(Tập hợp một số bài viết của Thầy THÍCH PHƯỚC AN · THÍCH PHƯỚC AN * AN CƯ...

A N C L A C A O

(Tp hp mt s bi vit ca Thy

THCH PHC AN)

T chc bn tho & vi tnh:

NGUYN HIN-C

Santa Ana, CA thng 4 nm 2016

THCH PHC AN * AN C LC O Tr. 2

MC LC

AN C LC O

6 * NGUYN HIN C - Vit Vi Nhng Ghi Ch ri...

10 * NGUYN O VN CNG TUN Phng Xa Hi Thuc

* NHNG BI CA HA THNG THCH PHC AN:

22 * Cuc Hnh Trnh Cui Cng Ca c Pht Vi Nhng Thng Kh Mun i Ca Nhn Loi

48 * T m Nhn Sao Mai Mc Ni Rng Hi M Lp Sn n Nhng Con ng Thn D Ca Qu Hng

54 * c Pht Vi Nhng Ngi Tr Tui Trong Kinh A Hm

78 * Kinh a Tng B M Ca Mt t iu Linh

90 * Khudddky Nikya Con ng i n Chn Tri Cao Rng Ca Ngi Xut Gia

116 * Thin S Huyn Quang V Con ng Trm Lng Ca Ma Thu

126 * Thin S Chn Nguyn, Ngi Mun Gi Nhng c M n Cho Dn Tc Vit

147 * Thin S Chn Nguyn Vi Th Gii Quan Cho Ngi Dn Qu Vit

165 * Thin S Chn Nguyn Vi Tn Ngng Di Ti Vit Nam

177 * Tu Trung Thng S, K Rong Chi Gia Sng V Cht

189 * Ton Nht Thin S Vi Nhng No ng Ct Bi Ca Qu Hng

210 * Ton Nht Thin S, Ngi Mun a Tinh Thn Pht Gio i Nh Trn Xung Cho Triu i Ty Sn

240 * Ngy Xun c Th Trn Minh Tng V Suy Ngh V S n Hn Ca Mt Hong Pht T

266 * Qu Hng, Ngi Cha V Thin Nhin Trong Ci Th Trn Minh Tng


277 * Trn Quang Triu Ngi Gi Gn Ngi Cha Tm Linh Ca Qu Hng

288 * Ngi Cha Trong Tm Tng Hay Mt Thong Ca Ma Xun Vnh Cu

305 * Nhng iu Ghi c T Ma Thu

315 * i Tm Li m My Trng Trn Mi Cha Xa

325 * Nh Th Ca Am My Trng C Bi Bc Pht Gio Hay Khng?

349 * T Nguyn Tri n Ng Th Nhim V Con ng i Ln nh Ni Yn T

376 * Ni Hng Lnh - Ni Nui Dng Lng T Bi Ca Thi Ho Nguyn Du

400 * Buddhaghosa V Lev Toltoy Ngi i Tm Ngha Cho Cuc i

418 * Rabindranth Tagore, Thi Nhn i Tm V Hn Trong Vng Tay Ca B M Ct Bi

438 * Thi Ca Huyn Khng Vi Tui Tr Hc o

448 * Th Tu S Hay L Ting Gi Ca Nhng m Di Hiu Ht

466 * Nhng Ngy Sng Bn Cnh Thi Ho Bi Ging

473 * Bui Chiu Qua Cu Ngn Sn Nh V Hng

476 * Phm Cng Thin Hiu Ht Qu Hng Bn C Hng

492 * Theo Quch Tn, Tm V Ni C Xem Mai N

502 * Hoi Khanh Ngi Thi S i Tm Ci Ngun Ca Mt Dng Sng.

PH LC

517 * NGUYN HIN-C.

V Cun c Pht Trn Ci Ph Du Ca Thy Thch Phc An Xut Bn Ti Hoa K

522 * TRN HOI ANH. Bi Ging Trong Ci Nhn Ca Cc Nh Ph Bnh Vn Hc Min Nam Trc 1975./.

(Trong bi vit ny, tc gi Trn Hoi Anh nhiu ln trch dn bi vit ca Trn Hu C v th Bi Ging. Xin gi Thy Phc An c li cho vui).


C trn lc o th ty duyn

C tc xan h, khn tc min

Gia trung hu bo hu tm mch

i cnh v tm mc vn thin

(C trn lc o hy ty duyn

H i th n, mt ngh lin

Chu bu y nh ng chy kim

V tm i cnh, hi chi Thin).

(Nguyn Lang dch)

T hn 7 th k qua bi K y c xem nh l Bn tuyn ngn cho i sng o ca Pht t Vit Nam.

Ngy nay, ng trc s tn cng nh v bo ca nhng gi tr vt cht, nn nhng gi tr tinh thn truyn thng c nguy c b ph sn, ng nh li bo ng ca mt nh Pht hc Vit Nam hin nay:

S ph sn tinh thn y khng ch xy ra trong phm vi x hi m n cn lan dn n c trong sinh hot Thin mn; thanh quy ca Thin mn ch cn l mt lp v, m li l lp v rch nt khng che y nhng du hiu thoi ha. Tng gi ang trn chiu hng tc ha, c nguy c tr thnh mt cng ng hp tn ti ch v quyn li vt cht th gian.

Th bi K y cng c c, c nng niu trn trng nhiu hn na.

Thch Phc An

Trch trong bi: Ngy Xun c Th Trn Minh Tng

V Suy Ngh V S n Hn Ca Mt Hong Pht T


Ba cun c Pht Trn Ci Ph Du ca Thch Phc An

xut bn ti Hoa K (Charleston, SC, 13 July 2015)


Vit Vi Nhng Ghi Ch ri...

Nguyn Hin-c

1.

Do tnh th v hon cnh nghit ng ca lch s, nn anh em chng ti (Nguyn Hin [Nguyn Hin-c] v Vn Cng Tun) mi ngi tri dt mi phng tri tiu iu, hiu ht. Mi n thng 4 nm 2015, khi ti c sng an lnh, thanh thn v hnh phc bn cc con v cc chu Maryland (Hoa K); ti mi thng xuyn gp Vn Cng Tun qua E-mail. Chng ti chia s vi nhau v nhng k nim m m, ng nh ca nhng thng ngy hoa nin th mng i hc Vn Hnh. Nhng ngy thng , Vn Cng Tun gi l nhng ngy Tin, nhng ngy p nht trong i, cn ti, trong mt hi c vit cch y trn 10 nm: Nhng K Nim V Thy Ti T Kheo Thch Minh Chu th xng tng, th vinh danh l Nhng ngy li lc v hu ch nht trong i. V, ci cm t m anh em chng ti thng nhc i nhc li vi s vui mng, hnh din v t ho l: Gi Tr Vn Hnh, Tinh Thn Vn Hnh.

Trong nhng ln gp nhau nh vy, chng ti thng nhc n nhng Ngi m chng ti qu trng, trong c Ch Lc (nay l Ha thng Chn Nguyn - Thin Vin Vn Hnh, Ph Nhun Si Gn), Ch C (nay l Ha thng Thch Phc An Cha Hi c, Nha Trang). Ring vi Ch C th mi n nay, chng ti cn c thm mt danh xng rt anh-em, rt bn-b l Thanh Nin C, l Huynh/ .

Sut thi gian Vn Hnh, ti thc s rt bn rn v c rt nhiu vic phi lm (Trng phng Tu Th, Th k Ta son T Tng, Ph t Gim c n qun Vn Hnh...) Nhiu lc ti rt thm mi sng i theo anh Bi Ging v Ch C ung caf my qun cc bn ch Trng Minh Ging, nghe hai v ni chuyn th vn, o i v lng nghe c s im lng mnh mang ca hai Thy. Chuyn n gin c th m ti vn khng th c c. Sau 1975, mt ngi bn thn, cu sinh


vin Vn Hnh, l anh Quch Thi Th (chu C Quch Tn) gi tng ti nhiu cun sch ca C Quch Tn v cc tuyn tp Quch Tn ca nhiu tc gi, ti c c mt s bi vit ca Thy Phc An. K t n nay, Thy Phc An sng v sng trong ti mt cch su lng v di lu.

2. Xin tr li chuyn gia ti v Vn Cng Tun. Sau ln gp nhau trn E-mail,

ti gi cho Tun ln lt cc Tuyn tp sau y nh Tun sa cha, b sung, chn ch Hn, trnh by k thut, chn hnh nh... Nh m cc Tuyn tp ny tr nn xinh xn, trang nh, giu n tng v o v hn rt nhiu. Sau y l cc Tuyn tp ti gi cho Tun:

* Tuyn Tp Ni Trng Tr Hi: Mt a Sen Ngt Hng (1 tp);

Vn Cng Tun vit bi: Ting Ci Gia Bin Kh (Cm Nim S B Thch N Tr Hi);

* Tuyn Tp Tu S - Nhng Phng Tri Vin Mng (4 tp)

Vn Cng Tun vit bi: Nhng Phng Tri Vin Mng (Khung Tri Tu S);

* Thy Tu S L Vin Ngc Qu Ca Pht Gio, Ca Vit Nam (1 tp);

* Tuyn Tp Bi Ging: Hong T B Bi Ging (tip theo 3 tp ti lm sau khi Bi Ging vnh vin ngao du ta b th gii);

Vn Cng Tun vit bi: T Hi u Hiu.

Ngh dng sc my ngy, ti bt u tp hp nhng bi vit ca Thy Phc An trn cc trang: Ph Sa, Nguyn Hoa L, o Pht Ngy Nay, Th Vin Hoa Sen, huongtichphatviet...

Ti ngh, c cc o S v i S Tr Hi, Tu S, Bi Ging th nay cn phi c Phc An, v s tip tc c nhiu v khc na xut thn t L Vn Hnh danh gi v ng knh. Th l c thm tp ny. V, ng nhin, ti s nh Vn Cng Tun vit bi dn vo tp AN C LC O. (L Vn Hnh l cm t m nh vn Hong Nguyn Nhun, bt danh ca anh Hong Vn Giu dng trong mt bi vit v Bi Ging).

3. Knh tha Thy Phc An,

- D chng hn bn mi nm, ti cha mt ln c gp li Thy, nhng ti tin rng, ti nghe c ting ni m m, thy c ci ci hn hu, cm


nhn c ci tm, ci tr, ci ti ca Thy qua nhng trang vit trong Tp ny vy.

- T nhiu nm nay ti ch tm c kinh, sch Pht hc. y l bc u ca s bt u tp tnh hc Pht ca mnh. Khi lm tp An C Lc o, mi trang vit ca Thy ti c t nht 3 ln dn vn, c nhiu bi hay, hp vi ci gout, ci tng ca mnh th c n 5 ln/trang. Trong hn hai thng cm ci, l m lm Tp ny, ti cm thy tm hn mnh thanh thn, th thi v t ti hn. Vi tm cm chn thnh ny, vi s li lc qu bu m ti c th hng c, ti chn thnh v cung knh ni li cm n v bit n Ha thng Thch Phc An.

- Ti xin mn on cui trong Li Gii Thiu cun Thng Man Ging Lun ca Thy Tu S kt thc li tha liu xiu v rt lo pho ny ca ti. on vn l lng, k tuyt vi tm cao tr hu vi vi v m vang bt tuyt khn cng c lay ng mi trong su thm hn ti. on vn nh sau:

T cho n nay, mt hoc nhiu, th h ra i, bin mt trong bng ti ca m di sinh t; nhiu th h mi ra i. Phi bo trong Nh Lai tng vn lin tc kt ri r, thnh ri hoi. Dng tng tc vn tip ni khng ngng.

Nm thng vn nh n ci trong mng.

Vng, tha Thy Phc An Nm thng vn nh n ci trong mng!

Knh trnh,

Nguyn Hin-c

Santa Ana, California, th Hai ngy 06 thng 6 nm 2016


Dng nh th gii cng vn minh tin b bao nhiu, th tm thc ca con ngi cng hoang mang v lc lng by nhiu. S hoang mang c l cng ging nh s hoang mang ca Thn T (mt con ngi rt uyn bc) khi Ng T bo phi lm mt bi k khc trnh ci s chng ca mnh: "Tm trung hong ht, thn t bt an, du nh mng trung, hnh ta bt lc" (Trong lng hong ht, thn t chng an, dng nh gic mng, i ngi chng vui).

Ngha l bt an v au kh v ci s hc uyn bc ca mnh.

C l nhn loi ang ng trc th k 21 ny, nn khi s hc li t u ci m Lc T Hu Nng b mng l "nh gi lp lo bt tri" (con ngi man r ny chng bit chi ht), th mi mong tm c mt nn vn minh ch thc cho chnh mnh chng?

Thch Phc An


Nguyn o Vn Cng Tun

Phng xa Hi thuc

Tn mn v nhng k nim vi Thy Phc An

qua n t hng ca anh Nguyn Hin-c.

[ Mt ]

My bay hc lnh

S hi thuc phng xa,

My bay hc lnh bit l tm u?

C T Nh tht ti tnh khi vit nhng cu th y. Mt v S va ra tay cu vt mt con ngi, mt nn nhn (li l mt ph n) trong thi phong kin xa xa, mt con ngi qu trm lun kh nn. S cn t bi bc mt nhp cu cho con ngi kia on vin cng gia nh cha m, anh ch em v c vi ngi yu c. Khi hon thnh i thin nghip y, s cn lm mt vic cn cao qu hn th na: S quy gnh ln ng i hi thuc cu i. Nhng S Gic Duyn u phi ch cu cuc i ca mt nng Kiu. S cu mt gic m, gic m sng mt cuc i bnh thng nh mt ngi bnh thng. Mt gic m? Khng, c chc nhng gic m trong cnh sum hp on vin y.

Nhng mc m g ti li gii Kiu y? C ai bi Kiu u.

Khng, ti v chnh ci hnh nh S hi thuc phng xa y.

Ti c quen bit mt con ngi nh th. Trong ba nm sng gn gi nhau, ti khng ti no hiu c hnh tung lc n lc hin ca v tng s tr y (by gi th l mt v Ha Thng kh knh). C khi trong mt thi gian di ngy no cng gp Thy, cng ci ci ni ni vui vui. Ri bng c my thng khng thy.


Lc gp li hi th nghe tr li: ti v hu n Gi Lam, an c kit h ngoi i Tri Thy Nha Trang, v Bnh nh thm cha T Gi th ti mi hiu, i u th i nhng tm lng ca S vn l i hi thuc.

C nh k li, ti vn khng ngh ra l ti gp thy Phc An ln u vo dp no (d nhin l Vn Hnh, trong nm 1972, nhng trong hon cnh no?). Ch nh rng quen nhiu v thn vi thy lm. Phng 317 Ni X Vn Hnh l phng ca qu thy tr, l nhng ngi ti rt thn, v y l mt phng m ti c th ra vo bt c lc no. Ti c th m ca vo m khng cn phi g ca, c th nm u nh mt gic ngon lnh m chng ai la ry hay phin h g mnh c. V thy Phc An l mt trong nhng v phng ny. Thy ngi dong dng cao, mt my khi ng tun t, hay ci. Thy quen bit nhiu, ai cng thng ai cng mn thy. Nhng iu ti cm phc v thc mc mi l thi an nhin t ti ca thy. Thy khng cn tin bc, khng u t chc v, khng h phin h trch mc ch bai bt c mt ai. Thy cng l ngi hay r ti i chi hay i thm ving nhng bc k nhn. Ti tng cng thy i n thm song thn v gia nh anh Phm Cng Thin M Tho, chi vui v n cm xong ri mi n xe v. Thy tng dt ti i n nh nh vn Long Vn, nhc s Trnh Cng Sn K c vic vo thm v ph thy Tu S hay thy Chn Hnh ti cng thng hay i vi Thy. C thy th mi vui. C thy th cu chuyn mi thm thi v. V c thy th ti cng c php gi my i s y l anh lun. Thy c mt kiu ci qu l h h an lc lm ai cng vui theo. Khng ai c th phin thy c, d bn rn cch my i na.

Ri khong cui 1974 thy li ra i, khng li t gi, nh mt m my bay. Sau ny c li th ti mi bit thy cng thy Tu S i v Hi c ri t i v vng ni i Vn Gi. Lm g ch ni chy nng kh ho g gy ny? Tha, ni ri: hi thuc phng xa

Ti cng i, cn i qua tn bn kia ca na vng tri t, qua khi Thi Bnh Dng. My bay trn tri vy m cn d thy, nhng hc lnh th bit phng nao? Tin tc v thy ch thnh thong ti mi bit c qua cc bi vit c ng ti trn cc mng Internet hi ngoi. Mi n nm ngoi, nh nhng m my bay kiu dng iCloud trn vm tri Internet chng ti mi c th lin lc c vi nhau.

Thy Phc An khc vi nhng v Vn Hnh xa. Thy rt thch th, li ph bnh th. Thy hay giao du thn thit vi nhng nh th ln nh Bi Ging, Tu S, Quch Tn, Hoi Khanh v.v Nh vy m t mnh thy khng lm th (t nht l ti cha thy bao gi). Nhng ng thy ny li thch vit vn, vit nhiu bi tn vn nhiu trang. c vn ca thy m cht c nhng phi c nghim tc, c i dc li v di v c khi kh hiu, nhiu chi tit (ti cng b ly bnh y). Lu lu thy phn cho mt cu lnh tc gy, m vc trn lng nhiu ngy m mi l gii c. Ti s ni r tip sau.


[ Hai ]

thiu y vi

By gi ti xin php k y mt cu chuyn thin trc. Cu chuyn v mt tun tr gia mt thin s v mt hc s.

Chuyn rng, mt hc s n trong mt ngy p tri kia ln li chn sn mn gp mt thin s vn o. Sau khi cho hi, ch khch phn ngi ta v, thin s thn hnh nu nc chm tr mi khch ung. Thin s an nhin t ti, chm ri tng ng tc nhm bp chm la, ch nc si, sc bnh tr. Ni chuyn o th vi vng chi. Nhng v hc s kia th qu st rut, ng mun ni ra ngay nhng kin gii ca mnh. ng ta mun cng thin s m o ngay. Kiu tranh th thi gian y m! Th gi ca mt bc hc s qu lm, tng pht tng giy l vng, l bc, l kim cng. My ln ng ta nh ln ting nhng u b thin s a tay ngn li. ng li lch s ch. Hc s thng rt trng lch s. Cui cng th ni nc cng si v bnh tr cng c ch ra v t trn bn. Hai chic chung ung tr xinh xinh cng va c sp sn. Thin s c chm ri, chm ri rt tr vo chic chung tr ca khch. Mi tr bc ln thm ngt ngp c thin tht. Thin s chm ch ngm ln nc xanh ngon ca nc tr v rt, v rt ri li c tip tc rt.

- Thy i, coi chng, chung nc tr sp y trn ri .

Khch la ln. Thin s vn yn lng rt tip.

- N trn ra bn, t ht c ri ! Khch li ln ting ln na v lm bm ngh bng. ng Thy ny tu g sao m v v t qu, lm t c tp bn tho ghi ch nhiu tng c o ca mnh v o, mnh b bao nhiu cng phu ghi ch son tho v ang mun m o nhng iu y vi ng ta.

Nh khng nghe thy, thin s vn yn lng rt tr tip cho n khi bnh tr cn ht. Cha xong, thy cn nh ng dy i n ch ni nc si chm thm nc vo. Khng nhn c v hc s ng dy ko o thin s ng li v ni ln:

- ng Thy c in khng? Nc tr chm xong cha ung c git no, li rt tung t c sn nh ri. Ti tng nghe danh Thy nn n y cu hc o ch u ng li gp ng thy tu v v t nh ng. Ch mi vic pha tr m cng khng xong, chnh nim b i chi xa ri sao? i thi, thi mt php! Nhng ti liu ghi ch ca ti cng b ng lm t nhm c ch ri, lm sao ti c c na. R kh.


Lc ny thin s mi nghim trang nhn thng v hc s v n tn tr li:

- Lnh thay, lnh thay! Th ch va ni l nhng t giy kia khng cn c y ? Lnh thay! Th ch ln li ng xa n y tm lo sn tng ny hc o, nhng lm sao th ch c th hc c vi ci u c cng ny y?

- Ny ng thy tu ngo mn kia, ng khng cn phi lng nhc ngi khc u. Ti l mt lun gi, l ngi tng nghin cu Pht trong bao nhiu nm qua, tng c khng bit bao nhiu b kinh, b lun

- ch th. Chnh th. Ci u ca ng c cng, b ngp trn bao nhiu kin thc y. Hay c d c, trong c c c, sch c d c. ng khng thy sao, chung tr y ri th d lo tng c rt thm vo n cng trn ra. N cn chy lai lng t c bn gh, lm d dy c nn nh thin tht ca bn tng ri . Ngi cha thy sao?

- !

- R cha, ci u c cng kia? Thin s dng dc ni ln tng ch.

- D, d d r. Nhng by gi con phi lm sao? V hc s bi ri v p ng tr li.

- c ri. Nh ngi ng bun, ta s c cch gip ngi. Nhng trc khi n hc thin, hc o vi ta, nh ngi hy quay v dn sch ci chung ng tr y trc. C vy ta mi c th rt tr vo c ch. R khng?

Hai ch r khng cui cng vang rn nh mt ting ht ln. Bn ngoi khung ca s, hai ch chim hong anh ang ht lu lo bng nhin ngng bt. Mt ch chim non nghing u nhy mt ch cho bn xem. Pha bn trong thin tht khng kh nh chng xung. c hai con ngi ang yn lng. Mt v thin s kh knh ang ng thng nhn xung, v hng y c mt hc s ang ci mp mnh xung t, m bn chn thin s sau khi ph phc nh l v ang st si xc ng khc. Tri cng va nh nhem ti

Cu chuyn ny ti c c d chng ba, bn mi nm trc, nh sao ghi li ra y, xin cm thm cht hoa cht l vo cho hu vui v. Mi n gn y, khi ti c c nhng dng ch trch dn tip theo di y th khng nhng ti hiu v thm thm ci ni dung thm diu kia m cn nh nghe vng vng c bn tai c ting ht vang rn ca Ngi Lm T. Ti cng sung sng nhn ra rng, cht tr thc mnh c c v mang vc theo c i c khi li tr thnh gnh qu nng cn tr bc ng tu tp. Qua sng th cn , nhng khi xong th phi bit v dm can m vt b chic thuyn y. Bit vy nhng mun lm c th khng d. Ti qu tm c nhng iu th y.

Dng nh th gii cng vn minh tin b bao nhiu, th tm thc ca con ngi cng hoang mang v lc lng by nhiu. S hoang mang c l cng ging nh s hoang mang ca Thn T (mt con ngi rt uyn bc) khi Ng T bo phi


lm mt bi k khc trnh ci s chng ca mnh: "Tm trung hong ht, thn t bt an, du nh mng trung, hnh ta bt lc" (Trong lng hong ht, thn t chng an, dng nh gic mng, i ngi chng vui). Ngha l bt an v au kh v ci s hc uyn bc ca mnh

C l nhn loi ang ng trc th k 21 ny, nn khi s hc li t u ci m Lc T Hu Nng b mng l "nh gi lp lo bt tri" (con ngi man r ny chng bit chi ht), th mi mong tm c mt nn vn minh ch thc cho chnh mnh chng? [1]

[ Ba ]

Bn trong li mt cnh hoa l ci mc mc

Nhng ti vn cn c mt thc mc v ng thy (Ha Thng) Phc An ny. Khng bit sao m con ngi y lc no cng thy c ci ci vui vui, cha khi no nghe than phin nhn nh v ai. Hay l nh th ny, c mt ci g khc thng con ngi m lc l ch tiu mi by tui u tng nghe cp rng trong mt m khuya ti mt ngi sn t. V i v chng cp ch nm cch mnh mt chic vch nan (ngha l gn st lng mnh ch khng phi cch mt song st nh trong s th). Th th nhng chuyn i trc lu bu cn c ng g ni. Tt c chuyn kh ly cuc i khp th gian ny ch l nhng chuyn nh, nh hn chic lng cp. Nhng ch thy kh ly thi sao? Cha . Nhng bc Tr bc ra t tri kin y v h mang i guc tnh lng i tip trn bc ng o, i an lc bn cuc i m khng s bn lm guc. y l chuyn h trng. Bi th, ng thy Phc An ca ti khng nhng tng bit nghe ting cp rng chn sn lm m cn c kh nng nghe c ting ch chim cu cm gy, nghe ra ngay k c khi n gy gia lng ph x, gia bao nhiu cnh n o no nhit. Chng ta c khi chng cn nghe ra c ting chim ht ln trn cnh gia cng vin y hoa y l , v ta qu bn rn cho bao nhiu toan tnh u lo. Ting chim ht cn nghe khng ra, hung chi l nghe c ting ht y mt cch thanh tnh. Hy cng nghe Thy Phc An k chuyn.

Ti vn cn nh c mt m vo ma ng, tri t ti tm m mt, khong na m bng u c hai con cp, chc l i tm mi trn ng tr v ni, cp dng li sau cha ri rng ln, ting rng ca cp lm kinh ng c ni rng. Lc ti ang ng ni nh Ty ca cha, vch cha li mng qu v ch trt bng rm v t. Ti s qu, nhng khng bit trn u nn nh ly chiu trm kn c u cho bt s.

()


Mc d cn qu nh, ci tui cha th ri m vo hn trong cha c, nhng s d S ch vn mun ti vo cha v ng s ti nhp bn vi l tr ngoi lng lang thang lu lng m b b vic hc hnh. Ti bit l tnh thng c bit m S ch ti dnh ring cho ti, v ti vn thng nghe ng ni vi Bn o ca cha Ti nghip thng nh cha sanh ra i m m ci cha.

Nhng S ch ti u bit c rng, ci khng kh tnh mch ca ngi cha cng ni rng bt u nh hng n tui th ti. Ti c th ngi chi mt mnh m khng cn nhp bn quy ph n o vi bn tr na. Thay v bui tra r nhau i tm sng hoc bt chun chun, chu chu, co co em v cho chim con n, th ti c th ra ngi di gc cy xoi trc cha ngm bu tri cao ri tha h nghe ting ht ca cc loi chim, no chim cha vi, chch cho, chp quch, khu, vv... Thnh thong li nghe ting tu h gi by t ni cao vng xung na, nhng thch nht vn l ting gy ca cu cm. Chng thng bay v y tng n, c bit l ma gt t thng 2 n thng 3. Con cu cm t ng trn cy m li thng ng trn cc tng sau cha ri cng nhau gy vang c ni rng trong nhng bui tra h tnh mch. Nhng ti li t thch nghe cu cm gy tng by, m li thch nghe tng con gy. Nu cu ng cng xa th ting gy ca n cng m hoc i vi ngi nghe hn na.

Mt bui tra, c l l ma h, S ch ti t trn nh Ty i xung gp ti ng lin ni: Hi tra c con cu cm u bay n u ni cy mt gn ca s m gy. Ting gy ca n nghe thanh tnh qu!.

Cu ni v tnh ca S ch ti, mt tu s sut i ch quanh qun thn qu, cha h c bt c mt quyn sch no ni v ci p ca thin nhin, ngha l cha h bit ci p theo ngha trong sch v l g ht, vy m cu ni mc mc y eo ui ti n tn by gi, nht l bn ch cui nghe thanh tnh qu. Mahatma Gandhi c ni u rng: Ci g m tui th ta sng th ci s iu ng ta sut cuc i.

ng l nh vy ri. Trc y cng nh by gi mi ln i gia ph bt cht nghe c ting gy ca cu cm t mt ngi nh no vng ra l t nhin ti phi i chm li nghe cho k c. D ting gy ca cu cm b ting ng ca xe c cng s n o huyn no ca con ngi thnh ph ln t nhng ti vn c th lng nghe c ting vng xa xi t mt vng qu tnh mch ca tui th do no. Ni , c ngi cha c vn ng trm mc gia bu tri cao ca ma h. [2]

Mt ting chim gy nghe thanh tnh qu. Ch nhng ai c l tai thanh tnh mi nghe ra c ting gy thanh tnh y. Ti sao? V ch c ci lng thanh tnh mi nhn ra ging ht lu lo thanh tnh ca cc loi chim qu Bch Hc, Khng Tc ci Cc Lc c Pht V Lng Quang.

"Li na, ci nc Cc Lc c nhng loi chim cc mu sc nh l: Bch Hc, Khng Tc, Anh V, X Li, Ca Lng Tn Gi Cng mng, nhng loi chim


ngy m su thi, ht ting thanh tao, din ni cc php, Nm Cn, Nm Lc, By Th Gic Chi, Tm Phn Chnh o, cng nhiu php khc, chng sanh ci y nghe c ting php, u vui pht tm nim Pht, nim Php, nim Tng" [3]

c n y th ti hon ton ht thc mc. Ti m h nhn ra rng, ci nhn, ci thy, ci cm nhn chnh l ci thy m Ngi Hu Nng ngy xa tng thuyt (v thy Phc An tng trch dn theo Php Bo n Kinh), y l

"Cht phc trong tm, mc mc tr".

Ch c ci cht phc ny, ci mc mc y mi chnh l hnh trang cho chuyn du hnh bc vo th gii an vui ci Cc Lc (ch khng phi chic va li 25 k l hay chic ba l eo vai khi vo Check-in sn bay).

[ Bn ]

Vui o

Tc phm Li C Qun (An Tim xut bn 1968) c ng mt bi th km theo mt li ghi ch v cng c bit nh sau.

Git m sng c qun

Bc chn v dm xa

Xa vi bng Thch Ca

Con i t ng hp

Con i t nh mong

Mt con ng i vng

n bn chn rng ni

Con ngi bn b sui

Knh tng mt bi th

Ghi ch: l bi th tui nh pht B tm thm thm v hy hu ca i c Thch Phc An.

C mt iu g l v khc thng y chng? Khng tinh ta s kh nhn ra mt im l y.

Tha, c! Tc phm Li C Qun l tc phm ca trit gia Martin Heidegger ging gii v th ca nh th Friedrich Hlderlin. Thi s Bi Ging dch ra ting


Vit, An Tim xut bn. Vy ti sao bng t dng li c mt bi th ca v s tr i c Thch Phc An chen vo y? Tht kh hiu. Bi th li thuc loi hay tuyt vi. Sau ny thy Phc An k li trong mt bi vit rng, chnh lo Trung Nin Thi S l tc gi bi th kia. Do qu c v qung i tu hc th mng gia ni rng trng ip ca thy m sng tc bi th, k tn thy Phc An bn di v a vo xp ngang hng vi nhng nh t tng ln ca th gii. D nhin Trung Nin Thi S c ca mnh khi lm vic . Thy Phc An k khi ln u c c nhng cu th y trong sch.

()

Ti c chm ri tng cu v xc ng v cng. Xc ng khng phi v mnh c ng tn mt bi th khng phi do chnh mnh lm ra, cng khng phi v c Bi Ging lu tm, m xc ng v qua bi th , Bi Ging m mt cho ti thy tui th cng nh con ng ti ang bc i th mng v cao p bit chng no. Vy m dng nh ti v tnh qun mt, chy theo ci p ph phim bn ngoi.

Ti nh c mt ln Bi Ging hi ti sanh thn qu hay thnh th? i tu hi my tui? Ti hi ngc nhin, v ngh rng vo a v ca ng th ng bn tm chi n chuyn ring t ca ngi khc, nht l ngi cn nh v cha lm c chuyn g ra hn c. Nhng v thy ng hi rt nghim chnh ch khng hi cho c hi, nn ti khai tht vi ng rng, v m ci cha t hi mi sanh, nn c ng ch ang tr tr mt ngi cha ti vng qu ho lnh Bnh nh em i tu tn hi 7, 8 tui g . Khi nghe ti ni sanh thn qu th Bi Ging gt u: "Vy l c ri".

Ti khng ngh l Bi Ging ni an i ti, m ng ni rt tht theo quan nim ca ng, v c mt ln ngi ung c ph sng vi ng mt ci qun gn ch Trng Minh Ging, qun c rt ng ngi. Bi Ging nhn m ng c v hi bc bi ri ng ni vi ti:

"Bn lm vn ngh vn gng sut c i ch chy lui chy ti my ci qun c ph mc dch Si Gn ny, chng bao gi bn chng nhn thy ni cao bin rng hay sng di, th chng lm c ci tr trng g ch?" [4]

My nm tri sng chung vi anh Bi Ging ti Ni X Vn Hnh ti bit rng, anh thng rt trn qu nhng tm hn hoang s, nhng con ngi tng l bn thn thit vi chun chun chu chu, nhng k tng l s hu ch mt gia ti cy c thin nhin trong tn y lng, nhng tri tim nng nn bit thng vt yu ngi. Ai tng bit thng yu cy c cn trng chim mung th s bit thng yu con ngi, v ri s yu thng mun loi chng sanh. Ai s hu tm lng yu thng y s c nhiu li th khi t chn bc vo cuc i vn y p nhng tri ng v c mt ngt ny.


***

Anh Nguyn Hin-c ra sc su tp cng phu Tuyn Tp An C Lc o ny. Anh li biu ti vit vi dng v Thy Phc An, mt ngi rt mc thn quen ca c hai chng ti. Ti cha c c hi hi anh Hin ti sao li t tn cho su tp Phc An ny l An C Lc o. Nhng do ngay t u tuyn tp anh cho trch on v in m bn cu k ca Vua Trn Nhn Tng (sau khi xut gia c o hiu l Trc Lm i S) nn ti on chc anh mun nhc v bi k C Trn Lc o ca T.

Bn Hn Vn:

C trn lc o th tu duyn

C tc xan h khn tc min

Gia trung hu bo hu tm mch

i cnh v tm mc vn thin.

Bn dch ca Nguyn Lang:

i vui o hy tu duyn

i n th n mt ng lin

Trong nh c bu thi tm kim

i cnh khng tm ch hi thin.

Thy Phc An tng gi bi k ny l: Bn tuyn ngn cho i sng o ca Pht T Vit Nam chng ta. [5]

Bng tt c trn qu nhng tnh cm thn thit t thu Vn Hnh nm xa, bng tt c nhng mn m ti xin ghi li y nhng dng ch chn thnh mc mc ny v Thy. Nhng ch ny xem nh l nhng li t ci lng ca Thanh Nin Tun v Thanh Nin C thn thit ngy no [6] .

Li na, vi mt cht thn tnh cng t tinh nghch, ti xin php ngh nh th ny. Nu anh Thanh nin C m M (hay ng Obama n thm cha Hi c) th ngi M s gi ngi l Mr. C Trn theo kiu vit tn h hnh chnh Hoa K. Nhng may mn thay, Mr. C Trn ca chng ti khng M m vn sng thanh thn vui o i Tri Thy (Pht Hc Vin Hi c) Nha Trang. Phi chng, t mi my th k trc s t Thin Phi Trc Lm thy nhn thy c ci tm, ci ct, ci li cao qu ng C Trn lc o ny (hai ch lc o khng vit hoa, ch lc ny l ng t v ch o l tc t y nh).

Anh Nguyn Hin-c v ti u qu hnh phc v vui mng khi ngh li, mnh c thi Vn Hnh, c duyn may c gn gi vi nhiu bc tn tc, nhiu cao th thng tha. Trong s y c mt v tn tc lc no cng vui o


y, tng bit tm v an tr vi ci vui t khi cn l ch tiu tc chm, trong mt m khuya c n nm nghe cp rng trong ngi sn t.

Knh bi i S!

Nguyn o Vn Cng Tun

(c Quc)

-------------

(1) Thch Phc An: Cuc Hnh Trnh Cui Cng Ca c Pht Vi Nhng Thng Kh

Mun i Ca Nhn Loi. (2) Thch Phc An: Nhng iu Ghi c T Ma Thu. (3) Kinh A Di , dch gi Thch Tr Tnh. (4) Trn Hu C: Nhng Ngy Sng Bn Cnh Thi Ho Bi Ging (nhng chi tit ny cng

do Trn Hu C k li trong bi vit . C nhn ti, Vn Cng Tun, hin khng c

tc phm ny ghi thm chi tit). (5) Thch Phc An: Ngy Xun c Th Trn Nhn Tng V Suy Ngh V S n Hn Ca

Mt Hong Pht T. (6) Ngy Vn Hnh nm xa chng ti gi thy l Thanh Nin C v tn thy l Trn

Hu C v Thanh Nin Tun, theo cch gi ca ng Trung Nin Thi S Bi Ging.


Hnh Thy Thch Phc An ti Khu Lng M i Thi Ho Nguyn Du

x Tin in, huyn Nghi Xun, tnh H Tnh (2014)


Nhng bi vit

ca

Thy

Phc An


CUC HNH TRNH CUI CNG CA C PHT

VI NHNG THNG KH MUN I CA NHN LOI

THCH PHC AN

Nhng khi m tm hn ti b hoang mang v dao ng trc nhng thng kh ca con ngi do chnh con ngi gy ra, nhng lc t nhin nhng cu th ca Bi Ging, nhng cu th m mt thi ti tng say sa c li c dp sng dy trong tm hn bun b ca ti:

Sng i em b sa m

i thim thip ci qun th gi nhau

(Ma Ngun)

Ti c i c li t nhc nh vi chnh mnh rng, s au kh ca mnh chng c ngha g ht trc s au kh ln lao m Bi Ging (hay tt c nhng ngi ngh s chn chnh ni chung), vi bao nhiu mng c cho cuc i nhng khi i mt thc s vi cuc i th nhng gic mng p lp tc b cuc i bp cht mt cch ph phng:

Ri ti ln ln i vo i chn bc

C ma Xun b gim nt khng hay

(Ma Ngun)

Nhng ti sao con ngi li t gy au kh vi con ngi?


C l khng c li gii p no chnh xc hn l li gii p ca mt con ngi cng qu hng vi c Pht. Ngi khng ai khc hn chnh l Mahatma Gandhi:

Tri t c lng thc nui dng con ngi, nhng khng nui dng lng tham qu ca con ngi.

Chnh v th cho nn khi gii thiu Trit hc n cho th gii, Radhakrisnan, trit gia v ng thi cng l tng thng ca n tm tt 3.000 nm lch s t tng n bng 10 ch nh sau:

Hy sng v hy cho ngi khc sng vi... [1]

Xin c tip tc tr li v gic mng ca thi nhn. Trc nm 1975, ti Vit Nam c l Bi Ging l mt trong nhng ngi dch v vit nhiu nht v Martin Heidegger (1889 - 1976) trit gia c. Ngi ta cn ni rng, nu khng hiu c Heidegger th khng th hiu c ci th ca Bi Ging.

Chng ta c th tm b qua nhng vn nh Sein (Hu th) hoc Dasein (Ti-th-tnh) g ... v.v... Tc l nhng vn hc ba ca trit hc m Heidegger b c i trm t. Theo ti, ch cn c cu ni ting sau y ca Heidegger, mt cu tng i l d hiu nht, th ta c th hiu l do v sao m Bi Ging li dch v vit nhiu v Heidegger n nh vy:

Trn Tri t, Heidegger vit, xy ra mt tnh trng en ti ca th gii. Nhng bin c chnh yu ca tnh trng en ti y l, s vng mt ca cc Thn linh, s hy dit ca Tri t, s on ng ha loi ngi, s u i nhng g qu tm thng. [2].

Trong tc phm Heidegger ging gii th Hoelderlin m Bi Ging dch sang ting Vit l Li C Qun, c nh xut bn An Tim pht hnh khong u thp nin 70, ngha l nhng nm cui cng ca cuc chin tranh ti Vit Nam.

Trong li ni u cho bn dch, sau khi trch li hai cu th ca Huy Cn l:

Tm tnh mt no qu chung

Ngi v c qun mun trng ta i...

M Bi Ging bo l v tnh c c trn mt bi bo t thu cn trai tr. T y, ngha l sau khi c c hai cu th cho n khi dch Li C Qun ca Heidegger, th hn 30 nm, m Bi Ging gi l ba chc nm nc chy di cu v bom n b ln mt t ri ng bn khon t hi:

Khng bit mu thn C qun lu lc ni no? [3].

Cu hi trn ca Bi Ging khin ta lin tng n cu hi l lng trong bi th c tn l Andenken (Hoi Tng) ca Hoelderlin m ta c bit rng khi v gi sng c c mt mnh trong rng Hc Lm (Rodtnau) ca c quc, Heidegger thng c ln trong ni hiu qunh v ch i:


Nhng ngi bn hu ca ti by gi u? Hi bn Bellermin.

Vi nhng k ng hnh ca anh y?

Nhiu ngi lng l rt r ln ng tr v sui ngun.

(Phm Cng Thin dch)

Nhng ci gi l No Qu chung, Mu thn C qun hay Sui ngun y ni u? Ai l ngi s ch ng cho nhn loi ln ng tr v?

c Martin Heidegger V T Tng Hin i cng nhiu bi vit khc ca Bi Ging t gn na th k nay th ta thy Bi Ging thng nhc n ng Phng s thy hay Hy Lp uyn nguyn. Trong ch sn cng thy tn, th Hy Lp uyn nguyn ca cc trit gia tin Socrates cng chnh l ci o ca ng Phng. Nhng ri v nhng trn gi bin du, nhng thm ha lch s khin con ngi qun mt ng tr v nghe li ting gi s u y ca Nh Lai.

V Bi Ging din t s lang thang mt li y qua hai cu th.

Hi tn? Rng bin xanh du

Hi qu? Rng mng ban u xa

Vy ai s l ngi chun b cho cuc tr v ci ngun ny?

Ngi chc chn khng ai khc hn l ng Php Vn a B Tt Martin Heidegger, theo cch gi ca Bi Ging. Chun b bng cch no? Trong Con ng Ng Ba, Bi Ging vit:

Heidegger ch khoc nh mt na bn tay lt nho hai ngn nm ri t tng trit hc Ty phng v dng ln mt ci g cha c danh hiu ch nh.

Tht l ng ngn vi hu ht chng ta, iu mi chy theo cuc sng i thng th ci ci g cha c danh hiu ch nh y, li ch c mt mnh thi nhn m nh v lng l i tm kim gia mt x hi x b v huyn no li danh ny:

C l ai? C t nghn thu c lc tr v hay t mu hoa trn ngn tr li? Nhng d l ai th cng c, khng sao. N, ti c tng c mt bi th. C nghe nh: Em cho php ta ngi y hi li. V gi v trng ma c lang thang. Mu tri ngn sng ht hi. Xung li ti l dng vi con ng. [4]

Bi Ging c ln dng li bn ng hi mt c gi l m ng khng h quen bit nh vy.

S d ti c hi di dng v Bi Ging mt cht nh vy, v t hn na th k nay ti Vit Nam ai cng phi cng nhn rng, Bi Ging l thi s duy nht dm hin dng trn vn cuc i mnh cho cuc L ca thi ca. Khng ca, khng nh, khng tin, khng bc, ngay c mt ch c nh ng lng cng khng c lun.


Nhng Bi Ging (hay tt c nhng ngh s chn chnh ni chung) c than thn trch phn? C ngho kh tht khng? Chc chn l khng. V l do n gin l h khng i tm kim s giu sang bn ngoi, m h tm kim s giu sang t trong chnh h, h c nim vui bt tuyt t s giu sang ny:

Ci ng bc mt mnh ti bc ti

Ming ca ngm tm kim mng Ty Nam

i sut x khp min ngang li dc

Hn chim bao mt th gii mun vn

Nh vy, lm th, vit vn hay dch sch trit l i vi nhng ngh s chn chnh khng phi ni danh hay khoe khoang kin thc uyn bc ca mnh, m nh mt ln Bi Ging tm s:

K chn chng thi ca m c phi lm th. Mnh ch l mt th i i, bt chc tin thin m khng th bt chc c, vui vy m... .[5]

ng l nh vy ri, ti nh c mt ln ng say sa ni v Khng T, ni v Nguyn Du, cht ng ngng li v ni vi ti:ng nm nay bao nhiu tui, mi c hai mi my tui, u cha ro mu m lm sao ng hiu c Nguyn Du, hiu c Khng T?

Lc u ti t chng ch ti sao mnh khng c quyn hiu khi mnh cn tr. Nhng ri sau nhng bin c xy ra trn t nc cng nh trn th gii ti mi cht nhn ra rng, nu Nguyn Du phi chng kin nhng bin ng ph phng ca lch s dn tc t hu bn th k 18 n cui th k th mi vit ni truyn Kiu, th ti cng vy. Lm sao c th hiu c nhng g Nguyn Du vit d ch l hai cu th m u Truyn Kiu thi:

Tri qua mt cuc b du

Nhng iu trng thy m au n lng...

Nu chnh mnh khng chng kin cuc phn ly ln lao ca dn tc gia thp nin 70.

Cn Khng T? D khng dm ni ra li, nhng trong thm tm ti vn ngh rng, Khng T ch cho nhng tm hn c l s, nhng ngi thch lm thy i, hay khuyn rn ngi khc phi lm th ny, phi lm th kia. Nhng by gi ch cn c cu truyn ngn gin d trong L k, th ti thy Khng T v i qu ri:

Mt v i thn nc L, cho hai ngi con li hc ng. Do m ng c gii thiu vi triu nh Chu Lc Dng; nhng ng lnh xa ch cung in m thch i thm Lo T lc gn cht. Khi tr v L, thy t quc ng b tn ph v ni lon, ng cng vi mn sinh qua nc T. i qua mt min ni non him tr, hoang vu, ng ngc nhin thy mt b Lo, khc trn nm m. ng sai T L


li hi nguyn do. B lo p: Cha chng ti b cp v ni y, ri ti chng ti cng vy, by gi con trai ti cng b nn . Khng T hi ch nguy him nh vy sao khng i ch khc, b Lo p: V y khng c bn quan li h khc. Khng T quay li bo cc mn sinh:

Cc con nh y! Chnh sch h khc cn khc hi hn l cp! [6]

Tht l kh tng tng c rng, ch mt cu ni ngn gn: Cc con nh y! Chnh sch h khc cn khc hi hn l cp! c pht ra t mt ngi lng xa xi Trung Quc cch y hn 20 th k. Vy m n nay u th k 21 vn cn gi nguyn gi tr. Ch c khc mt iu l, cp th ang ng bn b tuyt chng, bi s sn ui tn c ca con ngi. Bi vy, ngy nay con ngi khng cn s cp na m ch s chnh sch h khc do chnh con ngi to ra m thi. Xin c trch mt cu ni na ca Khng T trong Lun Ng:

Qu Khng (mt i phu nc L) hi v cch cai tr: Ti mun git t a v o cho dn chng s m ha ra lng thin (hu o). Ngi ngh nn khng? Khng T p: ng mun cai tr th cn chi phi git ngi. ng hng v iu thin th dn s ha ra thin. c ca ngi qun t cm quyn cng nh gi, m tiu nhn th nh c. Gi thi th c rp. [7]

Nu ngy nay nhn loi ang t ho v ang sng trong th gii vn minh, th nht nh khng cn cch no khc hn l cch gii quyt ca Khng T. Ngha l khng ai c quyn nhn danh bt c mt l do no git hi con ngi mt cch ba bi c.

S gia Will Durant, mt ngi rt thn phc Khng T c nhn xt nh th ny: Trong o Khng c ci g c chp, nghim khc tri vi s xung ng t nhin ca con ngi; nu ta c th thi hnh ng o y th tm hn s cn ci i.... Nhng sau s gia li bo rng: Khng nn trch Khng T v tt c nhng nhc im y; khng ai li i hi mt trit gia phi suy t cho hai chc th k. Trong mt i ngi lm sao c th tm c con ng a ti tr thc cho ht thy cc i sau. M rt t ngi lm nhim v y mt cch y nh Khng T.[8]

T li nhn xt trn ca Will Durant v Khng T chng ta c th tr v xem th nu p dng o Pht vo th gii hm nay c lm cho tm hn con ngi c chp, nghim khc hay cn ci khng?

Trong kinh Rohitassa trong Samyutta Nikaya, c Pht tuyn thuyt:

Trong chnh ci xc thn di mt trng ny, cng vi tri gic v t tng. Nh Lai tuyn b th gian, ngun gc ca th gian, s chm dt th gian v con ng dn n s chm dt th gian.


Th c ngha l s mng ca o Pht c tnh cch ton din v trit hn l gii phng mi thng kh ca kip ngi. V danh t th gian (Loka) trong li dy trn ca c Pht l m ch s au kh. [9]

Trong bi php u tin ti vn Lc Uyn thnh Ba La Ni, c Pht tm lc nhng au kh m mang ly thn phn con ngi th khng ai trnh khi nh:

Sanh l kh, gi l kh, bnh l kh, cht l kh, sng chung vi ngi mnh khng a thch l kh, xa la vi ngi mnh thng yu l kh, mong mun m khng c l kh. Tm ti chnh ci thn ng un ny l kh. [10].

Nu ci kh do chnh sch h khc ca cc quan li gy ra ch xy ra mt s nc thi phong kin trc kia v mt s nc chm tin ngy nay th ci kh m c Pht nu ra trong bi php u tin trn th bt c thi no x hi no, d x hi tin b hay lc hu, bao dung hay h khc, th ci kh vn khng th no thay i c. Hay ni mt cch khc h ta cn ci thn ng un ny th vn phi chu ci kh , nn ta c th gi l ci kh mun i ca con ngi.

Nu Khng T c cho l nh hin trit thc t nht trong nhng bc hin trit ca ng Phng qua cu ni Cha bit s sng, sao bit s cht (V tri sanh, yn tri t) th ta cng c l lun nhn c Pht nh mt nh thc tin nht, c th l thc tin hn c Khng T na. V c ci g thc t hn khi c Pht khuyn co chng ta rng, au kh hay hnh phc, qu tc hay tin dn, t do hay n l, trin phc hay gii thot, tt c u do ta quyt nh ly t trong ci xc thn di mt trng ny.

Ni nh vy, khng c ngha l c Pht chng quan tm g n vn ci to x hi. Tri li, mi khi c dp cp n nhng vn nng bng ca x hi th c Pht u by t c mun ca Ngi cho mt x hi tt p hn. Mt x hi tt p ngha l mt x hi m trong dn chng khng b n p, bc lt, nh p, t y, su cao thu nng, v chu nhng hnh pht d man. [11]

Lm th no thc hin mt x hi tt p, ngha l mt x hi khng c nhng iu xu nh trn?

c Pht ni r trong mt bi thuyt Php c tn l Mi nhim v ca nh vua (Thp vng php) c thut li trong Jtaka (Chuyn tin thn).

Trong c nhng iu khon m ngy nay vn cn l nhng vn nng bng v nhc nhi cho nhiu quc gia nh Ngi cai tr khng c thm kht v bm vu no i vi ti sn, tin ca, m phi lm sao cho dn c no m hay iu th 8 bt hi (avihimsa), khng ch c ngha l khng hi ai, m cn c ngha l ngi cai tr phi c to ha bnh bng cch trnh v nga chin tranh, hay dnh dng n bo ng v st hi sinh mng. Nhng quan trng nht l iu th 10 Khng i lp, khng ngn cn (avirodha), ngha l nh cai tr khng c


i ngc li vi nguyn ca ton dn, khng c ngn cn bt c bin php no a n s li lc cho ton dn. Ni cch khc l nh cai tr phi thun theo ch ca ton dn. [12].

iu cn ni thm y l, lch s dng nh lun lun c s trng hp th v. Khng phi ng Phng thi m xp x thi nhng trit gia C i Hy Lp ca Ty Phng cng u bn khon i tm mt m thc lm sao cho x hi con ngi tt p hn. l trng hp ca Platon (428-374) trc Cng Nguyn, ngi m truyn thuyt cho rng sau khi thy l Socrate cht n tn b sng Hng hc o vi cc o s v trit gia n . Quan im ca Platon v mt quc gia l tng l chng ta khng th m tng nhng quc gia hon ho nu chng ta cha c nhng con ngi hon ho. [13] Bi vy nhng quc gia hon ho phi do mt trit gia cai tr, v thut tr nc va l khoa hc va l ngh thut, n i hi nhiu tn tm v hc hi. Ch nhng trit gia mi thch hp trong vic tr nc. Khi no trit gia tr thnh quc vng v tt c nhng quc vng trn th gii u tr thnh trit gia th nhng t oan ca x hi s c chm dt. [14]

Tt nhin, trong bi cnh x hi v chnh tr vo thi im , th c mt quc gia u ty thuc vo mt ngi. S hng thnh hay suy vong u do mt ngi nh ot. Vy cho nn cng l mt vic ng nhin khi Platon mun ngi lnh o phi l mt trit gia, cn Khng T l mt bc qun t, v theo Khng T, c ca ca ngi qun t (hay trit gia th c l cng nh vy) nh gi (qun t chi c phong) cn dn en th li c v nh c (tiu nhn chi c tho) m c th tt nhin s nm rp xung khi c cn gi mnh thi n (tho thng chi phong, tt yu).

Chnh v ci tm nhn hn ch nh vy nn sc mnh ca c mt dn tc b b qun. C l, c Pht l ngi u tin trong lch s ca nhn loi lu tm n c hai. Ngoi nhng c tnh cn thit cho mt nh cai tr, m thi gi l Vua (Rja) ra, Ngi cn ch cho ta thy sc mnh ca c mt dn tc nm u?

Trong mt bi Php m c Pht thuyt ging cho Vassakra (V x) i thn ca nc Ma Kit (Magadha) thuyt phc ng vua ni ting hiu chin nht thi by gi l A X Th (Ajtasattu) bi b nh xua qun tiu dit dn Bt K (Vajji).

y l bi kinh m c l n ngy hm nay nhiu quc gia cn tn gii th tr hng ngy, nu mun cho quc gia ca mnh hng thnh:

Nh vy ti nghe. Mt thi c Th Tn ti Vng X (Rjagaha) trn nh Linh Thu (Gijjhakta) lc by gi A X Th, con b Vi Hi (Ajtasattu Vedehiputta) vua nc Ma Kit mun chinh phc dn Bt K (Vajji). Vua t ni: Ta chinh pht dn Vajji ny, d chng c uy quyn, c hng mnh. Ta quyt lm c dn Vajji; ta s tiu dit dn Vajji, ta s lm cho dn Vajji b hoi vong.


Ri Ajtasattu Vedehiputta vua nc Magadha ni vi B la mn Vassakra, i thn nc Magadha:

Ny B la mn, hy i n c Th Tn, v nhn danh ta, ci u nh l chn Ngi, vn an Ngi c thiu bnh, thiu no, khinh an, kho mnh, lc tr: Bch Th Tn, Ajtasattu Vedehiputta vua nc Magadha ci u nh l di chn Th Tn, vn an Ngi c thiu bnh, thiu no, khinh an, lc tr v khanh hy bch tip: Bch Th Tn, Ajtasattu Vedehiputta vua nc Magadha mun chinh phc dn Vajji, vua t ni: Ta quyt chinh phc dn Vajji ny, du chng c uy quyn, c hng mnh, ta quyt lm c dn Vajji; ta s tiu dit dn Vajji, ta s lm cho dn Vajji b hoi vong. c Th Tn tr li khanh th no, hy ghi nh k v ni li cho ta bit.

B la mn Vassakra, i thn nc Magadha vng theo li dy ca Ajtasattu Vedehiputta, vua nc Magadha cho thng nhng c xe th thng, t mnh ci ln mt chic, cng vi cc c xe y i ra khi Rjagaha, n ti ni Linh Thu, i xe n ch cn dng xe c, ri xung xe i b n ch c Th Tn, khi n lin ni ln nhng li thm hi x giao vi c Th Tn ri ngi xung mt bn. Sau khi ngi xung mt bn, B la mn Vassakra, i thn nc Magadha, bch c Th Tn:

Tn gi Gotama, Ajtasattu Vedehiputta, vua nc Magadha ci u nh l chn ca tn gi Gotama, vn an Ngi c thiu bnh, thiu no, khinh an, kho mnh, lc tr. Tn gi Gotama, Ajtasattu Vedehiputta, vua nc Magadha mun chinh phc x Vajji. Vua t ni: Ta quyt chinh phc dn Vajji ny, du chng c uy quyn, c hng mnh, ta quyt lm c dn Vajji; ta s tiu dit dn Vajji, ta s lm cho dn Vajji b hoi vong.

iu kin hng thnh ca mt quc gia lc by gi, i c Ananda ng qut sau lng c Th Tn. c Th Tn ni vi i c Ananda:

Ny Ananda, ngi c nghe dn Vajji thng hay t hp v t hp ng o vi nhau khng?.

- Bch Th Tn, con c nghe dn Vajji thng hay t hp v t hp ng o vi nhau.

- Ny Ananda, ngy no dn Vajji thng hay t hp ng o vi nhau thi, ny Ananda, dn Vajji s c cng thnh, khng b suy gim. Ny Ananda, ngi c nghe dn Vajji t hp trong nim on kt, gii tn trong nim on kt, v lm vic trong nim on kt khng?

- Bch Th Tn, con c nghe dn Vajji t hp trong nim on kt, gii tn trong nim on kt, v lm vic trong nim on kt.

- Ny Ananda, khi no dn t hp trong nim on kt, gii tn trong nim on kt, v lm vic trong nim on kt, thi ny Ananda, dn Vajji s c


cng thnh, khng b suy gim. Ny Ananda, ngi c nghe dn Vajji khng ban hnh nhng lut l khng ban hnh, hy b nhng lut l c ban hnh, sng ng vi truyn thng ca dn Vajji nh ban hnh thu xa thi, ny Ananda, dn Vajji s c cng thnh, khng b suy gim. Ny Ananda, ngi c nghe dn Vajji tn sng, knh trng, nh l, cng dng cc bc trng lo Vajji v nghe theo li dy ca nhng v ny khng?

- Bch Th Tn, con c nghe dn Vajji tn sng, knh trng, nh l, cng dng cc bc trng lo Vajji v nghe theo li dy ca nhng v ny.

- Ny Ananda, khi no dn Vajji tn sng, knh trng, nh l, cng dng cc bc trng lo Vajji v nghe theo li dy ca nhng v ny thi dn Vajji s c cng thnh, khng b suy gim. Ny Ananda, ngi c nghe dn Vajji khng c bt cc v cng p nhng ph n v thiu n Vajji phi sng vi mnh khng?

- Bch Th Tn, con c nghe dn Vajji khng c bt cc v cng p nhng ph n v thiu n Vajji phi sng vi mnh.

- V ny Ananda, khi no dn Vajji khng c bt cc v cng p nhng ph n v thiu n Vajji phi sng vi mnh thi, ny Ananda, dn Vajji s c cng thnh v khng b suy gim.

- Ny Ananda, ngi c nghe dn Vajji tn sng, knh trng, nh l, cng dng cc t miu ca Vajji tnh thnh v ngoi tnh thnh, khng b ph cc cng l cng t trc, lm t trc ng vi quy php khng?

- Bch Th Tn, con c nghe dn Vajji tn sng, knh trng, nh l, cng dng cc t miu ca Vajji tnh thnh v ngoi tnh thnh, khng b ph cc cng l cng t trc, lm t trc ng vi quy php.

- Ny Ananda, khi no dn Vajji tn sng, knh trng, nh l, cng dng cc t miu ca Vajji tnh thnh v ngoi tnh thnh, khng b ph cc cng l cng t trc, lm t trc ng vi quy php, thi Ananda dn Vajji s c cng thnh v khng b suy gim. Ny Ananda, ngi c nghe dn Vajji bo h, che ch, ng h ng php cc v A La Hn Vajji khin cc v A La Hn cha n s n trong x, v nhng v A La Hn n c sng an lc khng?

- Bch Th Tn, con c nghe dn Vajji bo h, che ch, ng h ng php cc v A La Hn Vajji khin cc v A La Hn cha n s n trong x, v nhng v A La Hn n c sng an lc.

- Ny Ananda, khi no dn Vajji bo h, che ch, ng h ng php cc v A La Hn Vajji khin cc v A La Hn cha n s n trong x, v nhng v A La Hn n c sng an lc thi, ny Ananda dn Vajji s c cng thnh, khng b suy gim.

Ri c Th Tn vi B la mn Vassakra, i thn nc Magadha:


- Ny B la mn, mt thi ta sng Vesli ti t miu Sarandada, ta dy cho dn Vajji by php bt thi ny. Ny B la mn, khi no by php bt thi ny cn c duy tr gia dn Vajji, khi no dn Vajji c ging dy by php bt thi ny, thi ny B la mn, dn Vajji s c cng thnh, khng b suy gim.

Khi c ni nh vy, B La Mn Vassakra, i thn nc Magadha bch vi c Th Tn:

- Tn gi Gotama, nu dn Vajji ch hi mt php bt thi ny, thi dn Vajji nht nh s c cng thnh, khng b suy gim, hung na l c by php bt thi. Tn gi Gotama, Ajtasattu Vedehiputta vua nc Magadha, khng th nh bi dn Vajji chin trn, tr phi dng ngoi giao hay k ly gin. Tn gi Gotama, nay chng con phi i, chng con c nhiu vic v c nhiu bn phn.

- Ny B la mn, ngi hy lm nhng g ngi ngh l hp thi.

B la mn Vassakra, v i thn nc Magadha hoan h, tn thn li dy ca c Th Tn t ch ngi ng dy v t bit.

Gio s bc s Trn Ngc Ninh chuyn by php bt thi ny ra ngn ng ca thi hin i nh sau:

1. Sinh hot dn ch.

2. Tinh thn on kt dn tc.

3. Nguyn tc php tr.

4. S ha ng th h.

5. S knh trng ph n.

6. S tn trng tn ngng.

7. Chnh sch thu ht tr thc. [15]

Nh vy, by php bt thi ny, khng phi l mt l thuyt tranh lun ng hoc sai, m l mt iu hin nhin phi thc hnh m bt c nh cai tr no thc tm mun quc gia mnh tn ti v pht trin.

Vi c Pht, s pht trin tm linh cho mi c nhn cng nh nhng vn chung ca cng ng x hi l phi thc hnh cho ng ch khng phi l thuyt hay quan im. Nh mt ln c Pht cnh co cc t ca Ngi ng nn xy dng hay ng di bt c mt l thuyt no, v:

Ny cc Kaccyana, th gian, phn ln th gian, ln m i tm nhng h thng, v b tri buc bi nhng tn iu. Nhng ngi no khng i tm nhng h thng, khng cn nhng lp trng l thuyt, khng theo nhng tn iu, khng nhn cc tn iu, khng coi cc tn iu nh pho i. Ngi y s khng c s hoi nghi v do d, v ngi y khng ph thuc vo k khc hiu bit, s hiu


bit ca ngi y l s hiu bit t chng. Khi y, mi l quan im chn chnh (Samyutta Nikaya).

Li cnh gic y ca c Pht sau hn 20 th k li ng hn bao gi ht. V chng phi th k 20 l th k m con ngi trn hnh tinh ny l nn nhn cho nhng pho i l thuyt, thc h v tn iu sao?

V chng nh c Pht cng tin on s thng kh nh vy ri:

Mi quan im ny l mt bi rm, mt sa mc, mt m cung, mt s n l, mt s tri buc tr thc, ch em lai au n, kh cc, ri lon v no ng. (Majjhima Nikaya)

Bi kinh c Pht dy v by php bt thi ny, nm trong kinh th 16 trong tp Digha Nikaya, c Ha thng Minh Chu dch, c nhan l Nhng Ngy V Nhng Li Dy Cui Cng Ca c Pht. Trong li gii thiu, Ha thng Minh Chu vit rng: Nhn nhng hot ng trong nhng ngy thng cui cng, chng ta cng thy r tm trng ca v o S, khng ngh g n sc khe ca mnh, m ch lo lm sao cho t ca mnh khi b v, lc lng mt khi mnh khng cn na dy bo.

Tht ng nh vy, mi khi c Nhng Ngy V Nhng Li Dy Cui Cng Ca c Pht, ti c ngh rng, gi nh o Pht khng c Tam Tng kinh in m ch c Nhng ngy v nhng li dy cui cng ny th cng gi vng tinh thn chng ta sc ng dy v tip tc bc i gia cuc i thng kh v gn nh thiu vng tnh thng ny.

Khi u t ni Linh Thu thnh Vng X. Sau khi tri qua hn 13 th trn v thnh ph, cui cng c Pht n Kusinara, gia rng cy Sa La mc d khng phi ma nhng bng n r nh cho gi bit c Pht ln cui.

Trong cuc hnh trnh di ng ng y, mc d sc khe suy kit nhng n u v dng chn ch no Ngi cng u nhc nh cc T kheo t xut gia ca Ngi phi n lc tu tp ngy v m ba php v lu l Gii, nh, v Tu v l gio l cn bn nht trn con ng dn n chm dt mi kh au.

Cng vi by php bt thi, by iu kin lm hng thnh cho mt quc gia m c Pht thuyt ging cho Vassakra, i thn ca nc Magadha trn, th nhn c Pht cng nhc nh by php bt thi, ngha l by iu kin lm hng thnh cho tng on.

Ti Ptaligma, c Pht thuyt ging cho cc c s, tc nhng t tu ti gia ca Ngi thy nm s nguy him i vi nhng ai phm gii cm, ngha l sng tri vi gii lut. V ngc li c nm s li ch cho nhng ai gi gii, sng ng theo gii lut.

Trong nm iu li ch , c hai iu c bit cn ni y:


iu 1, c Pht bo: Ny cc gia ch, ngi gi gii sng theo gii lut, th s c tin ca di do, v sng khng phng dt....

V iu th 3: Li na ny cc gia ch, ngi gi gii, sng theo gii lut khi i vo chng no, hoc St L, hoc B La Mn, hoc gia ch, Sa Mn, ngi y i vo vi tm khng s hi, bi ri.

Gi gii nh vy khng cn b gii hn trong phm vi gi l ti phc nh cch hiu thng thng ca mi ngi. V khng phng dt c ngha l chng ta khng cn b tin ca mt cch v ch vo nhng cuc vui sut thng, trn ci sut m na. Chng phi c bit bao gia nh v v ly tn ch v i sng bung th sao?

Nhng quan trng hn na l, khi tm hn chng ta trong sch, th chng ta s khng run s hoc bi ri trc bt c ai, d l nhng k c a v cao hn ta (B La Mn, St L... ca n thi ), cn ngy nay th chng ta thng gi l nhng k c chc c quyn, lc no cng sn sng dng oai diu v chng t uy quyn trc nhng ngi thp c b ming.

Nh vy, gi gii theo o Pht cng c ngha l chng ta t khng nh nhn cch ca chng ta gia x hi m ta ang sng vy.

Vi o Pht, tt c phi bt u ngay t mt t tm ti v y kh au ny, ngha l Tng a dng xut nh kinh Php Hoa ca i Tha cng b nh vy. V ch trong bng ti con ngi mi khao kht nh sng v cng ch trong bn ly th con ngi mi m c ngc nhn bu tri cao rng kia.

Cng trong cuc hnh trnh cui cng y, khi c Pht dng chn bn b sng Hng (Gang) th Ngi thy Sng Hng trn ngp nc n b n ni con qu cng c th ung c. C ngi ang i tm thuyn, c ngi ang tm phao, c ngi ct b qua b bn kia. c Th Tn, mau l nh ngi lc s dui cnh tay c co li hay co cnh tay c dui ra, bin mt t b bn ny v hin ra trn b bn kia vi chng T kheo.

c Th Tn thy nhng ngi kia, ngi ang i tm thuyn, ngi ang i tm phao, ngi ang i ct b qua b bn kia. c Th Tn hiu c ngha ca cnh ny. Lc y Ngi bn ng khu cm khi:

Nhng ai lm cu vt bin trng dng, b li t sng m ao, trong khi ngi phm phu ang ct b, nhng ngi y tht l nhng v c gii thot bi tr tu.

D l li cm khi ca ng Gic Ng, mt bc thnh, nhng c ln ta cm thy gn gi vi chng ta lm sao! Ta c cm tng Ngi khng cn ngi trn ta sen thuyt php cho chng ta na, m Ngi l mt thi nhn ang bc i gia cuc i kh au ny ht ln bi ca hy vng. Hy vng vo mt ngy mai con ngi s vn ln c khi mt t ti tm ny.


iu y cng chng c g l, v trc khi gic ng, Ngi cng l mt con ngi nh chng ta, ngha l Ngi cng tng tri qua bit bao thng kh nh chng ta. Nhng bng s n lc phi thng ca chnh bn thn, ri cui cng Ngi n c nh ni cao nht ca Tu Gic V Thng.

Nhng on vn trn lm mt s gia Ty Phng vn cm tnh vi Pht gio phi tht vng. Will Durant vit:

By gi chng ta phi t ngn ni trit l tt xung m nghe nhng chuyn hoang ng ngy th lu truyn v cui i cng lc tch ca Pht. Mc d Ngi kinh thng cc php mu m t ca Ngi cng thu dt c ngn truyn v nhng vic thn k Ngi thc hin c. Ch trong nhy mt Ngi bay qua b bn kia con sng Hng. [16].

Tt nhin, vi t cch mt s gia Will Durant c l do chnh ng by t ni tht vng ca mnh nh vy.

Nhng vn thn thng hay php l mc d khng ng vai tr g trong sinh hot thc t ca con ngi, nhng dng nh t bao i nay con ngi vn lun lun m nh v thc mc. Vy nhn y ta c th xem th thn thng hay php l c thc hay khng? V quan im ca c Pht v thn thng v php l nh th no?

Thc ra, t nhng thp nin u ca th k 20, thn thng hay php mu l c thc, b Alexandre David Neel trong tc phm Mysties and Magicians Tibet, cho bit chnh mt b thy ngi Ty Tng i thon thot trn h khng? iu c gii thch nh th no? y l li gii thch ca Gim mc Charles W. Leadbeater (1847 - 1934) ngi Anh, sau nhiu nm hc o vi cc o s trn Tuyt Sn:

... Th d con ngi khng th nhc tng nng 1 tn ln c, d l lc s c lp luyn v bp tht con ngi vn gii hn v 1 tn l mt trng lng qu ln so vi sc mnh bp tht ca con ngi. Tri li, vi s luyn tp ch s dng nhng lung thn lc trong thin nhin, con ngi c th nhc tng nng hng tn ln mt cch d dng. iu ny xt ra c v kh tin v phn khoa hc, nhng khoa hc thc nghim t cn bn trn nhng nh lut vt cht vn gii hn, khng th gii thch nhng hin tng siu nhin vt khi p lc vt cht c. Trong thi gian tu tp trn Tuyt Sn, ti chng kin nhiu o s gy g, mnh hc xng mai nhc bng nhng tng khng l, nng c tn, lp ca hang, v khng mun ai lm rn n s tnh tu ca h. Hin nhin h khng dng sc mnh ca bp tht m s dng mt th sc mnh siu nhin v khng lm biu din m coi l mt vic bnh thng nh trm ngn nhng vic bnh thng vn xy ra trn rng ni nm pha Bc x n ny. [17]

Nhng vic cc Thin s Ty Tng s dng thn thng nh vy c tri vi gio l ca c Pht khng? Theo La Ma Govinda th: Ti c cc v Lt Ma cao


cp gii thch rng Pht gio Ty Tng khng bao gi cp n vic tu luyn thn thng nh mt mc ch. Thn thng ch l mt kt qu t nhin (by-product) ca vic tu cu gii thot. Khi chng c qu v th d nhin ngi tu s c c thn thng. Tuy nhin, v nm trn mt v tr c bit, mt vi phng tin vn c cho php truyn dy trong cc tu vin. [18]

Trong kinh Kin C (Kevaddha) c ghi li khi c Pht ti Nalanda, c c s tr tui tn l Kevaddha thnh cu c Pht hy ch dy cho cc T kheo hin thng nhn php, thn thng bin ha chinh phc dn Nalanda, x s m trong kinh ni l rt phn thnh v dn c ng c. Kevaddha thnh Pht n ln th ba nh th ny:

Bch Th Tn, con khng mun phin nhiu Th Tn. Con ch ni: Bch Th Tn, Nalanda ny c uy tn v phn thnh, nhn dn ng c v tn knh Th Tn. Bch Th Tn, lnh thay nu Th Tn ch gio cho mt T kheo hin thng nhn php, thn thng bin ha. Nh vy Nalanda ny s c nhiu ngi knh tn Th Tn hn na.

V c Pht ni r cho Kevaddha bit rng:

Ny Kevaddha, c ba php thn thng ny ta t chng v tuyn thuyt. Th no l ba? Tc l bin ha thn thng: mt thn hin ra nhiu thn, nhiu thn hin ra mt thn, hin hnh, bin hnh i ngang qua vch, qua tng, qua ni, nh i ngang qua h khng, n th tri ln, ngang qua t lin nh trong nc, i trn nc khng chm nh i trn t lin, ngi kit gi trn h khng nh con chim (...). Tha tm thn thng: ni ln tm, ni ln tm s, ni ln s suy tm, ni ln s suy t ca cc loi hu tnh khc, ca cc ngi khc:Nh vy l ca Ngi, th ny l ca Ngi, nh vy l tm ca Ngi.

Nhng c Pht bo cho thanh nin tr tui Kevaddha bit rng Ngi t chi hai loi thn thng trn, v theo c Pht, Ta thy s nguy him trong s bin ha thn thng (cng nh Tha Tm Thng) m ta nhm chn, h thn v gh s....

V c Pht ch chp nhn gio ha thn thng. V c Pht ging cho thanh nin Kevaddha bit gio ha thn thng l nh th ny: Hy suy t nh th ny, ch suy t nh th kia; hy tc nh th ny, ch tc nh th kia; hy tr b iu ny, hy chng t v an tr iu kia. [19]

Dng nh hu ht nhng tn gio chnh ca nhn loi hin nay u truyn o theo quan im ca ngi thanh nin tr tui Kevaddha ny, ngha l dng thn thng hay php l chinh phc con ngi tr v vi tn gio ca mnh.

c Cu c cng nh Tn c, ta thy c Cha Cha Yav cng nh c Cha Con Jesus thi ua nhau lm php l. Nhng php l khng phi cu vt mi ngi mt cch bnh ng, m lm php l bng ci tm phn bit, ci tm tnh ton hn thit hn hoi:


Cc Ngi khng i theo thn khc, thn ca cc dn xung quanh cc Ngi, v Yav Thin Cha ca Ngi, gia Ngi l Thin Cha ghen tung, kh n ca Yav Thin Cha ca Ngi s bng ln pht Ngi v Ngi s b tru dit Ngi khi mt t. [20]

D sao th vic c Cha Tri to dng tri t v loi ngi n nay vn cn l mt huyn thoi, th chuyn kh n v ghen tung ca Ngi i vi nhng ngi khng chu i theo tn ngng ca Ngi tt nhin cng ch l chuyn hoang ng thi. Vy m chuyn hoang ng y li b nhng ngi phm mt tht nhn danh s ghen tung ca Ngi x y mt phn nhn loi (u Chu thi Trung C) vo con ng tm ti.

n nay nhn loi nh vn cn nhc nh bi ci cht au lng ca trit gia Brun. Brun b thiu sng vo nm 1592, v sau nm 1633 nh thin vn hc li lc Galil b a n Rome h nhc. Nhng bun ci l, ta khng thy c Cha Cha Yav dng php l thiu sng Brun hay bt cc Galil a n Rome u ht, m ch thy nhng con ngi trn tc nhn danh Thin Cha lp nn ci gi l php nh tn gio (inquisition) tha mn lng ganh t nh nhen ca chnh h m thi.

C l chnh v vy m ta mi thm tha li dy ca c Pht:

Ta thy s nguy him trong s bin ha thn thng m ta nhm chn, h thn v gh s.

Ngi ng Phng chng ta ni chung v Trung Quc ni ring vn rt say m thn thng bin ha, Ty Du K l mt trng hp in hnh. iu cng d hiu v thn xc ca ta vn nng n v th kch qu, nn ai cng m c mt ngy no s ct cnh bay ln khi mt t xm xt ny. Nhng c l cng cn c mt l do na, l v truyn thng o l ng Phng u dy con ngi phi chng li ci c, nhng khi thy ci c vn tip tc tn ti v gn nh tung honh khp ni, nhng bt lc, v sc ngi c hn. C l l l do v sao tt c u say m nhn vt h cu Tn Ng Khng, v Tn Ng Khng dng thn thng tiu dit bn yu ma qu qui, biu tng cho ci c. Ngc li, tt c nhng con qu m dng thn thng hm hi ngi lnh, biu tng cho ci thin, th tt c u cm gin v cu mong bn ma qu sm b Tn Ng Khng dng thn thng tiu dit.

D sao cng ch l nhng c m c tnh cch i thng mi khi ta cm thy bt lc trc nhng bt cng phi l ca cuc i m thi. Nhng l t ca ng Gic Ng th chng ta phi thc mt cch trit rng, mun bay vnh vin ra khi mt t au kh ny th phi bng ch v ngh lc ch khng phi bng thn thng hay php l, nh c Pht tng tuyn thuyt:


Con thin nga ch bay c gia h khng, ngi c thn thng ch bay c khi mt t. Duy ch c Bc i Tr, tr dit ma qun mi bay c khi trn gian ny. (Php C HT Tr c dch)

V ri trn ng i, c Pht khng b l bt c mt c hi no d nh nht n u i na Ngi cng u th hin tnh thng bao la ca Ngi, d bit rng tnh thng s em nguy him n cho bn thn vn suy yu v tui tc gi nua ca Ngi.

Khi c Pht i n Pv th Ngi tr ti vn Xoi ca ngi th st c tn l Cunda. Nhn c hi ny, Cunda thnh Pht v chng T kheo n nh ngy hm sau th trai. Ngy hm sau, c Pht v chng T kheo n, nh thng l, c Pht lin ngi vo ch son sn. Sau khi ngi xung, c Pht ni vi ngi th st Cunda rng: Ny Cunda, loi mc nh dn sn ny ch dn cho ta n thi. Cn cc mn n khc th hy dn cho chng T kheo.

Ri sau c Pht gii thch l do v sao Ngi khng cho chng T kheo n mn n thng ho hng ny: Ny Cunda, mn n mc nh cn li, Ngi hy em chn i. Ta khng h thy mt ai, ci tri v ngi, Ma Gii hoc Phm Thin, khng mt ngi no trong chng Sa Mn v B La Mn m n mn mc nh ny c th tiu ha c.

Sau khi dng cm ca th st Cunda, c Pht b nhim bnh nng, au n gn nh n cht. Ri c Pht chnh nim tnh gic, nhn ni chu ng cn bnh.

Trong nhng giy pht cui cng Kusinara, d ang trong cn au n Ngi vn lo lng sau ny Cunda s b ngi i ng nhn v ba n cui cng ny, nn Ngi ni vi Ananda:

Ny Ananda, rt c th c ngi s lm cho th st Cunda hi hn, bng nhng li nh th ny: Ny hin gi Cunda, tht khng li ch g cho Ngi, tht l tai hi cho Ngi, v Nh Lai dng ba n cui cng t Ngi cng dng m phi nhp Nit Bn.

V c Pht cn dn Ngi Ananda c bn phn phi lm tiu tan s hi hn y ca ngi th st Cunda.

Nu khi c Pht ngi trn php ta cng b th gii kh au v con ng a n chm dt kh au c xem nh l mt tnh thng v i i vi loi ngi, th vic c Pht dng li bn ng x kim ch h cho mt b lo, hay n pht cui cng d au n mt mi vn lo lng ngh n lng hi hn ca th st Cunda phi c xem l mt tnh thng v i hn na. V nu Ngi khng ri php ta n vi nhng k cng kh nht th tnh thng ca Ngi ch c xem l mt th tnh thng "n hu t trn cao ban xung m thi.


Cng ti Pv, qu ca ngi th st Cunda, c Pht k li mt kinh nghim quan trng t s chng nghim ca chnh bn thn Ngi. Ta c th xem y nh l s khi u trong cuc hnh trnh tin n chm dt au kh.

Lc by gi c Pukkusa, hc tr ca o s lng danh Alra Kalma ang i trn ng t Kusinr n Pv th thy c Pht ang ngi tnh ta di gc cy, Pukkusa nh l v ngi xung mt bn bch vi Pht rng:

Bch Th Tn, tht l k diu, bch Th Tn, tht l hy hu, trng thi trm tnh ca mt bc xut gia.

Ri Pukkusa k rng, thy ca mnh l Alra Kalma lc y ang ngi ngh tra di mt gc cy khng xa con ng chnh l bao, th c khong 500 c xe i ngang qua gn ch ngi, nhng Alra Kalma vn ngi bt ng, c mt ngi i cng on xe thy vy lin n hi:

Tn gi c thy khong 500 c xe va i qua khng?

Alra Kalma tr li khng.

Nh vy Tn gi ang ng?

- Ta khng ng.

Vy th Tn gi ang thc.

Alra Kalma xc nhn l mnh ang thc.

p li li t ca Alra Kalma, c Pht hi Pukkusa nh th ny:

Ny Pukkusa, nh ngi ngh th no? Ci g kh lm hn, ci g kh thc hin hn? Mt ngi trong khi gic tnh, cn thc m khng thy 500 c xe va i ngang qua gn mt bn, cng khng nghe ting. Hay mt ngi ang gic tnh, cn thc khng khi tri ang ma, ma tm t, o o, trong khi in quang chp la, sm st vang ng, m khng thy, cng khng nghe ting?.

- Bch Th Tn, ni g n 500 c xe ny, cho n hoc 600, hoc 700, hoc 800, cng khng th so snh c. Tht kh lm hn, kh thc hin hn, mt ngi ang gic tnh, cn thc, trong khi in quang chp la, sm st vang ng m khng thy cng khng nghe ting?

- Ny Pukkusa, mt thi Ta Atum, ti nh p la. Lc by gi tri ma, ma tm t, o o, in quang chp la, sm st vang ng. C hai anh em nng phu, v bn con b c b st nh cht. Ny Pukkusa, mt s ng ngi t Atum i ra n ti ch hai anh em nng phu v bn con b c b st nh cht.

- Ny Pukkusa, lc by gi Ta t nh p la i ra v i qua li ngoi tri, trc ca nh p la. Ny Pukkusa, c mt ngi t ni m ng y i ra, n ch Ta, nh l v ng mt bn. V Ta ni vi ngi ang ng mt bn y:

- Ny hin gi, v sao c s ng ngi t tp nh vy?


- Bch Th Tn, va ri tri ang ma, ma tm t, o o, in quang chp la, sm st vang ng, c hai anh em nng phu v bn con b c b st nh cht. Do vy m c s ng ngi y t hp ti y. Bch Th Tn, lc y Ngi ti ch no?

- Ny hin gi, lc y ta ti y.

- Bch Th Tn, Ngi khng thy g c sao?

- Ny hin gi, Ta khng thy g.

- Bch Th Tn, Ngi khng nghe ting g c sao?

- Ny hin gi, ta khng nghe ting g.

- Bch Th Tn, c phi Ngi ang ng, phi khng?

- Ny hin gi, khng phi ta ang ng.

- Bch Th Tn, c phi Ngi ang tnh thc phi khng?

- Ny hin gi, phi.

- Bch Th Tn, Ngi ang tnh thc, nhng trong khi ma, ma tm t, o o, in quang chp la, sm st vang ng, c hai anh em nng phu v bn con b c b st nh cht, nhng Ngi khng thy cng nh khng nghe g?

- Ny hin gi, phi nh vy.

- Ny Pukkusa, ngi y lin t ngh: Tht l k diu, tht l hy hu, s trm lng ca v xut gia, khi thc tnh, d c ma tm t, o o, in quang chi la, sm st vang ng, c hai anh em nng phu v bn con b c b st nh cht m khng thy g, khng nghe g ht. Sau khi ni ln lng tin tng ni Ta, ngi y nh l, thn pha hu hng v Ta v t bit.

Khi c ni nh vy, Pukkusa, dng h Malla bch c Th Tn:

Bch c Th Tn, s tin tng ca con i vi Alra Kalma, nay con em ri rc trc lung gi ln, nay con em th tri vo dng nc cun. K diu thay, bch Th Tn! Hy hu thay! Bch Th Tn, nh ngi dng ng li nhng g b qung xung, phi by ra nhng g b che kn, ch ng cho ngi b lc hng, em n sng vo trong bng ti, nhng ai c mt c th thy sc. [21]

Kinh Potthapada (B thc b lu), cng cho bit rng, du s ngoi o Potthapada ti mt hi trng nc X V, c tn l Ekaslaka, hi trng dng bn lun v chnh kin v t kin, du s ngoi o Potthapada cng lu vi cc mn ca mnh rng Sa Mn Gotama a mn s trm lng.

Lc by gi du s ngoi o Potthapada ngi vi i chng du s ngoi o, ang n o, la li, ln ting bn lun v nhng vn ph phim nh cu chuyn v vua cha, cu chuyn v n trm, cu chuyn v i thn, cu chuyn v binh lnh, cu chuyn v hi hng, cu chuyn v chin tranh, cu chuyn v n, cu


chuyn v ung, cu chuyn v mc, cu chuyn v ging nm, cu chuyn v vng hoa, cu chuyn v hng liu, cu chuyn v b con, cu chuyn v xe c, cu chuyn v lng xm, cu chuyn v th t, cu chuyn v thnh ph, cu chuyn v quc , cu chuyn v n b, cu chuyn v n ng, cu chuyn v v anh hng, cu chuyn v bn l ng, cu chuyn v ti ch ly nc, cu chuyn v ngi cht, cc cu chuyn tp thoi, cc cu chuyn v hin trng th gii, hin trng i dng, cu chuyn v s hin hu v s khng hin hu.

Du s ngoi o Potthapada thy c Pht t xa n, lin khuyn co chng ca mnh: Cc tn gi hy nh ting, cc tn gi hy ng lm n. Nay Sa Mn Gotama ang n, Ngi a mn s trm lng, v Sa Mn ny tn thn s trm lng. Nu bit chng ta yn tnh, Ngi c th gh n y. [22]

Vy l t nhng vn thp hn nht nh: Cu chuyn v n trm, cu chuyn v n, cu chuyn v ung, cu chuyn v n b, cu chuyn v ging nm, cu chuyn v xe c, cu chuyn v bn l ng... n nhng vn cao siu ca cc trit gia, o s nh: Cu chuyn v hin trng th gii, v s hin hu v s khng hin hu u c ghi li y y.

Khng cn h nghi g na, t hn my mi th k nay con ngi trn mt t ny ch bn lui bn ti chng y chuyn m thi.

V thy r s ph phim, v ch nh vy, nn c Pht cnh co nhng k sut i c sa trong nhng tranh lun hay ci c:

Ngi kia khng hiu rng: Chng ta sp b hy dit (mi ph sc tranh lun hn thua). Nu h hiu r iu th chng cn tranh lun na. (HT Tr c dch)

Nu Pht gio cng c xem l tn gio nh Thin Cha gio, Hi gio, Do Thi gio... th li khuyn ca c Pht tht l c o. V tn gio thng i i vi s rn e, thng pht (thin ng, a ngc...) nhng c Pht th ngc li, Ngi ch trnh by mt s tht hin nhin, l cuc i qu ngn ngi i vi mi ngi trong chng ta, nn chng ta ng ph thi gian vo nhng tranh ci v tch s nh vy na.

Vy c Pht khuyn chng ta phi lm g trnh ci ha sp b hu dit ?

ng hc nhp khng

Tinh c ch

Lc c bnh x

Nht tm qun php

(i vo nh trng

Tm thanh tnh


Hng mt nim vui khc thng hn

Khi thy T Kheo mt lng

Tinh tn nht tm qun php)

(Php C Trc Thin dch)

Kinh Php C cn cho bit, ch nhng ai thch sng mt mnh ni u tch th ngi y mi c th nm c mi php v, mi c th xa la c mi s s hi v c nghip:

Ai tng nm mi v c c, ai tng nm mi tch tnh, ngi y cn a nm mi Php v, xa la mi ti c, s hi. (HT Tr c dch)

V ci tm ca ngi thch c c y c v nh h nc su, vng lng v trong sch:

Nh h nc su, yn lng v trong sch. Nhng ngi c tr sau khi nghe Php tm h cng thanh tnh v yn lng nh vy. (HT Tr c dch)

c lch s c Pht, chng ta cn nh, sau khi tri qua 6 nm i tm kim chn l, tng kh hnh, tng p xc n ni ch cn da bc xng, tng hc o di s hng dn ca nhng trit gia li lc nht ca n thi by gi nh Alrama Kalama hay Uddaka Rmaputta, v c nhng trit gia ny xc nhn l trnh cng nh tu chng vt hn h. Nhng c Pht khng tho mn vi nhng iu t c ny, v ci m Ngi i tm kim l chm dt mi au kh ca kip ngi vn cha c gii p tha ng.

Gia lc tng chng nh b tc y th Ngi cht nh li lc cn th u trong mt bui sng theo vua cha i d l h in. Trong khi vua cha cng vi triu nh v thn dn ang vui chi l hi, th mt mnh Ngi lng l n ngi di mt bng cy rm mt, v sau khi nhp Thin, Ngi chng c s Thin. Khi nh li giy pht tuyt vi y, Ngi quyt nh ri b nhng ngi bn ng tu, dng li vi vt thc th s nhng cn thit cho vic phc hi sc khe. Di gc cy B , Ngi d dng nhp s Thin (Jhna) tng Thin m Ngi t c thu bui u thi. V c nh vy, cui cng Ngi hon thnh tu gic v thng (chnh ng chnh gic) chm dt hon ton mi kh au, v c Pht t khng nh: Ti sanh chm dt, i sng phm hnh c vin mn, lm xong nhng vic phi lm, khng cn tr li trng thi ny na.

Ri c Pht ri gc cy B bn dng sng Ni Lin Thuyn u tch tr li vi trn gian au kh vi s mng: Dng ng li nhng g b qung ng xung, phi by ra nhng g b che kn, ch ng cho nhng ngi lc hng, em n sng vo bng ti nhng ai c mt c th thy sc.

V mc d Ngi c xem l v gio ch hot ng tch cc v nhit thnh nht trong lch s tn gio ca nhn loi. Vy m Ngi vn khng b ph cht thi


gian no, theo li Sandha, t ca Ngi th mi khi c dp: c Th Tn li tm n nhng khu vn hoang vu, thm u tnh mch, khng mt ting ng, ni gi r ro thi qua cnh ng c n kn khng ai hay, ni thun tin cho vic trm t qun tng (Kinh Thoi ng).

Ngy nay hng ngn th giu sang v lng ly ang thi ua nhau mc ln trn khp th gii. Vn minh th trn n u th tt nhin i sng nng v hng th s i n . Bi vy, nhng dng sng, rng ni hay nhng thn lng xa xi vng v ni gi r ro thi qua cnh ng c n kn khng ai hay nay khng cn l ni con ngi thnh thi ng nhn nhng bui chiu t, con ngi cn c dp ci xung nhn li thn phn ph du ca chnh mnh na, m l nhng ni nay ch cn c nhng k trc ph hay quyn cao chc trng th mi c iu kin n. Tt nhin h n khng phi thng thc v p ca thin nhin m n tn hng nhng th vui vt dc m nn vn minh th cung cp cho h:

Lm sao ta c th vui c, lm sao ta ta c th m chm trong lc th c? Nhng ngn la t chy thin thu, bng ti ang vy ph. Ta khng mun tm nh sng sao?

(Php C - Phm Cng Thin dch)

Cu trn c Pht tuyn thuyt cch y trn 20 th k, vy m by gi mi thc s tc ng mt cch mnh lit n ta?

Chng phi v hin nay chng ta ang tng ngy, tng gi cht ngp trong nhng thnh ph y m ph sao?

* * * * *

Thi s Hn Mc T, c xem nh l nh th theo Thin Cha gio thun thnh v ngoan o nht. Nhng tht l bt ng Hn Mc T li c ln phi dn n t tng Pht go gii thch ci th siu hnh ca mnh:

V ti s thuyt minh mt cch rt nh Pht l Sc cng nh Khng, Cht cng nh Sng, Gn cng nh Xa v H cng nh Thc... Nhng iu phi tri y du th no i na, cng c lin lc mt thit v thng cm vi nhau. [23]

V iu quan trng nht theo ti vn l, Hn Mc T l nh th ca Vit Nam u nhng thp nin ca th k 20 c nhiu bi th khuyn bo con ngi nn b bt ba hoa n o li nhi i. V theo Hn Mc T ch trong im lng th tri tim ca con ngi mi bit rung ng n tnh yu ln lao hn:

Ai hy lm thinh ch ni nhiu

nghe di y nc h reo


nghe t liu rung trong gi

V xem tri gii ngha yu...

Nhng i khi thi nhn li cm thy chong ngp trc ci tnh yu qu bao la v qu v i :

ang khi mu nhim ph ban m

C th g ri gia khong im

Ri t thng tng khng kh xung

Ting vang nh nh di vo tim

Nhng cng c lc tnh yu d m h nhng ta c cm tng rt gn u y, ngha l ch xung quanh ta y thi:

Trong lng nng ng khi m tan

i mi nh tranh lm tm vng

St sot gi tru t o bic

Trn gin thin l bng xun sang

C th l mt ma xun m m trong mt xm qu c nng mai rt p ca tui th xa? Hay cng c th l mt ma xun hoang s thu t tri cn hoang s thun pht? M trong nhng m khuya khot hay trong nhng gi pht tch liu nht ai trong mi ngi chng ta t nht cng c mt ln cm nhn c?

Nhng theo quan im ca Pht gio h khi no con ngi cn khao kht ham mun, d l ham mun v ci p c tnh cch tm linh i na, th con ngi vn cn au kh v ci m mnh ang kht khao t cho c y. Nh Hn Mc T xc nhn:

Ti au v rng rn n v bin

Hoc:

Chao i! Gh qu trong t tng

Mt vng c liu c vn i

Khng hiu sao c mi ln c Hn Mc T ca Vit Nam ti li lin tng n T ng Pha ca Trung Quc.

Hn Mc T ca Vit Nam ch ni ln s au kh, s c n tt cng ca mt k ang i tm kim ci p, nhng T ng Pha thi ho bn i Tng ca Trung Quc mi bc l mt cch chn thnh (tt nhin l y kiu hnh) v s tht bi bi trng ca mnh trong vic i tm kim ci p ca v hn qua con ng ca thi ca:


S d vong ngn chn hu o

Ng tr su c bch v cng

Minh nin thi dc Thin Thai th

Cnh dc thi mn Trit ng

(S qun li, qu tnh l S c o

Ti th ngoi vic tm cu ni ch, hon ton v tch s

Sang nm s vo ni Thin Thai hi thuc cu o

Nhng vn cn mun th y c min Trit ng) [24]

Bn cu th trn c trch t mt bi th m T ng Pha lm tng cho ngi bn thn thit ca mnh l Vn Trng Lo Phng Trng.

T ng Pha v Hn Mc T d cch xa nhiu th k, th gii th cng rt khc nhau. C hai cng au kh nhng s au kh ca mi ngi cng khc nhau. T ng Pha au kh v sut i c b y i v lao t, c ln cn sut b hnh hnh na. Cn Hn Mc T th au kh v tuyt vng trc cn bnh him ngho.

Nhng c mt iu m T ng Pha v Hn Mc T ging nhau, l c hai, ni theo cch ni trong bi th ca T ng Pha, th c hai u b a y bi nhng chn tri vin mng (Lao vin mng, m Tu S dch l a y vin mng).

Vy ta th xem T ng Pha nh vt b thi ca, vt b chn tri vin mng vo ni tm kim ci g?

Ngy n c mt ngi khch l n hi c Pht:

Nhng ngi thng lai vng chn rng su. Nhng bc thnh nhn c i sng trong o hnh. Mi ngy ch n c mt ln. Ti sao cc v y trng c v t ti? Xin Ngi ch cho?

c Pht p:

Nhng v y khng than van su mun nhng chuyn qua, khng nng ny kht khao nhng g cha n, m ch tp trung tm tr vo hin ti. Do cc v y c t ti.

T ng Pha v Hn Mc T cha bt c ci giy pht hin ti vnh cu y, cho nn vn cn au kh chng?

Chc chn phi tri qua nhiu cuc chin u phi thng vi chnh bn thn mnh, phi vt qua nhiu cm d rt vi t, vi t n ni m tm thc c tng l chn tht. Nhng tht ra ch l hoa m m gia h khng, l o nh (trong c o nh v ci p (Lao vin mng) ca cc thi nhn) nn c Pht mi s


dng c mt th ngn ng v cng gin d khng nh giy pht an lc ca hin ti vnh cuca chnh mnh mt cch y uy lc nh vy.

C l ngy nay nhn loi thc s thc tnh v nhn ra rng, khng ai c th cu ri c cho ai ht. V s khng c mt thin ng no ngy mai, nu hin ti ca ngy hm nay con ngi khng chu n lc loi b nhng iu xu xa v thp hn trong chnh bn thn mnh.

Bi th cho nn cng chng c g ng ngc nhin khi ci an lc ca hin ti vnh cu m bc Tr gi trm lng ca dng Thch Ca cng b cch y trn 20 th k vn l im hn khng ch trong th k 21 ny m chc chn s cn tip tc trong nhng th k sau na. V chng phi Albert Einstein nh Vt l hc li lc ca M, ngi ot gii Nobel v Vt l nm 1921 tin on rng: Tn gio ca tng lai s l mt tn gio v tr (The religion of the future will be a cosmic religion) v Albert Einstein t tr li Tn gio y chnh l Pht Gio: Nu c mt Tn gio no thch hp c vi nhng nhu cu ca nn khoa hc hin i th tn gio chnh l Pht Gio (If there is any religion that would cope with modern scientific needs, it would be Buddhism)[25] sao?

Ma Sen n 2548

Thch Phc An

Ch thch: [1] Lch S Trit Hc Phng ng, tp 3 ca Nguyn ng Thc, li Ta. NXB. Tp.HCM, nm 2000. [2] Heidegger Trc S Ph Sn Ca T Tng Ty Phng, ca L Tn Nghim, tr. 16. NXB. L Bi, Si Gn nm 1969. [3] Chp theo tr nh [4] Tun Huy trong c san tng nim Bi Ging ln th 4 (2002), tr. 54, nhiu tc gi. [5] Nt. Tr. 50 [6] Nguyn Hin L dch [7] Nguyn Hin L dch [8] Lch S Vn Minh Trung Quc, Nguyn Hin L dch, tr. 83-84. NXB. Trung tm thng tin i hc S phm, Tp. HCM nm 1999. [9] c Pht V Pht Php ca Narada Thera, Phm Kinh Khnh dch, tr.382. NXB. Tp. HCM. [10] Nt. Tr.96 [11] c Pht Dy Nhng G ca WalPola Rahula, Thch N Tr Hi dch tr. 196-198. NXB. Tn gio, H Ni nm 2000.


[12] c Pht Dy Nhng G ca WalPola Rahula, Thch N Tr Hi dch tr. 196-198. NXB Tn gio, H Ni nm 2000. [13] Cu Chuyn Trit Hc ca Will Durant, Tr Hi dch tr.39 v tr. 41, NXB. Tu Th i hc Vn Hnh, Si Gn 1971. [14] Cu chuyn Trit hc ca Will Durant, Tr Hi dch tr. 39 v tr. 41, NXB. Tu Th i Hc Vn Hnh, Si Gn 1971. [15] c Pht Gia Chng Ta ca Trn Ngc Ninh tr. 69 NXB L Bi, Si Gn 1972. [16] Lch S Vn Minh n , Nguyn Hin L dch, tr.103, NXB. Vn ha Thng tin Tp. HCM nm 2003. [17] Tr V T X Tuyt Nguyn Phong dch, tr.109-110. [18] ng My Qua X Tuyt, Nguyn Phong dch, tr.62 [19] Trng B Kinh, tp 2, HT Minh Chu dch, NXB. Tu Th i hc Vn Hnh, Si Gn 1967. [20] Kinh Thnh, chng th lut trong Cu c, Linh mc Nguyn Th Thun dch. NXB. Dng Cha Cu Th, Tp. HCM 1976. [21] Nhng Ngy V Nhng Li Dy Cui Cng Ca c Pht, HT Minh Chu dch. NXB. Tu Th i hc Vn Hnh nm 1967. [22] Trng B Kinh, Kinh Potthapada, HT Minh Chu dch, NXB Tu Th i hc Vn Hnh 1967. [23] Mt m Siu Hnh Vi Hn Mc T ca Phm Cng Thin, tr. 28. NXB. Vin Thng, Hoa K nm 2000. [24] T ng Pha, Nhng Phng Tri Vin Mng ca Tu S, tr. 144. NXB. Ca Dao Si Gn nm 1973. [25] Chp theo tr nh trong tc phm Pht Gio Di Mt Cc Nh Tr Thc ca Thch Tm Quang dch.


T M NHN SAO MAI MC

NI RNG HY M LP SN

N NHNG CON NG THN D CA QU HNG (*)

Trong Vit Nam Pht Gio S Lun, tp mt, khi bn v s lin h gia thin v thi ca, gio s Nguyn Lang vit: "Thi ca khng c hnh nh th khng cn thi ca na, cng nh i vo l lun siu hnh th thin khng cn c th l thin na".

Nhng th no l hnh nh, gio s Nguyn Lang gii thch:
http://quangduc.com/images/file/dXhxaY8e0AgBAHdV/ducphatthichca.jpg


Khi V Ngn Thng c hi v thin v thin s, ng im lng ly tay ch vo mt gc cy Thoa l. Thin v thin s trong lnh vc m lun c th l nhng khi nim tru tng, gc cy Thoa l l mt hnh nh c th ca thc ti, nu nhn gc cy Thoa l trong chnh thc ti ca n tc l xm nhp th gii thin v tr thnh thin s. Cc thin s khng bao gi mun a hc tr ca mnh vo th gii suy lun tru tng". (1).

Tt nhin, trong cc tng phi ca Pht gio, th thin l tng phi gy cm hng mnh m nht trong mi lnh vc sng tc ngh thut. c bit l trong lnh vc thi ca. Nhng theo ti, chnh c Pht mi l ngi u tin khai m dng cm hng bt tn y cho nhng ngh s sng to.

c lch s c Pht ta vn cn nh, sau 49 ngy tham thin nhp nh di gc cy B bn dng sng Ni Lin Thin, khi sao Mai va mc th thi t Tt t a ht nhin i ng (Anuttara Samyak Sambodhi) m ngi Trung Quc dch l V Thng Chnh ng Chnh Gic, ngha l chng nhp chn l ti cao.

Ta c th t cu hi, ti sao c Pht khng ht nhin i ng vo bui tra hay bui chiu? M bin c y li xy ra vo lc sao mai mi mc? Phi chng l giy pht p nht? Giy pht m v tr va thc tnh sau mt m di b bng ti vy ph. Nh vy giy pht m c Pht gic ng , nu ta nhn theo cch nhn ca thi nhn th l giy pht m c Pht nm bt c ci p thin thu ca v tr chnh trong lng bn tay ca Ngi.

Nhng th l g? V ti sao con ngi phi lm th? Thi ho Hn Mc T ca Vit Nam, ngi dng hin trn vn cuc i ngn ngi ca mnh cho thi ca v nht l tng tri qua nhng au kh nht cng nh hon lc nht trong tri tim r mu ca mnh, cho bit v sao ng lm th:

"Ti lm th ngha l v ti yu ui qu! Ti b cm d, ti b phn li tt c nhng g m lng ti, mu ti, u ht sc gi b mt. V cng c ngha l ti mt tr, ti pht in. Nng nh ti au qu, ti bt ra ting khc, ting go, ting r, c ai ngn cn c ting lng ti?"

Trong Trng B Kinh c ghi li, sau khi ri gc cy B , trn ng tr v thnh Ba La Ni gp o s Upaka, c Pht reo ln:

Ta l bc ti thng, Ta l bc ton tr

X tr ht nhim v trn cu,

La b tt c, la tham dc tt

Ta khng hc vi ai, th cn bit gi ai l Thy?

Nhng g Ta bit Ta khng hc vi mt ai,

Khng ai bng Ta trn th gian ny,

Du sanh ci phm hoc cung tri


Khng mt ai bng Ta ht

Ta thc s chim c qu gii thot,

Ton th gian Ta l bc V thng o s,

c nht trong i, hon ton gic ng,

T ng trong yn vui v thng.

Nu hiu thi ca trong tinh thn Hn Mc T, th nhng li trn ca c Pht cng c th tm gi l ngn ng ca thi ca, v n c tro vt ra t tri tim trn y hoan lc ca mt ngi va tm li c t do ni chnh qu nh ca mnh sau bao thu lang thang phiu git tn ni gc b chn tri.

V ri sau trong gn 50 nm lang thang khp lc a n rng ln, t nhng cung in nguy nga trng l ca vua cha n nhng cn nh ngho kh tm ti nht thuc giai cp tin dn, t nhng bc Thnh n mnh trong rng su n nhng tay t git ngi, hay t mt t tng gia thng tha n nhng ngi nng dn cht phc tht hc, vi lng t bi v hn, Ngi v s thng kh ca mun loi m tuyn thuyt khng bit bao nhiu thi k. Nhng thi k y, c khi th cht phc gin d t ni dung t tng n ngn ng nh trong cc kinh thuc thi nguyn thy, khi nh bay bng tuyt vi nh trong cc kinh thuc i tha. Chng hn nh Hoa Nghim Kinh, ta c m c cm tng nh l trng thi v i nht m dn tc n cng hin cho thi ca nhn loi, v phi chng ch c mt dn tc c sanh ra di chn ni Hy M Lp Sn cao nht th gii th mi to ra mt th ngn ng k l nh vy?

Nm 520 B t Ma mang thng ip Pht gio Thin tng n Trung Quc. bit bao thin nin k tri qua ri, vy m ci truyn thuyt v vic c Pht cm a hoa a ln trc Php hi v n ci mnh mng ca Tn gi Ca Dip trn nh ni Linh Thu cng vi i mt ca B t Ma chn nm trm hng nhn vo vch cha Thiu Lm, i mt su thm nh ang nhn vo kip ngi en ti vn cn tip tc nui dng tinh thn sng to ngh thut khng nhng ch ti Trung Quc m cn c ton th thuc khu vc min Vin ng na

Nhng v B t Ma d sao cng l ngi n nn theo gio s D.T Suzuki, ch c cng khai m mt tro lu. Phi i n khi Hu Nng, mt ngi sanh ra t t Trung Hoa, v vi thin ti Hu Nng th Thin mi chnh thc tr thnh mt tro lu tm linh v i cho n ngy nay.

Nhng mnh t sinh ra B t Ma c g khc bit vi mnh t sinh ra Hu Nng? "Con ngi Trung Hoa mi mi l nhng a tr bi i, vc dng nng n khng bao gi dm bay bng ln my. Sinh hot ca h thng ngy l cy cuc, l gom l kh, l xch nc, l bun bn, l hiu tho, lm vic cng ch, l quy nh nhng l ngha rc ri nht i, i khi c ngha l c thc v lch s, quan st thi v, l ghi li nhng du vt y lm chng tch ca thi gian.


Ngi Trung Hoa c th t ho gii ghi chp nht trong i, tri hn vi ngi n nh mt nim thi gian. (2).

V tinh thn thc tin nh vy nn ngi Trung Hoa say sa vi nhng g trn mt t ny. Ni vt tri cao, nc i ra bin, cy tr hoa xun, hoa m tn . Trng sng th nh th say sa tr khc thi bnh".

Lc T Hu Nng l mt ngi con ca mt t nc nh th, m li sng cng thi i vi L Chiu Tn (637-690), Mnh Ho Nhin (689-740) v Vng Duy (710-776) v.v tc l nhng tn tui ln ca thi ca Trung Quc thi s ng. c bit l khi Lc T Hu Nng ang du thuyt o thin th L Bch, thi ho c xem nh l v i nht ca Trung Quc l cu thiu nin 12 tui, v nm Hu Nng vin tch th thi ho Ph va cho i c mt nm, Ph sanh 712 v mt 770. "... Hu Nng vin tch nm 713, th 76 tui, nhm thi thnh ng thin h vui cnh thi ha v vn ha Trung Quc vt n tuyt nh vinh quang trong lch s. (4)

Bi vy, d khng phi l mt thi nhn, nhng khi em nhng vn huyt mch nht ca t tng Pht gio gii thch cho ngi Trung Hoa th Hu Nng s dng ngn ng y hnh nh thi ca, v d on ny trong Php Bo n Kinh:

"Hu Nng ny bc ra ngi xp bng trn tng , Hu Minh lm l ni rng: Mong hnh gi ni php cho ti nghe!

- Hu Nng ni: Nu ng v Php m n, th nn dt tng nim, lnh d thy ng ngh ti. Hu Minh vng li.

Giy lu Hu Nng li ni: ng ngh thin, ng ngh c, ngay lc ny y a cho ti xem ci "bn lai din mc" ca ng trc khi m ng sinh ra

D.T Suzuki cho rng, on kinh trn l s sng to v i nht ca thin ti Trung Hoa " l mt chn tri mi m Hu Nng m ra cho Thin c truyn n . cch ni y, ta khng thy g l Pht gio ht, th c ngha l Hu Nng t vch ra cho mnh mt con ng ring r din t mt chn l thin theo kinh nghim ring c o, v y tinh thn sng to trc Hu Nng biu th kinh nghim y, ngi ta vay mn y, mn ch cng nh mn phng php ni rng: ng l Pht" hoc l "Pht trong ng" tht qu so, qu chm, v qu tru tng, qu khi nim. Nhng cu ni y nh l c cha ng mt chn l thm diu no , nhng thiu c th, khng sinh kh lay hn ta chm lm gia tru tng v t chng vy. Hu Nng cht phc tm, mc mc tr, khng nhim phi ci hc ca o v i, Hu Nng c th nm ly chn l nng hi trong tay, v l ch ti mt khc thng ca tm tr trong khi tip x vi i". (5)

"Cht phc trong tm, mc mc tr".


C l y chnh l im gp g quan trng nht gia Thin (Nht l Thin ca Hu Nng) v thi ca. c bit l sau hai cu th lng danh ca Bng Un, mt trong nhng c s trc vit nht ca Pht gio Thin tng Trung Quc:

Thn thng tnh diu dng

Vn thy cp ban si

(Ny thn thng! Ny diu dng!

Ta gnh nc! Ta n ci!)

Khi u l Trung Quc, ri sau trn qua Nht Bn, Triu Tin, ri tt c cc quc gia thuc khu vc min Vin ng, ti cc thin vin, cha chin, trong cc cng n, php ng hay k th tch ca cc thin s, ta thy trn y tinh thn thi ca.

Ti Vit Nam, ngoi cc thin s thi s i L, Trn, ta cn thy u i hu L c bc anh hng Nguyn Tri, mt con ngi hon ton c c trc thi i mnh ang sng, lun lun mong c d ch mt ln thi, c n tn ngun ca sui To Kh, ni m lc T Hu Nng khai mch cho dng sui tm linh v i y:

Bn sinh khu hc tin u th

Thin php phn minh thnh iu

Vn l Nam lai sn thy vin

Nht sinh nng k qu To Kh

(Na i n dt sn hang su

Vang ng gian cha ting nhn ku

Mun dm t Nam non nc thm

Mt i my bn ti To kh)

V nc ca dng sui y, Nguyn Tri tin tng rng, khng ch ra sch nhng au kh ca chnh mnh thi m cn c mi sinh linh thng kh khc na:

Mn tin nht phi To Kh thy

Ty tn nhn gian kip kip trn

(Trc ca To Kh dng nc chy

Ra ht bi bm bao nhiu kip ca nhn gian)

Trong mt bi th chng ta bit rng, Nguyn Du tr tng kinh Kim Cang hn c ngn ln, vy m thi ho ca chng ta vn khng hiu ht ngha su xa ca Kinh. Cui cng phi nh bi k c php ca Lc T Hu Nng mi cht nhn


ra rng, con ng i vo thc ti khng qua ngn ng m chnh l con ng ca v ngn, ngha l con ng ca im lng:

Nhn liu th tm nhn t

Linh sn ch ti nh tm u

Minh knh dic phi i

B bn v th

Ng c Kim Cang thin bin linh

K trung o ngha a bt minh

Cp o phn kinh thch i h

Ti tri v t th chn kinh

(Ta gii thot khi no trong lng sng t,

Linh Sn ngay trong chnh ta,

Gng sng vn khng i,

Cy B cng khng c gc,

Ta tng c kinh Kim Cang hn ngn ln,

ngha su xa vn cha hiu ht,

Ch n khi ng trc i phi kinh

Mi hay rng "v t" mi chnh l chn kinh)

Nhng ti sao mt s T s ca Pht gio m li dy ng c c phong tro thi ca rm r nh vy?

Ti nh hi nh ti c c Php Bo n Kinh ti mt ngi cha vng ni non ho lnh thuc min Trung. Thn qu vn vng v tch mch, m cch y 40 nm li cng vng v v tch mch hn. Hi ti mi hc lp 4 hoc lp 5 trng lng, nn d nhin c Php Bo n Kinh cng nh c chuyn c tch vy thi.

Nhng chnh nh c nh chuyn c tch m ti mi thy hnh nh ca Lc T Hu Nng gn gi vi tui th ca ti v cng, ti c tng tng ci x Lnh Nam m Lc T ni l ngho kh qu ma chc cng ging nh qu ca ti, cng nhng ngi nng phu ra ng cy rung, cng nhng ngi tiu phu ln rng n ci. Ngi cha ng Thin ni Hong Mai sinh hot cng ging nh nhng ngi cha trong rng ni qu ti, ngha l cng xay la, cng gi go, ba ci, nhiu khi ti cn tng tng hnh nh ca c Lc T mc chic o trn mu nu t, mang i guc g lm li bc i, lc l ni ni rng chp chng, c


khi l trn nhng con ng thn d gia nhng ngi nng dn chn lm tay bn.

Khi ln ln lu lc cc cha thnh ph, sng gia th gii vn minh tin b, nn tt nhin ti cng khng cn c Php Bo n Kinh nh c mt cu chuyn c tch na, nhng lc no hnh nh ca Lc T Hu Nng, ngi cha xa di bu tri cao rng, ni mt vng qu tnh mch vn c sng m m trong k c tui th xa xi ca ti.

V ti cng ngh rng, h bt c ci g a tm hn con ngi i ln, a con ngi tin v ci p, th ci chnh l hnh nh thi ca vy.

Dng nh th gii cng vn minh tin b bao nhiu, th tm thc ca con ngi cng hoang mang v lc lng by nhiu. S hoang mang c l cng ging nh s hoang mang ca Thn T (mt con ngi rt uyn bc) khi Ng T bo phi lm mt bi k khc trnh ci s chng ca mnh: "Tm trung hong ht, thn t bt an, du nh mng trung, hnh ta bt lc" (Trong lng hong ht, thn t chng an, dng nh gic mng, i ngi chng vui) (6).

Ngha l bt an v au kh v ci s hc uyn bc ca mnh.

C l nhn loi ang ng trc th k 21 ny, nn khi s hc li t u ci m Lc T Hu Nng b mng l "nh gi lp lo bt tri" (con ngi man r ny chng bit chi ht), th mi mong tm c mt nn vn minh ch thc cho chnh mnh chng?

Nha Trang ma h 98

Thch Phc An

Ch thch: (1) Vit Nam Pht Gio S Lun, tp 1 Nguyn Lang, trang 204 NXB. Vn Hc, H Ni 1994 (2) Thin Lun, D.T Suzuki, Trc Thin dch, trang 144, NXB. An Tim, Si Gn 1971" tr. 161 (3) Sd. tr. 356 (4) Sd. tr. 331 (5) Php Bo n Kinh, phm T t


* Bi ny in trong: Thch Phc An: C PHT TRN CI PH DU, NXB. Hng Tch Pht Vit ti bn, 2014, tr. 11-21. Theo bn in ca Made in the USA, Charleston, SC, 13 July 2015.

[Nguyn Hin-c ghi]


C PHT VI NHNG NGI TR TUI

TRONG KINH A HM (*)

Mi khi c Li-Tra-Ha-La trong kinh Trung A Hm (1) th lc no ti cng lin tng n nhn vt Siddharta trong tc phm Cu Chuyn Dng Sng (do Phng Khnh v Phng Thng dch) ca Hermann Hesse. V ti vn ngh rng th no th Hermann Hesse cng c c Trung A Hm, v c tiu s ca vn ho c tng ot gii Nobel Vn chng vo nm 1946 ny th ta c bit rng cha ca Hermann Hesse tng sng n trong ba nm vi t cch mt nh truyn

(Tập hợp một số bài viết của Thầy THÍCH PHƯỚC AN · THÍCH PHƯỚC AN * AN CƯ...

Documents

Transcript of (Tập hợp một số bài viết của Thầy THÍCH PHƯỚC AN · THÍCH PHƯỚC AN * AN CƯ...