SCIENCE

វ�ទ������

SCIENCE TECHNOLOGY ENGINEERING MATHS

វ�ទ������ ប���កវ�ទ�� វ�ស�កម� គណិតវ�ទ��

TECHNOLOGY

MONO VERSIONS

ប���កវ�ទ��

ENGINEERING

វ�ស�កម�

MATHS

គណិតវ�ទ��

Design concept Project name: STEMDesigned by Panhavuth Kret

C100 M72 Y0 K18.5

C0 M91 Y76 K6

C0 M0 Y0 K0

SCIENCE TECHNOLOGY ENGINEERING MATHS

វ�ទ������ ប���កវ�ទ�� វ�ស�កម� គណិតវ�ទ��

SCIENCE TECHNOLOGY ENGINEERING MATHS

វ�ទ������ ប���កវ�ទ�� វ�ស�កម� គណិតវ�ទ��

N.10Sept 2017

The timeflash Goggles Episode 10

Who Am I?

វ៉ ែនតាឆ្លងពេលព៉លា ពលខ១០

ខ្ញុំជាអ្នកណា?

ការហោះហ�ើរហោយកម្លាំង

Flying in the faceof forces

of FlightThe Science

ASTRONOMY

Text

: Ana

ïs P

agès

-Pee

ters

Il

lust

ratio

n: B

ou P

uthi

da

Ancient statue discovered at Angkor Archaeologists in Cambodia have found a statue buried 40cm underground while they were excavating a hospital built during the reign of King Jayavarman VII. They believe that it was probably a guardian at the entrance of the ancient hospital. They describe it as the most important statue to have been found at Angkor in recent years, especially since many of the complex’s most valuable items have been stolen. Experts say that they now hope that other objects will be unearthed in the area so that more information can be gathered on the lifestyle of the people of Angkor.

រូបចម្លាក់បុរាណបានរកហេីញហៅតំបន់អង្គរ បញរាណ៉ទូិពៅកម្ញជាបានរកព�ើញរបូសុំណាកមួយវែលកប់ពៅព្រោម ែីជព្រៅ៤០សង់ទីវមែ្្រ ខណៈវែលេួកពេកុំេញងព្វើកុំណាយពៅពលើទីតាុំងមន្ីរពេទ្យវែលបានសាងសង់ក្នញងរជ្ជរោល្េរះបាទជ័យ៉រ ្ន័ទី៧។ េួកពេពជឿថា វា្បវែលជារបូចម្្ល ក់ទ្វ របាលពៅ្ចកចូលមន្ីរ ពេទ្យបញរាណ។ េួកពេពរៀបរាប់ថា វាជារបូសុំណាកសុំខាន់បុំផញ្រវែល្្ររូ៉បានពេរកព�ើញពៅ្រុំបន់អង្គរពៅក្នញងបែញន្្នឆ្្ន ុំចញងព្រោយពនរះ ជាេិពសសតាុំងេី៉្រ្ញវែលម្ន្រមម្លបុំផញ្រជាព្ចើនពៅកវន្លងពនរះ្្ររូ៉បានពេលួច។ ្ករុមអ្នកជុំន្ញនិយាយថា ឥឡូ៉ពនរះេួកពេសង្ឃឹមថា ៉្រ្ញ ពផសេងពទៀ្រនឃឹង្្ររូ៉បានរកព�ើញពៅក្នញង្រុំបន់ពនរះ ែូពច្នរះពយើងនឃឹងអាច្បមូលេ័្៌រម្នបវន្មអុំេីរោររស់ពៅរបស់្បជាជនពៅ្រុំបន់អង្គរ។

Science News

02

04

06

11

N°10 - September 2017

Is this a melted rainbow? The Grand Prismatic Spring, in the USA, is a pool of hot water, which comes from cracks in the Earth’s surface. The centre of the pool, which is extremely hot, looks clear because there isn’t much that can live there. As the water cools around the edges, different heat-loving bacteria give the water these beautiful colours.

ជាឥន្ទធនូដលាលកំពុងរលាយមលានទលា? ឌឃឹព្គែ្គន្េីស្ា្ីកសស្ីង (The Grand Prismatic Spring) ពៅសែរែ្ឋអាពមរកិេឺជាអាងទឃឹកព ត្ៅ មួយវែល ពចញ េី សា្ន មព្បរះពៅពលើមផ្វផនែី។ ពៅចុំណញ ចកណាតៅ ល មនអាងទឃឹកវែលព ត្ៅ ខា្ល ុំងពន្រះ ម្នលក្ខណៈថា្ល ព្ររះ មិនម្នរញក្ខជា្ិរ ឬស្រវព្ចើនពទវែលអាចរស់ពៅទីពន្រះបាន។ ពៅពេលវែលទឃឹកពឡើង្្រជាក់ពៅជញុំ៉ញិវេម កវន្លងពន្រះ េេួកបាក់ព្ររវីែលចូលចិ្រតៅកពរៅតៅ បានន្ុំគ្្នផតៅល់ឱ្យទឃឹកនូ៉េណ៌ែ៏សសស់សាអា ្រទ្ុំងពនរះ។

Scientists have found the most indestructible species on EarthAlthough it is probably not the cutest animal on the planet, it seems that the tardigrade, a tiny (0.5mm) micro-animal, is certainly the most resistant. Scientists from the University of Oxford, UK, and the University of Harvard, USA, have recently released a study about this micro-beast: it can survive despite extreme

conditions, such as temperatures from -200° to 150°C; it can cope for 30 years without food and it can withstand the frozen vacuum of space! Scientists have concluded that tardigrades will survive long after humans have died out. This gives hope that life can exist even in the harshest environments, such as barren and hostile planets.

អ្នកវិទលាយាសាស្ដ្របានរកហេីញបបហេទ្ដត្វដែលមិនអាចរំលាយបានហៅហលីដែនែីថវី្រ្ិ្រវ្រវាមិនវមនជាស្រវវែលសាអា ្របុំផញ្រពៅពលើភេវផនែីក៏ពោយ ក៏វាហាក់បីែូចជាស្រវរែនៈែ៏្ូរចមួយ (0.៥ មីលីវមែ្្រ) េឺជា ្បពភទ ស្រវ វែលេូវក្ន់បុំផញ្រ។ អ្នក៉ទិយាសាសស្រមកេីសាកល៉ទិយាល័យ អក់សវ្រ (Oxford) ច្កភេអង់ពេ្លស និងសាកល៉ទិយាល័យ ហា៉ែ័ សែរែ្ឋ អាពមរកិ បានពចញផសាយរោរសសា៉្ជា៉មួយអុំេីស្រវលអាិ្រពនរះ។ វាអាចរស់បាន ពទ្រះបីម្នលក្ខខណ្ឌ េិបាកែូចជា សី្រញណ្ហ ភាេចាប់េី-២០០ ពៅ ១៥០អងសាពសក៏ពោយ។ វាអាចរស់ពៅបានរែូ្រែល់៣០ឆ្្ន ុំពោយគ្្នអាហារ ពែើយវាអាចទប់ទល់នឃឹងសម្្្លុំែអារោស ែ៏្្រជាក់ បាន! អ្នក៉ទិយាសាសស្របានសន្និោ្ឋ នថា ស្រវអម្ូរពនរះនឃឹងរស់បានយូរ្រពៅពទៀ្រ បន្្ប់េីមនញសសេពលាកបានសាបសូន្យពៅពែើយ ក៏ពោយ។ រោររកព�ើញពនរះផតៅល់កតៅីសង្ឃឹមថា ជី៉្ិរអាចម្នសូម្ីវ្រពៅក្នញងបរយិារោសែ៏លុំបាកែូចជាភេវែលគ្្នអវីពសារះ ក៏ ែូចជា ភេ វែល េិបាក រស់ពៅ។

Science news

ComicHeng the toy designer

Feature articleThe Science of Flight

Meet the expertPhong Sorn, Air Traffic Controller

Budding scientistExperience lift force by building a wind tunnel

It's all Fun & Games!

Geek zoneUse programming to become a graphice designer

12

13

14

Hot planet discovered

Astronomers have found an enormous new planet, that they have named KELT-9b, with a very unusual characteristic: it is almost as hot as our sun! This is because KELT-9b is extremely close to its own sun. In fact it takes just two days to complete one orbit around it! The scientists were so surprised by this bizarre discovery that it took them 3 years before they announced it. They wanted to be sure that is was actually a planet orbiting a star!

GENETICS

3

Photo credit: hot planet credit - NASA:JPL-Caltech

Phot

o cr

edit:

Im S

okrit

hy/A

psar

a Au

thor

ity

2

Photo credit: Im Sokrithy/Apsara Authority

េពែ៏ហ្តលាបតរូវបានរកហេីញ

តារា៉ទូិបានរកព�ើញភេថ្ីែ៏ ុ្ំសពម្ើម មួយវែលេួកពេបានោក់ព្្រះថា វ�លថ៎ ណាញបី៊(KELT-9b) វែលម្នលក្ខណៈេិពសសខញសពេ។ វាព ត្ៅ ពស្ើរវ្រែូចជា្េរះអាទិ្រ្យរបស់ពយើងពៅពែើយ! ពនរះពោយសារវ្រ វ�លថ៎ ណាញបី៊(KELT-9b) ពៅជិ្រនឃឹង្េរះអាទិ្រ្យរបស់វាពេក ពែើយតាមរោរេិ្រវា្្ររូ៉ចុំណាយពេល្្រឃឹមវ្រេីរមថងៃក្នញងរោរបញ្ច ប់េន្លងពគ្ចរ ជញុំ៉ញិ្េរះអាទិ្រ្យរបស់ខ្លួន! ្ករុមអ្នក ៉ទិយាសាសសតៅម្នរោរភ្ាក់ពផអាើលយាែងខា្ល ុំងចុំពររះរោររកព�ើញែ៏ចវម្លកពនរះ វែល េួកពេ្្ររូ៉ចាុំអស់៣ឆ្្ន ុំពទើបេួកពេ សព្មចចិ្រតៅថា ្បរោស្បាប់អ្នកែមទ។ េួកពេចង់ព្វើឱ្យ្បាកែថា វាេិ្រជាភេមួយវែល៉លិជញុំ៉ញិផ្កា យមួយវមន!

ARCHAEOLOGY

Text

: Ana

ïs P

agès

-Pee

ters

Illu

stra

tions

: Bou

Put

hida

Kelt-9b

4 5

THE TIMEFLASH GOGGLES: HENG THE TOY DESIGNER

Comic

Panha: Geesh,! I’m so bored. Heng: During school time, you complain about school. During the holidays, you complain that you’re bored!

Panha: Well, my parents want me to help them, but I’m too lazy. What are you doing? Heng: I’m trying to make a crane, but this part keeps falling apart.

Heng: I took these used straws from my mom’s drinks business. I made connectors from electric wire. Panha: Cool! Can I help you?

Panha: I think this part is falling because it’s too heavy on that side. Heng: You’re right! We should try to put a counterweight on the other side!

Heng: Now that is teamwork. Thanks Panha for your help! Panha: You’re welcome. It’s a really cool game you’ve created! Ok, well I better go back home. My parents are probably looking for me to help around the house.

Teacher: I’ve just been assigned to 5th grade, so you all will have me for another school year!Sophea: What other inventions have you created during the summer, teacher?

Teacher: No new inventions. Just small repairs on the Timeflash Goggles. How about you?Panha: Heng designed a new toy. It’s really cool!

Teacher: Wow Heng! How creative! I think we should check if this creativity will be put to good use in the future…Heng: Ok!

Heng: Sure. I’ll see you soon when school starts again!Panha: Finally!

With the model we can create a prototype using a different material. This is when we can do the final engineering: any final tweaks are made to the 3D design or shape of the toy.

I love being able to create something for kids to learn from and enjoy. I always make sure the toys are safe and durable.

Heng: How cool is that!Teacher: Work on your computer skills. They are really important for all design jobs nowadays!

Panha: Can I come to your house now to build a new toy?Heng: Sure! We can build a toy machine that helps you with doing your chores!

We then create an engineering pilot. This is the first sample in the final materials. Once we have the final toy sample, we can start large-scale production.

Heng: I’m a toy designer!

I work for a toy company that makes construction games for children. It’s a good mix of being both creative and technical.

When I have an idea for a new toy and a sketch, I produce what is called an orthographic projection on my computer. It shows all the different views of the toy that I want to create. With that we can then produce a 3-D model.

4

Stor

y: A

naïs

Pag

ès-P

eete

rs I

llust

ratio

n: S

eat S

ophe

ap

76

Feature

THE SCIENC

E

OF FLIGHT

Flying in the face of forces

Have you ever wished you could fly like a bird? This dream has probably been around since humans first existed! For centuries people have imagined and designed different contraptions to imitate birds. As each one failed, inventors tried to look at different ways to lift heavy weights off the ground. It became clear that the shape of the craft, and especially the wings, were the keys to defying the force of gravity. Coming to an understanding of this made the invention of the first gliders possible. However, it wasn’t until the early-20th century, when advances were made in engine technology, that aeronautical engineers were able to design controlled and powered aircrafts. »

ការហោះហើរដោយកម្លាំង

ព្រើបអាូនធ្្ល ប់្បាថា្ន ចង់ពហារះពែើរែូចបកសេីវែរឬពទ? មនញសសេ ម្្ន ក់ៗ្បវែលជាធ្្ល ប់ម្នកតៅីសញបិនពនរះចាប់តាុំងេីពែើម មកពម្លែរះ! អស់រយៈពេលជាព្ចើនស្រ៉្រសេមកពែើយវែល មនញសសេបានសសមម ពែើយបពងកាើ្រ៉ ិ្ ីសាសសតៅពផសេងៗពែើម្ី ព្វើតាមស្រវបកសេី។ ពៅពេលបរាជ័យ អ្នកមច្ន្បឌិ្របាន េយាយាមវសវងរក៉ ិ្ ីពផសេងៗគ្្ន ពែើម្ីពលើក៉្រ្ញ្ងៃន់ៗឱ្យ ពហារះ បាន។ េួកពេក៏វសវងយល់យាែ ងចបាស់ថា របូ រាងមនយានជាេិពសសរបូរាងមនសា្ល បជាេន្លឃឹរះ ក្នញងរោរ្បឆ្ុំងនឃឹងកម្្ល ុំងទុំន្ញវផនែី។ រោរ្នពៅែល់រោរយល់ែឃឹងេីពរឿងពនរះ បានបពងកាើ្រយានសុំរោុំងែុំបូងពេបងអាស់។ ពទ្រះជាយាែងណា ក៏ពោយ ទ្ល់វ្រពែើមស្រ៉្រសេទី២០ ពៅពេលវែលម្នរោរពជឿនពលឿនពៅក្នញងបពច្ចក៉ទិយា ម្ែ សញីនឯពណារះ ពទើបេួក៉សិវករអ៉រោសអាចបពងកាើ្រ យនតៅពហារះវែលអាច្េប់្េងបាន ពែើយម្ន ថាមេល ខា្ល ុំង។ »

6 7

វិទ្យាសាសស្រនៃការហ�

ោះហ�ើរ

Science News

9

Science News

8

Feature

8 9

Lift – The lift force has an upward direction that allows the aircraft to lift off the ground. The shape of wings, called the aerofoil, is slightly rounded at the top. When the plane is propelled forward by powerful engines, the air that moves across the top of the wing goes faster than the air that goes through the bottom, which sucks the wings upwards. Different aircrafts have different amount of lift because certain aircrafts are heavier than others, and some need to fly faster than others. កម្្ល ុំងពលើកម្នទិសពៅពៅពលើ វែលអនញញ្ញា ្រឱ្យយន្រពហារះពហារះផញ្រេីែី។ របូរាងសា្ល ប្្ររូ៉បានពេពៅថា វអ៊រែូវូល(aerofoil) វែល ម្នរាងពរោងបនតៅិចពៅវផ្នកខាងពលើ។ ពៅពេលវែលយន្រពហារះ្្ររូ៉បានរញញពៅមញខពោយម្ែ សញីន ខ្យល់វែលពែើររោ្់រវផ្នកខាងពលើមនសា្ល បព្វើចលន្ពលឿនជាងខ្យល់វែលឆ្លងរោ្់របា្រមនសា្ល ប ពែើយក៏សសរូបសា្ល បពឡើងពលើ។ យន្រពហារះពផសេងៗគ្្ន ម្នកម្្ល ុំងមនរោរពលើក ខញសេីគ្្ន ពោយសារយន្រពហារះមួយចុំនួនម្នទមងៃន់្ងៃន់ជាងយនតៅពហារះពផសេងពទៀ្រ ពែើយយនតៅពហារះខ្លរះ្្ររូ៉រោរពហារះពែើរពលឿនជាង យនតៅពហារះពផសេងពទៀ្រ។

Drag – Drag is a reaction force which is closely related to the lift force. It has the opposite direction of thrust and will slow the plane down if the thrust force is not equal to or stronger than the drag. Modern planes are designed with sleek aerodynamic shapes to minimize this drag force.

អូសេឺជាកម្្ល ុំង្ប្ិរកម្វែលទ្ក់ទងយាែ ងជិ្រស្និទ្ធនឃឹង កម្្ល ុំង ពលើក។ វាម្នទិសពៅប្គញ្្ច ស នឃឹងកម្្ល ុំងរញញ ពែើយវា នឃឹង រោ្់របន្យ ពល្ឿន យនតៅពហារះ ្បសិនពបើកម្្ល ុំងរញញមិនពស្ើ ឬខា្ល ុំង ជាង កម្្ល ុំង អូសពទ។ យនតៅពហារះទុំពនើបៗ ្្ររូ៉បានរចន្ពឡើងជាមួយនឃឹងរាងឌីណាមិចសាអា ្រពែើម្ីរោ្់របន្យរោរអូស។

Airplanes fly because four important combined forces act together. These forces are lift, thrust, drag and weight. èយនតៅពហារះអាចពហារះពែើរបានពោយសារកម្្ល ុំងសុំខាន់បួនរមួបញ្ចូ លគ្្ន ។ កម្្ល ុំងទ្ុំងពនរះេឺ ពលើក រញញ អូស និងទមងៃន់។ è

How do airplanes fly?

Thrust – Thrust is a force created by the aircraft’s engine and it has a forward direction. The two main types of engines are piston engines and jet engines. With piston engines, the propeller is designed in a shape to grab air and push the plane forward. Jet engines generally are more powerful because they compress mixed air and fuel in a combustion chamber to create a hot high pressure gas which pushes the plane forward at great speed. កម្្ល ុំងរញញ្្ររូ៉បានបពងកាើ្រពឡើងពោយម្ែ សញីន យនតៅពហារះ ពែើយវាម្នទិសពៅពៅមញខ។ ម្ែ សញីន េីរ្បពភទសុំខាន់ៗេឺ ម្ែ សញីនមែូទ័រ និង ម្ែ សញីនកមសួេល។ ជាមួយនឃឹងម្ែ សញីនមែូទ័រ សា្ល ប ច្ក្្ររូ៉បានរចន្ពឡើងពៅក្នញងរបូរាងពែើម្ី ចាប់ យកខ្យល់ ពែើយរញញយន្រពហារះឱ្យពៅមញខ។ ម្ែ សញីនកមសួេលជាទូពៅម្នថាមេលខា្ល ុំងជាង ពោយសារវ្រេួកវាបូកបញ្ចូ លខ្យល់ និង ឥន្ធនៈ ច្មរុរះពៅក្នញងកវន្លង ចុំពែរះពែើម្ី បពងកាើ្រឧស្័នព ្្រ ម្នសម្្្ ខ្ស់វែលរញញយន្រពហារះ ពៅ មញខបានយាែ ងពលឿន។

Weight – Every object on Earth has weight because of gravity. The weight force has a downward direction: it is the force that keeps the plane on the ground! The solution that aeronautical

engineers have found to counteract weight is to build planes out of the lightest yet strongest materials they can find. Most aeroplanes are built using aluminum.

្េប់៉្រ្ញពៅពលើវផនែីម្នទមងៃន់ពោយសារទុំន្ញវផនែី។ កម្្ល ុំងទមងៃន់ម្នទិសពៅចញរះព្រោម។ វាជាកម្្ល ុំងវែលរកសាយនតៅពហារះឱ្យពៅពលើែី! ែុំពណារះសសាយវែល៉សិវករអារោសចរណ៍បានរកព�ើញពែើម្ីទប់ទល់នឃឹងទមងៃន់េឺេួកពេបាន បពងកាើ្រយនតៅពហារះពចញេី៉្រ្ញធ្្រញពែើមវែលសសាលពែើយរ ឃឹងម្ុំបុំផញ្រតាមវ្រេួកពេអាចរកបាន។ យនតៅពហារះភាេព្ចើន្្ររូ៉បានសាងសង់ពោយព្បើអាលញយមីញែូ ម។

Science News

10 11FEATURE 11

Feature

10

Phong Sorn, Air Traffic Controller LS: Can you explain your job? Sorn: I work as an Air Traffic Controller in Phnom Penh International Airport. I manage the flow of airplanes into and out of the airport’s airspace. I communicate with the pilot and ground operation staff. My main objective is safety. LS ៖្ដូមហរៀបរាប់ពីការងាររប្ដ់អ្នក។ស៊ាន់ ៖ ខ្ញុំជាអ្នក្្ររួ្រេិនិ្រ្យចរាចរណ៍វែនអារោសពៅក្នញង អារោស យានោ្ឋ នអនតៅរជា្ិរភ្នុំពេញ។ ខ្ញុំ្េប់្េងែុំពណើ រ ពហារះពែើររបស់យនតៅពហារះពចញ និងចូលវែនអារោស។ ខ្ញុំ ្្ររូ៉ ម្នទុំន្ក់ទុំនងជាមួយនឃឹងអ្នកពបើកបរយនតៅពហារះ និង ្ករុម រោរងារផ្្ល់ែី ក៏ែូចជារោរពហារះពែើរពៅពលើវែនអារោសកម្ញជា ពែើម្ីឱ្យរោរពហារះពែើរម្នសញ៉្រ្ិភាេ។ ពគ្លបុំណងចម្ងរបស់ខ្ញុំេឺសញ៉្រ្ិភាេ។ LS: Do you like your job? Sorn: Yes I do. I really love my job; it had always been my dream to do a job related to flying. Also, I have been able to get to know how airplanes work, which is something that I have really wanted to know.

LS ៖ហតើអ្នកចូលចិត្តការងាររប្ដ់អ្នកដែរឬហទ?ស៊ាន់ ៖ បាទ។ ខ្ញុំសសឡាញ់រោរងាររបស់ខ្ញុំណាស់េីព្ររះវាជាសញបិនរបស់ខ្ញុំវែលព្វើរោរងារទ្ក់ទងនឃឹងរោរពហារះពែើរ។ មយាែងខ្ញុំអាចយល់ែឃឹងេីែុំពណើ ររោររបស់យនតៅពហារះវែលជាអវីខ្ញុំវ្រងវ្រចង់ែឃឹង។ LS: Why did you decide to work in that field? Sorn: Since I was a kid, I have always wanted to know how airplanes fly and how they carry passengers in the air. Moreover, I believe that air traffic is very important for the Tourism and Transportation sector in Cambodia. So I hope that more and more people will start to work in this field. LS ៖ហ�តុអ្វីបានជាអ្នក្ដហបមចចិត្តហធ្វើមុខជំនាញហនះ?ស៊ាន់៖ តាុំងេីខ្ញុំពៅពក្ង ខ្ញុំវ្រងវ្រចង់ែឃឹងថា យនតៅពហារះ អាច ពហារះបានយាែ ងពមែច វាអាចែឃឹកអ្នកែុំពណើ រពលើអារោស ពែើយពហារះេី្បពទសមួយពៅ្បពទសមួយយាែងែូចពមតៅច? ពលើសេីពនរះ ខ្ញុំយល់ថា ចរាចរណ៍វែនអារោសេិ្រជា សុំខាន់ណាស់ស្ម្ប់៉ស័ិយពទសចរណ៍ និង៉ស័ិយែឃឹកជញ្ជូ នពៅ្បពទសកម្ញជា។ ែូពច្នរះខ្ញុំសង្ឃឹមថា មនញសសេរោន់វ្រព្ចើននឃឹងចាប់ពផតៅើមចាប់យកមញខជុំន្ញពនរះ។

11Interview by: Yama Socheata – Picture provided

What’s inside your cockpit, captain?

Control Stick/YokeThere is one for both pilots on small aircrafts as well as on airliners. The control stick controls the movement of the plane in space. For example, moving it to the left steers the plane to the left. Moving it forward will pitch the plane’s nose down and moving it backward will pitch the plane’s nose up. អ្នកពបើកបរទ្ុំងេីរន្ក់ម្នមួយម្្ន ក់ ពៅយនតៅពហារះខា្ន ្រ្ូរចក៏ែូចជាយនតៅពហារះ ែឃឹក អ្នកែុំពណើ រ។ មែបញ្្ជ ្េប់្េងចលន្ របស់យនតៅពហារះពៅពេលពហារះ ពែើរ។ ឧទ្ែរណ៍ ៖ ពៅពេលមួលវា ពៅខាង ពឆវង យនតៅពហារះក៏វបរពៅខាងពឆវង។ ពៅ ពេលរញញវាពៅមញខ កបាលយនតៅពហារះ នឃឹង ចញរះពៅព្រោម ពែើយពបើអូសវាមកព្រោយ កបាលរបស់យនតៅពហារះនឃឹងពឡើងពៅពលើ។

Landing gear switchFor aircrafts equipped with a retractable gear, this switch allows pilots to extend and retract the landing wheels when necessary. If the pilot forgets to extend the landing gear when the aircraft is in landing configuration, a warning horn will sound.

ស្ម្ប់យនតៅពហារះវែលម្នចងកាឃឹរះពលខពល្ឿនវែលអាចផ្្ល ស់បតៅូរទីតាុំងបាន វាឱ្យអ្នកពបើក បរ អាចេន្្ល ្រ និងែកកង់ចញរះច្រពៅពេលចាុំបាច់។ ្បសិនពបើអ្នកពបើកបរពភ្លចេន្្ល ្រឧបករណ៍ ចញរះច្រពៅពេលវែលយនតៅពហារះកុំេញងពរៀបចុំចញរះច្រ សញ្ញា ្បរោសអាសន្ននឃឹងលាន់ឮពឡើង។

Rudder pedals When the top of the pedal is pressed, it acts as a brake when the plane is on the ground. The bottoms of the pedals are used for direction. When the plane is in the air or on the ground, pressing the bottom of the left pedal will turn the nose of the plane to the left, while the plane remains perpendicular to the Earth. ពៅពេលវែលវផ្នកខាងពលើមន ្្ន ន់្្ររូ៉បានរញញ វាពែើរ្ួរន្ទីជា្គហាវ ុំងពៅពេលយនតៅពហារះស្ិ្រពៅ ពលើែី។ បា្រមន ្្ន ន់្្ររូ៉បានព្បើកុំណ្់រទិសពៅ។ ពៅពេលវែលយន្រពហារះពៅពលើអារោស ឬ ពៅពលើែីពោយចញចពលើបា្រមន ្្ន ន់ខាង ពឆវង កបាលយនតៅពហារះពៅខាងពឆវង ពៅពេ ល វែល យន្រពហារះ ពៅវកងនឃឹងវផនែី។

Radar and navigation instruments These screens display information about the flight and pilots use them for navigation and to locate their destination.

ពអ្កង់ទ្ុំងពនរះបងា្ហ ញេ័្៌រម្នេីរោរពហារះពែើរ ពែើយអ្នកពបើកបរ ព្បើវាពែើម្ីរញករកនិងកុំណ្់រទីតាុំងរបស់េួកពេ។

ThrottleThis control will allow pilots to accelerate the plane to greater speeds by changing the engine power settings. Pushing the lever forward increases the power and therefore the speed; pulling it downward decreases the speed. ឧបករណ៍បញ្្ជ ពនរះនឃឹង អនញញ្ញា ្រ ឱ្យអ្នកពបើកបរយនតៅពហារះបពងកាើនពល្ឿន ពោយរោរផ្្ល ស់បតៅូររោរ កុំណ្់រមន ថាមេលរបស់ ម្ែ សញីន។ រោររញញ មែបិទពបើកពៅ មញខនឃឹងបពងកាើន ថាមេល ឬកម្្ល ុំងរញញ ពែើយ វា ក៏ បវន្ម ពល្ឿនវែរ។ វ្រ ពបើ ទ្ញវា ចញរះ ព្រោម ពល្ឿន ក៏ ថយ ចញរះវែរ។

Text

: Nou

Cha

nyut

hea

- Illu

stra

tion:

Bou

Put

hida

- Ph

oto:

shu

tter

stoc

k/is

tock

Science News

12 13

-

Experience lift force by building a wind tunnel

A wind tunnel is a room that aeronautical engineers use to test the aerodynamic performance of aircrafts. These experiments help engineers to design highly efficient aircrafts.è

រងូខ្យល់េឺជាបន្ប់មួយវែល៉សិវករអារោសចរណ៍ព្បើពែើម្ីសាកល្ង ែុំពណើ ររោរពហារះពែើរមនយនតៅពហារះ។ រោរេិពសា្ទ្ុំងពនរះជួយ៉សិវករក្នញងរោររចន្យន្រពហារះវែលម្ន្បសិទ្ធភាេខ្ស់។ è

What to do: 01. Stick the foam block on your table top with tape and place the 2 wooden skewers at a distance from each other into the foam block; 02. With the help of an adult, cut the smaller piece of foam into the shape of an airfoil; 03. Tie a knot at the end of the threaded needle. Then, pierce a hole through the middle of one straw, then through the middle of the airfoil and finally through the middle of the second straw; 04. Insert the straws into each of the skewers, pull gently on the string so that the airfoil floats between the two skewers and tie the thread in a knot outside the second straw. 05. Place the whole thing in front of a fan. Make sure the thicker end of the airfoil is facing the fan.

អ្វីដែលបតរូវហធ្វី៖ 01. បិ្រែញុំពសា្ន ពៅពលើ្រញរបស់បអាូនពោយព្បើសកាញ្រ ពែើយពោ្រព�ើចងាកា ក់ចុំនួនេីរពៅ ចម្ងៃ យមួយេីគ្្ន ។ 02. សូមឱ្យមនញសសេ ុ្ំជួយរោ្់របន្រះពសា្ន ឱ្យម្នរាងពរោងែូចសា្ល បយនតៅពហារះ(ែូចក្នញង របូវែលបានបងា្ហ ញ)។ 03. យកអុំពបារះមកពោ្រេូទម្ជញល។ បន្្ប់មក ទម្លញរះរន្ធមួយរោ្់រតាមទញពយាមួយ ពែើយបន្្ប់មក ពចារះចូលចុំរក់កណាតៅ លបន្រះពសា្ន រាងសា្ល បយនតៅពហារះ រចួចញងបញ្ច ប់ ពចារះចូលទញពយាទីេីរ។ 04. យកទញពយាស៊កចូលពៅក្នញងព�ើ ចងាកា ក់នីមួយៗ ទ្ញវខសេថ្នមៗពែើម្ីទ្ញពសា្ន រាងសា្ល បយនតៅពហារះឱ្យអវណតៅ ្រពឡើងពៅចពន្្ល រះព�ើទ្ុំងេីរ ពែើយចងវខសេពៅ វផ្នកខាងព្្មនទញពយាទីេីរ។ 05. ោក់របស់ទ្ុំងមូលពៅមញខកងា្ហ រ។ ្្ររូ៉្បាកែថា ចុំណញ ចវែល្រោស់ជាងមញន ្្ររូ៉្ប�មនឃឹងកងា្ហ រ។

What you will need: A fan A block of foam and a smaller piece of foam 2 plastic straws, necks cut off 2 wooden skewersA threaded needleTape

អ្វីដែលប្អូនបតរូវការ៖ កងា្ហ រមួយ

ពសា្ន មួយែញុំ និងពសា្ន មួយបន្រះ

ទញពយា២ពែើមវែលបានរោ្់រកពចញរចួរាល់

ព�ើចងាកា ក់២

ម្ជញលពែរមួយ សកាញ្រ

Why did that happen? When the fan blows air against the airfoil piece it is just liken when an aircraft is accelerating and air hits its wings. As the air touches the surface of the airfoil, it creates lift and pushes the airfoil piece upwards. ពៅពេលវែលកងា្ហ រផ្លញុំខ្យល់បែរះនឃឹងពសា្ន រ រាងសា្ល បយនតៅពហារះពន្រះ វាម្នលក្ខណៈ សសពែៀងគ្្ន ពៅនឃឹងពេលយនតៅពហារះកុំេញង រ្់រ ពែើយខ្យល់ក៏បក់ពៅពលើសា្ល បរបស់ វា។ ពៅពេលខ្យល់បែរះពលើមផ្មនពសា្ន រាង សា្ល បយនតៅពហារះពន្រះ វាបពងកាើ្រកម្្ល ុំង ពលើក ពែើយរញញពសា្ន រាងសា្ល បយនតៅពហារះ ពៅខាងពលើ។

អ្នកលក់ឪឡឃឹកតាមផ្លូ៉លក់ឪឡឃឹកបាន ២១វផ្ល ពៅមថងៃចន្។ ពៅមថងៃអងា្គ រ គ្្់រ លក់បានព្ចើនជាងមថងៃចន្៦វផ្ល។ ពៅ មថងៃេញ្ គ្្់រលក់បាន្ិរចជាងមថងៃអងា្គ រ ៨វផ្ល។ ពៅមថងៃ្េែស្្រិ៍ គ្្់រលក់ បានព្ចើនជាងមថងៃេញ្ ៣វផ្ល។• ព្រើអ្នកលក់បានលក់ឪឡឃឹកសរញប េីមថងៃច័ន្ ែល់មថងៃ្េែស្្រិ៍បាន បែញន្្នវផ្ល?

If you think you know my name, send your answer to littlescientistsmag@gmail.com with your name and address. The first 5 people to send in the right answer will receive a Kids City Pass! ហបើប្អូនគិតថាប្អូនសា្លាល់ហ្មលាះខ្ញំ្ដូមហែ្ើចហមលើយរប្ដ់ប្អូនមកកាន់អុីដមលlittlescientistsmag@gmail.com។្ដូមកុំហេលចហែ្ើហ្មលាះនិងអា្ដយោ្លានរប្ដ់ប្អូន។អ្នកដែលហ្លើយបតរូវ៥នាក់ែំបូងនឹងទទួលបាន្ដំបុបតចូល«េីត្ដុីធី(Kids City)»។

A watermelon street vendor sold 21 kg of watermelons one Monday. On the following Tuesday, he sold 6 kg more than he did on Monday. On Wednesday, he sold 8 kg less than he sold on Tuesday. On Thursday, he sold 3 kg more than he sold on Wednesday. • How many kilos of watermelons did the vendor sell in total from Monday to Thursday?

Win a free pass to Kids City to visit the Science Gallery!

ANSWER FROM THE LAST MONTH'S ISSUE

ê A clouded leopard! Well done, Lorn Dara Soucheng, age 12, from Takhmao who sent us the correct answer first!

Fun facts: This beautiful, medium-sized cat species has

markings on its coat, which are said to look like overcast clouds. Their canine teeth are as big as a tigers, despite their relatively small size! They have very long tails for balance, short legs for a low centre of gravity and a rotating back ankle for a better grip, making them expert climbers.

ê ខ្លារខិនពពក!សូមជួយអបអរពៅរោន់ លន តារា សូ៊ពចង អាយញ ១២ឆ្្ន ុំ មកេីតាព្្ វែលបានពផ្ើចពម្លើយ្្រឃឹម្្ររូ៉មករោន់ពយើងមញនែុំបូងពេបងអាស់!ចំណុចចាប់អារម្មណ៍៖្បពភទជាមួយស្រវឆ្្ែ៏ សសស់ សាអា ្រមួយពនរះម្នសញ្ញា សម្្គ ល់ពៅ ពលើ ពរាមរបស់វា វែលពេនិយាយថា ពមើលពៅ ែូចជា េេកជិ្រពភ្លៀង។ ចងកាូមរបស់េួកវាអាច ុ្ំែូចចងកាូម ខា្ល ពបើពទ្រះបីជាទុំែុំខ្លួនរបស់វា្ូរចក៏ពោយ! េួក វាម្នកន្ញយយាែងវ៉ងពែើម្ីទប់លុំនឃឹង ពជើងខ្លីព្វើឱ្យ ្បជញុំទមងៃន់វាពៅទ្ប ពែើយកពជើងខាងព្រោ យ វែល អាច៉លិបានស្ម្ប់ជាន់បានយាែ ងលអា វែល ពនរះ ពែើយ ព្វើឱ្យេួកវាេូវកពតាងពឡើង។

Phot

o cr

edit:

Wild

life

Alli

ance

Text

and

pho

tos:

You

Cha

nyut

hea

Find out if different fan speeds can have different effects on the airfoil. Turn the fan to different speeds and observe what happens. សូមសសវែងរកចហមលើយហមើលថា ហ�ើមាៃភាពខុសគ្ាហទហ�ើសិៃជា�្អួៃ�្ដូរហល្បឿៃនៃកង្ារ។ ដូហច្ះ សូម�្ដូរហល្បឿៃនៃកង្ាររ�ស់�្ដូៃ ហ�ើយសហងកេ�ហមើលថា វាមាៃអវែវីហកើ�ហ�ើង។

Try this out!

12

MATH WIZZ

01

Look closely at these shapes. In each row, the third shape is obtained by applying a rule to the first two shapes. Can you deduce what the third shape of the last row will be?

Answers ចពម្លើយ – 02.01. 89kg, ៨៩វផ្ល

It’s all FunGames!&

សូមពមើលរបូភាេទ្ុំងពនរះឱ្យចបាស់។ ក្នញង ជួរ នីមួយៗ របូរាងទីបីបានបពងកាើ្រពឡើងពោយរោរលញប វផ្នកអវីមួយែូចគ្្ន របស់របូទីមួយនិងរបូទីេីរ។ ព្រើបអាូនអាចបពងកាើ្ររបូទីបីមនជួរចញងព្រោយបានពទ?

02

??

Our skin is completely renewed every 4 weeks.

True! Although we do not shed an entire layer of skin as a shell like snakes, around 1 million dead skin cells fall from the top layer of our skin every day! As soon as a skin cell dies, it is replaced by a new one from the lower layers beneath. Our entire skin is replaced every 28 days.

ដ្ដលាែករប្ដ់ហយើងរបកហ�ើយផ្លា្ដ់ប្រអូរថ្មីទាំងប្ដុងរាល់៤្ដបា្លា�៍។ជាការពិត! ពទ្រះបីជាពយើងមិនសកសសទ្ប់វស្កទ្ុំងមូលែូចស្រវេស់ក៏ពោយ ពរោសិរោវស្កងាប់ៗ្បវែល១លានពរោសិរោបាន្ជរុរះពចញេីសសទ្ប់វស្កខាងពលើរបស់ពយើងជាពរៀងរាល់មថងៃ! ពៅ ពេលពរោសិរោវស្កងាប់ វានឃឹង ជុំនួស ពោយសសទ្ប់ថ្ីខាងព្រោម។ វស្ករបស់ពយើងទ្ុំងមូលបានផ្្ល ស់ប្រូរទ្ុំងសសរុង ពរៀងរាល់២៨មថងៃ។

15

Science News

14

Geek Zone

14

Use programming to become a graphic designer!

In this tutorial, we’re going to use a lesson from Khan Academy to teach a computer how to draw. Khan Academy is a website with lots of lessons related to science and math. To start, go to www.khanacademy.org/computing. è

ពៅក្នញងពមពរៀនពនរះ ពយើងនឃឹងព្បើ្បាស់ពមពរៀនមួយេី ខាន អាខាែឃឹមី(Khan Academy) ក្នញងរោរបព្ងៀនកញុំេ្ូយទ័រ ឱ្យពចរះេូររបូ។ ខាន អាខាែឃឹមី េឺជាពេែទុំេ័រ វែល ម្ន ពមពរៀនជាព្ចើនទ្ក់ទងនឃឹង៉ទិយាសាសសតៅ និងេណិ្រ៉ទិយា។ ពែើម្ីចាប់ពផតៅើម សូមចូលពៅរោន់www.khanacademy.org/computing ។ è

Click the “Computer Programming” title to go to the page with the programming lessons. It should be the first title in the list, but you might have to scroll down. សូមចញចពលើ «Computer Programming» ពែើម្ីចូលពៅរោន់ទុំេ័រ វែលម្នពមពរៀនអុំេីរោរសរពសរកម្៉ ិ្ ី។ បអាូននឃឹងព�ើញវាែុំបូងពេបងអាស់ពៅក្នញងបញ្ជ ី បែញវនតៅពបើបអាូនពមើលមិនព�ើញពទ បអាូន្បវែលជា្្ររូ៉ពមើលចញរះមកព្រោម។

01

Now the fun begins. You should see a screen with a big play button in the middle of it. Click play, and watch the video. Notice how as the code in the left-hand window changes, the picture of the smiley face on the right-hand changes as well! If you pause the video you can change the code yourself and see how it affects the drawing. ឥឡូ៉ពនរះភាេសបបាយរកីរាយនឃឹងចាប់ពផតៅើមពែើយ។ បអាូននឃឹងព�ើញពអ្កង់វែលម្នបូ៊្រញង «PLAY» ពៅចុំកណាតៅ ល។ សូមចញចពលង ពែើយពមើល៉ពីែអូ។ សូមក្់រសម្្គ ល់ពៅពេលកូែវផ្នកខាងពឆវងផ្្ល ស់បតៅូរ របូភាេមញខញញឃឹមពៅវផ្នកខាងសាតៅ ុំក៏ផ្្ល ស់បតៅូរ វែរ! ្បសិនពបើបអាូនបញ្ឈប់៉ពីែអូ បអាូនអាចបតៅូរពលខកូែ ពោយខ្លួនឯង ពែើយពមើលថា ព្រើវាបែរះរល់ែល់ េុំនូរឬពទ។

03

Once the video is finished, the character on the right should be coloured in along with a purple headband. To test our programming skills, we’re going to change the colour of the headband and the background. Hover over line 18 - this is the line of code that colours in the smiley face. You should see a little box pop up - click it to select a colour for the headband. ពៅពេលវែល៉ពីែអូចប់ ្ួរអង្គពៅខាងសាតៅ ុំនឃឹងម្នេណ៌ជាមួយនឃឹង ្កណា្់រជួ្រកបាលេណ៌សាវ យ។ ពែើម្ីសាកល្ងជុំន្ញ សរពសរកម្៉ ិ្ ីរបស់ពយើង ពយើងនឃឹងផ្្ល ស់បតៅូរេណ៌មន្កណា្់រ ជួ្រកបាល និងមផ្ខាងព្រោយ។ ពៅបន្្្់រទី១៨- ពនរះេឺជា បន្្្់រ មនកូែវែលម្នេណ៌ពៅក្នញងមផ្មញខញញឃឹម។ បអាូននឃឹង ព�ើញ ្បអប់្ូរចៗពលចពឡើង - សូមចញចពលើវាពែើម្ីព្ជើស េណ៌មួយស្ម្ប់្កណា្់រជូ្រកបាល ។

Notice that when you choose a colour, the numbers inside the parentheses change. Computers

can’t see colours the way we can, so they use these numbers to figure out what colour

to display. When you change the colour using the colour picker, the numbers

in the parentheses should change too. សូមចុំណាុំថា ពៅពេលវែ ល បអាូន ព្ជើសពរ ើសេណ៌ ពលខពៅក្នញង៉ង់ ្កចកក៏ផ្្ល ស់បតៅូរវែរ។ កញុំេ្ូយទ័រមិន អាចពមើលេណ៌ែូចពយើងបានពទ ែូពច្នរះេួកវាព្បើពលខទ្ុំងពនរះពែើម្ី

យល់េីេណ៌វែលវា្្ររូ៉បងា្ហ ញ។ ពៅពេលបអាូនបតៅូរេណ៌ពោយព្បើឧបករណ៍

ព្ជើសពរ ើសេណ៌ ពលខពៅក្នញង៉ង់្កចក នឃឹងបតៅូរផងវែរ។

04

05

You can also change the shape and size of the smiley face

using the same lines of code on the left side of the screen. See if you can figure out how to change the shape of the smiley face or even add new shapes. Click the “Documentation” button below the video if you want ideas for shapes to draw. Happy coding!

បអាូនក៏អាចផ្្ល ស់បតៅូររបូរាង និងទុំែុំ ពលខកូែែូចគ្្ន ពៅវផ្នកខាង ពឆវង មន ពអ្កង់ ផងវែរ។ សូមបអាូនសាកល្ងពមើល ថា ព្រើ បអាូនអាចរក៉ ិ្ ីផ្្ល ស់បតៅូររបូរាង មផ្មញខញញឃឹម ឬបវន្មរបូថ្ី បានវែរឬពទ។ សូមចញចបូ៊្រញង « Documentation » ពៅខាង ព្រោម ៉ពីែអូ ្បសិនពបើបអាូនចង់ែឃឹងេី រពបៀបមនរោរេូររបូរាងពផសេងៗ។ សូមសរពសរកូែឱ្យសបបាយ!

15

Text

: Jon

atha

n Co

x

Instead of starting with the first lesson, we’re going to skip ahead to the “Coloring” lesson. Later, you can work through all the other lessons too. Select “Coloring with Code” to get started. ពោយមិនចាប់ពផ្រើមេីពមពរៀនទីមួយ ពយើងនឃឹងរ ុំលងពៅពមពរៀន «េណ៌» ។ ពៅពេលព្រោយ បអាូនអាចពរៀនពមពរៀនពផសេងៗពទៀ្របានវែរ។ សូមព្ជើសពរ ើស «Coloring with Code» ពែើម្ីចាប់ពផ្រើម ។

02

06

N.10 Sept 2017

Editor-in-chief / ៃាយកៃិពៃ្ធ Anaïs Pagès-Peeters Contributing writer / អ្ករួមចំសែកៃិពៃ្ធ Nou Chanyuthea ៃូ ច័ៃ្ទយុទ្ធាYama Socheata យ៉ាម៉ា សុជា�ាJonathan Cox Copy editor / អ្កសកសមមរួលច្បា�់ចមលង Jill Hamill Sin Sovanrattana សុិៃ សុវែ្ណរ�ៃា Translator / អ្ក�កសម� Bou Puthida �៊ូ ពុទ្ធវីដា Graphic Design / រចៃាមកា�វែិច Whaim Illustrator / គំៃូរ Bou Puthida �៊ូ ពុទ្ធវីដា Comic illustrator / គំៃូរសមមា�់ហរឿងSeat Sopheap ហសៀ� សុភាព Printing / ការហោះពុម្ព IPML - Image Printing

Funded by the British Embassy Phnom Penh

ឧ��្ថម្ភថវិកាហដោយស្ថាៃទូ�អង់ហគលស ភ្ំហពញ

ស្ានទូ្រអង់ពេ្លស្បចាុំពៅកម្ញជាបានផតៅល់មូលនិ្ិពៅរោន់ «រថយន្រវសម្» វែល ផ្ញកពៅពោយវល្ង៉ទិយាសាសសតៅ និងរោរេិពសា្សបបាយៗ ពែើយរថយនតៅពនរះព្វើែុំពណើ រទូទ្ុំង្បពទសពែើម្ីបព្ងៀនកញម្រ កម្ញជាអុំេី៉ទិយាសាសសតៅ បពច្ចក៉ទិយា ៉សិវកម្ និងេណិ្រ៉ទិយា។

The British Embassy in Cambodia funds the “STEM bus”, a bus full of exciting science games and experiments that goes around the country teaching Cambodian children about STEM.

STEM BUS

សួស្រី ខ្ញុំព្្រះ ចាយ ពសៀ៉ពមែង។ ខ្ញុំជាសិសសេ

ថា្ន ក់ទី៩ ពៅ៉ទិយាល័យអង្គរ ក្នញងពខ្រតៅ

ពសៀមរាប។ ពៅពេលរថយនតៅ វសម្ (STEM)

បានមកែល់ ខ្ញុំចាប់អារម្ណ៍ជាងពេពៅនឃឹង

សតៅង់េណិ្រ៉ទិយា និងរោរព្វើព្រសតៅខួរកបាល

ទ្ក់ទងនឃឹងេណិ្រ៉ទិយាពោយសារ សកម្ភាេ

ទ្ុំងពនរះបានជួយខ្ញុំបពងកាើ្រជុំន្ញេណិ្រ៉ទិយា

យាែ ងឆ្ប់រែ័ស។ ខ្ញុំម្នអារម្ណ៍រ ុំពភើប

ណាស់! វល្ងទ្ុំងពនរះព្វើឱ្យេណិ្រ៉ទិយា

ម្នភាេងាយសសរួលជាងមញន។ ខ្ញុំពរៀនសពងកា្រ

យាែ ង្បរុង្បយ័្រ្ន ពែើយេិ្រយាែ ងែ្់្រច្់រ។

ខ្ញុំសង្ឃឹមថា រថយនតៅ វសម្ អាចពៅ

សាលាពរៀន របស់ខ្ញុំឱ្យបានយូរជាងពនរះ ព្ររះ

ខ្ញុំបានសបបាយ ពែើយបានពរៀនពទៀ្រផង។

ខ្ញុំចូលចិ្រតៅរថយនតៅ វសម្។

Hello, my name is Chay Sievmeng. I am a student in grade 9 in Angkor High School, in Siem Reap. When the STEM bus came, I was very interested in the math booth and the math brain test because these activities helped me improve my math skills quickly. It felt amazing! It made math seem easy. I learnt to look carefully and think deeply. I wish the STEM Bus would stay longer at my school because it’s fun and I learned from it. I love the STEM Bus.

ខ្ញុំព្្រះ ឌញក វែន ពែើយពនរះជាមិ្រតៅរបស់ខ្ញុំ

វកប ពខម។ ពយើងពរៀនថា្ន ក់ទី១១ “C”

ពៅ ៉ទិយាល័យកុំេង់ថ្ ពខ្រតៅកុំេង់ ុ្ំ។

ខ្ញុំរ ុំពភើប ខា្ល ុំងណាស់វែលរថយន្រ វសម្

បានមកសាលាពរៀនរបស់ពយើង ព្ររះខ្ញុំ

បានព�ើញអវីវែលខ្ញុំមិនធ្្ល ប់បានែឃឹង េីមញន

ែូចជារោរពបារះេញម្ សសញីឌី(3D) ្កឡាច្្រង្គ

សូែូេូ(Sudoku) និង វល្ង សាងសង់។

សកម្ភាេវែលខ្ញុំចូលចិ្រតៅបុំផញ្រ េឺវល្ង

សាងសង់ពៅក្នញងសតៅង់៉សិវកម្ ព្ររះ ពយើង

អាចព្វើរោរជា្ករុមបាន។ ពៅ ពេល ទុំពនរ

ខ្ញុំក៏អាចពលងវល្ងពនរះជាមួយបងបអាូន

ឬសាច់ញា្ិររបស់ខ្ញុំពៅផ្រះបានវែរ។

My name is Dork Den and this is my friend Keb Kem. We are grade 11 “ C ” at Kompong Thmor High School, in Kampong Thom. I am very excited that the STEM Bus came to our school because I discovered things I had never heard of before such as 3D printing, Sudoku grids and construction games. My favorite activity was the construction game in the engineering booth because we were able to work as a team. In my free time I can also do this with my brothers or relatives at home.