Turk Ceza Hukukunda Iskence Sucu 5237 Sayili Turk Ceza Kanunu Nun 94 Ve 95 Maddeleri Torture Crime...

8/3/2019 Turk Ceza Hukukunda Iskence Sucu 5237 Sayili Turk Ceza Kanunu Nun 94 Ve 95 Maddeleri Torture Crime in Turkish

1/163

i

STANBUL NVERSTES

SOSYAL BLMLER ENSTTSKAMU HUKUKU ANABLM DALI

Yksek Lisans Tezi

TRK CEZA HUKUKUNDA KENCE SUU

(5237 SAYILI TRK CEZA KANUNUNUN 94 VE95. MADDELER)

Hazrlayan: Abdulhalim YILMAZ

renci No: 2501990244

Danman: Do. Dr. Fatih Selami MAHMUTOLU

stanbul 2007


2/163

ii


3/163

iii

Z

Trk Ceza Hukukunda kence Suu

(5237 Sayl Trk Ceza Kanununun 94. Ve 95. Maddeleri)

Abdulhalim YILMAZ

Maddi ve manevi mahiyette ar ac ve strap anlamna gelen ikence, tarih boyunca vegnmze kadar bir sorgulama ve cezalandrma yntemi olarak ska kullanlmtr.kenceyi meru gren hibir kanun yoktur. Sava ve olaanst durumlar da dahil olmakzere hangi sebeple olursa olsun, ikence istisnasz olarak yasaktr. Trk hukuku bakmndanikence Anayasal olarak yasaklanm ve Trk Ceza Kanununu kapsamnda su olarakdzenlenmitir. Trk ceza hukuku asndan 765 sayl eski Trk Ceza Kanunu (ETCK) 243.maddesi ve 1 Haziran 2005 tarihinde yrrle giren 5237 sayl yeni Trk Ceza Kanunu(YTCK) 94 ve 95. maddeleri kence suunu dzenlemektedir. Her iki kanunda yer alan sutipleri birbirinden nemli farkllklar gstermektedir. YTCKda ikence suunun tanmyaplm ve suun faili, maduru, tipiklii bakmndan nemli deiiklikler ve yenilikleryaplmtr. Bu almada, nce kavram olarak ikence irdelenmi, bir insan haklar sorunuolarak ve uluslar aras boyutuyla deerlendirilmitir. Ardndan tarihsel geliimi, Trk hukuktarihindeki yeri ve nihayet YTCK m.94te tanmlanan su tm unsurlaryla ele alnmtr.almada, Yargtay itihatlar, Uluslar aras Szlemeler ve yarg organlarnn (zelliklensan Haklar Avrupa Mahkemesi) kararlarndan faydalanlmtr. 5237 sayl TCKdadzenlenen ikence suu, genel olarak, 765 sayl kanundaki dzenlemeye gre, daha adave ileri bir dzenleme olup uluslararas szlemelere de uygun dmektedir.

Anahtar kelimeler: kence, Kt Muamele, Onur krc, Aalama, nsan Haklar, 5237

sayl Trk Ceza Kanunu, 765 sayl Trk Ceza Kanunu.

ABSTRACTSubject: Torture Crime in Turkish Criminal Law ( Article 94-95 of Turkish Penal Code-Law No:5237)Torture is punished in scope of Turkish Criminal Code as a crime type that exists in nationalcodes, international treaties and decisions of judicial organs. In Turkish Criminal Law,article 243 of Turkish Criminal Code numbered 765 that entered into force in 1.3.1926 andarticle 94 and 95 of Turkish Criminal Code numbered 5237 that entered into force as per of 1June 2005 regulate torture crime. There are significant differences between crime typesdefined in the two codes. New criminal code makes definition of torture crime and brings

about important differences in terms of offender, victim and typology (legality component)of the crime. Formulation of torture crime in new criminal code is more modern and

progressive than former criminal code and it is also compatible with international treaties. Inthis work, firstly torture has been explicated as concept and has been assessed as a matter ofhuman rights taking into consideration its international character. After, its historicaldevelopment, its position in history of Turk law and all components defined in article 94 of

New criminal code has been discussed. In this work, Supreme Court of Appeals caselaws,international treaties and decisions of judicial organs has been also used.

Keywords: Torture, Ill treatment, Corporal, Mental or Degrading Punishment, HumanRights, Turkish Penal Code (Law no: 5237), Turkish Penal Code (Former-Law no:765)


4/163

iv

NSZ

Gnlk hayatta ska duyduumuz ikence, Trk Ceza Hukukunda su olarak

dzenlenmitir. Anayasa kimseye eziyet ve ikence yaplamayacan belirtmi, bu

dorultuda Trk Ceza Kanununun da ikence suu dzenlenmitir.

Yrrlkten kalkan, fakat fail lehine hkmler barndrd iin hala

uygulama imkan bulabilen 765 sayl eski Trk Ceza Kanunu (ETCK) 243. maddesi

ve 1 Haziran 2005 tarihi itibariyle yrrle giren 5237 sayl yeni Trk Ceza

Kanunu (YTCK) 94 ve 95. maddelerinde dzenlenen ikence su tiplerini birlikte ele

alma ihtiyac vardr. Yakn bir tarihte yrrle giren YTCKda ikence suu ile

ilgili bilimsel eserlerin snrl olmasnn yannda, konuyla ilgili Yargtay itihatlar

henz temin edilememitir.

kence suu tipinde YTCK ve ETCK arasnda byk farkllklar vardr. Bu

dzenlemeler arasndaki benzerlik ve farkllklar ile Trkiyenin taraf olduu

konuyla ilgili uluslararas szlemeler ve uluslararas yarg mekanizmalarnn verdii

kararlarnda deerlendirmesi ihtiyac vardr.


5/163

v

NDEKLERAIKLAMA................................................................................................................ii

Z ...............................................................................................................................iiiNSZ ....................................................................................................................... ivNDEKLER ............................................................................................................ vKISALTMALAR......................................................................................................viiiGR ........................................................................................................................... 1

BRNC BLMKENCE KAVRAMI, BRNSAN HAKLARI SORUNU OLARAKKENCE

VE ULUSLARARASI BOYUTU

I KENCENN TANIMI, KANUNLARIMIZDA KENCE SUUNUNDZENLENEKL VE KENCENN HUKUK NTEL VE KENCESUU........................................................................................................................... 3

A kencenin Tanm........................................................................................... 3B Kanunlarmzda kence Suunun Dzenleniekli....................................... 8C kencenin Hukuki Nitelii ........................................................................... 11D kence Suu ................................................................................................. 14

II BRNSAN HAKLARI SORUNU OLARAKKENCE................................. 18A - Genel Olarak.................................................................................................. 18B kence Yasa .............................................................................................. 19

III KENCE SUUNUN ULUSLARARASI BOYUTU ..................................... 21

A Genel olarak.................................................................................................. 21B - Uluslararas Szlemelerin Trk Hukukundaki Yeri................................. 22C Uluslararas Szlemelerde VeYarg Mekanizmalarnda kence Kavram . 27

KNC BLMKENCE OLGUSUNUN TARH GELM TRK HUKUK TARHNDE

KENCE, CEZA KANUNU TASARILARINDAKENCE SUUI - KENCE OLGUSUNUN TARH GELM ................................................... 31

A - Genel Olarak.................................................................................................. 31B lkel Toplumlarda.......................................................................................... 31C Bat Hukuk Tarihinde.................................................................................... 32

1- Eski Yunan ve Romada............................................................................ 322- Ortaa Avrupa Hukukunda...................................................................... 343 Mterek Ceza Hukuku Dneminde........................................................ 384 Aydnlanma Dneminde .......................................................................... 395 - kencenin Yasaklanma Sreci................................................................. 40

II TRK HUKUK TARHNDE KENCE.......................................................... 41A slamiyetin Kabulnden nce ..................................................................... 41B slamiyetin Kabulnden Sonra..................................................................... 42

1 slam Hukukunda................................................................................... 422 Osmanl Dneminde .............................................................................. 46

a - Genel Olarak.................................................................................... 46

b - Sened-i ttifak ................................................................................... 47c - Tanzimat Ferman ............................................................................. 48


6/163

vi

d Islahat Ferman ................................................................................ 49e Merutiyet Dnemi .......................................................................... 49

C Cumhuriyet Dneminde................................................................................ 501 - Genel Olarak............................................................................................. 502 - 1924 Anayasas......................................................................................... 513 - 1961 Anayasas......................................................................................... 514 - 1982 Anayasas......................................................................................... 51

III CEZA KANUNU............................................................................................... 52A - Genel Olarak.................................................................................................. 52B 765 Sayl TCKda 1999 Ylnda Yaplan Deiiklik ................................... 55C - TCK Tasarlarnda kence Suu ................................................................... 56

1 1958 Tasars............................................................................................ 562 1987 TCK n Tasars ............................................................................. 573 1989 TCK n Tasars ............................................................................. 574 - 1997 n Tasars....................................................................................... 585 - TCK 2000 Tasars ................................................................................... 63

NC BLM5237 SAYILI TRK CEZA KANUNUNDA KENCE SUU

I GENEL OLARAK ................................................................................................ 66II - KENCE SUUNUN BENZER SULARDAN FARKI ................................. 70

A Genel Olarak............................................................................................... 70

B Kasten Yaralama Suu (YTCK m. 86) ....................................................... 70C - Eziyet Suu (YTCK m.96)........................................................................... 71D - Kt Muamele Suu (YTCK m.232) .......................................................... 74E - Zor Kullanma Yetkisine likin Snrn Almas (YTCK m.256)............... 75F - Grevi Ktye Kullanma (m.257) ............................................................... 76

III - KORUNAN HUKUK YARAR ........................................................................ 77A - Genel Olarak................................................................................................ 77B Kii Dokunulmazl ................................................................................... 79C nsan Onuru................................................................................................. 79D rade zgrl .......................................................................................... 80E - Adil Yarglanma Hakk ................................................................................ 81

F Kamu daresine Olan Gvenilirlik .............................................................. 83IV FAL VE MADUR ......................................................................................... 84A Fail .............................................................................................................. 84B Madur ........................................................................................................ 90

V - SUUN YAPISAL UNSURLARI...................................................................... 94A Genel Olarak............................................................................................... 94B Tipe Uygun Eylem ...................................................................................... 94

1 Genel Olarak.......................................................................................... 942 Fiilin nsan Onuruyla Badamamas.................................................... 993 Fiilin Bedensel Ve Ruhsal Ynden Ac ekmesine Neden Olmas .... 1014 - Alglama Ve rade Yeteneini Etkileme .............................................. 103

5 - Aalanmaya Yol Aacak Davranlar Gerekletirme..................... 104C Kusurluluk................................................................................................. 105


7/163

vii

D Hukuka Aykrlk ...................................................................................... 1081 Genel Olarak........................................................................................ 108

2 - Kanun Hkmn Yerine Getirme (TCK m.24/1)................................ 1093 - Yetkili Merciin Emrini Yerine Getirme (TCK m.24/2) ....................... 1114 Zorunluluk Hali (TCK m.25/2)............................................................ 1125 Madurun Rzas(TCK m.26/2).......................................................... 114

VI - KENCE SUUNUN ZEL OLUUM BMLER .................................. 117A - Sua Teebbs ........................................................................................... 117B tirak......................................................................................................... 120C tima......................................................................................................... 123

1 Grnte tima.................................................................................. 1242 Bileik Su........................................................................................... 1253 - Fikri tima ........................................................................................... 1254 - Zincirleme Su...................................................................................... 126

VII - SUA TESR EDEN SEBEPLER.................................................................. 128A Genel Olarak............................................................................................. 128B Madurun zelliine Cezann Artrlmasn Gerektiren Nitelikli Haller . 129C Fiilin leniekli Bakmndan Cezann Arttrlmasn Gerektiren.......... 130D Neticesi Sebebiyle Arlam Haller ....................................................... 130

VIII - KENCE SUUNUN KOVUTURMA USUL VE YAPTIRIM............ 135A - Kovuturma Usul..................................................................................... 135B Yaptrm .................................................................................................... 140

SONU.................................................................................................................... 141

KAYNAKA........................................................................................................... 145


8/163

viii

KISALTMALARAB : Avrupa Birliia.e. : Ayn eser / yerACK : Askeri Ceza KanunuAHM : Avrupa nsan Haklar MahkemesiAHS: Avrupa nsan Haklar SzlemesiAHF : Ankara niversitesi Hukuk FakltesiAEHF : Atatrk niversitesi Erzincan Hukuk FakltesiASBF : Ankara niversitesi Siyasal Bilgiler FakltesiAY : AnayasaAYM : Anayasa MahkemesiBkz : BaknzBM : Birlemi MilletlerC. : Cilt

CCB : Constitutio Criminalis BambergenisCCC : Constitutio Criminalis CarolinaCD : Ceza Dairesi (Yargtay)CGTHK: 5275 sayl Ceza Ve Gvenlik Tedbirlerinin nfaz Hakknda KanunCMK : 5271 sayl Ceza Muhakemesi KanunuCMUK : 1412 sayl Ceza Muhakemeleri Usul Kanunuev. : evirenDEHF : Dokuz Eyll niversitesi Hukuk FakltesiDGM : Devlet Gvenlik MahkemesiDMK : 657 sayl Devlet Memurlar KanunuE. : Esas NoEd. : EditrETCK : (765 sayl) Eski Trk Ceza KanunuHEB : nsan Haklar Evrensel BildirisiHY : nsan Haklar YllHF : stanbul niversitesi Hukuk FakltesiHFM : stanbul niversitesi Hukuk Fakltesi MecmuasK. : Karar noKHF : Kocaeli niversitesi Hukuk Fakltesim. : MaddePVSK : 2559 Sayl Polis Vazife ve Selahiyetleri KanunuRG : Resmi GazeteS. : Says. : SayfaSHFD : Seluk niversitesi Hukuk Fakltesi DergisiTBB : Trkiye Barolar BirliiTBBD : Trkiye Barolar Birlii DergisiTBMM : Trkiye Byk Millet Meclisit.y. : Basm tarihi yokTCK : 5237 Sayl Trk Ceza KanunuTHV : Trkiye nsan Haklar VakfTODAE: Trkiye ve Ortadou Amme daresi Enstitsvs. : ve saireYay. : YaynY. : YargtayYKD : Yargtay Kararlar DergisiYTCK : (5237 sayl) Yeni Trk Ceza KanunuYCGK : Yargtay Ceza Genel Kuruluv.d. : ve dierlerivd. : ve devam


9/163

1

GR

kence, dnyada ve lkemizde ska iittiimiz, insan onurunu ve kiiliini

aalayan, ar bedensel ve ruhsal aclara sebebiyet veren muameleleri ifade

etmektedir. Genel bir kavram olarak ac ve strap veren fiilleri iermektedir.

Hukuki bir kavram olarak ikence ise, zerinde uzlalm bir tanm

olmamakla birlikte, kamu grevlileri tarafndan kastl olarak ilenebilen, kiiye

insan onuruyla badamayan fiziksel veya ruhsal ac verilmesidir. zellikle ceza

yarglamas asndan da sann iradesini etkilemek bakmndan ceza

yarglamasnda zel bir nem arz eden ve yasak bir sorgu yntemi olan ikence,

ulusal kanunlarda ve uluslararas szleme metinlerinde ve yarg kararlarnda insan

haklarn ihlal eden ar bir su olarak nitelendirilmektedir. Anayasa ve kanunlarda

ikence yasaklanmasna ramen ska gndeme gelebilmektedir.

lkemizde 1 Haziran 2005 tarihi itibariyle 765 sayl Trk Ceza Kanunu

(ETCK) yrrlkten kalkm ve 5237 sayl Trk Ceza Kanunu (YTCK) yrrle

girmitir. Her iki kanunda yer alan ikence su tipi birbirinden ok farkldr.Deiiklii yakn bir tarihte olmas ve sank lehine olan kanunun uygulanmas temel

bir ceza prensibi olduundan her iki kanun asndan konuyu incelemeye ve

karlatrmaya ihtiya vardr.

YTCKda ikence kavram baka baz sular iinde de (insanla kar sular

gibi) kullanlmtr. Eylem bakmndan ayn olan fakat fail ynnden farkllk

gsteren eziyet suu da ikence suuyla yakndan ilgilidir.

kence suunu hem YTCK a

s

ndan hem de ETCK a

s

ndan inceleyen bualma blmden olumaktadr. lk blmnde genel olarak ikence kavram,

hukuki nitelii, insan haklar ile ilikisi ve ikencenin uluslararas boyutu asndan

incelenmitir.

kinci Blmde dnya genelinde ikence suunun genel tarihi geliimi, Trk

Hukuk Tarihinde kence suu, Trk Ceza hukukunda ikence suunun tarihsel

geliimi ve Ceza Kanunlar ve Tasarlarda ikence suu ele alnmtr.

almann son blmnde ise 5237 Sayl Trk Ceza Kanununun 94 ve 95.

maddelerde yer alan ikence suunun benzer sulardan fark, korunan hukuki


10/163

2

yararlar, suun fail ve maduru, yapsal unsurlar, suun zel oluum biimleri, sua

tesir eden sebepler zerinde durulmu, ayr

ca suun kovuturma usul ve yapt

r

m daele alnmtr. almada Yargtay kararlar ile nsan Haklar Avrupa Mahkemesi

itihatlarndan yararlanlmtr. YTCKnn yeni bir kanun olmas ve nispeten az

sayda eser olmas ve ETCKnn da yakn bir tarihte yrrlkten kaldrlm olmas

nedeniyle her iki kanun birlikte ele alnm ve iki kanuna ilikin eserlerden

faydalanlmtr.


11/163

3

BRNC BLM

KENCE KAVRAMI, BRNSAN HAKLARI SORUNU

OLARAKKENCE VE ULUSLARARASI BOYUTU

I KENCENN TANIMI, KANUNLARIMIZDA KENCE

SUUNUN DZENLENEKL VE KENCENN HUKUKNTEL VE KENCE SUU

A kencenin Tanm

kence kavram genel olarak ar eziyet etme1, maddi ve manevi mahiyette

eza verici hareket2, iddetli eziyet,3 zulm, herhangi bir amala birisine maddi veya

manevi byk ac (cismen eza) verici harekette bulunmak,4 bir kimseye eitli

yntemlerle uygulanan bedensel eziyet veya ektirilen ruhsal ac5

gibi anlamlarasahiptir. Farsa kkenli ikence (ikenc, ikence)6 bir kimseye bireyi syletme ya

da yaptrma amacyla maddi ya da psikolojik yntemlerle ac ektirerek uygulanan

bask ya da eziyettir7. Genel anlamdaki bu tr tanmlamalarn ortak noktas

herhangi bir sebeple, maddi ve/veya manevi kuvvetli ac ve strap vermektir.8

kenceyi bir su olarak dzenleyen ve yasaklayan ulusal ve uluslararas

metinlerde ortak bir tanm yoktur. Bu nedenle ikence kavramnn ierii, daha ok

yarg

kararlar

yla somutlat

r

lmaya al

lmaktad

r.

9

1 ZCAN, Hseyin. Ansiklopedik Hukuk Szl, 6. Bas, Sekin Yay. Ankara 1985 s.3882 GZBYK, Abdullah Pulat, Trk Ceza Kanunu Aklamas, Sevin Matbaas, C.III, Ankara1970 s.2643 DOAN, D. Mehmet, Byk Trke Szlk, Pnar Yaynlar, 19. bask, 2005 stanbul s.6464Meydan Larousse, Byk Lugat ve Ansiklopedi, C.10 Sabah Gazetesi Armaan (t.y.) YILMAZ,Prof. Dr. Ejder. Hukuk Szl, 5. Bask, Yetkin Yay. Ankara 1996 s.4135 BADATLI, Selahattin. Hukuk Szl, Derin Yaynlar, stanbul 2002 s.3416KN, Ziya. Farsa - Trke Lugat, Milli Eitim Basmevi, stanbul 1984 s.13187Ana Britannica Ansiklopedisi, C.12, stanbul 1988 s.1178

NAL, Nihat. Adli Tp ve Ekonomik Terimli Hukuk Szl, Ankara 2003 s.4579 GEMALMAZ, Prof. Dr. Mehmet Semih. kence Karsnda Ulusal Yarg AmazMlkiyelilerBirlii Dergisi, Ankara, Mays 1988, C.XII, S:95 s.8


12/163

4

Doal olarak yasaklanan bir hareketin (veya hareketlerin) net bir ekilde

tan

mlanm

olmas

konuya ilikin standartlar

n ortaya konmas

n

kolaylat

racakt

r.Ayn ekilde ikence kavramnn tanmlarnn yaplmasyla, standartlar

belirginleecek ve bununla balantl olarak suu / yasa dzenleyen ulusal

dzenlemeler ve uluslararas insan haklar hukuku standartlarna ve bunlarn pratikte

somutlam kapsamna gei mmkn olabilecektir.10

kence kavramn tanmlamak, hangi hareketlerin ikence saylp

saylamayacan belirlemek, fiilin uygulaycs, maduru, yntemi, derecesi,

yaygnl ve amalarnn eitlilii bakmndan olduka zordur. nk yaplacak

her bir tanm denemesinin, bu elerden birinin ieriini eksiltme tehlikesi her

zaman mevcuttur.11

kencenin tanmlanmasnda dier bir sorun da hangi hareketlerin ikence

saylmas gerektii konusunda deiik kltrler zerinde ykselen hukuk sistemleri

arasndaki farkl yaklamlardr. nk kltrel farkllklar, bir ok davranta

olduu gibi, ikence kavramnn da farkl deerlendirilmesine neden

olabilmektedir.12 Bunun sonucu olarak dnyann bir yerinde aka ikence olarak

grlen bir fiil, baka bir kltrde doal bir davran olarak karlanabilmektedir.13

Her ne kadar ikence fiili ac ve eziyet veren, zalimce, insan onuruna aykr bir

davran olmas nedeniyle genel geer bir yasak olarak nitelendirilebilirse de insan

haklar standartlarnn devaml gelime gstermesi ve belli bir tanmn ortaya

kmaya balamas ile birlikte bu farkllklar ortaya kmtr. rnein slam

Hukukunun ksmen yrrlkte olduu lkelerde ceza yarglamas sonucunda hkm

olarak krbalama cezas verilebilmektedir. Ya da bir kltrde ac veya eziyet

saylabilecek davran -snnet gibi- bir baka kltrde doal hayatn paras ve

10 GEMALMAZ, Mehmet Semih. Trkiye Yargsnn kence Karsnda Tavr, nsan HaklarYll, TODAE nsan Haklar Aratrma ve Derleme Merkezi, C.14 Yl:1992 Ankara s.9211 BALKIZ, Neval Oan. Uluslararas Belgelerdeki kence Kavramnn Yaratt sorunlar veTrkiyede kence Sorununa Hukuksal Bir Yaklam Denemesi neriler-, Ankara BarosuDergisi, Say 2001-4 s.101; SCOTT, George Ryley. kencenin Tarihi, Dost Yay. Ankara 2001 s. 1712 ZLMEZ, lhan. Trk Hukukunda kence Crm (TCKnun 4449 Sayl Kanunla Deiik

243. Maddesi) Yaynlanmam doktora tezi, stanbul 2001 s.10 (ZLMEZ, kence Crm)13 ZLMEZ, lhan. Trk Ceza Hukukunda kence Suu, Turhan Kitabevi, Ankara 2003 s.10(ZLMEZ, TCKda kence Suu)


13/163

5

olaan kabul edilebilmektedir.14 Kuzey Amerika yerlilerinde, kabul trenleri veya

dayan

kl

l

k deneylerinde uygulanan ac

ve dehet verici uygulamalar iin de ayn

durum geerlidir.15

Sadece ikenceyi deil, genel olaraknsan haklar kavramn ele aldmzda,

her ne kadar evrensel bir nitelik tayorsa da, haklarn ortaya kmasnda ve

somutlamasnda kltrel grecelilik (rlativizm) inkar edilemez bir gerekliktir.16

Bundan hareketle, bir ok lkede bedensel ceza aka yasakland halde, BM

kenceye Kar Szlemede bedensel ceza, bir baka ifadeyle yasal

meyyideden17 doan ac ve strabn Szlemenin 1. maddesinin 1. fkrasnn 2.

bendinde ifade edildii gibi ikence olarak nitelendirilmemesi doktrinde eletirilere

neden olmutur.18

BM kencenin nlenmesi Szlemesinin 1. maddesinde tanmland

ekilde, ikence eklindeki bir ceza, kanun ile dzenlenmi olsa dahi, insan onuruna

aykr olduundan kabul edilemez. Kanunda belirtilmi olan ceza tr, ar ac ve

strap vermesi durumunda, (acnn fiziki veya ruhsal olduuna baklmakszn)

ikence kapsamnda deerlendirilecektir.19

14 Geri, snnetin ocua ya da ergene yaplsn ikence olarak nitelenmesi gtr, fakat Avustralya, Polinezya, Borneo ve dier yerliler tarafndan yaygn olarak uygulanan biimde acekme sresi, baka bir szckle tanmlanamayacak kadar uzatlr. Avustralyal zencilerin mikaoperasyonu, erkek cinsel organn yarmaktan ibarettir, penis bandan testislere kadar idrar yolunu

yarp aarlar. Operasyon ergenlie geite yaplr ve anestetik kullanlmaz. ou rkta kzlara dauygulanan snnet zalimce ve barbarcadr. (SCOTT, s. 54)15 Bkz. SCOTT, s. 56-5716 DONNELLY, Jack. Teoride ve Uygulamada Evrensel nsan Haklar, ev: Mustafa Erdoan Levent Korkut, Yetkin Yaynlar, Ankara 1995 s.119-13217 10 Austos 1988 tarih ve 1895 sayl Resmi Gazetede yaynlanan Szlemenin resmi evirisinde

1. maddenin 1. fkras 2. bentte yasal meyyidelerin uygulanmasndan doan, tabiatnda olan veyaarzi olarak husule gelen ac ve zdrab iermez eklinde evrilmitir. Resmi Trke eviride yeralan yasal meyyide ifadesinin kullanlmas doktrinde eletirilmitir. Orijinal metindeki ifadenin(Lawful sanctions) Trkeye hukuka uygun yaptrm eklinde evrilmesi gerektii iddiaedilmektedir. Bkz. GEMALMAZ Mehmet Semih, Yaam Hakk ve kence Yasa, Kavram Yay.stanbul 1993 s.311 Ayn ynde, AKILLIOLU, Tekin. kencenin, nsanlkd, Aalayc,Zalimce Davranlarn ve Cezalarn nlenmesi, nsan Haklar Yll, c.10-11, 1988-1989 s.46-47 ;DORU ise Szlemenin evirisinde kanuni yaptrm ifadesini kullanmtr. Bkz. DORU, nsanHaklar Uluslararas Mevzuat, s.119; Resmi eviri hakkndaki eletiriler iin bkz. ZGEN Eralp,kence ve nsanlk D Davranlara Kar Birlemi Milletler Andlamas, Trkiye BarolarBirlii Dergisi. 1988, S.2 s. 214 dipnot:16;18 Bkz. GEMALMAZ Mehmet Semih, Yaam Hakk ve kence Yasa, Kavram Yay. stanbul 1993s.310-312;19

EL, Prof. Dr. Kayhan- SOKULLU-AKINCI, Prof.Dr. Fsun - ZGEN, Dr. zzet SZER,Dr. Adem MAHMUTOLU, Dr. Fatih Selami NVER, Dr. Yener, el Yaptrm Teorisi, 3.Kitap, Beta Yay. stanbul 2000 s.20


14/163

6

Buna benzer bir dier sorun da bizzat nsan Haklar kavramnn kendisinden,

daha doru bir ifadeyle insan haklar

n

n dinamik zellie sahip olmas

ndankaynaklanmaktadr. nsan Haklar kavram btn kavramlarda olduu gibi olay ve

olgulardaki anlayla deiim ve evrime uramakta ve bu sre halen devam

etmektedir.20 Dier yandan hangi hareketlerin ikence sayl p saylmayaca hem

ulusal hem de uluslararas yarg kararlarnda zaman iinde deiiklik

gsterebilmektedir. rnein, AHM uygulamasnda be teknik21 olarak

isimlendirilen fiilleri Komisyon ikence olarak nitelendirdii halde, daha sonra

Divan nsanlk d Muamele olarak nitelendirmitir.22

Trk Anayasa Mahkemesi (AYM), tutuklu sann gerektiinde demire

(prangaya) vurulmasn ngren Ceza Muhakemeleri Usul Kanununun (CMUK)

116. maddesinin ikinci fkras hkmnn Anayasa'nn kence ve eziyetin yasak

olduunu dzenleyen 14. maddesine aykr bulunduu ve demire vurmann ikence

ve eziyet niteliinde olduu gerekesiyle ilgili madde hkmn iptal etmitir.23 Buna

karlk Askeri Ceza Kanunundaki (ACK) haftaya kadar katksz hapis (sadece su

ve yeteri kadar ekmek) verilmesinin insan onuruna aykr olmadn ve dolaysyla

ikence veya eziyet saylamayacana karar vermitir.24 Konu ile ilgili kararda,

Askeri Ceza Kanunundaki katksz hapis cezasnn insan onuruna, yani

Anayasadaki insan haysiyetiyle badamayan ceza konulamaz ilkesine aykr

olmad sonucuna oyokluuyla varlmtr.

20 KABOLU, brahim . zgrlkler Hukuku, 3. Bask, Afa Yay. stanbul 1993 s.271-272;DONNELLY, s.36-3721

Derin Sorgulama Yntemi olarak da isimlendirilen be teknik kavram iinde yer alanhareketlerunlardr: Sann dikey ekilde duvara dayal olarak uzun sre ayakta tutulmas, sorgulamadndaki sre zarfnda kafasna koyu renk bir torba geirilmesi, uyutmama, yiyecek ve ieceinazaltlmas, grltye maruz brakma. Bkz. KARATA, Hseyin. Ceza Muhakemesi HukukundaSann Sorgusu ve kence Yasa, Yaynlanmam Yksek Lisans Tezi, stanbul 2000 s.189,dipnot 727; Ayrca be teknik uygulamasn insanlkd ve onur krc muamele sayan AHMrlanda - Birleik Krallk davas iin bkz. DORU, Osman. nsan Haklar Avrupa MahkemesiKararlar Rehberi (1960-1994), stanbul Barosu Yaynlar, stanbul 1999 s.11-13, Kararn tam metniiin DORU, Osman. nsan Haklar Avrupa tihatlar, Beta Yay. stanbul 1997 s.75-14022 KARATA, s.18923 AYMnin 15.6.1967 Tarih ve 1966 E. 1967 K. Sayl karar. http://www.anayasa.gov.tr/eskisite/KARARLAR/ IPTALITIRAZ/K1965/K1965-65.htm (17.9.2006)24 AYMnin 27.12.1965 tarih ve 1963/57 E 1965/65 K.; ayn tarihli 1965/41 E 1965/66 K.; ve

28.6.1966 Tarihli 1963/132 E 1966/29 K. Nolu kararlar iin Bkz: http://www.anayasa.gov.tr/general/karar bilgibank.asp (17.9.2006)


15/163

7

Kanunlar

somut olaya uygulamakla grevli olan yerel ve yksekmahkemelerin ikence kavram ile ilgili itihatlar da tanmlama asndan nemlidir.

rnein, Yargtay bir kararnda ikenceyi Bir kimseye crmn syletmek iin onun

cismine ynelik maddi ve manevi nitelikte eza verici hareket eklinde

tanmlamtr25.

Dnya Tabipler Birliinin yaynlad Tokyo Bildirgesinde, ikence, kendi

balarna ya da herhangi bir otoritenin emri ile hareket eden bir ya da birden ok

kiinin, bir dier kiiyi bilgi vermeye, bir itirafta bulunmaya ya da dier herhangi bir

nedenle zorlamak iin kastl , sistematik ya da nedensiz olarak gerekletirdii

fiziksel ya da mental ac26eklinde ifade edilmitir.

Uluslararas insan haklar belgelerinde de ikencenin tanm yaplmtr. BM

kenceye Kar Bildiride27 ikence, bir kii zerinde kastl biimde uygulanan ve

o kiiden ya da nc kiiden bilgi edinmek yahut itiraf elde etmek; o kiinin

gerekletirdii yahut gerekletirdiinden phelenilen eylemden tr onu

cezalandrmak; ya da o kiiyi ya da baka kiileri korkutmak iin bir kamu grevlisi

tarafndan bizzat yahut tevikiyle suretiyle yaplan ve gerek fiziksel gerekse manevi

ar ac ve zdrap veren herhangi bir eylem olarak tanmlanmtr.28

10 Aralk 1984 tarihliBirlemi Milletlerkence ve Dier Zalimane, nsanlk

d veya Onur Krc Muamele veya Cezaya Kar Szlemede (Ksaca BM

kenceye Kar Szleme olarak anlacak) yer alan ikence tanm ise, yaplan en

kapsaml ve ayrntl tanmdr. Szlemenin 1. maddesinin 1. fkras ikenceyi yle

tanmlamaktadr: Bu Szlemenin amac bakmndan, ikence terimi, bir kimseye

kendisinden itiraf almak veya nc kii hakknda bilgi edinmek, kendisinin veya

nc kiinin yapt veya yaptndan kukulanlan bir eylem nedeniyle

cezalandrmak, veya kendisini veya nc kiiyi korkutmak veya zorlamak amacyla

25 Y.C.G.K. 4.4.1983 64/156 Sayl Karar; aktaran MALKO, smail GLER, Mahmut.Uygulamada Trk Ceza Kanunu, C.2, Adil Yay. Ankara 1996 s.183526 GLTA, Veysel. nsan Haklar Odanda kence, Bilge Yaynevi, Ankara 2005 s.54-5527 Bildirinin tam ad Tm Kiilerin kenceye ve Dier Zalimane, nsanlkd Ya da AalaycMuamele Ya da Cezaya Maruz Braklmasna Kar Korunmas Bildirisidir. BM Genel Kurulutarafndan 9 Aralk 1975 tarih ve 3452 (XXX) sayl karar ile kabul edilmitir. Bkz: GEMALMAZ

Mehmet Semih, kence Yasana likin Ulusalst Belgeler, stanbul Barosu Yay. stanbul 2002s.28-3028 GEMALMAZ, kence Yasana likin Ulusalst Belgeler, s.28


16/163

8

veya ayrmcla dayanan herhangi bir sebeple, bir kamu grevlisi veya resmi sfatla

hareket eden bir baka kii tarafndan veya bu grevlinin veya kiinin teviki veyarzas veya muvafakatiyle ilenen ve ilendii kimseye fiziksel veya ruhsal olarak ar

ac veya strap veren herhangi bir fiildir29.

kence kavram ile ilgili olarak uluslararas hukuk mekanizmalarnn

tanmlamalar, zellikle insan haklar hukuku asndan nem arz etmektedir.30nsan

Haklar Avrupa Komisyonu ikence kavramn Yunanistan davasnda yle

tanmlamtr: kence kelimesi genellikle, bilgi almak veya ceza vermek amacyla

yaplan ar gayr insani muameleyi ifade etmek zere kullanlr, bilinli olarak

bedensel veya ruhsaliddetli ac vermek ve ilgili durumda hukuka uygun olmamak

koullarn ieren bir kavramdr.31

Avrupa nsan Haklar Mahkemesi (AHM) itihatlarnda BM kenceye Kar

Szlemedeki tanm gz nnde tutmaktadr. Bu erevede ikence; (1) Fiziksel

veya ruhsal ar ac ve strap veren bir fiil olmal (maddi unsur), (2) bu fiil kasten

ilenmeli (manevi unsur) ve (3) fiili ileyen resmi sfatla hareket eden bir kii ya da

bunun bilgisi veya onay dahilinde nc kiiler tarafndan (fail) ilenmi

olmaldr.32

B Kanunlarmzda kence Suunun Dzenleniekli

1 Haziran 2005 tarihinde yrrle giren 5237 sayl yeni Trk Ceza

Kanununun (YTCK) ikinci ksmn oluturan Kiilere Kar Sularn nc

Blm kence ve Eziyet sularn dzenlemitir (m.94-96). YTCK m.94 ve

devamnda dzenlenen maddeler Anayasann 17. maddesinde yer alan kii

dokunulmazl ile ikence ve eziyet yasann yaptrmdr. YTCK ile ikencesuunda bir ok yenilik getirilmi, bu kapsamda ikencenin tanm yaplm, kapsam

geniletilmitir.

29 DORU, Osman. nsan Haklar Uluslararas Mevzuat, 1. Bas, Beta Y. stanbul 1998 s.11930 kence yasann uluslararas insan haklar hukuku asnda normatif erevesi asndan bkz.GEMALMAZ, Mehmet Semih. Avrupa nsan Haklar Szlemesi (Madde 3/ kence Yasa)Analizi, Ankara Barosu Yay. Ankara 2006 s.21 vd.31 NUHOLU, Aye. kence Yasa ve kence Suu, . Prof. Dr. Sahir Ermana Armaan,

HF Eitim, retim ve Yardmlama Vakf, Yayn No:8 stanbul 1999 s. 53432 DORU, Osman. nsan Haklar Avrupa Szlemesi Hukukunda kence ve Kt MuameleYasa, Legal Yay. stanbul 1998 s.18


17/163

9

Her ne kadar 1 Haziran 2005 tarihi itibari ile 765 Sayl eski Trk Ceza

Kanunu (ETCK) yrrlkten kald

r

lm

olsa da, bir ok konuda failin lehine olanhususlar ierdiinden ve yeni kanunun yrrle girmesinden nce ilenmi sulara

uygulanacandan almamzda, ETCKya da yer vereceiz.

YTCKnn 94. maddesine gre Bir kiiye kar insan onuruyla badamayan

ve bedensel veya ruhsal ynden ac ekmesine, alglama veya irade yeteneinin

etkilenmesine, aalanmasna yol aacak davranlar(n) gereklemesi halinde

ikence suu gereklemi olur. Bunun yannda YTCKda dzenlenen yeni sulardan

olan nsanla Kar Sular dzenleyen 77. maddede baz fiillerin, siyasal,

felsefi, rki veya dini saiklerle toplumun bir kesimine kar bir plan dorultusunda

sistemli olarak ilenmesi halinde suun gerekleeceini belirtmi, (c) fkrasnda

ikencenin de bu fillerden olduu belirtilmitir.

ETCK 243. maddesinde ikence suu yer almt; buna gre Bir kimseye

crmlerini syletmek, madurun, ahsi davacnn, davaya katlan kimsenin veya bir

tann olaylar bildirmesini engellemek, ikayet ve ihbarda bulunmas engellemek

iin yahutikayet veya ihbarda bulunmas veya tanklk etmesi sebebiyle veya

herhangi bir sebeple ikence etmek sutur. ETCK madde 450/3te adam ldrme

fiilinin Canavarca bir his zevki ile veya ikence ve tazip ile ika edilmesi hali

dzenlenmiti. Buradaki ikence, adam ldrme fiilinin icras srasnda maktul

zerinde lm neticesini meydana getirme asndan zorunluluk olmad halde,

maktule ac ve zdrap vermek amacyla yaplan vahiyane hareketler anlamna

gelmektedir33.

Askeri Ceza Kanunu (ACK) m. 127/3te de Yaraly soymak kastiyle ikence

eden kiilerin iledii cezalandrlaca belirtilmitir. Bu madde sava halinde

yarallarn mallarna tecavz edenleri ve hrszlk amacyla ikence yapmay

cezalandrmaktadr.34

ETCK m. 450/3 ile ACK m. 127/3te, bu sularn ilenmesi srasnda zorunlu

olmad halde, ac ve zdrap verme niteliindeki hareketler ikence olarak kabul

33 ZLMEZ, kence Crm, s.7; EREM, Faruk. TCKerhi, C.3. Sekin Yaynlar Ankara 1993

s.200434 ELEN, Orhan. Askeri Ceza Kanunu - En son itihatl, notlu, aklamal, ek ve rnekli. Ankara2001 s.521-522


18/163

10

edilmi ve suun cezasnn arlatrma nedeni olarak dzenlenmitir.35 ETCK m.

243te ise phelilerden itiraf almak, ifadelerini belli bir ynde verdirmek ve benzeriherhangi bir sebeple yaplan ikence suu zel olarak dzenlenmitir. YTCK m. 94-

95te ikence suuna daha kapsaml dzenleme getirilmi, dar ve teknik anlamndan

vazgeilerek ikence suu geni anlamda kullanlmtr. Yeni kanuna gre failin

kamu grevlisi olmas yeterli olup, hangi amala ve kime kar bu fiili ilediinin bir

nemi yoktur.

1412 Sayl Ceza Muhakemeleri Usul Kanununda (CMUK), 3842 sayl yasa

ile 18.11.1992 ylnda yaplan deiiklikte Yasak sorgu yntemleri balkl 135/a

maddesine gre fade verenin ve sann beyan zgr iradesine dayanmaldr.

Bunu engelleyici nitelikte kt davranma, ikence,zorla ila verme, yorma, aldatma,

bedensel cebir veiddette bulunma, baz aralar uygulama gibi iradeyi bozan bedeni

veya ruhi mdahaleler yaplamaz. Yukardaki fkralarda belirtilen yasak

yntemlerle elde edilen ifadeler r za olsa dahi delil olarak deerlendirilemez.

fadeleri eklenmitir. Bu deiiklik ile ceza yarglamasnda ikencenin bir sorgu

yntemi olarak kullanlmas aka yasaklanm, ikence ve benzeri iradeyi bozan

mdahaleler sonucu elde edilen ifadelerin delil olarak deerlendirilemeyecei ifade

edilmitir.36

CMUKu ilga eden 4.12.2004 tarihli 5271 sayl Ceza Muhakemesi

Kanununun (CMK) 148. maddesi de ikenceyi yasak sorgu yntemleri bal

altnda ele almtr. Buna gre (m.148-1) phelinin ve sann beyan zgr

iradesine dayanmaldr. Bunu engelleyici nitelikte kt davranma, ikence, il

verme, yorma, aldatma, cebir veya tehditte bulunma, baz aralar kullanma gibi

bedensel veya ruhsal mdahaleler yaplamaz. Ayrca, CMK m. 100/3 e gre

ikence suu tutuklama nedenleri arasnda saylmtr.

5275 sayl Ceza Ve Gvenlik Tedbirlerinin nfaz Hakknda Kanunun

(CGTHK) 46. maddesine gre ocuk hkmller ile ilgili olarak grevlilere, dier

ocuklara ikence yapmak veya yaptrmak disiplin cezas ile yaptrma balanmtr.

35

ZLMEZ, kence Crm, s.836 Bkz. DOAN, Y. Hakk. Uygulamada ve Teoride Hazrlk Soruturmasnda Savunma, KazancYay. stanbul 1994 s.91-94


19/163

11

C kencenin Hukuki Nitelii

Hukuki bir kavram olarak ikence, kamu grevlileri tarafndan, insan onurunaaykr bir biimde, genellikle bir yarglama faaliyeti erevesinde su isnat edilen

kiinin (pheli veya sann) itiraf etmesini salamak ve iradesini etkilemek

amacyla yaplan maddi ve manevi basklar, ar bedensel, ruhsal veya zihinsel ac

veya zdrap veren hareketleri ifade eder.37

kence ve benzeri sularn tanm ve niteliini belirlemede karlalan

sorunlara ramen, genel olarak, ikencenin herhangi bir biimde zgrl devlet

taraf

ndan k

s

tlananlara (gzalt

na alma, tutuklama gibi) uyguland

grhakimdir. Tarihi ve siyasi anlam iinde deerlendirildii zaman ikence, devlet

otoritesini kullananlar tarafndan korkutmak, yldrmak, itiraf almak veya

cezalandrmak gibi amalarla kullanlmtr.38 Bu fiiller, bireyin beden btnln,

biyolojik, toplumsal ve kamusal zgrlklerini inemektedir. Ksacas ikence ile

kastedilen ey, genellikle bir kiinin, devlet grevlilerinin elinde bulunduu srada,

bu grevliler tarafndan belirli bir amala ve bilinli bir ekilde bu kii zerinde

uygulanan ac ve strap douran hareketlerdir.39

Yukardaki anlatmlar gz nne aldmzda ikence suunda genel olarak

temel zellik gze arpmaktadr:

1- Fiziksel veya ruhsal olarak ar ac veya strap vermek;2- Kamu grevlilerinin rzas veya muvafakatiyle yaplmak;3- Bilgi almak, cezalandrmak ya da korkutmak gibi spesifik bir amala

yaplmak.40

Bu ama, ikence gren kiiden veya nc kiiden bilgi alma, ifadesini

bask altnda tutma, onu cezalandrma gibi bir hususu iermelidir.41

Bu unsura gre ikence kavramna, kiinin fizik olarak resmi kiilerin eli

altnda bulunduu, bu kiilere bizzat veya bir bakas vastasyla iddetli birekilde

37 ZLMEZ, kence Crm s.538OR, Yaar. Yargtay ve Avrupa nsan Haklar Mahkemesi Kararlarnda kence, YksekLisans Tezi. Polis Akademisi Gvenlik Bilimleri Akademisi, 2005 s.1339 ZLMEZ, lhan. Trk Ceza Hukukunda kence Suu, Turhan Kitabevi, Ankara 2003 s.5(ZLMEZ, TCKda kence Suu)40

GFFARD, Camille. kencenin Rapor Edilmesi El Kitab, ev: Orhan Kemal Cengiz, Essexniversitesi nsan Haklar Merkezi, Egetan Basm Yay. 1. Bas, zmir, 2001 s.4541 NUHOLU, s.530


20/163

12

ac ve strap verme suretiyle uygulad btn hakimiyet ilikileri dahil edilmitir.

Sz konusu ac

ve

st

rap, devlet gcn elinde bulunduranlar

n hakimiyetleriniarttrmalar amacyla uygulanmaktadr. 42

kence fiillerinin ou ortak olarak aadaki unsurlar ierir:

1-kencede, kuvvetli ac, strap, kt davran veya insan onuruna aykr bedensel (fiziksel) veya ruhsal (manevi) bir bask sz konusudur. Bilim ve

teknolojideki gelimelerden yararlanlarak, kii zerinde belirgin bir ac

dourmayan, fakat kiinin bedensel veya ruhsal btnlne tecavz niteliinde

olan, onun zgr iradesini etkileyen, insan onuruna aykr kontrol teknikleri gz

nne alndnda, ac vermede mutlak bir l aramak yerine insan onurunun

dokunulmazl ve korunmas zerinde temellendirmek gerekecektir.43

2-kenceye maruz kalan kii, devlet korumas altnda, belirli amala ve bilinlibir ekilde, ar bedensel veya ruhsal ac, strap ve insan onuruna yakmayan bir

uygulamaya tabi tutulmaktadr. Burada, kiinin zgr iradesini etkilemek veya

ortadan kaldrmak amacyla bedensel veya ruhsal dayanma gc ve direnci ortadan

kaldrlmaya allmaktadr. Bu nedenle kii devletin elinde bulunduu srada

aresizlik ve imkanszlk ierisinde olup, iradesine ynelik etkilerin ve haklarnn

inenmesinin nne geememektedir. kence fiilinde, kiinin onuru inenmekte,

kiinin zgveni ortadan kaldrlmakta ve egemen g/otorite karsnda boyun

eerek teslim olmas salanmaktadr.44

3-kence gren kii devaml veya geici olarak bir nc kiinin himayesialtndadr. Bu nc kii bir devlet organ veya devletin izni ile kuvvet kullanmaya

yetkili bir organdr. Bu nedenle ikence suunun faili resmi sfatla hareket eden bir

kii veya bu kiinin tevik veya tahrikiyle hareket edendir.45kence suu failinin bir

kamu grevlisi ya da resmi sfatla hareket eden bir kimse olmas ikencenin nemli

ayrt edici vasflarndandr. Bu sutaki fail-madur ilikisi znde birey-devlet

ilikisi olarak kavranmtr.46 kence ile ilgili raporlarda ortak nokta, ikencenin

42 NUHOLU, s.53043 MAHMUTOLU, Fatih Selami. nsan Haklar Asndan Tutuklama ve Trk Hukuku, NurullahKuntere Armaan, stanbul 1998 s.156; ZLMEZ, kence Crm s.1144

ZLMEZ, kence Crm, s.11; NUHOLU, s.52945 ZLMEZ, kence Crm s.11; NUHOLU, s.52946 GEMALMAZ, Yaam Hakk ve kence Yasa, s.310


21/163

13

madura tutuklulukta veya devletin elinde bulunduu srada kamu organlarnn izni

veya gz yummas

yla gerekletirdiidir.47

Dolay

s

yla kamu grevlisi olmayanahslarn yapt ikence fiili, genellikle ikence suu kapsamna girmemektedir.

Ancak, ikence suu ile ilgili tanmlarda kamu grevlisinin fiili dorudan uygulama

art aranmad iin bir kamu grevlisinin tevik, tahrik, onay, muvafakati, rzas

veya araclyla ilenmesi halinde suun oluaca genel olarak kabul

edilmektedir.48

Genel olarak, ikencenin bilinli ve kastl yaplmas, failin kendi iradesini dikte

ettirerek, bilgi almak veya cezalandrmak veya korkutmak ya da ayrmcla dayal

veya benzeri bir saikle gereklemesi gerekir. YTCKda bu saike de gerek yoktur.

ETCKda ise daha dar bir ereve ierisinde deerlendirilerek, kiinin iradesinin aksi

ynde etkilenmesi, madur, ahsi davac, mdahil veya tann ikayet ve ihbarda

bulunmasn nlemek veya cezalandrmak veya benzer bir sebeple yaplmas saik

aranmtr.49 kence suunun nemi, sadiste yaplan bir eylem olmasndan deil,

daha ok sana suunu itiraf amacyla yapldndan, ikence ile bir bakma

vcudun kendi kendisine ihaneti salanmaya allmaktadr.50 Sonuta ac insan

konuturur. Ama bu, acnn konuturduu kiinin mutlak gerei syledii anlamna

gelmez. Ac nedeniyle insan doru veya yalan failin istedii ekilde konuacaktr.51

Bir kiinin sulu olup olmad henz tam olarak belli olmamken, henz

sadece pheli olan kiiye ikence yaplmas, daha bata o kiinin sulu olduunu

kabul etmek ve cezalandrmak anlamna gelir. Bu durum hukukun genel bir ilkesi

olan masumiyet karinesinin52 aka ihlali anlamna gelir.53

47 ZLMEZ, kence Crm s.11-12 dipnot:40; nsan haklar kurulularnn ikence ile ilgiliraporlamalar iin bkz. www.ihd.org.tr, www.tihv.org.tr, www.mazlumder.org, www.amnesty.org.tr .48 BM kenceye Kar Bildirinin ve Szlemenin 1. Maddeleri iin bkz. DORU, Osman. nsanHaklar Uluslararas Mevzuat, Beta Yay. stanbul 1998 s.119; Sivil kiilerce yaplan ikenceeylemlerinin ikence suu kapsamna alnmamas eletirilmitir. Bilindii gibi dnyann bir okyerinde yaygn olan ocuklara kar iddet uygulanmas, hizmetilere ve alanlara kt muamele,kadnlarn dvlmesi ve sadiste eylemlerin ikence suu kapsamna girmemesi zaaf olarakdeerlendirilmitir. Bkz. GEMALMAZ, Yaam Hakk ve kence Yasa, s.31049 ZLMEZ, kence Crm s.1250 ERTURUL, Metin. kence ve tesi, zgrln Bedeli, Yargtay Dergisi, Ekim 1975, say 4s. 12351 EREM Faruk, kence TBB Dergisi. 1988, S.2 s.19852

TC (1982) Anayasas madde:38/453 DNMEZER, Sulhi. Susuzluk Karinesi zerine Dnceler, Nurullah Kuntere Armaan,stanbul 1998 s.67-74


22/163

14

D kence Suu

kence suu tanmlarna baktmzda, sadece suunu itiraf ettirmek

maksadyla yaplan dar tanmlamadan, herkesin herhangi bir amala bu suu

ileyebileceini ngren tanmlara kadar farkl tanmlarn yapld grlmektedir.

rnein, en dar tanmyla ikence suu, ifade alma ve sorgu yapmaya yetkili

memurlarn sana suunu itiraf ettirmek, ifadesindeki elikileri dzeltmek, su

delillerini ya da ortaklarn ele geirmek gibi amalarla pheli ya da sana bedensel

veya ruhsal zarar vermeleri, zalimane, insanlk d veya onur krc muamele

yapmalardr54. 1999 ylnda 4449 sayl kanun ile yaplan deiiklikten nceki

ETCK m. 243te tanmlanan crmn itiraf ettirmek maksadyla" sana ikence

yapmak dar anlamda ikence suunu oluturur. Bu tanma gre ikence suu ancak

ceza yarglamas srasnda ilenebilir ve maduru da sadece sank olabilir.

kence suu teknik / hukuki olarak ele alndnda, genel bir kavram olan

ikence kavramndan daha dar yorumlanabilmektedir. Bu daraltmann ikence

suunun adliye ve adaletle ilikili olmasndan kaynaklanmakta olduu ifade

edilmektedir.55 Bu anlamyla ikence, kiilere kar adli amalar dnda yaplan kt

muamele ile cezann infaznn hkmlde yaratt ac ve zdraptan ayrlmaktadr.

Adli amalar dnda yaplan ikenceye ACKnn 127. maddesi (yaraly soymak

kastyla ikence yapmak) ve ETCKnn 450/3 maddesi (ikence ve tazip ile adam

ldrmek) rnek olarak verilebilir.

Nitekim nceki kanuni dzenlemeye uygun olarak Yargtay 1981 tarihli bir

kararnda ETCK m. 243 yorumlarken ikence suunun iki esi olduunubelirtmitir. Bu karara gre; TCKnun 243. maddesinde yazl suun olumas iin

zorunlu eler iseunlardr:

1-Hakknda ceza kovuturmasna giriilmi sulu bir sank bulunacaktr.

54 DEMRBA, Timur. 1997 Trk Ceza Kanunu Tasarsnn kence Suu AsndanDeerlendirilmesi, Av. Dr. Faruk Ereme Armaan, TBB Yay. Ankara 1999 s.207; DEMRBA

Timur, Trk Ceza Hukukunda kence Suu, Dokuz Eyll ni. Hukuk Fakltesi Dner Sermayeletmesi Yay. Ankara 1992 s.5-655 ZLMEZ, kence s.15


23/163

15

2-Bu sana mahkeme bakan veya yelerinden veya hkmet

memurlarndan biri sana suunu syletmek iin ona ikence veya onur krceylemler yapacaktr.56

Yargtay nispeten yakn tarihli bir kararnda da -deiiklikten ksa bir sre

nce- ETCK m. 243te ngrlen Suun olumas iin;

a- Su failinin yetkili memur olmas,

b- Madurun, "sank durumunda bulunan" kimse olmas,

c- Sann; madura suunu syletmek "saiki" ile hareket etmesi,

d- Sann ikence etmesi yahut zalimane veya insanlk d veya onur krc

muamelelerde bulunmas gerekir. Memur olmayan veya memur olsa bile yetkili

bulunmayan bir kimsenin sank durumunda saylmayan bir kimseye kar veya

suunu syletme zel kast olmakszn fena muamelelerde bulunmas halinde bu

maddedeki su olumayacaktr.57eklinde karar vermitir.

ETCKda 1999 ylndaki deiiklikten nce, sank dndaki kimselerin

dorudan ceza yarglamas ile ilgili olsa dahi, maruz kaldklar ikence ve benzeri

muameleler, memurlarn kt muamele etmesini yasaklayan ve daha hafif cezay

ngren ETCK m. 245 kapsamnda deerlendirilmekteydi. Hatta uygulamada, kabul

edilemeyecek derecede daraltma rneklerine de rastlanmtr. Yargtay 1970 tarihli

bir kararnda 1 - Kanunun 243. maddesinin uygulanabilmesi iin sank olan bir

kimseye crmn syletmek iin ikence ve kt muamele yaplmas lazmdr. 2-

Memurun sana crmn deil de crmn delilini syletmek iin kt muamele

yapmas halinde TCKnun 245. maddesi uygulanr.58 ifadesini kullanmtr. Bu

karar doktrinde eletirilmitir.59 Yargtay daha sonraki kararlarnda bu itihadndan

dnmtr.

Geni anlamda ikence suu kavram ise, ceza yarglamasnn yannda ayrca

idari ve disiplin soruturma ve yarglamalar ile sank dnda ayrca tank, bilirkii,

mdafi gibi kiileri de madur olarak ele almas bakmndan farkldr. ETCK 243.

56 Y. 8. CD. 19.6.1981, 2821/4069. YKD.1981, S.9, s.1218; Aktaran DEMRBA Timur, Trk CezaHukukunda kence Suu, s.757 YCGK E. 1999/8-109, K. 1999/164 15.06.1999.58

Y. 1. CD. 15/9/1970 3576/2486 sayl karar.59 DEMRBA, crmn syletmek ifadesinin su delillerini ve eriklerini syletmekeklindeanlamak gerekir. Bkz. DEMRBA, Trk Ceza Hukukunda kence Suu, s.8 dipnot:3


24/163

16

maddesinde 1999 ylnda 4449 Sayl Kanun ile yaplan deiiklikle geni anlamda

ikence suu kavram

mevzuat

m

za girmitir. 26.08.1999 tarihinde yap

lan budeiiklie gre; Bir kimseye crmlerini syletmek, madurun, ahsi davacnn,

davaya katlan kimsenin veya bir tann olaylar bildirmesini engellemek, ikayet

veya ihbarda bulunmasn nlemek iin yahutikayet veya ihbarda bulunmas veya

tanklk etmesi sebebiyle veya dier herhangi bir sebeple ikence eden veya zalimane

veya gayrinsan veya haysiyet krc muamelelere bavuran memur veya dier kamu

grevlilerine . cezas verilir. (ETCKnn 4449 sayl kanun ile deiik 243/1

maddesi)

YTCK 94 ve 95. maddelerde ise daha geni bir yorumu benimsemi,

ikencenin tanm verilerek, failin kamu grevlisi olmasn yeterli bulunmu, fiilin

ilenmesi iin herhangi bir saik aranmamtr. YTCK m.94e gre ikence suu,

kamu grevlisi sfatna sahip biri tarafndanbir kiiye kar insan onuruyla

badamayan ve bedensel veya ruhsal ynden ac ekmesine, alglama veya irade

yeteneinin etkilenmesine, aalanmasna yol aacak davranlar(n)

gerekletir(ilmesidir).

Bylece Ceza Kanunumuzda ikence suu, dar ve spesifik ereveden

klarak adli amalar dnda yaplan ikenceyi de kapsamna almtr. YTCK m.

94e gre ikence sadece kamu grevlisi tarafndan ilenebilen zg bir sutur. Fiilin

belirli bir saikle gereklemesi art olmayp, herhangi bir amala bu suun ilenmesi

mmkndr.

kence suunun en geni yorumu ise, geleneksel (teknik anlamdaki) ikence

tanmn amaktadr. Bu tanma gre ikence fiilini ileyenler sadece kamu

grevlileri, kamu gcn kullananlar veya kamu grevlisi olarak hareket edenler

deil, herkes olabilmektedir.60 Nitekim, 1994 tarihli Fransz Ceza Kanunundan

esinlenilerek hazrlanan 2001 ve 2003 TCK Tasarlarnda ikence suu, zg su

olmaktan karlarak genel bir su olarak, herkesin, herkese kar, her koulda

ileyebildii bir su tipi olarak dzenlenmek istenmitir.61

60 MAHMUTOLU, Fatih Selami. TBMM Adalet Komisyonunda Kabul Edilen Trk Ceza Kanunu

Tasars Hakknda Gr, Trk Ceza Kanunu Reformu II - TBB Makaleler, Grler, Raporlar(inde). 2004 s.37261 NOK, R. Murat. Uluslararas Boyutuyla kence Suu, Sekin Yay. Ankara 2006 s.281


25/163

17

kence suu, ikence yapmak fiilinin yannda, zalimane, gayr insan ve onur

k

r

c

muameleyi de kapsam

na almakta62

ve ikence ve benzeri kt muamelelerolarak adlandrlmaktadr. Kanun koyucu, YTCKda bu kavramlara birebir yer

verilmemi, fakat yaplan tanm ile bu hususlar kapsayacak ekilde ele alnmtr.

YTCK m. 94te yer alan nsan onuruyla badamayan, bedensel ve ruhsal ynden

ac ekme, aalanma gibi ifadeler yukarda saylan ikence ile birlikte kullanlan

kavramlar da ierir biimde dzenlenmitir.

ETCK belli bir amaca ulamaya elverili ve irade zgrln engelleyici

olduklarndan zalimane, gayr insan veya onur krc muameleleri ikencenin

benzerleri olarak ikence suu kapsamnda deerlendirmi ve cezalandrmtr.

Birbirine yakn ve girift olan bu kavramlarn ikence suu/yasa kavram iinde ele

alnmas doaldr. kence ve benzeri kt muameleler arasnda sadece bir younluk

ve derece farknn olduu kabul edilmelidir. nsan Haklar Avrupa Komisyonu, bir

kararnda her ikence fiilinin ayn zamanda zalimane, insanlk d ve haysiyet krc

muameleyi oluturduunu, fakat her zalimane, insanlk d ve onur krc

muamelenin ikence olmayabileceini belirtmitir.63 kence kavram, ikence fiili

ile birlikte zalimane, onur krc ve insanlk d muameleleri ieren st bir kavram

konumundadr.64 YTCKda alt veya st bir kavram olduuna baklmakszn bu tr

muamelelerin hepsinin ikence olarak deerlendirilecei aktr.

Sonu olarak YTCK m.94 ve BM kenceye Kar Szlemenin m.1deki

tanmlar da gz nne alarak yle bir tanm yapmak mmkndr: kence, kamu

grevlisi olan bir kiinin veya kamu grevlisinin dorudan veya dolayl yardmyla,

kastl olarak gerekletirilen, kiinin iradesinin ynlendirilmesi, cezalandrlmas

veya baka bir amala yaplan, insan onuruyla badamayan, alglama veya irade

yeteneini etkileyen, bedensel veya ruhsal ynden ac ve strap ekmesine,

aalanmasna yol aan maddi ve manevi mahiyette eza verici davranlardr.

62 ZLMEZ kence s.1763

Yunanistana kar Danimarka, sve, Norve ve Hollanda bavurusu 5.11.1969 tarihli nsanHaklar Avrupa Komisyonu karar.64 ZLMEZ, kence s.17


26/163

18

II BRNSAN HAKLARI SORUNU OLARAKKENCE

A - Genel Olarak

nsan haklar, dil, din, rk, cins vs. fark gzetilmeksizin65 insanlk ailesinin

her yesine tam bir eitlikle tannm, insan onuruna bal olan, bireylerin srf insan

olmakla (doutan) sahip olduklar, haklardr.66 nsan haklar, insann kendi

insanlndan vazgeilemeyecei iin vazgeilmez; lkeden lkeye ve zaman iinde

deimesi nedeniyle dinamik; zaman ve mekan unsurlaryla bal olmadndan

evrenseldir.67 nsan haklar, kiinin srf insan olduu iin sahip olduu haklar

olduundan, evrensel olarak, btn insanlar bu haklara sahiptirler. nsan haklar en

stn ahlaki haklar olmalar nedeniyle dier ahlaki, hukuki ve siyasi taleplerden nce

gelirler. Bu zellii ile insan haklarnn ahlaki evrensellii de n plana kar.

Ayrca, ada dnyada, btn devletlerin, (nsan Haklar Evrensel Bildirgesi bata

olmak zere) uluslararas insan haklar normlarn kabul ettiklerini ve buna bal

olduklarn ilan etmeleri de insan haklarnn bir dier evrensel boyutudur.68

20. Yzyln ikinci yarsndan itibaren insan haklar ve zgrlklerinin

belirlenmesi ve korunmasna ilikin uluslararas almalar, hem hukuk hem de

sosyo-politik adan en nemli olaylarn banda gelmektedir.69 Yaanan iki dnya

savann insanla getirdii ar ac ve utan, sava sonras kurulan BMnin kurucu

antlamasnda insan haklar ve temel zgrlklere saygnn zel olarak

vurgulanmasna yol am, 1948 ylnda BM Genel Kurulunda kabul edilen nsan

Haklar Evrensel Bildirgesi ile somut ve evrensel bir adm atlmtr. Bu aamadan

sonra gerekleen almalar ve imzalanan uluslararas szlemelerde, insan haklar

65 insan haklar , ayrm gzetilmeksizin sahip olunan haklarn tmn kapsar, bu nedenle ve tekcmle ile ikence suu insanla kar ilenen bir insanlk suudur. (YCGK 15.10.2002, 8-191/362sayl karar iin bkz. YKD, C.29, ubat 2003 s.265 vd.)66 ENSAROLU, Ylmaz. nsan Haklar Tamamlanmam Bir Deer, ehir Yaynlar,stanbul2001 s.18 ; RESOLU, Safa. Uluslararas Boyutlaryla nsan Haklar, Beta Yay. stanbul 2001s.167 KARATA, Hseyin. Ceza Muhakemesi Hukukunda Sann Sorgusu ve kence Yasa,Yaynlanmam Yksek Lisans Tezi, stanbul 2000 s.368nsan haklarnda evrensellik tartmalar iin Bkz. DONNELLY, s.11; ANAR, Erol. nsan Haklar,zgr niversite Kitapl, Ankara 1996 s.58; GALTUNG, Johan. nsan Haklar Bir BakaAdan. Metis Yaynlar, stanbul 1999 s.769

AKILLIOLU, Tekin. Uluslararas nsan Haklar Kurallarnn Hukuktaki Yeri ve Deeri,Tark Zafer Tunayaya Armaan, stanbul Barosu Yay. stanbul 1992 s.52; EEN, Anl. nsanHaklar, 3. Basm, Gndoan Yay. stanbul 2000 s.19 vd.


27/163

19

hem somut ve ayrntl bir ierie, hem de giderek artan lde ulusal ve uluslararas

gvencelere kavumutur70

. Bu uluslararas

belgelerde, yaama hakk

, ikence veyainsanlk d veya onur krc davran veya ceza uygulamasndan korunma, zgrlk

ve gvenlik hakk, adil yarglanma hakk, kanunsuz su ve ceza olmaz ilkesi, zel

hayat ve aile hayatnn korunmas hakk, din ve vicdan zgrl, dnceyi ifade

zgrl, gsteri, toplanma ve rgtlenme zgrl, ayrmcla maruz kalmama

hakk, eitim hakk, serbest seim hakk gibi haklar, nemle vurgulanan haklardr.

B kence Yasa

kencenin, devletin uygulad basknn en iren ve sarsc olanlarndan

biri; klelikte olduu gibi insann kiilik ve onurunun zne dorudan ve maksatl

bir saldr olduu ifade edilmektedir.71

nsan Haklar ile ilgili uluslararas Szlemelerde korunan haklarn banda

kence yasa gelmektedir. kencenin ar bir insan haklar ihlali olmasna ramen,

yaygn olarak kullanlmas, genel insan haklar szlemeleri yannda, srf ikenceyi

nlemek amal szlemeler kabul edilmesine yol am ve szlemelerin kabul

edilmesiyle yetinilmeyip bu szlemelerin etkin olarak uygulanabilmesi iin

mekanizmalar da ngrlmtr.

Trkiyede ve Dnyada insan haklar sorunlar deyince ilk akla gelenlerden

birisinin ikence olmas bir tesadf deildir.72 Genel olarak, haklar asndan greceli

olarak bir snrlandrmaya gidilmesi mmkndr. Fakat bu snrlama hakkn zne

dokunamaz ve uluslararas ykmllklere aykr olamaz. kenceyi meru gren bir

hukuk dzeni veya kanun yeryznde yoktur ve uluslararas hukuk (uluslararas

insan haklar belgeleri), hibir olaanst art veya mazeret kabul etmeksizin

70 MATHEU, Jean Luc. Uluslararas Alanda nsan Haklar, letiim Yay. stanbul 1994 s.7871 IIK, Canan. Uluslar aras Yarg Kararlarnda kence Sorunu, Yaynlanmam YksekLisans Tezi, stanbul 1996 s.572 Trkiyede ikence sorunu iin bkz. Trkiyede kence (Hukuki Bir Yaklam), New YorkBarosu Uluslararasnsan Haklar Komitesi, Belge Yay. 1991, stanbul (Btn kitap); GEMALMAZ,Mehmet Semih. kencenin nlenmesi Avrupa Komitesinin Aklad Trkiye Raporu (15 Aralk1992) ve kartlmas Gereken Dersler, Ankara Barosu Dergisi, Say:1993/1, Yl:50 s. 89-112;Lawyers Committee For Human Rights, Reformun nndeki Engeller Trkiyede stisnai

Mahkemeler, Polisin Dokunulmazl ve nsan Haklar Savunucularna Ynelik Basklar, ev:en Ser, Belge Yay. stanbul 1999; BALANGI, Celal. kenceci Cenneti, Radikal Gazetesi, 1Mart 2000 s.9


28/163

20

istisnasz ve koulsuz - mutlak- olarak ikenceyi yasaklamtr.73 Bu belgelerin

hemen hepsinde, korunmas

nem atfedilen insan haklar

n

n, olaanst durumlarda(sava, skynetim gibi ulusun varln tehlikeye dren btn hallerde)

snrlandrlabilecei ama bunun yannda, baz haklarn da snrlandrlamayaca,

zne dokunulamayaca genel kabul grmtr. Bunlarn banda gelen ikence

yasa, sava durumu da dahil olmak zere hibirekilde hukuka uygun

olarak grlmemi, yasak olduu kesin bir biimde vurgulanmtr.74

Buna karn, ikence ve benzeri kt muamelelerin, btn dnyada yaygn

olarak uyguland bilinen bir gerektir. Ulusal ve uluslararas insan haklar

kurulularnn raporlar bu iddiay destekleyecek binlerce rnekle doludur. rnein,

Uluslararas Af rgtnn 2000 ylndaki raporuna gre 150den fazla lkede

ikence ile ilgili ikayetler vardr. Bunlarn 70inde ikence sistematik ve yaygn

olarak uygulanmaktadr. 80den fazla lkede ikence sonucu lm olaylar meydana

gelmitir.75 Ayrca, 11 Eyll sonras gvenliin n plana kmas ve insan haklar

dncesinin erozyona uramas sonucu,76 -hakkndaki tartmalarn ska

kamuoyuna yansd- Amerika Birleik Devletlerinin uluslararas operasyonlarla

yakalad terr zanllarn tuttuu Guantanamo krfezinde, tutuklularn ar insan

haklar ihlallerine maruz braklmas, bu kiilerin dman sava (enemy combat)

ilan edilerek hibir ulusal ve uluslararas hukuk kuralndan faydalandrlmamas

ilgin bir rnektir.77kencenin, hem ulusal kanunlarda hem de uluslararas hukukta

73kence yasa olaanst dnemlerde bile askya alnmas mmkn olmayan sert haklardandr.Bkz. KORKUSUZ, M. Refik. Uluslar aras Belgelerde ve Trk Anayasasnda Temel Hak vezgrlkler, stanbul 1998 s.67; ERDAL, Meryem. kencenin Cezaszl Sorunu Soruturma

ve Dava rnekleriyle, nsan Haklar Dernei Yayn, Ankara 2006 s.9; DORU, Osman. nsanHaklar Avrupa Szlemesi Hukukunda kence ve Kt Muamele Yasa, Legal Yay. stanbul1998 s.2; OR, Yaar. Yargtay ve Avrupa nsan Haklar Mahkemesi Kararlarnda kence,Yksek Lisans Tezi. Polis Akademisi Gvenlik Bilimleri Akademisi, 2005 s.1674 Bir ok ulusal veya uluslar aras belgede bu istisnaszlk aka belirtilmitir. rnein AHS md.15;Cenevre Szlemeleri ortak madde:3; TC AYs md. 15 gibi. Bkz. YILMAZ, Halim. kenceyleMcadelede Sorunlar ve zm Yollar, http://www.hukukcular.org.tr/haber_detay.php?haber_id=113 (15.10.2006) ; BOUCHET SAULNER Franoise. nsancl Hukuk Szl, ev: SelahattinBadatl, letiim Yaynlar,1. Bask, stanbul 2002 s.17775 Amnesty International, Take A Step To Stamp Out Torture, http://web.amnesty.org/library/index/engACT 400132000 (12.10.2006)76 ARSLAN, Zht. Gvenlik ve nsan Haklar Arasndaki Krlgan Denge, Gvenlik SektrndeDemokratik Almlar: Trkiye ve Avrupa Gvenlik Sektr Ynetiimi Uluslar aras Konferans,

www.tesev.org.tr/etkinlik/ conf_3feb_zarslan.doc - (16.9.2006)77 Bkz: ROSE, David. Guantanamo Amerikann nsan Haklarna Kar Sava, ev: uleGlmen, 1001 Kitap Yaynlar, stanbul 2005


29/163

21

kesin ve srarl bir dille yasaklanmasna karn, uygulamayla arasndaki bu paradoks,

kiileri ikence ve kt muameleden korumak iin, devletlerin etkin nlemleralmadn veya alnan nlemlerin etkin bir ekilde uygulamaya konulmadnn

iaretidir.

Uluslararas insan haklar szlemelerine gre devletler, ikence ve dier

zalimane, insanlk d ve onur krc muameleleri nlemek iin gerekli tm idari ve

hukuksal nlemleri almakla ykmldrler.78 BM kenceye Kar Szlemede,

evrensel yetki kavramn benimsemitir. Buna gre ikence fiilini ileyenler,

vatandalklar ne olursa olsun, su nerede ilenmi olursa olsun, lkeler bu su

nedeniyle failleri yarglayabilirler.

nsancl hukuk hkmleri de ikencenin ar bir ihlal olduunu, sava

srasnda ilenen ikencenin bir sava suu saylacan ak bir biimde

belirtmektedir. 1949 Tarihli Cenevre Szlemelerinin ortak 3. maddesi ikenceyi her

zaman ve her koulda yasaklamtr.79 1949daki Drt Cenevre Szlemesine ek

olarak 1977de dzenlenen iki ek protokol, bu eylemlerin fiziksel olmas yannda,

zihinsel de olabileceini belirterek ikence yasan daha da kuvvetlendirmitir.80 Bu

hkmler i silahl atmalar iin de geerlidir. Uluslararas Ceza Mahkemesini

kabul eden 1998 ylnda Roma Statsnde de fiziksel ve zihinsel ikenceyi insanla

kar sular ve sava sularnn tanm ierisinde ele almtr.81

III KENCE SUUNUN ULUSLARARASI BOYUTU

A Genel olarak

Ayd

nlanma Dnemi ve ard

ndan yaanan Frans

z ve Amerikan devrimlerininekillendirdii anayasalar ile ikence ve bedensel ceza yasa, klelik kurumunun

kaldrlmas gibi temel hak ve zgrlklerde byk admlar atlmtr. 1899 - 1907

Hauge (La Haye) konferanslar ile kence yasa uluslararas boyut kazanmaya

balamtr.82

78 BOUCHET SAULNER Franoise. nsancl Hukuk Szl, ev: Selahattin Badatl, letiimYaynlar,1. Bask, stanbul 2002 s.17779 TTNC, Aye Nur. nsancl Hukuka Giri, Beta Yay. stanbul 2006 s.49-5080

BOUCHET SAULNER, s.177-17881 BOUCHET SAULNER, s.293 Sava suu insanla kar su maddesi.82 ZLMEZ, kence Crm, s.38; GEMALMAZ, Yaam Hakk ve kence Yasa, s.159-160


30/163

22

20. Yzylda zellikle 1930-1945 yllar arasnda, Nazi (Nasyonel Sosyalist)

ve Faist iktidarlar dneminde yasal olarak su olmas

na ve cezaland

r

lmas

naramen muhalefete ve Yahudilere kar ikence ve benzeri eylemler youn olarak

yaanmtr. Bu dnemde zellikle Yahudi toplama kamplarnda ve sava esirlerine

kar planl, sistematik, youn bir ekilde ikence uygulanmtr. Nazi

Almanyasnda Hitlerin emriyle Gestaponun (Nazi istihbarat tekilat) bulunduu

her ehirde bir ikence merkezi kurulmutur. Hitlerin komutanlarndan

Himmlerin emirnamesi ile sabotajclara, tedhiilere, mukavemetilere, paratle

indirilen ajanlara, anti-sosyal unsurlara, Rus ve Polonyal serserilere ikence

uygulanabilir.kence duruma greunlar kapsar: Gday (ekmek ve suyu) azaltma,

sert yatak, ks z hcre, uyutmamak, yorucu bedeni hareketler, krbalama

eklinde ikence olaan bir uygulama haline getirilmitir.83

2. Dnya Savandan sonra, savan insanla getirdii aclar ve ykntlar

zerine Birlemi Milletler rgt kurulmu ve 1948 ylnda nsan Haklar Evrensel

Bildirgesi ilan edilmitir. Ardndan hem BM bnyesinde hem de blgesel apta

(Amerikan, Afrika gibi) temel hak ve zgrlklerle ilgili ok sayda szleme ve

bildirge hazrlanm ve yrrle konmutur.

B - Uluslararas Szlemelerin Trk Hukukundaki Yeri

Trkiye Cumhuriyeti, insan haklar ile ilgili evrensel (Birlemi Milletler) ve

blgesel (Avrupa Konseyi) Szlemelere taraf olmutur. Uluslararas szlemelerin

usulne gre onaylan p yrrle girebilmesi Trkiye Byk Millet Meclisinin

onaylamay bir kanunla uygun bulmasna baldr. (AY m.90/1).

Trkiye Cumhuriyetinin 1982 Anayasasnn 90. maddesi son fkrasna greUsulne gre yrrle konulmu milletleraras andlamalar kanun hkmndedir.

Bunlar hakknda Anayasaya aykrlk iddias ile Anayasa Mahkemesine

bavurulamaz.

Uluslararas szlemelerin normlar hiyerarisindeki yeri, yrrlkteki bir

kanunla atmas durumunda nasl bir yol izlenecei veya i hukukta bir dzenleme

bulunmad takdirde i hukukta dorudan uygulanp uygulanamayaca konusunda

83 EREM Faruk, kence, TBB Dergisi. 1988, S.2 s.197


31/163

23

tartmalar mevcuttur. Kesin olan udur ki, uluslararas szlemelerin / antlamalarn

soyut veya somut norm denetimi yoluyla Anayasaya uygunluunun denetlenmesiiin Anayasa Mahkemesine bavurulamamaktadr. Bu kuraln devletin uluslararas

alanda sorumlu duruma dmemesi; devletin, devletler st nitelik tayan

uluslararas kurululara girmesi halinde Anayasann baz hkmleriyle elimesine

meydan vermemek gibi dncelerden kaynakland belirtilmektedir.84

Uluslararas szlemelerin Anayasaya aykrlnn ileri srlememesi

nedeniyle szlemelerin Anayasa ve kanunlar karsndaki yeri konusunda farkl

grler ortaya atlmtr. Bir gre gre, antlamann kendisinin yarg organlar

tarafndan denetlenmesi imkan yoksa da onay kararnamelerine kar Dantaya,

uygun bulma kanununa kar da Anayasa Mahkemesine bavurmak mmkndr.85

Bunu engelleyici bir Anayasa maddesi de yoktur. Anayasa Mahkemesi, bir

uluslararas antlamann uygun bulma kanununa86 kar alan iptal davas iin 27

ubat 1997 tarihli kararnda uygun bulma kanunlarnn anayasal yarg denetimine

tabi olduklarn kabul etmitir.87

Dier bir gre gre Anayasa, uluslararas hukukun i hukuka stnln

kabul etmemitir ve bu nedenle antlamalarn Anayasaya aykrl ileri

srlemeyecek fakat antlamann i hukuktaki etkilerini, karlacak bir kanunla

kaldrmak mmkn olabilecektir. 88 Antlamalar kanunla edeer gren, antlama ile

kanunun atmas halinde uygulanacak olann sonraki kanun - nceki kanun veya

zel kanun - genel kanun ilkelerine gre belirlenmesi gerektii savunulmutur.

Doktrinde fazla benimsenmeyen bu grn kabul edilmesinin devletin uluslararas

alanda ykmllklerine, ahde vefa ve iyiniyet ilkelerine aykr decei aktr.89

84 SAVA, Vural MOLLAMAHMUTOLU, Sadk. Trk Ceza Kanununun Yorumu, C.IISekin Yay. Ankara 1999 s.2495 (SAVA MOLLAMAHMUTOLU, TCK Yorumu)85 AKIR, Mustafa. Uluslararas Antlamalarn Trk Hukukunda Uygulanmas ve YargsalDenetimi, Prof.Dr. Vecdi Arala Armaan, KHF Yay. Kocaeli 2001 zellikle s. 90-95; MetinKIRATLI ve Mmtaz SOYSALn gr, aktaran SAVA MOLLAMAHMUTOLU, TCKYorumu, C.II s.249686 Soz konusu uygun bulma kanunu slam lkeleri Aras Yatrm ve hracat Kredi Sigortas Kurumu

Kurulu Anlamasnn Uygun Bulunduuna Dair Kanundur.87 AKIR, s. 90-9188

PAZARCI, Hseyin. Uluslararas Hukuk Dersleri I. Kitap, Turhan Kitabevi, Ankara 1994 s.32;SAVA MOLLAMAHMUTOLU. TCK Yorumu, C.II s.249689 SAVA MOLLAMAHMUTOLU. TCK Yorumu, C.II s.2495-2496; PAZARCI, s.166-167


32/163

24

Yrrlkte olan bir szlemeye uyulmamas hali ne gibi sonular dourabilir?

Veya devleti szlemeyi uygulamak iin zor kullan

labilir mi? phesiz byle birdurumda ilk tepki szlemeyi uygulamayan devletin uluslararas toplumdan

dlanmas ihtimali olacaktr. Mdahale yasa klasik bir kural olmakla birlikte,

insan haklarnn i hukuk sorunu olmaktan kmasyla, insani amalarla uluslararas

toplumun (rnein BMnin) mdahalesi hakl grlebilmektedir.

Doktrinde hakim olan gre gre, Anayasann 90. maddesinde yer alan

ifade antlamalarn kanunla edeer olduu anlamna gelmemektedir. Ama,

milletleraras antlamaya dayanarak bir uyumazl zme durumunda

mahkemeleri kukudan kurtarmaktr.90 Maddenin ifade ettii anlam erevesinde,

kanun ve antlama arasnda bir atma olduunda uygulanmas gereken norm kanun

deil, uluslararas antlamadr. Kanun ile milletleraras antlama arasnda bir atma

ktnda, mahkeme antlama hkmlerine gre karar vermelidir. Bu nedenle Trk

hukukunda milletleraras andlamalar kanunlarla e dzeyde deil, kanunlardan

stn bir konumdadrlar.91 Nitekim Yargtay uygulamas da bu yndedir.92

Milletleraras antlamalarn doas / stnl bunu gerektirmektedir. rnein,

ETCKnn ikenceyi su sayan 243. maddesi, usulne gre onaylan p yrrle

girmi BM kencenin nlenmesi Szlemesine gre dar kapsaml tutulmusa,

Szlemenin yrrle girmesi ile ETCKnn 243. maddesi zmnen tadil olmu

olacaktr.93 Bir baka rnek ise AHSyi onaylayan devletler, i hukuk dzenlerinde

szlemeye aykr kurallar koymama ve yrrlkteki kurallar da szlemeyle

uyumlu klma ykmll tamasdr. AHS ile Anayasa arasnda bir atma

90 TEZ, Erdoan. Anayasa Hukuku - Genel Esaslar, 2. Bas, Beta Yay. stanbul 1991 s.891EL, Kayhan DONAY, Sheyl. Karlatrmal ve Uygulamal Ceza Hukuku, s.207; TEZ,s.8-9; DEMRBA, kence Suu, s. 23; ZGEN Eralp, kence ve nsanlk D Davranlara KarBirlemi Milletler Andlamas, TBB Dergisi. 1988, S.2 s.215; DOAN, zzettin. nsan HaklarnnUluslararas Himayesi, Hfz Timurun Ansna Armaan, stanbul 1979 s. 28292 Yargtay Ceza Genel Kurulunun 12.03.1996 gn ve 2/33 sayl kararnda 2. gr benimsenerek,usulne gre yrrle konmu szlemelerin yasa nitelii kazand ve dorudan uygulanmas

gerektii kabul edilmitir YCGK 24.05.2005 2005/7-24 E. - 2005/56 K.http://www.yalovabarosu.org.tr/yk/ykgoster.asp?ykid=%7BED603B4E-7289-43B1-AC13-D1080DF65F27%7D (12.11.2006)93 ZGEN Eralp, kence ve nsanlk D Davranlara Kar Birlemi Milletler Andlamas,s.215; 1997 TCK n Tasars, ikence suunu dzenleyen 139. maddenin gerekesinde BM

Szlemesinin 1 .maddesinde yaplan tanmn uygulanmasnn zorunlu olduu vurgulanmaktadr. Bkz.TRK CEZA KANUNU N TASARISI (1997), Adalet Bakanl Yayn leri Daire Bakanl,zel Seri:3 Ankara 1997 s.62


33/163

25

olduunda uluslararas hukukun stnl gerei Anayasann szlemeye uygun

yorumlanmas

gerekir.94

Uluslararas antlamalarn ierdii konularla ilgili olarak i hukukta bir

dzenleme olmamas halinde ise uluslararas antlama kurallar dorudan

uygulanrlk niteliine sahiptirler.95 Bu durumda antlama usulne gre yrrle

girmesinden itibaren i hukukun bir paras haline gelecek, hem boluk hem de

atma halinde dier kanunlar gibi uygulanacaktr.96

Ayrca insan haklar konusundaki szlemeler iin Anayasada zel bir

kurallar dzeni kurulduu belirtilmektedir. Anayasann 2. maddesine gre Trkiye

Cumhuriyeti, insan haklarna saygl, . bir hukuk devletidir. Bu maddeye gre

insan haklarna aykr kanunlarn ayn zamanda anayasaya aykr saylmas

gerekecektir. Bunun yan sra Anayasann 5. maddesine gre Devletin temel ama

ve grevleri, kiinin temel hak ve hrriyetlerini, . snrlayan engelleri

kaldrmaya, almaktr. Maddedeki insan haklar kavramyla ilgili

szlemelerden dorudan belirtilmemi olmakla birlikte, bu ifadeyi en azndan

Trkiyenin taraf olduu insan haklar szlemeleriyle birlikte deerlendirmek

gerekir. Sonuta nsan Haklar Evrensel Bildirgesi veya nsan Haklar Avrupa

Szlemesi gibi evrensel nitelikli hukuk kurallar ieren belgeler Anayasann 2 ve

5. maddeleri asndan ele alndnda kanunlarn nne geecek, szleme ile Trk

Kanunu attnda szleme ncelikle uygulanacaktr.97

7.5.2004 tarih ve 5170 sayl yasa ile Usulne gre yrrle konulmu

temel hak ve zgrlklere ilikin milletleraras andlamalarla kanunlarn ayn

konuda farkl hkmler iermesi nedeniyle kabilecek uyumazlklarda

94 TEZ, s.995 usulne gre yrrle konmu szlemelerin yasa nitelii kazand ve dorudan uygulanmas

gerektii YCGK 24.05.2005 2005/7-24 E. - 2005/56 K.http://www.yalovabarosu.org.tr/yk/ykgoster. asp?ykid=%7BED603B4E-7289-43B1-AC13-D1080DF65F27%7D (12.11.2006)96 ZGEN Eralp, kence ve nsanlk D Davranlara Kar Birlemi Milletler Andlamas,s.215; BLGE, A. Suat. nsan Haklar ve Trkiye, Ankara Barosu Dergisi, Mart 1989 Yl:46Say:2 s.312-315; SAVA MOLLAMAHMUTOLU. TCK Yorumu, C.II s.249897

BLGE, A. Suat. nsan Haklar ve Trkiye, s.312-313 ; AKILLIOLU, Tekin. Uluslararasnsan Haklar Kurallarnn Hukuktaki Yeri ve Deeri, Tark Zafer Tunayaya Armaan,stanbul Barosu Yay. stanbul 1992 s.52


34/163

26

milletleraras antlama hkmleri esas alnr. cmlesi eklenmi ama uluslararas

antlamalar

n normlar hiyerarisindeki yeri tart

malar

n

sona erdirmemitir.98

Anayasann 90. maddesine ilave edilen yeni cmle sadece temel hak ve

zgrlklere ilikin szlemeleri kapsamaktadr. te yandan, anlan szlemeler

ynnden de, sadece yasa ile eliki halinde szleme hkmne ncelik tannaca

gr getirilmi olup, Anayasa ile elimesi halinde ne ekilde hareket edilecei

hala tartmaldr. Elbette uluslararas szleme hkmnn Anayasaya aykrl ileri

srlemeyecektir. Ancak, Anayasaya uygun olup, szlemeye aykr olan bir ilem

hakknda neye gre hkm kurulaca belirsizdir. Bu sebeple son deiiklik, hukuk

fakltelerinde ilk derslerde anlatlan normlar hiyerarisini deitirmitir. Adeta yasa

ile Anayasa arasna yeni bir norm tr yerlemitir. Yine de, yeni norm, yasa

uygulayclara, yasalardan kaynaklanan baz hukuksuzluklar, Anayasa Yargs

yoluna gitmeye gerek kalmadan dorudan uluslararas szleme hkmlerine atf

yaparak zme kolayl getirmitir. Mevcut sisteme gre, yasa uluslararas

szlemeye aykr ise dorudan, szleme hkmlerine gre uyumazlk

zlebilecektir.99

Uygulamada uluslararas szlemeler, Anayasa Mahkemesinin eitli

kararlarnda kanunlarn Anayasaya uygunluk denetiminde aydnlatc ve destek

l norm olarak kullanlmtr.100 Dantay 1970 ylndaki bir kararnda Trk hukuk

sisteminde antlamalarn kanunlardan stn olduu grn savunmutur.101

Yargtayn da eitli kararlarnda uluslararas szlemelere atf yapt

grlmektedir. Konumuzla ilgisi olmas bakmndan, kamuoyunda Manisa Davas

olarak bilinen ok sayda gence ikence yapan polis memuru sanklar hakkndaki

yarglama aamasnda Yargtay 8. Ceza Dairesi, kabul edilen evrensel boyuttaki

nsan Haklar ile ilgili Uluslararas Szlemelerin i hukukun bir paras olduunu

ve Anayasa m.90/son gereince kanun hkmnde olduunu, nsan Haklar Evrensel

Beyannamesi, nsan Haklar Avrupa Szlemesi, kencenin nlenmesi Avrupa

98 ERMUMCU, Osman. Avrupa nsan Haklar Szlemesinin Hukuktaki Yerihttp://www.adalet.org/ ybekran.php?idno=4422&id=5944&icerik=makale (12.11.2006)99 a.e.100

AYMnin karar rnekleri iin bkz. TEZ, s.8 dipnot:3; Ayrca Bkz. BATUM, Sheyl. Avrupansan Haklar Szlemesi ve Trk Anayasal Sistemine Etkileri, Doentlik Tezi, stanbul 1990 s.54101 Dantay 12. Daire, E.1968/1117, K. 1970/1310 sayl karar. Bkz. PAZARCI, s.32


35/163

27

Szlemesi ve kencenin nlenmesi Birlemi Milletler Szlemesi ve kencenin

nlenmesi Birlemi Milletler Szlemesinin 1. maddesindeki ikence tan

ma at

fyapmtr.102 Ayn dava ile ilgili olarak Yargtay Ceza Genel Kurulu da karar

gerekesinde belirtilen drt uluslararas szlemenin yannda ayrca -o tarihte-

Trkiye'nin henz katlmad Kiisel ve Siyasi Haklara likin Uluslararas

Szlemenin 7. maddesinde de benzer hkmn yer aldn vurgulamtr.103

C Uluslararas Szlemelerde Ve Yarg Mekanizmalarnda

kence Kavramnsan haklar 20. yzylda olduu gibi 21. yzylda da en nemli sorunlardan

birisidir. nsan haklar artk bir reti (doktrin) haline gelmitir ve srekli yeni

boyutlar kazanmaktadr. 2. Dnya Savandan sonra insan haklar kavram hzl

102 nsan Haklar Evrensel beyannamesinin 5. maddesindeki eler "ikence-torture", "zalimane-cruel", "gayr insani-inhurmain", "haysiyet krc-actes-outrageants" deyimiyle TCK.nun 243maddesine aynen aktarlmtr. lkemiz, evrensel boyuttaki nsan Haklar ile ilgili UluslararasSzlemeleri benimsemi ve Hukukumuzun bir paras olarak yasalatrmtr. Anayasamzn

90/son madde ve fkrasna gre usulnce yrrle konulmu Milletleraras Szlemeler Kanunhkmndedir. Avrupa nsan Haklar Szlemesindeki hak ve hrriyetlerin banda, yaama,ikenceye, gayr insani yahut haysiyet krc ceza ve muamelelere kar korunma hakk belirlenmi, 3.maddesi ile yasaklama getirilmi, Avrupa Konseyi bnyesinde 1987 ylnda imzalanan "kencenin Vensanlk D Veya Kltc Ceza Ve Muamelelerin nlenmesi" szlemesinin dibacesinde TCK.nun243. maddesinde yazl tanmlamalara aynen yer verilmitir. Bu szleme sadece kural belirlemeklekalmam ( CPT ) kencenin nlenmesi Komitesi komisyonu kurarak taraf lkeleride uygulamay

fiilen denetime almtr. Bu komisyon ye lkelerin, cezaevlerinde ve emniyet birimlerinde incelemeyaparak kamusal aklama ( Public statement ) ile knama yetkisini haizdir. Yine Trkiye'nin tarafolduu "kence Ve Dier Zalimane, Gayri nsani Veya Kltc Muamele Ve Cezalara Kar

Birlemi Milletler Szlemesinin 1. maddesinde (kence terimi, birahsa veya bir nc ahsa buahsn veya..... nc ahsn iledii veya ilediinden phe edilen bir fiil sebebiyle cezalandrmakamac yla bilgi veya itiraf elde etmek iin veya uygulanan fiziki veya manevi, ar ac veya zdrap

veren bir fiil anlamna gelir ), tanmna yer verilmitir (Y. 8. CD E. 1998/10667 K. 1998/12819T. 12.10.1999)103 nsan Haklar ve Ana Hrriyetleri Koruma Szlemesi ve Buna Ek Protokoln Tasdiki

Hakknda 6366 sayl Yasayla onaylanan nsan Haklar ve Ana Hrriyetleri Korumaya DairSzlemenin 3. maddesi uyarnca "Hi kimse ikenceye, gayriinsani yahut haysiyet krc ceza veyamuameleye tabi tutulamaz." 7217 sayl Yasa ile onaylanan nsan Haklar Evrensel Bildirgesinin 5.maddesi ile de, "hi kimsenin ikenceye, zalimane, gayriinsani, haysiyet krc cezalara veyamuameleye tabi tutulamayaca" kabul edilmitir. Trkiye'nin henz katlmad Kiisel ve Siyasi

Haklaralikin Uluslararas Szlemenin 7. maddesinde de benzer hkm yer almaktadr. 3441 saylYasa ile onaylanmas uygun bulunan ve Bakanlar Kurulunun 16.6.1988 gn 88/13023 sayl karar ileonaylanan "kenceye ve Dier Zalimane, nsanlk D Ya Da Kltc Muamele Ya Da Cezaya

Kar Birlemi Milletler Szlemesinde ve 3411 sayl Yasayla onaylanmas uygun bulunup26.2.1988 gn ve 88/12649 sayl Bakanlar Kurulu Karar ile ona tavan "kencenin ve nsanlk D

Ya Da Onur Krc Ceza Ya Da Davrann nlenmesine likin Avrupa Szlemesinde" ikenceyasaklanm ve ikencenin nlenmesi iin alnacak nlemler hkme balanmtr (YCGK E.1999/8-109 K. 1999/164 T. 15.06.1999)


36/163

28

gelimeler gstermi ve uluslararas boyutlara / niteliklere sahip olmutur. nce

evrensel nitelikte BMnin kurulmas

, daha sonra blgesel nitelikte Avrupa Konseyi,Amerikan Devletler rgt, Afrika Birlii gibi birliklerin kurulmas ile insan haklar

konusunda evrensel ve blgesel ok sayda szleme hazrlanm ve kabul edilmitir.

Bunlarn bir ksmnda szlemenin kabul ile yetinilmemi szlemelerin

uygulanmasn salamak iin komite, komisyon veya mahkeme gibi kurumlar da

kurulmutur.

kence ve benzeri kt muameleler, genel insan haklar belgelerinde ele

alnd gibi, srf ikence ve benzeri kt muamelelerin nlenmesi amacna

zglenmi belgeler de vardr. Bu belgeler uluslararas nitelikte olup ya evrensel

(BM) veya blgesel nitelikteki organlar tarafndan hazrlanm ve yrrle

konmutur. Bu belgelerin ounda ikence ve dier zalimane, insanlk d,

aalayc veya onur krc terimleri, (BM kencenin nlenmesi Szlemesi

dnda) tanmlanmamtr.

BM kenceye Kar Szlemedeki tanma gre ikencenin elerini

sralayarakyle bir tanm yapmak mmkndr: Bir kiiye kar, bir kamu grevlisi

ya da resmi sfatla hareket eden bir baka kii tarafndan veya bunun kkrtmas

yada onay ile, eitli amalarla, kastl olarak, fiziksel veya ruhsal dzeyde etkili,

ar ac ya da zdrap veren bir eylem ikencedir. Burada sz edilen eitli amalar

unlar olabilir: Dorudan madurdan veya nc birahstan bilgi ya da itiraf elde

etmek veya bir su iledikleri kukusuna dayanarak cezalandrmak veya korkutmak

ya da itaate zorlamak.

Szlemeye gre ikence olarak saylan eylemler ayrmcln herhangi bir

tr nedeniyle de yaplabilir. Ve nihayet hukuka uygun yaptrmlarn sadece

uygulanmasndan doan, bu yaptrmlarn kendisinde var olan veyahut arzi biimde

oluan ac ve zdrap ikence tanmndaki ac ve zdraba girmedii ifade

edilmitir.104

Uluslararas belgelerde yasaklanan ikence ve benzeri kt muameleler u

ekilde kategorize edilebilir: kence, Zalimane Muamele ve Ceza, insanlk d

Muamele ve Ceza, Aalayc Muamele ve Ceza, Onur Krc Muamele ve Ceza. Bu

104 Bkz. BM kenceye kar Szleme m.1; DORU, nsan Haklar Uluslararas Mevzuat, s.119;GEMALMAZ, Yaam Hakk ve kence Yasa, s.307-308;


37/163

29

dokuz kategori yasak arasnda nitelik farkllklar bulunsa da, yasak olma

bak

m

ndan birbirlerinden fark

yoktur, birisinin daha az yasak veya daha ok yasakolmas sz konusu olmaz. Hepsi ayn yasak rejimine tabi tutulmutur.105

Uluslararas belgeler doalar gerei devletlere belli ykmllkler getirirler.

kence ile ilgili belgelerin hemen hepsinde taraf devletler, uluslararas ibirlii

ykmll altna girmilerdir. Taraf devletler, ikence sularna ilikin ceza

kovuturmalarnda, delillerin toplanmas dahil her konuda ibirlii yapmakla

ykmldrler.106

Bunun yannda kendi i hukuklarnda / yargsal yetki alanlarnda ikencenin

nlenmesi iin yasal, ynetsel, yargsal, eitsel vs. her trl bakaca nlemleri almak

ykmll altndadrlar.107 Buna uygun olarak ikence fiili, teebbs veya katlma

da dahil olmak zere taraf devletlerin ulusal ceza hukuklarnda su olarak

dzenlenmeli ve arlna uygun bir yaptrm uygulanmaldr (BM kencenin

nlenmesi Szlemesi m.2, 4, 6, 7, 10-14; BM kenceye Kar Bildiri m. 3-9).108

Uluslararas belgeler, ikence konusunda uluslararas hukuk asndan da baz

ykmllkler ngrmektedir. Buna gre bir kimsenin ikence grmesi olaslnn

bulunduu bir lkeye geri gnderilmesi ya da snrd edilmesi yasaklanmtr.109

kence san hangi lkede bulunuyorsa, o lkenin yetkili birimleri ikence suu

sann gzaltna almakla ykmldrler.

Turk Ceza Hukukunda Iskence Sucu 5237 Sayili Turk Ceza Kanunu Nun 94 Ve 95 Maddeleri Torture Crime...

Documents

Transcript of Turk Ceza Hukukunda Iskence Sucu 5237 Sayili Turk Ceza Kanunu Nun 94 Ve 95 Maddeleri Torture Crime...