendisine hem de ilk müminlere
yönelik baskı ve gerilim ortamından çıkıp davetin serbestçe yapılacağı bir ortam bulmak
istemektedir. Hatta muhataplarına “sizden bir talebim yok ve sizi herhangi bir şeye zorlamıyorum”
(Ya’kubî, 1995: II, 36) deme ihtiyacı duymaktadır. Güven ortamı arayışı, davet açısından da
öncelikliydi. Hz. Peygamber, barış ortamının davet açısından değerinin, ilk zamanlardan beri
farkındadır. Bu nedenle insanlardan himaye ve barınak temini bağlamında yardım talep etmektedir (
İbn Sa’d, 1992: I, 203; Kastallanî, I, 163).
Akabe buluşmasında Hz. Peygamber, davetine kulak verdiğini anladığı Hazrecli kişilere
yönelik yaklaşımında, kaynakların aktardığına göre önce Allah’a davet ediyor ardından onlara
İslam’ı arz ediyordu. Sonra da Kur’an okuyarak davetini tamamlıyordu (İbn Hişâm, 1955: I, 428;
İbn Sa’d, 1992: I, 204; Belâzürî, 1959: I, 275; Ya’kubî, 1995: II, 37; Beyhakî, 1405: II, 413-4; İbnü’l-
Cevzî, 1992/1412, II, 597; İbnü’l-Esîr, 1997: I, 690; İbn Seyyidünnâs 1993: I, 81; Zehebî, 1988: I,
290; İbn Kesîr, II, 171; Makrîzî,1999: I, 51; Kastallanî, I, 63; Şâmî, 1993: III, 194; Halebî, 1427, II,
8). Kimi Siyer müellifleri bu sıralamaya; korunma (İbn Sa’d, I, 203; Harkuşî, 1424: II, 123; Beyhakî,
1405: II, 413; Kastallanî, I, 163), yardımcı olma (Beyhakî, 1405: II, 414; Kastallanî, I, 163), kendi
diyarına götürme (Beyhakî, 1405: II, 414) gibi talepleri de eklemişlerdir. Yine Beyhakî’nin (Beyhakî,
1405: II, 414) bir tespitine göre, şirk ve ubudiyyet konusu da burada zikredilmiştir. Himaye talebi
dışında bu yorumların İslam davetine dair ana hususların açıklanması olarak değerlendirilmesi
mümkündür.
Kaynaklarımız bu buluşmada herhangi bir biatten bahsetmemektedir. Bunun yerine
tanımlamayı yaparken “Birinci Akabe” ifadesi kullanılmıştır (İbn Abdilber, 1983: I, 68; Makrîzî,
1999: I, 51; İbn Seyyidünnas, 1993: I, 181; Kastallanî, II, 699; Şâmî, 1993: III, 194; Diyarbekrî, I,
316). Mamafih hiç sıralamaya dâhil etmeyen müellifler de vardır (İbn Hişâm, 1955: I, 433). Hatta
ilk müelliflerden Urve b. ez-Zübeyr’in (1981: s.117) ve Musa b. Ukbe’nin (1994: s. 88)
rivayetlerinde; ilk ve ikinci buluşma, detaylarına girilmeksizin bir arada verilmiştir. Siretü İbn
İshak’ta (1978: 314) konu, ilk buluşma bağlamında yer almamıştır. Sadece Hac mevsiminde Hz.
Peygamber’in kabileleri ziyaretlerine işaret söz konusudur.
İlk buluşma ile gerçekleşen yakınlaşma Hazrecli bu grubun Müslümanlığı kabul etmesiyle;
Yesrib’e İslam’ın taşınmasının yolunu açmış ve yeni bir sığınak fikrinin istikametini Yesrib’e
çevirmiştir. Bu görüşmeden sonra iki yıl üst üste yapılan görüşmeler bu fikri pekiştirmiştir.
Siyer Kaynaklarına Göre Akabe Görüşmeleri 9
Turkish Studies International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic
Volume 12/10
Rivayetlerden anlaşıldığı kadarıyla Hz. Peygamber’in Yesriblilerle yapmış olduğu
görüşmelerden ilki, müstakil bir buluşma olup diğer ikisi kadar önemlidir. Öyle gözükmektedir ki,
bu ilk görüşmede biatleşmeye dair haberlerin olmaması bazı müellifleri bu ilk buluşmayı önemsiz
görmeye sevketmiştir. Kanaatimizce Akabe görüşmelerinin başlangıcı ve ilki olarak bu buluşma,
dikkate değerdir. Ana gündemi himaye talebi ve İslam’ın tanıtılmasıdır.
İKİNCİ AKABE GÖRÜŞMESİ
Risalet’in on birinci yılında gerçekleşen ve Akabe buluşmalarını tarihe işleyen bu
buluşmadır. Rivayetlere göre bu mülakat, on iki kişiden müteşekkil heyetin Hz. Peygamber’le
yapmış olduğu görüşme ve ardından gerçekleşen biat rivayetleri ile temayüz etmiştir.
Muhtemeldir ki, Müslümanlığı kabul edip Yesrib’de İslam’ı duyuran insanlar, ertesi yıl yine
temsilci mahiyetindeki heyetlerini Hz. Peygamber ile buluşturmuşlardı. Biat olarak kaynaklarımızda
ifadesini bulan sorumlulukların öğrenilmesi ise, bazı rivayetlere göre gelen heyetten birisinin sorusu
ile ortaya çıkmıştır. Heyet, Hz. Peygamber’e Müslüman olmakla ve kendisini peygamber olarak
kabul etmekle hangi yükümlülükler altına girdiklerini sormuştur ki Allah Resulü bu hususları şöyle
sıralamıştır.
1. Şirkten uzak durmak,
2. Hırsızlık yapmamak,
3. Zina etmemek,
4. Çocukları (haksız yere insanı) öldürmemek,
5. İftira etmemek,
6. Maruf olan hususlarda asi olmamak (İbn Hişâm, 1955: I, 434; İbn Sa’d, 1992: I, 296;
Taberî, 1387: II, 336; İbn Hibbân 1987: I, 105; Beyhakî, 1405: II, 436; Süheylî 2000/1421, IV, 52;
Zehebî, 1988: I, 291; İbn Kesîr, II, 179; Şâmî, 1993: III, 197; Diyarbekrî, I, 316; Halebî, 1427: II,
10).
Dördüncü maddenin mahiyetine ilişkin Beyhakî (2003:), evlad ifadesi yerine haksız yere bir
cana kıymamak kaydını düşmüştür. Ayrıca paylaşım öncesi ganimet üzerinde tasarruf anlamına
gelen intihab yapmama şartını da eklemiştir (Beyhakî, 1405: II, 437). İbn Haldun ise altıncı sıradaki
son maddeyi saymamıştır (İbn Haldûn, 1988/1408, II, 348). Halebî de (II, 11) iftira ve marufa isyan
etmeme şartını zikretmemiştir. Bunun yansıra Ezrakî (II, 205-6), Belâzûrî (1959: I, 239), İbn Hazm,
(I, 56), İbn Abdilber (1983:I, 68), İbnü’l-Esîr (1997: I, 689), İbn Seyyidinnas (1993:I, 181) gibi
müellifler bu buluşmaya işaret etmekle birlikte mezkûr detaylara yer vermemişlerdir. Hatta Zürkanî,
bu detayları ihtiyatla karşılamıştır (Zürkânî, 1996: II, 72).
İkinci Akabe buluşmasında biat şartlarının ravisi Ubâde b. Sâmit’tir. Özellikle bu
buluşmanın detayları bize sadece Ubâde b. Sâmit aracılığı ile aktarılmıştır.
Yukarıda sayılan hususlara eklenen başka unsurlar da vardır ki, bu hususlardan özellikle
koruma, yardım ve himaye Hz. Peygamber’in Mekke dışındaki arayışlarının ana merkezini
yansıtmaktadır. Bunlar da şöyle sıralanabilir:
1. İtaat,
2. İnfak,
3. Emr bi’l-ma’ruf ve nehy ani’l-münker,
4. Sözü Allah için söylemek ve kınayanın kınamasından korkmamak,
10 Cafer ACAR
Turkish Studies International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic
Volume 12/10
5. Hz. Peygamber’e yardımcı olmak,
6. Hz. Peygamber’i korumak (Zehebî, 1988: I, 291-3.)
Diyarbekrî (I, 316), bu hususlarla ilgili olarak, dinleme ve itaat etme, emir ile niza etmemek
ve hakkı söylemek gibi farklı yorumlarla eklemeler yapmıştır. Rivayetin bu ek hususlarının kısmen
son akabe buluşması ile birlikte değerlendirilmiş olma ihtimali yüksektir. Zira bu ek maddeler benzer
ifadelerle son akabe buluşmasını aktaran rivayetlerde görülmektedir. Hamidullah da (1993: I,154.)
aynı usulü âdeta devam ettirmiş ve ikinci buluşmada zikredilen hususlar ile üçüncü buluşmadaki
hususları tek kalemde ikinci buluşmanın yerinde zikretmiştir.
İkinci Akabe buluşması, daha sonra Kadınlar Biati olarak isimlendirilmiştir (İbn Hişâm,
1955: I, 431, 433, 454; Taberî, 1387, II, 355-6; Ebû Nuaym1986: I, 299; İbn Hazm, 57, 72; Beyhakî,
1405: II, 435, 436; İbn Abdilber, 1983:I, 69; İbnü’l-Cevzî, 1992: III, 33; İbn Seyyidünnas, 1993: I,
183; Zehebî, 1988: I, 292; İbn Kesîr, III, 183; Kastallanî, I, 165; Şâmî, 1993: III, 197; Diyarbekrî, I,
396). Bu yorum ve isimlendirme Mümtehine Sûresinin nüzulünden sonra olsa gerektir. Kaynaklar
bu değerlendirmenin Ubâde b. Sâmit’e ait olduğu izlenimi vermektedir (İbn Battal, 2003: I, 70, VIII,
280). Bu ayette, İkinci Akabe buluşmasında gerçekleştiği ifade edilen sözleşmede sayılan bütün
hususlar Hudeybiye anlaşması sonrası yaşanan hadiselerle ilgili bağlamdaki bu Sûre’de geçmiştir
(“Ey Peygamber! İnanmış kadınlar, Allah'a hiçbir şeyi ortak koşmamak, hırsızlık yapmamak, zina
etmemek, çocuklarını öldürmemek, elleriyle ayakları arasında bir iftira uydurup getirmemek, iyi işi
işlemekte sana karşı gelmemek hususunda sana biat etmeye geldikleri zaman, biatlarını kabul et ve
onlar için Allah'tan mağfiret dile. Şüphesiz Allah, çok bağışlayandır, çok esirgeyendir.” Mümtehine,
60/1.). Rivayetin bu haliyle bütün kaynaklarda Ubâde b. Sâmit’ten gelmiş olması (Buhârî,
“Menakıbü’l-Ensar”, 42; Tirmizî, “Hudûd”, 12; Ahmed b. Hanbel, VIII, 411; krş. Sülün-Köksal,
2015: 111), geç dönem müelliflerinde ise farklı unsurların biat şartlarına eklenmesi, rivayetle ilgili
ileri değerlendirmelerin yapılmasını zorunlu kılmaktadır.
İbn Hacer’in de (1996: I, 69, 80) tespit ettiği üzere İbn İshak’ın ve Vâkıdî’nin muhtelif
ravilerle Ubâde b. Sâmit aracılığı ile aktardığı habere konu olan muhteva, İkinci Akabe buluşması
ile ilişkilendirilmiş olmakla birlikte aynı muhteva Medine döneminin yedinci yılında gerçekleşmiş
olan Hudeybiye musalahası sonrası Mekke’den Medine’ye izinsiz olarak gelen kadınların durumu
ile ilgili yapılacakları anlatan Mümtehine Sûresi ile gündeme gelmiştir. İbn Hacer, bu muhtevanın
İkinci Akabe buluşmasında geçmiş olmasını mütereddit şekilde karşılamıştır. Hatta bazı
mülahazalardan sonra tereddütsüz Akabe ile ilişkisini reddetmiştir (İbn Hacer, 1996: I, 82: Aynî, I,
157). Zaten Ubâde’nin bu rivayeti Hadis kaynaklarında herhangi bir bağlam zikredilmeksizin yer
almıştır (Buhârî, “Menakıbü’l-Ensar”, 43; “Hudud”, 8, 14; “İman”, 11). Önemli Hadis
klasiklerimizden Müslim ise, bu biatte Ubâde rivayetini sadece ilk maddede zikredilen şirkten uzak
durmak şartı ile vermiştir (Müslim, Hudûd, 41,42, 43). Bu şart bağlamında Medine’de gerçekleşen
ve biat uygulamasını ifade eden rivayetler vardır (En’am 6/151 bağlamında Hz. Peygamber’in biat
aldığı ifade edilmektedir. Krş. İbn Hacer, 1996: I, 70). İbn Hacer bu rivayeti de dikkate almakta ve
mezkur şartın Akabe görüşmesiyle ilgili olmadığı izlenimi edindiğini belirtmektedir. Hatta
Müslim’deki bir başka rivayeti de (Müslim, “Hudûd”, 41,42, 43) delil getirerek Kadınlar Biati
kavramının kullanılması ile ilgili Ubâde’nin bahsettiği biatin Hudeybiye’den sonra olduğunu tespit
etmektedir ki (İbn Hacer, 1996: I, 69) bu dikkate alınması gereken bir yorumdur. Yine Ubâde b.
Sâmit’ten rivayet edilen ve biat içeriklerini daha da genişleten haberler vardır. Dinleme ve itaat etme,
niza etmeme ve hakkı söyleme şartları zikredilmiştir (krş. İbn Hacer, I, 69). Farklı varyantlardaki
(Ahmed b. Hanbel, V, 523) dinleme ve itaat etmenin çerçevesi bağlamında “usr” ve “yusr” ifadeleri
de dikkate alındığında bu biatin harb şartlarını da çağrıştırdığı bir gerçektir. Ubâde’nin rivayetinde
bu durum zaten açıkça belirtilmiştir. Dolayısıyla bu biatte de asıl unsurun himaye ve bu taleplerin
ifade edildiği bağlamda Hz. Peygamber’in her zamanki gibi davet ve tebliğin gerektirdiği vazifeleri
Siyer Kaynaklarına Göre Akabe Görüşmeleri 11
Turkish Studies International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic
Volume 12/10
yerine getirmesi bağlamında tevhide dair zikretmiş olduğu hususların genişleyerek yorum ve
değerlendirme şeklinde rivayete girdiğini söylemek mümkündür. Zira benzer hususlar son akabe
buluşması ile ilgili bağlamda Ubâde kanalıyla rivayet edilmiştir (İbn Hişâm, 1955: I, 454).
Hudeybiye sonrası süreçte Kadınlar Biati olarak isimlendirilen görüşmenin, Hz.
Peygamber’in hicret öncesi Müslümanlardan almış olduğu sözü teyid eden bir muvafakat olarak
değerlendirilmesi (İbn Hacer, 1996: I, 71), mümkün olmakla birlikte yeterli olmadığı ve ek delillere
ihtiyaç olduğu da açıktır.
ÜÇÜNCÜ AKABE GÖRÜŞMESİ
Akabe buluşmalarının sonuncusu budur. Son Akabe (el-Akabetü’l-âhire) veya İkinci Biat
(el-Beyatü’s-saniye) şeklinde isimlendirilmiştir. Bu görüşme, Hz. Peygamber’in Mekke’den
Yesrib’e hicret edebilmesine ortam oluşturmuş ve hicretin yolunu tam anlamıyla açmıştır (Sarıçam,
2014: s.111). Takribi yetmişten fazla Yesribli Müslümanın bulunduğu bu buluşma da, diğerleri gibi
gizli yapılmıştır. Bu görüşmenin diğerlerinden farkı, artık Yesrib’e taşınma ve hicretle ilgili kararın
verilebileceği kuvvette bir lider grubun Hz. Peygamber ile burada buluşmuş olmasıdır.
Rivayetlere göre, içerik bakımından son buluşmada, önceki iki buluşmaya nazaran teyid
edici yeni hususların eklendiği anlaşılmaktadır. Zira artık Hz. Peygamber’in Mekke’den çıkıp
Yesrib’e taşınması ve orada ikameti, yeni bir konjonktür ve yeni bir ortamın oluşmasına zemin
hazırlamakta ve bunun getirdiği yükümlülükler de ona göre artmaktadır.
En kapsamlı şekliyle ilk defa İbn Hişâm’da yer alan son Akabe buluşması usül yönünden
diğerleri ile benzer özellikler taşımaktadır. Burada da Hz. Peygamber Müslümanlara Kur’an okumuş,
İslam’ı arz etmiş ve Allah’a davet etmiştir (İbn Hişâm, 1955: I, 61). Ardından Hz. Peygamber’in
kendisini, aile ve çocuklarını korudukları şeylerden korumaları üzere biat aldığı ifade edilmiştir.
Ravi, Ka’b b. Mâlik’tir (İbn Hişâm, 1955: II, 61; İbn Sa’d, 1992: I, 106; Ya’kûbî, 1995: II, 38; Taberî,
1387: II, 440; İbn Hıbbân, 1987:118; İbn Hazm, 62; Beyhakî, 1405: II, 443; İbnü’l-Cevzî, II, 164;
İbn Seyyidünnas, 1993: I, 191; Zehebî, 1988: I, 298; İbn Kesîr, III, 156; Makrîzî, 1999: I, 53;
Semhûdî, 2001: I, 181; Diyarbekrî, I, 317; Halebî, 1427: II, 22-3). Ubâde b. Sâmit ve Câbir b.
Abdillah’ın rivayetine göre ise aşağıdaki şartlar üzere burada sözleşilmiştir (İbn Hişâm, 1955: II, 66).
1. İyi ve kötü günde Hz. Peygamber’i dinlemek ve itaat etmek.
2. Îsar
3. İdareyi yürüten bir ehil kimse var ise niza etmemek
4. Her zaman hakkı söylemek ve bu konuda kınanmaktan korkmamak
Belâzûrî (1959: I, 294.) bu şartlardan îsar şartını zikretmemiştir. Ya’kûbî (1995: II, 39) ise
yukarıdaki şartların aksine sadece vefa ve harb şartına yer vermiştir. Taberî (1387: II, 440), İbnü’l-
Cevzî (1992:I, 163), İbnü’l-Esîr (1997: I, 692), İbn Seyyidinnas (1993: I, 183), ve Semhûdî (2001: I,
180) gibi müellifler ise bu şartlara hiç yer vermemiştir. Zehebî (1988: I, 298), şirk, ubudiyyet, barınak
sağlamak, infak, emri bi’l-maruf ve nehyi ani’l-münkerde bulunmak gibi şartları sıralarken benzer
şekilde Şâmî (1993: III, 203), Câbir b. Abdillah’tan aktardığı rivayetle ve bazı ziyadelerle bu
hususlara çok benzer şekilde yer vermiştir. İbn Hıbbân (1987: 119-122), Beyhakî (2003: II, 443) ve
Şâmî (1993: III, 203) ziyade olarak zor ve kolay zamanlarda infak, emri bi’l-maruf ve nehyi ani’l-
münkerde bulunmak, yardımda ve korumada bulunmak, kınayanın kınamasından korkmamak gibi
hususları zikretmiştir (Ayrıca bkz. Zehebî, 1988: I, 298; İbn Kesîr, III, 194).
Tüm bu farklılıklarla anlaşılmaktadır ki görüşmenin safahatında Hz. Peygamber, Ensar’a
nasihat etmiş ve sorumluluklarını hatırlatıp onlardan söz almıştır. Her iki kısmın da görüşme ve
12 Cafer ACAR
Turkish Studies International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic
Volume 12/10
karşılıklı sözleşmenin içeriğinde anlam olarak bulunması ihtimal dışı değildir. Zikredilen şartların
ise ravi ve müelliflerin mezkur buluşmayı anlamlandırma tarzları olarak okumak mümkündür.
Hz. Peygamber’in talepleri arasında korumaya ek olarak zikredilen Hz. Peygamber’e
yardımcı olma talebi (Ya’kûbî, 1995: II, 38; İbn Hıbbân, 118; Beyhakî, 1405: II, 443; Zehebî, 1988:
I, 299; Diyarbekrî, I, 318; Halebî, 1427: II, 23), onun Mekke’den ayrılma ihtiyacı duyduğu zamandan
beri, görüştüğü toplum liderlerinden bir beklentisi idi. Dolayısıyla bu görüşme sırasında da gündeme
gelmiş olması, hicret öncesi son buluşma olduğundan kuvvetle muhtemeldir.
Son Akabe biatı ile ilgili bir diğer husus, bu biatin bir “harb biati” olduğu (İbn Hişâm, 1955:
II, 62; Taberî, 1387: II, 440; Beyhakî, 1405: II, 442; İbn Kesîr, III, 156; İbn Haldun, II, 348; Halebî,
II, 23) ile ilgili değerlendirmedir. Kavram olarak “harb biati” tabiri nadir kullanılsa da savaşla ilgili
konuşmaların bu biatte geçtiğini düşünmemizi gerektirecek çok sayıda rivayet vardır. Ya’kubî (1995:
II, 23), İbn Abdilber (1983: I, 68) gibi müellifler biat bağlamında savaştan söz etmişlerdir. Ancak
ifade etmek gerekir ki bu biatin harb biati olduğuna dair tanımlama kadınlar beyati tanımlamasında
olduğu gibi muhtemelen Ubâde b. Sâmit tarafından yapılmıştır. Bu tanımlamanın, mezkur biati
diğerlerinden ayırmak için yapıldığını söylemek mümkündür. Kadınlar biati tanımlamasının da
Hudeybiye musalahası sonrası ortaya çıktığını ifade etmiştik. Bu tabirin de oluşmasında Ubâde’nin
merkezi rol oynadığı söylenebilir.
Pek tabiidir ki bu yorumlar, son biatte savaş hususunun gündeme geldiği gerçeğini
zayıflatmaz. Zira bu durumu güçlendirecek iki değerlendirme vardır. Birincisi Abbas b.
Abdülmuttalib’in Ensar’a yönelik uyarısıdır. Diğeri ise Abbas b. Ubâde’nin, Ensar’ın yapmış olduğu
görüşmenin ve varılan neticenin ne anlama geldiğine dikkat çekmesidir (İbn Hişâm, 1955: II, 63; İbn
Sa’d, 1992: I, 107; Taberî, 1387: II, 441; İbn Hıbbân, 1987: I, 121; Beyhakî, 1405: II, 450; İbnü’l-
Cevzî, 1992: I, 164; İbnü’l-Esîr, I, 693; İbn Seyyidünnas, 1993: I, 184; Zehebî, 1988: I, 304; İbn
Kesîr, III, 204; Makrîzî, 1999: I, 53; Semhûdî, 2001: I, 180; Şâmî, 1993: III, 202; Diyarbekrî, I, 317;
Halebî, 1427: II, 29; krş. Öz, 2008: s. 57).
Abbas b. Abdülmuttalib, Hz. Peygamber’e verilen bu desteğin Kureyş nezdinde oluşturacağı
tepkiyi teyiden ifade etme ihtiyacı duymuş olmalıdır. Oluşması kuvvetle muhtemel bu tepkinin
aslında hem Hz. Peygamber ve arkadaşları hem de Yesribli heyet farkındadır. Bu farkındalık
nedeniyle görüşmelerin gizliliğine büyük önem verilmektedir. Gelişebilecek gerilimler karşısında
Hazrecli ve Evsli grubun dikkatinin çekilerek hemen akabinde başlayacak olan hicret ile, aslında
Kureyş ile Yesrib arasındaki iplerin tamamen kopacağı, tarafların zihnindeki bir kaygı idi. Nitekim
Abbas b. Ubâde de Hz. Peygamber’in Yesrib’e kabul edilmesinin Mekkelilerin aleyhinde yeni bir
ittifak oluşturması nedeniyle bir savaş sebebi olacağını değerlendirmiş olsa gerektir. İşte bu nedenle
Abbas b. Ubâde bu görüşmenin ardından yaşanacakların Arab’ın kırmızısı ve siyahıyla savaşmak
anlamına geldiğini ifade etme ihtiyacı duymuştur diyebiliriz. Bu durum aynı zamanda İslam öncesi
Cahiliye hukukunun da bir gereğiydi (bkz. Acar, 2014: s.108).
Bu son görüşmede her ne kadar mevcut sürecin bir savaş sebebi olacağına dair tereddütler
dile getirilmiş olsa bile, Hz. Peygamber’in himaye altına alınmasının getirdiği sosyal ve siyasî
sorumluluk gereği korunma talebi dışında kendisiyle birlikte Kureyş’e karşı gelişebilecek bir savaşta
işbirliği yapmak bağlamında talebinin olduğunu söylemek zordur. Bir başka ifadeyle bu biat bir harb
biati değildir. Bunu, Hz. Peygamber’in, görüşme sürecinde, yaşanan korku ve kaygılar karşısında
cesaret örneği sergileyerek “Ey Allah’ın elçisi istersen şimdi Mina’yı kılıçlarımızla doldururuz”
diyen Berâ b. Marur’a “Hayır böyle bir şeyle emrolunmadık” diye mukabelede bulunmasından da
(İbn Hişâm, 1955: II, 109; İbn Sa’d, 1992: I, 209) anlayabiliyoruz. Dolayısıyla henüz savaşın farz
kılınmadığı bir ortamda gerçekleşen görüşmeden bahsetmekteyiz. Yine ilk iki yıl içindeki askeri
Siyer Kaynaklarına Göre Akabe Görüşmeleri 13
Turkish Studies International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic
Volume 12/10
hareketlerde, Hz. Peygamber’in Ensar’ı bu anlamda savaş sorumluluğu ile yüz yüze getirmek
istememesini de (Algül, 1995: XI, 251-252; Zengin, 2012: s. 178) hatırlamakta fayda vardır.
DEĞERLENDİRME
Akabe buluşmaları her şeyden önce davet karşısında Kureyş’in özellikle zayıf Müslümanlara
yönelik katı tutumu ile bir ihtiyaç olarak ortaya çıkan yeni bir coğrafya arayışının neticesidir. Hz.
Peygamber davet vazifesini yapabileceği bir mekân aramaktaydı (Hamidullah,1993: I, 149). Bu
arayış, Siyer’in Mekke dönemi dikkate alındığında Habeşistan hicretinden en az bir yıl öncesinde
ortaya çıkmış olmalıdır ki bu da davet emrinin alındığı ilk üç yıldan sonraya yani dördüncü yıla
tekabül eder. Habeşistan hicreti ve Taif denemesi bu bağlamda arayışlar olup, her hac mevsiminde
kabile ileri gelenlerinin kamp merkezlerine yapılan ziyaretler de böyledir. Bu talebin karşılanması
Akabe buluşmalarının üçüncüsünde mümkün olmuş ve Hz. Peygamber ancak bu süreçte Yesrib’e
davet edilebilmiştir (Sarıçam, 2014: 112). Bu aşama, Ensar’ın Yesrib’de genel ortama hâkimiyet
sağlamasından sonra olmuştur diyebiliriz. Akabe buluşmalarının bu ana karakteri göz ardı edilmeden
detayları ele alınmalı ve yorumlanmalıdır.
Hz. Peygamber tüm görüşme ve buluşmalarında olduğu gibi her üç görüşmede de insanları,
mutadı olduğu üzere Allah’a davet etmiş ve İslam’ı arz edip Kur’an okumuştur.
Akabe buluşmalarında çeşitlilik oluşturan içeriklere dair anlatımların, aslında tek kaynaktan
aktarılmış olmaları nedeniyle bütünüyle bu görüşmeleri yansıttıkları söylenemez. Bu nedenle olsa
gerek, kimi siyer müellifleri içerikle ilgili hususlara pek yer vermemişlerdir (Hamidullah, 1993: I,
154; Sarıçam, 2014: 111; Azimli, 2013: s. 193-5; Öz, 2014: s. 165; Demircan, 2016; s. 266-9).
Mamafih bu görüşmelerde geçen hususlar genel haliyle Hz. Peygamber’in nübüvvet mücadelesinin
özünü yansıtmaktadır.
Akabe biatları ile ilgili en önemli ravi, Ubâde b. Sâmit’tir. Hem ikinci hem de üçüncü
buluşmaya katılmıştır. Rıdvan biatinin yapıldığı Hudeybiye’ye de katılmıştır (Kandemir, 2012: XLII,
13-14; Seyip, 2001: 82; Menekşe, 2009: 71). Özellikle İkinci buluşmanın detayları sadece Ubâde
kanalıyla bize ulaşmıştır. Bu içerik, Buhârî tarafından verilmiş (Buhârî, Hudûd, 8, Ahkâm, 49,
Tevhid, 31, İman, 11, Diyât, 2, Menâkibu’l-ensâr, 43, Meğâzi,12; Müslim, Hudûd, 41,42, 43;
Tirmizî, Hudûd, 12, İman, 11; Nesâî, Bey’at, 9, 17, 38; Dârimî Siyer, 17; Ahmed b. Hanbel, Müsned,
V, 313, 320, 321, 323) ve Akabe biatleri ile ilgili bağlantıya işaret edilmemiştir. Sadece Hz.
Peygamber’in etrafında Sahabeden bir grubun da olduğu ortamda “Gelin ve bana biat edin.” diyerek
şartları sıraladığı anlatılmıştır. Buhârî’deki bir başka varyantta ise Ubâde, kendisinin Hz.
Peygamber’e biat eden nukebadan olduğunu belirterek ikinci Akabe buluşmasındaki şartlar üzere
biat ettiklerini ifade ederken (Buhârî, İman, 11) kendisinin de nakip olarak belirlendiği buluşmanın
üçüncü Akabe buluşması olduğunu hatırlamamız gerekiyor. Öyleyse bir karıştırma olduğu ve bunun
rivayetin aktarılma süreçlerinde oluştuğu tahmin edilebilir. Bu karıştırma sonraki dönemlere de
yansımıştır (Köksal, 1995: VI, 5).
Son görüşme ile ilgili rivayetler ise İbn İshak kanalıyla Ubâde b. Sâmit’in rivayetiyle meşhur
dört madde sayılmıştır (İbn Hişâm, 1955: I, 454; Müslim, İmâret,8; Buhârî, Ahkâm, 43, Fiten, 2;
Nesâî, Beyat,1-5; İbn Mâce, Cihad, 41; Muvatta, Cihad, 1). Câbir b. Abdillah da bu rivayetin bir
başka varyantını aktarmıştır. Her birinde koruma ve yardım dışında ilgili şartlar sıralanmıştır
(Beyhakî, 1405: II, 443; Şâmî, 1993: III, 201; Zehebî, 1988: I, 298; İbn Kesîr, III, 194).
SONUÇ
Hz. Peygamber’in risaletiyle birlikte gerek kendisi gerekse ashabı, içinde bulunduğu
toplumda sert bir muhalefetle karşılaşmışlardır. Bu muhalefet tebliğin sürdürülmesini engellemeye
başlayınca yeni bir coğrafya arayışına başlanmıştır.
14 Cafer ACAR
Turkish Studies International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic
Volume 12/10
Hz. Peygamber, insanların topluca bulundukları Hac mevsiminde, kabile reislerinin olduğu
konaklama yerlerine gidip kendisini himaye edecek ve kendisine yardım edecek bir yeni coğrafya
arayışını risaletin muhtemelen üçüncü yılından itibaren sürekli gündeme getirmiştir. Bu çerçevede
Habeşistan hicreti, Taif ziyareti yeni mekan arayışının tezahürleri olarak görülmelidir.
Risaletin on birinci yılında başlayan ve on üçüncü yılında hicret kararı ile sona eren Akabe
görüşmeleri işte bu bağlamda başlayan arayışlardır. Temel karakteri, Hz. Peygamber ve müminlerin
korunması ve himaye edilmesi üzerine inşa edilmiştir. Ancak bu görüşmelerin içeriğinde
zenginleşmiş halde bulunan biat şartlarının bir kısmı, görüşmelerin rutini olarak değerlendirilebilir.
Hz. Peygamber’in Kur’an okuması, İslam’ı anlatması, Allah’a davet etmesi bu minvaldedir. Diğer
bazı hususların, müzakere bağlamında gündeme gelmiş olması veya müellif ve ravilerin bu
görüşmelerin sonuçları üzerinden yaptıkları yorumlar olarak görülebilir.
İkinci Akabe görüşmesinde gündeme gelen biat şartlarının Hudeybiye sonrası nazil olan
Mümtehine Sûresi 12. Ayet bağlamında bu hadisenin okunması olarak değerlendirmek daha doğru
bir tercih olarak görülmektedir ki, İbn Hacer de yorumunu bu yönde yapmıştır. Bu biatin kadınlar
biati olarak görülmesi de ilgili ayete dair yorumlarla bağlantılıdır.
Son Akabe görüşmesi, artık Yesrib’e hicret için şartların olgunlaştığı bir süreci ifade
etmektedir. Dolayısıyla bu hicretin ve kabulün getireceği sonuçların muhtemelen konuşulduğu bir
görüşme olarak değerlendirilmesi mümkündür. Ancak bu konuşmaların olması, görüşmenin harb
biati olarak değerlendirilmesini mümkün kılmamaktadır. Zira bu görüşmenin içinde henüz görüşme
bitmeden Hz. Peygamber’in “savaşla emrolunmadık” ikazı zikredilmektedir. Mamafih Arap
gelenekleri açısından bu işbirliğinin bir savaş sebebi olacağı taraflarca bilinmekteydi diyebiliriz.
KAYNAKÇA
Acar, C.(2014). Anahatlarıyla Cahiliye Toplumunda Savaş Sebepleri. İlahiyat Araştırmaları Dergisi,
1, 93-114.
Acar, C.(2014/1). Risalet Dönemi Savaşlarının Başlamasında Mekke Döneminde Müslümanlara
Yönelik Saldırıların Rolü. Gaziosmanpaşa Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 2 (1), 43-
68.
Ahmed b. Hanbel, (1992). Müsned. İstanbul: Çağrı Yayınları.
Algül, H. (1995). Ensar: DİA. İstanbul: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları.
Altundere, M. (1989). Hz. Muhammed'in Akabe Bey'atları, Yüksek Lisans Tezi, Marmara
Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul, Türkiye.
Altuntaş A. (2009). Kur’an’da Temel Siyasî Kavramlar, doktora tezi, Ankara Üniversitesi Sosyal
Bilimler Enstitüsü, Türkiye.
Aynî, Ebû Muhammed (Ebü’s-Senâ) Bedrüddîn Mahmûd b. Ahmed b. Mûsâ b. Ahmed el-Aynî (ty).
Umdetü’l-karî fî şerhi Sahîhi’l-Buhârî. Beyrut: Daru ihyai’t-türas.
Azimli, M.(2013). Siyeri Farklı Okumak. Ankara: Ankara Okulu Yayınları.
Başoğlu, T. (1996). İslam Hukukunda Bey’at. Yüksek Lisans tezi, Marmara Üniversitesi Sosyal
Bilimler Enstitüsü, İstanbul. Türkiye.
Başoğlu, T. (1996). Hilafetin Sübut Şartı Olarak Bey’at. İLAM Araştırma Dergisi, 2 (I): 81-112.
Belâzûrî, Ebü’l-Hasen Ahmed b. Yahyâ b. Câbir b. Dâvûd el- Belâzûrî (1959) Ensâbü’l-eşrâf. (Thk.
Muhammed Hamidullah). Kahire: Daru’l-ma‘ârif.
Siyer Kaynaklarına Göre Akabe Görüşmeleri 15
Turkish Studies International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic
Volume 12/10
Beyhakî, Ebû Bekr Ahmed b. Hüseyn b. Alî el-Beyhakî (1405). Delâilü’n-nübüvve ve ma‘rifeti
sahibi’ş-şeria, Beyrut: Darü kütübi’l-ilmiyye.
Buhârî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İsmâîl b. İbrâhîm el-Cu‘fî el-Buhârî (1992). el-Câmi’u’s-sahîh.
İstanbul: Çağrı Yayınları.
Cengiz K. (1992). Biat: DİA, Ankara:Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları.
Cevad, A. (2001). el-Mufassal fi Tarihi’l-Arab Kable’l-İslam. Daru’s-saki.
Dârimî, Ebû Muhammed Abdullāh b. Abdirrahmân b. el-Fazl ed-Dârimî (1992). es-Sünen. İstanbul:
Çağrı Yayınları.
Demircan, A.(2016). Siyer. Beyan Yayınları.
Diyârbekrî, Kādî Hüseyin b. Muhammed b. el-Hasen ed-Diyârbekrî, (ty). Târîhu’l-hamîs fî ahvâli
enfesi nefîs, Beyrut:Daru Sadır.
Ekin, Z.(2013). Hadislere Göre Bey’at (Biat) ve Hz. Peygamber (s.a.v)’in Bey’at Aldığı Konular.
Yüksek Lisans tezi, Harran Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Şanlıurfa, Türkiye.
Ezrakî, Ebü’l-Velîd Muhammed b. Abdillâh b. Ahmed b. Muhammed el-Ezrakī (ty). Ahbaru Mekke.
(thk. Rüşdi Salih). Beyrut: Daru’l-Endelüs.
Halebî, Ebü’l-Ferec Nûrüddîn Alî b. Burhâniddîn İbrâhîm b. Ahmed el-Halebî (1427). es-Sîretü’l-
Ĥalebiyye (İnsânü’l-‘uyûn fî sîreti’l-emîni’l-me’mûn). Beyrut: Daru’l-kütübi’l-ilmiyye.
Halîl b. Ahmed (1988). Kitâbu’l-Ayn, Beyrut: Müesseseü’l-A’lâ li’l-Matbûât.
Harkuşî, Abdülmelik b. Muhammed b. İbrahim en-Neysâburî el-Harkuşî (1424). Şerefu’l-Mustafa.
Mekke: Daru’l-beşairi’l-İslamiyye.
İbn Abdilber en-Nemerî, Ebû Ömer Cemâlüddîn Yûsuf b. Abdillâh b. Muhammed b. Abdilber en-
Nemerî (1403/1983). ed-Dürer fi’ihtiśâri’l-meġāzî ve’s-siyer. (thk. Şevki Dayf). Kahire:
Darü’l-mearif.
İbn Battal, Ebü’l-Hasen Alî b. Halef b. Abdilmelik b. Battâl el-Bekrî el-Kurtubî (2003). Şerhu
Sahihi’l-Buhârî. (thk. Ebu Temim Yasir b. İbrahim). Riyad: Mektebeti’r-rüşd.
İbn Hacer, Ebü’l-Fazl Şihâbüddîn Ahmed b. Alî b. Muhammed el-Askalânî (1996). Fethu’l-bârî bi-
şerhi Sahîhi’l-Buhârî, (thk. Heyet). Kahire: Mektebetü’l-gureba.
İbn Haldûn, Ebû Zeyd Veliyyüddîn Abdurrahmân b. Muhammed b. Muhammed b. Muhammed b.
Hasen el-Hadramî el-Mağribî et-Tûnisî (1988/1408). Kitâbü’l-‘İber (Kitâbü Tercemâni’l-
‘İber) ve dîvânü’l-mübtedei ve’l-ħaber fî eyyâmi’l-‘Arab ve’l-‘Acem ve’l-Berber ve men-
âŝarahüm min-źevi’s-sulŧâni’l-ekber.( thk. Halîl Şahade). Beyrut:Daru’l-fikr.
İbn Hazm, Ebû Muhammed Alî b. Ahmed b. Saîd b. Hazm el-Endelüsî el-Kurtubî (ty). Cevâmi‘u’s-
sîre. Beyrut: Daru kütübi’l-ilmiyye,
İbn Hibbân, Ebû Hâtim Muhammed b. Hibbân b. Ahmed el-Büstî (1407/1987). es-Sîretü’n-
nebeviyye ve ahbârü’l-hulefâ, (der. Hâfız Azîz Bey el-Kādirî en-Nakşibendî). Beyrut.
İbn Hişâm, Ebû Muhammed Cemâlüddîn Abdülmelik b. Hişâm b. Eyyûb el-Himyerî el-Meâfirî el-
Basrî el-Mısrî (1955/1375). Sîretü İbn Hişâm. (thk. Mustafa es-Seka – İbrahim el-Ebyarî –
Abdulhafız eş-Şelebi). Mısır.
İbn İshak, Ebû Abdillâh Muhammed b. İshâk b. Yesâr b. Hıyâr el-Muttalibî el-Kureşî el-Medenî
(1978/1398). el-Mübtedei ve’l-meb’aŝ ve’l-meġâzî. (thk. Süheyl Zekkar, Daru’l-fikr).
Beyrut.
İbn Kesîr, Ebü’l-Fidâ, Ebü’l-Fidâ’ İmâdüddîn İsmâîl b. Şihâbiddîn Ömer b. Kesîr b. Dav’ b. Kesîr
el-Kaysî el-Kureşî el-Busrâvî ed-Dımaşkī eş-Şâfiî (ty). el-Bidaye ve’n-Nihaye. (thk.
Komisyon). Beyrut: Daru’l-kütübi’l-ilmiyye.
16 Cafer ACAR
Turkish Studies International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic
Volume 12/10
İbn Mâce, Ebû Abdillâh Muhammed b. Yezîd b. Mâce el-Kazvînî (1992). es-Sünen. İstanbul: Çağrı
Yayınları.
İbn Sa’d, Ebû Abdillâh Muhammed b. Sa‘d b. Menî‘ el-Kâtib el-Hâşimî el-Basrî el-Bağdâdî (1992).
Kitâbü’t-Tabaķāti’l-kebîr. (thk. Servet Ukkaşe). Kahire.
İbn Seyyidünnâs, Ebü’l-Feth Fethuddîn Muhammed b. Muhammed b. Muhammed el-Ya‘merî
(1993/1414). Uyûnü’l-eŝer fî fünûni’l-meġāzî ve’ş-şemâil ve’s-siyer. (talik: İbrahim
Muhammed Ramazan). Beyrut: Daru’l-kalem.
İbnü’l-Cevzî, Ebü’l-Ferec Cemâlüddîn Abdurrahmân b. Alî b. Muhammed el-Bağdâdî (1992/1412).
el-Muntazam fî târîħi’l-mülûk ve’l-ümem. (thk. Muhammed Abdüladir Ata-Mustafa
Abdülkadir Ata). Beyrut:Daru kütübü’l-ilmiyye.
İbnü’l-Esîr, Ebü’l-Hasen İzzüddîn Alî b. Muhammed b. Muhammed eş-Şeybânî el-Cezerî
(1997/1417). el-Kâmil fi’t-târîh. (thk. Ömer Abdüsselam Tedmüri). Beyrut:Daru ihyai’t-
türasi’l-Arabî.
İmam Mâlik, Ebû Abdillâh Mâlik b. Enes b. Mâlik b. Ebî Âmir el-Asbahî el-Yemenî (1992). el-
Muvatta. İstanbul: Çağrı Yayınları.
Ebû Nuaym el-İsbahânî, Ahmed b. Abdillâh b. İshâk el-İsfahânî (1986/1406). Delâilü’n-nübüvve,
Muhammed Ravas Kalacı-Abdülber Abbas. Beyrut:Daru’n-nefais.
Kandemir, Y. (2012). Ubâde b. Sâmit. DİA. İstanbul:Diyanet İşleri Başkanlığı.
Kapar, M. A. (1994). Hz. Peygamber Döneminde Bey‘at. Selçuk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi
Dergisi, 5:75-84.
Kapar, M. A. (1998). İslam’ın İlk Döneminde Bey’at ve Seçim Sistem. İstanbul: Beyan Yayınları.
Kapar, M. A. (1991). İslâm’da Bey‘at (Seçim Usulü). Selçuk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi.
4, 73-83.
Kastallânî, Ebü’l-Abbâs Şihâbüddîn Ahmed b. Muhammed b. Ebî Bekr el-Kastallânî (ty). el-
Mevâhibü’l-ledünniyye bi’l-minehı’l-Muhammediye. Kahire: Mektebetü’t-tevfikiyye.
Köksal, M. A. (1995) İslam Tarihi. İstanbul: Şamil Yayınları.
Köksal, S. (2015). Mümtehane Sûresinin 12. Ayeti Bağlamında Kadınların Biatı Meselesi. yüksek
lisans tezi, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul, Türkiye.
Makrîzî, Ebû Muhammed (Ebü’l-Abbâs) Takıyyüddîn Ahmed b. Alî b. Abdilkādir b. Muhammed
el-Makrîzî (1999/1420). İmtâ‘u’l-esmâ‘ bimâ li’r-resûl mine’l-ebnâi (enbâi) ve’l-aĥvâl ve’l-
ĥafede ve’l-metâ‘.(thk. Muhammed Hamid en-Nümeysî). Beyrut: Daru’l-kütübi’l-ilmiyye.
Menekşe, M. (2009). Ubâde b. Sâmit’in (R.A.) Hayatı Ve Hadis Rivayetindeki Yeri. Yüksek Lisans
tezi. Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sakarya, Türkiye.
Muhammed Hamidullah, (1993). İslam Peygamberi. (çev. Salih Tuğ). İstanbul: İrfan Yayıncılık ve
Ticaret.
Musa b. Ukbe (1994). Megazî, (thk. Muhammed Bakşiş Ebu Mâlik). Memleketü’l-Mağribiyye
Camiatü İbn Züher Külliyeti’l-adab ve’l-ulum el-insaniyye. Ekadir
Küçükaşçı, M.S. (2010). Taif. DİA. İstanbul: Diyanet İşleri Başkanlığı.
Müslim, Ebü’l-Hüseyn Müslim b. el-Haccâc b. Müslim el-Kuşeyrî (1992). el-Câmi’u’s-sahîh .
İstanbul: Çağrı Yayınları.
Nesâî, Ebû Abdirrahmân Ahmed b. Şuayb b. Alî en-Nesâî (1992). es-Sünen. İstanbul: Çağrı
Yayınları.
Önkal, A. (1989). Akabe Biatları. DİA. Ankara.Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları.
Siyer Kaynaklarına Göre Akabe Görüşmeleri 17
Turkish Studies International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic
Volume 12/10
Öz, Ş. (2014). Farklı Siyeri Okumak. Ankara: Araştırma Yayınları.
Öz, Ş. (2008). İlk Siyer Kaynakları ve Müellifleri. İstanbul: İsar Vakfı Yayınları.
Özkan, M. (2008/1) “Emevî İktidarının İşleyişinde Biat Kavramına Yüklenen Anlam ve Biatın
Fonksiyonu”, Hitit Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 7(13), 113-128.
Özlü, E. (2012). Kur'an'ı Kerim ve Hadislerde Bey'at'un-Nisa. Yüksek Lisans Tezi, Ankara
Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara, Türkiye.
Sarıçam, İ.(2014). Hz. Muhammed ve Evrensel Mesajı. Ankara Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları.
Selvi, D. (2015). Biat Sünnetinin Tasavvufta İhyası. Uluslararası İslam Araştırmaları Dergisi
(İHYA)International Journal of Islamic Studies (IIJIS). 1(1), 1-28.
Semhûdî, Ebü’l-Hasen Nûrüddîn Alî b. Abdillâh b. Ahmed b. Alî el-Hasenî es-Semhûdî (1422/2001).
Vefâü’l-vefâ bi-aħbâri dâri’l-Muśŧafâ. (nşr. Kāsım es-Sâmerrâî). Beyrut.
Seyip, M. (2001). Hz. Ubâde B. Es-Sâmit'in Hayatı Ve Rivayet Ettiği Hadisler, Yüksek Lisans tezi,
Atütürk üniversitesi, Erzurum, Türkiye.
Süheylî, Ebü’l-Kāsım Abdurrahmân b. Abdillâh b. Ahmed el-Has‘amî es-Süheylî el-Mâlekī
(2000/1421). er-Ravżü’l-ünüf fî şerĥi’s-Sîreti’n-nebeviyye li’bni Hişâm. (thk. Ömer
Abdüsselam). Beyrut: Daru ihyai’t-türasi’l-Arabî.
Sülün, M. ve Köksal, S. (2015). 60/Mümtehine Sûresinin 12. Ayeti Bağlamında Kadınların Biatı
Meselesi. Gaziosmanpaşa Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi. 3(2), 103-126.
Şâmî, Şemseddin, Ebû Abdillâh Şemsüddîn Muhammed b. Yûsuf b. Alî b. Yûsuf es-Sâlihî eş-Şâmî
eş-Şâfiî (1993/1414). Sübülü’l-hüdâ ve’r-reşâd fî sîreti ħayri’l-‘ibâd (es-Sîretü’ş-
Şâmiyye).(thk. Adil Ahmed b. Abdülmevcud-Ali Muhammed el-Muavviz). Beyrut. Daru’l-
kütübi’l-ilmiyye.
Taberî, Ebû Ca‘fer Muhammed b. Cerîr b. Yezîd el-Âmülî et-Taberî el-Bağdâdî (1387). Târîhu’l-
ümem ve’l-mülûk. Beyrut:Daru’t-türas.
Tınmaz, M. (1994). İslam Hukukunda Bey’at. Yüksek lisans tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi, İzmir,
Türkiye.
Tirmizî, Ebû Îsâ Muhammed b. Îsâ b. Sevre (Yezîd) et-Tirmizî (1992). el-Câmi’u’s-sahîh. İstanbul:
Çağrı Yayınları.
Urve b. ez-Zübeyr, (1981/1401). Megaâzî Rasülillah li Urve b. ez-Zübeyr bi Rivayeti Ebi’l-Esved
anhü. (thk. M. Mustafa el-Azamî). Riyad: Mektebetü’t-terbiyeti’l-Arabi li Düveli’l-Halic.
Ya‘kūbî, Ebü’l-Abbâs Ahmed b. Ebî Ya‘kūb İshâk b. Ca‘fer b. Vehb b. Vâzıh el-Ya‘kūbî (1995).
Târîhu’l- Ya‘kūbî. Beyrut.
Yıldırım, H. (1997). Hz. Peygamber Döneminde Bey’at. Yüksek Lisans Tezi, Uludağ Üniversitesi,
Bursa, Türkiye.
Zehebî, Ebû Abdillâh Şemsüddîn Muhammed b. Ahmed b. Osmân ez-Zehebî et-Türkmânî el-Fârikī
ed-Dımaşkī (1988/1409). Târîħu’l-İslâm ve vefeyâtü’l-meşâhîr ve’l-a‘lâm, (muhtasar). (thk.
Hısamüddin el-Kudsî). Dimaşk: Darü’l-kütübi’l-ilmiyye.
Zengin, F. (2012/1). Hz. Peygamber (sav)'in Devletleşme Çalışmalarına Ensar'ın Askeri Katkısı:
Seriyyeler. İ. Ü. İlahiyat Fakültesi Dergisi. 3(2), 175-197.
Zürkānî, Ebû Abdillâh Muhammed b. Abdilbâkī b. Yûsuf ez-Zürkānî. (1996/1417). Şerĥu’l-
Mevâhibi’l-ledünniyye (İşrâķu meśâbîĥi’s-sîreti’n-nebeviyye bi-mezci es-râri’l-Mevâhibi’l-
ledünniyye). Daru’l-kütübi’l-ilmiyye.
18 Cafer ACAR
Turkish Studies International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic
Volume 12/10
EKLER
Siyer Kaynaklarına Göre Akabe Görüşmeleri 19
Turkish Studies International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic
Volume 12/10
20 Cafer ACAR
Turkish Studies International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic
Volume 12/10