1

TPTPTPTP

SANSANSANSAN

PHTPHTPHTPHT

HOCHOCHOCHOC

ONLINEONLINEONLINEONLINE

No. 5, Vol. I

November-December 2008 www.chuaphatgiaovietnam.com

2

Editors Words

Buddhist Study Magazine online, presented by Vietnam Buddhist Temple Los Angeles, will be issued on the first Monday of every month and posted on the website: www.chuaphatgiaovietnam.com The Magazine focuses on various issuesof Buddhist Study, including: Buddhist Literature, History of Buddhism, Buddhist Scriptures, and Translations Thank you.

3

MC LC

ABHISAMAYALANKARA: 4 8 C NGHA (ASTAUPADARTHAH) V 70 IU (ARTHA-SAPTATIH) Thch Nh Minh CU I LIN 16 A DI PHT Tn Mng T bin son

C CHT CA PHT GIO NHT BN 40 Thch Nguyn Tm dch t nguyn bn Nht ng v ch thch

THIN V NO B 116 Thch Tm Thnh, MD Dch

T C HU 127 DNG TRONG PHIN DCH KINH IN Thch Nh Minh CCH GHP T (SAMSA) 161 TRONG TING PHN Thch Nh Minh

4

Phn Tch Tm Kinh

*** ABHISAMAYALANKARA:

8 C NGHA (ASTAUPADARTHAH) V 70 IU (ARTHA-SAPTATIH)

Thch Nh Minh

Sau m chng ng V Thng Chnh ng

Chnh Gic di ci B cnh dng sng Ni Lin Thin Ty Trc nm 623 trc cng nguyn, trong 45 nm thuyt php sanh, c Th Tn 3 ln vn chuyn bnh xe Chnh Php. Ln Chuyn Lun th nht ti Vn Nai, Ngi tuyn thuyt thng ip cu kh cho loi ngi vi vi gio l nn tng ca mi trng phi trong o Pht l Bn Chn L ca Bc Thnh (catvary aryasatyani), Bt Chnh o, v ng, Duyn khi, V thng, Ng un v.v. trong Kinh Chuyn Php Lun (Pali: Dhammacakkappavattana Sutta). Ln Chuyn Lun th hai, trn nh Linh Thu (Gridhrakuta) cn thnh Vng X (Rajagriha), Ngi thuyt Kinh Bt Nh (Prajnaparamita sutra), v Tnh Khng (Sunyata) v T Bi (Karuna). y l 2 yu t chnh ca B Tm (Bodhicitta). Ln Chuyn Lun th ba, trn ni Malaya v thnh X V (Sravasthi), Ngi thuyt kinh i Bt Nit Bn (Mahaparinirvana Sutra) v Kinh Hoa Nghim (Avatamsaka Sutra), nu bt Nh Lai Tng (Tathgatagarbha) v Pht Tnh (Buddhata) ca mi chng sanh.

Kinh Bt Nh Ba La Mt a l mt b kinh ln

ca i Tha c c Pht thuyt chng gia. Gn mt thin nin k sau thi c Pht Nhp dit, th Kinh Bt Nh c gn gi c tng v lu truyn qua nhiu

5

quc gia, nhng v ngha ca b kinh ny rt thm o v c nhiu im d bit gia nhng b kinh ang lu hnh lm cho ngi th tr kh thm nhp cho nn ngi Di Lc (Maitreya Natha - k. 270 - 350 CN) khi tm mun lm sng t gio ngha ca kinh, thu thp tinh yu ca nhng b Kinh Bt Nh Ba La Mt a m trc tc Lun Hin Qun Trang Nghim (Abhisamayalankara) lm hin l ngha su xa ca kinh(1). y l mt tp kinh thch ca Bt Nh Ba La Mt a v nhng nh Pht hc xem b lun ny l t tng nn tng ca Kinh Bt Nh Ba La Mt. Do vy, b lun ny l ngun cm hng v tn cho cc hnh gi, v ca cc nh Pht hc nghin cu vn h Bt Nh xa nay. (2)

Ngay t khi nguyn khi m kinh in Pht gio c truyn t n vo Ty Tng vo th k th 3 sau cng nguyn, v di triu i ca quc vng Songtsn Gampo (617 - 650), khi quc vng kt hn vi cng cha Trung Hoa v cng cha Nepal, th Pht Gio c du nhp vo Ty Tng v bn r ni x s huyn b ny. T th k th 9, Lotsawa ye-Shes-sde ca Ty Tng v hai nh Pht hc n Jina Mitra (Thng Hu k. th k th 8) v Surendra Bodhi (Gii Gic) dch 12 tp u ca b Prajnaparamita ra Tng ng. (3) V ni dung 12 tp ny cp n mi ch chnh ca ton b Kinh Bt Nh. (4)T n nay, vn hc Bt nh chim mt v tr quan trng hng u trong vn hin Pht Gio Ty Tng. (5)

Theo phn tch ca nh Pht hc Obermiller v Bt

Nh Ba La Mt a hay Tr Tu siu vit, c t trn cn bn vn hc ch gii ca Ty Tng, ngha l Abhisamayalankara hay tn y l Abhisamayalankara-nama-prajna-paramita-upadesa-sastra l tp lun ch gii kinh Bt Nh c tn knh trong truyn thng Pht Gio Ty Tng. (6) C hai l do: th nht lun ny l mt tm lc tinh yu ca Kinh Bt Nh Ba La Mt a (Prajnaparamita-sutras), v l con ng trong sng nh pha l dn n trng thi Nit bn tch tnh.

6

Abhisamayalankara c cc nh Pht hc xp

vo dng vn hc chnh thng ca vn h Bt Nh, n ni Edward Conze (1904 - 1979) trch mt phn b lun ny t nguyn gc Phn ng dch trong bn dch c nhan l The Large Sutra On Perfect Wisdom. (7) Ngi Gii Thot Qun (Aryavimutisena: k. 400 CN) l ngi k tha v xin dng Hin Qun Trang Nghim lun l ngi Gii Thot Qun (Aryavimutisena). Ngi gc min Trung Nam n, cnh nc Nht Ba La. L hc tr ca Ngi Th Thn (Vasubandhu k. 400 CN) v tng vn ngha vi ngi Tng H, nh phin dch kinh tng thi Nam Bc triu Trung Hoa. Ngi Gii Thot Qun hnh tr php mn Bt Nh Qun Hnh v trc tc lun V T Tnh Ngha s gii Hin Qun Trang Nghim Lun xin dng b lun ny, v ngi cng l ngi xin dng phi Trung Qun Du Gi Hnh (Yogacara-Madhyamika). (8)

Nh nghin cu vn hc Bt Nh ca Pht gio

Ty Tng, hc gi E. Obermiller i su Lun Hin Qun Trang Nghim, v em i chiu ni dung tp lun ny vi 3 b lun v Duy Thc ca Maitreya v nhng b Duy Thc ca ngi V Trc (Asangha: k. 300-390 CN), ng i n kt lun rng c hai h thng tch bit nhau ca cc ch s Kinh Bt Nh Ba La Mt: Trng phi Duy Thc vi 3 ln chuyn Php Lun ca c Th Tn; v h thng ca Abhisamayalankara v Uttaratantra l nhng ch dn cho ngi ta thot khi nhng nhn thc sai lm v cc loi qu chng. So snh Hin Qun Trang Nghim Lun vi thuyt ca phi Duy Thc, th Hin Qun Trang Nghim Lun khng mt li nhc ti a li da thc (alaya-vijnana), tam hu (9), v.v... Tnh Khng (Sunyata) ca tt c cc Php xut hin trong nhiu chng. y cng chnh l quan im trng phi Trung qun. (10)

Trong Abhisamayalankara ch ra 70 iu (Arthah Saptatih ) lun bn t khi im pht Tm B (Bodhicitta) n im cui Php Thn (Dharmakaya); v

7

tt c bao gm trong 8 C Ngha (astau padarthah) bao gm 3 nhn thc c hiu r, 4 s chng ng cn tu tp, v cui cng hin chng Php Thn. (11)

I. 8 C Ngha (Astau Padarthah):

1. Ba Loi Nht Thit Tr (Tisrah-sarvajnatah):

1.1. Nht Thit Chng Tr: mt loi tr c bit bit r php gii chng sanh bng mt nhn thc ti thng, tuyt i v t chng, trong mt st na v ch c Pht s hu c tr ny (sarva-akara-jnata);

1.2. o Tu hay o Tr: a n gii thot ca Tiu Tha v i Tha. Pht v ch v B Tt nhp vo Thnh o s hu c tr ny (marga-jnata);

1.3. Nht thit tr hay Nht Thit Tng Tr: (v cnh gii t chng) m Pht v ch v B Tt s hu v hng Thanh Vn v c Gic Pht cng i khi cng c th chm n c (Sarva-jnata hay Vastu-jnana).

2. Bn Tu Tp Chng Ng (Catvarah Prayogah) (12):

2.1. Nht Thit Chng V Thng Gic: s gic

ng bnh ng (Sarva-akara-abhisambhodha); 2.2. nh Hin Chng: nhng tng cao nht ca

thin nh m chng c (Murdha-abhisamya) (13);

2.3. Th Hin Chng: tin trnh chng ng c thy nh l mt s pht trin qun chiu v chng ng nhng c th ca Nht Thit Chng Tr (anupurva-abhisamya hoc anupurva-prayoga);

2.4. Nht St Na V Thng Chnh Gic: st na hin chng giai on cui ca o (Eka-ksana-abhisambhodha).

8

3. Php Thn Hin Chng (Dharmakaya-abhisambodha): Php Thn l qu chng ti hu nh s tu tp 4 phng php chng ng c c nhng phm cht v cu u.

Tng ng vi 8 C Ngha ny m Abhisamayalankara c phn chia thnh 8 phm hay chng (adhikara) v h thng ha thnh 70 iu.

I. 70 iu (Arthah-saptatih)

1. Chng I : Nht Thit Chng Tr (Sarva-akara-jnana). C 10 iu trong tin trnh t hay chng ng Nht Thit Chng Tr m ch c Pht s hu c. C 10 iu: 1.1. Pht tm B (Bodhi-citta-utpada): L

tng ca i Tha Pht Gio l hng v Pht o cu V Thng Chnh ng Chnh Gic v cu chng sanh. N lc tu tp lc vn hnh trng dng tm b . (14)

1.2. Gio ha (Avavada): Gii v nhng s khai o m b B Tt phi th nhn trc khi bc vo o l v trong sut cuc hnh trnh tu tp.

1.3. Quyt trch (nirvedha-anga); 4 trnh ca con ng tu tp ca i Tha, dn n chng ng. (15)

1.4. Pht lc, bn cht ca Php gii, cn bn cho s thnh tu rt ro nh thc tp li dy ng (Prati-patter adharah prakritistham gotram).

1.5. S y duyn (alambana): Nhng i tng tiu im dnh cho s hnh tr.

1.6. Tuyn thuyt, gio (uddesa): i tng ca s hnh tr.

1.7. S tu tp ging nh o gip bo h thn (Samnaha-prati patti-gochahi).

9

1.8. Thnh tu li th nguyn (Prasthana-pratipatti).

1.9. Hnh vi tch tp nhng nhn t a n gic ng (Sambhara-pratipatti).

1.10. Tu tp s x ly (Niryana-pratipatti).

2. Chng II: o Tr (Marga-Jnata): c 11 iu: 2.1. Marga-jnata-angani 2.2. Sravaka-marga-jnana-mayi-marga-jnata 2.3. Pratyekabuddha- marga-jnana-mayi-marga-

jnata 2.4. Mahanusamso darsana-marga 2.5. Bhavana-marga-karitra 2.6. Adhimukti-laksana-bhavana-marga 2.7. Stuti-stobha-prasamsah 2.8. Parinama 2.9. Anumoda 2.10. Nirhara-laksana-bhavana-marga 2.11. Visudhi-laksana-bhavana-marga

3. Chng III: Nht Thit Tr hay Nht Thit Tng

Tr (Sarva-jnata hay Vastu-jnana). C 9 iu:

3.1. Bhava-apratisthita-vastu-jnana 3.2. Sama- apratisthita-vastu-jnana 3.3. Phala-bhuta-matur-duri-bhuta-vastu-jnana 3.4. Phala-bhuta-matur-assani-bhuta-vastu-jnana 3.5. Vipaksa-bhuta-vastu-jnana 3.6. Pratipaksa-bhuta-vastu-jnana 3.7. Vastu-jnana-prayoga 3.8. Samata 3.9. Darsana-marga

4. Chng 4: Nht Thit Chng V Thng Gic

(Sarva-akara-abhisambhodha). C 11 iu:

4.1. Akara 4.2. Prayoga 4.3. Guna

10

4.4. Dosa 4.5. Laksana 4.6. Moksa-bhagiya 4.7. Nirvedha-bhagiya 4.8. Saiksa-avaivartika-bodhisattva-sangha 4.9. Bhava-santi-samata-prayoga 4.10. Ksetra-suddhi-prayoga 4.11. Upaya-kausala-pragoya

5. Chng 5: nh Hin Chng (Murdha-

abhisamya). C 8 iu:

5.1. Linga / Usmagata-murdha-prayoga 5.2. Vivrddhi / Murdhagata-murdha-prayoga 5.3. Nirudhi / Ksanti-gata- murdha-prayoga 5.4. Citta-samsthiti / Laukika-agra-dharma-

murdha-prayoga 5.5. Darsana-marga- murdha-prayoga 5.6. Bhavana-marga- murdha-prayoga 5.7. Anantarya-samadhi / Anantarya- murdha-

prayoga 5.8. Vipratipatti

6. Chng 6: Th Hin Chng (Anupurva-

abhisamya hoc Anupurva-prayoga). C 13 iu:

6.1. T iu 1 n iu 6: Su Ba La Mt Sat paramitah (16).

6.2. T iu 7 n iu 12: Ty Nim, 6 i tng nh ngh (anusmrti): Ty Nim Pht (Buddha-anusmrti); Ty Nim Php (Dharma-anusmrti); Ty Nim Tng (Shangha-anusmrti); Ty Nim Gii (Sila-anusmrti); Ty Nim X Ly (Tyaga-anusmrti); Ty Nim Thin (Devata-anusmrti); Ty Nim Php (Dharma-anusmrti);

6.3. iu 13: Rupadi-sarva-dharma-abhava-svabhava-avabodha: S nhn thc hay

11

chng ng v bn cht ca tng trng cc php hu vi.

7. Chng 7: Php Thn Hin Chng (Dharmakaya-

abhisambodha). C 4 iu:

7.1. Svabhava-kaya: T Tnh Thn. 7.2. Jnana-dharma-kaya: Nht thit chng tr

Php Thn 7.3. Sambhoga-kaya: Bo Thn hay Th Dng

Thn 7.4. Nirmana-kaya: Ha Thn. V Ha Thn th c 27 loi hnh tng c Dng

Thn (Karitra): 1. Hnh ng v s hnh phc cu kh chng hu tnh; 2. An lp s sng bng 4 phng tin hp dn: T, Bi, H, X; 3. An lp s sng bng s chng ng 4 chn l ca Bc Thnh; 4. An lp s sng bng s thnh tu li lc cho chng sanh; 5. An lp s sng bng 6 Ba La Mt a; 6. An lp s sng trn con ng Gic Ng; 7. An lp s sng bng s nhn thc r rng tt c php hu vi l h ngy; 8. An lp s sng bng s nhn r vt qua nhng im ngm ca khi nim; 9. An lp s sng trong s trng thnh ca chng sanh; 10. An lp s sng trn con ng ca ch V B Tt; 11. An lp s sng bng x ly tham i; 12. An lp s sng trn con ng t n tnh thc; 13. An lp s sng trong nhng cnh gii thanh tnh; 14. An lp s sng bng s nht sanh b x; 15. An lp s sng bng s hon thnh v s lng li ch cho chng sanh; 16. An lp s sng bng s t c s nhun nhuyn v s phm cht c hnh, cng nh cng dng v s lng Ch Pht; 17. An lp s sng bng s hon thin nhng yu t gic ng; 18. An lp s sng trong bn tnh khng h mt mi; 19. An lp s sng bng tr tu do nhn thy chn l; 20. An lp s sng bng tnh bung x; 21. An lp s sng bng tr tu m nhn thc vng bng nhng thuc tnh ca khi nim; 22. An lp s sng bng con ng thanh lc nhng nhn t ang t b; 23. An lp s sng bng s tch ly rt ro nhng s chuyn ha c t (ca

12

tm); 24. An lp s sng bng s nhn thc r s khng th tch ri ca cc hnh tng v tnh khng; 25. An lp s sng trong Nit Bn; 26. An lp s sng trong Thin nh v Khng Tnh; 27. An lp s sng bng s nhn thc r v s hin hu cng khp ca Php Gii.

Trn y l 70 iu ca 8 C Ngha trong 8 chng ca lun Abhisamayalankara. Ngi Maitreya trc tc lun ny vi nhng vn k kt thc: Tp lun v ch ca b kinh v i ny c da vo ngun kinh chnh thm mt vi cu xt c tnh lun l Cng c mn c c nh s kho trc tc. Mong rng chng ta lin c chp nhn nh nhng ty tng ca ng Cha T Chin Thng _________________ Note:

(1) Abhisamayalankara c tn y l Abhisamayalankara-nama-prajna-paramita-upadesa-sastra, hay Abhisamaya-alamkra, Ratna-gotra-vibhga cng gi l Uttaratantrashastra.

(2) Maitreya Natha (k. 270-350 CN) cng vi Asanga v Vasubandhu l 3 lun s ni danh ca i Tha Pht Gio khi xng v t nn tng cho Phi Duy thc (Yogcra). Nhng trc tc ca ngi bao gm: Yogcara-bhmi-stra, Mahyna-strlamkra-krik, Dharma-dharmat-vibhga, Madhynta-vibhga-krik , Abhisamaya-alamkra, Ratna-gotra-vibhga. Du Gi S a Lun (Yogcara-bhmi-stra) l trc tc ca ngi V Trc (Asanga k. 300 - ?). 5 b lun sau thng c gi l 5 php (dharmas) ca Maitreya.

13

(3) Pht gio chnh thc du nhp vo Ty Tng vo thi quc vng Songtsn Gampo (617 - 650) nh s kt hn ca quc vng vi mt v Cng cha Trung Hoa rt sng m Pht tn l Wengcheng v mt cng cha x Nepal c a theo nhng tng Pht vo Ty Tng. Sau quc vng cho xy nhng ngi cha Pht gio u tin. Ngi rt sng m Pht gio v lm cho tn gio ny nhanh chng ny n vng t mi. V sau quc vng Songtsn Gampo c dn chng tn knh v nhn nhn ngi l hu thn ca B Tt Quan Th m hay Chenresig (Avalokiteshvara). V quc vng k tc l Trisong Detsen (Li Ba Thim :755-797) c th xem nh l mt v vua Chuyn Lun nng Pht gio ln hng quc gio ti Ty Tng. Ngi c cng ln trong cng trnh phin dch Tam tng t Phn ng sang Tng ng. Khi nhn thy nhiu bn dch Tng ng c nhiu ch dch sai nn cho s gi sang n mi nhng v Lun S danh ting qua triu nh Ty Tng dch kinh, v c cc hc gi Pht Hc uyn thm nh: Thng Hu (Jina-mitra), Gii Gic (Surendra-bodhi) Thi-Gii (Danasila), Gic-Hu (Bodhi mitra), Ct Tng Gic (SilendraBohdi), H Khnh Gii (AnantaSika), Kim Cang Gii (Vijaya - Sila) khong 20 Lun s n Ty Tng cng vi cc v Lun S Ty Tng ni ting nh: Bo H, Php Tnh Gii, Tr Qun c hn 10 v hc tham d hi ng Vin Phin dch ca triu nh Ty Tng. Quc vng ban hnh mt chiu ch thit nh nguyn tc dch thut n hi ng phin dch. thc thi, vic trc tin l Hi ng hnh thnh b i T Vng Phn-Tng i Chiu c tn Phin Dch Danh Ngha i Tp (Mahavyutpatti) gm 9.500 thut ng Pht hc Sanskrit -Ty Tng, v son mt tp lun gii thch vic phin dch vi khong 400 thut ng Pht hc tiu biu. Sau , cc bn dch mi c ra i v cc bn dch c c tu chnh li theo theo nhng nguyn tc mi ny: Phm

14

nhng kinh no i trc cha dch xong hoc dch xong nhng khng c chun nh th u c b nh . Khi gp nhng t kh hiu hay danh t ring dch sai trong th thm nh li c php v cch hnh vn chun mc. Trng hp kh x l th vn dng phng php Nhn minh phn tch v ch thch. Trng hp khng th thuyt minh, th ty theo ng cnh thch hp m dng dch cho ph hp Tng ng. Cng trnh quc dch ny ko di n th k th 15 th hon tt v hnh thnh i Tng Kinh Ty Tng. Hu ht cc bn dch trong b i Tng Kinh ny rt khoa hc v chun mc.

(4) Cn c 108 ch ca Prajnaparamita bao gm: 5 un, 6 cn v 6 trn (i tng ca cn), 18 gii, duyn khi, 6 thn thng v 18 loi Khng (Sunyata), v.v...

(5) i Tng Ty Tng c hai tng: mt l Kanjur hay Kh-gyur, Tng ng gi Bkah-hgyur, v mt l Tanjur hay Tn-gjur, Tng ng gi l Bstan-hgyur. Kanjur cha nhng bn kinh vn ghi chp chnh li Pht thuyt c 1108 b trong hn 100 tp, cn Tanjur l mt tng s tp hp 3458 tc phm cha trong 225 tp gm nhng lun s, ch gii kinh in, v trc tc ca cc i S v Lun S.

(6) E. Obermiller, Prajnaparamita in Tibetan Buddhism. New Dheli: Paljor Publication, 1998. P. xiii. Vit Tt: PTB

(7) Edward Conze: The Large Sutra on Perfect Wisdom. California, Universit of California, 1961. Bn dch ny t bn gc ca i phm Bt nh ba la mt a 25000 tng, Asatahasrika Prajnaparamita, v Abhisamayalamkara.

(8) Theo L Trng ghi trong Ty Tng Pht Gio Nguyn Lun, th ngi Gii Thot Qun nhn thy nhng b Bt Nh ng thi c nhiu im d bit vi Hin Qun Trang Nghim Lun ca ngi T Th tc hay Di Lc. Mt m ng mng thy ngi T Th dn d i v phng Nam. Ti y

15

ngi tm thy hai vn bi tng gc ca Kinh Bt Nh m tng ng vi Hin Qun Trang Nghim Lun. Ngi khi tm xin dng b lun ny.

(9) Hu (bhava) c ba ngha chnh: 1. Hu l s c mt mt trong Ba th gii (triloka): dc gii (kmabhava), sc gii (rpabhava) v v sc gii (arpabhava); 2. Hu l yu t th mi trong mi hai nhn duyn (prattya-samutpda), pht sinh t Th (updna); 3. Trong i tha, Hu i lp vi Khng (nyat), mi trng phi i tha c cch gii thch khc nhau.

(10) E. Obermiller, Prajnaparamita in Tibetan Buddhism. New Dheli: Paljor Publication, 1998. pp. 81, 87.

(11) Ibid. Ch. IV, 55-75 (12) Chng 3 loi Nht Thit Tr. (13) Theo PTB, Murdha-abhisamya l tin trnh ca

thin v chng ng ca nhng v Thnh i Tha kim sot c nh qun chiu Tnh Khng khi qun su ton din 3 loi Nht thit tr.

(14) Lc hay Lc Ba La Mt (; s: pramit): B th (; dna), Tr gii (; la), Nhn nhc (; ksnti), Tinh tn (; vrya), Thin nh (; dhyna), v Tr hu (; praj).

(15) Theo PTB, Nirvedha ng ngha vi Darsana-marga : kin o.

(16) Su Ba La Mt a hay Lc ( / / pramit): 1. B th ba la mt a (dnapramit), 2. Gii BLM (lapramit), 3. Nhn nhc BLM (ksntipramit), 4. Tinh tn BLM (vryapramit), 5. Thin nh BLM (dhynapramit), 6. Tr Tu BLM (prajpramit). Nu k Thp (Dasa-pramit) th c thm: 7. Thin xo / Phng tin BLM (upya-kaualya-pramit), 8. Nguyn BLM (pradidhna-pramit), 9. Lc BLM (bala-pramit) v 10. Tr BLM (jna-pramit).

16

CU I LIN

A DI PHA DI PHA DI PHA DI PHTTTT

Tn Mng T bin son

A Di Pht (s: Amityus, Amitbha; t: Dpag-tu-

med, Dpag-yas, j: Amidabutsu, ) l tn gi ca mt v Pht rt quan trng trong Pht Gio i Tha, gio ch ca th gii Ty Phng Cc Lc, cn gi l A

Di a Pht (), A Nhi a Pht (), thng c gi l A Di Pht hay A Di Nh Lai, gi tt l Di . Nguyn bn Sanskrit c hai ch:

Amityus c m dch l A Di a Su (), ngha l ngi c th mng v hn hay v lng th; cn

Amitbha c m dch l A Di a B (), l ngi c nh sng v hn hay V Lng Quang; nhng c hai u c phin m l A Di . Trn thc t, nguyn ng Amitbha c dng kh ph bin.

V xut x ca danh hiu A Di Pht ny, trong A

Di Kinh () do Cu Ma La Thp (s: Kumrajva, , 344-413) dch, c cp n. V Pht ny c nh sng v lng, tui th v lng, cho nn c gi l A Di Pht. Tuy nhin, nu cn c vo

bn ting Sanskrit A Di Kinh () v Xng Tn Tnh Pht Nhip Th Kinh

(), v Pht ny c tui th v s, nh sng v bin, cho nn c gi l V Lng Th Pht v V Lng Quang Pht. Ring trong Bnh ng Gic

Kinh () c bi k ca A Di Pht, cn trong Xng Tn Tnh Pht Nhip Th Kinh, v.v., c danh hiu khc l V Lng Thanh Tnh Pht hin tr ti th gii thanh tnh tn Cc Lc.

17

Lai lch

Trong b A Di Kinh S Sao (), v t s ca Tnh Tng Trung Quc l Vn Th Chu

Hong (, 1535-1615) c nu ra mt s kinh in cp n xut x thnh Pht ca c Pht A Di nh sau:

1. Theo V Lng Th Kinh (), quyn thng, vo thi qu kh tin kip xa xa, khi

c Pht Th T Ti Vng () xut hin, c mt quc vng nghe Pht thuyt php, bn pht o tm v thng, t b ngi vua m

xut gia, c hiu l Php Tng (). V sau, T Kheo Php Tng i trc c Pht Th T Ti Vng nhip th 210 c hnh thanh tnh ca ch Pht, pht 48 i nguyn. Trong , c 3 i nguyn quan trng l:

Nu ta thnh Pht, mi phng chng sanh mt lng tin mng, mun sanh nc ta, cho n trong 10 nim; nu khng sanh c, ta s khng th nhn ngi v chnh gic; ch tr Nm Ti Nghch, hy bng chnh php. Nu ta thnh Pht, mi phng chng sanh pht b tm, tu cc cng c, mt lng pht nguyn mun sanh v nc ta; n khi mng chung, gi nh khin cho khng cng vi i chng i nhiu quanh, hin trc mt ngi , ta s khng th nhn ngi v chnh gic. Nu ta thnh Pht, mi phng chng sanh nghe danh hiu ta, chuyn ngh nh nc ta, trng cc gc cng c, mt lng hi hng, mun sanh v nc ta; nh ngi khng c toi nguyn, ta s khng th nhn ngi v chnh gic.

18

Trong s , li nguyn th 18 l cn bn nht Nu ta thnh Pht, mi phng chng sanh mt lng tin mng, mun sanh nc ta, cho n trong 10 nim; nu khng sanh c, ta s khng th nhn ngi v chnh gic; ch tr Nm Ti Nghch, hy bng chnh php. Pht nguyn xong ri, T Kheo Php Tng mt lng chuyn tm lm cho trang nghim ci Tnh . Ci Pht y cch y khong 10 vn c quc v pha

Ty, c tn l An Lc (), cn gi l Cc Lc (s: Sukhvat, ). T Kheo Php Tng nay thnh Pht, hin tr ti phng Ty. T khi T Kheo Php Tng thnh Pht cho n nay, tri qua thi gian hn 10 kip. V Pht ny chnh l A Di Pht. Cho n hin ti ngi vn ang thuyt php ti th gii Cc Lc. Ngi thng tip dn nhng ngi nim Pht vng sanh v ci Ty Phng Tnh , cho nn c gi l Tip Dn Pht. Ngi thng tip dn nhng ngi nim Pht vng sanh v ci Ty Phng Tnh , cho nn c gi l Tip Dn Pht.

2. Cn c vo Bi Hoa Kinh () cho bit rng vo thi qu kh xa xa hng h sa s ngn vn c kip trc kia, c mt th gii tn San

Lam (), kip tn l Thin Tr (). Trong nc c mt v Chuyn Lun Vng

tn V Trnh Nim (), ti ch ca Bo Tng Nh Lai () pht b tm, v nh vo nguyn m lm cho trang nghim ci Tnh . c Pht bn v nh vua th k, t y v phng Ty qu trm ngn vn c ci Pht, c th gii ca Tn m Vng Nh Lai

(), tn l An Lc. V vua ny s thnh Pht hiu l V Lng Th Nh Lai

(). Theo Bi Hoa Kinh, khi ang cn tu hnh B Tt, A Di Pht cng pht nhng

19

i nguyn ging nh trong V Lng Th Kinh nu r.

3. Theo Nht Hng Xut Sanh B Tt Kinh

(), trc v lng khng th tnh m thi gian kip, A Di Pht l Thi T ca mt v Chuyn Lun Vng, tn l Bt T

Ngh Thng Cng c (). Nm ln 16 tui, ng n tr x ca Bo Cng c Tinh T Kip Vng Nh Lai

() lng nghe o Php Bn La Ni (). Trong vng 7 vn nm, Thi T tinh tn chuyn cn tu hnh, hc tp, cha tng ng ngh, cng nh khng bao gi t lng xung ging nm. V sau Thi T gp c 90 c trm ngn na do tha cc c Pht. ng thng lng nghe, th tr, tu hnh v hc tp cc php ng ca ch Pht tuyn thuyt; t ng chn b v xa la cuc sng ti gia, xung tc xut gia lm Sa Mn. Sau khi xut gia lm Sa Mn, li trong vng 9 vn nm, ng tu hnh La Ni ny, v tt c chng sanh m phn bit ngha l, hin dng v lm cho sng t ngha l y. Trong sut mt i ca v y, ng n lc tinh tn gio ha chng sanh, khin cho 80 c na do tha cc chng sanh pht b tm, tch ly cng c, t n cnh a khng thi chuyn.

4. Theo Php Hoa Kinh (), vo thi qu kh khi c i Thng Tr Thng Pht

() cha xut gia, c 16 v vng t, tt c u xut gia lm Sa Di tui cn ang nh. Sau ny, khi i Thng Tr Thng Pht thnh Pht, thuyt xong Php Hoa Kinh, bn vo trong cn phng tnh lng, tri qua 8 vn 4 ngn kip. Lc by gi, 16 v vng t B Tt, mi ngi u ln php ta, v bn chng ln l T Kheo, T Kheo Ni, u B Tc, u B Di m phn bit, thuyt ging ngha l ca Diu Php

20

Lin Hoa Kinh. Mi ngi c 680 vn c na do tha hng h sa s cc chng sanh. Trong s 16 v B Tt ny, v th 9 thnh Pht phng Ty hiu l A Di Pht, v vng t th 16 l c Pht Thch Ca Mu Ni. Do nguyn lc ca ngi, pht sanh cc loi c hnh th thng, t v lng c kip cho n nay, thng lm vic cho Thnh Tu Trang Nghim Thanh Tnh Quc .

5. Theo i Phng ng Tng Tr Kinh

(), vo thi V Cu Dim Xng Khi Vng Nh Lai (), c T Kheo Tnh Mng () chuyn tm hnh tr 14 c b kinh in, ty theo thch ca chng sanh m thuyt php rng khp. V T Kheo y nay chnh l c Pht A Di .

6. Theo Hin Kip Kinh (), vo thi Vn Li Hng Nh Lai (), c mt v vng t tn l Tnh Phc Bo Chng m

(), tng cng dng c Nh Lai kia. V vng t y nay chnh l c Pht A Di . Cng theo kinh ny cho bit thm rng vo

thi Kim Long Quyt Quang Pht (), c mt php s tn l V Hn Lng Bo m

Hnh (), tn lc hong b kinh php. V php s lc by gi nay chnh l c Pht A Di .

7. Theo Qun Pht Tam Mui Kinh () quyn 9, vo thi Khng Vng Pht (), c 4 v T Kheo t c php mn Nim Pht Tam Mui; trong , v th 3 nay chnh l c Pht A Di .

8. Theo Huyn Tam Ma a V Lng n Php

Mn Kinh (), vo thi S T Du H Kim Quang Nh Lai

21

(), c mt quc vng tn l Thng Uy (), thng cung knh, tn trng, cng dng c Pht kia, tu tp hnh Thin nh. V quc vng y nay chnh l c Pht A Di .

Kinh in ly tn ngng A Di Pht lm ch

c 3 b kinh ca Tnh l V Lng Th Kinh (s:

Sukhvatvyha-stra, ), Qun V Lng Th Kinh () v A Di Kinh (); cho nn trn c s ca ba kinh ny Tnh Gio c thnh lp.

Theo Bt Nh Tam Mui Kinh () quyn thng, cho bit rng c Pht A Di c 32 tng tt, nh sng chiu ta khp, hng trng khng g snh bng. c bit, theo li dy trong Qun V Lng Th Kinh cho thy rng thn ca c Pht V Lng Th c trm ngn sc mu vng rc nh vng Dim Ph n (s:

jambnadasuvara, ) ca Tri D Ma (s, p: Yma, ), cao 60 vn c na do tha (s: nayuta, niyuta, ) Hng h sa s do tun (s, p: yojana, ). Gia hai lng mi ca ngi c lng mi trng uyn chuyn xoay v bn phi, tng ln nh ca lng mi c cao gp 5

ln ni Tu Di (s, p: Sumeru, ). Mt ca ngi trong trng, r rng, c b ngang rng gp 4 ln nc bin ln. Thn ngi c 84.000 tng tt, trong mi mi tng nh vy c 84.000 nh sng chiu khp mi phng th gii, thu nhip cc chng sanh nim Pht.

Ti Ty Tng, Pht A Di c xem nh hai v Pht V Lng Quang v V Lng Th; nu ai mong cu c tr tu th quy y Pht V Lng Quang, ai mong cu tui th v phc lc th quy y Pht V Lng Th.

Trong Mt Gio, Pht A Di c xem nh l Diu Quang St Tr ca i Nht Nh Lai (s: Vairocana,

), c gi l Cam L Vng (s: Amta-rja,

22

). Trong Kim Cang Gii Mn Tr La (), ngi c gi l A Di Nh Lai c thn th dng tr tu, nm trung ng vng nguyt lun pha Ty. Thn ca ngi c sc vng rng, tay bt n

Tam Ma a (s, p: samdhi, ), chng t l hr, mt hiu l Thanh Tnh Kim Cang, v hnh Tam Mui Da l hoa sen. Trong Thai Tng Gii Mn Tr La

(), ngi c gi l V Lng Th Nh Lai, nm pha Ty, trong i c 8 cnh sen. Thn ngi c sc mu vng trng hay vng rng, mt nhm li, thn nh nh t o, ngi xp bng trn ta sen bu, tay bt n nhp nh, chng t l sa, mt hiu l Thanh Tnh Kim Cang, v hnh Tam Mui Da l hoa sen va mi h n.

A Di Ng Thp B Tt Tng (, Amidagojbosatsuz)

Hay cn gi l Ng Thng Mn Tr La

(), mt trong hnh bin tng ca Tnh , l bc ha hnh ly c Pht Di lm trung tm v chung quanh c 50 v Pht, B Tt khc. Cn c vo quyn trung ca b Thn Chu Tam Bo Cm Thng Lc

() do o Tuyn (, 596-667) nh ng thu tp c ghi rng xa kia Ng Thng B Tt

() K u Ma T () x Thin Trc n th gii Cc Lc cung thnh c Pht A Di ging xung tng Pht, khin cho chng sanh no ci Ta B nguyn sanh v ci Tnh , nh c hnh tng Pht m t c nguyn lc ca mnh, nhn Pht ha kh cho. V B Tt ny tr v nc th tng Pht kia n ri, c mt c Pht v 50 v B Tt u ngi ta sen trn l cy. Ng Thng B Tt bn ly l cy y em v ra v cho lu hnh rng ri gn xa. Trong khong thi gian nin hiu Vnh Bnh (58-75) di thi Hn Minh , nhn nm mng, nh vua bn sai s sang Ty Vc cu php, thnh c Ca Dip Ma ng (s:

23

Kyapamtaga, , ?-73) sang Lc Dng (), sau chu ngoi ca Ma ng xut gia lm Sa Mn, c mang bc tng linh thing ny sang Trung Quc; tuy nhin n khng c lu truyn rng ri cho lm, v k t thi Ngy, Tn tr i gp phi nn dit php, cho nn cc kinh tng theo m b tht truyn.

Vo u thi nh Ty, Sa Mn Minh Hin () may gp c mt bc tng ny t x o Trng () ca nc Cao T (, tc Bc T), bn cho em chp v v lu hnh khp ni. ng thi, To Trng Vu

Thin (), ha s tr danh ca Bc T, l ngi v ra bc tng ny. T , cc nhn s di thi nh ng cng bt u sao chp lu truyn tng ny rt nhiu, ly n lm tng th chnh. Hn na, cc hnh bin tng ca A Di Tnh cng c lu b rt rng ri, nhng xt cho cng th hnh Ng Thng Mn Tr La ny l ti c. Trong phn A Di Quyn ca b

Gic Thin Sao () do v tng Nht Bn l Gic Thin (, Kakuzen, 1143-?) trc tc, c hnh 52 thn tng ca c Pht A Di ; tuy nhin y khng phi l truyn bn hnh Mn Tr La thi nh ng.

A Di Tam Tn (, Amidasanzon) Hay cn gi l Ty Phng Tam Thnh, tc A Di

Pht v 2 ngi hu hai bn; gia l c Pht A Di , bn tri l B Tt Quan Th m (s: Avalokitevara,

) v bn phi B Tt i Th Ch (s: Mahsthmaprpta, ). Dng thc ca Di Tam Tn ny vn pht xut t n , l di phm c bo tn trn bch ha trong ng th 9 ca thch ng A

Chin a (s: Ajant, p: Ajanta, ). Trung Hoa, tng Di Tam Tn c sm nht c khc vo nm

u (538) nin hiu Nguyn Tng () nh ng

24

Ngy. Ti Nht Bn, c bc bch ha trong Kim ng

ca Php Long T (, Hry-ji) v bc Nim Tr Pht ca Qut Phu Nhn l ni ting nht. Nhn chung, nghi tng ca ch tn u y c vo quyn 8 ca Kinh

V Lng Th () m to nn. Kinh dy rng qun tng hai bn c Pht Di c hai ta sen, B Tt Quan Th m ngi trn ta sen bn tay tri, B Tt i Th Ch ngi trn ta sen bn tay phi. Hn na, trong quyn 5 ca Bt Khng Quyn Sch Thn Bin Chn

Ngn Kinh () c dy rng tm thng xt (bi) ca B Tt Quan m th hin cho ngha di ha chng sanh, nn v ny c t bn tri; tr tu (tr) ca B Tt Th Ch c ngha l trn cu b , nn nn v ny c t bn phi. Ngoi ra, Quan Th m B Tt Tam Th Ti Thng Tm Minh Vng

Kinh () li cho rng bn tri ca Pht Di l Qun T Ti (), cn bn phi l Kim Cang Th ().

Thp Nh Quang Pht ()

Theo V Lng Th Kinh () quyn thng, c Pht A Di c xng tn 12 danh hiu

nh sau: V Lng Quang Pht (), V Bin Quang Pht (), V Ngi Quang Pht (), V i Quang Pht (), Dim Vng Quang Pht (), Thanh Tnh Quang Pht (), Hoan H Quang Pht (), Tr Hu Quang Pht (), Bt on Quang Pht (), Nan T Quang Pht (), V Xng Quang Pht

25

(), v Siu Nht Nguyt Quang Pht ().

A Di Tam Thp Tht Hiu (, Amidasanjnanag)

37 c hiu ca c Pht A Di , do Thn Loan

(, Shinran, 1173-1262), t khai sng Tnh Chn Tng (, Jdshin-sh) ca Nht Bn ly t bi K Tn A Di ca m Loan (, 476-?) cho vo trong bn Tnh Ha Tn () ca mnh. l:

(1) V Lng Quang (), (2) Chn Tht Minh,

(3) V Bin Quang (), (4) Bnh ng Gic,

(5) V Ngi Quang (), (6) Nan T Ngh, (7) V i Quang (), (8) Tt Cnh Y, (9) Quang Vng Vim (), (10) i

ng Cng,

(11) Thanh Tnh Quang (), (12) Hoan H Quang (),

(13) i An y, (14) Tr Hu

Quang (), (15) Bt on Quang (), (16) Nan T

Quang (), (17) V Xng Quang (), (18) Siu Nht

Nguyt Quang (), (19) V ng ng, (20) Qung i

Hi,

26

(21) i Tm Hi, (22) V Thng Tn,

(23) Bnh ng Lc, (24) i Tm Lc,

(25) V Xng Pht, (26) B Gi B, (27) Ging ng, (28) Thanh Tnh

i Nhip Th, (29) Bt Kh T Ngh Tn, (30) o Trng

Th, (31) Chn V Lng, (32) Thanh Tnh

Lc, (33) Bn Nguyn Cng c T, (34) Thanh

Tnh Hun, (35) Cng c Tng, (36) V Cc Tn,

v (37) Nam M Bt Kh T Ngh Quang.

Vng Sanh Tnh Thn Ch () Cn gi l Bt Nht Thit Nghip Chng Cn Bn

c Sanh Tnh La Ni

(), Vng Sanh Quyt nh Chn Ngn (). Cu thn ch ny c tm thy trong Bt Nht Thit Nghip Chng Cn Bn c Sanh Tnh Thn Ch

(, Taish No. 368) do Lu Tng Cu Na Bt La (s: Guabhadra,

) trng dch. V mt s bn c ni dung tng t vi thn ch ny nh La Ni Tp Kinh

(, Taish No. 901) do ng A a C a () dch, Cam L La Ni Ch (, Taish No. 901) do ng Tht Xoa Nan (s:

iknanda, ) dch, A Di Pht Thuyt Ch (, Taish No. 369), tht dch, Pht Thuyt V Lng Cng c La Ni Kinh

27

(, Taish No. 1317) do Tng Php Hin () dch. Nguyn m Hn ng ca thn ch ny l:

Nam m a di a b d, a tha gi a d, a a d tha, a di li b t, a di li a, tt am b t, a di li a t ca lan , a di li a, t ca lan a, gi di n, gi gi na, ch a ca l, ta b ha

(). Cn c vo b Trung Hoa Pht Gio Bch Khoa

Ton Th (, bn in t) cng nh Hn Phn-Phn Hn La Ni Dng Ng Dng C T

in (-, Nh Xut Bn Hoa V [], i Loan, 1985) ca tc gi ngi c l Robert Heineman, Vng Sanh Tnh Thn Ch c chuyn sang ting Sanskrit nh sau:

Namo amitabhaya, tathagataya, tad yatha, amrta bhave, amrta siddhambhave, amrta vikrmte, amrta vikrmta gamine, gagana kirti kare, svaha; v c dch l:

Con xin quy mng c Pht V Lng Quang, ng Nh Lai, lin thuyt ch rng, ng ch t cam l, ngi thnh tu cam l, ngi truyn ri cam l, ngi ri khp cam l, ngi tuyn dng (cam l) khp h khng, thnh tu vin mn. Nh trong Bt Nht Thit Nghip Chng Cn Bn

c Sanh Tnh Thn Ch, c Pht dy rng nu c ngi thin nam v thin n tr tng thn ch ny th ngy m thng c c Pht A Di tr trn nh

28

u ca v y ng h, khng khin cho cc iu oan gia xy ra, i hin ti c sng an n, v khi lm chung theo m c vng sanh v quc ca Ngi. V vy, cu thn ch ny thng c tng chung vi Thp Ch trong thi cng phu khuya ca Thin mn v c dng trong cc bui l cu siu.

Cam L (s: amta, p: amata, ), m dch l A Mt R a (), A Mt Lt a (), dch l Bt T (, khng cht), Bt T Dch (, cht dch bt t), Thin Tu (, ru tri), l loi thuc thn diu bt t, ru linh trn tri. Trong kinh Ph (Veda) c ni rng Ru T Ma (s, p: soma) l loi cc v thn thng hay ung, khi ung n vo c th khng gi, khng cht, v ca n ngt nh mt, cho nn gi l Cam L. Ngi ta cn ly Cam L v cho php v nhim mu ca Pht php, c th trng dng thn tm ca chng sanh.

Mt Gio gi nc qun nh ca hai b Bt Nh

Chn Ngn l Bt T Cam L (). Trong Ch Duy Ma Kinh (, Taish 38, 395) quyn 7 c on rng:

Ch Thin d chng chng danh dc tr hi trung, d bo sn ma chi, linh thnh cam l, thc chi c tin, danh bt t dc

(, cc v tri dng nhiu loi thuc hay vo trong bin, ly ni bu mi vi thuc y, khin thnh Cam L, n n vo thnh tin, gi l thuc bt t) Hay nh: Thin thc vi Cam L v d, thc chi trng th, toi hiu vi bt t thc d

(,

29

thc n ca tri c v Cam L, n vo th sng lu, y mi gi l thc n bt t).

Hn na, trong V Lng Th Kinh (, Taish 12, 271) quyn thng cng c cho bit rng:

Bt cng c thy, trm nhin doanh mn, thanh tnh hng khit, v nh Cam L

(, nc c tm th cng c vn vng lng, y , trong sch, thm tinh khit, mi v ca n nh Cam L).

Ti Giang Thin Thin T () Trn Giang (), Giang T (), Trung Quc c 2 cu i tng truyn do Hong Cn Long () ban tng l:

Cam L thng lu cng c hi, hng vn diu nh Ph Sn

(, Cam L thng chy cng c bin, my hng xa sng Ph Sn).

Trong T Ni Nht Dng Thit Yu (, Taish No. 1115) quyn 1 c bi k Ty Bt (, Ra Chn) c lin quan n Cam L nh:

D th ty bt thy, nh thin Cam L v, th d ch qu thn, tt giai hoch bo mn. n, ma hu ra tt t ha

(, ly nc ra bt ny, nh v Cam L tri, ban cho cc qu thn, tt u c no . n, ma hu ra tt t ha).

30

An Dng () Tn gi khc ca th gii Ty Phng Cc Lc; cn

gi l An Dng Quc (), An Dng Tnh (), An Dng Th Gii (), v.v. V trong th gii Cc Lc Tnh c th lm cho an tm, dng thn, nn c tn gi nh vy. Chnh Php Hoa

Kinh () quyn 9 c on rng: Sanh An Dng Quc, kin V Lng Th Pht

(, Sanh v nc An Dng, thy Pht V Lng Th). Trong Vn Th S Li Pht Nghim Tnh Kinh

() quyn thng c dy rng: Quc nghim tnh, do nh Ty phng An

Dng chi quc (, quc trang nghim trong sch, ging nh nc An Dng phng Ty). Ngoi ra, An Dng cn l vn dch khc ca An

Lc (); c hai u l tn gi khc ca th gii Cc Lc. Cho nn, v gio ch ca An Dng Quc l c

Pht A Di (s: Amitbha, ). Tc phm vit v th gii ny c An Dng Sao (, Taish, quyn 84), 7 quyn, khng r tc gi; An Dng Tp (, Anysh) ca Nht Bn, 10 quyn, do Nguyn Long

Quc (, Minamoto-no-Takakuni, 1004-1077) cng vi 10 v A X L ca Din Lch T (, Enryaku-ji) bin tp ti Bnh ng Vin (, Byd-in), vng V Tr (, Uji), v.v.

31

Trong Ty Trai Tnh Thi () quyn 2 ca Phn K S Thch () c bi th rng:

Bt hng Ta B gii thng hnh, yu lai An Dng quc trung sanh, th phi nim Pht cng phu o, an c siu phm nguyn lc thnh, hng v nhp thin ph ci nh, non phong xuy th tc cm thanh, phn minh thc c chn nh , khng nhn Ma Ni tc thu tinh

(, Chng hng Ta B ci y hnh, nn v An Dng nc trong sanh, cng phu nim Pht khng thu trit, sao c siu phm nguyn lc thnh, hng khi xng tri lng bu nh, thi cy gi m din cm n, r rng bit c chn nh , chp nhn Ma Ni lm thy tinh).

Cc Lc (s: Sukhvat, )

Nguyn ngha ting Sanskrit c ngha l ni c an lc, cho nn n thng ch cho th gii ca Pht A Di

(s: Amitbha, ), cn c gi l Cc Lc Th Gii (), Cc Lc Quc (). Trong cc kinh in Hn dch c dng mt s m dch nh Tu

Ma (), Tu Ha Ma (), v.v., v dch nh An Lc (), An Dng ().

T Cc Lc ny c c dng n trong mt s th tch c in ca Trung Quc nh Thng Th Gin Ng

Vng (, Vn Son 39) ca Mai Tha () vi l s vui sng khng c g hn ht, hoc trong

bi Ty Ph () ca Ban C () vi ngha l n tn cng nim vui sng, hay trong Thi Nam T

32

() vi ngha l nim vui sng cng cc, v.v. Cn trong Pht in th t ny c dng u tin trong

Kinh A Di () do Cu Ma La Thp (Kumrajva, , 344-413) dch. Kinh in cp n Cc Lc Th Gii l 3 b kinh ln ca Tnh , gm

V Lng Th Kinh (), Qun V Lng Th Kinh () v A Di Kinh ().

Tnh (, Jdo) Hai ch ly t cu Thanh Tnh Quc

() ca bn Hn dch V Lng Th Kinh (). Theo Th Hong Bn K () ca S K (), Thanh Tnh (, trong sch) ngha l (quc ) trong ngoi thanh tnh. Bn cnh , t ny

cn gi l Tnh St (). Ch st () trong trng hp ny l m t ca ting Sanskrit ketra, ngha l th gii vnh vin c phc c trong sch; i xng vi th gii

ny l th gii hin thc U (). Nu cho rng U l th gii ca k phm phu th Tnh l th gii

ca ch Pht (thng c gi l Pht [], Pht Quc [], Pht Gii [], Pht St []).

Tnh l x s thanh tnh tu thnh b , tc ch ni ch Pht thng c tr, gi chung l Thanh Tnh

(), Thanh Tnh Quc (), Thanh Tnh Pht St (), hay gi tt l Tnh St (), Tnh Gii (), Tnh Quc (), Tnh Vc (), Tnh Th Gii (), Tnh Diu (), Pht St (), Pht Quc (), v.v. Ch Pht chng qu Nit Bn thng ci Tnh ny gio ha chng sanh,

33

cho nn ni no ch Pht tr x th ni c gi l Tnh .

V Lng Th Kinh () quyn thng, A Sc Pht Quc Kinh () quyn thng, Phng Quang Bt Nh Kinh () quyn 19, v.v., u cho rng Tnh l th gii trang nghim thanh tnh m ch Pht tng hnh B Tt o, thnh tu th nguyn ca chng sanh v tch ly cng c trong v lng kip m kin lp nn.

Phm Pht Quc ca Duy Ma Kinh () quyn thng cho rng tm thanh tnh th quc thanh tnh, ci Ta B ny l Thng Tch Quang Tnh

(); cho nn nu tm chng sanh khng trong sch th ci ny tr thnh ci nh nhp. Ci Linh Sn

Tnh () ca Php Hoa Kinh (s: Saddharma-puarka-stra, ), Lin Hoa Tng Th Gii () ca Hoa Nghim Kinh (), Mt Nghim Tnh () ca i Tha Mt Nghim Kinh (), v.v., u ly t tng tm tnh th gii tnh lm cn bn. Hn na, trong V Lng Th

Kinh () c dy rng ngoi ci Ta B ny cn c Tnh , v c ci Tnh thnh tu trong tng lai khi s thnh Pht. Nh vy c hai ci ny l quc c hon thnh nng theo bn nguyn ca ch v B Tt v tri qua tu hnh thnh Pht, v cng l ni m chng sanh nguyn sanh v.

Trong lch s t tng Pht Gio, Tnh c

chia thnh 3 loi: Lai Th Tnh (), Tnh Pht Quc () v Thng Tch Quang (). Lai Th Tnh l ci Tnh sau khi cht, c lp ra cho i sau, tng nh bn hng ng ty nam bc nh th gii Ty Phng Cc Lc

34

() ca A Di Pht (s: Amitbha Buddha, ), ng Phng Diu H Quc () ca A Sc Pht (s: Akobhya Buddha, ), Tnh Lu Ly Th Gii phng ng ca Dc S Pht (s:

Bhaiajyaguru, ), v.v., l ni ting nht. Trn th gii Ta B ny c cc ci Tnh ca ch Pht nhng v tr nht nh ca n, cho nn gi l Mi Phng Tnh .

Nguyn lai, ci ny c ngh ra theo hng sng bi c Pht v vn pht xut t t tng ch Pht quc khc i sau. Ni tm li, c Pht ca ci hin ti khng c, nhng nu sau khi mng chung i sau c sanh v th gii khc th s c gp ch Pht.

Tn ngng vng sanh v th gii Ty Phng Cc Lc ca A Di Pht rt thnh hnh Nht Bn, t pht sanh tn ngng ngay lc lm chung c A Di

Pht n tip rc (lai nghnh []). Nhng tn ngng ny c gio l ha v t tung Tnh Nim Pht pht trin mnh, t tranh v v cc hnh Tnh Bin Tng cng nh Lai Nghnh xut hin. Tnh Pht Quc c ngha l lm trong sch quc Pht. Nguyn lai, Pht Quc (s: buddha-ketra,

) m ch tt c th gii do ch Pht thng lnh, nhng y mun ni n th gii hin thc; cho nn Tnh Pht Quc cn c ngha l Tnh ha th gii hin thc. Ni cch khc, y l ci Tnh ca hin thc. Trong kinh in i Tha c thuyt rng ch v B Tt thng n lc gio ha trong Tnh Pht Quc , v vy th gii c lp nn vi s n lc ca v B Tt lun tinh tn thc hnh Pht o trong ci hin thc chnh l Tnh Pht Quc . T , thng qua s hot ng ca hng Pht Gio i Tha trong x hi hin thc, y l ci Tnh c ngh ra u tin. Thng Tch Quang l ci Tnh tuyt i vt qua tt c hn nh, nu ni mt cch tch cc thng qua tn ngng, y l ci Tnh ngay chnh trong hin ti, by gi, y. Vi ngha , y l ci Tnh tn ti

35

ngay trong hin thc ny. Chnh Thin Thai Tr Khi

() c thuyt v th gii ny, nh trong Duy Ma Kinh Vn S () c lp ra 4 quc , t Thng Tch Quang l ci Tnh tuyt i, cu cnh cui cng, ci c Pht thn l Php Thn

(), hay cn gi l Php Tnh (). Cch gi tn Thng Tch Quang c ly t

Qun Ph Hin Kinh (), phn kt kinh ca Php Hoa Kinh (). Th gii hin thc cn c gi l th gii Ta B (s, p: sah, ), ci Thng Tch Quang vn c trong th gii Ta B, cho nn xut hin

cu Ta B tc Tch Quang (). Ba loi thuyt v Tnh va nu trn i khi c

mu thun, i lp nhau. T d nh, Lai Th Tnh l ci hn nh v tng i nht, l thuyt phng tin cho hng c cn c thp km; nhng thuyt chn tht th cho ci ny l Thng Tch Quang Tnh tuyt i vt qua khi mi gii hn ca ni ny v ni kia, sng v cht; cho nn php mn Tnh Nim Pht da trn c s ca Lai Th Tnh b ph phn khng t v s tuyt i ha chnh ci Lai Th Tnh cng c th nghim xem sao. T lp trng khng nh hin thc ca t tng Bn Gic, v.v., Thng Tch Quang rt c hoan nghnh. Tuy nhin, khi lm chung, con ngi vn c nguyn vng c vng sanh. Vi mt s tht khng th no chi t c nh vy, ngay nh Tr Khingi tng cho rng Lai Th Tnh l ci thp i chng na, vn c nim nguyn c vng sanh v ci Tnh ca Pht Di lc ng lm chung. Ti Nht Bn, cho n nay tn ngng Lai Th Tnh vn tip tc cm su gc r v bi cnh ca tn ngng ny c lin quan n tm tnh ging nh trng hp Tr Khi.

Trong bi Vn T Thp Loi Chng Sanh ca thi

ho Nguyn Du (, 1765-1820) c cu rng:

36

Nh php Pht siu sinh Tnh , phng ho quang cu kh u, khp trong t hi qun chu, no phin trt sch on th ra trong.

Nh trong Khuyn Tu Tnh Thi () ca i S Tht Hin Tnh Am (, 1686-1734) nh Thanh c cu:

Tc h thi thi du Tnh , tm u nim nim

tuyt Ta B (, di chn lun lun chi Tnh , trong tm mi nim dt Ta B).

Vng sanh () Sau khi mng chung sanh vo th gii khc; thng

thng t ny c dng thay th cho t cht. Nu ni v ngha rng, vng sanh c ngha l th sanh vo Ba Ci, Su ng cng nh Tnh ca ch Pht; nhng

sau khi thuyt Di Tnh () tr nn thnh hnh, t ny ch yu m ch th sanh v th gii Cc Lc

(s: Sukhvat, ). Vng sanh c chia lm 3 loi:

1. Cc Lc Vng Sanh (), cn c vo thuyt ca V Lng Th Kinh (), Qun V Lng Th Kinh () v A Di Kinh (); tc l xa la th gii Ta B (s, p: sah, ), i v ci Cc Lc Tnh ca c Pht A Di phng Ty, ha sanh trong hoa sen ca ci .

2. Thp Phng Vng Sanh (), cn c vo thuyt ca Thp Phng Ty Nguyn Vng

Sanh Kinh (), tc vng sanh v

37

cc ci Tnh khc ngoi th gii ca c Pht A Di .

3. u Sut Vng Sanh (), y c vo thuyt ca Di Lc Thng Sanh Kinh

() cng nh Di Lc H Sanh Kinh (); c ngha rng B Tt Di Lc (s: Maitreya, p: Metteyya, ) hin ang tr ti Ni Vin u Sut (s: Tuita, p: Tusita, ), n 16 c 7 ngn vn nm sau, Ngi s ging sanh xung ci Ta B ha chng sanh. Ngi tu php mn ny s c vng sanh v cung tri u Sut, tng lai s cng B Tt Di Lc xung th gii Ta B. Phn nhiu hnh gi

Php Tng Tng () u tu theo php mn ny.

Ngoi ra, cn c cc tn ngng vng sanh khc nh

ngi phng th c Pht Dc S (s: Bhaiajyaguru,

) th s c vng sanh v th gii Tnh Lu Ly () ca Ngi; ngi phng th B Tt Qun Th m (s: Avalokitevara, ) th c vng sanh v ci B Lc Ca (s: Potalaka, ); ngi tn phng c Pht Thch Ca (s: kya, p: Sakya, ) th c sanh v Linh Thu Sn (); ngi tn phng Hoa Nghim Kinh (s: Buddhvatasaka-nma-

mahvaipulya-stra, ) th c vng sanh v Hoa Tng Gii (); tuy nhin, cc tn ngng ny rt t, nn vn cha hnh thnh t tro.

Nh nu trn, Cc Lc Vng Sanh v u Sut Vng Sanh l hai dng t tng ch lu ca n , Trung Quc, Nht Bn, v.v. i vi Tam Lun Tng, Thin Thai Tng, Hoa Nghim Tng, Thin Tng, v.v., Cc Lc Vng Sanh l phng php t lc thnh o.

38

Ring i vi Tnh Tng, t tng ny nng vo s cu ca c gio ch Di lm con ng thnh Pht, nn c gi l Tha Lc Tn Ngng. Cn u Sut Vng Sanh l t tng thch hp i vi Php Tng Tng, c xem nh l php mn phng tin tu o.

Ti Nht Bn, trong Ty Sn Tnh Tng

() c lu hnh 2 thuyt v vng sanh l Tc Tin Vng Sanh () v ng c Vng Sanh (). Tnh Chn Tng th ch trng thuyt Ha Sanh () vng sanh v Chn Tht Bo (), v Thai Sanh () vng sanh v Phng Tin Ha (), v.v.

Mt s tc phm ca Trung Quc v t tng vng

sanh nh An Lc Tp (, 2 quyn) ca o Xc (, 562-645) nh ng, Vng Sanh Lun Ch (, cn gi l Tnh Lun Ch [], 2 quyn) ca m Loan (, 476-?) thi Bc Ngy, v.v. V pha Nht Bn, cng c kh nhiu th tch lin quan

n t tng ny nh Vng Sanh Thp Nhn (, 1 quyn) ca Vnh Qun (); Vng Sanh Yu Tp () ca Nguyn Tn (); Nht Bn Vng Sanh Cc Lc K () ca Khnh T Bo Dn (); Tc Bn Triu Vng Sanh Truyn () ca i Giang Khung Phng (); Thp Di Vng Sanh Truyn (), Hu Thp Di Vng Sanh Truyn () ca Tam Thin Vi Khang (); Tam Ngoi Vng Sanh Truyn () ca Lin Thin (); Bn

39

Triu Tn Tu Vng Sanh Truyn () ca ng Nguyn Tng Hu (); Cao D Sn Vng Sanh Truyn () ca Nh Tch (), v.v.

Thn ch tr tng c vng sanh v ci Tnh l Bt Nht Thit Nghip Chng Cn Bn c Sanh

Tnh La Ni (), cn gi l Vng Sanh Quyt nh Chn Ngn

() hay Vng Sanh Tnh Thn Ch ().

Trong Tnh Chng Tm Tp () ca Vn Lin Php S () nh Thanh c cu:

Tam Gio ng nguyn, thng Nho Thch o, cu kham nim Pht, nht tm quy mng, c Tn Nguyn Hnh, tn kh vng sanh

(, Ba Gio cng gc, c Nho Thch o, u chung Nim Pht; mt lng quy mng, Tn Nguyn Hnh, thy c vng sanh).

40

C CHT CA PHT GIO

NHT BN

Hoa Sn Tn Thng (, Hanayama Shinsh)

Thch Nguyn Tm

dch t nguyn bn Nht ng v ch thch

II. Pht Gio trin khai

4. Mc tiuthnh Pht mau chng

Vn Thnh Pht

Khng cn ni ai cng hiu rng mc ch ti hu ca

Pht Gio l thnh Pht. Trong hng vn quyn kinh

cng ch chuyn thuyt v php mn c o thnh Pht,

v xa nay hng ngn v xut gia ht lng ht d tm

cu con ng thnh Pht v tu tp rt nhiu hnh

nguyn khc nhau. Tuy nhin, vic thnh Pht ny c

ngha l s gic chng mang tnh tinh thn hay l tr

thnh Pht m vn mang nhc th hin thc ? Hay l ly

s t gic thnh Pht trong tng lai, hay thnh Pht

trong hin ti, hoc thm ch thnh Pht t kip s lu xa

n nay ? Li na, vic thnh Pht ch c mt mnh c

Thch Tn m thi chng ? Ngoi c Thch Tn ra vic

thnh Pht c c cng nhn hay khng ? Cho n ht

thy chng sanh u c th thnh Pht nh vy c

chng ? Khng gii hn trong phm vi con ngi, m ht

thy sinh vt, cng thm c cy t nc u thnh Pht

41

c chng ? iu ny ch mang tnh lun l, hay l mt

s tht c th ? Tt c nhng vn nh vy ly vn

Thnh Pht (, jbutsu) lm trung tm v tri qua nhng nm thng di ng ng, cc hc gi bn lun

v chng rt nhiu. Chnh ni y vn thnh Pht

c a vo trng tm v tr thnh mt mt ca lch s

pht trin Pht Gio Nht Bn.

n , sau khi c Thch Tn dit , vic thnh

Pht ch c gii hn mt mnh c Thch Tn m thi;

cn chnh nhng v t u t ca Ngi nh Ma Ha Ca

Dip (s: Mahkyapa, p: Mahkassapa, ),1 X Li Pht (s: riputra, p: Sriputta, ),2 A Nan (s, p: nanda, ),3 Mc Kin Lin (s: Maudgalyyana, p: Moggallna, ),4 v.v., th khng c xem nh l c th thnh Pht. Trong kinh in c ni n cc

tng ho c bit ca c Thch Tn nh Ba Mi Hai

Tng Tt,5 Mi Lc,6 Bn V y,7 Mi Tm Php

Bt Cng,8 v.v.; nhng t bn thn c Thch Tn th

ngi thnh Pht v tm, ch khng phi l thnh Pht

mang tnh nhc th. T mi ny sinh cc thuyt v

Hu D Y Nit Bn (),9 v V D Y Nit Bn (),10 ri ngi n loi nm ca cy Chin n m trng c v tch dit tui 80.

C iu sau khi Ngi dit th s sng m i vi

Ngi cng lc cng ln cao, c rt nhiu gii thch ra i,

thm ch cho n 500 cu chuyn bn sanh v cuc i

tin kip ca Ngi cng c thu dt nn, v Php Thn

Pht ca Tam Th Thng Tr i vi Thch Ca thnh

o c suy din ra. Th ri cho n t tng Nh

Lai ng Ha gi l khng gii hn trong phm vi mt

mnh c Pht Thch Ca bt u pht trin, chp nhn

ch Pht trong ba i, mi phng v lng, v i n

42

thuyt gii v ci Tnh ca v tr ph bin nh l ni

thng tr ca ch Pht. Nh vy, cho t tng gi l

Thch Tn Mt Pht pht trin n t tng ch Pht

trong mi phng v lng, thuyt ht thy chng

sanh thnh Pht xut hin, tc l i vi ch Pht

nguyn hnh c tc gic ng, chng sanh hin ti cha

gic ng hoc pht tm tinh tn tu tp th chc chn s

thnh Pht. Thuyt ht thy chng sanh tt u thnh

Pht hay ht thy chng sanh u c Pht tnh

c thuyt trong cc kinh in i Tha n ri.

Tuy nhin, thuyt chng sanh thnh Pht ny li c

nhn rng ra n phm vi c cy t nc, v thuyt gii

thch rng thnh Pht l chnh Pht y vi trng

im trong Pht tnh vn c, c bit c chn la

dng Trung Hoa v nc ta. Ri th thuyt cho rng

ht thy chng sanh trong mi phng trong tng lai

s thnh Pht tr thnh bn lai thnh Pht, c

ngha rng khng phi tt c chng sanh thnh Pht

m l tt c chng sanh l Pht, khng phi thnh

Pht ngay ni tm y m l chnh tm y l Pht, v

cui cng th ch trng Tc Thn Thnh Pht

(, sokushinjbutsu, thnh Pht ngay ni thn ny) ra i.

Ni tm li, s thnh Pht pht xut t s gic ng

thnh ng chnh gic ca c Thch Tn di cy B

Thnh Gi Da ()11 thuc n c chuyn ha vo trong cuc sng thng nht i ng

nm ngi ca ht thy phm phu chng ta.

L tng Tc Thn Thnh Pht

43

Nguyn lai th li t duy gi l Tc Thn Thnh

Pht vn l t tng pht xut t trong cc kinh in

i Tha ca n nh Php Hoa Kinh, Hoa Nghim

Kinh, Kim Cang nh Kinh, v.v.; chnh cc gio hc ca

Thin Thai, Hoa Nghim, Chn Ngn, v.v., Trung Hoa

ly t tng ny lm gio l cn bn v t chc thnh

h thng r rng. Ni chung, trong Thin Thai Tng th

thuyt v Long N Thnh Pht, Lc Tc Thnh

Pht; cn trong Hoa Nghim Tng th thuyt v Tn

Mn Thnh Pht, Nim Nim Thnh Pht; trong Chn

Ngn Tng th Tc Thn Thnh Pht v trong Thin

Tng th Tc Tm Thnh Pht. Tuy nhin, chnh v

nhng vn ny c nu ra vi tnh cch l lun,

qu trnh thnh Pht trong cc tng phi ca Pht Gio

Trung Hoa qu nhin vn bao gm c giai on B Tt

52 v, v hon ton khng th no x b i c vic tu

tp trong khong thi gian ba k trm i kip c.

Gio thuyt ny cng c truyn vo Nht, t cc

tng phi nh Thin Thai, Chn Ngn, Thin, Tnh ,

Nht Lin u ly t tng Tc Thn Thnh Pht ny

lm l tng cng cc, ch xng t tng Thnh

Pht hay chnh l Pht ngay trong cuc sng thng

ngy ca k phm phu; v t tng t gic trong l ca

Tc Thn Thnh Pht tr thnh tng yu ca mi

tng phi.

Ni tm li, t lp trng t gic cho rng t ng hin

thc ngay lp tc l Tc Thn Thnh Pht mang tnh

l c ng th, hay t hiu rng phm phu ngu c nh

vy l chnh c ca Nh Lai i bi quang nhip, gio

ngha Thnh Pht mang tnh tht tin v cng n

gin, nhm cng iu ch gic hay tn vn c

kin lp trn c s ht thy chng sanh.

44

S thc hin Tc Thn Thnh Pht

Ti Trng thi Bnh An c m ra mt chng Tc

Thn Thnh Pht Ha o Thng () trong tc phm Php Hoa T C (, Hokkeshku)12 ca ng, ni rt r v yu ch thnh Pht

mau chng ngay chnh thn ny nh vo sc h tr ca

Php Hoa Kinh, t v Long N cho n ht thy chng

sanh phm phu, m khng cn phi tri qua nhiu s kip

tu hnh g c, v cng mun cng iu ha im chnh

m Thin Thai Php Hoa Tng vt hn hn cc tng

khc.

K n Khng Hi cng vit nn Tc Thn Thnh

Pht Ngha (, Sokushinjbutsugi)13 1 quyn, ch trng rng s gia h ca Nh Lai i bi v s duy

tr tn tm chng sanh l cm ng vi nhau, Tam Mt

tng ng, v cng iu vn Tc Thn Thnh Pht

mang tnh s l trn c s mau chng hin hin ca Tam

Thn vn c. Sau ny ngi ta cho rng chnh ng

hin chng Tc Thn Thnh Pht Thanh Lng in

v lm cho cc hc ca cc tng phi khc tp trung

ni y phi kinh ngc.

Sau , T Du Sn, chnh An Nhin (, Annen)14 v Nguyn Tn (, Genshin)15 vit b Tc Thn Thnh Pht Ngha T K (), lp cc trn Danh T Tc () ca Lc Tc Thnh Pht ()16 m ch trng Tc Thn Thnh Pht. Ni chung c hai tng Thin Thai v Chn Ngn ly

vic gi l hin chng ngi v i gic trong thn ny ca

cha m hin i lm tiu ch cho tng phi ca mnh.

45

n thi Lim Thng, cho du tr thnh cc tng

ca Tn Pht Gio, nhng Nht Lin vn thuyt v Tc

Thn Thnh Pht t lp trng ca Php Hoa. o

Nguyn th cho rng y l Pht l ngn gi v ngi trong

chc lt vt qua sanh t m tu chng t lp trng gi

l Tu Chng Nht ng hay Bn Chng Diu Tu, pht

kin ra mt phn tt c trong t ng ng un. Ni tm

li, Nht Lin th cho rng ba thn Nh Lai ca bn hu

v tc c nh vy l nhc thn, v khai hin rng thn

h tin ca ta y l Nh Lai bn gic ca ba thn tc

mt vy.

o Nguyn cho rng c tc Pht tnh hn thnh

Pht v tuyn b thm rng khng lm cho Pht tnh

hin tin th khng c Pht tnh, y gi ng un l ci

thn bt hoi by gi v gic chng c rng Tnh

Diu Quc l chn s ti ca y l Pht ca ti

thng tha. Thm vo , mc du Thn Loan cng

cho rng c li ch vng sanh sang nc kia l thnh

Pht, nhng ng cng khng nh rng phm phu phin

no, gc r sanh t ti c u tc thi nhp vo trong

i Tha Chnh nh T, v ch trng rng lm cho

nim trc tn th bn nguyn tip tc vi nim sau

tc c vng sanh, ly st na tn th bn nguyn ca Di

hi hng m tr trong khng ngn tr ngy gi

c vng sanh ngay trong chc lt. Ni r ra ng cho

rng vng sanh vi thnh Pht th khng nhng ch lm

cho tng tc vi nhau, m vic tr trong Chnh nh T

vi li ch hin i c nh vy c th i n dit . Cho

nn ngi hoan h vi tn tm y th c th tr trong

tm an nh gi l sanh t tc Nit Bn, vi i tn tm

tc l Nh Lai, v ngang ng vi Nh Lai.

46

S tng tc ca t ng v Pht gic

Nh trn c cp n, Mt Gio thi Bnh An th

cao xng tnh gia ca i Nht Php Thn Nh Lai i

bi v tnh tr ca tn tm chng sanh, v thuyt v Tc

Thn Thnh Pht theo s qun st gi l nhp ng ng

nhp ca Tam Mt tng ng. Cn Nht Lin thi Lim

Thng th ch xng t tng Bn Gic Nh Lai ca

Php Hoa Bn Mn V Tc Tc Nht

() v ch trng Tc Thn Thnh Pht ca Tn Tm Xng (). Ring Thin th cao xng tnh t gic ca bn lai din mc.

Ni chung, ng no cng thuyt v Pht trong hin

thn ca ph mu s sanh, ly s t gic y m thnh

Pht. l l do hin thnh Pht Tc Pht Hnh

() m tr thnh t nhin trong t thn bn lai thnh Pht v ch t gic. Tuy nhin, trong Tnh Mn

theo Php Nhin hay Thn Loan th xut pht t ch

thm tn t thn l k phm phu sanh t ti c, m sng

ngng i nguyn nghip lc ca tha lc c Di ,

xem k phm phu c nghch l chnh c ca bn nguyn,

c th tm ra chnh bn thn mnh c trong s i Bi

Nhip H ca Nh Lai y v an tm m tr. T gic rng

phm phu ngu c y l chnh t bn thn mnh hin thc,

st na tin vo s cu ri ca tha lc tuyt i l tc c

vng sanh, v nhp vo Chnh nh T chc chn i

n dit .

y t lc v tha lc, chn ny nhp Thnh v chn

kia c sanh, tc thn thnh Pht v vng sanh thnh

Pht c s khc nhau; nhng tng no cng thuyt v s

Thnh Pht t lp trng ca Bn Gic Mn, v khng

c im i thay no trong vic lm cho tng tc gia

47

t ng hin tht vi Pht gic l tng c. Mc du c s

khc nhau gia vic gic ng t ng m thnh Pht v

vic tin rng t ng c trong Pht, nhng c hai cng vn

cng nhn vic thnh Pht ngay chnh trong thn ca cha

m sanh ra ny. c bit cc tng phi ca Thnh o

Mn lun m rt thc tin v vn Tc Thn Thnh

Pht ny cho n tt cng ca l lun Pht Gio; nhng

ni cho cng th y khng phi l b m mng trong ci

gi l thc chng thnh Pht ca tu c v hin c

ngay ci thn hin ti ny, m s tu c thnh Pht ca

ci thn h tr h cn ny nu r s Tc Thn Thnh Pht

t lp trng gia tr v ni chng thnh Pht. Nu nh t

ngha ny m ni th c th khng nh rng n khng

khc g vi Tnh Mn m thuyt v li ch ca s ni

chng thnh Pht ngay trong hin i ny. Nh vy, Pht

Gio Nht Bn, t vic cao xng v nim tin trong mt

nim, bao dung mt cch bnh ng, nn ht thy nam

n gi tr, o tc giu ngho u c Tc Thn Thnh

Pht c.

5. Mi quan h vi quc giatrn h quc gia

thc hin mt t nc ha

Pht Gio nc ta l Pht Gio c nhip th

nhm thc hin mt t nc i Ha (, Yamato),17 t chiu ch ca Suy C Thin Hong

(, Suiko Tenn). T , cha chin c lp nn v n ca nh vua v thn quyn, tng Pht th

c to ra nguyn cu cho Thin Hong c bnh

an, bt bnh, cn chng tng cng c th vi cng

mc ch nh vy. Chnh pho tng Pht Dc S do

48

Thnh c Thi T v b c mnh l Suy C Thin

Hong to dng nn v cha Thi T, Dng Minh Thin

Hong (, Ymei Tenn); v ngi Php Long T (, Hry-ji) cng do hai ngi ny lp nn an tr pho tng Pht l th d in hnh r nht v o

trung hiu. Sau , tri qua cc nin i t i Ha

(, Taika), Ni Lng (, Nara), Bnh An (, Heian), Lim Thng (, Kamakura), v.v., nhng ngi cha ln do cc v Thin Hong kin lp nn l

nhng ni ch chuyn dnh cu nguyn cho hong tht

c phn vinh, quc gia c an thi v nhn dn c

phc lc m thi.

Cuc Ci Tn i Ha (, Taika-no-kaishin)18 l cuc ci cch th hin y trn mt thc

t chnh tr tnh cn bn quc gia do Thnh c Thi T

ch th, v chnh Nam Uyn Thnh An (, Minamibuchi Seian), Cao Hng Huyn L (, Takamukuno Kuromano), Tng Mn (, Smin), v.v., nhng ngi c Thi T cho i du hc c tr lc

nh cuc cch tn ny. Sau i Thi T, con trai trng

ca ng l Sn Bi i Huynh Vng (, Yamanose-no-e) v s tn cng mnh lit ca nhm

Nhp Lc (, Iruka) m phi chn con ng x thn gi nc. Li na, T Ng Thch Xuyn L

(, Soga Ishikawamaro), ngi th n sng ca Thi T, to lp Sn in T (, Yamada-ji) cho Thin Hong, v khi lm chung ng cn li

di ngn rng: i i th th ch on hn Thin Hong

ri mi cht.

l nhng Pht Gio cng th nhn s gio

dc ni Thi T, l nhng ngi m s sch vn cn lu

danh, x b thn mng gia tc chng mt cht tic r

49

no kin thit nn mt quc gia i Ha. Hiu c

Thin Hong (, Ktoku Tenn)19 c tuyn b trong chiu d vo nm u nin hiu i Ha rng:

Trm trm ngh nn hy li tn sng chnh gio v lm

cho sng ln i o, nn cho vi 10 v s vo cung ni

v dy rng:

Phm cc cha do Thin Hong ang to dng hay

nh to dng th Trm y u tr gip cho ht thy

m lm.

Sau , Thnh V Thin Hong (, Shmu Tenn) cho thuyt ging khp ton quc Nhn Vng

Kinh () cng Kim Quang Minh Kinh (), v trong cung ni cng vy. C nh vy, kt vi Php

Hoa Kinh (), hai kinh ny to thnh s mng trn h quc gia v tr nn ph bin rng ri trn khp ton

quc.

Cc cha H Quc

n thi i ca Thnh V Thin Hong th cc vng

trn ton quc mi ni u c cho dng nhng ngi

cha gi l Kim Quang Minh T Thin Vng H Quc

Chi T () v Php Hoa Dit Ti Chi T (). Trong chiu ch sng lp Quc Phn T (, Kokubun-ji) vo nm 741 (nm th 13 nin hiu Thin Bnh []) c tuyn co rng:

50

Hin ti thc la trong nm khng c phong ph,

dch bnh honh hnh khp ni. Ly m v vn dn

trm h cu phc li cng khp.

Thin Hong cho dng khp ton quc mi ni mt

ngi Thp By Tng, ri cho sao chp hai kinh Kim

Quang Minh Ti Thng Vng Kinh () cng nh Diu Php Lin Hoa Kinh () mi th 10 b, v ngay chnh bn thn Thin Hong cng t

mnh lp th nguyn chp Kim Quang Minh Ti Thng

Vng Kinh bng ch vng v an tr mi b mi ngi

thp trn khp t nc. Mc ch y nhm lm cho

chnh php hng thnh v mi lu truyn cng vi tri

t, cho n ng h c nhun khp ci m dng v

thng trn y. Sau , trong chiu ch cho xy dng

tng T L X Na Pht ()20 vo nm th 15 nin hiu Thin Bnh cng c dy rng:

Cho du c th ni rng trong ci quc ny

trim nhun tnh thng lng, song di tri

xanh kia vn cha thm khp n php. Thnh tm m

nng vo uy linh ca Tam Bo cho cn khn cng

an thi, tu tp phc nghip vn i v mong sao tt

c c cy mun loi u ti tt.

Vic to lp ng i T (, Tdai-ji) c thnh cng l nh sc lc ca ton quc m Thin Hong

l ngi ng ra c sut, v ngi tng chnh ca cha

ny l tng th hin y phong cch ca c i T

L X Na Tuyt i Pht () trong php gii ph bin ly bi cnh t tng gi l Tam

Trng Bn Mt () da trn c s ca Phm

51

Vng Kinh (). T , khp ton quc cc Quc Phn T cng bt u c v tr l nhng ngi cha trung

tm. Vi ngha ly Quc Vng ca cc i m lm

n vit ca cha ta, nu nh cha ta hng thnh th

thin h cng hng thnh, nu cha ta suy vong th thin

h cng suy vong, chnh ng i T c kin lp

vi t cch l o trng cn bn thng v Thnh

triu, vnh h quc gia.

Nh vy, Pht Gio di thi i Ni Lng tr

thnh Pht Gio c nht th ha mt cch hon ton

vi nn chnh tr quc gia. Khng phi ch ring trng

hp ca Thnh V Thin Hong m thi, m ngay trong

cc sc chiu lin quan n s hng long ca Pht php

do ch v Thin Hong ng thi ban b, th no chng

ta cng thy c xut hin cc dng ng nh thin h

thi bnh (), vnh h quc gia (), quc gia vnh c (), quc gia bnh an (), bo an quc gia (), hong gia ly khnh (), quc nghim tnh (); hay nh tiu tr bt tng (), phong v thun thi (), ng cc thnh thc (), triu dn khoi lc (), nhn dn khng thi (), li ch l nguyn (), v.v.

Hn th na, trong cc bi minh khc trn tng hay

nhng phong th chp kinh u cng c xut hin nhng

cu nh phng v Thin Hong b h (), phng v Thnh triu hng din phc th

(), Thnh th hng vnh cnh phc v cng (), thng v quc gia h cp sanh loi (), Thnh triu vn th quc thanh bnh bch tch tn trung triu

52

nhn an lc (), vn v b quan thin h triu dn hm t ha d cc

tn trung hiu

(), v.v.

Ni tm li, tt c nhng vic lm di thi Ni

Lng nh xy cha, to thp, tc tng, chp kinh, tng

kinh, ging kinh, tng, sm hi, php hi, v.v., u

nhm trn l nguyn cu cho Thnh triu c vn tu,

di l k nguyn cho thin h triu dn c an khng

lc nghip. Pht Gio thnh hnh quc nc ta

vi mc ch l lm cho quc gia xng long v nhn

dn thanh bnh. S hng long ca vn ha v tht tin v

gii lut o c chnh l yu ch cn bn ca trn h

quc gia, v khng phi l Pht Gio trn h quc

gia vi ngha mang tnh ch thut m i sau ny ngh

ra.

S trn h quc gia ca Pht Gio thi Bnh An

Khi Hon V Thin Hong (, Kammu Tenn) di v Bnh An v lp ra chnh quyn mi th

qu nhin ng cng ly Pht Gio trn h quc gia

mi v gio ha quc dn m khng c g thay i c.

ng cho kip lp tiu quc Cn Giang (, mi, thuc Shiga-ken []) ngi Phm Thch T (, Bonshaku-ji) nh l ni trn h pha ng ca Hong mi, ri Thnh th cho xy hai cha

ng T () v Ty T () ngay hai bn ca ra vo ca La Thnh Mn () thuc i l Chu Tc (). Trong chiu ch nm 785 (nm th 4 nin hiu Din Lch []) c ghi rng:

53

Thch gio tht su xa, ngi truyn o y l nhng

bc sa mn, s an ninh ca thin h u nng vo

thn lc ca o y m thi.

V nh vua ra lnh cho tn dng khp thin h

nhng bc tng ni c hnh c. Chnh Ti Trng, Khng

Hi, v.v., l nhng nhn vt c nm trong trng hp

ny.

T , Thin Thai Tng ca Ti Trng c chnh

thc cng nhn theo sc ch ca thng ging nm 806

(nm th 25 nin hiu Din Lch []), ri th mt s kinh in i Tha mang tnh h quc nh Php Hoa

Kinh (), Kim Quang Minh Kinh (), Nhn Vng Kinh (), Th H Quc Gii Ch Kinh (), v.v., cng vi cc kinh in Chn Ngn cng mang tnh h quc nh T L Gi Na Kinh

(), Khng Tc Vng Kinh (), Bt Khng Quyn Sch Kinh (), Pht nh Kinh (), v.v., c chn vi mc ch nhm trn h quc gia v bo v Hong thnh.

T lp trng cho rng quc bo l g ? Bo l o

tm, ngi c o tm th c gi l quc bo, Ti

Trng lp nn quy ch tu rng trong ni sut 12 nm

trng v n lc dng thnh nhng nhn vt c tnh

quc bo tht s, c th gip ch cho t nc. Khi

u trong Sn Gia Hc Sanh Thc (, Sangegakushshiki) cho n Hin Gii Lun (, Genkairon), Th H Quc Gii Chng (, Shugokokukaish), v.v., ta u thy trc sau nh mt

y ry nhng cu nh th h quc gia, h quc li

dn, quc gia vnh c, quc gia an ninh, v.v. S

an bnh ca t nc chng ta l da trn o nim ca

54

quc dn; v Ti Trng tin chc rng vic dng thnh

o nim y c trong s dng thnh mt ngi hay

nhiu v B Tt tng mang tnh quc bo tht s.

Trng hp Khng Hi th sau khi t Trung Hoa tr

v nc, ng ly cc kinh in ca Chn Ngn nh

Nhn Vng Kinh (), Th H Quc Gii Ch Kinh (), i Khng Tc Minh Vng Kinh () m thc hnh php tu trn h quc gia gi l dit tr by nn, iu ha t thi, h quc gi

nh, an mnh an ngi. V sau, c khi th ng tin hnh

cu o cho Thin Hong hay Hong Hu hoc Hong

Thi T khi ng th bt an, hay c lc th tu php gi l

dt tr tai ha, tng trng li ch khi nhn dn b dch

bnh honh hnh; hoc lm l qun nh x li Pht khi

tri hn hn, v chnh ng tu tr Mt Php trong Thnh

V Kinh () hay Nhn Vng Kinh (), ri n cui i th thnh lp Chn Ngn Vin trong cung

ni hng dn cho nh vua tu tp. Ngay sut c cuc

i ca Khng Hi u ly php cu o ca Chn Ngn

Mt Gio m tu tp v thc hnh php tu trn h quc gia

mt cch trit , n ni tri qua bn i Thin Hong

l Bnh Thnh (, Heizei), Tha Nga (, Saga), Thun Ha (, Junna) v Nhn Minh (, Nimmy) u cn truyn tng rng ng v quc gia m lp n

tu php 51 ln, lm cho gi ngng, lm cho ma , s

ln linh nghim u c. Do , Khng Hi c ban

tng vng Cao D Sn (, Kyasan) hoang s v ly ni y lm o trng tu Thin vi mc ch l trn

v quc gia, di v cc v tu hnh. K n khi c ban

tng ng T (, T-ji), ng cng ly mc ch nh trn m i tn cha l Gio Vng H Quc T

(), v i vi ngi Cao Hng Sn T

55

() th ng cng t tn l Thn H Quc T Chn Ngn T () vi mc ch lm o trng tu hnh php mn Tam Mt mun i v quc

gia. n cui i, trong vn th tu ln Thin Hong

xin gii b chc i Tng v b cc bu c tnh,

Khng Hi c ghi rng:

Sa Mn Khng Hi tm gi n ma mc, nay kit

lc bo n quc gia my tu nguyt, thng

nguyn em ht sc mui mng m p li c t

bin c. i i nguyn lm php thnh ca b h,

kip kip nguyn lm php tng cho b h.

V ng nguyn tn trung vi Hong Thng tri

qua i i kip kip. Sau khi ng nhp dit, Thun Ha

Thin Hong (, Junna Tenn)21 c bit ban cho ng bc iu th c ghi rng:

Nc ta nng vo s h tr ca ngi, ng thc

vt u ta vo s nhip nim ca ngi.

Vic Khng Hi th nhn s ngoi h c bit ca

Tha Nga Thin Hong (, Saga Tenn) th ai ai cng bit r, nhng trng hp Ti Trng li cng c

v Thin Hong ny gip v cho thit lp i Tha

gii n. Vo nm 818 (nm th 9 nin hiu Hong Nhn

[]), khi dch bnh ang lu hnh khp ni, Thin Hong t mn tnh tu chp Bt Nh Tm Kinh xua

tan ni u lo ca nhn dn. l tm gng in hnh

u tin, ri k n cc i Thin Hong nh Hu Tha

Nga (, Gosaga),22 Phc Kin (, Fushimi),23

56

Hu Thn Thng (, Gomurakami),24 Hu Hoa Vin (, Gohanazono),25 Hu B Nguyn (, Gokashiwabara),26 Hu Ni Lng (, Gonara)27 cng thng tnh tu m chp Tm Kinh trong khi dch

bnh lu hnh khp thin h.

Pht Gio Bnh An do Ti Trng v Khng Hi khai

sng tr nn cng lc cng hng thnh rc r nh s

tn phng v bo h ca cc v Thin Hong trong nhng

i v sau ny. Cc t ca Ti Trng t Ngha Chn

(, Gishin),28 Quang nh (, Kj),29 Vin Nhn (, Ennin),30 tr xung cho n i chu nh Vin Trn (, Enchin),31 Lng Nguyn (, Rygen),32 Tm Thin (, Jinzen),33 Trung Tm (, Chjin),34 v.v., v nhng t ca Khng Hi t Tht Hu (, Jitsue),35 Chn Nh (, Shinga),36 tr xung cho n i chu nh Nguyn Nhn (, Gennin),37 ch Tn (, Yakushin),38 Thnh Bo (, Shb),39 Khoan Triu (, Kanch),40 Nhn Hi (, Ningai),41 v.v., cc cnh l ny n sum s; h u hnh php trn h

quc gia da trn b php ca Chn Ngn, khi u c

tin hnh trong cung ni ri lan rng ra cc ngi cha

ln m khng h dt tuyt.

Vng php v Pht php ca Vinh Ty

Khc vi Pht Gio Ni Lng v Bnh An v

phng php, Pht Gio Lim Thng hng long da

trn bi cnh ca t tng gi l i Tha Tng ng

a (), n lc thnh t mc ch trn h quc gia ca mnh. Ni chung, v thi i i thay cho

nn h th ca tng lp qu tc xa nay phi nhng

bc trc tht lc ca tng lp v s nng thn; v th

57

Pht Gio cng phi chuyn hng t php cu o ca

Chn Ngn by lu sang Pht Gio ca trn h quc gia

mang tnh qu tc. Cho nn Thin nh phi nng theo

tht tin ca gii lut, hay nng theo Pht lc hoc tn

ngng ca php lc, l nhng vn m mt Pht Gio

trn h quc gia ca thi i phi i u, da trn c s

ca hnh v tn ca s t gic t dn chng.

Vinh Ty (, Eisai), v t s khai sng Lm T Tng nc ta, vit ring mt chng Trn H Quc

Gia Mn () trong b Hng Thin H Quc Lun (, Gzengokokuron)42 ca mnh. ng dy rng:

Nh trong Nhn Vng Kinh c on vn rng Pht

v Bt Nh c trong cc v Tiu Quc Vng ca i

hin ti v v lai, y chnh l b bo h quc. Bt Nh

y chnh l Thin Tng, ngha l nu trong nc c

ngi tr gii, tc ch Thin s th h nc , v.v.

Trong t biu ca Tr Chng i S43 c ghi rng

ngy T Gic i S44 ang cn bn nh ng

pht nguyn rng: Ta vt qua sng bin xanh xa

xi m n y cu bch php; gi nh c tr v

bn triu th ta s kin lp Thin Vin, vy ngi

cng ch chuyn h tr quc gia, nhm v li ch

cho chng sanh, v.v. K ngu ny nu mun hong

truyn th phi theo hnh ca cc bc Thnh m lp

nn Trn H Quc Gia Mn ny vy.

T tng hng Thin ca Vinh Ty l ch trng vi

ngha h tr quc gia, lm li ch cho chng sanh.

Gii v s thi Lim Thng li thch gio phong mang

tnh thc cht vi s gin d ca Thin; cn Trung

58

Quc th do v gp phi lc giao thi gia hai triu Tng

v Nguyn, nn cng c mt s cc v Thin tng chy

trn sang nc ta. Cho nn Tng Qun Bc iu Thi

Li (, Hj Tokiyori)45 khi ln chp quyn tng n tham Thin vi Lan Kh o Long (, Ranke Dry)46 v Ngt Am Ph Ninh (, Gotsuan Funei),47 cn Thi Tng (, Tokimune)48 th theo hu o Long, i Hu Chnh Nim (, Daiky Shnen)49 v Pht Quang T Nguyn (, Bukk Sogen),50 nh m c th ph gii c quc

nn khi i qun Mng C tin cng vo.

Ging nh cc v s thi Lim Thng tham cu

Thin mn, kinh Thin cng dn dn c thc

hnh rng ri. Trng hp Quy Sn Thin Hong

(, Kameyama Tenn)51 th t tay mnh vit 37 l th ch quc hng phc trn giy mu xanh bic m

vng em np vo C Khi Cung () cu nguyn cho qun Mng C hng phc. Bn cnh , trong t

Vn Sc Nguyn () kin lp Nam Thin T (, Nanzen-ji),52 nh vua c ghi rng:

Con chu ta phi bit cch suy ngh ca ta, nu nh

cha ny phn vinh th bin cng mi bn lu, l

ngc lun ti tt; cn nu khng hiu c cch suy

ngh ca ta th tr li theo gt ph vong, ...

Ni tm li, iu ny c ngha rng tht tin ca

chnh php l t trn nn tng s phn vinh ca quc

gia v Hong tht. Li na, Hoa Vin Thin Hong

(, Hanazono Tenn)53 cng c ban sc ch kin lp i c T (, Daitoku-ji)54 cng nh Diu Tm T (, Myshin-ji),55 v trong nht k ngy 26

59

thng 6 nm 1323 (nm th 3 nin hiu Nguyn Hanh

[]), nh vua c ghi rng:

Phm i vi thin cn th ch lm cho nhn dn lo

ngh, y chnh l vic lm ti thng; o l ca

Pht Gio th ch nn tm cu bn ngoi; tr quc

dng dn y chnh s sm hi ca ngi c s ti

gia, nu khng nh vy liu c th lm Pht s c

chng ?

Ngoi php vua m ring lm Pht s, y chnh l

thi xu ca thi cn i ny. Vi ta y trong khi

khng tm cu Pht php ngoi tm t gc, th dt

khot khng nn ch kinh nh .

Nu cho l Pht php ngoi tm m khng tu hnh

th liu n lc no Pht tnh mi hin hin y ?

Khng m m vi phi tri pha trc, c vy mi

chng thin chp bn no; nh trong Php Hoa c

ni 'tr th ng ngn giai thun Pht php', cc bc

vng gi phi nn hiu ny.

Nh vy mi quan h gia php i v Pht o c

ngha vn ton.

Tn ngng Tnh v hin th

Tn ngng v vng sanh Tnh nc ta sm

xut hin trong cung ni t thi i Ni Lng. chnh

l tri qua 40 nm ca thi Bnh An, ri thng qua v

Quan Bch (, Kampaku)56 l ng Nguyn Kim Tht (, Fujiwara Kanezane),57 php mn Nim Pht ca Php Nhin Thng Nhn (, Hnen

60

Shnin) c truyn b rng ri n trong cung ni v

cc v n quan. Chnh v l , Php Nhin dy rng:

Ngi thm tn vo bn nguyn ca Di , nim

Pht cu vng sanh th trc tin c Di Pht ri

n mi phng ch Pht, B Tt, Quan m, Th

Ch cng nh v s B Tt s nhiu quanh v thng

bn ngi ny nh bng vi hnh khng k ngy

m, khi i ng nm ngi, v xua tan i cc c qu

c thn m thng gy ra nhng no hi tai ng;

hin i v y khng lo u v nhng tai ha v sng an

n; n khi mng chung th s c tip rc v th

gii Cc Lc

Li na, trong php 'by nn tiu dit' ca Truyn

Php i S cng c thy thc hnh nim Pht; nu

vy th trong t lng nguyn cu ca ch v qun

vng th nim Pht l vic lm cao qu lm thay.

Phm vi hnh nguyn ng h ca mi phng ch

Pht v ch Thin trong ba ci, vic lm ca qu v

qun vng cho i ny v mai sau th khng g hn

l nim Pht.

Vi mc ch nhm khuyn dy nim Pht v phc

lc ca hai i hin ti v tng lai. Nh vy Pht Gio

trn h quc gia da trn vic c tng cc kinh in h

quc v thc hnh chn ngn b php, chuyn i

thnh Pht Gio nhm mc ch gii thot vnh vin cc

phin no tim n trong tm t ca ht thy quc dn

nam n giu ngho.

Pht Gio lp chnh quc gia

61

Li na, Nht Lin cng c lp ba iu th nguyn ln

l tr thnh ct tr ca Nht Bn ta, tr thnh con mt

ca Nht Bn ta, tr thnh con thuyn ln ca Nht Bn

ta, v tuyn b rng:

Phi lp nc ny c Bn Tn ca 'mt ci Dim

Ph 58 s mt', trong khi nc Nguyt Th59 v

Chn n60 hin ti vn cha c c Bn Tn ny

Nc Nht Bn m c hay khng u ty thuc vo

Nht Lin ny. Linh Sn xa nay y chnh Ta B61 th

gii, trong y cng c Nht Bn

Nc Nht Bn ta u vit hn nc Nguyt Th v

nh Hn trong mt ci Dim Ph ny, v cn hn

hn c tm vn nc khc na. Pht php tt phi

pht xut t vng ng Nht Bn ny.

Ri chnh ng tn lc thuyt ging v Pht php

gi l kt hp vi Pht v vua, lp cc trn quc

Nht Bn chng ta, v tuyn xng v Pht Gio ca

trn h quc gia cng nh lp chnh an quc.

Pht Gio h tr quc gia v quc dn

Tri ngc vi iu ny, o Nguyn ca To ng

Tng tm cch lnh xa khi quyn th quc gia, v cc

lc thc hnh Pht Gio xut gia da trn c s ng o

ca mi ngi. y chnh l Pht Gio mi m ra i t

s ph phn nghim khc i vi Pht Gio ca trn h

quc gia mang tnh cu o v Pht Gio a tc ch

chuyn cnh tranh v danh li v s linh nghim m thi.

62

Nhng v tng ch chuyn tm cu danh li v mong mi

c n thng ca triu nh th nhiu, cn nhng v

tng c o tm th rt him hoi. H ch chuyn i

lun vi ci hay d ca gio php, hay ch c nim

Pht ln ting bng ming v tng kinh tht v ch ging

nh con nhi ngoi ng rung ma xun ku inh i

m ngy m gii Pht Gio ng thi ang thc hnh.

T , c khi h t khp mnh cho nc ta l nc nh

bin a, cn Trung Quc l nc i Tng. Th

nhng chn l tt c chng sanh u thnh Pht, cn

vic to tng, dng thp, c tng, chp kinh, ht thy

nhng vic lm mang tnh cu o th tht ra vn cn xa

vi vi duyn thnh Pht. Pht php l Pht php v

Pht php, l nhm hin dng ci gi tr chn tht

ca n.

Ni tm li, vn sanh t l vn i s c nu

ra vi tt c chn din mc ca n, v y chnh l im

cng thng gia trng hp ca Php Nhin v Thn

Loan. T , hnh thc biu hin ni dung ca trn h

quc gia nu nhn bn ngoi th nh n tng bng dng,

nhng tht ra l khai hin ci Pht tnh ca c tnh vn

y , v tin tng rng vic nui dng cc v tng

chn tht cho trn vn cng nhm bo p bn n nng

m thi. Vic Php Nhin hay Thn Loan tm gi

trong s cu ri ca bn nguyn v sng trn i nim

Pht, l mt th d in hnh trong vic bo p thm n

ca Hong gia vi t cch l mt ngi dn ang dn

thn trn con ng ln chn tht. Cc v ny mc du

bn ngoi nh khng th hin tinh thn trn h quc gia,

nhng trn thc t th li khc, h kin lp mt Pht

Gio h tr quc gia cng nh quc dn vi ngha ng

n ca n.

63

Pht Gio ca quc dn Nht Bn

n thi Minh Tr Duy Tn, mi quan h thn thit

trong qu kh gia quc gia v Pht Gio m tri qua

mt ngn my trm nm tr nn b phn ly dn dn v

mt chnh tr. Ri th cng thm do nh hng ca nn

vn ha mi m ngoi lai ca u M di nhp vo, Pht

Gio khng cn gi c mi quan h vi quc gia

cng nh quc dn ging nh ngy xa.

Tuy nhin, theo nh chiu ch ca Suy C Thin

Hong (, Suiko Tenn) th Pht Gio ca nc ta k t khi c nhip th tri qua 1350 nm, chnh

trong khong thi gian y, Pht Gio c tn sng

nh l Pht Gio thng xuyn h tr quc gia. Di thi

i Phi iu, hay di thi i Ni Lng, hoc di

thi i m sau khi Hon V Thin Hong (, Kammu Tenn) di v Bnh An, hoc di thi i

Vin Chnh (, Insei)62 thi hnh chnh tr cc Vin, hoc n thi i Lim Thng cng nh Tht inh

(, Muromachi)63 m cc v s thay th nm chnh quyn, hay cui cng t thi i Giang H (, Edo)64 cho n hin i nh ngy nay, tuy rng Pht Gio cng

c vi s khc nhau gia nhng nghi thc i ng vi

mi thi i, nhng vn khng ngoi mc ch l thng

nguyn cu cho Hong tht c an khang, phn vinh, v

cho quc dn c thm nhiu khnh phc. Nh vy ta

c th khng nh rng trn lp trng mang tnh tht

tin nhm n lc ng h quc gia th thy chung Pht

Gio vn khng c g thay i.

Ni tm li, chnh v lch i cc v Thin Hong

nhip th Pht Gio ngh n vic ng h quc gia v

64

quc dn, nn ch v t khai sn v sng lp ra cc tng

phi ca Pht Gio Nht Bn ng nhin khng bao

gi qun c thm n ca Hong tht v quc gia. H

sng lp nn Pht Gio Nht Bn vi t cch l mt

ngi dn ca t nc, ri t truyn o mt cch

rng ri trong qun chng nhn dn vi nim tin xc thc

ca chnh h. Khi u vi Ti Trng, Khng Hi, Php

Nhin, Vinh Ty, Thn Loan, o Nguyn, Nht Lin,

Tr Chn v cc v cao t khc, i a s nhng v cao

tng ca nc ta ly vic trn h quc gia mang tnh

tinh thn lm yu ch, v n lc gio ha quc dn vi

lp trng ca mi ngi.

Chnh v l , Pht Gio Nht Bn chng ta, trn t

bui ban s nhip th Pht Gio, di cho n thi i

kinh qua 1400 nm, vn thng ly vic trn h quc gia

lm du n tuyn truyn, ly s an thi ca quc gia v

hnh phc ca quc dn lm yu ch, hong truyn theo

tng ch ca mi tng phi. Hoc ging kinh h quc,

hay lm cho pht trin lut h quc, hoc lm cho hng

thnh Thin h quc, hay chnh php h quc, v.v., ch

nhm mc ch ca chng tuy khc nhau ty theo thi

gian hay nhn vt; ri th hoc lm cha dng thp, hay

nim tng cu o, cho n xng danh xng , v.v.,

ch s dng ca chng cho du khng ging nhau ty

theo tng phi hay thi c, nhng tinh thn cn bn

chung nht vn nhm th h nc ta, dy d cho nhn

dn ta v pht trin hng thng, vn khng h thay

i.

Lp cc trn tnh vnh vin ca thi gian qun st

thm su th gii cng con ngi, t lp trng tuyt i

m t duy v s hin hu ca quc gia Nht Bn, ta c

th khng nh rng chnh Pht Gio ban pht cho

65

quc dn ta mt mn qu v gi. Ch v t s ca cc

tng phi Pht Gio Nht Bn theo mi thi i u c

ban tng cho danh hiu i S hay Quc S, c sng

ngng nh l bc m phm mun i ca quc dn, v

chnh h cng vit nn cu chuyn v mi quan h

thm su gia Pht Gio v quc gia.

Ch thch: 1. Ma Ha Ca Dip (s: Mahkyapa, p:

Mahkassapa, ): m dch l Ma Ha Ca Dip Ba (), dch l i m Quang (), i Ca Dip (), Ca Dip (), m Quang Tn Gi (). Ca Dip l h ca B La Mn, v nhng ngi thuc dng h Ca Dip ny xut gia lm t Pht rt ng. phn bit vi ba anh em Ca Dip (u Lu Tn Loa, Na v Gi Da Ca

Dip), ng Ca Dip (, tc ng N Ca Dip), ngi ta gi ng l Ma Ha Ca Dip. ng l mt trong 10 v t ln ca c Pht, chuyn tu hnh u rt nghim khc, nn c gi l u Nht. ng xut thn dng di B la mn nc Ma Kit (s, p: Magadha,

), tn l Tt Ba La (p: Pippali, ). Tng truyn rng cha m ng cu nguyn thn cy Tt Ba La v h sanh ra ng. Mc du ng l con ca mt nh i ph ng thi, nhng ngay t th nh ng chn ght cuc i, b i xut gia, gp lc Pht ra i, quy y theo Pht Gio v tr thnh t ca Pht, thng mang o th s. Vi hnh thc bn ngoi c v ngho tng nh vy, ng tng b chng t kheo khinh mit, nhng c Th Tn th li nhng na ta cho Ca Dip ngi v tn dng s v i ca ng. Theo truyn thuyt ca Thin Tng, khi

66

c Th Tn thuyt php cho i chng trn Linh Thu Sn (s: Gdhraka, p: Gijjhaka,

), ngi a cnh hoa Kim B La ra trc mt i chng, nhng chng ai hiu c ngha y, ch c mt mnh Ca Dip lnh hi c nn mm ci. c Pht bn truyn trao chnh php nhn tng, diu tm ca Nit Bn cho Ca Dip, v t ng c xem nh l v t ph php th nht ca Ty Thin (n ). iu ny thng

c gi l Nim Hoa Vi Tiu (), Nim Hoa Thun Mc (), Ph Nhan Vi Tiu (), Th Tn Nim Hoa (), Ca Dip Vi Tiu (), v.v. Khi c Pht nhp dit, ng l v trng lo s mt trong s t ca ngi, nn ng tin hnh l tr t di thn ca Pht. Khi tang l xong, ng tp trung 500 v t A La Hn li, tin hnh cuc kt tp kinh in ln u tin ti Thnh Vng

X (s: Rjagha; p: Rjagaha, ). Sau ng truyn php li cho A Nan (s, p: nanda,

), t mnh lui v n c ti K Tc Sn (), nhp nh ch n khi Di Lc ra i, v tng truyn mi cho n nay ng vn cha nhp dit.

2. X Li Pht (s: riputra, p: Sriputta,

): m dch l X Li Pht a La (), X Li Pht La (), X Li Pht a (), X Li Vit (), dch l Thu L T (), gi tt l Thu T (), hay cn gi l X Li T, mt trong mi v i t ca c Pht, c gi l tr tu nht, cng vi v thn thng nht Mc Kin Lin c hai c xem nh l song

67

t ca c Pht. Ngi sanh ra trong mt gia nh thuc dng h B La Mn x Ma Kit (s, p:

Magadha, ), cha l Sa (s: Tisya, ), m l X Li (s: ri, ), ngi rt thng minh v ni ting. T tn ca m ngi c tn l X Li T. Lc nh ngi ly theo tn cha

l u Ba Sa (s: Upatiya, ). Ngay t hi cn nh, ngi sm thng hiu cc hc vn ca B La Mn nhng vn khng thy hi lng, nn cng vi ngi bn Mc Kin Lin theo lm t ca mt lc s ngoi o v trong s 1000 ngi t y, Ngi tr thnh t gii nht. Thnh thong ngi c tip xc vi M

Thng () cho nn ngi b v thy ngoi o ny i ri cng vi Mc Kin Lin (s: Mahmaudgalyyana, p: Mahmoggallna,

) qui y theo Pht Gio. Cui cng ngi c khai ng, c c s tin tng v tn knh rt ln trong gio on ca c Pht, v ngi cng c xem nh l ngi k tha cho c Pht nhng Ngi nhp dit trc thy ca mnh.

3. A Nan (s, p: nanda, ): t gi tt ca m dch A Nan (), dch l Khnh H (), V Nhim (), con trai ca vng tc S Cam L Phn (s: Amtodana, , cn gi l Bch Phn Vng []) thuc dng h Thch Ca (s: kya, p: Sakya, ), anh em vi B t a (s, p: Devadatta, ). Sau khi thnh o, ln u tin c th tn tr v thnh Ca T La V (s: Kapilavastu, p:

Kapilavatthu, ), khi Ngi tr ti Vn Xoi (s: mrapli-vana, p: Ambapli-vana,

68

, tc Am B Ba Li Vin), Tn gi A Nan cng vi cc vng t thuc dng h Thch Ca v ngi th ht tc u Ba Ly (s, p:

Upli, ) xin xut gia theo Pht. T tr i, Tn gi thng hu h bn c Thch Tn, phn nhiu nghe c nhng li dy ca Ngi, nn c xng tng l a Vn Nht

(, nghe nhiu s mt). Khi dng mu ca Pht l b Ma Ha Ba X Ba (s: Mahprajpat Gautam, s: Mahpajpat

Gotam, ) cu xin xut gia nhng khng c php, chnh Tn gi ch thn xin Pht v sau khi c php th Tn gi l ngi tn lc sng lp gio on T Kheo Ni u tin. Vo thng th 2 sau khi Pht dit , khi cuc kt tp ln u tin c tin hnh ti Hang

Tht Dip (s: Sapta-para-guh, ) ngoi Thnh Vng X (s: Rjagha, p: Rjagaha,

), Tn gi cng tham d vi 499 v t ca c Pht chng qu A La Hn. Khi c Pht dit , tng lai ca gio on c ph thc li cho Ma Ha Ca Dip (s: Mahkyapa, p:

Mahkassapa, ), cho nn A Nan c Ca Dip truyn trao gio php cho v tr thnh v t th 2 ca Thin Tng Ty Thin. Theo cc ti liu nh Cu Bt Dim Khu Ng Qu La

Ni Kinh (, Taish 1313), Cu Din Nhin Ng Qu La Ni Thn

Ch Kinh (, Taish 1314), Du Gi Tp Yu Cu A Nan La Ni Dim Khu Nghi Qu Kinh

(, Taish 1318), Du Gi Tp Yu Dim Khu Th Thc Khi Gio A Nan Duyn Do

69

(, Taish 1319), c dn v ngun gc cng th thc ng qu, m linh c hn. Cu chuyn k rng c mt m n trong khi ang hnh Thin nh qun chiu nhng li dy ca c Pht, vo canh ba tn gi A Nan cht nhn thy mt con qu i tht hung tn tn l Dim Khu (s: Ulk-mukha,

) c thn hnh gy m, ming rc chy la v c hng ca n nh nh cy kim. Con qu y n trc mt tn gi tha rng ba ngy sau mng ca tn gi s ht v sanh vo th gii ng qu (ma i). Nghe vy, tn gi A Nan v cng ngc nhin v ly lm s hi, bn hi con qu kia xem c cch no thot khi tai ha y khng. Con qu tr li rng: Vo sng ngy mai nu tn gi c th cng dng thc n v nc ung cho trm ngn c chng ng qu nhiu nh ct sng Hng, cho v s o s B La Mn, cho ch thin v cc v thn cai qun vic lm ca con ngi, cho qu c cc vong linh, dng ci hc

ca nc Ma Kit (s, p: Magadha, ) cng dng cho h 49 hc thc n v nc ung, v v h m cng dng cho Tam Bo, nh vy tn gi s c tng thm tui th, cng lc s lm cho chng ti thot khi cnh kh au ca ng qu v sanh ln ci tri. Trn c s ca ngun gc ny, nghi l cng th thc cho m linh c hn ng qu ra i cho n ngy nay.

4. Mc Kin Lin (s: Mahmaudgalyyana; p:

Mahmoggallna, ): gi tt l Mc Lin (), mt trong 10 v i t ca c Pht, sinh ra trong mt gia nh B La Mn ngoi Thnh Vng X (s: Rjagha; p: Rjagaha,

) thuc nc Ma Kit (s, p: Magadha, ). ng rt thm giao vi X Li Pht (s: riputra, p: Sriputta, ), ngi con ca

70

dng h B La Mn lng bn cnh. Ban u, c hai u theo lm t ca mt trong 6 v thy

ngoi o l San X D (s: Sajaya, ), nhng sau nhn nghe c li thuyt php ca c Pht Thnh Vng X, h quy y theo Pht v Mc Kin Lin tr thnh v t thn thng nht. Tng truyn chnh ng cng dng cho chng tng vo ngy T T cu m mnh ang b a lc vo ng ng qu v hnh thnh nn l hi Vu Lan Bn.

5. Ba Mi Hai Tng (s: dvatrian-mahpurisa-lakani, p: dvattisa-

mahpurisa-lakkhani, ): 32 loi hnh tng v dung mo rt th thng ca v Chuyn Lun Thnh Vng cng nh Pht, cn gi l 32 tng ca mt bc i nhn, 32 tng ca bc i trng phu, 32 tng ca bc i s. Theo truyn thuyt ca n ngy xa, ngi no c y cc tng ho nh th ny s tr thnh Chuyn Lun Vng thng tr thin h; nu ngi y xut gia th s khai ng v thng chnh gic. V th t tn gi cc tng c nhiu thuyt khc nhau, nay y c theo quyn 4 ca i

Tr Lun (), 32 tng gm: (1) ng an tr di chn (s: su-pratihita-pda,

): c ngha rng lng bn chn ca Pht bng phng, mm mi, ng tr vng chc trn mt t. Khi c Pht cn ang hnh o B Tt, tu su ba la mt nn cm c tng mu nh vy. Tng ny dn n cng c c li ch.

(2) Di bn chn c hai bnh xe (): hay cn gi l tng nghn bnh xe, tng ny c th hng phc c on ch, c ma, th hin cng c chiu ph v minh v ngu si. Khi ni chn c ngha l c tay chn, nn gi l tng tay chn c vng trn (s: cakrkita-hasta-pda-

tala). (3) Ngn tay di (s: drghguli, ):

71

tc c hai tay chn u thon nh, di v thng, chnh l do nh cung knh l bi cc v s trng, ph tr tm kiu cng ng mn nn cm c tng tt nh vy. N th hin tui th lu di, c cng c khin cho chng sanh vui thch quy y theo. (4) Gt chn rng v bng phng (s:

yata-pda-pri, ): hay cn gi l tng gt chn trn y, gt chn di. Nh c gi gii, nghe php, sing nng tu tp m c c tng ny. N th hin cng c ha v lm li ch cho ht thy chng sanh cho n i tng lai. (5) Ngn tay ngn chn c mng li

(s: jlvanaddha-hasta-pda, ): hay cn gi l tng ca vua chim nhn gia cc ngn tay, ngha l gia mi ngn tay v chn u c lp mng li giao nhau hnh hoa vn, ging nh vua loi chim nhn khi dang mng vut ra lin hin tng ny. Nh c tu t nhip php m c c tng nh vy. N c hin ra hay mt i mt cch t do t ti, th hin cng c xa la phin no, nghip c, t n b v vi bn kia. (6) Tay chn mm mi (s: mdu-tarua-hasta-

pda-tala, ): ngha l tay chn v cng mm mi, nh lng mn. Nh c dng cc thc n ung cao qu, y c cng dng cho thy mnh, hay khi cha m v thy b bnh hon, nh ht mnh gn gi chm sc, hu h nn c c tng tt nh vy. N th hin cng c m c Pht dng bn tay mm mi t bi nhip nhng ngi thn hay xa l. (7) Mu bn chn

cao y (s: ucchakha-pda, ): hay cn gi l mu bn chn cao bng, mu bn chn thng dy. Nh tu phc, dng mnh tinh tn nn c c tng ny, th hin cng c lm li ch cho chng sanh v c tm i bi v thng. (8) Bp i trn mm nh con nai cha

(s: aieya-jagha, ): c ngha l xng tht bp i trn mm nh con sn dng, do v

72

xa kia chuyn tm nghe php v din thuyt, nn c c tng tt nh vy. N th hin cng c tiu dit ht tt c ti chng. (9) ng thng tay di qu gi (s: sthitnavanata-

pralamba-bhut, ): hay cn gi l tng tay bung xung qu gi, ng thng tay qu gi. Tng ny c c l nh xa la ng mn, kho b th, khng tham lam. N th hin cng c hng phc ht thy c ma, thng xt xoa u chng sanh. (10) Nam cn n kn (s:

koopagata-vasti-guhya, ): c ngha l nam cn du kn trong c th nh m vt ca con nga hay con voi. Tng ny c c l nh on tr t dm, cu gip cc chng sanh s hi, v.v. N th hin cng c tui th lu di v c nhiu t. (11) Thn th di rng (s:

nyagrodha-parimaala, ): thn Pht ngang rng, phi tri, trn di, tt c u nhau, xung quanh thn trn y, nh cy Ni Cu Lut

(s: nyagrodha, p: nigrodha, , Ficus indica), do v ngi thng khuyn chng sanh hnh tr tam mui, lm vic b th khng s hi nn c c tng tt nh vy. N th hin cng c t ti tn qu ca ng php vng. (12) Lng hng ln trn (s: rdhva-ga-roma,

): hay lng tc ca thn th u hng v bn phi, c mu xanh nht, mm mi. Tng ny c c do nh hnh tt c cc php, c th khin cho chng sanh chim ngng, tm sanh vui v, c c li ch v lng. (13) Mi l chn lng u c lng mc (s: ekaika-roma-

pradakivarta, ): ngha l mi l chn lng u c lng mc ra, lng y xanh nh mu ngc lu ly, v ni mi l chn lng u tot ra mi thm vi diu. Tng ny c c l nh tn trng, cng dng ht thy chng hu tnh, ch by cho ngi khng bit mt mi, gn

73

gi ngi tr, dn dp nhng con ng gai gc. Ngi c c nh sng t l chn lng y c th tiu tr 20 kip ti chng. (14) Thn th

vng rc (s: suvara-vara, ): hay gi l c thn tng vng rc tuyt diu, da thn mu vng rc, tc l thn Pht cng nh tay chn u c mu vng rc, ging nh i vng tuyt diu lm trang nghim cho cc bu vt. Tng ny c c nh xa la cc s tc gin, nhn chng sanh vi con mt hin t. c tng ny c th khin cho chng sanh chim ngng, chn b vui thch, dit ti, pht sanh iu thin. (15) Thn

pht nh sng ln (): tc thn ca Pht c nh sng chiu khp ba ngn th gii, bn mt xa n 1 trng. Tng ny c c nh pht tm b ln v tu tp v lng hnh nguyn. N c th tr i cc hoc, ph tan chng ngi v th hin cng c c th lm cho y ht thy cc ch nguyn. (16) Da mm mng (s: skma-

suvaracchavi, ): tc da mm mng, trn lng, khng b nhim bi bi nh. Do nh ly cc th y phc, phng c, lu gc sch s cho chng sanh, xa ri ngi c, gn gi ngi tr m c c tng tt ny. N th hin s bnh ng, khng nh nhp ca c Pht, v cng c t bi ln ha v lm li ch cho chng sanh. (17)

By ch trn y (s: saptotsada, ): c ngha l 7 ch gm tht hai tay, di hai chn, hai vai v cung c u trn y, mm mi. Tng ny c c nh khng tham tic vt mnh yu thch, em cho chng sanh. N th hin cng c lm cho ht thy chng sanh t c tng ny v tiu dit ti li, sanh iu thin. (18) Di hai nch y n (s:

citntarsa, ): hay di hai nch bng phng v y n, c ngha rng xng tht di hai nch ca c Pht y n khng khuyt. Tng ny c c nh c Pht ban

74

cho chng sanh thuc men, thc n ung v c th t khm bnh cho mnh. (19) Thn trn nh

s t (s: siha-prvrdha-kya, ): tc na phn trn ca thn c Pht rng ln, i ng nm ngi u oai nghim, oan chnh ging nh con s t. Tng ny c c nh c Pht trong v lng th gii cha bao gi ni li hai li, dy ngi cc php thin, thc hnh lng nhn v s ha hp, xa ri ng mn. N th hin cng c c dung mo cao qu, y lng t bi. (20) Thn thng to ln (s:

jugtrat, ): c ngha rng trong tt c thn con ngi, thn Pht l to ln nht m thng. Nh cho thuc, khm bnh, gi gn gii khng st sanh, khng trm cp, xa ri s kiu cng ng mn, nn c c tng tt nh vy. N c th khin cho chng sanh thy nghe, chm dt kh au, t c chnh nim, tu 10 iu thin. (21) Vai trn to (s: su-savta-skandha,

): tc hai vai trn y, to ln, ngay thng, th thng, tuyt diu. Tng ny c c nh thng hay lm tng, tu b thp, ban b s khng s hi. N th hin cng c v lng ca s dit tr cc lu hoc v tiu nghip chng. (22) C bn mi rng (s: catvriad-danta,

): tng ny ch c Pht c y 40 ci rng, ci no cng ngay thng, trng nh tuyt. Nh xa ri nghip khng ni li hai li, ni li xu c, tm tc gin, tu tp s bnh ng v t bi nn c c tng tt nh vy. N thng ta ra mi thm vi diu. Tng tt ny c th ngn chn nghip ni li xu c ca chng sanh, dit ht ti v lng v th nhn s vui v v lng. (23) Rng thng (s: sama-danta,

): ngha l rng u, kht nhau, bng phng, khng to khng nh, gia hai rng khng c