To Brexit or Not to Brexit:That’s (still) the Question

Erik SwyngedouwDepartment of Geography, SEED, The University of Manchester, UK

Presentatie, Seniorenuniveristeit, Universiteit Hasselt, 6 Januari

2020

Of…….

KRONIEK VAN EEN AANGEKONDIGDE DOOD: Het VK verlaat formeel de EU op

31 Januari 2020

REFERENDUM 23 Juni 2016, zowat 3.5 jaar geleden

1. INTRO• Wie ben ik?

• 32 jaar in Het VK: Zuid (Oxford) – Noord (Manchester)

• Politiek geograaf

• Mijn positie:

– Brexit is het beste wat de Europese Unie kon overkomen vandaag– Alhoewel het VK op 31 Januari 2020 formeel de EU verlaat is het einde nog

(lang) niet in zicht– Nieuw (handels)akkoord tegen 31 December 2020 onwaarschijnlijk– Er is niet alleen het handelsakkoord (veiligheid, wetenschap, allerhande

reguleringen, uitwisselingen, verkeer van EU onderdanen, …)

To BREXIT OR NOT TO BREXIT?

2. Een turbulente geschiedenis met wisselende allianties

3. Een intern conflict: Transformatie in het VK en de EU alsbliksemafleider en kop-van-jut

4. 23 juni 2016: ‘a divided UK’

5. When you have a choice: dive into the Atlantic

6. Een persoonlijke impressie van Referendum

7. Exodus en De totale chaos: Een land zonder leiding

8. VK Exodus: De beste hoop voor een vernieuwde EuropeseUnie

2. Een turbulente geschiedenis met wisselende allianties

• 1 augustus 1961: Harold Macmillan, conservatief premier van het VK, kondigt aan – in het midden van hevig protest in eigen rangen en van Labour – dat het VK-lidmaatschapaan de EEC aanvraagt.

• 15 januari 1963: Frankrijk’s President Charles De Gaulle spreekt zijn veto uit en legt onmogelijke voorwaarden op: “l’Angleterre, ce n’est plus grand chose”

• Herhaald in 1967 (na nieuwe poging Labour leader Harold Wilson)

• => Sleutel: ‘Europees’ versus Atlantisch Model.

2. Een turbulente geschiedenis met wisselende allianties

• Na aftreden van De Gaulle in 1969 wordt eenopening gezien.

• 1973: Conservatieve Prime Minister Edward Heath onderhandelt succesvol over lidmaatschap– Opinie is erg verdeeld: slechts 1 op 3 voorstander

• 1975: Omwille van verdeeldheid: Referendum (naonderhandelingen) georganiseerd door LabourPM Harold Wilson (67% in versus 33% not in).

2. Een turbulente geschiedenis met wisselende allianties

SLEUTEL:

• De interne tegenstellingen tussen Conservatieven en Labour zijnhier reeds duidelijk merkbaar.

• In die tijd: Conservatieven overwegend voor – Labouroverwegend tegen (zagen de EEG als een liberaal-kapitalistichproject)

• Alliantie Conservatief-Liberale politieke en economische elite versus Socialistische beweging gericht op staatseigendom en nationalisatie (leider: Tony Benn)

“De moeilijkste uitbreiding aller tijden van de EU was die met het VerenigdKoninkrijk (E. Davingnon, 2004)

2. Een turbulente geschiedenis met wisselende allianties

• Een wisseling van anti-EU wacht

• 1979: Thatchers nationaal-neoliberaal project• 1984: Budget Rebate (vooral landbouw)

– “We are simply asking our money back” (M. Thatcher)

• 1992: Verdrag van Maastricht (Opt-out of Social Charter (tot 1997 – onder Blair))

• 2009: Verdrag van Lissabon – Uitstapclausule overeengekomen

SLEUTEL: VK wil (1) een EU à la carte, (2) flexibel, (3) gericht of vrijhandel, (4) beperkte samenwerking, (5) wint meestal (bv. Bologna agreement, vertraging uitbreiding, opt-out ….)

2. Een turbulente geschiedenis met wisselende allianties

• 23 januari 2013: Conservatieve PM, David Cameron, belooft referendum tegen einde2017. Hij is overtuigd (zoals de meestespecialisten) dat de ‘YES’ het zal halen.

Sleutel: om interne spanningen binnen de Conservatieve Partij te beheersen.

23 juni 2016: REFERENDUM en shock!

3. Een Intern Conflict: Transformatie in het VK en de EU als bliksemafleider en

kop-van-jutEen politiek-economische analyse ( 1): Van nationale klassestrijd

tot globaliserend-multiculureel neoliberalisme, 1950-1990

– Eenheid politieke en economische elite (financieel-industrieel): politieke uitdrukking in De Conservatieve Partij: national(istisch), liberaal, burgerlijk, traditioneel, anti-Labour.

VERSUS

- Groot-industriële arbeidersklasse – (gericht of staat- en staatsinmenging – de Britse STAAT als beschermer van arbeiders en incarnatie van mogelijke socialistische staat (hoogtepunt Labour in de jaren ‘70).

3. Een Intern Conflict: Transformatie in het VK en de EU als bliksemafleider en

kop-van-jutSleutel:

– Spanningen aan beide zijden over de EU (maar vooralvan de meer radicale linkerzijde – Tony Benn alsleider)

– De EU werd constant als oorzaak van de problemenaangegeven (door beide zijden om interne tegenstellingen en problemen te verhullen); Britsetoestand was gevolg van “dictaten” van Brussel(gehanteerd door zowel linker- als rechterzijde van het politieke spectrum)

3. Een Intern Conflict: Transformatie in het VK en de EU als bliksemafleider en

kop-van-jutEen politiek-economische Analyse ( 2):

Van nationale klassestrijd tot globaliserend-multiculureelneoliberalisme, 1990-2010

• Crisis van het Nationaal-Fordisme treft UK hard• Massale de-industrialisatie (vooral Noorden): verlies zware industrie –

verhuis lichtere industrie• Noord-Zuid Divide• Structurele werkloosheid, sociale polarisatie• De neoliberale natte droom van Thatcher: herstructurering van de staat

en privatisering/vermarkting• De EU als sociaal-democratische bemoeial en geldverspiller (Thatcher’s

rebate – 1984)• Herstructurering economie: globalisering van de investeringen in

industrie (Japan), financieel (USA), diensten (de-Britisering van de Britseeconomie)

3. Een Intern Conflict: Transformatie in het VK en de EU als bliksemafleider en

kop-van-jut Sleutel:• Herstructurering klasse- en machtsverhoudingen: Britse nationale

bourgeoisie binnen de Conservatieve Partij (Johnson/Cameron) houdt vast aan nationale economische elite en wordt hoe langer hoe nationalistischer/anti-EU – Internationale bourgeoisie pro-EU en cosmopolitaan.

• Aan de linkerzijde wordt de strakke klassestrijd verzwakt (intern en extern door verzwakking vakbonden) – Cosmopolitane identiteit, culturelediversiteit, en multiculturaliteit worden de progressief-linkse idee, gekoppeld aan een liberale economische globalisering (Tony Blair)

• De arbeidsklasse verarmt, toenemende precariteit, stijgend racisme en de opkomst van populistisch nationalisch rechts (UKIP – vooral blankearbeidersklasse)

• Migratie wordt een van de hoofdthema’s (vooral na uitbreiding EU)• Toenemende sociale en culturele differentiatie (traditionele elite, nieuwe

global elite, oudere arbeiders, jongere precairen, arbeiders/intellectuelen, jong/oud, stad/platteland, blank/niet-blank,ecologisten vs. modernisten, Engeland en Wales/Schotland en Noord-Ierland

4. 23 juni 2016

Het Referendum

- Nipte overwinning verwacht van Ja-kamp- Verrassing – 53.4 % stemt NEE- De nieuwe sociaal-politieke en electorale

geografie

UK - Divided

5. When you have a choice: dive into the Atlantic

Algemene beschouwingen:

• Radicaal verschillend samenlevingsmodel• Individueel, marktgericht, terug-kijkend (ten dele naar imperiaal verleden)• Sociaal-economische achteruitgang parallel aan globalisering/EU-integratie• Nationalisme cultureel ingebakken in de Britse elite en groot deel

arbeidersklasse• Populistische grondtoon (zie media – Sun/Daily Express/The Telegraph)• Atlantische oriëntatie en verbondenheid• Sceptisch t.o.v. Europe

5. When you have a choice: dive into the Atlantic

MAAR

• Nieuw elan: jongere, progressieve, linkse, intellectuele, multi-culturele en opgeleidejongeren (DE CORBYNISTAS - Jeremy Corbyn alsonverwachte leider van de Labour Partij)

• Tegenstand van de leidende internationaleeconomische elite – globalistisch/neoliberaalmaar anti-staat

6. Een persoonlijke impressie van Referendum

Zelfs na 30 jaar UK heb ik geen stemrecht in het referendum

Manchester: 65% remain

Grote internationale, cosmopilitane stad met vier grote universiteitenen om en bij 100.000 studenten (studenten stemmen in de universiteitsstad – niet thuis)

Een dag zoals alle anderen

De lange nacht: van verbazing naar wanhoop

De stilte van de nederlaag

Het rijzende racisme

7. Exodus en De ‘Total Chaos’: Een land zonder leiding

• De grote uitdaging• Massale tegenstellingen binnen alle grote partijen• Ontontwarbaar kluwen• Theresa May’s mislukte electorale gok: het tij kan keren• Effectieve immobiliteit• Nog steeds beperkt inzicht in de culturele politiek van de Europese

Unie

• Conservatieven op de dool• Nieuw labour elan (maar EU wordt niet besproken – tegenstellingen

versluierd)• Nood aan progressief project• Een Gordiaanse knoop: handel, financiering, transport, milieu,

onderwijs, Noord-Ierland, Devolutie, …..

Let’s get the Brexit done: Boris Johnson’s succesvolle gok(Verkiezingen 12 December 2019)

Overweldigend succes Conservatieve Partij

Historische nederlaag Labour

Pro-Europeanen doen het relatief slecht in Engeland, maar uitstekend in Schotland and Noord-Ierland.

8. VK Exodus: De beste hoop voor eenvernieuwde Europese Unie

En de Europese Unie nu:

• breuklijnen duidelijk: houding Europese rechtse elite vsGriekenland/Spanje enerzijds en VK anderzijds

• Dringende nood aan aanpakken democratisch deficit

• Gevaar van populisme/nationalisme: de wijziging van ‘La Pensée Unique’.

• De solidariteit van het blok en de eenheid van de unie: het gevaar van het precedent

8. VK Exodus: De beste hoop voor eenvernieuwde Europese Unie

• Erkenning kracht van populisme, nationalisme, grenzen van neoliberale integratie en toenemend democratisch deficit (simulatieve democratie)

• De shock van uittreding: UK zet zich buiten spel

• Van centrale speler to marginale kracht

• UK grote pleitbezorger voor neo-liberalisering, vermarkting, afbouw welvaartsstaat, individualisering

• Kans om Europees project, dat in diepe crisis verkeert, teredden.

Conclusie: Drie Scenario’s1. Hard Brexit is nog altijd mogelijk: ramp-scenario

2. Soft Brexit met onderhandeld akkoord over scheiding en nieuwhandelsakkoord December 2020 (onwaarschijnlijk)

3. Akkoord om verder te onderhandelen over post-Brexit akkoord –period van 2 tot 4 jaar (meest waarschijnlijk)

CONSERVATIEVE PARTIJ VAN STUURLOOS TOT PRO-BREXIT NAAR EEN NIEUW POLITIEK-MAATSCHAPPELIJK MODEL VOORLOPIG

AFGEVOERDWAT MET EUROPA NU?

Bedankt !!!!