TERMAL VE SPA H‹ZMETLER‹ - DEUkisi.deu.edu.tr/ozkan.tutuncu/TermalSPA.pdf · 2016-10-17 ·...

T.C. ANADOLU ÜN‹VERS‹TES‹ YAYINI NO: 2904

AÇIKÖ⁄RET‹M FAKÜLTES‹ YAYINI NO: 1861

TERMAL VE SPA H‹ZMETLER‹

YazarlarProf.Dr. Özkan TÜTÜNCÜ (Ünite 1, 5-8)

Yrd.Doç.Dr. Mehmet Han ERGÜVEN (Ünite 2-4)

EditörProf.Dr. Nazmi KOZAK

ANADOLU ÜN‹VERS‹TES‹

Bu kitab›n bas›m, yay›m ve sat›fl haklar› Anadolu Üniversitesine aittir.“Uzaktan Ö¤retim” tekni¤ine uygun olarak haz›rlanan bu kitab›n bütün haklar› sakl›d›r.

‹lgili kurulufltan izin almadan kitab›n tümü ya da bölümleri mekanik, elektronik, fotokopi, manyetik kay›tveya baflka flekillerde ço¤alt›lamaz, bas›lamaz ve da¤›t›lamaz.

Copyright © 2013 by Anadolu UniversityAll rights reserved

No part of this book may be reproduced or stored in a retrieval system, or transmittedin any form or by any means mechanical, electronic, photocopy, magnetic tape or otherwise, without

permission in writing from the University.

UZAKTAN Ö⁄RET‹M TASARIM B‹R‹M‹

Genel Koordinatör Doç.Dr. Müjgan Bozkaya

Genel Koordinatör Yard›mc›s›Arfl.Gör.Dr. ‹rem Erdem Ayd›n

Ö¤retim Tasar›mc›lar›Doç.Dr. Müjgan Bozkaya

Arfl.Gör.Dr. ‹rem Erdem Ayd›n

Grafik Tasar›m YönetmenleriProf. Tevfik Fikret Uçar

Ö¤r.Gör. Cemalettin Y›ld›z Ö¤r.Gör. Nilgün Salur

Dil Yaz›m Dan›flman›Hatice Çal›flkan

GrafikerAyflegül Dibek

Kitap Koordinasyon BirimiUzm. Nermin Özgür

Kapak DüzeniProf. Tevfik Fikret Uçar

Ö¤r.Gör. Cemalettin Y›ld›z

DizgiAç›kö¤retim Fakültesi Dizgi Ekibi

Termal ve SPA Hizmetleri

ISBN 978-975-06-1565-8

1. Bask›

Bu kitap ANADOLU ÜN‹VERS‹TES‹ Web-Ofset Tesislerinde 4.000 adet bas›lm›flt›r.ESK‹fiEH‹R, Ocak 2013

‹çindekiler

Önsöz ............................................................................................................ ix

Rekreasyon ve Sa¤l›kl› Yaflam................................................ 2G‹R‹fi .............................................................................................................. 3REKREASYONDA TERMAL VE SPA H‹ZMETLER‹ ...................................... 3SA⁄LIKLI YAfiAM ......................................................................................... 4Fiziksel Sa¤l›k ............................................................................................... 5Duygusal Sa¤l›k............................................................................................. 5Entelektüel Sa¤l›k.......................................................................................... 5Ruhsal Sa¤l›k ................................................................................................. 6Çevresel Sa¤l›k .............................................................................................. 6Sosyal Sa¤l›k .................................................................................................. 6MOT‹VASYON............................................................................................... 6STRES ............................................................................................................. 9Stres Aflamalar› .............................................................................................. 10

Alarm Aflamas›......................................................................................... 10Direnç Aflamas›........................................................................................ 10Tükenme Aflamas› ................................................................................... 11

Stres Düzeyini Etkileyen Faktörler ............................................................... 11Kiflilik ....................................................................................................... 11Yafl ........................................................................................................... 12Cinsiyet .................................................................................................... 12

MOT‹VASYON VE STRESTE REKREASYONUN ROLÜ ............................... 12Özet................................................................................................................ 13Kendimizi S›nayal›m...................................................................................... 14Okuma Parças› .............................................................................................. 15Kendimizi S›nayal›m Yan›t Anahtar› ............................................................ 15S›ra Sizde Yan›t Anahtar› .............................................................................. 16Yararlan›lan Kaynaklar.................................................................................. 16

Termal ve SPA Hizmetlerinin Kapsam›................................ 18G‹R‹fi .............................................................................................................. 19TERMAL VE SPA KAVRAMLARI .................................................................. 19Termal ........................................................................................................... 21SPA ................................................................................................................ 21Kapl›ca .......................................................................................................... 22Termalizm ..................................................................................................... 23Jeotermal Kaynaklar ..................................................................................... 24SPA H‹ZMETLER‹ VE SINIFLAMASI ............................................................ 25Kulüp SPA...................................................................................................... 25Kruvaziyer SPA ............................................................................................. 25Günlük SPA (Day SPA) ............................................................................... 25

‹ ç indek i ler iii

1. ÜN‹TE

2. ÜN‹TE

Destinasyon SPA .......................................................................................... 27Medikal SPA ................................................................................................. 27Termal SPA ................................................................................................... 28Mineral SPA .................................................................................................. 28Resort SPA .................................................................................................... 28TERMAL VE SPA H‹ZMETLER‹N‹N GEL‹fiMES‹N‹N ARKASINDAK‹ NEDENLER ................................................................................................... 29Özet ............................................................................................................... 31Kendimizi S›nayal›m ..................................................................................... 32Yaflam›n ‹çinden ........................................................................................... 33Okuma Parças› ........................................................................................... .. 34Kendimizi S›nayal›m Yan›t Anahtar› ............................................................ 34S›ra Sizde Yan›t Anahtar› .............................................................................. 35Yararlan›lan Kaynaklar.................................................................................. 35Yararlan›lan ‹nternet Adresleri ..................................................................... 36

Avrupa ve Türkiye’de Termal ve SPA Turizmi ................... 38G‹R‹fi .............................................................................................................. 39TERMAL VE SPA TUR‹ZM‹ KAVRAMLARI .................................................. 39Termal ve SPA Turizmi ................................................................................ 39Termalin Tarihi Geliflim Süreci ................................................................... 40TERMAL VE SPA TUR‹ZM‹N‹N GEL‹fiMES‹N‹N ARKASINDAK‹ NEDENLER 42Bireyselleflme ............................................................................................... 42

Uzun Yaflama ......................................................................................... 43“Han›mlaflma” - Kad›nlar›n Yeni Rolü .................................................. 43“‹fl’in” Anlam De¤iflikli¤i ........................................................................ 43Yeni “Sa¤l›k” Anlay›fl› ............................................................................ 44

Termal ve SPA Turist Tipleri ....................................................................... 44AVRUPA VE TÜRK‹YE’DE TERMAL VE SPA TUR‹ZM‹ ............................. 45Avrupa’da Termal ve SPA Turizmi .............................................................. 45Almanya ........................................................................................................ 46Macaristan ..................................................................................................... 47‹spanya ......................................................................................................... 48Türkiye’de Termal ve SPA Turizmi ............................................................. 48Özet ............................................................................................................... 52Yaflam›n ‹çinden ........................................................................................... 53Okuma Parças› ........................................................................................... .. 53Kendimizi S›nayal›m ..................................................................................... 54Kendimizi S›nayal›m Yan›t Anahtar› ............................................................ 55S›ra Sizde Yan›t Anahtar› .............................................................................. 55Yararlan›lan Kaynaklar.................................................................................. 55Yararlan›lan ‹nternet Adresleri .................................................................... 55

‹ ç indek i leriv

3. ÜN‹TE

Turizmde Termal ve SPA Hizmetlerinin Yeri ve Önemi... 58G‹R‹fi .............................................................................................................. 59Sa¤l›k Turizmi .............................................................................................. 59Sa¤l›k Turizminin ‹çeri¤i ............................................................................. 60Termal Turizmi ............................................................................................. 62Wellness ve SPA Turizmi ............................................................................. 63Turizmde Termal ve SPA Hizmetlerinin Yeri ve Önemi ........................... 64Tur Operatörleri ........................................................................................... 65Konaklama Sektöründe SPA ........................................................................ 66Termal ve SPA Hizmetlerinin Gelecekteki Geliflme Potansiyeli ............... 68Özet................................................................................................................ 70Kendimizi S›nayal›m...................................................................................... 71Yaflam›n ‹çinden............................................................................................ 72Okuma Parças› .............................................................................................. 72Kendimizi S›nayal›m Yan›t Anahtar› ............................................................ 73S›ra Sizde Yan›t Anahtar› .............................................................................. 73Yararlan›lan Kaynaklar.................................................................................. 74Yararlan›lan ‹nternet Adresleri ..................................................................... 75

Termal ve SPA Hizmetleri Yönetimi.................................... 76G‹R‹fi .............................................................................................................. 77TERMAL VE SPA H‹ZMETLER‹NDE YÖNET‹M FONKS‹YONLARI ............ 77Planlama ........................................................................................................ 77

Plan Çeflitleri............................................................................................ 78Planlama Süreci ....................................................................................... 78

Örgütleme...................................................................................................... 79Örgütleme Süreci .................................................................................... 80Örgütlemenin ‹lkeleri.............................................................................. 80

Yöneltme........................................................................................................ 81Yöneltmenin Unsurlar›............................................................................ 82

Denetim ......................................................................................................... 83Denetim Süreci ........................................................................................ 83Denetimin ‹lkeleri ................................................................................... 85

TERMAL VE SPA H‹ZMETLER‹NDE KAL‹TE ............................................... 85TERMAL VE SPA H‹ZMETLER‹NDE GÜVENL‹K ......................................... 86Fiziksel Özellikler.......................................................................................... 87‹nsan Kaynaklar›............................................................................................ 87‹letiflim............................................................................................................ 88Tak›m Çal›flmas› ............................................................................................ 88Müflteri ‹htiyaç ve Beklentileri...................................................................... 88Özet ............................................................................................................... 89Kendimizi S›nayal›m ..................................................................................... 90Yaflam›n ‹çinden ........................................................................................... 91Kendimizi S›nayal›m Yan›t Anahtar› ............................................................ 91

‹ ç indek i ler v

5. ÜN‹TE

4. ÜN‹TE

S›ra Sizde Yan›t Anahtar› .............................................................................. 92Yararlan›lan Kaynaklar.................................................................................. 92

Termal ve SPA Terapileri .................. ................................... 94G‹R‹fi .............................................................................................................. 95TERAP‹ KAVRAMI ......................................................................................... 95TALASSOTERAP‹ .......................................................................................... 96Deniz Suyu ile Gerçeklefltirilen Uygulamalar.............................................. 96Deniz Tuzu ile Gerçeklefltirilen Bak›mlar.................................................... 97Deniz Yosunu ile Gerçeklefltirilen Bak›mlar ............................................... 97KL‹MATERAP‹ .............................................................................................. 97Klimaterapik Kürler ....................................................................................... 97BALNEOTERAP‹ ............................................................................................ 98Banyolar......................................................................................................... 98‹çmeler ........................................................................................................... 100Soluma (‹nhalasyon) ..................................................................................... 100Çamurlar (Peloid) .......................................................................................... 100H‹DROTERAP‹............................................................................................... 101AROMATERAP‹.............................................................................................. 103Aromaterapi Uygulama Yöntemleri.............................................................. 103F‹ZYOTERAP‹ ................................................................................................ 104Özet ............................................................................................................... 105Kendimizi S›nayal›m ..................................................................................... 106Yaflam›n ‹çinden ........................................................................................... 107Kendimizi S›nayal›m Yan›t Anahtar› ............................................................ 107S›ra Sizde Yan›t Anahtar› .............................................................................. 107Yararlan›lan Kaynaklar.................................................................................. 108

Termal ve SPA Uygulamalar› ................................................ 110G‹R‹fi .............................................................................................................. 111BANYOLAR.................................................................................................... 111S›cak Banyo ................................................................................................... 111So¤uk Banyo ................................................................................................. 112Kontrast (Z›t) Termal Banyolar ................................................................... 112Buhar Banyosu .............................................................................................. 112Bitkisel Banyolar ........................................................................................... 112Gaz Banyosu ................................................................................................. 112Çamur Banyosu ............................................................................................ 113Lokal Banyolar ............................................................................................. 113TÜRK HAMAMI ............................................................................................. 113Türk Hamam›n›n Bölümleri.......................................................................... 114Hamamda Gerçeklefltirilen Uygulamalar ..................................................... 115SAUNA ........................................................................................................... 115Fin Saunas› ................................................................................................... 116Laconium ....................................................................................................... 116

‹ ç indek i lervi

6. ÜN‹TE

7. ÜN‹TE

Infrared (K›z›l Ifl›k) Saunas› .......................................................................... 117Kaldarium ...................................................................................................... 117DUfi ................................................................................................................ 117S›cak/So¤uk Dufllar ....................................................................................... 117Afüzyon Dufl.................................................................................................. 117Jet Dufl ........................................................................................................... 118Hortum........................................................................................................... 118VÜCUT SARMA UYGULAMALARI................................................................ 118Bitkisel Sarma Uygulamalar› ......................................................................... 118Çamur Sarma Uygulamalar› .......................................................................... 118Özet................................................................................................................ 119Kendimizi S›nayal›m...................................................................................... 120Yaflam›n ‹çinden............................................................................................ 121Kendimizi S›nayal›m Yan›t Anahtar› ............................................................ 121S›ra Sizde Yan›t Anahtar› .............................................................................. 122Yararlan›lan Kaynaklar.................................................................................. 122

Masaj Uygulamalar› ve Türleri....... ........................................ 124G‹R‹fi .............................................................................................................. 125MASAJ UYGULAMALARI............................................................................... 126SH‹ATSU ....................................................................................................... 126Shiatsu Uygulamas› ....................................................................................... 127Shiatsunun Yararlar› ...................................................................................... 128RE‹K‹ .............................................................................................................. 128Reikinin Uygulanmas› ................................................................................... 129Reikinin Yararlar›........................................................................................... 129REFLEKSOLOJ‹ MASAJI................................................................................. 129Ayak Bölgeleri ............................................................................................... 130Refleksoloji Uygulamas› ............................................................................... 130Refleksolojinin Yararlar›................................................................................ 130SICAK TAfi MASAJI ....................................................................................... 131S›cak Tafl Masaj› Uygulamas› ....................................................................... 131S›cak Tafl Masaj› Yararlar› ............................................................................. 131LENF DRENAJ MASAJI .................................................................................. 131Lenf Drenaj Uygulamas› .............................................................................. 132Lenf Drenaj›n Yararlar›.................................................................................. 132THA‹ MASAJI ................................................................................................ 132Thai Masaj› Uygulamas› ............................................................................... 133Thai Masaj›n›n Yararlar› ................................................................................ 133LOM‹ LOM‹ MASAJI ...................................................................................... 133Lomi Lomi Masaj› Uygulamas› .................................................................... 134Lomi Lomi Masaj› Yaralar› ............................................................................ 135AROMATERAP‹ MASAJI ................................................................................ 135Aromaterapi Masaj›n›n Yararlar› ................................................................... 135Özet ............................................................................................................... 136

‹ ç indek i ler vii

8. ÜN‹TE

Kendimizi S›nayal›m ..................................................................................... 137Kendimizi S›nayal›m Yan›t Anahtar› ............................................................ 138S›ra Sizde Yan›t Anahtar› .............................................................................. 138Okuma Parças› ........................................................................................... .. 138Yararlan›lan Kaynaklar.................................................................................. 140

Sözlük ................................................................................... 141

‹ ç indek i lerviii

Önsöz

Geçti¤imiz yüzy›l›n ikinci yar›s›ndan itibaren dünya nüfusunun art›fl›, ortalama

insan ömrünün uzamas›, sanayi ve hizmet sektörlerinin çal›flma koflullar›ndan

ortaya ç›kan nedenler dolay›s›yla dinlenme, zindeleflme ve stresten s›yr›lma ihtiy-

ac› artm›flt›r. Suyun bireylerin ruh ve beden sa¤l›¤›na getirmifl oldu¤u olumlu

katk› bu ba¤lamda daha fazla de¤erlendirilmeye bafllanm›flt›r. Her ne kadar özel-

likle jeotermal sular›n sa¤l›k, dinlenme ve zindeleflme amac›yla kullan›m›n›n

geçmifli tarihin bilinen ilk dönemlerine kadar gitse de, yayg›n ve modern t›bbi

uygulamalar› destekler nitelikte kullan›lmaya bafllamas› yenidir.

Esas›na bak›ld›¤›nda termal ve spa hizmetleri olarak nitelendirdi¤imiz hizmetler

Do¤u toplumlar›na özgüdür ve bu toplumlarda yayg›nd›r. Bununla birlikte son

y›llarda dünyan›n genelinde spa hizmetleri kapsam›ndaki uygulamalar görülmeye

bafllanm›flt›r. Turizm sektöründe ürün gelifltirmenin bir arac› olarak termal ve spa

hizmetleri en fazla dikkati çeken hususu oluflturmaktad›r. Özellikle, resort diye

isimlendirilen konaklama iflletmelerinde spa hizmetleri sezon d›fl› dönemlerin en

önemli ürünü olarak sunulmaya bafllanm›flt›r. Tatil yörelerinde faaliyet gösteren

pek çok konaklama iflletmesinin isminin önüne veya arkas›na “spa” kelimesini

ilifltirdi¤ini görmekteyiz.

Yukar›da da de¤inildi¤i üzere jeotermal sular›n sa¤l›k, dinlence ve zindeleflme

amac›yla de¤erlendirilmesinin geçmifli çok eski olsa da, spa hizmetlerinde jeoter-

mal sular›n kullan›m› son 50 y›lda yayg›nlaflm›flt›r. Nas›l ki Türklerin hamam

al›flkanl›¤› ile termal uygulamalar›n bir araya gelerek farkl› bir konsept oluflturmufl

ve yayg›nlaflm›flsa, spa hizmetleri de termal alanlarda yayg›nlaflmas› ile birlikte

farkl› ürünler ortaya ç›kmaya bafllam›flt›r. Önümüzdeki y›llarda gerek Türk toplumu-

nun yaflam süresinin artmas› ve gerekse jeotermal sular›n sa¤l›k ve modern t›bbi

uygulamalar› desteklemek amac›yla daha fazla kullan›lmas›yla bu tür hizmetleri

sunan iflletmelerin say›s› daha da artacakt›r.

Elinizdeki kitap, ülkemizde bu içerikte haz›rlanan ilk ders kitab› olma özelli-

¤ini tafl›maktad›r. Ayn› flekilde lisans düzeyindeki turizm programlar›nda bu isim

alt›ndaki ilk ders olma özelli¤ine de sahiptir. Öyle umuyoruz ki, bundan sonra

bu içerikteki kitaplar›n say›s› artacak, termal ve spa hizmetleri akademik düzey-

lerde daha kapsaml› olarak incelenmeye bafllanacakt›r. Kitab›n haz›rlanmas›nda-

ki özverili katk›lar›ndan dolay› yazarlar Prof.Dr. Özkan TÜTÜNCÜ ve Yrd.Doç.Dr.

Mehmet Han ERGÜVEN’e çok teflekkür ederim. Kitab›n haz›rl›k aflamalar›ndaki

katk›lar›ndan dolay› ayr›ca ‹pek K‹REM‹TÇ‹ AYDIN, Yrd.Doç.Dr. Ça¤›l Hale

ÖZEL ve Dr. Deniz KARAGÖZ YÜNCÜ’ye de çok teflekkür ederim.

Editör

Prof.Dr. Nazmi KOZAK

Önsöz ix

Bu üniteyi tamamlad›ktan sonra;Rekreasyonda termal ve SPA hizmetlerinin yerini ve önemini aç›klayabilecek,Sa¤l›kl› yaflam› aç›klayabilecek,Motivasyonu tan›mlayabilecek,Stres, stresin aflamalar› ve stres düzeyini etkileyen faktörleri aç›klayabilecekbilgi ve beceriler kazanabileceksiniz.

‹çindekiler

• Rekreasyon• Sa¤l›kl› Yaflam

• Motivasyon• Stres

Anahtar Kavramlar

Amaçlar›m›z

NNNN

Termal ve SPAHizmetleri

Rekreasyon veSa¤l›kl› Yaflam

• G‹R‹fi• REKREASYONDA TERMAL VE SPA

H‹ZMETLER‹• SA⁄LIKLI YAfiAM• MOT‹VASYON• STRES• MOT‹VASYON VE STRESTE

REKREASYONUN ROLÜ

1TERMAL VE SPA H‹ZMETLER‹

G‹R‹fi‹nsanlar hayata gelmelerinden itibaren sa¤l›klar›n› korumak ve sürdürmek amac›ylaçeflitli faaliyetlerde bulunmaktad›r. Bunun temel amac› sa¤l›kl› bir yaflam sürdürmek-tir. Sa¤l›kl› yaflam sürdürmek amac›yla gerçeklefltirilen birçok faaliyet rekreasyonelfaaliyetler kapsam›nda de¤erlendirilebilir. Bu do¤rultuda, rekreasyonel faaliyetler bi-reyleri fiziksel, ruhsal ve sosyal yönden rahatlatabilir. Bunun yan›nda, stres ve stresyönetimi günümüz flartlar›nda oldukça önemli konular aras›ndad›r. Gerçeklefltirece-¤imiz rekreasyonel faaliyetler bireysel stres yönetimi aç›s›ndan oldukça etkili olabil-mektedir. Bu do¤rultuda; termal ve SPA hizmetleri kapsam›nda rekreasyonda termalve SPA hizmetlerinin yeri ve önemi, sa¤l›kl› yaflam psikolojisi, motivasyon ve streskonular›na iliflkin bilgiler bu bölümde ele al›n›p de¤erlendirilmektedir.

REKREASYONDA TERMAL VE SPA H‹ZMETLER‹Günümüzde geliflmifl ve geliflmekte olan ülkelerin sanayileflme ve kentleflme so-nucu karfl› karfl›ya kald›klar› çevre sorunlar› insan sa¤l›¤›n› bozan, ifl gücü kayb›yaratan ve ifl gücü verimini azaltan bir yaflam ortam› oluflturmufltur. Bu ortamlar-dan uzaklaflmak, sa¤l›kl› kalmak ve dinlenmek amac› ile termal ve SPA hizmetlerisunan iflletmelere giden insanlar temelde suya dayal› bir faaliyet sürdürmekte vetermal tesislerden yo¤un bir flekilde yararlanmaya çal›flmaktad›r (Bastem, 1997).Gerek bozulan sa¤l›¤› geri kazanmak gerekse de sa¤l›¤› gelifltirmek amac›yla ger-çeklefltirilen bu faaliyetleri rekreatif faaliyetler olarak de¤erlendirebiliriz.

Olumsuz ortamlar›n ve koflullar›n oluflmas› insan sa¤l›¤›n› olumsuz yönde etki-lemektedir. Bireyler sa¤l›klar›na kavuflmak amac›yla hem fiziksel hem ruhsal hemde sosyal yönden iyi olmalar› gerekmektedir. Günümüzde de insanlar, termal kay-nak yönünden de¤er tafl›yan alanlara giderek rahats›zl›klar›na çare aramaktad›r(Kozak vd., 2001). Bu do¤rultuda, termal ve SPA hizmetleri bireylerin sa¤l›klar›n›gelifltirmek amac›yla kulland›klar› yerlerdir. Termal ve SPA hizmetleri düzenli ola-rak gerçeklefltirildi¤inde insan sa¤l›¤›n› koruyucu etkisi oldu¤u bilinmektedir. Bu-nun yan›nda termal merkezlerde hekim kontrolünde çeflitli rahats›zl›klar›n tedavi-si gerçeklefltirilebilmektedir. Kimi bireyler de bu merkezlerde hekim kontrolünderehabilitasyon faaliyetlerine kat›lmaktad›r. Bu ba¤lamda, termal tesisler ve bu tesis-lerde mevcut olan ve flifal› oldu¤u kan›tlanm›fl termal sular hem sa¤l›¤›n korunma-s›nda hem iyilefltirilmesinde hem rehabilite edilmesinde hem de gelifltirilmesindekullan›lmaktad›r.

Rekreasyon ve Sa¤l›kl›Yaflam

Termal tesisler ve butesislerde mevcut olan veflifal› oldu¤u kan›tlanm›fltermal sular hem sa¤l›¤›nkorunmas›nda hemiyilefltirilmesinde hemrehabilite edilmesinde hemde gelifltirilmesindekullan›lmaktad›r.

Genel olarak bak›ld›¤›nda termal tesisler veya oteller turistik tesislerdir. Bu te-sislerin baz›lar›nda konaklama hizmeti sunuldu¤u gibi baz›lar›nda da yaln›zca gü-nübirlik hizmet sunulmaktad›r. Bu kapsamda termal ve SPA hizmetlerini hem tu-rizm hem de sa¤l›k hizmetleri olarak de¤erlendirmek mümkündür. Bu kapsamda,sundu¤u hizmet yönünden oldukça çeflitli olan bu tesislerde mevcut personelinçeflidi de oldukça fazlad›r. Bir konaklama iflletmesinde görev yapan personele ekolarak, hekim, hemflire, fizyoterapist, masör-masöz, tellak-nat›r, güzellik uzman›gibi meslek gruplar›n› da bünyesinde bar›nd›rmaktad›r.

Rekreasyon hizmetleri aç›s›ndan bak›ld›¤›nda termal ve SPA hizmetleri hem bi-reylerin bofl zamanlar›n› geçirebilecekleri hem de sa¤l›klar›n› gelifltirebileceklerihizmetler olmas› aç›s›ndan oldukça önemlidir. Termal hizmetler, bir konaklama ifl-letmesinde sunuldu¤u gibi bu hizmeti sunmak amac›yla kurulmufl özel bir yerde desunulabilmektedir. Bireyler özellikle tatillerini termal otelde gerçeklefltirdiklerindehem tatil yapm›fl olmakta hem de sunulan termal hizmetlerden yararlanmaktad›r.

Termal ve SPA hizmetlerinin rekreasyon aç›s›ndan önemini belirtiniz.

Termal turizm faaliyeti bir rekreatif faaliyet olmas›n›n yan›nda, termal turizmin-de gerçeklefltirilen rekreatif faaliyetler önem kazanmaktad›r. Bu faaliyetlerin önemkazanmas›n›n nedenleri (Çevirgen, 1996):

1. Termal turizminin bir özelli¤i olarak kür sürelerinin 15-21 gün gibi uzun birsüreyi kapsamas›, turistlerin tedavi d›fl›ndaki bofl zamanlar›nda rekreatif fa-aliyetlerden faydalanmak istemelerine neden olmaktad›r.

2. Rekreatif faaliyetler, termal tesiste uygulanan tedavileri tamamlayan ve kifli-leri fiziki ve ruhsal aç›dan motive eden etkinliklerdir. Örne¤in tedavi görenbir kifli bu faaliyetlerle kafas›ndaki hastal›k psikozunu atarak daha çabukmoral ve s›hhat bulacakt›r.

3. ‹flletmeler rekreatif faaliyetlerle hizmet çeflitlili¤i yaratarak doluluk oranlar›-n› artt›rabilirler. Özellikle d›fl turizme aç›labilme aç›s›ndan bu faaliyetlerinmüflterilere sunulabilmesi önemlidir.

4. Rekreatif faaliyetler iflletme için ek gelir sa¤layan üniteler olmaktad›r. Özel-likle rekreatif faaliyetlerden yararlanan günübirlikçiler tesise büyük gelirsa¤lamaktad›r.

5. Termal turizm; golf, da¤, kongre, av turizmi gibi di¤er turizm türleri ile ko-layca uyum sa¤layabilece¤inden, termal tesislerde rekreatif imkânlar›n dasunulmas› büyük önem tafl›maktad›r.

6. Rekreatif faaliyetler günümüz yaflam koflullar›nda bir ihtiyaç hâline gelmifl-tir. ‹nsanlar di¤er turizm türlerinde oldu¤u gibi termal turizminde de bu fa-aliyetlerden faydalanmak istemektedir.

SA⁄LIKLI YAfiAM Sa¤l›kl› yaflam kavram› için öncelikli olarak, düflünülen durum kiflinin herhangi birhastal›k durumunun olmay›fl›d›r. Ancak sa¤l›kl› yaflam kavram› için bu tan›mlama ol-dukça k›s›tl›d›r. Bunun nedeni sa¤l›¤›n hem fiziksel hem duygusal hem de ruhsal du-rumla ilgili olmas›d›r. Bir kifli düzenli olarak fiziksel aktivite yaparak, beslenmesinedikkat ederek, sa¤l›ks›z davran›fllardan uzak durarak, duygusal ve ruhsal yöndenkendini iyi hissetmesini sa¤layarak sa¤l›kl› bir yaflam sürdürebilir. Bu do¤rultudasa¤l›kl› yaflam›n etkilendi¤i birden fazla faktörün oldu¤unu söylemek mümkündür.Bu faktörler (Powers ve Dodd, 2009); fiziksel sa¤l›k, duygusal sa¤l›k, entelektüelsa¤l›k, ruhsal sa¤l›k, çevresel sa¤l›k ve sosyal sa¤l›k olarak s›n›fland›r›labilirler.

4 Termal ve SPA Hizmet ler i

Termal ve SPA hizmetlerinihem turizm hem de sa¤l›khizmetleri olarakde¤erlendirmek mümkündür.

Termal ve SPA hizmetlerihem bireylerin boflzamanlar›n› geçirebileceklerihem de sa¤l›klar›n›gelifltirebilecekleri hizmetlerolmas› aç›s›ndan oldukçaönemlidir.

S O R U

D ‹ K K A T

SIRA S ‹ZDE

DÜfiÜNEL ‹M

SIRA S ‹ZDE

S O R U

DÜfiÜNEL ‹M

D ‹ K K A T

SIRA S ‹ZDE SIRA S ‹ZDE

AMAÇLARIMIZAMAÇLARIMIZ N NK ‹ T A P

T E L E V ‹ Z Y O N

K ‹ T A P


‹ N T E R N E T ‹ N T E R N E T

1

Sa¤l›kl› Yaflam› EtkileyenFaktörler:

• Fiziksel Sa¤l›k • Duygusal Sa¤l›k• Entelektüel Sa¤l›k • Ruhsal Sa¤l›k • Çevresel Sa¤l›k • Sosyal Sa¤l›k

Rekreatif faaliyetler hem sa¤l›¤› korumak hem de bozulan sa¤l›¤› kazanmak amac›yla ol-dukça etkilidir.

Sizce bir insan›n sa¤l›¤›n›n bozulmas›nda neler etkili olabilir?

Fiziksel Sa¤l›k Fiziksel sa¤l›k, vücut sa¤l›¤›m›z›n sürdürülebilmesi ve bozulmamas› ile ilgili davra-n›fllar› ifade etmektedir. Bu faktörde öncelikli olarak üzerinde durulan konu fizik-sel faaliyetlerin gerçeklefltirilmesidir. Sa¤l›kl› yaflamda, fiziksel faaliyetler hastal›kla-ra yakalanma riskini azaltmak ve yaflam kalitesini yükseltmek gibi pozitif etkileribulunmaktad›r. Dengeli beslenme, kiflisel güvenlik önlemlerine dikkat etme, sigarakullanmama di¤er önemli fiziksel sa¤l›k davran›fllar› aras›ndad›r.

Duygusal Sa¤l›kDuygular insan›n kendisini nas›l hissetti¤i ve baflkalar›n› nas›l hissettirdi¤i ile do¤-rudan ilgilidir. Duygusal sa¤l›k, sosyal yetenekler ve kifliler aras› iliflkileri kapsa-maktad›r. Günlük hayat›n stresine dayanabilme kabiliyeti de duygusal sa¤l›¤›n birparças›d›r. Duygusal sabitlik duygusal zekân›n en önemli konusudur. Duygusal sa-bitlik kifliler aras› iliflkiden ve fiziksel çevreden do¤an günlük stres ile ne kadar iyibir flekilde bafl edebilindi¤i ile iliflkilidir. Birçok insan hayat›ndaki inifl ve ç›k›fllarlaçok güzel bafl edebildi¤ini düflünmektedir. Ancak, bu inifl ç›k›fllar günlük olarakyafland›¤›nda kiflinin duygusal sa¤l›¤›n› olumsuz yönde etkileyip depresyona varanrahats›zl›klara neden olabilmektedir.

Entelektüel Sa¤l›kEntelektüel sa¤l›k, hayat boyu ö¤renme kapsam›nda beyinin sürekli faaliyette ol-mas› fleklinde aç›klanabilmekledir. Özellikle okullar sa¤l›kl› yaflam›n bu bileflenigelifltirmek aç›s›ndan oldukça önemlidir çünkü yaflamla ilgili yeni düflünce ve fi-kirler bu süreçte flekillenmektedir. Okumak, arkadafllarla vakit geçirmek, ö¤ret-menlerle farkl› konular üzerinde fikir al›flverifli yapmak entektüel zekân›n gelifltiri-

51. Ünite - Rekreasyon ve Sa¤l ›k l › YaflamS O R U

D ‹ K K A T

SIRA S ‹ZDE

DÜfiÜNEL ‹M

SIRA S ‹ZDE

S O R U

DÜfiÜNEL ‹M

D ‹ K K A T




K ‹ T A P



S O R U

D ‹ K K A T

SIRA S ‹ZDE

DÜfiÜNEL ‹M

SIRA S ‹ZDE

S O R U

DÜfiÜNEL ‹M

D ‹ K K A T




K ‹ T A P



2

fiekil 1.1

FizikselSa¤l›k

SosyalSa¤l›k

ÇevreselSa¤l›k

RuhsalSa¤l›k

EntellektüelSa¤l›k

DuygusalSa¤l›k

SA⁄LIKLIYAfiAM

Sa¤l›kl› Yaflam›Etkileyen Faktörler

Fiziksel sa¤l›k, vücutsa¤l›¤›m›z›nsürdürülebilmesi vebozulmamas› ile ilgilidavran›fllar› ifadeetmektedir.

Duygusal sa¤l›k, sosyalyetenekler ve kifliler aras›iliflkileri kapsamaktad›r.

Entelektüel sa¤l›k, hayatboyu ö¤renme kapsam›ndabeyinin sürekli faaliyetteolmas› fleklindeaç›klanabilmektedir.

lebilmesi için önemli örneklerdir. Geliflmifl bir entelektüel sa¤l›¤a sahip olmak,problemlerin tan›mlanmas› ve çözümü kabiliyetini gelifltirmekte, sürekli ö¤renmeve düflünme kiflinin kendisini iyi hissetmesini sa¤lamaktad›r.

Ruhsal Sa¤l›kRuhsal sa¤l›k kavram› farkl› insanlar için farkl› anlamlar ifade edebilmektedir. Ge-nel olarak ruhsal sa¤l›k, ruhsal aç›dan insan›n kendini iyi hissetmesi olarak tan›m-lanabilmektedir. Ruhsal sa¤l›k kapsam›nda genellikle dinsel inan›fllar ele al›nmak-tad›r. Ruhsal sa¤l›kta dinsel inan›fllar›n büyük bir önemi vard›r ancak sadece dinile s›n›rland›rmak do¤ru de¤ildir. Baflkalar›na yard›mc› olmak, do¤an›n güzellikle-rini tad›n› ç›kartmak gibi faaliyetler de bireylerin ruhsal sa¤l›klar›n› gelifltirici faali-yetler olabilir. Olmas› istenen ruhsal sa¤l›k; yaflamda temel amaçlar› anlama kabi-liyeti; sevgi, e¤lence, ac›, özgürlük ve keder hislerinin yaflanmas› ve yaflayan tümcanl›lara sayg› duyulmas› gibi faaliyetleri içermektedir.

Çevresel Sa¤l›kÇevresel sa¤l›k, çevrenin insan sa¤l›¤› ve bunun yan›nda çevresel durumlardan etki-lenen davran›fllar› üzerindeki etkisi ile ilgilidir. Çevremizde, sa¤l›kl› bir yaflam sürdür-memizi etkileyebilecek olumlu ve olumsuz çeflitli faktörler bulunmaktad›r. Hava ve sukirlili¤i fiziksel sa¤l›¤›m›za zarar verebilecek iki önemli örnektir. Soludu¤umuz hava-n›n bileflenlerinde insan sa¤l›¤›n› olumsuz yönde etkileyebilecek maddelerin bulun-mas› ya da içti¤imiz suda sa¤l›¤›m›z› tehlikeye sokacak bakterilerin varl›¤› hastal›kla-ra yakalanma riskini art›rabilir. ‹çinde bulundu¤umuz çevrenin sa¤l›kl› yaflama olum-lu etkileri de bulunmaktad›r. Örne¤in, güvenli bir çevrede kifli kendini rahat ve gü-vende hissetmekte bu da duygusal sa¤l›¤›m›z› olumlu yönde etkilemektedir.

Sosyal Sa¤l›kSosyal sa¤l›k kifliler aras› anlaml› iliflkilerin kurulmas› ve sürdürülebilmesi ile ilgili birkavramd›r. Arkadafllar ve aile ile kurulan iliflkilerin anlaml›l›¤› sosyal sa¤l›¤›n bir sonu-cudur. ‹yi oluflturulan sosyal sa¤l›k, bireyin sosyal iliflkilerinde kendini güvenli hisset-mesine yard›mc› olmakta ve duygusal yönden güvenli bir ortamda bulunmas›n› sa¤la-maktad›r. Burada sahip olunan arkadafll›klar›n say›s› de¤il, iliflkilerin kalitesi oldukçaönemlidir. Özellikle son dönemlerde sosyal medya kapsam›nda oldukça s›kl›kla kul-lan›lan facebook ve twitter gibi web siteleri arkadafll›k say›s›n›n oldukça fazla oldu¤uancak kimi zaman iliflkinin arkadafll›k kurmadan öteye gidemedi¤i sanal ortamlard›r.Özellikle rekreasyon faaliyetlerinin sanal ortamlardan do¤al ortamlara tafl›nmas› gerek-mektedir. Bu do¤rultuda, sosyal sa¤l›k kapsam›nda hem arkadafll›k iliflkileri gelifltir-mek hem de bu iliflkileri sürdürmek ön plandad›r. Güçlü iletiflim yeteneklerinin gelifl-tirilmesi güçlü sosyal a¤lar›n oluflturulmas› aç›s›ndan da oldukça önemlidir.

MOT‹VASYONRekreasyonel alanda motivasyon, bireylerin bu faaliyetlerine kat›l›m›n› etkileyenve k›s›tlayan faktörler çerçevesinde de¤erlendirilmektedir. Bireyin yaflad›¤› ortam,kaynaklar›n yetersizli¤i, olanaklar›n bilinmemesi gibi nedenler bireyin motivasyo-nunu etkilemektedir. Motivasyon bir insan› belirli bir amaç için harekete geçirengüç anlam›na gelmektedir (Eren, 2001). Ancak yaflad›¤› toplum itibar›yla, bir insa-n›n rekreatif faaliyetlerin varl›¤›ndan bile haberi olmayabilir, bu da bireyi motiveetmede olumsuzluk yaflatmaktad›r.

Bir rekreasyon faaliyetine kat›lma veya kat›lmama karar›n›z› neler etkileyebilir?


Ruhsal sa¤l›k, ruhsal aç›daninsan›n kendini iyihissetmesi olaraktan›mlanabilmektedir.

Çevresel sa¤l›k, çevrenininsan sa¤l›¤› ve bununyan›nda çevreseldurumlardan etkilenendavran›fllar› üzerindekietkisi ile ilgilidir.

Sosyal sa¤l›k kifliler aras›anlaml› iliflkilerin kurulmas›ve sürdürülebilmesi ile ilgilibir kavramd›r. Arkadafllar veaile ile kurulan iliflkilerinanlaml›l›¤› sosyal sa¤l›¤›nbir sonucudur.

S O R U

SIRA S ‹ZDE

DÜfiÜNEL ‹M

SIRA S ‹ZDE

S O R U

DÜfiÜNEL ‹M

3

Motivasyon bir insan› belirlibir amaç için hareketegeçiren güç anlam›nagelmektedir.

Serbest zaman k›s›tlamalar teorisi, araflt›rmac›lar taraf›ndan varsay›lan ve/ya dabireyler taraf›ndan alg›lanan ya da tecrübe edilen bireylerin rekreatif etkinliklerekat›l›mlar›n› engelleyen/k›s›tlayan etmenlerin araflt›r›lmas›yla ilgilenir. Crawfordvd. (1991) taraf›ndan gelifltirilen teori, bireylerin rekreatif etkinliklere kat›l›mlar›n›k›s›tlayan üç ana boyuttaki k›s›tlamalar›; içsel, kifliler aras› ve yap›sal oldu¤unu be-lirtmifltir. ‹çsel k›s›tlamalara örnek olarak “ilgi eksikli¤i, stres, depresyon, endifle,öz-yeterlilik vb.” kavramlar› örnek gösterilebilir. Kifliler aras› k›s›tlamalarda ise bi-reyin rekreatif etkinliklere kat›l›m› için gerekli “di¤er kiflilerin yoklu¤u ya da bire-yin tek bafl›na kat›lmak istememesi” yer almaktad›r. Yap›sal k›s›tlamalarsa “parasalyetersizlik, zamansal yetersizlik, kötü hava, bilgi ve ulafl›m eksikli¤i, sosyo-kültü-rel yap›lar vb.” olarak say›labilir (Nyaupane ve Andereck, 2008).

Rekreasyonel motivasyonlar›n belirlenmesi ve bunlar›n do¤rultusunda uygunplanlama, tasar›m ya da yönetim kararlar›n›n al›nmas› ile rekreasyonel anlamda alan-dan en iyi flekilde fayda sa¤lanabilir. Ayr›ca bu konuyla ilgili olarak çok eski y›llar-dan beri çeflitli çal›flmalar›n yap›ld›¤› söylenebilir. Gerçeklefltirilen di¤er çal›flmalardada rekreasyon motivasyonlar› dört grupta toplanm›flt›r (Murray ve Nakaj›ma, 1999).Bunlar; entelektüellik (ö¤renme, keflfetmek, incelemek, hayallerini gerçeklefltirmek),sosyalleflme (arkadafll›k ve kifliler aras› iliflkiler), yetenek - beceri ve kaç›flt›r.

Tütüncü ve di¤erleri (2011) taraf›ndan ülkemizde gerçeklefltirilen çal›flmadarekreatif faaliyetlere kat›l›m› etkileyen faktörlerin yedi bafll›k alt›nda topland›¤› gö-rülmektedir. Bu faktörler; fizyolojik özellikler, rekreasyon alanlar›, negatif içsel de-neyimler (amotivasyon), ekonomik durum, yan nedenler, organizasyonel unsurlar,ruhsal nedenler olarak belirlenmifltir.

Fizyolojik Özellikler: Bu faktörde bireyin fiziksel olarak kendini sa¤l›kl› hisset-mesi, herhangi bir fiziksel sorun yaflamamas›, kendini enerjik hissetmesi ve fizikselolarak kendini yetkin hissetmesi bu kapsamda de¤erlendirilebilir. Sa¤l›¤› bozulmuflolan birinin öncelikli ihtiyac› sa¤l›¤›n› düzeltmektir. Bunun yan›nda hekim taraf›ndantavsiye edilen ve hekim taraf›ndan kontrollü bir flekilde gerçeklefltirilen rekratif faali-yetlerin insan sa¤l›¤›n› olumlu etkiledi¤i de söylenebilmektedir. Örne¤in kilo sorunu

71. Ünite - Rekreasyon ve Sa¤l ›k l › Yaflam

Rekreasyon FaaliyetlerineKat›l›m› Etkileyen Faktörler:

• Fizyolojik Özellikler• Rekreasyon Alanlar›• Negatif ‹çsel Deneyimler

(Amotivasyon)• Ekonomik Durum• Yan Nedenler• Organizasyonel

Unsurlar• Ruhsal Nedenler

fiekil 1.2

FizyolojikÖzellikler Rekreasyon

Alanlar›

Negatif ‹çselDeneyimler

(Amotivasyon)

EkonomikDurum

YanNedenler

OrganizasyonelUnsurlar

RuhsalNedenler

REKREAT‹FFAAL‹YETLERE

KATILIMIETK‹LEYENUNSURLAR

RekreasyonFaaliyetlerineKat›l›m› EtkileyenFaktörler

Fizyolojik özellikler insansa¤l›¤› ile ilgili özellikleriifade etmektedir.

yaflayan bir bireyin, kilolar›ndan kurtulmak için bir rekreatif faaliyet olan spor yapma-s› hem sa¤l›¤›na kavuflmas›n› hem de rekreatif bir faaliyete kat›lmas›n› sa¤lamaktad›r.Bu do¤rultuda, bireylerin rekreatif faaliyete kat›lmak için motive olmalar› hem onla-r›n sa¤l›klar›n›n iyi olmas›yla hem de bozulan sa¤l›klar› ile ilgili olabilmektedir.

Rekreasyon Alanlar›: Rekreasyonel alanlar›n uygun olmamas›, rekreasyonalanlar›n›n say›ca yetersiz olmas›, say›ca yetersizlikten dolay› insan kalabal›¤›n›nolmas›, bu alanlarda hijyenik özelliklere dikkat edilmemesi ya da rekreasyonelalanlarda sadece bayanlara veya erkeklere yönelik faaliyetlerin gerçeklefltirilmesibireylerin bu faaliyetlere kat›l›m›n› olumsuz yönde etkileyebilmektedir. Alanlarlailgili bu tür fiziksel özellikler tercih etme aç›s›ndan oldukça önemlidir. Örne¤in,pazar günü ailece pikni¤e gitmek hem ruhsal hem de sosyal aç›dan iyi bir rekrea-tif faaliyet olabilir. Ancak gidilen piknik alan›n›n kirli ya da kalabal›k olmas› bu fa-aliyete kat›l›m› olumsuz yönde etkileyebilmektedir.

Negatif ‹çsel Deneyimler: Bu faktörler genellikle bireylerin kendi ile ilgiliolumsuz düflüncelerini veya geçmifl deneyimlerini kapsamaktad›r. Bireyin geçmifl-te baflar›s›zl›kla sonuçlanan bir spor yar›flmas›, di¤er insanlar›n önünde küçük düfl-me düflüncesi rekreatif faaliyetlere kat›l›m› olumsuz yönde etkileyebilir. Bu kap-samda, bireyin kendine güvenmemesi, bu faaliyetlere kat›lmaktan çekinmesi, ye-tenekli olmad›¤›n› hissetmesi ve eksi tecrübelerinin olumsuz olmas› negatif içseldeneyimler veya amotivasyon faktörü kapsam›nda de¤erlendirilebilir.

Ekonomik Durum: Rekreatif faaliyetlerin kimi ücretsiz olarak gerçeklefltirile-bilirken bir k›sm› da ücretli olarak gerçeklefltirilebilmektedir. Ekonomik durumrekreatif faaliyete kat›l›mda dolayl› veya do¤rudan yönden etkili bir faktördür. Gü-nümüzde ücretsiz olarak gerçeklefltirilebilecek rekreatif faaliyetler oldukça azd›r.Yürüyüfl yapmak, yüzmek, resim yapmak ücretsiz olarak kendi kendimize gerçek-lefltirebilece¤imiz rekreatif faaliyetlerdir. Ancak bunlar da tamamen ücretsiz de¤il-dir. Örne¤in resim yapmak isteyen biri boya tak›mlar›, tuvali veya f›rçalar› olma-dan resim yapamaz. Bunun yan›nda, tamamen ekonomik durumun iyi olmas› du-rumunda gerçeklefltirilebilecek rekreatif faaliyetler de bulunmaktad›r. Bunlara atabinmek, golf oynamak, yelken yapmak örnek olarak gösterilebilir. Birey ekono-mik durumu iyi olmad›¤› hâlde bu faaliyetleri gerçeklefltirmeyi güdülüyorsa ve ger-çeklefltiremiyorsa motivasyonu olumsuz yönde etkilenmektedir. Sonuç olarak; rek-reasyon faaliyetlerinin pahal› olmas›, donan›mlar›n pahal› olmas› ve ekonomik ye-tersizlikler ekonomik durum kapsam›nda de¤erlendirilebilmektedir.

Yan Nedenler: Rekreatif faaliyetlere kat›l›m› etkileyen unsurlardan yan neden-ler daha çok bireyin rekreatif faaliyete kat›l›m›n› kesin olarak etkilememekte ancakönüne engel olarak ç›kabilen faaliyetlerdir. Bunlar; rekratif faaliyetin gerçeklefltiri-lece¤i alan›n uzak olmas›, bu faaliyete zaman ay›rmada yaflanan zorluklar, fazla iflyükü dolay›s›yla faaliyetlere kat›lamama ve ulafl›m olanaklar›n›n k›s›tl› olmas› flek-linde s›ralanabilir. Kapasite yoksunlu¤u bu kapsamda de¤erlendirilebilir. ‹nsanla-r›n çal›flma saatlerinin çok olmas› rekreasyona ay›racak vakitlerini k›s›tlayabilir(Güven ve Tafldeviren, 2012).

Organizasyonel Unsurlar: Bu faktör rekreatif faaliyetlere kat›l›mda hem bire-yin kendi sosyal çevresinin hem de yaflad›¤› çevrede gerek belediye taraf›ndan ge-rekse de birlikler, dernekler taraf›ndan organize edilen faaliyetlerin etkili bir flekil-de duyurulmamas›, planlanmamas›, faaliyet s›ras›nda yaflanan s›k›nt›l›larla ilgilidir.Organizasyonel unsurlar; arkadafllar taraf›ndan haber verilmemesi, planlamada ya-flanan çeflitli s›k›nt›lar, faaliyetlerin nerede yap›laca¤›n›n net olmamas›, uygun yer-lerden ve faaliyetlerden haberdar olmamak fleklinde s›ralanabilir. D›flsal motivas-yon kapsam›nda ele al›nabilir.


Alanlar›n durum faktörü,alanlar›n fiziksel özelliklerinive bireylerin fizikselözellikler nedeniyle rekreatiffaaliyetlere kat›lmatercihleri ile ilgilidir.

Negatif içsel deneyimler,genellikle bireylerin kendi ileilgili olumsuz düflünceleriniveya geçmifl deneyimlerinikapsamaktad›r.

Ekonomik durum, rekreatiffaaliyete kat›l›mda dolayl›yönden etkili bir faktördür.rekreasyon faaliyetlerininpahal› olmas›, donan›mlar›npahal› olmas› ve ekonomikyetersizlikler ekonomikdurum kapsam›ndade¤erlendirilebilmektedir.

Yan nedenler, daha çokbireyin rekreatif faaliyetekat›l›m›n› kesin olaraketkilememekte ancak önüneengel olarak ç›kabilenfaaliyetlerdir.

Organizasyonel unsurlar,rekreatif faaliyetlerekat›l›mda hem bireyin kendisosyal çevresinin hem deyaflad›¤› çevrede organizeedilen faaliyetlerin etkili birflekilde duyurulmamas›,planlanmamas›, faaliyets›ras›nda yaflanans›k›nt›l›larla ilgilidir.

Ruhsal Nedenler: Bu nedenler tamamen bireyin kendisi ile ilgili özelliklerin-den oluflmaktad›r. Bireyin bir rekreatif faaliyete kat›lmadaki isteksizli¤i, ilgilenme-mesi veya tercih etmemesi onun motive olup olmamas›nda oldukça ilgilidir. Rek-reatif faaliyete ilgi duymayan biri bu faaliyete kat›lmak istemeyecektir. ‹çsel moti-casyon kapsam›nda de¤erlendirilebilir.

STRESÖzellikle bugünlerde birçok insan oldukça yo¤un strese maruz kalmakta ve stre-sin olumsuz etkilerini hem ruhen hem de bedenen hissetmektedir. Stres kavram›ilk olarak Selye (1974) taraf›ndan vücudun herhangi bir d›fl talebe verdi¤i özel ol-mayan tepkisi fleklinde tan›mlanm›flt›r. Bir baflka ifade ile genelde olumsuz bir du-rum olarak alg›lanan stres, bireyin tehdit edici çevre özelliklerine karfl› gösterdi¤ibir tepki olarak tan›mlanmaktad›r (Steers,1981). Bunun yan›nda, Werther ve Davis(1999) ise stresi; psikolojik, fiziksel ve davran›flsal sonuçlar yaratan koflullar veuyar›c›lara verilen bir cevap olarak tan›mlamaktad›r. Tan›mlardan da görüldü¤ü gi-bi stresin bir etki tepki konusu oldu¤u aç›kt›r.

Stres ve sa¤l›kl› yaflam ile ilgili daha detayl› bilgiyi Michael Olphin ve Margie Hesson tara-f›ndan yaz›lan Stress Management for Life: A Research-Based Experiential Approach (Bel-mont: Wadsworth Publishing, 2012) adl› kitapta bulabilirsiniz.

Birey stresli oldu¤u dönemlerde, insan vücudu, zihinsel ve fiziksel olarak geri-lim yaflamakta ve vücut sistemi zarar görmektedir. Stres bir veya birden fazla stresyarat›c› faktörün ortaya ç›kmas›yla oluflmaktad›r. Bu durumlarda insan vücudu psi-kolojik yönden de kendini zorlanm›fl hissetmekte ve gerilim yaflamaktad›r. Vücu-dumuz stresten zarar görmemek amac›yla strese karfl› çeflitli tepkiler gelifltirmekte-dir. Buna stres tepkileri de denebilmektedir. Bireyler günlük yaflam için hem say›-sal olarak çok hem de birbirinden farkl› türde stres yarat›c› faktörle karfl› karfl›yagelmektedirler. Strese neden olan faktörler karfl›s›nda, davran›fllar›m›z, hayat›m›zve sa¤l›¤›m›z olumlu ya da olumsuz yönde etkilenebilmektedir.

Stresli oldu¤unuzda kendinizi nas›l hissedersiniz?


Ruhsal nedenler, bireyin birrekreatif faaliyetekat›lmadaki isteksizli¤i,ilgilenmemesi veya tercihetmemesi onun motive olupolmamas›nda oldukçailgilidir.

Stres; psikolojik, fiziksel vedavran›flsal sonuçlaryaratan koflullar veuyar›c›lara verilen bircevapt›r.

S O R U

D ‹ K K A T

SIRA S ‹ZDE

DÜfiÜNEL ‹M

SIRA S ‹ZDE

S O R U

DÜfiÜNEL ‹M

D ‹ K K A T




K ‹ T A P



Strese neden olan faktörlerkarfl›s›nda, davran›fllar›m›z,hayat›m›z ve sa¤l›¤›m›zolumlu ya da olumsuz yöndeetkilenebilmektedir.

S O R U

D ‹ K K A T

SIRA S ‹ZDE

DÜfiÜNEL ‹M

SIRA S ‹ZDE

S O R U

DÜfiÜNEL ‹M

D ‹ K K A T




K ‹ T A P



4

fiekil 1.3

K›r›lmaNoktas›

Yap›c›Stres

Y›k›c› Stres Y›k›c› Stres

Düflük Optimal Yüksek

Çok Düflük

Düflük

Optimal

STRES

PERFORMANS

Stres ve Performans‹liflkisi

Stres yarat›c› bu faktörler di¤er bir ifade ile stres kaynaklar› çeflitli biçimlerdes›n›fland›r›labilir. Stres faktörleri ölüm ya da aflk gibi bir anda ortaya ç›kabilir, üstüste gelmifl birçok stres faktörü kümülatif olarak hissedilebilir veya sürekli stres-li bir hayatta kronik stres içinde olunabilir. Kronik veya çok afl›r› dozda stresinyaflanmas› insan sa¤l›¤› aç›s›ndan olumsuz bir durumdur ancak optimal düzeydestresin performans› art›rd›¤› da bilinmektedir. Optimal düzeydeki stres bireyimotive etmekte ve enerji vermektedir. ‹nsan vücuduna olumlu etkisi olan ve per-formans› yükselten strese yap›c› stres denilmektedir. Optimal düzeyde stresinvarl›¤› yararl› ve istenen bir durum olmas›na ra¤men, çok stres veya iyi yönetile-meyen stresin de sa¤l›k üzerinde olumsuz etkisi oldu¤u, düflük performansa vekarar verme kabiliyetinde s›k›nt›lar›n yaflanmas›na neden oldu¤u bilinmektedir.Stresin afl›r› yükselmesinin insan bedenine, zihnine ve ruhuna olumsuz etkileriolabilir. Bireylerin sa¤l›klar›n› ve yaflamlar›n› olumsuz yönde etkileyen strese isey›k›c› stres denilmektedir.

Stres Aflamalar›Stres üç dönemli bir süreç olarak ortaya ç›kmaktad›r. Herkesin stresi karfl›lama, ya-flama ve atlatma biçimleri farkl› flekillerde ve sürelerde olabilmektedir. Stres yafla-yan birey öncelikli olarak alarm aflamas›ndan, daha sonra direnç aflamas›ndan vehâlâ stresi devam ediyorsa ve karfl› koyma gücünü yitirmiflse tükenme aflamas›n-dan geçmektedir.

Alarm Aflamas›‹lk dönem, alarm aflamas›d›r. Alarm aflamas›n›n iki basama¤› vard›r. ‹lk basamaktainsan vücudunun dengesi bozulmakta, s›k›nt› içine girmektedir. Vücudun denge-sinin bozulmas›nda çeflitli stres kaynaklar› etkilidir. (Cücelo¤lu, 1992; Okutan veTengilimo¤lu, 2002). Bu aflamada insan vücudunda stres karfl›s›nda savaflma ya dastresten kaç›nma davran›fllar›n› belirleyecek kimyasal de¤iflimler gerçekleflmekte-dir. ‹kinci basamakta ise yaflanan bu s›k›nt›ya uyum süreçleri bafllamaktad›r (fia-hin,1998). Bu dönemde vücuttaki sinir sistemi çok iyi ifllemektedir. Her durumakarfl› haz›r olmaya çal›flan vücut çeflitli uyar›c›larla uyar›lmaktad›r.

Direnç Aflamas›Stres kayna¤› olan uyar›c› ya da ortam›n devam etmesi durumunda direnç aflama-s› ortaya ç›kmaktad›r. Bu dönemde, vücudun alarm aflamas›nda vermifl oldu¤utepkiler ortadan kalkmaktad›r. Baflka bir de¤iflle vücut stresli ortama art›k al›flm›fldurumdad›r ve tepki vermemektedir. Bu dönemde vücudun direnci normalin üze-rindedir. Vücut, stres verici durumdan kaçmak veya ona uyum sa¤lamak zorunda


Stres çeflitlileri: • Anl›k Stres• Kümülatif Stres• Kronik Stres

Optimal düzeyde stresperformans›art›rabilmektedir.

AlarmAflamas›

DirençAflamas›

TükenmeAflamas›

Normal DirençDüzeyi

fiekil 1.4

Stres Aflamalar›

Kaynak: Selye, 1974

Stres Aflamalar›• Alarm Aflamas›• Direnç Aflamas›• Tükenme Aflamas›

‹nsan vücudunun dengesibozulmakta, s›k›nt› içinegirmektedir. Vücut, yaflananbu s›k›nt›ya uyum süreçleribafllamaktad›r

Stres kayna¤› olan uyar›c› yada ortam›n devam etmesidurumunda direnç aflamas›ortaya ç›kmaktad›r.

oldu¤undan baflka stres kaynaklar›na karfl› direnci düflmektedir. Bu süreçte insannormal bir flekilde hayat›n› sürdürüyormufl gibi görünse de karfl› karfl›ya oldu¤u budirenç vücudu yormaktad›r. Bu sürecin uzun olmas› veya bireyin dayanma gücü-ne ba¤l› olarak direnç kaybedilmektedir.

Tükenme Aflamas›Tükenme aflamas› stresin üçüncü ve son aflamas›d›r. Bu aflamada birey davran›flsalbozukluklar›n yan›nda fiziksel rahats›zl›klar ve bozukluklar da gösterebilmektedir.‹nsan vücudu, art›k stresin bask›s›na dayanamayarak, direncini kaybetmekte vealarm evresinde yaflad›¤› belirtiler tekrar gözlenmektedir. Ancak bu süreçte vücu-dun direnci kayboldu¤undan strese dayanma gücü kalmam›flt›r ve sonuçta birey-de stres kaynakl› farkl› rahats›zl›klar ve hatta ölümler bile görülebilmektedir. Stresverici durum çok ciddi ise ve uzun sürerse, vücut için tükenme aflamas›na gelinir(Cücelo¤lu, 1992; Okutan ve Tengilimo¤lu, 2002).

Sonuç olarak, afl›r› düzeyde hissedilen stres tükenme aflamas›na gelindi¤indebireyin fiziksel, ruhsal ve sosyal yönden çöküflüne neden olmakta ve bununla bir-likte birçok hastal›¤›n oluflmas›na da neden olmaktad›r.

Stres Düzeyini Etkileyen FaktörlerYaflananlar, herkesi ayn› flekilde etkilememektedir. Herkes stresi farkl› biçimdehissetmekte ve hayat›nda yaflamaktad›r. Kiflilik özellikleri, geçmifl deneyimler, yafl,cinsiyet gibi faktörler olaylar› nas›l alg›lad›¤›m›z ve hayat›m›z üzerinde ne gibi et-kileri oldu¤unu etkilemektedir.

KiflilikBireyler karfl›laflt›klar› ayn› stresli durumlarda farkl› tepkiler verebilmektedir; bu-nun bir nedeni de kiflilik özellikleridir. ‹nsan kiflilikleri ve davran›fllar› farkl› flekil-lerde tan›mlanmaktad›r. Kiflilik, bireyin kendi aç›s›ndan, fiziksel, zihinsel ve ruhsalözellikleri ile ilgili bilgilerinin tümüdür (Eren, 2001). Bireyin fiziksel görüntüsü,toplumdaki rolü ve görevi, yetenek ve zeka düzeyi, içinde yaflad›¤› ve benimsedi-¤i toplumsal özellikler bireyin kiflili¤inde önemli bir rol oynamaktad›r. Stres ve di-¤er çeflitli sa¤l›k sorunlar›yla bafl edebilmede, bireyin içe veya d›fla dönük olmas›veya A tipi ve B tipi kiflilik gibi farkl› davran›fl özelliklerine sahip olmak gibi kifli-lik özellikleri önemli rol oynamaktad›r.

A tipi kiflilik: Bu kiflilik tipinde birey zamana karfl› devaml› bir yar›fl hâlinde-dir. Bu kiflilik tipinde olanlar k›sa zaman diliminde çok fazla ifl yapmaya çal›flmak-tad›r. Bu kiflilik özellikleri fiziksel özelliklerine de yans›m›flt›r. Örne¤in, h›zl› yürü-mekte h›zl› konuflmakta ve h›zl› yemek yemektedirler. Zamana karfl› sürdürdükle-ri yar›fl›n yan›nda di¤er insanlara karfl› da yar›fl içindedirler. Bu da rekabeti bera-berinde getirmektedir. Kaybetmeyi kolay kabul etmeyen, zaman zaman sald›rgan,mücadeleci, çok fazla hareketli kiflilerdir. Bu kiflilik tipinde bireyler hem h›zl› hemde çok aceleci olduklar›ndan dolay› karfl›laflt›klar› stresli olaylar›n say›s› ve çeflidide fazla olmaktad›r.

B tipi kiflilik: Bu kiflilik tipinde bireyler, son derece sakin, her fleyin kolay›nakaçan, acele etmeyen, baflkalar›yla rekabet içerisine girmeyen bireylerdir. Bu kifli-lik tipinde olanlar daha çok kaderci olmakta ve her fleyi oluruna b›rakmaktad›r. Ki-flisel ve sosyal yaflant›ya çok rahat zaman ay›rmaktad›r. Onlar için rahatlama insa-n›n verim elde etmesinde çok önemlidir. Rahatlaman›n daha büyük verim sa¤lad›-¤›na inan›rlar. Daha az kayg› ve öfke duyarlar.


Tükenme aflamas›nda bireydavran›flsal bozukluklar›nyan›nda fizikselrahats›zl›klar ve bozukluklarda gösterebilmektedir.

Kiflilik, bireyin kendiaç›s›ndan, fiziksel, zihinselve ruhsal özellikleri ile ilgilibilgilerinin tümüdür

Stres aç›s›ndan bak›ld›¤›nda kiflilik tiplerini A ve B tipi olarak ay›rmak müm-kündür. Ancak A ve B tipleri birbirine z›t iki farkl› kiflilik tipidir ve bireyleri bu fle-kilde ay›rmak mümkün de¤ildir. Bu kapsamda gerçeklefltirilecek testlerle kiflininhangi tipe ne ölçüde yatk›n oldu¤unu belirlemek gerekmektedir (Eren, 2001).

YaflStrese etki eden önemli bir bireysel faktör de yaflt›r. Bireyler yafllar› ilerledikçe çevresin-de karfl›laflt›klar› stresli durumlar› alg›lamalar› ve onlara verdikleri tepkiler de¤iflmekte-dir. Bu nedenle, hayat›n her döneminde birey üzerinde strese neden olan faktörler fark-l›l›k göstermektedir. Bu do¤rultuda insan hayat›; çocukluk, gençlik, orta yafll›l›k ve yafl-l›l›k dönemleri olarak s›n›fland›r›labilmektedir. Bireyler aç›s›ndan strese neden olan yafl-la ilgili sorunlar›n genellikle yafl›n ilerledi¤i orta yafll›l›k ve yafll›l›k dönemlerinde yo¤un-laflt›¤› görülmektedir. Bu dönemde bireylerde fiziksel ve zihinsel yönden gerilemeyeneden olan ve bir daha yerine gelemeyecek bireysel de¤iflimler yaflanmaktad›r.

CinsiyetStrese etki eden ve bireylerin stresli olaylar› farkl› alg›lamas›n› ve bu olaylara fark-l› tepki vermesini sa¤layan di¤er bir özellik de cinsiyettir. Cinsiyete göre psikolo-jik olarak stresin karfl›lanmas›nda bir fark yoktur. Ancak stresin insan› nas›l etkile-di¤i ve stres kayna¤›na nas›l tepki verildi¤i ile ilgili cinsiyete göre farkl›l›klar göz-lenebilir. Kad›nlar daha duygusal olmalar›ndan dolay› stres karfl›s›ndaki tepkilerinidaha rahatl›kla gösterebilirken, erkekler stresi içlerinde yaflamakta ve belki de stre-sin zararlar›n› daha fazla yaflamaktad›r (Power ve Dodd, 2009).

MOT‹VASYON VE STRESTE REKREASYONUN ROLÜHer canl›n›n temel amac› hayatta kalmakt›r. Yaflam süresini uzatmak ve yaflad›¤›süreci iyi bir ruh hâliyle mutlu ve konforlu geçirmek en do¤al isteklerinden biridir.Bu kapsamda, hem stresini azaltmak hem de motivasyonunu yükseltmek amac›y-la insanlar bofl zamanlar›nda rekreatif faaliyetlere yönelmektedir. ‹nsan›n do¤uflsüreci dikkate al›nd›¤›nda anne karn›nda bir su kütlesinin içerisinde hayata baflla-maktad›r. Do¤al olarak her canl›n›n hayatta kalabilmesi için birinci ihtiyac› sudur.Hem yaflama gelme sürecinde hem hayatta kalmas›nda suyun rolü büyüktür. Tümbunlara ek olarak su, rekreatif faaliyetlerde önemli bir tedavi edici ve mutlulukkayna¤› olarak karfl›m›za ç›kmaktad›r.


Bireyler yafllar› ilerledikçeçevresinde karfl›laflt›klar›stresli durumlar›alg›lamalar› ve onlaraverdikleri tepkilerde¤iflmektedir.

Stresin insan› nas›letkiledi¤i ve stres kayna¤›nanas›l tepki verildi¤i ile ilgilicinsiyete göre farkl›l›klargözlenebilir.

Resim 1.1

Calista LuxuryResort Callos SPA


Rekreasyonda termal ve SPA hizmetlerinin yerini

ve önemini aç›klamak

Olumsuz ortamlar›n ve koflullar›n oluflmas› insansa¤l›¤›n› olumsuz yönde etkilemektedir. Birey-lerin sa¤l›klar›na kavuflmak amac›yla hem fizik-sel hem ruhsal hem de sosyal yönden iyi olma-lar› gerekmektedir. Termal ve SPA hizmetleri bi-reylerin sa¤l›klar›n› gelifltirmek amac›yla kullan-d›klar› yerlerdir. Rekreasyon hizmetleri aç›s›ndanbak›ld›¤›nda termal ve SPA hizmetleri, bireylerinbofl zamanlar›n› geçirebilecekleri hem de sa¤l›k-lar›n› gelifltirebilecekleri hizmetler olmas› aç›s›n-dan oldukça önemlidir. Termal hizmetler, bir ko-naklama iflletmesinde sunuldu¤u gibi bu hizme-ti sunmak amac›yla kurulmufl özel bir yerde desunulabilmektedir. Bireyler özellikle tatillerinitermal otelde gerçeklefltirdiklerinde hem tatilyapm›fl olmakta hem de sunulan termal hizmet-lerden yararlanmaktad›r.

Sa¤l›kl› yaflam› aç›klamak

Sa¤l›kl› yaflam kavram› için öncelikli olarak dü-flünülen durum kiflinin herhangi bir hastal›k du-rumunun olmay›fl›d›r. Ancak sa¤l›kl› yaflam kav-ram› için bu tan›mlama oldukça k›s›tl›d›r. Bu-nun nedeni sa¤l›¤›n hem fiziksel hem duygusalhem de ruhsal durumla alakal› olmas›d›r. Bir ki-fli düzenli olarak fiziksel aktivite yaparak, bes-lenmesine dikkat ederek, sa¤l›ks›z davran›fllar-dan uzak durarak, duygusal ve ruhsal yöndenkendini iyi hissetmesini sa¤layarak sa¤l›kl› biryaflam sürdürebilir. Bu do¤rultuda sa¤l›kl› yafla-m›n etkilendi¤i birden fazla faktörün oldu¤unusöylemek mümkündür. Bu faktörler; fizikselsa¤l›k, duygusal sa¤l›k, entelektüel sa¤l›k, ruh-sal sa¤l›k, çevresel sa¤l›k ve sosyal sa¤l›k olaraks›n›fland›r›labilirler.

Motivasyonu tan›mlamak

Rekreasyonel alanda motivasyon, bireylerin fa-aliyetlere kat›l›m›n› etkileyen ve k›s›tlayan fak-törler çerçevesinde de¤erlendirilmektedir. Ya-flad›¤› ortam, kaynaklar›n yetersizli¤i, olanakla-r›n bilinmemesi gibi nedenler bireyin motivas-yonunu etkilemektedir. Rekreatif faaliyetlere ka-t›l›m› etkileyen faktörlerin yedi bafll›k alt›ndatopland›¤› görülmektedir. Bu faktörler; fizyolo-jik özellikler, rekreasyon alanlar›, negatif içseldeneyimler, ekonomik durum, yan nedenler,organizasyonel unsurlar, ruhsal nedenler olarakbelirlenmifltir.

Stres, stresin aflamalar› ve stres düzeyini etkile-

yen faktörleri aç›klamak

Stres; psikolojik, fiziksel ve davran›flsal sonuçlaryaratan koflullar ve uyar›c›lara verilen bir cevap-t›r. Birey stresli oldu¤u dönemlerde, insan vücu-du, zihinsel ve fiziksel olarak gerilim yaflamaktave vücut sistemi zarar görmektedir. Stres bir ve-ya birden fazla stres yarat›c› faktörün ortaya ç›k-mas›yla oluflmaktad›r. Bu durumlarda insan vü-cudu psikolojik yönden de kendini zorlanm›flhissetmekte ve gerilim yaflamaktad›r. Vücudu-muz stresten zarar görmemek amac›yla stresekarfl› çeflitli tepkiler gelifltirmektedir. Strese ne-den olan faktörler karfl›s›nda, davran›fllar›m›z,hayat›m›z ve sa¤l›¤›m›z olumlu ya da olumsuzyönde etkilenebilmektedir. Stres üç dönemli birsüreç olarak ortaya ç›kmaktad›r. Herkesin stresikarfl›lama, yaflama ve atlatma biçimleri farkl› fle-killerde ve sürelerde olabilmektedir. Stres yafla-yan birey öncelikli olarak alarm aflamas›ndan,daha sonra direnç aflamas›ndan ve hâlâ stresi de-vam ediyorsa ve karfl› koyma gücünü yitirmiflsetükenme aflamas›ndan geçmektedir. Yaflananlar,herkesi ayn› flekilde etkilememektedir. Herkesstresi farkl› biçimde hissetmekte ve hayat›nda ya-flamaktad›r. Kiflilik özellikleri, geçmifl deneyim-ler, yafl, cinsiyet gibi faktörler olaylar› nas›l alg›-lad›¤›m›z ve hayat›m›z üzerinde ne gibi etkilerioldu¤unu etkilemektedir.

Özet

1NA M A Ç

2NA M A Ç

3NA M A Ç

4NA M A Ç


1. Afla¤›dakilerden hangisi sa¤l›kl› yaflam› etkileyenfaktörlerden biri de¤ildir?

a. Kültürel Sa¤l›k b. Duygusal Sa¤l›kc. Entelektüel Sa¤l›k d. Ruhsal Sa¤l›k e. Çevresel Sa¤l›k

2. Afla¤›dakilerden hangisi vücut sa¤l›¤›m›z›n sürdürü-lebilmesi ve bozulmamas› ile ilgili davran›fllar› ifadeeden sa¤l›kl› yaflam faktörüdür?

a. Duygusal Sa¤l›kb. Fiziksel Sa¤l›k c. Çevresel Sa¤l›k d. Entelektüel Sa¤l›k e. Ruhsal Sa¤l›k

3. “Hayat boyu ö¤renme kapsam›nda beyinin süreklifaaliyette olmas›” fleklinde tan›mlanan sa¤l›kl› yaflamfaktörü afla¤›dakilerden hangisidir?

a. Çevresel Sa¤l›k b. Sosyal Sa¤l›kc. Entelektüel Sa¤l›k d. Duygusal Sa¤l›ke. Ruhsal Sa¤l›k

4. Afla¤›dakilerden hangisi sa¤l›kl› yaflam faktörlerin-den kifliler aras› anlaml› iliflkilerin kurulmas› ve sürdü-rülebilmesini ifade etmektedir?

a. Çevresel Sa¤l›k b. Entelektüel Sa¤l›k c. Duygusal Sa¤l›kd. Sosyal Sa¤l›ke. Ruhsal Sa¤l›k

5. Afla¤›dakilerden hangisi rekreasyon faaliyetlerinekat›l›m› etkileyen faktörlerden biri de¤ildir?

a. Fizyolojik Özelliklerb. Alanlar›n Durumuc. Negatif ‹çsel Deneyimlerd. Ekonomik Durume. D›flsal Nedenler

6. Afla¤›dakilerden hangisi rekreasyon faaliyetlerinekat›l›m› etkileyen, bireyin fiziksel olarak kendini sa¤l›k-l› hissetmesi, herhangi bir fiziksel sorun yaflamamas›,kendini enerjik hissetmesi ve fiziksel olarak kendiniyetkin hissetmesini içeren faktördür?

a. Fizyolojik Özelliklerb. Negatif ‹çsel Deneyimlerc. Ekonomik Durumd. Organizasyonel Unsurlare. Ruhsal Nedenler

7. Afla¤›dakilerden hangisi bireylerin kendileri ile ilgiliolumsuz düflüncelerini veya geçmifl deneyimlerini kap-sayan rekreasyon faaliyetlerine kat›l›m› etkileyen fak-tördür?

a. Ekonomik Durumb. Negatif ‹çsel Deneyimlerc. Organizasyonel Unsurlard. Ruhsal Nedenler e. Fizyolojik Özellikler

8. Ölüm ya da aflk gibi bir anda ortaya ç›kan stres türüafla¤›dakilerden hangisidir?

a. Kümülatif Stresb. Kronik Stresc. Anl›k Stresd. Sürekli Strese. Artan Stres

9. Afla¤›dakilerden hangisi stresin alarm aflamas›n›nözelliklerinden biridir?

a. Vücut stresli ortama art›k al›flm›fl durumdad›r. b. Vücudun direnci normalin üzerindedir. c. Fiziksel rahats›zl›klar ortaya ç›kmaktad›r.d. Vücut stres karfl›s›nda savaflmaktad›r.e. Bu süreçte ölümler görülebilir.

10. Afla¤›dakilerden hangisi stresin tükenme aflamas›-n›n özelliklerinden biri de¤ildir?

a. Stres aflamalar›ndan sonuncusudur.b. Birey davran›flsal bozukluklar yaflamaktad›r.c. Fiziksel rahats›zl›klar ve bozukluklar yaflamaktad›r. d. Vücudun strese dayanma gücü kalmam›flt›r.e. S›k›nt›ya uyum süreci bafllam›flt›r.

Kendimizi S›nayal›m


Minik Sporcular, Annelerini Sa¤l›kl› Yaflama Da-

vet Etti

Gençlik Hizmetleri ve Spor ‹l Müdürlü¤ü bünyesindeçeflitli branfllarda e¤itim gören minik ö¤renciler, Anne-ler Günü’nde annelerini sa¤l›kl› yaflam için yürüyüfledavet etti. Gençlik Hizmetleri ve Spor ‹l Müdürlü¤übünyesinde çeflitli branfllarda e¤itim gören minik ö¤-renciler, Anneler Günü’nde annelerini sa¤l›kl› yaflamiçin yürüyüfle davet etti.Gençlik Hizmetleri ve Spor ‹l Müdürlü¤ü taraf›ndan Ga-zi Stadyumunda organize edilen Anneler Günü kutlamaprogram›nda ilk öncelikle anneler, önceden haz›rlananyafl pastay› kestiler. Davetlilere ikram edilen pastan›nard›ndan çeflitli branfllarda e¤itim gören minik sporcu-lar, annelerinin ellerinden tutarak stadyum çevresindeyürümelerini istedi. Çocuklar›yla birlikte yürüyen anne-lere ça¤r›da bulunan Spor ve Tesisler fiube MüdürüAdem Kelo¤lu, Anneler Günü dolay›s›yla minik ö¤ren-cilerin annelerine yönelik sürpriz bir program düzenle-diklerini belirterek, bundan sonrada bu tür önemli gün-lerde bu flekilde etkinlilerin devam edece¤ini kaydetti.Amaçlar›n›n vatandafllar› sa¤l›kl› yaflama davet etmekoldu¤unu vurgulayan Kelo¤lu, bu tür ak›lda kalacak et-kinliklerle bunu genifl bir çevreye yaymay› hedefledik-lerini söyledi.

Kaynak: http://www.haberler.com/minik-sporcular-annelerini-saglikli-yasama-davet-3617791-haberi/ (Eri-flim tarihi: 02.06.212)

1. a Yan›t›n›z yanl›fl ise “Sa¤l›kl› Yaflam” konusunuyeniden gözden geçiriniz.

2. b Yan›t›n›z yanl›fl ise “Sa¤l›kl› Yaflam” konusunuyeniden gözden geçiriniz.

3. c Yan›t›n›z yanl›fl ise “Sa¤l›kl› Yaflam” konusunugözden geçiriniz.

4. d Yan›t›n›z yanl›fl ise “Sa¤l›kl› Yaflam” konusunugözden geçiriniz.

5. e Yan›t›n›z yanl›fl ise “Motivasyon” konusunu ye-niden gözden geçiriniz.

6. a Yan›t›n›z yanl›fl ise “Motivasyon” konusunu ye-niden gözden geçiriniz.

7. b Yan›t›n›z yanl›fl ise “Motivasyon” konusunu ye-niden gözden geçiriniz.

8. c Yan›t›n›z yanl›fl ise “Stres” konusunu yenidengözden geçiriniz.

9. d Yan›t›n›z yanl›fl ise “Stres” konusunu yenidengözden geçiriniz.

10. e Yan›t›n›z yanl›fl ise “Stres” konusunu yenidengözden geçiriniz.

Okuma Parças› Kendimizi S›nayal›m Yan›t Anahtar›


S›ra Sizde 1

Rekreasyon hizmetleri aç›s›ndan bak›ld›¤›nda termal veSPA hizmetleri, bireylerin bofl zamanlar›n› geçirebile-cekleri hem de sa¤l›klar›n› gelifltirebilecekleri hizmetlerolmas› aç›s›ndan oldukça önemlidir. Termal hizmetler,bir konaklama iflletmesinde sunuldu¤u gibi bu hizmetisunmak amac›yla kurulmufl özel bir yerde de sunulabil-mektedir. Bireyler özellikle tatillerini termal otelde ger-çeklefltirdiklerinde hem tatil yapm›fl olmakta hem desunulan termal hizmetlerden yararlanmaktad›r.

S›ra Sizde 2

Sa¤l›kl› yaflam kavram› için öncelikli olarak, düflünülendurum kiflinin herhangi bir hastal›k durumunun olma-y›fl›d›r. Ancak sa¤l›kl› yaflam kavram› için bu tan›mlamaoldukça k›s›tl›d›r. Bunun nedeni sa¤l›¤›n hem fizikselhem duygusal hem de ruhsal durumla alakal› olmas›d›r.Bir kifli düzenli olarak fiziksel aktivite yaparak, beslen-mesine dikkat ederek, sa¤l›ks›z davran›fllardan uzakdurarak ve duygusal ve ruhsal yönden kendinin iyi his-setmesini sa¤layarak sa¤l›kl› bir yaflam sürdürebilir. Budo¤rultuda sa¤l›kl› yaflam›n etkilendi¤i birden fazla fak-törün oldu¤unu söylemek mümkündür. Bireyin içindeyaflad›¤› çevre, al›flkanl›klar›, yaflam tarz›, kal›tsal özel-likleri, ülkedeki sa¤l›k politikalar› insan sa¤l›¤›n›n bo-zulmas›nda veya daha iyi olmas›nda etkilidir.

S›ra Sizde 3

Motivasyon bir insan› belirli bir amaç için harekete ge-çiren güç anlam›na gelmektedir. Ancak yaflad›¤› toplumitibar›yla, bir insan›n rekreatif faaliyetlerin varl›¤›ndanbile haberi olmayabilir, bu da bireyi motive etmedeolumsuzluk yaflatmaktad›r. Rekreasyon alan›na ulafl›-m›n zor olmas› veya uzak olmas›, ekonomik olarak ya-flanan s›k›nt›lar veya bireyin kendinden kaynaklananözellikler bir rekreasyon faaliyetine kat›lma veya kat›l-mama kâr›na etki edebilir.

S›ra Sizde 4

Özellikle bugünlerde birçok insan oldukça yo¤un stresemaruz kalmakta ve stresin olumsuz etkilerini hem ruhenhem de bedenen hissetmektedir. Birey stresli oldu¤u dö-nemlerde, insan vücudu, zihinsel ve fiziksel olarak gerilimyaflamakta ve vücut sistemi zarar görmektedir. Strese ne-den olan faktörler karfl›s›nda, davran›fllar›m›z, hayat›m›z vesa¤l›¤›m›z olumlu ya da olumsuz yönde etkilenebilmekte-dir. Bu durumlarda insan vücudu psikolojik yönden dekendini zorlanm›fl hissetmekte ve gerilim yaflamaktad›r.

Bastem, S. (1997). Termal Turizmi ve Erzurum’un Ter-mal Turizm Potansiyeli. Yay›mlanmam›fl Yüksek Li-sans Tezi. Atatürk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Ens-titüsü, Erzurum.

Crawford, D. W ve Jackson, E. L, Godbey G. (1991). AHierarchical Model of Leisure Constraints, Leisu-re Sciences, 13, 309-320.

Cücelo¤lu, D. (1992). ‹nsan ve Davran›fl›. ‹stanbul:Remzi Kitabevi

Çevirgen, A. (1996). Termal Kür Merkezlerinin Rekrea-tif Amaçl› Geliflimi ve Örnek Bir Uygulama, Bal›ke-sir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Turizm ‹fl-letmecili¤i ve Otelcilik Anabilim Dal› Yüksek LisansTezi, Bal›kesir.

Eren, E. (2001). Örgütsel Davran›fl ve Yönetim Psi-

kolojisi. ‹stanbul: Beta Bas›m Yay›m.Güven, A. G. ve Tafldeviren, G. (2012). Çal›flma Saatle-

ri ve Kapasite Yoksunlu¤u Perspektifinden Rekreas-yon. I. Rekreasyon Araflt›rmalar› Kongresi Bildiri Ki-tab›, 392-408.

Kozak, N., Kozak, M., Kozak (2001). Genel Turizm: ‹l-

keler-Kavramlar. Ankara: Detay Yay›nc›l›kMurray, C. ve Nakajima, I. (1999). The Leisure Motivati-

on of Japanese Managers: A Research Note on Sca-le Development, Leisure Studies, 18(1), 57-65.

Nyaupane, G. P ve Andereck, K. L. (2008). Understan-ding Travel Constraints: Application and Extensionof A Leisure Constraints Model, Journal of Travel

Research, 46, 433-439.Okutan, M. ve Tengilimo¤lu D. (2002). ‹fl Ortam›nda Stres

ve Stresle Bafla Ç›kma Yöntemleri, G.Ü. ‹ktisadi ve

‹dari Bilimler Fakültesi Dergisi, 4(3), 15-42.Powers, S. K. ve Dodd, S.L. (2009). Total Fitness and

Wellness. (5. Bask›). San Fansisco: Pearson Educa-tion, Inc.

Selye, H. (1974). Stress without Distress. New York:Lippencott.

Steers, R. (1981). Introduction to Organizatonal Be-

haviour. Glenview, Illinois: Scott, Foresman AndCompany.

fiahin, N. H. (1995). Stresle Bafla Ç›kma. Olumlu BirYaklafl›m. ‹stanbul: Sistem Yay›nc›l›k.

Tütüncü, Ö., Ayd›n, ‹., Küçükusta, D., Avc›, N., Tafl, ‹.(2011). Üniversite Ö¤rencilerinin Rekreasyon Faali-yetlerine Kat›l›m›n› Etkileyen Unsurlar›n Analizi,Spor Bilimleri Dergisi, 22 (2), 69-83.

Werther, W. B. ve Davis, K. (1985). Personel Manage-

ment and Human Resources. (2.Bask›). NewYork: McGraw-Hill Book Co.

S›ra Sizde Yan›t Anahtar› Yararlan›lan Kaynaklar

Bu üniteyi tamamlad›ktan sonra;Termal ve SPA kavramlar›n› aç›klayabilecek, SPA çeflitlerini s›ralayabilecek,Bir günlük SPA hizmet al›m sürecindeki hizmetler hakk›nda bilgi verebilecek,SPA’n›n gelifliminin arkas›ndaki nedenleri aç›klayabileceksiniz.

‹çindekiler

• Termal• SPA• Kulüp SPA

• Kruvaziyer SPA• Günlük SPA (Günlük SPA)

Anahtar Kavramlar

Amaçlar›m›z

NNNN


• G‹R‹fi• TERMAL VE SPA KAVRAMLARI• SPA• SPA H‹ZMETLER‹ VE SINIFLAMASI• TERMAL VE SPA H‹ZMETLER‹N‹N

GEL‹fiMES‹N‹N ARKASINDAK‹NEDENLER

Termal ve SPAHizmetlerinin

Kapsam›


G‹R‹fiDe¤iflen çal›flma flartlar› ve de¤er yarg›lar› insanlar›n hem ifle hem de bofl zamanabak›fl aç›lar›n› de¤ifltirmektedir. Günümüzden 10-15 sene öncesine kadar çal›flmakiçin yaflan›rken art›k yaflamak için çal›fl›lmaktad›r. Bu süreçte sa¤l›k kavram›na ba-k›fl aç›s›ndaki de¤iflimi göz ard› etmemek gerekmektedir. Sa¤l›k kavram›n›n anla-m› de¤iflirken sa¤l›¤a bak›fl aç›s› da bir yenilenme göstermektedir. Bu yenilenmesa¤l›¤› korumak için at›lan ad›mlarda gözlemlenebilir: Hasta olmadan doktora git-me, dengeli ve sa¤l›kl› beslenme, sa¤l›kl› uyuma, meditasyon ya da yoga yapmaveya termal ve SPA’ya gitme gibi. Termal ve SPA bu süreçte önceden kür ile an-lamdafl veya yak›n anlaml› olarak görülürken son birkaç y›lda özellikle bofl zamanve turizm endüstrilerinin bu alana girmeleriyle bunlar “hastal›k ile iliflkili sa¤l›k”kavram›ndan uzaklaflmaya bafllam›fllard›r. Birçok farkl› SPA çeflidinin ortaya ç›k-mas› bu geliflmeyi desteklemektedir. Termal sözcü¤ü daha dar kapsaml› kullan›l-makla birlikte SPA içerdi¤i olumlu anlamlardan dolay› daha genifl bir çerçevedekarfl›m›za ç›kmaktad›r. Sonuçta bu alanlar›n geniflli¤ini ve farkl› SPA türlerini bualanda faaliyet gösteren iflletmeler ile bu SPA’lar›n sundu¤u hizmetleri talep edenkitlelerin beklentisi ve süreklili¤i belirlemektedir.

TERMAL VE SPA KAVRAMLARI Termal ve SPA kavramlar›, Türkçe’deki kapl›ca kavram› ile anlamdafl olarak kulla-n›lmaktad›r (Karagülle 2007: 6, Swan, 2007: 6) görüflü savunulsa da son birkaç y›l-da özellikle SPA kavram› büyük bir anlam ve içerik de¤iflimi göstermifltir ve kulla-n›m alan› giderek yayg›nlaflm›flt›r. ‹fl ve özel yaflamdaki de¤iflmelerin ve turizmsektörünün bu geliflmeye olumlu etkileri olmufltur (Bkz. Bölüm 3). Termal ve SPAkavramlar› bazen anlam ve içerik bak›m›ndan benzerlik gösterse de birbirindenayr›ld›¤› yönleri vard›r. Bu farkl›l›klar ileriki sayfalarda ve Bölüm 3 ve 4’te aç›kla-nacakt›r.

“Termal ve SPA” hizmetleri sa¤l›k turizminin “koruyucu sa¤l›k turizmi” alt›ndasunulmaktad›r. Afla¤›daki flekilde yer alan sa¤l›k turizmi s›n›fland›rmas› Bölüm 2, 3ve 4 için ç›k›fl noktas›n› oluflturacakt›r.

Termal ve SPAHizmetlerinin Kapsam›

Burada ele al›nan k›s›m “sa¤l›kl›” bir hedef kitlesidir. Hareket noktas›nda rahat-s›zl›klar› tedavi de¤il, sa¤l›¤› koruma ve artt›rma vard›r. Bu nedenle bu hedef/talepgruplar› ayr›m› yap›l›rken “sa¤l›kl›” ve “hasta”y› kesin s›n›rlarla ay›rma güçlü¤ü deortadad›r. Travis’in haz›rlam›fl oldu¤u afla¤›daki modelde bu “Hastal›k-Wellness(sa¤l›k) Süreci” konunun iç içe girmiflli¤ine örnek teflkil edebilir. Bu modelde “te-davi” nötr noktaya kadar bir süreç olufltururken “Wellness modeli” daha uzun birsüreç izlemektedir. Bu bölümdeki termal ve SPA hizmetleri, nötr olan noktadan“Yüksek seviyede Wellness” olan noktaya kadarki süreci kapsamaktad›r.


TUR‹ZM

Günübirlik GeziTurizmi ‹fl TurizmiSa¤l›k Turizmi Di¤erleri

Hasta Birey Sa¤l›kl› Birey

Kür / Rehabilitasyon Turizmi Koruyucu Sa¤l›k Turizmi

T›bbi Hizmetler

Özel KoruyucuSa¤l›k Önlemler

Özel KoruyucuSa¤l›k Önlemler

Özel Sa¤l›kHizmetleri

WellnessHizmetleri


BireyselSorumluluk

fiekil 2.1

Sa¤l›k Turizmi veAlt Dallar›

Kaynak: Ziegler,2011: 9.

Wellness; well-being vefitness kavramlar›n›nbirlefltirilmesinden oluflmuflolup “beden, ruh ve zihinesenliklerini dengedetutarak üst seviyeyeç›karmakt›r” (Ergüven veErgüven, 2012: 4).

ErkenÖlüm

YüksekSeviyede

Welness Modeli

Tedavi ModeliWellnessTan›ma ö¤renme geliflme

Hastal›k ac› belirti

Nötr Nokta(Hastal›k ya da Wellness belirtisi yok)

fiekil 2.2

Hastal›k/WellnessSüreci

Kaynak: Travis1970 (Travis, 2001:14)/ Nahrstedt,2008: 79

Termal “Thermae” - termaller kavram› - halka aç›k büyük havuzlar/hamamlar M.S. 1. yüzy›l-da Yunanca θερµóνλοντρóν (thermonloutron “s›cak banyo”, Yunanca θερµóςther-mos “s›cak”) tan gelmekteydi ve daha eski ifade olan “balneum”un (griechisch βα−λανε~ιονtbalaneion “banyo”, Latincelefltirilen balineum, balneum, balnea) yerini al-m›flt›r (http://de.wikipedia.org/wiki/Thermen). Burada da görüldü¤ü gibi, termal-den bahsedebilmek için bir termal kayna¤›n mevcut olmas› gerekmektedir. Termalkaynak, s›cak suyun yeryüzüne ç›kmas›d›r ve bu su çevredeki yer alt› sular›ndan da-ha yüksek bir ›s› derecesine sahiptir. Termal su ise ç›kt›¤› yerde 20 santigrat dereces›cakl›ktan fazla olan sudur. Bu sular›n içerdi¤i minerallerden dolay› iyilefltirici etki-si vard›r. Termal su, içerdi¤i yüksek orandaki natriyum klorit (bu ayn› zamanda ye-mek tuzu olarak da bilinir) ve iz elementleri magnezyum ve kalsiyum gibi mineral-lerden dolay› tedavilerde kullan›l›r. Bu bir süreç olarak düflünülecek olunursa yük-sek su s›cakl›¤› hem toksinlerin at›lmas›n› sa¤lar hem de kan dolafl›m›n› h›zland›r›r.Bunun sonucunda kaslar gevfler. S›cak ve termal suda yap›lan bir banyo özellikle ek-lem ve kas rahats›zl›klar›nda a¤r›lar› azalt›c› etki yapmaktad›r.

Baz› dil ve kültürlere bak›ld›¤›nda, örnek olarak Almanya’da termal sular›n kul-lan›ld›¤› tesislere “Thermalbad” denmekle birlikte k›saca “Therme” ad› da veril-mektedir. “Therme” sözcü¤ü kapsam olarak daralm›fl olup sadece bununla termalhavuzlar kastedilmektedir. Alman dili co¤rafyas›nda, Almanya, Avusturya ve ‹sviç-re’de ise termal kaynaklara sahip yerleflkelerin isimlerinin önüne “Bad” eki getiril-mektedir: Bad Endorf, Bad Reichenhal, Bad Füssing, Bad Aibling vb. Bu yerleflimbirimlerinde ise Bad Birnbach’daki “Rottal Therme”, Bad Reichenhall’deki “Ruper-tus Therme”, Bad Füssing’deki “Therme Eins” gibi termaller bulunabilmektedir.

‹talyancaya bak›ld›¤›nda, “terme” kelimesinin Türkçedeki yaz›l›fl flekliyle s›kçakullan›ld›¤› görülmektedir: Abano Terme, Acqui Terme, Casciana Terme, Chiancia-no Terme, Terme di Fiuggi, Terme di Ischia, Montecatini Terme, Terme di Saturni-a vb. Bu örnekler bize, termal suyun kullan›m›n›n, bunu Anadolu’ya bir kültür ola-rak getiren Roma ‹mparatorlu¤u’na kadar uzand›¤›n› göstermektedir. ‹talya’dakiörneklere bak›ld›¤›nda “terme”, termal hizmetlerin yan›nda konaklama, gastrono-mi, al›flverifl, sa¤l›k hizmetlerinin de verildi¤i bir kür yerleflkesidir. Form olarak de-¤iflmifl olsa da günümüz ‹talya’s› “termal su kullan›m›n›” bir kültür hâline getirenRoma ‹mparatorlu¤u’nun gelene¤ini devam ettirmektedir.

Sizce, ‹talya’daki “terme” hangi hizmetleri sunmaktad›r?

Türkçe’deki “termal” Almanca’daki Thermal ile efl anlamda kullan›lmaktad›r.Di¤er taraftan Türkiye co¤rafyas›na bak›ld›¤›nda “Terme” adl› yerleflim yerlerimevcuttur ve bunlardan bir tanesi ayn› zamanda termal kaynaklara da sahiptir: K›r-flehir / Terme (http://www.kirsehir.web.tr/syf/kaplicalar.htm).

SPA Spa, Belçika’da bulunan küçük bir kür yerleflkesinin ad›d›r. Buran›n termal kay-naklar› 16. yüzy›ldan beri Britanyal›lar taraf›ndan ziyaret edilmekteydi. Spa terimi17. yüzy›lda Britanya Adalar›’na yay›larak buradaki termal kaynaklar› ifade etmekiçin kullan›lmaya bafllanm›flt›r. 20. yüzy›l›n ortalar›ndan sonra, Amerikan ‹ngilizce-sinde kapl›ca kürleri için kullan›lmaya gidilmifltir.

212. Ünite - Termal ve SPA Hizmet ler in in Kapsam›

S O R U

D ‹ K K A T

SIRA S ‹ZDE

DÜfiÜNEL ‹M

SIRA S ‹ZDE

S O R U

DÜfiÜNEL ‹M

D ‹ K K A T




K ‹ T A P



1

Bad: Devlet taraf›ndantescillenmifl do¤al flifal›sulara sahip bir küryerleflkesidir (Schroeder,2002: 35).

Dilimize önceden yerleflmiflolan “termal” kelimesiözellikle 2000’li y›llardansonra daha s›k kullan›lmayabafllanm›flt›r.

Kür köken olarak Latince “cura”dan gelmekte ve bak›m ve tedarik etme anlam-lar›n› içermektedir. “Die Kur” = kür Almanca bir kelime olmakla birlikte Almancaco¤rafyas›na komflu ülkelerde de yayg›nlaflm›flt›r. Uluslararas› alanda ise kür keli-mesi ‹ngilizcedeki “Spa” kelimesiyle rekabet etmektedir. II. Dünya Savafl›’na kadarAlmancadaki kür ile ‹ngilizce Spa ayn› hizmetleri içermekteydi. Günümüzde iseSPA art›k uluslararas› alanda t›bbi olmayan uygulamalar› içermekle birlikte, güzel-lik salonlar›n›, otellerin ›slak bölümlerini ve kozmetik bölümlerini içermektedir(Rulle, 2008: 21). Bu çal›flmada ise SPA Belçika’daki yerleflimin ad› olmay›p Latin-ce kökenli “Sanus per aquam” sözcüklerinin bafl harflerinden oluflmakla birlikte“suyla gelen sa¤l›k” anlam›ndad›r ve günümüzdeki SPA sektörü bu anlay›fl üzeri-ne kurulmufltur. Eski Roma’da geliflmifl bir banyo kültürünün varl›¤› ile modernkür ve wellness tesislerinde suyun çok yönlü iyilefltirici özelli¤inin kullan›lmaktaoluflu, bu düflünceyi desteklemektedir (http://www.w-h-d.de/de/wellness-lexi-kon). Bundan dolay› SPA sa¤l›k turizminde “sa¤l›k” k›sm›ndan yola ç›kmakta (Bkz.fiekil 2.1) ve kürden uzak bir kullan›ma sahip olmaktad›r. SPA’da “do¤al mineralliya da termal mineral suyun yerini bazen çeflme suyu ve bazen de bu suya kar›flt›-r›lan mineral tuzlar ya da aromatik esanslar alm›flt›r” (Karagülle, 2007: 6). Tesis ola-rak ise SPA’dan, bireylerin beden, ruh ve zihin sa¤l›klar›n› bütüncül olarak sürdü-rülebilir bir flekilde art›rabilmek amac›yla kalifiye personel taraf›ndan (flifal›) suyard›m›yla sunulan uygulamalar›n gerçeklefltirilebilmesi için özel haz›rlanm›fl me-kân anlafl›lmal›d›r.

Sizce kür ve SPA II. Dünya Savafl›’na kadar nas›l bir geliflme göstermifllerdir?

Yukar›da Bad m›? SPA m›? Termal mi? Kavramlar› üzerinde tart›fl›lmakla birlikte,zaman içerisinde baz› kavramlar daha farkl› ve SPA’da görüldü¤ü gibi daha olumluanlamlar içerebilmekte ve bir kullan›m alan› de¤iflikli¤ine gidilebilmektedir. Bu, okavramlara yüklenilen yeni anlamlarla iliflkilidir. SPA kür anlam içeri¤inden s›yr›la-rak yeni ve daha olumlu mesajlar içeren bir sözcü¤e dönüflmüfltür. Bu dönüflümkendili¤inden gerçekleflmemifl olup toplumsal bir süreç fleklinde düflünülmelidir.Özellikle 1990’l› y›llardan sonra yeni turizm ürünleri aray›fl›na giren Avrupal› büyüktur operatörleri, öncelikle bir nifl ürünü olarak gördükleri genelde sa¤l›k ve özeldede “Wellness” turizmini keflfetmifller, destinasyonlar›n ve konaklama tesislerinin dedeste¤iyle bunu önemli bir turizm ürün çeflidi olarak flekillendirmifllerdir. Bu ba¤-lamda Almanca konuflulan co¤rafyada SPA, wellnessin bir ögesi olarak, termal velüks konaklama tesislerinin ›slak alanlar› fleklinde anlafl›lmaktad›r.

Bir moda ak›m› gibi geliflerek kürün hakim oldu¤u co¤rafyaya da girifl yapanSPA, özellikle t›bbi olmayan uygulamalar› içermekle birlikte, h›zl› bir geliflim süre-cinde bulundu¤u için art›k “medikal SPA”lar da kurulmaya bafllanm›flt›r. Farkl› co¤-rafyalara de¤iflik flekillerde girifl yapan SPA, konaklama sektörünü de etkilemifltir.Bu de¤iflimi tesislerin isimlerinde görmek mümkündür: Ambassador Hotel & SPA,Hellidon Lakes Golf &Spa Hotel, Panorama Resort & SPA, Adlon Day SPA gibi. Bukavramlar, Amerika Birleflik Devletleri’nden (ABD) Avrupa ve Uzak Do¤u’daki te-sislere kadar ulaflarak, özellikle su ve suya dayal› uygulamalar›n birer hizmet ola-rak sunuldu¤unu göstermektedir.

Kapl›ca Termalizm kavram›n›n yan› s›ra Türk sa¤l›k kültüründe kapl›ca ve ›l›ca kavramlar› daönemli bir yere sahiptir. Kapl›ca ve ›l›calardaki yer yüzeyinde topraktan kaynayan ve


S O R U

D ‹ K K A T

SIRA S ‹ZDE

DÜfiÜNEL ‹M

SIRA S ‹ZDE

S O R U

DÜfiÜNEL ‹M

D ‹ K K A T




K ‹ T A P



2

çeflitli hastal›klar›n tedavisinde yararlan›lan kaynak sular ‘flifal› sular’ olarak tan›mla-n›r (fiimflek, 2003: 27). Il›ca, üzeri aç›k olan ve banyo yapmak üzere faydalan›lan fli-fal› s›cak sulara denilir. Kapl›ca ise “fiifal› sulardan yararlanmak üzere, kaynarcalar›nçevresinde kurulan hamam ve tesisler, genel olarak kapl›ca olarak adland›r›l›r” vekapal›-›l›ca, üzeri örtülmüfl ›l›ca anlam›na gelmektedir (http://kapl›cahaber.com/kap-lica-nedir.html [‹ndirme Tarihi: 03.02.2012]). Uygulamada ise “›l›ca kapl›calar›” flek-linde kullan›m vard›r ve ›l›ca bir yerleflkenin ad› da olabilmektedir.

SPA m›, kapl›ca m›? Kafll›’n›n yapm›fl oldu¤u çal›flmada, International SPA As-sociation’n›n ISPA - Uluslararas› SPA Birli¤i) 2001’deki verilerine at›fta bulunurkende¤iflik ülkelerdeki “kapl›ca gecelemeleri” hakk›nda baz› rakamlar vermektedir.Örnek olarak 2001 y›l›nda Almanya’da 105 milyon ve Fransa’da 10 milyon 200 binvb. “kapl›ca gecelemeleri” gerçeklefltirildi¤ini belirtmektedir (Kafll›, 2006: 265).ISPA = “Avrupa Kapl›ca Birli¤i” fleklinde tercüme edilirse, burada SPA’dan kür an-lafl›ld›¤› görülür. ISPA daha çok hedonik unsurlar› yani modern anlamda SPA tan›-m›n› temel alan bir kurulufltur. Avrupa ölçe¤indeki kapl›caya yönelik çal›flan kuru-lufl EuropeSPA’d›r. Konaklama rakamlar›n›n sadece “kapl›ca gecelemeleri” fleklin-de verilmesi anlafl›lma güçlü¤ünü beraberinde getirmektedir.

Yalova ve di¤er birçok örnekte de görülece¤i üzere “termal kapl›ca” fleklindebir kullanma yönüne gidilmektedir (http://www.yalovatermal.com/). Burada ter-mal ve kapl›ca birlikte kullan›lmakta, pratikte (sektörde) bu tutum ola¤an hâle gel-mektedir. Kapl›ca kavram›, ülkemizde termal sulara sahip destinasyonlar için dahas›k kullan›lmaktad›r: Haymana Kapl›calar›, K›z›lcahamam Kapl›calar›, Afyon Kapl›-calar› vb.

Termal kavram›n›n ise özellikle son zamanlarda kendisini sa¤l›k turizmi paza-r›nda konumland›rmaya çal›flan tesisler taraf›ndan tercih edildi¤i görülmektedir:Asya Termal, Güral Harlek Thermal Resort SPA gibi. Baz› tesisler ise termal veSPA’y› birlikte kullanma yoluna gitmektedir: Umut Thermal Hotel Clinic & SPA veKorel Termal Resort Clinic SPA örneklerinde oldu¤u gibi birçok yabanc› dildekifleklinin bir arada kullan›lmas› ve hizmetin birlikte sunulmas› söz konusudur.

Termalizm Yerkürenin iç kesimlerine s›zarak oradan tekrar bas›nç, hararet ve madeni zengin-lik kazand›ktan sonra jeolojik çatlaklardan yeryüzüne ç›kan su ve buhar kar›fl›m›;günümüzde jeotermal olarak elektrik üretiminden serac›l›¤a, bor, kükürt vb. ma-denlerin elde edilmesinden turistik otellerin ve flehirlerin ›s›t›lmas›na kadar çok ge-nifl bir alanda kullan›lmaktad›r. Ancak ›l›ca, kaynarca, kapl›ca, içme, maden suyuvb. isimlerle de an›lan bu termal kaynak sular›n en eski ve en önemli kullan›mflekli sa¤l›k ve tedavi amaçl› olan termalizmdir.

“Is›lar› 20 derecenin üstünde olan ve bileflimlerinde daha az erimifl maden vetuzlar bulunan flifal› sulara ‘termalsu’ ad› verilir”. Termal sözcü¤ü hem s›cak kapl›-ca sular› için hem de bu sulardan yararlanma imkan› sunan tesisler için kullan›l›r(fiimflek, 2003: 33).

Termal sular özel balneolojik sular fleklinde bir s›n›fland›rmaya gidilmektedir.Bunlar baz› özel mineralleri belirli en az (eflik) de¤erlerin üzerinde içeren sulard›r:

• Karbondioksitli Sular: 1 g/lt üzerinde çözünmüfl serbest karbondioksitiçeren sular.

• Kükürtlü Sular: 1 mg/lt üzerinde -2 de¤erli kükürt içeren sular,• Radonlu Sular: 666 Bq/lt üzerinde radon ›fl›n›m› içeren sular,• Tuzlalar: 14 g/lt üzerinde NaCl içeren sular,


Destinasyon: Turistingidece¤i yer olarak seçti¤ive genellikle oradakonaklad›¤› co¤rafik olaraks›n›rlar› çizilebilen ve kendiiçinde bir bütünlük arz eden(flehir, bölge, alan, ada,ülke...) destinasyon olarakadland›r›l›r. Destinasyonkonaklama için gerekli olangeceleme, yeme-içme vee¤lence gibi altyap› ögeleriniiçinde bar›nd›rmaktad›r.Incoming turizm için rekabetbütünlü¤ü içinde ba¤›ms›zbir iflletme olarak kollektifyönetilen rekabetçi birbirliktir(http://wirtschaftslexikon.gabler.de/Definition/destination.html, ‹ndirme Tarihi:03.03.2012.

Türkçedeki “kapl›ca”Almanca “Bad”, ‹ngilizce“Spa” ve ‹talyanca’daki“terme” ile benzer bir anlamiçermektedir.

Balneoterapi:“termomineral sular,peloidler ve gazlar gibido¤al tedavi unsurlar›n›nbanyo, içme ve inhalasyon(soluma) yöntemleri ile kürtarz›nda tedavi amaçl›kullan›m›n›” ifade eder(http://www.saglik.gov.tr/TR/belge/1-520/kaplicalar-yonetmeligi.html).

• ‹yotlu Sular: 1 mg/lt üzerinde iyot içeren sular• Florlü Sular: 1 mg/lt üzerinde florür içeren sular(http://www.ktbyatirimisletmeler.gov.tr/belge/1-43571/termal-sularin-siniflan-

dirilmasi.html).

Jeotermal Kaynaklar Jeotermal kaynak k›saca yer ›s›s› olup yerkabu¤unun çeflitli derinliklerinde birik-mifl ›s›n›n oluflturdu¤u, kimyasallar içeren s›cak su, buhar ve gazlard›r. Jeotermalenerji ise jeotermal kaynaklardan do¤rudan veya dolayl› her türlü faydalanmay›kapsamaktad›r (http://www.jeotermaldernegi.org.tr/). Dünya standartlar›na görejeotermal kaynaklar; 150 °C’nin üstünde yüksek s›cakl›k, 150-70 °C aras›nda ortas›cakl›k ve 70 °C’nin alt›nda düflük s›cakl›k kaynaklar› olarak s›n›fland›r›lmaktad›r(http://jeotermal.balikesir.edu.tr/jeotermal6.php, [‹ndirme Tarihi: 02.02.2012]).

Birçok aç›dan alternatif bir kullan›m olana¤› sunan jeotermal kaynaklar›n olu-flumu, süreç olarak flu flekilde gerçekleflmektedir: Ya¤mur sular›n›n yeralt› suyunadönüflmesi ve yeralt› sular›n›n magma ya da k›zg›n kayalara yak›n geçerek ›s›nma-s› sonucu oluflur. Jeotermal kaynaklar “çevresindeki sulara göre daha fazla miktar-da erimifl madde ve gaz içerebilen, do¤al olarak ç›kan veya ç›kar›lan su, buhar vegazlar ile yeralt›na insan düzenlemeleri vas›tas›yla gönderilerek yerkabu¤u veyak›zg›n kuru kayalar›n ›s›s› ile ›s›t›larak su, buhar ve gazlar›n elde edildi¤i yerleri [...]ifade eder” (http://www.mevzuat.adalet.gov.tr/html/27680.html, 02.30.2012). Jeo-termal kaynaklar ayn› zamanda bir enerji kayna¤›d›r ve çok yönlü bir kullan›m im-kan› sunmaktad›r: Konut, sera ve termal tesis ›s›tma yan›nda, endüstriyel uygula-malar, termal turizm tedavileri ve kültür bal›kç›l›¤› üretimi vb. (http://jeotermal.ba-likesir.edu.tr/jeotermal6.php, [‹ndirme Tarihi: 02.02.2012]).

Türkiye’de bilinen 1000 dolay›nda s›cak su ve mineralli su kayna¤› ile jeoter-mal kuyu mevcuttur. S›cakl›¤› 40°C’nin üzerinde olan jeotermal sahalar›n say›s›ise 170’dir (Kaymakç›o¤lu ve Çirkin, 22.02.2012). Bunlar›n 11 tanesi yüksek s›cak-l› saha olup konvansiyonel olarak elektrik üretimine uygundur [Ayd›n-Germencik(232 °C), Manisa-Salihli-Göbekli (182 °C), Çanakkale-Tuzla (174 ° C), Ayd›n-Sala-vatl› (171 °C), Kütahya-Simav (162 °C), ‹zmir-Seferihisar (153 °C), Manisa-Salihli-Caferbey (150 °C), Ayd›n-Y›lmazköy (142 °C) ‹zmir-Balçova (136 °C) ‹zmir-Dikili(130 °C) (http://.edu.tr/jenarum/index.php/turkyede-jeotermal].


Harita 2.1

Türkiye JeotermalKaynaklar Haritas›

Kaynak: http://www.ktbyatirimisletmeler.gov.tr/belge/1-44101/turkiyede-saglik-ve-termal-turizm.html

SPA’n›n geliflim süreci ve SPA çeflitleri konusunda ayr›nt›l› bilgi için Mehmet Han Er-güven’in Bir Turizm Ürünü Olarak “SPA”: Geçmiflten Gelece¤e Geliflim Süreci (Yönetimve Ekonomi Bilimleri Konferans›, 24-25 Eylül 2009, ‹zmir, cilt 3, 287-296) kitab›nabakabilirsiniz.

SPA H‹ZMETLER‹ VE SINIFLAMASI SPA hizmetleri ço¤unlukla kapal› mekânda sunuldu¤u için, Deutscher Tourismus-verband E.V. 2001 y›l› çal›fltay›ndaki bir cümlesi, SPA hizmetlerinin kapsam›n›özetlemektedir: “Yaz mevsimini ocaktan aral›¤a kadar uzatmay› baflaramay›z fakatd›flar›da hava güzel de¤ilse içeride bundan dolay› daha güzel olmak zorundad›r”(Deutscher Tourismusverband E.V. 2001: 23). Güzellefltirilen iç mekânlarda sunu-lan SPA hizmet yelpazesi, SPA’dan SPA’ya farkl›l›klar göstermekle birlikte, ›slakalanlar (banyolar), saunalar, kozmetik, masaj, fitness, beslenme dan›flmanl›¤›, so-laryum vb. hizmetler vermektedir. Baz› SPA’lar bu hizmetlerin hepsini bir arada ve-rirken bir k›s›m SPA’lar ise daha dar bir hizmet yelpazesine yo¤unlaflma yoluna git-mektedir. Bu ba¤lamda afla¤›da da görülece¤i gibi içeriden kas›t sadece konakla-ma tesislerin iç k›sm› olmamakta, ayn› zamanda bir kruvaziyer geminin iç k›sm› dakastedilebilmektedir. Afla¤›da belli bafll› SPA çeflitleri aç›klanmaktad›r:

Afla¤›daki SPA s›n›fland›rmalar› literatürde bulunan SPA türleri olmakla birlikte, özellik-le ‹sviçre’de “Design SPA” fleklinde de baz› SPA’lar s›n›fland›r›lmaktad›r. Bunlar tasar›m›nöne ç›kard›¤› SPA’lard›r (http://www.myswitzerland.com/de/design-spa.html).

Kulüp SPAKulüp, girifl s›n›rlamas› oldu¤unu vurgulamaktad›r. SPA altyap›s›n›, sadece o kulü-bün üyeleri kullanabilir. Kulüp SPA’lar hedef kitlesini s›n›rl› tutmak için genelliklereferans ile yeni üyeler alma yoluna gitmektedir. Farkl› üyelik flekilleri ve üyelikkartlar› fleklinde özendirmeler söz konusudur (Illing, 2009: 29). Kulüp SPA’lar›nKuzey Amerika’daki hizmet yelpazesine bak›ld›¤›nda, fitness faktörü öne ç›kan ku-lüplerin yan› s›ra masaj, sauna ve donan›ma göre yüzme havuzlar› da bulunmak-tad›r (O’Fallon ve Rutherfor, 2011: 46).

Kruvaziyer SPA Yolcu gemisinde bulunan SPA kastedilmektedir (Illing, 2009: 29). ‹nsanlar›n gün-lük yaflamda da artarak ald›¤› SPA ürün ve hizmetleri daha genç ve gelir düzeyiyüksek hedef kitlelerine ulaflmak için düflünülen bir pazarlama stratejisi olarak ka-bul edilebilir. Bu ba¤lamda, deniz-kum-günefl turizmi ve kara ba¤lant›l› destinas-yonlardaki SPA, geliflmesini takip amaçl› ve rekabet flans›n› art›rmaya yönelik birçal›flma olarak görülebilir. Kruvaziyer gemilerinde seyahat esnas›nda a¤›rl›kl› ola-rak sunulan animasyon programlar›n›n yerine hem de alternatif olarak sa¤l›k içinbir fleyler katacak ürün ve hizmetler sunulmaktad›r.

Günlük SPA (Day SPA) Günlük ve haftal›k çal›flma sürelerinin azalmas›yla alternatif bofl zaman faaliyetle-ri giderek art›fl göstermektedir. Buna paralel olarak bireyin kendisi yani sa¤l›¤› içinbir fleyler yapmak istemesi ve bunun için de para harcamay› düflünmesi özelliklebüyük flehirlerde bazen lüks bir konaklama tesisi bünyesinde bazen ise ba¤›ms›zbir iflletme olarak günlük SPA’lar›n geliflmesine katk›da bulunmufltur.


S O R U

D ‹ K K A T

SIRA S ‹ZDE

DÜfiÜNEL ‹M

SIRA S ‹ZDE

S O R U

DÜfiÜNEL ‹M

D ‹ K K A T




K ‹ T A P



S O R U

D ‹ K K A T

SIRA S ‹ZDE

DÜfiÜNEL ‹M

SIRA S ‹ZDE

S O R U

DÜfiÜNEL ‹M

D ‹ K K A T




K ‹ T A P


‹ N T E R N E T ‹ N T E R N E TAlmanya’da denizafl›r›kruvaziyer turizminekat›lanlar›n %50’sindenfazlas›n›n yafl ortalamas›41-65 aras›d›r. Nehirkruvaziyer turistlerininbüyük ço¤unlu¤u ise 56yafl›n üzerindedir(http://dipbt.bundestag.de/dip21/btd/15/059/1505948.pdf).

Sizce, flehir merkezlerinde günlük SPA’lar›n geliflme nedenleri nelerdir?

Günlük SPA, “farkl› SPA uygulamalar›n›n müflterilere profesyonelce günübirliksunuldu¤u bir mekand›r.” (http://www.destinationSPA.com/SPA_FAQ.htm [‹ndir-me Tarihi: 18.05.2009]).

Bu tan›mdan da anlafl›laca¤› üzere, ayn› binada konaklama, söz konusu de¤il-dir. Böyle temel bir fark olmas›na ra¤men, bir günlük SPA’n›n tan›m›nda yine defarkl› görüfller ortaya at›lmaktad›r:

• En asgari alt yap› olarak: ‹ki tane yüz ve iki tane vücut bak›m kabinleri, birmasaj kabini, dinlenme, dan›flma odalar› ve çay bar› bulunmal›d›r.

• Büyük tesisler sauna, yüzme havuzu belki fitness odas› içerebilirler. Bu durum-da kolayca bir günlük SPA’n›n büyüklü¤ü 400 metrekareye ulaflabilmektedir.

Günlük SPA’lar için böyle bir ayr›m söz konusu olurken, Almanya’da yay›mla-nan “SPA Inside” dergisi, SPA metropolleri konulu olarak Hamburg, ‹stanbul, Mü-nih, New York ve Viyana gibi flehir destinasyonlar›n›, SPA metropolleri ad› alt›ndaokuyucular›na tan›tmaktad›r. Otel-SPA’lar›n›n tan›t›m› yap›l›rken üst kategoridekizincir otellerin günlük SPA gibi d›flar›dan gelecek talebe hem aç›k olduklar› hemde pazarlama stratejilerinde buna önem verdiklerinin alt› çizilmektedir.

Günlük SPA’da “hizmet al›m süreci” ise afla¤›daki flekilde detayland›r›labilir.

Günlük yaflan›lan mekandan ziyaret edilen günlük SPA hizmetleri fitnessten sa-unaya, yüz ve vücut bak›m›ndan ayurveda ve talossoya kadar uzanmakla birlikte


S O R U

D ‹ K K A T

SIRA S ‹ZDE

DÜfiÜNEL ‹M

SIRA S ‹ZDE

S O R U

DÜfiÜNEL ‹M

D ‹ K K A T




K ‹ T A P



3

Ön Bilgilenme Girifl Hizmet Al›mSüreci Ç›k›fl De¤erlendirme Tekrar Gelme

ya da Gelmeme

fiekil 2.3

Bir günlük SPA’daHizmet Al›mZinciri

Masajlar

Cilt Bak›m›

Fitness

Al›flverifl

BeslenmeIslakAlanlar

Saunalar

Masajlar

YaflamKoçlu¤u

HizmetAl›m

Süreci

fiekil 2.4

Bir günlük SPA’daHizmet Al›mSürecindeki HizmetÇeflitleri

konaklama içermemektedir. Günlük-SPAlar güzellik konusuna yo¤unlaflmakta vebütün vücut pilingi, vücut masaj›, sauna, manikür, pedikür, yüz bak›m›, makyaj da-n›flmanl›¤› yapmaktad›rlar. Almanya’daki birçok günlük SPA, gün geçtikçe artanbir da¤›l›mla medikal SPA’ya yönelmektedir. Bunlar, sa¤l›k personeli çal›flt›rmakta,checkuplar ve sa¤l›k uygulamalar› sunmaktad›rlar. Gelecekte daha fazla medikalgünlük SPA’n›n olmas› beklenebilir. Bu durumda, olas› bir medical günlük SPA’da,k›r›fl›klara karfl› i¤ne, difl bak›m›, lazer uygulamalar› yan›nda akupunktur ve bes-lenme dan›flmanl›¤› tamamlayabilir.

Destinasyon SPA Destinasyon SPA’n›n iyi anlafl›lmas› aç›s›ndan günlük SPA ile karfl›laflt›rmakta yararvard›r. Bir günlük SPA gevfleme, banyolar, sauna ve kozmetik hizmetlerinin günü-birlik sunuldu¤u bir mekân olurken Destinasyon SPA’da bu hizmetlerin yan›ndaayn› binada konaklama söz konusudur ve afla¤›daki flekilde tan›mlan›r:

“Destinasyon SPA, (flifal›) su yard›m›yla ve kalifiye personel taraf›ndan, bütün-cül olarak beden, ruh ve zihin sa¤l›klar›n› sürdürülebilir bir flekilde art›rabilmekiçin uygulamalar›n sunuldu¤u otel(ler)i bar›nd›ran bir yerleflkedir” (Illing, 2009:29). Rulle SPA destinasyonunun tan›m›n› yaparken bunu kür destinasyonuyla kar-fl›laflt›rmakta ve SPA misafirinin bir kür hastas›na göre daha az süre konaklad›¤›n›ve tesis içinde daha çok zaman geçirdi¤ini vurgulamaktad›r (Rulle, 2008: 43).

SPA-Destinasyonu tan›mlan›rken SPA-otel ve otel-SPA kavramlar›n›n farkl› alg›-lanmas› gerekmektedir:

• SPA-otel tan›m›nda SPA, otelin temel ürünü olarak anlafl›l›rken,• Otel-SPA’da böyle bir temel anlam öne ç›kmamaktad›r.Yukar›da verilen tan›mlarda bir ay›r›ma gidilse de günlük SPA ve SPA destinas-

yonu, kesin s›n›rlarla ayr›labilecek iki farkl› ürün olmay›p birbirine geçifllerin oldu-¤u ve bir ürünün farkl› parçalar› olarak karfl›m›za ç›kmaktad›rlar. Özellikle flehirdestinasyonlar›nda bu örtüflme daha belirginleflmektedir.

Medikal SPA Bir medikal SPA bir sa¤l›k klini¤i ile bir günlük SPA’n›n birleflimidir ve bir doktorgözetiminde çal›fl›r. Öncelikle t›bbi uygulamalar›n a¤›rl›kl› olarak sunuldu¤u SPA’larkastedilmektedir. Medikal SPA, öncelikli amac› hastal›klar› azaltma ve iyilefltirmeolan sa¤l›k, kendini iyi hissetme ve vücut flekillendirmenin sunuldu¤u, tamam› t›b-bi gözetim alt›nda sa¤l›kl› olmay› ve yaflam kalitesini yükseltmeyi kendine görevsayan ürün ve hizmetlerin sunuldu¤u mekânlard›r. Modern bir klinik alt yap›s› ya-n›nda lüks kategorideki bir otel konforunu da misafir müflterilerine sunarlar. Statüolarak hastane/klinik ve muayehane/ameliyathane aras›nda bir geçifl özelli¤i gös-terirler. Müflterinin memnuniyeti noktas›ndan hareket edilir, bireysel ihtiyaçlar›ciddiye al›n›r. Medikal SPA sa¤l›k ve güzelli¤i birlefltiren ve SPA pazar›n›n olduk-ça yeni ve h›zl› geliflen bir konseptidir. Medical SPA ya da mediSPA’lar, durumagöre doktor ve hemflirelerin de bulundu¤u bir klinik ortam›na sahip olup lazermerkezi ve bir k›sm› hastane altyap›s›na sahip olabilir. Medikal SPA’larda estetis-yenler, masörler ve beslenme uzmanlar› bulunabilir (Illing, 2009: 29-34). Medi-kalSPA’larda akupunktur, plastik cerrahi yan›nda cilt bak›m hizmetleri ya da difl te-davisi, botoks, saç ektirme vb. hizmetler sunulabilir. Baz› medikal SPA’lar bu hiz-metlerden sadece biri ya da bir kaç›na yo¤unlafl›rken baz› medikal SPA’lar ise da-ha genifl bir hizmet yelpazesine sahip olabilirler.


Richmond Nua Wellness-SPAkendisini Türkiye’nin ilk vetek “Destinasyon SPA”s›olarak adland›rmaktad›r(http://www.richmondnua.com/content.php?p=nua_hakkinda#).

Bu SPA’lar a¤›rl›kl› olarak ambulans (ayakta sa¤l›k hizmeti) t›bbi uygulamalarayo¤unlaflm›flt›r. Medikal SPA’lar›n bulundu¤u destinasyonlar önemli flehir turizmmerkezleri, Berlin, Münih ve ‹stanbul gibi yerler olabilece¤i gibi, geleneksel do¤aturizm destinasyonlar› olan Almanya’da Kara Ormanlar bölgesi gibi do¤al cazibe-ye sahip mekânlar da tercih edilebilmektedir. Ulafl›labilirlik faktörü burada çokönemli bir etkendir.

Termal SPA Ç›k›fl yerinde do¤al olarak s›cakl›¤› 20 dereceden fazla olan sulara termal ya da ter-mal kaynak ad› verilir. Alman Kapl›calar Derne¤i’nin tan›m›na göre; boru suyu ›s›-t›larak sunulsa dahi termal su olarak kabul edilmemektedir. Orta Avrupa ülkelerin-deki tan›ma göre; termal suyun kullan›ld›¤› “termal bir havuz (SPA)” ve spor, e¤-lence, aile sa¤l›¤› ve bunlar›n yan›nda kürü kapsamaktad›r (Illing, 2009: 39-40).Termal SPA’lar Therme Erding örne¤inde oldu¤u gibi büyük çapl› bofl zaman ifllet-melerinin ürün çeflitlendirmesine giderken genifl ›slak alanlar yan›nda daha farkl›bir müflteri kitlesine hitap etmek için SPA bölümlerini de oluflturdu¤u görülmekte-dir. Bu tarz iflletme yöntemlerini tesis içindeki alanlar›n kullan›m›nda da görmekmümkündür. SPA bölümü kullan›c›lar› için de ço¤unlukla bir yafl s›n›r› getirilmek-tedir. Islak alanlarda e¤lence boyutu öne ç›karken SPA bölümünde ise dinlenme,gevfleme ve fl›mart›lma ögeleri öne ç›kmaktad›r.

Mineral SPA Genel olarak s›cak sulara, termal sular ve so¤uk sulara da mineral sular denir. Mi-neral SPA’dan mineralli suyun kullan›ld›¤› SPA anlafl›lmaktad›r. Su, terapi uygula-malar›nda kullan›lma imkân›n› belirtmektedir (Illing, 2009: 29). Türkiye’deki ta-n›mlara bak›ld›¤›nda:

Do¤al mineralli su: “Yerkabug_unun farkl› derinliklerinde, uygun jeolojik flart-larda do¤al olarak oluflan bir veya daha fazla kaynaktan yeryüzüne kendili¤indenç›kan ya da ç›kart›lan, mineral içeri¤i ve di¤er bileflenleri ile tan›mlanan; tedavi,flifa amaçlar›yla da kullan›lan içmece suyu, flifal› su ve benzeri adlarla an›lan so¤ukve s›cak do¤al sular›”[...] ifade eder (http://www.enerji.gov.tr/mevzuat/5686/Jeo-termal Kaynaklar ve Dogal Mineralli Sular Kanunu Uygulama Yonetmeligi.pdf).

Mineralli Sular: “Do¤al veya sondaj yoluyla yeryüzüne ç›kar›lan, litresinde en az1 gram çözünmüfl mineral içeren, bakteriyolojik ve kimyasal kirlenmeye u¤rama-m›fl olan, fizyolojik ve tedavi edici etkinli¤i bilimsel olarak kan›tlanm›fl sular›” [...]ifade eder (http://www.saglik.gov.tr/TR/belge/1-520/kaplicalar-yonetmeligi.html).Enerji Bakanl›¤›n›n tan›m›nda “so¤uk ve s›cak sular” fleklinde ifade edilirken Sa¤-l›k Bakanl›¤›n›n tan›m›nda ise su ›s›s›na vurgu yap›lmam›fl fakat “litresinde en az 1gram çözünmüfl mineral içeren [...] sular” fleklinde ifade edilmefltir. Burada kurum-lar aras›nda tan›m farkl›l›klar› yaflanmaktad›r.

Resort SPA Deutscher Wellness Verband’a (DWV - Alman Wellness Derne¤i) göre SPA oteli veResort SPA, ABD kökenli olup bir otelin çevresinde kozmetik ve Wellness uygula-malar› yan›nda, bir k›s›m Avrupa ç›k›fll› terapi yöntemlerini de sunan tesislerdir.ABD’de Almanya’dakine benzer bir kür ve banyo sistemi yoktur. Birkaç y›l önceSPA kavram› Almanya’ya girerek Amerikan patentli kavramlar olan günlük SPA veResort SPA’n›n yayg›nlaflmas›na yol açm›flt›r. Bunlar ço¤unlukla flehirlerde bulu-nan, vücut bak›m› ve sa¤l›k için düzenlenmifl, günübirlik ya da konaklama imkân›


Therme Erding, Münih’earabayla 30 dakikal›k birmesafede bulunmakta veayn› çat› alt›nda Galaxy (sukayd›raklar› gezegeni), VitalOase (zindelik vahas›),Thermen Paradies (termalcenneti), Royal Day SPA,Sauna Paradies (saunacenneti) fleklinde birçokhizmeti vermektedir(http://www.therme-erding.de/).

da içeren hizmetler sunan mekânlard›r. Benzer bir kullan›m da Do¤u Asya bölge-sinde ayn› alandaki tesisler için de vard›r (http://www.wellnessverband.de/infodi-enste/lexikon/s/spa.php, 20.11.2011). Resort SPA bir tatil yerleflkesinde bulunanbir tesis olmakla birlikte beden, ruh ve zihin için yap›lan uygulamalar› içeren; golf,tenis, ata binme, kayak kayma ve su sporlar› gibi di¤er tatil faaliyetlerini tamamla-y›c› bir üründür (O’Fallon ve Rutherford, 2011: 44).

H›zl› ve dinamik bir süreç olan modern insan yaflam› yukar›da görüldü¤ü gibibirçok yeni SPA çeflidini ortaya ç›kartm›flt›r. Bunlar›n d›fl›nda ‹ngilizcede olup birk›sm› daha Türkiye’ye henüz girmemifl baz› SPA türleri de mevcuttur: AdventureSPA, Casino SPA, Urban SPA, CosMediSPA, Coporate SPA, Cultural SPA, DentalSPA, Eco SPA, Family SPA, Holistic SPA, Hospital SPA, Airport SPA, Inn SPA, Ma-ternity SPA, Mobile SPA, Residental SPA, Retreat SPA, Seaside SPA, WeightlossSPA, Yoga SPA, Wellness SPA vb. (Erfurt-Cooper ve Cooper, 2009: 35-39). Bu SPAçeflitleri ‹ngilizcedeki flekilleriyle buraya al›nm›fllard›r.

Sizce birçok SPA çeflidinin ortaya ç›kmas›ndaki temel neden nedir?

TERMAL VE SPA H‹ZMETLER‹N‹N GEL‹fiMES‹N‹N ARKASINDAK‹ NEDENLER Artan bofl zaman, esnek çal›flma saatleri ve sosyal devletin kendisini sa¤l›k sektö-ründen ve hizmetlerinden çekmesi sonucunda bireylerin hem tatile hem de sa¤l›-¤a bak›fllar›ndan baz› de¤ifliklikler meydana gelmifltir. Bofl zamanda sa¤l›¤› art›r›c›faaliyetler art›fl göstermifltir. Bu art›fl› bir flans gibi gören turizm ve özellikle konak-lama tesisleri yeni hedef kitlelerini çekmek için çal›flmalar bafllatm›fllard›r. Bu ilk-lere yüzme havuzlar›, oteller ve kür merkezleri girmifltir.

“Tipik” ve ekonomik olarak en enteresan SPA müflterileri, sa¤l›kl› bir tüketimbilincine sahip olanlard›r. Bunlar sigortalar›n masraflar› karfl›layaca¤› bir sa¤l›k tu-rizm faaliyetine kat›lacak kadar hasta olmayan fakat ifl ve özel hayat›n yapm›fl ol-du¤u bask› sonucunda sa¤l›klar›n› korumak için, sa¤l›k hizmetlerini tüketmeyi dü-flünen ve bunun için para harcamaya haz›r olan kitlelerdir. Bunlar 30-40 yafllar›aras›ndaki özellikle kad›nlar, 50 yafl›n üzerindeki kad›n ve erkeklerdir. Bunlar yük-sek gelir grubundan gelmektedir - ayl›k ortalama gelirleri 2000 avronun üzerinde-dir. Ço¤unlukla lise veya yüksek okul mezunudurlar. 60 yafl›n üzerindeki ve kürtecrübesi olan kad›nlar da SPA turistlerinin büyük bir kesimini oluflturmaktad›r.

SPA’ya artan ilgi çekici di¤er nedenler aras›nda, bireylerin sa¤l›k anlay›fllar›nda-ki, t›p ve alternatif t›bba bak›fllar›ndaki de¤iflme vard›r. Ayr›ca sa¤l›k politikas›nda-ki de¤iflmeler yan›nda, sa¤l›k sigortalar›n›n tasarruf tedbir uygulamalar› da s›rala-nabilir.

Müflterinin bireysel ve somut motivasyonu SPA talebinde önemli rol oynayanfaktörlerdendir. Di¤er faktörler ise flunlard›r:

• S›cak ve masaj yapan elin vermifl oldu¤u haza paralel olarak, birinin ilgilen-mesi ve biri taraf›ndan fl›mart›lma en genifl çaptad›r.

• Sessizlik ve sakinlik yan›nda strese karfl›, gevfleme ürünlerine duyulan ihti-yac›n yan› s›ra tükenmifllik sendromu (burn-out) karfl›n t›bbi müdahalelereolan talebi de art›rmaktad›r.

• Vücudu flekillendirmeye olan ilgi, güzel ve genç olma iste¤i olarak ortayaç›kmakta ve bütüncül kozmetik tüketimi ya da güzellik ameliyatlar› olaraktalep görmektedir.


Baz› konaklama tesisadlar›nda “Resort& SPA”,“SPA Resort” gibi eklerle dekarfl›laflabilir.

S O R U

D ‹ K K A T

SIRA S ‹ZDE

DÜfiÜNEL ‹M

SIRA S ‹ZDE

S O R U

DÜfiÜNEL ‹M

D ‹ K K A T




K ‹ T A P



4

• Özellikle yönetici kademelerinde ve +60 kufla¤›nda bulunanlar için ifl veözel hayatta daha baflar›l› olma iste¤i oldukça artmakta ve seminer, yaflamkoçlu¤u ve dan›flmanl›¤› gibi, bilginin ve yeterlili¤in sunuldu¤u alanlara ilgive talep artmaktad›r.

• “Anlam” motivasyon olarak inançla ilgili ihtiyaçlara, yani bireyin yaflam›nda-ki anlamla ilgili sorulara cevap aramas›n› beraberinde getirmektedir. Buradatatmin olma, bilincin gelifltirilmesi ve derinlefltirilmesine yard›mc› olan hiz-metlerle karfl›lanmaya çal›fl›lmaktad›r.

• Bireyin korkulardan ar›nm›fl flekilde kendi bedenine kendisi karar vererekve güven içinde yaflamas›na yo¤unlaflmas›d›r. Bu t›p odakl› motivasyon içindiyagnoz, profesyonel dan›flmanl›k ve t›bbi dan›flmanl›k gerekmektedir(Nahrstedt, 2008: 57).

Güncel hayatta farkl› ölçülerde bir araya gelen yukar›da say›lan faktörler toplu-mun geçirdi¤i de¤iflimlerin bir yans›mas› olarak kabul edilmektedir. Birden fazlaisim alt›nda karfl›m›za ç›kan özellikle SPA’lar hem önemli bir ekonomik hacimeulaflmaktad›r hem de günümüz insan›n›n bofl zaman faaliyeti ve turizm çeflidi ola-rak geliflmesine devam etmektedir. Görünen flu ki, insanlar›n ifl ve özel yaflamla-r›ndaki de¤iflimler termal ve SPA hizmetlerinin kapsam›nda da yenilikleri berabe-rinde getirecektir.



Termal ve SPA kavramlar›n› aç›klamak.

“Thermae” - termaller kavram› - halka aç›k büyükhavuzlar/hamamlar M.S. 1. yüzy›lda Yunancathermos yani s›cak anlam›na gelmekteydi ve da-ha eski ifade olan balneum sözcü¤ünün yerinialm›flt›r. Termal, su ç›kt›¤› yerdeki yer alt› sula-r›ndan daha yüksek ›s› derecesine sahip ve 20santigrat derece s›cakl›ktan fazla olan sudur. Ter-mal ayn› zamanda k›saca bir “termal tesisi” deifade edebilir.SPA köken olarak Latince “sanusperaquam” söz-cüklerinin bafl harflerinden oluflmakta ve “suylagelen sa¤l›k” anlam›na gelmektedir. Tesis olarakise SPA’dan, bireylerin beden, ruh ve zihin sa¤-l›klar›n› bütüncül olarak sürdürülebilir bir flekil-de art›rabilmek amac›yla kalifiye personel tara-f›ndan (flifal›) su yard›m›yla sunulan uygulamala-r›n gerçeklefltirilebilmesi için özel haz›rlanm›flmekân anlafl›lmaktad›r.

SPA çeflitlerini s›ralamak.

Belli bafll› SPA çeflitleri kulüp SPA, kruvaziyerSPA, günlük SPA (day SPA), destinasyon SPA,medikal SPA, termal SPA, mineral SPA ve resortSPA.

Bir günlük SPA hizmet al›m süreci hakk›nda bil-

gi vermek.

Bir günlük SPA hizmet al›m sürecindeki hizmet-ler; masajlar, cilt bak›m›, fitness, al›flverifl, beslen-me, ›slak alanlar, saunalar, masajlar, yaflam koç-lu¤undan oluflmaktad›r.

SPA’n›n gelifliminin arkas›ndaki nedenleri

aç›klamak.

Artan bofl zaman, esnek çal›flma saatleri ve sos-yal devletin kendisini sa¤l›k sektöründen ve hiz-metlerinden çekmeye bafllamas› bireye hem ge-nifl bir hareket alan› sunmakta hem de yaflam›y-la ilgili daha fazla sorumluluk yüklemektedir. Buba¤lamda birey, yaflamdan daha fazla haz alaraksa¤l›kl› yaflamay› istemekte ve gerekti¤inde bu-nun için para harcamamaktad›r. Ayr›ca tur ope-ratörleri, konaklama tesisleri ve destinasyon gibiturizm sektöründeki birçok aktör, bu ihtiyaç vearzu yelpazesini bir turizm ürününe dönüfltüre-rek yeni bir pazar oluflturmufl ve bu geliflmelerihem desteklemekte hem de yönlendirmektedir.

Özet

1NA M A Ç

2NA M A Ç

3NA M A Ç

4NA M A Ç


1. Afla¤›dakilerden hangisi bu bölümde bahsedilen sa¤-l›¤› korumak için at›lan ad›mlardan de¤ildir?

a. Sa¤l›kl› beslenmeb. Sa¤l›kl› uyumac. Meditasyon d. Termal ve SPA’ya gitme e. Kan inceltici kullanma

2. Hangi branfllar›n etkisi alt›nda termal ve SPA “hastal›kile iliflkili sa¤l›k” kavram›ndan uzaklaflmaya bafllam›flt›r?

a. T›p ve ekonomib. Turizm ve bofl zamanc. Fizyoloji ve fizyoterapid. Balneoloji ve klimatoloji e. Astroloji ve klimatoloji

3. Termal ve SPA hizmetleri sa¤l›k turizminin hangibölümü alt›nda sunulmaktad›r?

a. T›p turizmib. Kür turizmic. Günübirlik gezi turizmid. Koruyucu sa¤l›k turizmi e. Rehabilitasyon turizmi

4. Afla¤›dakilerden hangisi Hastal›k/Wellness Sürecin-de nötr noktan›n anlam›d›r?

a. Hastal›k bafllang›c›b. Sa¤l›k bafllang›c›c. Hastal›¤›n bitifli sa¤l›¤›n bafllang›c›d. Rahats›zl›k belirtisie. Hastal›k ya da wellness belirtisi yok

5. Afla¤›daki kavramlardan hangisi Kapl›ca kavram› ileanlamdafl olarak kullan›lmaktad›r?

a. Kürb. Wellnessc. Balneolojid. Kimatolojie. Termal ve SPA

6. Afla¤›dakilerden hangisi Ziegler’in “Sa¤l›k Turizmive Alt Dallar›” ele al›nan hedef kitlesidir?

a. Sa¤l›kl›b. E¤itim düzeyi yüksekc. Bak›ml›d. Gelir düzeyi yüksek e. Seyahat etme oran› yüksek

7. Termalden bahsedebilmek için temel flart nedir? a. Kür merkezib. Rehberc. Konaklama tesisid. Termal kaynak e. Tesis binas›

8. Almanya’da Bad ve Thermal aras›ndaki anlam vekullan›m fark› nedir?

a. ‹kisinin de kür merkezi olmas› b. Klimatoloji içerisinde olmalar›c. Bad yerleflke termal ise tesisd. Rehabilitasyon merkezleri olmalar› e. Senatoryumun bir parças› olmalar›

9. SPA 17. yüzy›lda hangi ülkedeki termal kaynaklar›ifade etmek için kullan›lmaktayd›?

a. Almanyab. Avusturyac. Büyük Britanyad. ‹talyae. Hollanda

10. Afla¤›daki sulardan hangisi balneolojik sulardande¤ildir?

a. Karbondioksitli sularb. Kükürtlü sularc. ‹yotlu sulard. Florlü sulare. Aromal› sular



Spa Partisi: Davetiye ve Planlar

Her kad›n ara s›ra fl›mart›lmay› hak eder ve bir spa par-tisi vermenin amac› da budur: siz ve arkadafllar›n›z bir-likte dinlenirsiniz, hoflsohbetin tad›n› ç›kar›rs›n›z, ilginçdedikodular yapars›n›z ve cilt, t›rnak ve saçlar›n›za özengösterirsiniz. Bunu yapabilece¤iniz çeflitli yollar vard›rve bu parti deneyiminizi ›fl›k y›l› ötelere götürür.‹lk olarak partinizi dikkatlice planlamal›s›n›z ve ilk so-runuz “nerede?” olmal›d›r. Pek çok günlük spa en azbelirli konuk say›s›n› belirtti¤iniz ve önceden yer ay›rt-t›¤›n›z sürece size bir spa partisi vermekten mutlu ola-cakt›r. Kimin pedikür istedi¤ini, kimin çamur banyosu-na ihtiyac› oldu¤unu ve kimin masaj isteyece¤ini bilme-leri gerekir, böylece kaç tane spa uzman›n›n haz›r bu-lunmas› gerekti¤ini bilirler. Bu tür bir spa partisi düzen-lemesi en zor olan›d›r, çünkü muhtemelen davetiyegöndermek zorunda kalacaks›n›z, tercih edilen spa te-davilerini detayland›racaks›n›z ve spa gününden önceplanlar yapmak zorunda kalacaks›n›z. Ayr›ca en paha-l›s› olacakt›r, çünkü herkesin bak›m›n› karfl›layacaks›-n›z. E¤er herkes kendisi öderse bu gerçek bir parti ol-maz, de¤il mi?Ba¤›ms›z olarak zengin olmayanlar için daha gerçekçibir seçenek spa partinizi evde yapman›zd›r. Bu seçene-¤in tad›n› ç›karacak çeflitli alt seçenekler vard›r ve özel-likle daha genifl spa partilerinde uygulan›r. Derhal teda-vi için flahsi spa uzmanlar› tutabilir ya da size gelecekbir gezici spa kiralayabilirsiniz. Gezici spa servisleri pekçok yerde mevcuttur ve aromaterapi mumlar›ndan spabezlerine kadar her fleyi sunarlar. ‹sterseniz kendi otur-ma odan›zda masaj ya da banyonuzda vücut bak›m›yapt›rabilirsiniz. Konfor aç›s›ndan nas›l? Gezici bir spabulman›z zor olabilir, o yüzden çevrenize sorun ve sa-r› sayfalar› araflt›r›n. Gezici spa ya da spa uzmanlar›n-dan yararlanmaya karar verdiyseniz en az üç hafta ön-ceden yer ay›rtmay› ihmal etmeyin. Partiden birkaç günönce geleceklerini do¤rulay›n.En temel ve en ucuz spa partisi siz ve konuklar›n›z›nher fleyi kendiniz yapt›¤›n›z partidir. Elbette mum, mü-zik, ev kokular›, ticari spa setleri, havlu ve aktivite prog-ram›n› siz yapacaks›n›z. Bu di¤er spa partilerinden dahaklasik bir partidir. Siz ve arkadafllar›n›z bak›m al›flverifliyapabilirsiniz; siz birine yüz bak›m› yaparken di¤eri si-zin için daha sonra pedikür yapabilir. Kabul edilmelidirki, bu her fleyi sizin için profesyonellerin yapmas› kadarkonforlu bir yöntem de¤ildir, fakat yine de harika vakit

geçirebilirsiniz ve paradan tasarruf sa¤layabilirsiniz.Partinizin temel fleklini planlad›¤›n›zda s›ra spa partisidavetiyelerinizi göndermeye gelecektir. Bunun seyrekbir olay oldu¤unu ve bir daha tekrar edilmesinin pekmuhtemel olmad›¤›n› göz önünde bulundurursak, da-vetiyeleriniz de özel olmal›d›r. Mesele ne kadar abart›l›olmas›n› istedi¤inizdir. özel bas›lm›fl kabartmal›, güzelel yaz›s›yla yaz›lm›fl ya da tamamen sizin yarat›c›l›¤›n›-za kalm›fl e¤lenceli davetiyeler kullanabilirsiniz. Sadebir elektronik posta yeterli olmayacakt›r. Baz› flirketleristerseniz kullanabilece¤iniz haz›r bas›lm›fl davetiyeleryapmaktad›rlar, fakat kifliselli¤i yetersiz olacakt›r. Bilgi-sayar tebrik kart› programlar›n›n gelmesiyle birlikte da-vetiyeniz için her yolu deneyebilirsiniz. Ka¤›t da özelolmal›d›r ve baz› bilgeler çim yapraklar ya da rafya gi-bi göz al›c› fleyler eklemenizi önerirler. E¤er bu siziniçin çok afl›r›ysa süslü harflerle parflömen ya da tirfle ka-¤›d›na yazmay› deneyebilirsiniz.Neyi seçerseniz seçin, her spa partisinde gerekli olanbelli fleyler vard›r. E¤er parti özellikle bir spa merkezin-de verilecekse cevap k›sm›na yer verilmelidir, o zamankonuklar›n listesi ve almak istedikleri bak›m›n bir liste-sini yapmal›s›n›z ve böylece her fleyi önceden haz›rla-yabilirsiniz. Spa merkezindeki bir parti için davetiyelerien az bir önceden yollamal›s›n›z, böylece her fleyi 2 -3hafta önceden planlayabilirsiniz. Gezici bir spa ya daprofesyonel bir uzman ça¤›rd›¤›n›zda da ayn›s› geçerli-dir. Tamamen evde yap›lacak bir parti için uzun bir za-man ay›rmak o kadar gerekli de¤ildir, fakat bu daveti-yeler en az iki hafta önceden gönderilmelidir, böylecepartiye haz›rlanmak için bolca zaman›n›z olacakt›r.

Kaynak: Çi¤dem Engin, Anlayana.com,(http://www.esteSPA.com/haberler/spa_partisi.asp,09.04.2012).

Yaflam›n ‹çinden

”

“

Kendimizi S›nayal›m Yan›t Anahtar›


fiu SPA dedikleri

Y›llard›r yazd›k, çizdik, hep spa merkezlerinden bah-settik. Sadece biz de¤il, bütün gazetelerin, dergileringüzellik, sa¤l›k bölümünde ifllenen bafll›ca konulardanbirisi “spa” ve “spa bak›mlar›” oldu. Peki, gerçekten spanedir, ne de¤ildir? Bunu iflin uzmanlar›na sorduk, tarih-çesinden, çeflitlerine spa hakk›nda bilmek istedi¤inizher fleyi derledik.Son y›llar›n trendi

Spa merkezlerinde olmak, buralarda çeflitli bak›mlaryapt›rarak vakit geçirmek çok moda. Ço¤umuz gidiyo-ruz da peki spa nedir gerçekten de biliyor muyuz? Busorunun yan›t›n› do¤al terapiler uzman› ‹pek Çalde-mir’e sorduk. Do¤al terapiler konusunda ‹ngiltere’ninönde gelen okullar›nda e¤itim gören ve aromaterapi-den, lenf drenaj masaj›na, s›cak tafl terapisinden Hintbafl masaj›na pek çok konuda diploma ve sertifikayasahip olan Çaldemir, spalarla ilgili tüm sorular›m›z›yan›tlad›.Eski Y›llarda SPA

Y›llar boyu, do¤al kaynak sular› pek çok hastal›¤› iyi-lefltirmek için, dahili ve harici olarak kullan›ld›. Eskiça¤larda da flifal› sular mistik yönden büyük anlamlartafl›yor, bu sularla, iyileflme ve rehabilitasyon merkez-lerinde, doktor denetiminde hidroterapi yap›l›yordu.Bu ortamlar sadece tedavi aç›fl›ndan de¤il ayn› za-manda sosyal birliktelik ve e¤lenme aç›s›ndan daönem tafl›yordu.M›s›r, Asur ve Mezopotamya medeniyetlerinde kaynaksular›n›n iyilefltirici özelli¤inin spiritüel yani do¤a üstübir güç oldu¤una inan›l›rd›. Japon, Çin, Yunan ve Romamedeniyetlerinde de s›cak su yorgunluk gidermek, ya-ralar›n daha h›zl› iyileflmesi ve enerji kayb›n›n gideril-mesi için kullan›l›yordu.Sularla tedavide, fiziksel ve zihinsel iliflkinin varl›¤›n›kabul eden ilk medeniyet olan Eski Yunanl›lar, kaynaksular›n›n çevresine suyla iyileflme ve yenilenme merkez-leri kurdular. Romal›larsa banyo kültürünü gelifltirerektedaviden çok bunu bir yaflam tarz›na dönüfltürdüler.

Kaynak: Formsante, http://www.esteSPA.com/haber-ler/formsante_spa_dedikleri.asp, 09.04.2012.

1. e Yan›t›n›z yanl›fl ise “Girifl” konusunu yenidengözden geçiriniz.

2. b Yan›t›n›z yanl›fl ise “Girifl” konusunu yenidengözden geçiriniz.

3. d Yan›t›n›z yanl›fl ise “Termal ve SPA Kavramlar›”konusunu yeniden gözden geçiriniz.

4. e Yan›t›n›z yanl›fl ise “Termal ve SPA Kavramlar›”konusunu yeniden gözden geçiriniz.

5. e Yan›t›n›z yanl›fl ise “Termal ve SPA Kavramlar›”konusunu yeniden gözden geçiriniz.

6. a Yan›t›n›z yanl›fl ise “Termal ve SPA Kavramlar›”konusunu yeniden gözden geçiriniz.

7. d Yan›t›n›z yanl›fl ise “Termal” konusunu yenidengözden geçiriniz.

8. c Yan›t›n›z yanl›fl ise “Termal” konusunu yenidengözden geçiriniz.

9. c Yan›t›n›z yanl›fl ise “SPA” konusunu yenidengözden geçiriniz.

10. e Yan›t›n›z yanl›fl ise “Termalizm” konusunuyeniden gözden geçiriniz.

Okuma Parças›


S›ra Sizde 1

‹talya’daki “terme”ler termal hizmetlerin yan›nda ko-naklama, gastronomi, al›flverifl, sa¤l›k hizmetlerinisunmaktad›r.

S›ra Sizde 2

II. Dünya Savafl›’na kadar Almanca kür ile ‹ngilizce Spaayn› hizmetleri içermekteydi ve paralel bir geliflme sözkonusuydu.

S›ra Sizde 3

Bireylerin artan günlük ve haftal›k bofl zaman süre-lerinde sa¤l›klar› için bir fleyler yapmak istemesi vebunun için harcama yapmaya haz›r olmas› özelliklebüyük flehirlerde günlük SPA’lar›n geliflmesini olum-lu etkilemektedir.

S›ra Sizde 4

Modern insan yaflam›n›n h›zl› ve dinamik bir süreçolmas›d›r.

Erfurt-Cooper, Patricia ve Cooper, Malcolm (2009). He-

alth and Wellness Tourism. Spas and Hot

Springs. Bristol, Buffalo, Toronto: Channel ViewPublic.

Ergüven, Ahmet Tar›k ve Ergüven, Mehmet Han (2012).Ad›m Ad›m Wellness. An› Yafla, Haz Al, Esen

Kal. ‹stanbul: Epsilon.Ergüven, Mehmet Han (2009). Bir Turizm Ürünü Olarak

“Spa”: Geçmiflten Gelece¤e Geliflim Süreci (Yönetimve Ekonomi Bilimleri Konferans›), (Ed.: Coflkun CanAktan), 24.-25. Eylül 2009, ‹zmir, Cilt 3, s. 287-296.

Illing, Kai-Torsten (2009). Gesundheitstourismus und

SPA-Management. Oldenbourg: Wissenschaftsver-lag GmgH.

Karagülle, M. Zeki (2007). “SPA ve Termal KaynaklarHakk›nda,” Türkiye’nin SPA’lar› ve Termal Kay-

naklar›, SPAs& Hot Springs of Turkey, SuzanneSwan. ‹stanbul: Boyut, s. 6-7.

Kafll›, Mehmet (2006). “Yerli Turistlerin Kapl›ca Merkez-lerini Ziyaret Nedenleri ve Beklentileri Üzerine Gö-nen’de bir Araflt›rma”. II. Bal›kesir Ulusal TurizmKongresi, T.C. Bal›kesir Üniversitesi Turizm ‹flletme-cili¤i Yüksekokulu, Bal›kesir Belediyesi, 20-22 Ni-san 2006, s. 265-279.

Kaymakç›o¤lu, Fatih ve Çirkin, Tamer. (2012). Jeoter-mal Enerjinin De¤erlendirilmesi ve Elektrik Üretimih t t p : / / w w w . e m o . o r g . t r / e k -ler/2b127307a606eff_ek.pdf.

Nahrstedt, Wolfgang (2009). Von Medical Wellness zuCultural Wellness. Wellnessbildung als neue Hera-usforderung für Freizeitwirtschaft, Tourismuspolitikund Gesundheitswissenschaft: Zur Optimierung derLebensqualität diesseits und jenseits der Märkte”,Handbuch Gesundheitstourismus. Grundlagen

in Freizeit, Gesundheit und Tourismus, s. 19-48.Nahrstedt, Wolfgang (2008). Wellnessbildung. Ge-

sundheitssteigerung in der Wohlfühlgesells-

chaft. Berlin: Erich Schmidt Verlag.O’Fallon, Michael J. ve Rutherford, Denney G. (2011).

Hotel Management and Operations. Hoboken,New Jersey: John Wiley&Sons, Inc.

Rulle, Monika (2008). Der Gesundheitstourismus in

Europa - Entwicklungstendenzen und Diversi-

fikationsstrategien, 2. Auflage. München: ProfilVerlag.

S›ra Sizde Yan›t Anahtar› Yararlan›lan Kaynaklar


Scheftschick, Axel (2005). “Wellnesslernen: Anforde-rungen an eine Freizeitdidaktik in der Gesundheits-bildung unter dem Aspekt der Nachhaltigkeit”,Sprektrum Freizeit: Forum für Wissenschaft

und Politik, Halbjahresschrift, Heft 27, s. 116-129.Schoereder, Günter, Schoereder (2002). Lexikon der

Tourismuswirtschaft, 4. Überarbeitete und erwe-iterte Auflage. Hamburg: TourCon Hannelore Nie-decken GmbH.

fiimflek, Mehmet (2003). fiifal› Sulara Yolculuk. Kap-

l›calar- ‹çmeler, Geniflletilmifl 2. Bask›. ‹stanbul:‹nk›lap Yay›n Sanayi ve Tic. A.fi.

Ziegler, Sandra (2011). Qualitätsmanagement im

Wellness- und Gesundheitstourismus. Das Gut

Gesundheit im Wandel der Zeit. Hanburg: Diplo-mica Verlag.

Tourismusverband E.V. (2001). “Von der Wohlstands

- zur Wohlfühlgesellschaft - Grundlagen und

Chacen für Wellnessangebote im Deutschland-

tourismus”. Deutscher Tourismustag vom 7. Bis 9.November 2001 im Land Fleesensee. Heft 4. Bonn:Tourismusverband E.V.

http://jeotermal.balikesir.edu.tr/jeotermal6.php, Jeoter-mal Enerjinin Kullan›m fiartlar›.

http://www.jeotermaldernegi.org.tr/ http://wirtschaftslexikon.gabler.de/Definition/destina-

tion.html‹çmeler, Kapl›calarveTermalOteller, http://www.kirse-

hir.web.tr/syf/kaplicalar.htmTermal Sular›n S›n›fland›r›lmas›, http://www.ktbyatiri-

misletmeler.gov.tr/belge/1-43571/termal-sularin-si-niflandirilmasi.html

http://www.wellnessverband.de/infodienste/lexi-kon/s/spa.php, 20.11.2011.

http://www.myswitzerland.com/de/design-spa.htmlhttp://www.enerji.gov.tr/mevzuat/5686/Jeoter-

mal_Kaynaklar_ve_Dogal_Mineralli_Sular_Kanu-nu_Uygulama_Yonetmeligi.pdf

http://www.therme-erding.de/http://www.saglik.gov.tr/TR/belge/1-520/kaplicalar-

yonetmeligi.htmlhttp://web.deu.edu.tr/jenarum/index.php/turkyede-

jeotermalh t t p : / / d i p b t . b u n d e s -

tag.de/dip21/btd/15/059/1505948.pdfhttp://www.richmondnua.com/content.php?p=nu-

a_hakkinda#http://www.mevzuat.adalet.gov.tr/html/27680.htmlhttp://www.yalovatermal.com/Thermen, http://de.wikipedia.org/wiki/Thermenhttp://www.ktbyatirimisletmeler.gov.tr/belge/1-

44101/turkiyede-saglik-ve-termal-turizm.html, Tür-kiye’de Sa¤l›k ve Termal Turizm.

Das WellnessLexikon - der Wellness Hotels,http://www.w-h-d.de/de/wellness-lexikon

http://www.ktbyatirimisletmeler.gov.tr/belge/1-43571/termal-sularin-siniflandirilmasi.htm

Yararlan›lan ‹nternet Adresleri

Bu üniteyi tamamlad›ktan sonra;Avrupa’da termal ve SPA turizminin tarihsel geliflimini aç›klayabilecek, Termal ve SPA turizminin geliflmesinin arkas›ndaki nedenleri s›ralayabilecek,Avrupa’da yer alan belli bafll› termal ve SPA turizmi destinasyonlar› hakk›ndabilgi verebilecek,Türkiye’de termal ve SPA turizminin durumunu aç›klayabileceksiniz.

‹çindekiler

• Avrupa• Türkiye• Turizm

• Sa¤l›k Turizmi• Termal• SPA

Anahtar Kavramlar

Amaçlar›m›z

NNN

N


• G‹R‹fi• TERMAL VE SPA TUR‹ZM‹

KAVRAMLARI• TERMAL VE SPA TUR‹ZM‹N‹N

GEL‹fiMES‹N‹N ARKASINDAK‹NEDENLER

• AVRUPA VE TÜRK‹YE’DE TERMALVE SPA TUR‹ZM‹

Avrupa veTürkiye’de Termalve SPA Turizmi


G‹R‹fiBafllang›çta bir nifl ve alternatif turizm ürünü olarak görülen fakat artan talep do¤-rultusunda temel bir turizm ürün çeflidine dönüflen genelde sa¤l›k ve özelde ter-mal ve SPA turizmi birçok tur operatörü, destinasyon, konaklama ve bofl zaman te-sislerinin sundu¤u bir temel ya da yan ürün olarak karfl›m›za ç›kmaktad›r. Turizm-de sezonu uzatmak, gelirleri art›rmak, istihdam sa¤lamak ve sürdürülebilirlik içinbirçok destinasyon, kendisini sa¤l›k turizmi pazar›nda konumland›rmaya çal›flmak-tad›r. Bunlar aras›nda geleneksel sa¤l›k turizmi destinasyonlar› ve yeni pazara ç›-kan sa¤l›k turizmi destinasyonlar› vard›r. Geleneksel destinasyonlar hem pazarda-ki imajlar›n› yenilemeye gitmekte hem de kendilerini pazara yeni ç›kan destinas-yonlar karfl›s›nda ispat etmek durumunda kalmaktad›r. Türkiye de sa¤l›k turizmi-nin birçok alan›na girerek turizm pastas›ndan ald›¤› pay› art›rmaya çal›flmaktad›r.Termal ve SPA turizmi bunlardan biridir. Termal ve SPA turizmi bu ba¤lamda ye-niden keflfedilen ve ortaya ç›kan bir turizm çeflidi olarak görülmesinin yan›s›ra kat-ma de¤er oran› yüksek olan bir turizm ürün çeflididir.

TERMAL VE SPA TUR‹ZM‹ KAVRAMLARI

Termal ve SPA Turizmi Termal ve SPA turizmi sa¤l›k turizminin bir alt dal›n› oluflturmaktad›r. 22.02.2012tarihinde Google arama motoruna “thermal tourism” sözcükleri verildi¤inde 526.000sonuç ç›kmakta ve ilk s›ralarda Türkiye ile ilgili sonuçlar›n a¤›rl›kta oldu¤u görül-mektedir. Bu, Türkiye’nin son zamanlarda harekete geçirdi¤i termal turizm faali-yetlerini yurtd›fl›na duyurma gayretinin sonuçlar› fleklinde yorumlanabilir. Afla¤›dagörülece¤i üzere uzun bir geçmifle sahip olan termal su kullan›m› günümüzde “ter-mal turizm” ad› alt›nda yayg›n bir kullan›m imkân› sunmaktad›r. Termal turizmKültür ve Turizm Bakanl›¤› taraf›ndan afla¤›daki flekilde yap›lmaktad›r:

“Termomineral su banyosu, içme, inhalasyon, çamur banyosu gibi çeflitli türde-ki yöntemlerin yan›nda iklim kürü, fizik tedavi, rehabilitasyon, egzersiz, psikotera-pi, diyet gibi destek tedavilerinin birlefltirilmesi ile yap›lan kür (tedavi) uygulama-lar› yan› s›ra termal sular›n e¤lence ve rekreasyon amaçl› kullan›m› ile meydanagelen turizm türüdür” (http://www.ktbyatirimisletmeler.gov.tr/belge/1-43566/ge-nel-tanimlar.html). Bu çal›flma için yukar›daki tan›m benimsenmekle birlikte yap›-lan tan›m içerik bak›m›ndan oldukça genifl tutulmufltur. ‹klim kürü, flifal› sularla

Avrupa ve Türkiye’deTermal ve SPA Turizmi

gerçeklefltirilen kürden daha farkl› co¤rafik özellikteki yerlerde yap›labilmektedir.Örnek olarak Almanya’da termal ve mineral kürler yan›nda iklim kür merkezleri devard›r. Bu gibi geliflmifl bir kür gelene¤ine sahip olan ülkelerde (flifal›) su kürü veiklim kürü yerleflkeleri için ayr› ayr› bir belgelendirme ve farkl› kriterler geçerlidir(http://www.die-neue-kur.de/kurorte-heilbaeder-deutschland/heilklimatischer-luftkurort-deutschland.html). Fakat bu farkl› kürlerin ayn› alanda sunulmayaca¤›anlam›na da gelmemektedir.

Termal turizm için bir termal kaynak zorunlu olmakla birlikte Bölüm 2’de gö-rüldü¤ü üzere bir SPA için böyle bir zorunluluk bulunmamaktad›r. Bu ba¤lamdaSPA turizmi için Rulle’den (2008) yola ç›karak flu tan›m gelifltirilmifltir: “Birinciamac› turistlerin egzersizler, masajlar, terapi ve sa¤l›kl› beslenme ile kendilerini be-den, ruh ve zihin bak›m›ndan bütüncül olarak iyi hissetmelerine katk›da bulunmakiçin SPA’lara ve destinasyonlara yap›lan seyahatlerdir (Rulle, 2008, s. 20).

Ziegler sa¤l›k turizmini “hastal›kl› birey” ve “sa¤l›kl› birey” olmak üzere iki temelalt bölüme ay›rmaktad›r (Bkz. Bölüm 2, fiekil 2.1). Giderek önemi artan termal veSPA turizmi “sa¤l›kl› birey”i hedef kitlesi olarak görmektedir. Sa¤l›kl› bireye hitapetmekten yola ç›kan termal ve SPA turizmi destinasyon seviyesinde iç içe giren tu-rizm ürünleri olabilmektedir ve kesin çizgilerle ayr›ma gidilmesi güçtür. Rulle’ye gö-re turizm iflletmecileri aç›s›ndan bir destinasyonun s›n›rlar› kesin olarak çizilirkenturistler için bir destinasyonun s›n›rlar› net de¤ildir. Yani yaflan›lan bir destinasyo-nun s›n›rlar› iflletmeciler taraf›ndan de¤il, daha çok talep kitlesinin alg›lar› taraf›n-dan belirlenmektedir (Rulle, 2008: 43). Bölüm 2’de aç›kland›¤› gibi SPA yeni bir an-lam ve içeri¤e sahip olarak k›sa bir süre önce sadece olumlu mesajlar içeren bir söz-cük olarak tekrar karfl›m›za ç›kmakla birlikte termal uzun bir geçmifle sahiptir.

Termalin Tarihi Geliflim Süreci Termal su ile tedavi uzun bir tarihsel geçmifle sahiptir. Termalin geliflim süreci as-l›nda sa¤l›k seyahatlerinin geliflim süreci anlam›na da gelmektedir. M.Ö. 2000 y›-l›nda Babil dilinde doktorun anlam› “suyu tan›yan kifli”yi ifade etmekteydi (Rulle,2008: 45). Termal ve mineral kaynaklar›n kullan›m› sadece bir k›ta ile s›n›rl› kalma-m›fl binlerce y›l öncesinde Asya k›tas›nda Çin, Hindistan ve Japonya’n›n yan› s›raAsya Pasifik bölgesinde Yeni Zelanda gibi ülkelerdeki yerli halk taraf›ndan da kul-lan›lm›flt›r (Erfurt-Cooper ve Cooper, 2009: 3).

Bilinen en eski termal Sicilya’n›n kuzeyindeki Lipari Adalar›’nda bulunmufltur.Bu termal M. Ö. 18.-16. yüzy›lda infla edilmifl ve yak›nlardaki bir jeotermal kaynak-tan suyunu alm›flt›r (Rulle, 2008: 45). Lee ise termal su ile tedaviyi M.Ö. 3000’li y›l-lara, Bronz Devri’ne, kadar götürmektedir (Lee, 2004: 36). Eski Yunanl›lar›n su iletedaviye katk›lar› günümüze kadar ulaflm›flt›r. Suyun kullan›fl›yla ilgili birçok kav-ram örne¤in “Thermae” (s›cak kaynak) ya da Balneoloji (Yunanca balaneíon =banyo) gibi Yunancadan gelmektedir (Rulle, 2008: 45). Modern SPA anlay›fl›na An-tik Ça¤’da en çok yaklaflan sa¤l›k düflüncesi ise Roma ‹mparatorlu¤u’nda kurulantermallerde karfl›m›za ç›kmaktad›r. Bu termaller, SPA felsefesinin en özgün yaflan-d›¤›, su ile gelen sa¤l›¤›n bilimsel hâle getirildi¤i ve tedavilerin uyguland›¤› mer-kezler hHaline getirilmifllerdi. Roma sa¤l›k felsefesi, halk t›bb›n›n ve Yunan tera-pistlerinin bilgisinin harmanlanmas›ndan ortaya ç›km›flt›. Özellikle eski Yunanis-tan’dan gelen doktorlar›n, Bergama’dan gelen doktor Galen gibi, sa¤l›k anlay›fllar›bir bütüncül sa¤l›k felsefesini temsil etmekteydi. Bu anlay›fl, ölçülü egzersizleri,dengeli beslenmeyi ve fizyoterapiler yan›nda banyo yapmay›, farkl› masajlar› vegenifl bir flifal› bitki t›bb›n› kapsamaktayd› (Langbein ve Bardehle, 2007: 160-164).


Balneoloji: Banyo bilimianlamana gelmektedir.De¤iflik s›cak sularlakapl›calar, termaller, SPA vekürlerde uygulanan tedavifleklidir. Banyo d›fl›nda suiçme fleklinde deyap›lmaktad›r(http://www.medical-dictionary.cc/what-does/balneology-mean).

Is›tma sistemlerinin geliflmesiyle jeotermal kaynaklar›n uza¤›nda da banyolarinfla edilmifltir. M.S. 1. yüzy›lda sadece Roma’da 170 tane halka aç›k banyonun ol-du¤u bildirilmektedir. Üç yüzy›l sonra bu say›n›n 867’e ulaflt›¤› belirtilmektedir(Weber, 1996: 51). Bu geliflme sadece Roma kentiyle s›n›rl› kalmam›fl, Romal›larbanyo kültürünü Avrupa K›tas›’na, Orta Do¤u’ya ve Kuzey Afrika’ya kadar yaym›fl-lard›r (Langbein & Bardehle, 2007: 18). Bunlar aras›nda Bath (Büyük Britanya), Ba-den-Baden (Almanya), Karlovy Vary (Çek Cumhuriyeti), Bagno di Romangna (‹tal-ya), Kyustendil (Bulgaristan), Budapeflte (Macaristan), Archena (‹spanya), Vichy(Fransa) ve Chavez (Portekiz) say›labilir (Erfurt-Cooper ve Cooper, 2009: 60).

Sizce modern anlamda SPA anlay›fl›na Antik Ça¤’da en çok yaklaflan anlay›fl›n Roma ‹mpa-ratorlu¤u’nda geliflmesinin nedenleri neler olabilir?

Banyolar› toplumsal ve birlikte kullanma aç›s›ndan bak›ld›¤›nda Roma ‹mpara-torlu¤u günümüzdeki geliflmelere öncülük etmifltir. Bu banyolar yaln›zca temizle-nilen ve t›bbi terapilerin gerçeklefltirildi¤i mekânlar de¤i,l ayn› zamanda iletifliminve ticaretin de yap›ld›¤› mekânlard›. Termallerin Roma ‹mparatorlu¤u dönemindesosyal yaflamdaki fonksiyonlar› Avrupa’da 14. ve 16. yüzy›lda kendisini göstermiflve flifal› sular etraf›nda yap›lanan kür merkezlerini ziyaret etmek bu dönemde“sosyete” için bir zorunluluk hâline gelmiflti (Lee, 2004: 36).

Roma ‹mparatorlu¤u’nun geleneksel banyo kültürü, Müslüman co¤rafyas›ndadevam etmifltir. Balneoloji terapisi sonraki yüzy›llarda Arap doktorlar taraf›ndansürdürülmüfltür. “Banyo kültürü” Eski Yunanl›lar›n bir gelene¤i olarak görülmeklebirlikte Arap filozof doktorlar taraf›ndan devam ettirilmifl ve Orta Ça¤’da Avru-pa’n›n bütün üniversitelerine girifl yapm›flt›r (Sonnenschein, 2009: 62)

16. yüzy›lda Belçika’n›n SPA kenti, termal sularla beslenen kür banyolar›yla dünya-ca tan›narak doru¤a ulaflm›fl ve dünyan›n birçok yerinden insanlar rahats›zl›klar›n›n te-davisi ve koruyucu sa¤l›k önlemleri için SPA’ya gelmiflleridir (Hank-Haase ve Illing,2005: 6). SPA’da bafllayan bu geliflme giderek modern anlamdaki küre dönüflmüfl veK›ta Avrupas›’ndan 18. yüzy›l ortalar›nda Büyük Britanya’ya geçerek devam etmifltir.Aristokratlar taraf›ndan ziyaret edilen banyolar aras›nda Bath ve Cheltenham vard›r. Bubanyolarda rahats›zl›klar›n terapisi yan›nda toplumsal boyut da önemlidir. Tarihi, gör-kemli ve iyi bir alt yap›ya sahip olan kür merkezleri halka aç›k yollar, parklar, içme vegezinti hâli (holü), havuzlar, kafeler, oteller, pansiyonlar yan›nda tiyatro ve kumarha-neler gibi alt yap›lar o dönemdeki sa¤l›k turizminin toplumsal boyutunu göstermekte-dir. Almanya’daki Bad Füssing ad› geçen alt yap›ya sahip örnek bir kür kentidir.

19. yüzy›l ortalar›na gelindi¤inde sa¤l›k turizmi bir iç turizm ürünü (Büyük Bri-tanya örne¤inde) olmaktan ç›k›p uluslararas› bir turizm çeflidine dönüflme süreci-ne girmifltir. A¤›rl›kl› olarak Almanya, Fransa ve Avusturya-Macaristan tercih edil-mifltir. Bu dönemde Orta Avrupa’n›n ve Rusya’n›n aristokrat tabakas› yan› s›ra tüc-car ve orta kesimde K›ta Avrupas›’n›n banyolar›n› ziyaret etmifllerdir. Bu ülkelerdekür merkezlerinin iflletmesi devlet taraf›ndan yürütüldü¤ü ve kurallar belirlendi¤iiçin, bu uygulamalar konaklama tesislerinin ve di¤er tesislerin kaliteli olmas›n› daberaberinde getirmifltir. Genel olarak kamu taraf›ndan düzenlenen planlama kent-sel geliflmeye de olumlu bir etki yapm›flt›r. Planl› bir flehircilik anlay›fl›yla kür yer-leflkeleri flekillenmifl ve buralar› günümüzde de yaflam kalitesine önem verenlerinyaflamak için tercih ettikleri alanlara dönüflmüfltür.(Rulle, 2008: 47-49)

Avrupa’daki sa¤l›k turizminin talep kitlesi 19. yüzy›l ortalar›nda kimlerden oluflmaktayd›?

413. Ünite - Avrupa ve Türk iye ’de Termal ve SPA Tur izmi

S O R U

D ‹ K K A T

SIRA S ‹ZDE

DÜfiÜNEL ‹M

SIRA S ‹ZDE

S O R U

DÜfiÜNEL ‹M

D ‹ K K A T




K ‹ T A P



1

S O R U

D ‹ K K A T

SIRA S ‹ZDE

DÜfiÜNEL ‹M

SIRA S ‹ZDE

S O R U

DÜfiÜNEL ‹M

D ‹ K K A T




K ‹ T A P



2

Birinci Dünya Savafl›’na kadar kür hem sa¤l›k hem de sosyokültürel boyutuylacazibesini korurken savafltan sonra uluslararas› sa¤l›k turizmi duraklam›flt›r. Ancakher ülkede bir iç turizm hareketi olarak devam etmifltir. ‹kinci Dünya Savafl›’ndansonra sosyal sigortalar sisteminin hayata geçirilmesiyle gelir düzeyi düflük olanhalk kitleleri de kürlerden yararlanma imkân› bulmufllard›r. ‹nsanlar›n geldiklerisosyal tabaka yan›nda kürlere gelenlerin yafl yap›s› da de¤ifliklik göstermifltir. Kür-lerde, 19. yüzy›lda bütün yafl gruplar› bulunurken art›k ço¤unlukla üst yafl grubun-dakiler, kronik hastalar ve rehabilitasyona ihtiyac› olanlar vard› (Rulle, 2008: 50).Bu flekilde talep kitlesinde bir kayma yafland›. Ayn› zamanda kür destinasyonlar›n-daki alt yap›da ve kür tesislerinde çal›flan personelde de farkl›laflmalar gözlenme-ye baflland›. T›bbi bilgisi ve e¤itimi olan personele talep artt›.

TERMAL VE SPA TUR‹ZM‹N‹N GEL‹fiMES‹N‹N ARKASINDAK‹ NEDENLER ‹nsanlar›n giderek daha iyi, daha uzun ve daha sa¤l›kl› yaflamak isteme bilinçleri-nin artmas›, onlar› yeni aray›fllara sürüklemektedir. Onlar›n h›zla de¤iflen istek vebeklentileri, tatil yaflant›lar›na da yans›yarak, giderek uzun tatiller yan›nda k›sa k›-sa ama daha s›k molalara ra¤bet etmelerini do¤urmaktad›r. Bu de¤iflim, özeliklegünlük SPA ziyaretlerinin ve hafta sonu tatillerinin artmas›na yol açmaktad›r. Da-ha k›sa zamanda daha h›zl› dinlenme anlay›fl›, Wellness/SPA tatil/molalar›n›n ç›k›flnoktas› olmaktad›r. SPA da Wellness gibi ça¤r›flt›rd›¤› olumlu sembollerle en önceve en çok kad›nlar olmak üzere, Bat› toplumunda büyük kesimlere ulaflmay› ba-flarmaktad›r (Jansen, 2006: 8; Feldmann, 2001: 56). Koruyucu sa¤l›k tedbirlerininturizmdeki anlam art›fl›, bir devasa ak›m (Megatrend) olarak kabul edilebilir. Megatrendi destekleyen toplumsal geliflmeler bak›ld›¤›nda bunlar aras›nda nüfus yap›-s›ndaki de¤iflim, ifl ve bofl zamandaki dönüflüm, sa¤l›k anlay›fl›n›n yan› s›ra ve bi-reysellik anlay›fl› yan›nda artan çevre bilinci ve toplumda yükselen sa¤l›k bilinci,bütüncül ve alternatif t›bba önem verilmesi, sa¤l›k sigortalar›n›n hizmetlerindeazalma ve sa¤l›k hizmetleri ücretlerini ödemeye yönelik iste¤in artmas› say›labilir(Sonnenschein, 2009: 93).

Bireyselleflme Bireyselleflme toplumdaki profesyonelleflmeyle ortaya ç›kan bir oluflumdur. Sana-yileflme, liberalleflme ve küreselleflme gibi ekonomik geliflmeler bireylerin al›fl›kolduklar› toplumsal yap›dan kopmalar›na yol açm›flt›r. Bu, kendisini gelenekselsosyalleflme ve de¤erler üreten, aile, okul, kilise (Bat› toplumlar› için) ve devlet gi-bi kurumlar›n anlamlar›n› kaybetmesinde göstermektedir. Bu geliflmenin d›fl iflaret-lerini ev yaflam tarz›n›n bireyselleflmesi ve bunlar›n yan›nda yeni ve farkl› aile ya-p›lar›nda (“Patchwork-Family”) görmek mümkündür. Genel olarak ise sosyal, eko-nomik ve ahlak alanlar›nda yo¤un bir “hareketlilik” gözlemlenmektedir. D›fl bask›-lar›n ve sosyal kontrolün azalmas› sonucunda bireysel seçme olanaklar› en üst dü-zeye ç›ksa da bunun bedeli kiflinin yönünü bulmas›nda ve kararlar vermesi aflama-s›nda bireysel sorumlulu¤unun artmas›n› da beraberinde getirmektedir: Ben ki-mim, nereye gidiyorum ve nas›l yafl›yorum, ne yapabilirim? Bu sorulara karfl› Well-ness yaflam felsefesi yeni, bütüncül bir de¤er, yaflam ve anlam konsepti sunabil-mektedir (Schwaiger, 2007: 70).

Sizce hangi ekonomik geliflmeler bireylerin al›fl›k olduklar› toplumsal yap›dan kopmala-r›na yol açm›fl olabilir?


Sosyal sigortalar sistemininyayg›nlaflmas› kürlerindemokratikleflmesinisa¤lam›flt›r.

S O R U

D ‹ K K A T

SIRA S ‹ZDE

DÜfiÜNEL ‹M

SIRA S ‹ZDE

S O R U

DÜfiÜNEL ‹M

D ‹ K K A T




K ‹ T A P



3

Uzun Yaflama Bat›l› toplumlarda do¤urganl›k oran› gerilerken yaflam süreleri giderek yükselmek-tedir. OECD (Organisation for Economic Co-operation and Development - Ekono-mik Kalk›nma ve ‹flbirli¤i Örgütü) ülkelerinde 2020’de toplumun üçte biri 60 yafl›-n›n üzerinde olacakt›r. Bununla, uzun yaflamak toplumsal bir gerçek hâline gelecekve toplumun bu kesimi (“50+”, “60+”) tüketim mallar› ve turizm sanayisi için hedefkitlesi olarak artan bir öneme sahip olacakt›r. “Genç kalanlar” olarak da adland›r›-lan bu grup bofl zaman ve para zengini olarak kabul edilmektedir. Emekliler hedo-nik (haz alarak) yaflam›n öncüsü olarak görülmektedir. Böyle bir yaflam tarz›n›n te-meli ise mümkün oldu¤u kadar sa¤l›kl›, dinç, güzel ve dayan›kl› kalabilmektir. Bubeklentileri yerine getirmek de SPA sektörüne düflmektedir (Nahrstedt, 2008: 65).

“Han›mlaflma” - Kad›nlar›n Yeni Rolü Erkekler, ifl hayat›nda bask›n cinsiyeti olufltursalar da artarak kad›nlar›n rekabetiy-le karfl›laflmaktad›rlar. OECD içerisinde, ifl hayat›ndaki kad›nlar›n oran› 1977’de%31 olan oran 1997’de %36’ya yükselmifltir. Günümüzde kad›nlar›n %20’si kocala-r›ndan daha fazla para kazanmaktad›r. E¤itim alan›nda da say›lar› erkekleri geç-mektedir. Yavafl da olsa siyasette ve yönetici kademelerindeki kad›nlar›n say›lar›da artmaktad›r. Sonuç olarak, kad›nlar›n neleri nas›l tüketilece¤i konusunda a¤›r-l›klar› kendini hissettirmektedir. As›l farkl› olan, kad›nlar›n erkeklere nazaran dahade¤iflik bir sa¤l›k anlay›fl›na sahip olmalar›d›r. Kad›nlar, erkeklerden daha çok sa¤-l›k kontrollerini yapt›rmaktad›r. Sa¤l›¤› koruma ve art›rmaya kad›nlar daha çokönem vermektedir. Kad›nlar›n büyüyen bu toplumsal etkisi Wellness’e ve sa¤l›¤›art›c› ürün ve hizmetlere olan ilgiyi olumlu etkilemektedir (Bodens, 2003: 35)

Sizce, erkelerle kad›nlar›n sa¤l›¤a bak›fl aç›lar› aras›nda nas›l bir fark vard›r?

“‹fl’in” Anlam De¤iflikli¤i Modern yaflamdaki insan bantta çal›fl›rken postmodern insan›n ifl hayat› bilgisayartaraf›ndan yönlendirilmektedir. Önceden güvenirilik, dayan›kl›l›k ve süreklilik iflyaflam›n›n de¤erlerini belirlemekteydi. Günümüzde esneklik ve yenilikçi üreticilikbireyleri zorunlu olarak yaflam boyu ö¤renmeye zorlamaktad›r.

Esneklik sadece “ifl’in” yöntemini ve içeri¤ini etkilimemekte, bilakis ifl pazar›n›nyap›s›n› da de¤ifltirmektedir. Artan liberalleflme ve küreselleflme, çal›flanlar›n (staj-yer kuflaklar) çal›flma ortamlar›n›n sürekli de¤iflimini beraberinde getirmektedir. ‹flverenlerin çal›flanlar›na karfl› artan sadakatsizli¤i, çal›flanlar› “ifl göçebeleri” hâlinegetirmektedir.

Kafalar›yla çal›flan bireyler bu yap› de¤iflikli¤ini artan bir fiziksel ve ruhsalbask› olarak alg›lamaktad›r. Afl›r› psikolojik yorgunluklar kendini dinlemeye ç›-k›fllar veya rapor almalar olarak göstermektedir. 1997 ve 2004 y›llar› içinde butarz rahats›zl›klar›n oran› %70 artm›flt›r. Psikolojik rahats›zl›klardan olan burn-outveya depresyonlar çok s›k rastlanan ve en masrafl› rahats›zl›klar aras›nda yer al-maktad›r. Alerji, beslenme bozukluklar› yan›nda stres ve psikolojik y›pranmalar,21. yüzy›l toplumunun medeniyet hastal›klar› aras›na girmektedir. Wellness ürünve hizmetleri, müflterilere ifl ve özel yaflam aras›ndaki dengeyi kurmalar› için budurumlara girme riskini azaltmaya yard›m edebilmelidir. Wellness konsepti içe-risinde bu “kendini yönetebilme kabiliyetini” kazand›rma olarak adland›r›lmak-tad›r (Freidl, 2004: 45).


S O R U

D ‹ K K A T

SIRA S ‹ZDE

DÜfiÜNEL ‹M

SIRA S ‹ZDE

S O R U

DÜfiÜNEL ‹M

D ‹ K K A T




K ‹ T A P



4

Yeni “Sa¤l›k” Anlay›fl› “Do¤ay› koruma”, “e¤lence” ve “maceral› yaflant›” uzun bir süre Almanlar›n en üsts›radaki de¤erleri olarak kabul edilmekteydi. “Sa¤l›k” flu anda en üst s›raya yüksel-mifltir. Halk aras›nda, “yaflam kalitesi” yeniden tan›mlanmakta ve kendisini pasif-ten aktif olan bir sa¤l›k anlay›fl›ndaki de¤iflimde göstermektedir. Bu yeni bilinçlen-me büyüyen bireysel sorumluluk duygusu ile aktif ve genifl kapsaml› olarak bire-yin kendi yaflam›n› flekillendirmesini beraberinde getirmektedir (Nahrstedt, 2008:35). Hastalar›n davran›fllar›nda da bu de¤iflimin izlerini görmek mümkündür. Dok-torlar karfl›s›ndaki ezilmifllik, yerini elefltiren ve kendinden emin müflterilere b›rak-maktad›r. Bu geliflme, bilgiye daha kolay ulaflabiliyor olmas›yla (internet gibi) veayn› zamanda sa¤l›k sigortalar›n›n eskisi gibi rahatl›kla her tedaviyi ödemek iste-memeleriyle de alakal›d›r.

Bu, insanlar›n önleyici ve koruyucu sa¤l›k düflüncesinde ve sa¤l›¤› art›r›c› ürün-lerin tüketiminde artarak kendini göstermektedir. Özellikle (k›sa) tatiller sa¤l›¤aaktif olarak yap›lan yat›r›mlara dönüflmektedir. K›s›tl› olan zaman›, kendi sa¤l›¤›n›en iyi flekilde art›rmaya kullanmak için sa¤l›k antrenörleri, beslenme uzmanlar› veyaflam dan›flmanlar›na olan talep giderek artacakt›r.

ABD’de 1950’lerden sonra “wellness” kavram› ad› alt›nda yeni bir sa¤l›k anlay›-fl› geliflmeye bafllad›. Bu düflünce ABD’de 1970’lerde yayg›nlaflmas›na karfl›n Al-manya’da ancak 1990’l› y›llarda tan›nmaya baflland›. Sonraki y›llarda Wellness birpazar olarak büyümeye bafllad› ve Wellness turizmi bu pazarda önemli bir unsurolarak öne ç›kt›.

Termal ve SPA Turist Tipleri Avrupa’daki sa¤l›k turizmi k›saca özetlenecek olunursa heterojen bir yap›ya sahip-tir. 1990’l› y›llardan beri Avrupa’da kür turizmi güçlü yap›sal de¤ifliklikler geçir-mektedir. Bunun nedenleri aras›nda dünya genelindeki geliflmeler, her bir ülkede-ki sosyal politik yap›lar ve koruyucu sa¤l›k turizminin modern SPA ürünleriyle ge-lifltirilmesidir. Geleneksel kür turizmine rakip olarak sa¤l›¤› koruyucu modernürün ve hizmetler SPA alan›ndan gelmektedir (Rulle, 2008: 91).

Sa¤l›k turizmi bak›m›ndan turistler ele al›¤›nda afla¤›daki flekil ortaya ç›kmaktad›r:

1. Tam turist: Bunlar tatilleri esnas›nda bir turizm destinasyonunda hiçbir sa¤-l›k hizmetinden yararlanmayanlard›r.

2. Sa¤l›kl› turist: Bunlar sa¤l›k hizmetlerinden tesadüf olarak ya da tatili flekil-lendiren olanaklardan biri olarak faydalan›rlar. Bunlar önceden sa¤l›k ürünve hizmetlerini almay› düflünmemelerine ra¤men transit turistler ya da birsa¤l›k bölgesi veya destinasyonunda tatillerini geçirenlerdir.

3. Normal sa¤l›k turisti: Bunlar sa¤l›klar›n› (bedensel, fiziksel ve sosyal yöndenkendini iyi hissetme hâli olarak) korumak, sabitlefltirmek ve tekrar yenile-


Sa¤l›k alan›ndaki geliflmelerbaz› ülkelerde görülmeklebirlikte küresel bir geliflmede¤ildir.

1 2 3 4 5

Salt turist Sa¤l›kl› turist Normal sa¤l›k turisti Turist hasta Salt hasta

fiekil 3.1

Turist Tipleri

Kaynak: Cohen; 2006: 89, içinde Türksoy ve Türksoy, 2010: 704; Sonnenschein 2009: 45(de¤ifltirildi).

mek için tatillerini sürekli ikamet ettikleri yerin d›fl›nda seyahat ettikleri bafl-ka bir yerde geçirirler. Bunlar tatilde veya tatile gittikleri yerde sa¤l›k hiz-metlerini talep ettikleri için giderler.

4. Turist hasta: Bunlar sürekli ikamet ettikleri yerin d›fl›ndaki bir yeri - yurt d›-fl› da olabilir - t›bbi uygulamalardan dolay› ziyaret etmekte ve t›bb› uygula-malardan önce ve sonra turistik hizmetleri kullan›rlar.

5. Tam hasta: Bunlar yabanc› bir klinik/hastaneye giderek orada tedavilerini yap-t›rmakta fakat hiçbir flekilde turistik ürün ve hizmetleri talep etmemektedirler.

Turist tiplemelerinde görüldü¤ü ve termal ve SPA turizminde aç›kland›¤› gibi 1.gruba girenler çok do¤al olarak deniz-kum-günefl tatilleri esnas›nda konaklama te-sisinin SPA bölümünü kullanabilirler. Çevreye düzenlenen turlar, örnek olarak Pa-mukkale’ye, yine birinci ve ikinci gruptakiler buradaki termal havuzlarda yüzebi-lirler. Termal ve SPA hizmetlerinden yararlanacak turist tipleri 1., 2. ve 3. turist tip-leridir. 4. ve 5. turist tipleri medikal turizme girer ki bunlar bu çal›flman›n kapsa-m›na girmemektedir.

AVRUPA VE TÜRK‹YE’DE TERMAL VE SPA TUR‹ZM‹

Avrupa’da Termal ve SPA Turizmi Termal turizm amaçl› olarak Almanya ve Macaristan’a 10 milyon kifli, Rusya’ya 8milyon kifli, Fransa’ya yaklafl›k 700 bin, ‹sviçre’ye 800 Bin ve ‹spanya’ya 400 bin ki-fli gitmektedir (http://www.jeotermaldernegi.org.tr/).

1973 y›l›ndaki petrol krizinden sonra Bat› Avrupa’da birçok devlet OPEC’tenba¤›ms›z olabilmek için petrol kuyular› açmaya bafllam›flt›r. Özellikle Avusturya(Bad Radkersburg, Bad Waltersdorf ya da Bad Blumau gibi) ve Almanya’da (BadBirnbach ya da Bad Griesbach gibi) petrol yerine termal kaynaklar bulunmufl vebu kaynaklar modern alt yap›lar› sayesinde ekonomik olarak baflar›l› birer iflletme-ye dönüfltürülmüfltür (Rulle, 2008: 51). Almanya’n›n Bavyera eyaletindeki Erdingflehrindeki Therme Erding 145.000 m2 ile Avrupa’n›n en büyük termali ve günlükolarak 4.000 kifli taraf›ndan ziyaret edilmektedir. Böylece y›ll›k ortalama bir buçukmilyon ziyaretçiye ulafl›lmaktad›r (http://de.wikipedia.org/wiki/Therme_Erding,05.02.2012). Therme Erding’in kulland›¤› kaynak da yine ayn› zaman dilimindekipetrol sondajlar› s›ras›nda rastlan›lan bir termal sudur.

Avrupa Birli¤i’nin (AB) genifllemesiyle özellikle eski Do¤u Bloku ülkeleri sa¤-l›k turizmi pazar›na girmifller ve geleneksel Bat› Avrupa sa¤l›k turizmi destinasyon-lar›n› zorlamaya bafllam›fllard›r. Bu ülkeler fiyat-ürün iliflkisi bak›m›ndan Bat› Avru-pal› ülkelere nazaran daha caziptir ve Almanya ve Avusturya’y› önemli birer kay-nak ülke olarak görmektedirler.

Avrupa’daki sa¤l›k destinasyonlar› iki gruba ay›rarak ele al›nabilir. Birinci grupta-kiler de “geliflmifl olanlar” ve “yeniden geliflenler” fleklinde iki alt gruba bölünebilir:

1. Geleneksel kür destinasyonlar›: Almanya, Avusturya, Belçika, Büyük Britan-ya, Çek Cumhuriyeti, Fransa, Macaristan vb.a. Geliflmifl olanlar: Almanya, Avusturya, Büyük Britanya, Fransa vb.b. Yeniden Geliflenler: Çek Cumhuriyeti, Macaristan, Romanya vb.

2. Geleneksel bir kür destinasyonu olmayan ülkeler: ‹spanya, Portekiz vb.


Almanya Uzun bir termal geçmifle sahip olan Almanya’da bu gelene¤i sürdüren Aachen(Aix-la-Chapelle = su flehri), Baden-Baden ve Wiesbaden vard›r. Romal›lardansonra 15. yüzy›lda termaller tekrar önem kazanm›fl ve özellikle Wiesbaden zen-gin halk kesimlerinin bulufltu¤u bir kente dönüflmüfltür (Erfurt-Cooper ve Coo-per, 2009: 67).

2005’te Almanya’da toplam 350 kür merkezi bulunmaktad›r. Ayr›ca 1.400 iklimkür merkezi vard›r. 450.000 çal›flan direkt ya da dolayl› olarak kür iflletmelerineba¤l›d›r. Ziyaretçi geliflmesine bak›ld›¤›nda 1990’l› y›llar›n sonuna do¤ru bir gerile-me görülmeye bafllanm›fl, kürlere giden hastalar›n say›lar› gerilerken kür sürelerin-de de belirgin bir düflüfl meydana gelmifltir. 1992’de 27,5 gün olan konaklama/te-davi süresi 1997’de 21,3 gün olarak gerçekleflmifltir. 1990’l› y›llarda sa¤l›k sigorta-lar› taraf›ndan finanse edilen kürlerin kesintiye u¤ramas› ve uluslar aras› yeni ra-kiplerin ortaya ç›kmas› Alman kür merkezlerini kendilerini yenilemeye itmifltir(Sonnenschein, 2009: 148). Almanya kür merkezlerini ziyaret eden yabanc›lar ora-n› toplam ziyaretçi say›s›n›n sadece %8,3’lük k›sm›n› oluflturmakta ve gecelemeoranlar› ise daha da düflük bir flekilde %3,7’lerde seyretmektedir (Rulle, 2008: 62).Kürlerin alt yap›s›n› oluflturan termal sular›n öneminden dolay› yukar›da bu ra-kamlar verilmifltir.

Almanya’da yeni dönem sa¤l›k turizmi ülkenin belli bafll› kesimlerine yo¤unlafl-maktad›r. Bu bölgeler özellikle Alp Da¤lar›’na komflu olan bölgeler Bavyera ve Ba-den-Württenberg eyaletleridir. Bu iki bölge farkl› konseptler ad› alt›nda kendileri-ni pazarda konumland›rmaya çal›flmaktad›r. Bavyera Wellvital (http://www.ba-yern.by/wellnessurlaub-in-bayern-wellvital) ve Baden-Württenberg ise “WellnessStars” markas› alt›nda Wellness ve medikal wellness (http://www.wellness-stars.de/)hizmetlerini tan›tma ve pazarlamaya çal›flmaktad›r.

Almanya’da bir taraftan geleneksel kür destinasyonlar› kendilerini de¤iflen müfl-teri beklentileri yönünde yenilerken di¤er taraftan ise termaller kendilerini “bofl za-man havuzlar›” fleklinde yeniden konumland›rmaktad›r. K›sa bir süre öncesine ka-dar Almanya’da yayg›n olan ve flehirlerdeki her semtte bulunan kapal› yüzme ha-vuzlar›, de¤iflen müflteri beklentilerine cevap veremeyince kapat›lmaya bafllanm›flbunlar›n yerlerini bir taraftan içerisinde sekiz veya ona kadar farkl› saunaya sahipbofl zaman havuzlar› alm›flt›r. Bu tesisler ayn› zamanda su kayd›raklar› gibi ilaveleryaparak e¤lence faktörünü de ihmal etmemifllerdir.

Sa¤l›k ve e¤lence motifli bir bofl zaman faaliyeti olarak görülen termal ziyaret-leri termallere olan ilgiyi art›r›rken 320’nin üzerindeki termaller Almanya’da günü-birlik dinlenmeler için genifl bir alt yap› sunmaktad›r (http://www.thermen-deutsc-hland.de/index2.htm).

Baflar›l› bir konseptle faaliyet gösteren Therme Erding yeni dönem tesisler içinbir örnek oluflturabilir. A¤›rl›kl› olarak ailelere hitap eden Therme Erding su kay-d›ra¤› uzunlu¤unu 2750 metreye ç›karm›flt›r. Therme’nin bu bölümü “Kayd›raklardünyas› Galaxy Erding” olarak adland›rmaktad›r. Bu yat›r›mlarla Therme ErdingAvrupa’daki liderlik pozisyonunu sabitlefltirmeyi hedeflemektedir. Therme Erdingbir taraftan ailelere yönelik olarak e¤lence faktörünü öne ç›kart›rken Münih gibibüyük bir flehre yak›nl›¤›ndan dolay› ürün çeflitlili¤ini ihmal etmemektedir(http://www.therme-erding.de/de/100683/101346/galaxy_2_0.html).

Therme Erding modelinde oldu¤u gibi ve Bölüm 4’te verilecek rakamlarda dagörülece¤i üzere özellikle Termal ve SPA (Wellness) tatillerindeki art›fl›n 2001-


Almanya’n›n Köln flehrindebulunan Agrippabad, klasikyüzme havuzundan bir boflzaman havuzuna dönüflümegüzel bir örnek teflkiletmektedir.

2003 zaman aral›¤›nda beklenene yak›n (potansiyel) bir geliflme kaydedildi¤i gö-rülmektedir. 2011-2013 zaman dilimi için öngörülen rakamlara da Wellness tatilpazar›n›n geliflmesindeki dinamiklikten yola ç›k›larak ulafl›laca¤› düflünülmekte-dir (Bkz. Tablo 3.1).

Burada “yapanlar” belirtilen üç y›ll›k zaman diliminde ad› geçen tatil türünü ya-panlar› ve “potansiyel” ise bu üç y›ll›k zaman diliminde ad› geçen tatili yapaca¤›n-dan “oldukça emin” olanlar› ifade etmektedir.

Macaristan Macaristan toplamda 1289 termal kayna¤a ve uzun bir termal kültüre sahip bir ül-kedir. Roma, Osmanl› ve Avusturya-Macaristan ‹mparatorluklar›’nda devam ettirilenve o dönemlerden kalan termal kültürlerin üzerine günümüzdeki Macaristan termalturizmi kurulmufltur. Bu üç imparatorluk dönemi Macaristan termallerinin alt›n y›l-lar›n› oluflturmaktad›r. Romal›lar Dönemi’nden kalma 21 tesis günümüzde sadeceharabe durumunda olsa da Osmanl› ve Avusturya-Macaristan Dönemleri’nden kal-ma tesisler hâlâ ayaktad›r ve turistlere tarihi çekicilik yan›nda termal imkânlardasunmaktad›r. Özellikle 19. yüzy›lda balneolojinin bir bilim hâline gelmesiyle ter-malleri ziyaretler daha h›zl› bir geliflme göstermifltir (Hall, Smith ve Marciszweska,2006: 122). Özellikle Budapeflte’deki termaller ve hamamlar kent yaflam›n›n önem-li bir parças› olmakla beraber günümüz yaflam›na da olumlu katk›lar sa¤lamakta-d›r. Gellert Oteli’nin termal tesisi Budapeflte’nin bir sembolü hâline gelmifl ve ulus-lararas› turistler için bir cazibe unsuru oluflturmaktad›r. Macaristan, günümüzdekitermal destinasyonlardaki tan›nm›fll›¤›n› özellikle 18. yüzy›lda imparatorlar ve kral-lar›n termalleri ziyaretine borçludur (Erfurt-Cooper ve Cooper, 2009: 82).

Macaristan Turizm Müdürlü¤ü’nün ‹nternet sitesinde say›lar› 1000’nin üzerindeolan s›cak su kaynaklar›, ülkenin en önemli yeralt› zenginli¤i olarak belirtilmekteve “Macaristan bir Wellness cennetidir!” slogan› kullan›lmaktad›r.

Macaristan Wellness tatilleri için klasik kapl›ca alt yap›s›na sahip olan bir s›rakür destinasyonunu öne ç›karmaktad›r: Hévíz, Bükfürdó, Harkány oder Hajdúszo-boszló. Macaristan kendisini bir sa¤l›k/Wellness turizmi destinasyonu olarak ko-numland›r›rken özellikle tesislerin çeflitlili¤inin alt›n› çizmektedir: Kendisine aitWellness bölümü olan lüks konaklama tesislerinden tatil evlerine, pansiyondankamplara kadar. “Metropolde Wellness!” slogan›yla da özellikle baflkent Budapefl-te’deki termal saraylar öne ç›kart›lmaktad›r. Macarisan Wellness turizmini di¤erfarkl› turizm ürün çeflitleri olan “aktif” ya da “gurme” tatilleriyle sinerji oluflturarak

Yapanlar Potansiyel

1998-2000 2008-2010 2001-2003 2011-2013

Halk›n %’si Oldukça Emin Olabilir Oldukça Emin Olabilir

Sa¤l›k Tatili 8,1 7,0 6,7 11,8 6,9 13,7

Tatilde Kür 3,8 5,1 3,3 10,7 5,2 11,2

Fitnes Tatili 3,3 3,0 2,6 7,3 2,3 7,2

Wellness Tatili 1,7 6,4 1,9 7,9 6,4 15,9


Tablo 3.1Almanya’da Sa¤l›k‹çerikli TatillereYönelik TalepDurumu (14+ yafl›ndakileraras›nda yap›lanaraflt›rmasonuçlar›na göre)

Kaynak: http://www.innovativer-gesundheitstourismus.de/fileadmin/user_upload/pdf/Leit-faden_Gesundheitstourismus.pdf

sunmaktad›r (http://www.ungarn-tourismus.de/kur-gesundheit-wellness.html).Wellness temas›n› öne ç›karmak için Macaristan Bad Bük, Bad Sarvar, Heviz ve Za-laskaros’tan oluflan “Bat› Macaristan Kapl›calar Yolu” isimli bir de ürün gelifltirerek(http://www.westungarische-baederstrasse.ungarn-tourismus.de/index.html) pa-zardaki konumunu güçlendirmek istemektedir.

‹spanya ‹spanya’daki termal gelene¤i Romal›lar ve Araplar’›n etkisinde bir geliflme göstermifl-tir (http://www.spain.info/de/reportajes/spas_alternativa_para_un_turismo_de_cali-dad.html). Örne¤in Archena’n›n kuruluflu M.Ö. 5. yüzy›la kadar uzanmakla birlik-te ‹spanya, genellikle deniz-kum-günefl (d-k-g) turizmiyle ba¤daflt›r›lmaktad›r. Sa¤-l›k turizmi geri plana itilmifltir. Son dönemde d-k-g turizmine alternatif oluflturmakve sezonluktan kurtulmak için ‹spanya sa¤l›k turizmine yönelmektedir. ‹span-ya’n›n sa¤l›k turizmine yönelmesinde bir imaj tazeleme ve yenileme çal›flmalar›n›nipuçlar›n› görmek mümkündür. D-k-g turizminden s›yr›larak yeni ve katma de¤eridaha yüksek turizm ürün çeflitlerine yönelmek istemektedir. Bu ba¤lamda ‹span-yol Ulusal Turizm Organizasyonu, Wellness turizmini güçlendirmeyi planlamakta-d›r. Wellness turizmi ad› alt›nda, daha çok termal ve talasso terapi anlafl›lmaktad›r.‹spanya’da turistik alt yap›ya sahip 128 termal tesis vard›r (2001). Bu çabalar sonu-cunda ‹spanya, sadece e¤lenilen ve günefllenilen bir destinasyon imaj›ndan kurtu-lup ayn› zamanda kaliteli sa¤l›k ve Wellness hizmetlerinin verildi¤i bir destinasyo-na dönüflmeye çal›flmaktad›r (Berg, 2008: 122-123). Ülkedeki kapl›calar ise gele-neksel sa¤l›k turizmi destinasyonlar› için tipik de¤ildir. Geleneksel sa¤l›k turizmidestinasyonlar›nda üst yap›da bir çeflitlenme söz konusu iken ‹spanya’da termalkaynaklar cazip bir do¤an›n içerisinde bulunur fakat bir yerleflim yerine sahip ol-mayabilir.

2000 y›l›nda ‹spanya’da 450.000 civar›nda kifli, kür merkezlerinde sa¤l›k hizme-ti al›rken bunlar›n ancak %5’ni yurt d›fl›ndan gelenler oluflturmufltur. Önemli kay-nak ülkeleri Almanya ve ‹ngiltere oluflturmaktad›r. Ürün-fiyat iliflkisine bak›ld›¤›ndafiyatlar ‹spanya’da Kuzey Avrupa’dan daha uygundur. Geliflmelere ›l›man iklim ya-n›nda ‹spanya’n›n turizm destinasyonu olarak olumlu bir imaja sahip olmas› dakatk›da bulunmaktad›r (Rulle, 2008: 53).

‹spanya’y› yaln›zca K›ta Avrupas›’ndaki k›sm›yla ele almak sak›ncal› olacakt›r.Örnek olarak Kanarya Adalar›’ndan olan Gran Canaria gerçeklefltirmifl oldu¤u altyap› ve imaj çal›flmalar›yla bir sa¤l›k turizmi destinasyonu olarak pazarda kendisi-ni konumland›rmaya çal›flmaktad›r. Örnek bir çal›flma olarak görülebilecek bir gi-riflimi markalaflma aç›s›ndan “Gran Canaria SPA, Wellness & Health” oluflturmakta-d›r. Bu çat› kuruluflu, iki alandan en “seçkin” tesisleri First-Class-Otellerden Well-ness alan›ndan 12 SPA- und Talasso tedavi merkezi yan›nda ba¤›ms›z bir talassotedavi merkezini ve t›p ve sa¤l›k alan›nda güvenilir iki tane sa¤l›k flirketini çat›s› al-t›nda toplam›flt›r (http://www.grancanariawellness.com/de/willkommen-hotels-gran-canaria.html). Gran Canaria’n›n yapt›¤› çal›flmalar destinasyon pazarlamas› vedestinasyon yönetimine örnek teflkil edebilir.

Türkiye’de Termal ve SPA Turizmi Anadolu co¤rafyas› M.Ö. 1680’lere Hititler zaman›na kadar uzanan bir termalizmgeçmifline sahiptir (Erfurt-Cooper ve Cooper, 2009: 65). ‹zmir ili Bergama ilçesi s›-n›rlar› içinde bulunan Allianoi kapl›cas› ortalama 2000 y›l önce Roma Dönemi’ndekurulmufl ve 9.700 metrekare büyüklü¤e sahip bir termal tesis idi (Gezi, Türkiye


Tatil Rehberi, 2008: 246). Anadolu’daki termal gelene¤i daha sonra Bizans ve Os-manl› ‹mparatorlu¤u zaman›nda devam ederek birçok flehirde hâlen yaflamakta vetermallerde, merkezi sistemle ›s›t›lan hamamlarda devam ettirilmektedir. Hamamve y›kanma çok özel sosyal ve kültürel de¤erini korur. Bu özelli¤inden dolay› Er-furt-Cooper ve Cooper, Türkiye’yi Japonya ile k›yaslamaktad›r (Erfurt-Cooper veCooper, 2009: 65; Yegül, 2006: 15).

Anadolu’daki Antik Ça¤’daki termaller ister Efes, ister Hierapolis ya da ister Mi-let olsun s›radan ve basit birer tesis olmay›p yüksek standartlara sahiptiler. Özellik-le “mens sana in corpore sano” (sa¤lam kafa sa¤lam vücutta bulunur) yerine getir-mek için büyük bir spor alan› bulunmaktayd›. Buradaki egzersizleri antik vazolar›nüzerindeki resimlerde görmek mümkündür (Vollmer ve Riebensahm, 2000: 9).

Cumhuriyet’in kuruluflunu takiben Atarürk’ün direkftifleri do¤rultusunda ‹stan-bul Üniversitesi T›p Fakültesi bünyesinde Hidroklimatoloji kürsüsü kurulmufl isede bu yayg›nlaflt›r›lamam›flt›r. Türkiye’de özellikle 20. yüzy›l›n ikinci yar›s›nda ege-men olan t›p anlay›fl›, kapl›ca tedavisi kullan›m›n› Almanya ya da Avusturya örnek-lerinde oldu¤u gibi desteklemedi¤i için kapl›calar›n ve kapl›ca merkezlerinin geli-flimi s›n›rl› kalm›flt›r (Karagülle, 2007: 6). Buna ra¤men günümüz Anadolu co¤raf-yas›ndaki say›lar› 1300’e ulaflan kapl›calarda sistematik olmayan bir flekilde halkbu gelene¤i canl› tutmufltur. Türkiye’de y›lda ortalama 10 milyon kifli kapl›calaragitmektedir (http://web.deu.edu.tr/jenarum/index.php/saglk).

Türkiye, Alpin-Orojenik genç da¤ zinciri ve bunun sonucunda da bir jeotermalkuflak üzerinde yer almaktad›r. Bu flartlar, ülkeye 1500’ün üzerinde kaynaktan ter-mal su elde etme imkân› sunmaktad›r. Kaynaklar›n s›cakl›klar› 20 - 110 oC aras›n-da, debileri ise 2 - 500 lt/sn aras›nda de¤iflmektedir. Bunlar gerek debi ve s›cakl›k-lar gerekse çeflitli fiziksel ve kimyasal özellikleri ile üstün niteliklere sahiptir. Tür-kiye jeotermal kaynaklar bak›m›ndan kaynak zenginli¤i ve potansiyeli aç›s›ndandünyada ilk yedi Avrupa’da ise kaynak potansiyeli aç›s›ndan birinci s›rada bulun-maktad›r (http://www.ktbyatirimisletmeler.gov.tr/belge/1-44101/turkiyede-saglik-ve-termal-turizm.html).

Güçlü Yanlar Zay›f Yanlar

Zengin Termal Kaynaklar

Kaliteli Termal Tesisler

Rekabetçi Fiyatlar

Ulafl›labilirlik

Devam Eden Yat›r›mlar

Kamunun Destekleri

Yerel Yönetimlerin Destekleri

Pazarlama ve Tan›t›m Eksi¤i

Dil Problemleri

Kalifiye Personel Eksikli¤i

Tesis Odakl› Yat›r›mlar›n Yap›lmas›

Tesis D›fl› Altyap›n›n (yürüyüfl yollar› vb.)

Zay›f Olmas›

Akredite Olmufl Termal kentlerin Olmamas›

Deniz-Kum-Günefl Turizmindeki Yanl›fllar›n

Tekrar Edilmesi

F›rsatlar Tehditler

Jeotermal Kaynaklar Aç›s›ndan Avrupa’da

1. Dünyada 7.s›rada

Türkiye’deki Yabanc› Yat›r›mlar

Sivil ve Do¤al Afetler

Komflu Ülkelerdeki Gerginlikler

Do¤u Avrupa Ülkelerinin Pazara Girmesi

Avrupa Birli¤i’nin Birlik ‹çindeki Turizmi Teflvik

Etmesi ve Desteklemesi


Tablo 3.2Türkiye’deki Termalve SPA TurizmineAvrupa TalebininAnalizi

Türkiye, GZFT analizinde de görüldü¤ü üzere zengin termal kaynaklara sahip-tir fakat bu kaynaklar›n› modern yaflam›n müflteri beklentileri do¤rultusunda yete-ri kadar de¤erlendirmekten uzakt›r. Termal ve SPA turizmi temelde tesis odakl› ta-n›mlanmas›na ve düflünülmesine ra¤men, do¤al çevre bu turizm ürün çeflidinin entemel kriterlerinden birisini oluflturmaktad›r. Türkiye’nin Avrupa destinasyonlar›y-la rekabetinde en büyük eksi¤i “kür park›, kür merkezi ve konaklama tesisi bütün-lü¤ü sa¤layan tesislerin nicelik ve nitelik yönünden yetersizli¤i, uluslar aras› stan-dartlarda ve akredite olmufl termal tesislere sahip termal kent niteli¤indeki desti-nasyonlar›n” oluflturulamamas›d›r (http://www.ktbyatirimisletmeler.gov.tr/bel-ge/1-44100/dunyada-saglik-ve-termal-turizm.html).

Türkiye’de SPA ve termal kaynaklar› gibi konularda ayr›nt›l› bilgi için Suzanne Swan’›nTürkiye’nin SPA’lar› ve Termal Kaynaklar›. SPAs & Hot Springs of Turkey (‹stanbul: Boyut,2007) kitab›na bakabilirsiniz.

Türkiye’de flu andaki geliflim sürecine bak›ld›¤›nda asl›nda birbirine paralel bir-çok geliflmeyi gözlemek mümkündür. Bir taraftan baz› Il›ca/Kapl›ca belediyelerikendilerini birer sa¤l›k turizm destinasyonu olarak planl›/plans›z flekilde konum-land›r›rken di¤er taraftan bu destinasyonlarda yat›r›m yapan yerli veya yabanc› gi-riflimciler, h›zl› bir geliflme sürecini bafllatm›fl bulunmaktad›rlar. Bunu, en çok ye-ni kurulan termal tesislerde görmek mümkündür. Termal turizmdeki tesis ve yatakkapasitesinin geliflimi afla¤›daki tabloda görülmektedir.

Tesis say›s› ve yatak kapasitesi art›fl›na bak›ld›¤›nda 2006-2010 y›llar› aras›ndaturizm belgeli ve belediye belgeli olmak üzere tesis say›s› 78’den 100’e, yatak ka-pasitesi ise 17.767’den 29.727’e ulaflm›flt›r. K›sa bir zaman dilimindeki bu art›fl Ter-mal Turizm Master Plan›’n›n k›sa dönem hedefi olarak belirlenen 50.000 yatak ka-pasitesine ulafl›labilece¤ini göstermektir.

Yukar›daki tabloya bak›ld›¤›nda ise tesis ve yatak kapasite art›fl›n›n sa¤l›k mo-tifli turist say›s›na yans›mad›¤› görülmektedir. Bunun temel nedenlerinden birisiniBölüm 4’te görülece¤i gibi termal ve SPA turizmine kat›lanlar›n a¤›rl›kl› olarak ta-

2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008

Sa¤l›k 0.97 0.74 0,86 0.92 1,0 0,9 0,8 0,7

Termal Turizm Tesisleri 2006 2010

Tesis Say›s› Yatak Kapasitesi Tesis Say›s› Yatak Kapasitesi

Turizm ‹flletme Belgeli 37 9.736 50 15.796

Turizm Yat›r›m Belgeli 8 2.438 15 7.757

Belediye Belgeli 33 5.593 35 6.174

Toplam 78 17.767 100 29.727


S O R U

D ‹ K K A T

SIRA S ‹ZDE

DÜfiÜNEL ‹M

SIRA S ‹ZDE

S O R U

DÜfiÜNEL ‹M

D ‹ K K A T




K ‹ T A P



Tablo 3.3Türkiye’deki TermalTurizm Tesisleri veYatak Kapasiteleri

Kaynak: http://www.ktbyatirimisletmeler.gov.tr/belge/1-44101/turkiyede-saglik-ve-termal-turizm.html

Tablo 3.4Yabanc›Ziyaretçilerin GeliflNedenlerine GöreDa¤›l›m›nda“Sa¤l›k”›n Toplam‹çindeki Pay› %

Kaynak: http://www.tursab.org.tr/tr/istatistikler/yabanci-ziyaretcilerin-profili

tillerini ülke içinde ya da komflu ülkelerde geçirdikleri ve genellikle de k›sa tatillerfleklinde planlamalar›nda aramak gerekmektedir.

GZFT analizinde Türkiye sa¤l›k turizmi geliflimi önündeki zay›fl›klardan birisiolan “termal kentlerin olmamas›”n› “güçlü”ye çevirmek için Bakanl›k Türkiye Tu-rizm Stratejisi 2023 ve Eylem Plan› 2007-2013 ana kararlar› kapsam›nda haz›rlananTermal Turizm Master Plan›’n› birinci etab› çerçevesinde 4 bölge oluflturulmufl vebu bölgelerde Kültür ve Turizm Koruma ve Geliflim Bölgeleri ve Turizm Merkez-leri ilan edilmifltir. Bu alanlar›n 1/25 000 ölçekli Çevre Düzeni Planlar› hâlihaz›rdaBakanl›kça onaylanm›fl ve ilan edilmifl 4 adet Kültür ve Turizm Koruma ve GeliflimBölgesi (KTKGB) ve 70 adet Termal Turizm Merkezi (TM) bulunmaktad›r(http://www.ktbyatirimisletmeler.gov.tr/belge/1-97124/termal-kultur-ve-turizm-koruma-ve-gelisim-bolgeleri-ile-.html). Afla¤›da Harita2’de KTKGB ve TM’lerina¤›rl›kl› olarak ‹ç ve Bat› Anadolu’da yani Bölüm 2’de Harita 1’deki Türkiye’ninjeotermal kaynaklar›n bulundu¤u alanlara yo¤unlaflt›¤› görülmektedir.

08.11.2009 tarihi itibariyle Türkiye genelinde 2 bin 500 adet SPA ve benzeri termalmerkez bulundu¤u ve Türkiye’de o gün için iflletmede olan otellerden 385’inde SPA-Wellness hizmeti sundu¤u belirtilmektedir (Cengiz Bilgin 08.11.2009, [‹ndirme Tarihi:03.03.2012]). 2115 SPA tesisinin ise oteller d›fl›nda ya da otellerden ba¤›ms›z hizmetsundu¤u anlam› ç›kmaktad›r. Ortalama iki y›l sonra 26.07.2011’e gelindi¤inde “Türki-ye’de son dönemlerde üst kategorideki (4 y›ld›z ve üzeri) konaklama tesislerde yay-g›nlaflan toplamda 4 bin SPA merkezi bulunmaktad›r” (Baylan,02.03.2012). Buradakiveriler bize SPA sektörünün h›zl› bir geliflim sürecinde bulundu¤unu göstermekle bir-likte bunlar›n ço¤unlukla nicelik aç›s›ndan de¤erlendirilmesi gerekti¤ini ve nitelikolarak ise daha detayl› verilere ihtiyaç oldu¤unu göstermektedir.


Harita 3.1

Termal KTKGBve TM’ler

Kaynak: http://www.ktbyatirimisletmeler.gov.tr/belge/1-97124/termal-kultur-ve-turizm-koruma-ve-gelisim-bolgeleri-ile-.html

Türkiye’de Sa¤l›k ve TermalTurizm için bkz.http://www.ktbyatirimisletmeler.gov.tr/belge/1-44101/turkiyede-saglik-ve-termal-turizm.html


Avrupa’da Termal ve SPA turizminin tarihsel ge-

liflimini aç›klamak.

Kuruluflu M.Ö. 18.-16. yüzy›la kadar uzanan ilktermaller Eski Yunanistan ve daha sonra Roma‹mparatorlu¤u’nda giderek yayg›nlaflm›flt›r. Bugelenek Müslüman Arap doktorlar taraf›ndan ya-flat›lm›fl ve Orta Ça¤’da Avrupa’n›n bütün üniver-sitelerine girifl yapm›flt›r. 16. yüzy›lda Belçika’daSPA’da yeniden canlanan termal ziyaretleri, 18.yüzy›lda Büyük Britanya’da da yayg›nlaflm›flt›r.Bir çeflit sa¤l›k turizmi olan termal turizm, I. Dün-ya Savafl›’yla kesintiye u¤ram›fl ve II. Dünya Sa-vafl›’ndan sonra artarak yayg›nlaflm›flt›r.

Termal ve SPA turizminin geliflmesinin arkas›n-

daki nedenleri s›ralamak.

Bireyselleflme, uzun yaflama, han›mlaflma - ka-d›nlar›n yeni rolü, iflin anlam de¤iflikli¤i ve yenisa¤l›k anlay›fl›.

Avrupa’da yer alan belli bafll› termal ve SPA tu-

rizmi destinasyonlar› hakk›nda bilgi vermek.

Avrupa’daki termal ve SPA turizm destinasyonla-r›n› afla¤›daki flekilde ay›rmak mümkündür:

1. Geleneksel kür destinasyonlar›: Almanya, Avus-turya, Belçika, Büyük Britanya, Çek Cumhuriye-ti, Fransa, Macaristan vb.a. Geliflmifl olanlar: Almanya, Avusturya, Büyük

Britanya, Fransa vb.b. Yeniden Geliflenler: Çek Cumhuriyeti, Maca-

ristan, Romanya vb.2. Geleneksel bir kür destinasyonu olmayan ülke-

ler: ‹spanya, Portekiz vb.Yukar›daki ay›r›ma bak›ld›¤›nda hâlihaz›rdaki re-kabet ortam› giderek k›z›flacakt›r. Bu ba¤lamdarekabet önümüzdeki y›llarda daha çok kalite veürün-fiyat iliflkisi üzerinden yap›lacakt›r.

Türkiye’de termal ve SPA turizminin durumunu

aç›klamak.

Hititlere (günümüzden 3500 y›l öncesine) kadardayanan bir termal geçmifle sahip olan Anadoluco¤rafyas› bu gelene¤i sürdürülebilir bir flekildeyaflatamamakla birlikte özellikle son 10-15 y›ll›kzaman diliminde ülkenin birçok bölgesinde eski-lerin yenilenerek ve yenilerinin faaliyete geçirile-rek iflletmeye aç›ld›¤› bir termal turizm hareketigözlemlenmektedir. Bu geliflmelere özellikle tu-rizmde çeflitlendirmeye giden Kültür ve TurizmBakanl›¤›n›n çal›flmalar› ve destekleri de önemlikatk›da bulunmufltur. Tesisler bir taraftan nicelikolarak art›fl gösterirken di¤er taraftan nitelik ola-rak da h›zl› bir geliflim sürecine girmifllerdir.

Özet

1NA M A Ç

2NA M A Ç

3NA M A Ç

4NA M A Ç


1. Afla¤›daki hangi tesis türü Termal ve SPA hizmetle-rini bir temel ya da yan ürün olarak sunmamaktad›r?

a. Tur operatörüb. Destinasyonc. Konaklama tesisi d. Bofl zaman tesisi e. Klinik

2. Termal ve SPA turizmi hangi turizm çeflidinin bir altdal›d›r?

a. Golf turizmib. Kültür turizmic. Sa¤l›k turizmid. ‹fl turizmie. Eko turizmi

3. Rulle’nin yapm›fl oldu¤u SPA turizmi tan›m› afla¤›da-ki hizmetlerden hangisini içermemektedir?

a. Egzersizlerb. Terapic. Sa¤l›kl› beslenmed. Masajlare. Cerrahi müdahale

4. Rulle’ye göre yaflan›lan bir destinasyonun s›n›rlar›kim taraf›ndan belirlenir?

a. Tur operatörlerib. Seyahat acenteleric. Konaklama tesislerid. Turistlere. Ulaflt›rma flirketleri

5. Bilinen en eski termal nerede bulunmufltur?a. Lipari adas›ndab. Sicilya adas›ndac. Malta adas›ndad. Korsika adas›ndae. Girit adas›nda

6. “Thermae” ve Balneoloji kavramlar› hangi dildengelmektedir?

a. Eski Yunancab. Asurcac. Babilced. Hititçe e. Arapça

7. Antik Ça¤da bütüncül bir sa¤l›k anlay›fl›n› uygula-yan doktor Galen hangi kentten gelmekteydi?

a. Efesb. Miletc. Hattuflafld. Bergama e. Sard

8. Romal›lardan banyo kültürünü hangi milletten olandoktorlar devir alarak sürdürmüfl ve daha sonra Avru-pa’daki üniversitelere girifl yapt›rm›flt›r?

a. Araplarb. Yunanl›larc. Türklerd. Bizansl›lare. Bulgarlar

9. Sa¤l›k turizmi bak›m›ndan turistler ele al›nd›¤›ndaafla¤›dakilerden hangisi bu turist tiplerinden de¤ildir?

a. Macera turisti b. Salt turistc. Sa¤l›kl› turistd. Turist hastae. Salt hasta

10. Anadolu’nun termal geçmifli hangi antik devlete ka-dar uzanmaktad›r?

a. Urartub. ‹yonya c. Hititd. Karyae. Pers



Masaj yapt›rmak istiyor muyum?

Korkar›m ben de bir SPA insan›y›m. Bilmeyenler içinSPA’lar› kabaca tariflersek; hani flu bir girdiniz mi ç›k-mak bilmedi¤iniz, saunal›, masajl›, buhar odal›, cilt ba-k›m›-vücut bak›m› gibi bak›mlar yap›lan, metre kare ba-fl›na yirmi befl mumun yand›¤› yerler. fiimdi ben üzeri-nize afiyet, detoks kamp›nday›m da... (Dedim size SPAinsan›y›m diye inanmad›n›z!) Eh, taaa buralara gelmifl,detokslan›yorken (lafa bak!) de bünye SPA hadisesinekaynamak istedi tabii. Çocukken bana “Ez k›z›m ez ez”yakar›fllar›yla s›rt›n› çi¤neten babam utans›n valla.

Randevuyu Kapt›m

Neyse, SPA dünyas› kural 1; Randevu alacaks›n! Öylekebapç›ya gider gibi (ayy kebap m› dedim) elini kolu-nu sallaya sallaya gidemezsin SPA’ya. Hemen telefonlaarad›m tabii... Off, programlar› da pek yo¤unmufl. “fiim-diiii flimdi, yar›n olmaz flimdi, hemen flimdi flimdi” diyetutturuyorum. Sonunda randevuyu kapt›m. Tam vaktin-de SPA’ya girifl yapt›m. Fonda sizi transa geçirdi geçire-cek bir müzik, personel melek misali beyazlar içinde veherkes gülüyor. Karfl›laflaca¤›n›z ilk soru; “Masaj›n›z›nas›l al›rs›n›z?” Yahu bu Starbucks’ta kahve mi? Ovuniflte deyip geçemezsiniz! Çünkü SPA’da masaj dedi¤inbinbir çeflit; yorgun bacaklara özel masaj var, kan dola-fl›m›n› h›zland›ran var, enerji veren var, selülit masaj›var. Sonrac›¤›ma volkanik tafllarla yap›lan var, aromatikvar, var o¤lu var.

Garibini Seçerim

Bana sorarsan›z, en iyisi ‘gelenekseldir’ çünkü garantidir.Masöz uslu uslu koluna baca¤›n›, s›rt›n› ovar. Sen sa¤ben selamet. Ay bir keresinde, k›rk y›l›n bafl› masaja git-miflim, de¤iflik bir fley seçesim tuttu. Zaten ne zaman de-¤ifliklik istesem gider en garibini seçerim. Özellikle res-toranlarda! Neyse, bakt›m listede böyle tafll› mafll› birmasaj var; seçiverdim. Amaaan, altm›fl dakika çekti¤im›st›rab› ne siz sorun ne ben söyleyeyim. Tam rahatlam›-fl›m, kad›n tak baca¤›m› havaya dikiyor, sonra ters çevi-riyor, acayip acayip ya¤lar sürüyor. On dakikada bir duflald›rmas› da ayr› ceza. Dufl bitiyor kad›n sularla y›k›yorfalan. Nas›l dondum nas›l dondum, sormay›n.

Geriliyor muyuz?

O yüzden tereddütsüz ‘Geleneksel Bali Masaj›’n› seç-tim. Bornozumu giydim, Bali’den gelen 1.55 boyunda,her fleye gülen çok fleker masöz beni karfl›lad›. fiimdisözüm ona masaj çok rahatlat›c›, keyifli bir fley de¤ilmi? Siz öyle zannedin. ‹çin için insan öyle bir geriliyor

ki. Tan›mad›¤›n biri vücuduna dokunacak. Bacaklar›n›,kollar›n›, karn›n›, kalçan› elleyecek duygusundan kur-tulmak çok zor. Bir erkek arkadafl›m “Kad›na masaj yap-t›rmak bir dert, erke¤e yapt›rmak daha da dert. Beni er-ke¤in ellemesi fikri çok tuhaf geliyor, kas›l›p kal›yo-rum” demiflti. Acaba hakl› olabilir mi? Bizi dinlendirme-si gereken fley, asl›nda geriyor olabilir mi? Sonuçta dik-kat ettim de, bornozu ç›kard›¤›m anda alttan alta tedir-ginim. Sonra masaj bafllad›.

Tad›n› Ç›karsana!

Asl›nda keyif almam gerekti¤ini, masaj›n çok rahatlat›c›bir fley oldu¤unu biliyorum. Gelin görün ki, gerginlik-ten kurtulam›yorum. Üstüne bir de her zamanki an› ya-flayamama problemim biniyor. ‹fli düflünüyorum, yaz›y›düflünüyorum, akflam yeme¤ini düflünüyorum, kim ara-m›flt›r acaba diye düflünüyorum. Off be kad›n masaj›ntad›n› ç›karsana! Yoook ancak masaj›n son befl dakika-s›nda masaj› yaflayabiliyorum. Peki ya siz? Masaja gitti-¤inizde gerçekten dinlenebiliyor musunuz? Hani evini-ze her hafta gelen Ayfle Abla, Fatma Abla’y› kast etmi-yorum. Ne dersiniz?

Kaynak: Sabah Gazetesi, Ayfle Özy›lmazel ht tp://www.estespa.com/haberler/sabah_ma-saj_spa.asp, 09.04.2012).

Okuma Parças›Hem ruhunuz hem bedeniniz yenilensin

Stresten kaç›p yenilenmek isteyenlerin baflvurdu¤u sa¤-l›kl› yaflam merkezleri ‘SPA’lar›n say›s› gün geçtikçe ar-t›yor. SPA’lar bir nevi ‘modern kapl›ca’.Yo¤un ifl temposu, stres, zamans›zl›k gibi sorunlarlabo¤uflan ça¤›m›z insan›, son y›llarda kaç›fl› “SPA” diyeadland›r›lan sa¤l›kl› yaflam merkezlerinde ar›yor. Özel-likle ruhuna, bedenine özen gösteren ve hayattan mo-la almak isteyenler tercih ediyor bu merkezleri.SPA’lar, insanlar›n yorgunluklar›n› üzerlerinden atmas›-na, beyinlerinin rahatlamas›na, daha genç görünmeleri-ne, k›sacas› kendilerini yenilemelerine yard›mc› oluyor.Süt banyolar›ndan masaja, s›cak-so¤uk tafl terapilerin-den aromaterapilere kadar birbirinden etkileyici bak›m-lar›n yap›ld›¤› bu modern kapl›calar tüm dünyada oldu-¤u gibi Türkiye’de de büyük ilgi görüyor.

Kaynak: Sabah Gazetesi (http://www.estespa.com/ha-berler/sabah_ruhunuz_yenilensin.asp, 09.04.2012).


“

”



2. c Yan›t›n›z yanl›fl ise “Termal ve SPA Turizmi”konusunu yeniden gözden geçiriniz.

3. e Yan›t›n›z yanl›fl ise “Termal ve SPA Turizmi”konusunu yeniden gözden geçiriniz.

4. d Yan›t›n›z yanl›fl ise “Termal ve SPA Turizmi”konusunu yeniden gözden geçiriniz.

5. a Yan›t›n›z yanl›fl ise “Termalin Tarihi Geliflim Sü-reci” konusunu yeniden gözden geçiriniz.


7. d Yan›t›n›z yanl›fl ise “Termalin Tarihi Geliflim Sü-reci” konusunu yeniden gözden geçiriniz.


9. a Yan›t›n›z yanl›fl ise “Termal ve SPA Turist Tiple-ri” konusunu yeniden gözden geçiriniz.

10. c Yan›t›n›z yanl›fl ise “Türkiye’de Termal ve SPATurizmi” konusunu yeniden gözden geçiriniz.

S›ra Sizde Yan›t Anahtar›S›ra Sizde 1

Modern SPA anlay›fl›na Antik Ça¤’da en çok yaklaflansa¤l›k düflüncesi Roma ‹mparatorlu¤u’nda kurulan ter-mallerde karfl›m›za ç›kmaktad›r. Çünkü SPA felsefesiburalarda özgün bir flekilde yaflanmakta, su ile gelensa¤l›k bilimsel hâle getirilmekte ve tedaviler uygulan-maktayd›.

S›ra Sizde 2

19. yüzy›l ortalar›na Orta Avrupa’n›n ve Rusya’n›n aris-tokrat tabakas› yan ›s›ra tüccar ve orta kesim de K›taAvrupas›’n›n banyolar›n› ziyaret etmifllerdir.

S›ra Sizde 3

Sanayileflme, liberalleflme ve küreselleflme gibi ekono-mik geliflmeler bireylerin al›fl›k olduklar› toplumsal ya-p›dan kopmalar›na yol açm›flt›r.

S›ra Sizde 4

Kad›nlar erkeklerden daha s›k sa¤l›k kontrolleri yapt›r-makta ve sa¤l›¤› korumaya ve art›rmaya daha çok önemvermektedir.

Baylan, Emre. (2012). SPA’da ‘uyum süreci’ bitti 4 binmerkez alarma geçti, http://hurarsiv.hurriyet.com.tr/goster/ShowNew.aspx?id=18338227.

Berg, Waldermar (2008). Gesundheitstourismus und

Wellnesstourismus. München: Oldenbourg Wis-senschaftsverlag.

Bodens, Carolin (2003). Kritische Analyse der gesells-chaftlichen Hintergründe des Wellnesstrends unddie Reaktionen des deutschen Touristikmarktes,”Trends-Forschung-Konzepte im Strategischen

Tourismusmanagement, Band 18. Trier: Fors-chungskreis Tourismus Management e.V. (Eigen-verlag).

Cengiz Bilgin, Demet. (2012). Türkiye’de 20 bin el ma-saj yap›yor SPA pazar› 500 milyon dolara kofluyor,http://hurarsiv.hurriyet.com.tr/goster/Show-New.aspx?id=12887685.

Erfurt-Cooper, Patricia ve Cooper, Malcolm (2009). He-

alth and Wellness Tourism. SPAs and Hot

Springs. Bristol, Buffalo, Toronto: Channel ViewPublic.

Freidl, Claudia (2004). Wellnessboom, Erholung oder

zu viel des Guten. Berlin: VDM Verlag Dr. Müller.Feldmann, Lars (2001). Gesundheitskonsum. Gesund-

heit als Konsumgut - Folgen für Kunden, An-

bieter, Produkte und Märkte, GDI-Report. Rüsc-hlikon / Zürich, die Schweiz: Gottlieb DuttweilerInstitut.

Hank-Haase, Gisela ve Kai Illing (2005). Wirtschaft-

lichkeit und Rentabilität von Wellnessbereic-

hen in Hotels. Wiesbaden: ghh consult GmbH.Hall, D; Smith, M. ve Marciszweska, B. (2006). Tourism

in the New Europe. The Challenges and Opportuni-ties of EU Enlargement. Oxfordshire: CABI Publis-hing, London.

Jansen, Uta (2006). Top Wellness Oasen: Ausgesuchte

Hotels, Thermen und Schönheitsfarmen in De-

utschland und Europa. Offenbach: Glabal Verlag.Karagülle, M. Zeki (2007). SPA ve Termal Kaynaklar

Hakk›nda, Türkiye’nin SPA’lar› ve Termal Kay-

naklar›, SPAs & Hot Springs of Turkey, SuzanneSwan. ‹stanbul: Boyut, s. 6-7.

Langbein, Kurt ve Bardehle, Peter (2007). Entdecker

der Wellness. Gesundheitskünste im alten Chi-

na, Indien und Rom. Wien: Ueberreuter.

Kendimizi S›nayal›m Yan›t Anahtar› Yararlan›lan Kaynaklar


Lee, Ginger (2004). SPA & Wellness in Europa. Ho-

tels, Anwendungen, Rezepte. München: ChristianVerlag.

Nahrstedt, Wolfgang (2008). Wellnessbildung. Ge-


chaft. Berlin: Erich Schmidt Verlag.Rulle, Monika (2008). Der Gesundheitstourismus in


fikationsstrategien, 2. Auflage. München: ProfilVerlag GmbH.

Schwaiger, Jürgen (2007). Megatrend Gesundheitsto-

urismus. Abgrenzung und Entwicklung. Saar-brücken: VDM Verlag Dr. Müller.

Sonnenschein, Meike (2009). Medical Wellness & Co.

Der Gesundheitsvorsorgetourismus in Deutsc-

hland. Angebot und Nachfrage im Wandel. Ber-lin: Pro Business.

Swan, Suzanne (2007). Türkiye’nin SPA’lar› ve Ter-

mal Kaynaklar›. SPAs & Hot Springs of Turkey.

‹stanbul: Boyut.Türksoy, Adnan ve Türksoy, Selcen Seda (2010). Ter-

mal Turizmin Gelifltirilmesi Kapsam›ndan Çeflme ‹l-çesi Termal Kaynaklar›n›n De¤erlendirilmesi,” Ege

Akademik Bak›fl / Ege Academic Review 10 (1):699-725.

Vollmer, Helga & Riebensahm, Heike (2000). Das gro-

ße Buch der Wellness. “Gut drauf sein” - ein Le-

ben lang. Marburg: Verlag im Kilian.Weber, Marga (1996). Antike Badekultur. München:

Verlag C.H. Beck.Yegül, Fikret (2006). Antik Ça¤’da Hamamlar ve Y›-

kanma. ‹stanbul: Homer Kitabevi. Ziegler, Sandra (2011). Qualitätsmanagement im

Wellness- und Gesundheitstourismus. Das Gut

Gesundheit im Wandel der Zeit. Hanburg: Diplo-mica Verlag.

Gezi Türkiye Tatil Rehberi (2008). Allianoi, ‹stanbul.

ht tp://de.wikipedia.org/wiki/Therme_Erding,05.02.2012

http://www.ktbyatirimisletmeler.gov.tr/belge/1-43566/genel-tanimlar.html

http://www.ktbyatirimisletmeler.gov.tr/belge/1-44100/dunyada-saglik-ve-termal-turizm.html

http://www.ktbyatirimisletmeler.gov.tr/belge/1-44101/turkiyede-saglik-ve-termal-turizm.html

http://www.ktbyatirimisletmeler.gov.tr/belge/1-97124/termal-kultur-ve-turizm-koruma-ve-gelisim-bolgeleri-ile-.html

http://www.tursab.org.tr/tr/istatistikler/yabanci-ziyaret-cilerin-profili

http://www.bayern.by/wellnessurlaub-in-bayern-well-vital

http://www.wellness-stars.de/http://www.medical-dictionary.cc/what-does/balneo-

logy-meanhttp://www.die-neue-kur.de/kurorte-heilbaeder-de-

utschland/heilklimatischer-luftkurort-deutsc-hland.html, Heilklimatische Orte.

http://www.spain.info/de/reportajes/spas_alternati-va_para_un_turismo_de_calidad.html, SPAs, dieAlternative für einen qualitativ hochwertigen Tou-rismus

http://www.thermen-deutschland.de/index2.htmhttp://www.therme-erding.de/de/100683/101346/ga-

laxy_2_0.htmlhttp://www.innovativer-gesundheitstourismus.de/file-

admin/user_upload/pdf/Leitfaden_Gesundheitsto-urismus.pdf

http://www.ungarn-tourismus.de/kur-gesundheit-well-ness.html

http://www.westungarische-baederstrasse.ungarn-tou-rismus.de/index.html

http://www.grancanariawellness.com/de/willkommen-hotels-gran-canaria.html

http://web.deu.edu.tr/jenarum/index.php/saglkhttp://www.die-neue-kur.de/kurorte-heilbaeder-de-

utschland/heilklimatischer-luftkurort-deutsc-hland.html.

http://www.jeotermaldernegi.org.tr/


Bu üniteyi tamamlad›ktan sonra;Wellness ve sa¤l›k alan›ndaki tesis çeflitlerini s›ralayabilecek,Tipik Wellness turistinin özelliklerini s›ralayabilecek,Termal ve SPA hizmetlerinin turizm iflletmeleri için rolünü aç›klayabilecek,SPA hizmetlerinin konaklama iflletmeleri için önemini anlatabileceksiniz.

‹çindekiler

• Termal• SPA

• Ürün Çeflitlendirme• Konaklama Tesisi Gelirleri

Anahtar Kavramlar

Amaçlar›m›z

NNNN


• G‹R‹fi


Turizmde Termal veSPA HizmetlerininYeri ve Önemi

G‹R‹fiDinamik bir yap›ya sahip olan turizm sektörünün amac› insanlar› mutlu etmektir.‹nsanlar turizm faaliyetinde bulunduklar› yani tatillerini geçirdikleri zaman dilimi-ne “y›l›n en güzel günleri” ad›n› vermektedir. Klasik deniz-kum-günefl tatillerinebak›fl aç›s› böyledir. Yeni bir turizm ürün çeflidi olan termal ve SPA turizmi insan-lar›n mutlu olma yan›nda sa¤l›klar›n› da art›rmak istedikleri hizmetleri ald›klar› birözelli¤e sahiptir. Di¤er taraftan turizm sektörünün belli bafll› aktörleri olan tur ope-ratörleri, konaklama tesisleri ve destinasyonlar ise termal ve SPA hizmetlerininönemini kavram›fl olmakla birlikte bu turizm ürününü flekillendirmekte ve gelifli-mini yönlendirmektedirler. Termal ve SPA hizmetleri bu ba¤lamda giderek uzunyaz tatillerinde ve k›sa ya da uzat›lm›fl hafta sonlar› fleklinde geçirilen tatillerdeönem kazanmaya bafllam›flt›r. Tatilin temel motifi ya da amac› olarak öne ç›kabil-mektedir. Bu ba¤lamda üst kategorideki konaklama tesisleri, kruvaziyer gemileri-nin yan› s›ra hava alanlar› da art›k SPA merkezlerine yat›r›m yapmaktad›r.

Sa¤l›k Turizmi Toplumda sa¤l›k ve hastal›¤a bak›fltaki dönüflümden dolay› turist sa¤l›¤› veya sa¤-l›k turisti gibi kavramlar s›kça kullan›lmaktad›r. Sa¤l›k, Alman toplumunda güven-lik ve bozulmam›fl çevreden daha öne ç›karak bir süredir en önemli de¤er konu-muna yükselmifltir. Sa¤l›kl› olma kendini iyi hissetme ve gençlik ile özdefllefltiril-mekle birlikte (Mühlhausen, 2000: 5)World Health Organisation’un (WHO - Dün-ya Sa¤l›k Örgüt -DSÖ) 1946 y›l›nda yapt›¤› sa¤l›k tan›m› flöyledir: “Sa¤l›k sadecehastal›k ve sakatl›¤›n olmay›fl› de¤il, bedence, ruhça ve sosyal yönden tam esenlikhâlidir”. Bu tan›m, bireyin iç ve d›fl çevre aras›ndaki uyumlu yaflama yetene¤ineiflaret etmekle birlikte, onun sürekli gayret göstermesini de öngörmektedir (Schefts-chick, 2003: 34-40; Illing, 2009: 7). Bu ba¤lamda bireyler sa¤l›kl› günlük bir yafla-m› tatille de birlefltirme yoluna gitmektedir (Krauße, 2007: 13). Turizmin bir alt da-l› olarak görülen sa¤l›k turizmini World Tourism Organisation (UNWTO = DünyaTurizm Örgütü) afla¤›daki flekilde tan›mlamaktad›r:

“As›l amac› fiziksel egzersiz ve diyet terapisi, kontrollü beslenme ve sa¤l›k du-rumuna uygun t›bbi hizmetler yoluyla, turistlerin fiziksel durumlar›n› gelifltirmekiçin sa¤l›k SPA’lar› ya da destinasyonlara yap›lan seyahatlerdir” (Rulle, 2004: 20)http://www.yepat.uni-greifswald.de/geo/uploads/media/MischkeMedicalWell-ness.pdf.

Turizmde Termal ve SPAHizmetlerinin Yeri ve

Önemi

New York’taki pazar araflt›rma kuruluflu Frost and Soullivana göre; h›zl› bir ge-liflme gösteren sa¤l›k turizminin (t›p turizmi) küresel cirosunun 100 milyar Ameri-kan dolar›na 2012 y›l›nda ulaflmas› beklenmektedir. Araflt›rmaya göre küresel sa¤-l›k turizmi y›ll›k %20-30 aras›nda büyüme kaydederek dinlenme ve ifl turizmini ge-ride b›rakmaktad›r. 2010 y›l›nda küresel olarak üç milyon sa¤l›k turistinin seyahatetmifl olmas› beklenmektedir. 2010 y›l› küresel ciro ise 78,5 milyar Amerikan dola-r› olarak tahmin edilmektedir. Sa¤l›k turizminde Almanya, Avusturya ve ‹sviçre gi-bi Avrupal› destinasyonlar Tayland, Hindistan ve Malezya gibi Asyal› ülkelerle re-kabet etmektedir. Bu ülkelerdeki standartlar kabul edilebilir olsalar da fiyatlar ol-dukça düflük seyretmektedir (http://www.urlaub-im-web.de/news-einzeln/1/de-zember/201000002318/globaler-gesundheitstourismus-boom.html, 16. 12. 2010[‹ndirme Tarihi: 02.03.2012) .

Sa¤l›k Turizminin ‹çeri¤i Hastal›klar› tedavi ettirmek ve sa¤l›kl› hâle gelmek, sa¤l›¤› korumak ya da art›rmakgibi birçok farkl› motivasyon ile ç›k›lan seyahatler genel olarak sa¤l›k turizmi kap-sam›na girmektedir. Bedensel ve ruhsal yetiler yan›nda do¤an›n, insani çevreninve kendi iç çevresinin günlük beklentilerine denge kurarak ulaflmak amaçlanmak-tad›r. Bu amaca götüren metotlar› ise salutogenez, t›bbi ve tamamlay›c› t›p yan›n-da günlük yaflam mekân›n›n d›fl›nda sunulan, orada çal›flan personelin kalifiyesi vetesisin fiziksel donan›m› ile do¤al çevre belirlemektedir (Illing, 2009: 49). Afla¤›da-ki flekilde sa¤l›k turizmi içerik olarak somutlaflt›r›lmaya çal›fl›lm›flt›r.

Termal ve SPA turizmi burada “Wellness” turizmi olarak görülmektedir.

Almanlar için sa¤l›k bir tatil motifi olarak önemli bir yere sahipken “sadece sa¤-l›k tatili” çok az kifliye cazip gelmektedir. 2008-2010 aras›nda halk›n %7’si bir sa¤-l›k tatili yaparken %6’s› Wellness ve %5’i de tatilde kür yapm›fllard›r. Di¤er taraftanise di¤er tatil çeflitlerinden olan sa¤l›k tatili, Wellness tatili ve tatilde kür için büyü-me potansiyeli vard›r. Ocak 2011’de halk›n %22’si gelecek üç y›l içerisinde birWellness tatilini yapabilece¤ini, %21’i bir sa¤l›k tatili ve %16’s› ise tatilde kürle il-gilendi¤ini belirtmifltir (http://b2b.tourismus-bw.de/Marktforschung/Themenspe-zifische-Studien/Reiseanalyse-2011-Kurzurlaubsreisen-und-Gesundheit-und-Urla-


Salutogenez:“‹nsan›n kendiolanaklar›n› ve çevresindekiolanaklar› en yarat›c›biçimde ele al›pde¤erlendirerek kullanmas›yoluyla sa¤l›kl› kalabilmeyibaflarmas›d›r.” (Sald›,[‹ndirme Tarihi:03.03.2012]).

TUR‹ZM

Günübirlik GeziTurizmi Kültür Turizmi Spor Turizmi Sa¤l›k Turizmi ‹fl Turizmi Di¤erleri

DinlenmeTurizmi Tatilde Sa¤l›k Termal ve SPA

Turizmi Tatilde Kür Kür ve TedaviTurizmi

fiekil 4.1

Kaynak: Nahrstedt 2008: 36 (uyarland›).

Sa¤l›k Turizmi Ö¤elerinin Turizm Bölümü Olarak Ay›r›lmas›

S O R U

D ‹ K K A T

SIRA S ‹ZDE

DÜfiÜNEL ‹M

SIRA S ‹ZDE

S O R U

DÜfiÜNEL ‹M

D ‹ K K A T




K ‹ T A P



ub). Her üç tatil çeflidi sa¤l›k turizmi çat›s› alt›nda yer almas›na ra¤men bunlar›naralar›nda belirgin farklar da bulunmaktad›r (Bkz. Tablo 4.1).

Bu tabloya “medikal (turizm) tatil” adl› bir 4. Boyut eklenebilmekle beraber Bö-lüm 2 ve 3 için fiekil 2.1 ç›k›fl noktas› olarak örnek al›nd›¤›ndan dolay› burada de-¤inilmemekle beraber; tesis baz›nda sa¤l›k turizmi ele al›nacak olunursa afla¤›dakitablo yol gösterici olacakt›r.

Yukar›daki tabloda alt› farkl› Wellness ve sa¤l›k tesis çeflidi olmakla birlikteOruço¤lu Thermal Resort örne¤inde oldu¤u gibi sunulan hizmetlerden dolay› birkarma tesis modeli ortaya ç›kabilmektedir: “SPA ve Wellness Center çat›s› alt›nda,sa¤l›k, gençlik ve güzellik da¤›tan merkezde oksijenli ve normal cilt bak›mlar›, ça-mur banyosu, bitki banyosu, Kleopatra süt banyosu, k›r›fl›kl›k bak›m›, maskeler,saç bak›m›, total-lokal-selülit masajlar›, tedavi masaj›, us alt› masaj›, tafl masaj›, za-y›flama programlar›, solaryum, Türk hamamlar›, buhar banyolar›, jakuzili ve sa-unal› özel aile banyolar›, uzman doktor ve fizyoterapistlerin denetiminde eksiksizhizmet veren son derece kapsaml› bir fizik tedavi ve rehabilitasyon merkezi [...].[...] ayr›ca Biorezonans Sigara B›rakma Tedavi Ünitesi [...]. SPA & Wellness Cen-ter’da ayr›ca kemik mineral yo¤unlu¤u ölçümü yap›lmakta ve kemik erimesi “Os-teoporoz” erken teflhisi [...] (Özgen 2007: 22). Bu tesiste SPA ve Wellness Centerbölümünde sunulan hizmetler medikal alan›na giren hizmetleri de kapsamaktad›r.Di¤er taraftan Barut Otelleri sahiplerinden Ahmet Barut ise SPA ve Wellness’e Oru-ço¤lu Thermal Resort’dan farkl› olarak SPA ve Wellness hizmetlerinin hedonik an-lay›fl›na uygun bir yaklafl›m sergilemektedir: “SPA ve Wellness yat›r›mlar›n›n ama-c›, hasta misafirleri iyilefltirmek de¤il, sa¤l›kl› misafirlerin daha formda olmalar› vekendilerini fit hissetmeleridir” (Barut, 2007: 25).

Resort Otel + Wellness Sa¤l›k resort Klinik otel

Wellness otel Medikal SPA resort Otel standart›nda (özel) klinik

Sa¤l›k TatiliWellness tatili (termal ve SPA

Tatili)Kür tatili

Hizmet içeri¤i Hizmet ‹çeri¤i Hizmet ‹çeri¤i

- Sa¤l›kl› yeme ve içme

- Sa¤l›kl› iklim

- Do¤ada spor yapma ve

hareket etme imkân›

- Islak alanlar/Saunalar - fi›mart›lma hizmetleri- Kozmetik / güzellik uygulamalar›- Dinlenme/gevfleme hizmetleri

- Klasik kür uygulamalar›- T›bbi hizmetler- Check up- Sa¤l›kl› yeme ve içme

Tercihler Tercihler Tercihler

- Tatilin en temel nedeni

- Paket tur

- Özel otellerde

- “Normal” bir tatilin parças›- Paket tur- Özel otellerde

- Genellikle seyahatintemel amac›

- Paket tur

614. Ünite - Tur izmde Termal ve SPA Hizmet ler in in Yer i ve Önemi

Tablo 4.1Sa¤l›k ‹çerikliTatillerdenBeklentiler veHizmetlerAras›ndaki Farklar

Kaynak: http://www.ramsau.com/assets/files/gesundheit_und_urlaub.pdf, [‹ndirme Tarihi:02.03.2012].

Yukar›daki tablo örnekal›narak Türkiye’deki termalve SPA turizmi incelenebilir.

Tablo 4.2Wellness ve Sa¤l›kAlan›ndaki TesisÇeflitleri

Kaynak: Kohl 2010�Otel Sa¤l›k Tesisi�

Sizce SPA ve Wellness merkezlerinde sunulan hizmetler her yerde ayn› m›d›r yoksa tesis-ten tesise farkl›l›k gösterebilir mi?

Termal Turizmi Termal turizm, Wellness yaflam tarz›n›n bir sonucu olarak ve bir bofl zaman faali-yeti fleklinde sa¤l›¤› art›r›c› bir fonksiyona sahiptir. Mütevazi havuz ve basit konak-lama tesislerinin yerini lüks kategorideki termal ve konaklama tesisleri almaya bafl-lam›flt›r. Bazen termal ve konaklama tesisi ayr› ayr› fakat birbirinin parças› gibi ba-zen ise bir çat› alt›nda toplanan genifl bir ürün ve hizmetler yelpazesi fleklindedir.Bu, termal turizm destinasyonlar›n› iç ve d›fl turizmin yöneldi¤i önemli çekim mer-kezlerine dönüfltürmüfltür (Do¤anay, 1992: 77).

Sa¤l›k turizminin bir alt dal› olan termal turizm “içeriklerinde erimifl mineral bu-lunan maden sular›n›n dinlenme, zindeleflme, tedavi vb. amaçlar›na dönük olarakkullan›m›ndan do¤an bir dizi iliflkiden kaynaklanmaktad›r” (Kozak vd., 2010: 19).Termal sular içerdikleri eriyik maddelerin sonucunda bedensel ve ruhsal birçok ra-hats›zl›¤›n tedavisinde kullan›labilmektedir. Termal kaynaklar “vücudun eski zin-delik ve gücüne kavuflmas›nda” t›bbi olarak kabul görmektedir. Termalizm mo-dern t›bb› tamamlay›c› ve di¤er tedavi imkânlar› ile bütünleflmifl olarak günden gü-ne önemini art›rmaktad›r. Sa¤l›k turizmi, klasik sa¤l›k turizmi denilen ve ço¤unluk-la kür turizmi fleklinde anlafl›lan boyuttan s›yr›larak termal turizme do¤ru bir gelifl-me göstermifltir.

Sizce termalizmin öneminin artmas›n›n arkas›ndaki belli bafll› nedenler neler olabilir?

Turizm sektörü sa¤l›k turizmini içerik olarak yenilemifl ve yeni yat›r›mlarla tu-ristik ürün çeflitlendirmesine gitmifltir. Özellikle termal turizm alan›nda sa¤l›k turiz-mi sadece hastalar›n kat›ld›¤› de¤il, sa¤l›kl› insanlar›n da artarak kat›ld›¤› bir turizmçeflidine dönüflmüfltür (Çavufl, 1994: 50). Bu dönüflümü klasik kür turizminin yay-g›n oldu¤u Almanya ve Avusturya gibi ülkelerde gözlemlemek mümkündür. Ter-mal kaynaklara sahip kür merkezleri “hasta” destinasyonlar› imaj›ndan kurtularak“sa¤l›k” ve Wellness destinasyonlar›na geçifl yapmaktad›r.

Almanya’da, özellikle 1990’l› y›llar›n ortalar›nda birçok tesis ve destinasyonyüksek bütçeli yat›r›mlar yaparak ve inisiyatif alarak aktif, fitness ve Wellness tatil-lerine olan talebi karfl›lamaya çal›flm›fllard›r. fiekil 6’da görülece¤i gibi 2005 y›l›ndaWellness turizminde bir doygunluk oluflmufltur. Özellikle d›fl turizm talebini art›r-mak için tan›t›m ata¤›na geçen Deutsche Zentrale für Tourimus (DZT = AlmanyaTurizm Merkezi) 2006 y›l›nda ülkedeki 300’ü aflk›n kür ve kapl›ca yerleflkesini kap-sayacak flekilde “ Kendini iyi hissetmek için Almanya” slogan› ile Wellness broflür-leri haz›rlam›flt›r. Talepteki bu geliflmeyi otellerinin, resortlar›n›n, kür yerleflkeleri-nin ve kapl›calar›n›n kür, wellness ve güzellik alanlar›nda sunduklar› hizmet yel-pazesinin geniflli¤i karfl›lamaktad›r. Efl zamanl› yürütülen çal›flmalar›n di¤er bir bo-yutunu ise Deutscher Heilbaederverband (DHV = Almanya Kapl›calar Birli¤i) kul-lanmaya bafllad›¤› “Wellness im Kurort - kür yerleflkesinde wellness” sertifikas›oluflturmufltu. Almanya “Wellnessland Deutschland - Wellness ülkesi Almanya”kampanyas› ad› alt›nda flehir ve otellerinin “rahatlama” programlar›n› da tan›t›mdaaktif olarak kullanmaktad›r (http://www.bmwi.de/BMWi/Redaktion/PDF/Publika-tionen/tourismuspolitischer-bericht-der-bundesregierung,property=pdf,bere-ich=bmwi,sprache=de,rwb=true.pdf, 2008, [‹ndirme Tarihi: 03.03.2012]).


S O R U

D ‹ K K A T

SIRA S ‹ZDE

DÜfiÜNEL ‹M

SIRA S ‹ZDE

S O R U

DÜfiÜNEL ‹M

D ‹ K K A T




K ‹ T A P



1

S O R U

D ‹ K K A T

SIRA S ‹ZDE

DÜfiÜNEL ‹M

SIRA S ‹ZDE

S O R U

DÜfiÜNEL ‹M

D ‹ K K A T




K ‹ T A P



2

Almanya’da 2000 y›l›nda 10 milyon kifli, 69 milyon gün, kapl›calarda yatakl› ku-rumlarda tedavi görmüfl ve giderleri büyük ölçüde sa¤l›k sigortalar› taraf›ndan kar-fl›lanm›flt›r. Türkiye’de ise 1990 y›l›nda 6.5 milyon kifli kapl›calara gitmifl, bunlar›nancak %5’i Sigorta ve Emekli Sand›¤›nca k›smen karfl›lanm›flt›r. Ülkemiz için ilginçolan bir özellik de bu hastalar›n %60’dan fazlas›n›n kendi kararlar›yla, t›bbi birkontrolden geçmeden, kapl›calara gitmeleridir. Bat› Avrupa’daki geleneksek kürmerkezlerine sahip ülkelerde modern t›pla desteklenen bir kapl›ca kültürü yerinehalk›m›z›n uygulad›¤› daha çok bir kapl›ca ziyaretinin gelenekleflmesi ve motif iseço¤unlukla ortam de¤iflimi veya seyahat etmektir (M. Zeki Karagülle, http://www.spa-turkey.com/spa-turkey.asp?id=1, [‹ndirme Tarihri: 03.02.2012]).

Wellness ve SPA Turizmi Wellness ve SPA turizmi sa¤l›k turizmi içerisinde de¤erlendirilmektedir. “Wellness”kavram› do¤du¤u Amerika Birleflik Devletleri’nde, bütüncül ve sürekli geliflen vede¤iflen bir sa¤l›k anlay›fl›n› ifade etmektedir. Temelinde beden, ruh ve zihin sa¤-l›klar› aras›ndaki dengeyi sa¤layarak art›rma düflüncesi yatmaktad›r. Dr. HalbertLuis Dunn (1959) taraf›ndan gelifltirilen modelde, birey, sa¤l›¤›n› gelifltirmekten vekorumaktan kendisi sorumludur. Bu aç›dan Wellness yaflam tarz› DSÖ’nün yukar-da yapm›fl oldu¤u sa¤l›k tan›m›yla örtüflmektedir.

Wellness, Bat› Avrupa ve Alman dilinin konufluldu¤u co¤rafyada daha çok he-donik (haz alarak yaflama) bir tüketim anlay›fl› ve buna ba¤l› olan bir Wellness ya-flam felsefesi fleklinde anlafl›lmaktad›r. Bu bilgiler ›fl›¤›nda bak›ld›¤›nda Avrupa tu-rizm sektörünün etkisinde flekillenen Wellness giderek ABD’nin bireysel sorumlu-luk anlay›fl› ve Avrupa’n›n hedonik tüketim düflüncesi aras›nda bir yol izlenmekte-dir. Bu ba¤lamda Wellness turizmi beden, ruh ve zihin sa¤l›klar›n› canland›r›c› vegevfletici tedbirlerin özel haz›rlanm›fl ortamlarda ve tesislerde bütüncül olarak su-nulmas› olarak tan›mlanabilir. Bu flekilde tan›mlanan Wellness turizmine kat›lan“tipik” Wellness turistinin genel özellikleri ise flöyle s›ralanabilir:

• Sa¤l›¤› art›r›c› hizmetleri pasif olarak kullanmaktad›r,• T›bbi olmayan yöntemleri tercih etmektedir,• Öncelikli olarak esenli¤i art›rmay› hedeflemektedir,• ‹nanç, spirituel esenlikte aranmaktad›r,• Konaklamalar› kendisi ödemektedir,• K›sa konaklamalar› tercih etmekte ve• Otelde gecelemektedir.Wellness tatilleri k›sa sürelidir ve ço¤unlukla uzat›lm›fl hafta sonlar› fleklinde

geçirilmekle birlikte ortalama 2,6 gün sürmektedir. Wellness tatilleri ço¤unlukla ül-ke içinde ya da komflu ülkede geçirilmektedir (Mahr, 26.06.2008).

Bölüm 3’de aç›kland›¤› gibi, termal ve SPA hizmetlerinin geliflmesinin arkas›n-daki ifl ve özel yaflamdaki koflullar insanlar› s›k fakat k›sa tatiller yapmaya yönlen-dirmektedir. Wellness turistleri k›sa zamanda h›zl› dinlenme anlay›fl› ile Wellnessve SPA tatillerine ç›kmaktad›r. SPA’da Wellness gibi ça¤r›flt›rd›¤› olumlu semboller-le en önce ve en çok kad›nlar olmak üzere, Bat› toplumunda büyük kesimlereulaflmay› baflarm›flt›r. Destinasyon SPA’lar bu ba¤lamda talep art›fl› kaydetmektedir(Jansen, 2006: 8). Özellikle tek ya da aile otelleri bahsedilen toplumsal de¤iflimigözlemlemeyi bilmifl ve esnek olduklar› için Wellness ak›m›n›n Bat› Avrupa’dakiöncülü¤ünü yapm›fllard›r. Bireysellikleri ve özgünlükleriyle bu tesisler Wellnessak›m›n› güçlendirmifllerdir.


Günümüze geldi¤imizde ise afla¤› yukar› bütün uluslararas› otel zincirleri Well-ness ya da SPA konseptlerine sahiptirler. Bunlar aras›nda Mariott, Hyatt Internatio-nal, Fairmont ve Hilton yan›nda Asyal› lüks otel gruplar› Raffles, Mandarin Orien-tal und Amandari say›labilir. Konaklama tesisleri d›fl›nda Center Parcs gibi bofl za-man parklar› iflletmecileri de Wellness bölümleri eklemektedir. Center Parcs bubölümü markalaflt›rmaya giderek “Aqua Sana” ad› verirken, Steigenberger Hotels& Resorts Wellness & Beauty katalo¤u ç›kartarak ayn› zamanda tur operatörü ola-rak da sektörde kendisini konumland›rmay› hedeflemektedir (Rulle, 2008: 114).Ülke baz›nda ise Wellness otel rehberi Relax-Guide bak›ld›¤›nda Avusturya’daki 4ve 5 y›ld›zl› 2.000 otelden 956’s› Wellness oteli kavram›yla iliflkilendirilmektedir.Bu da akla “Her iki otelden birinin Wellness oteli mi?” sorusunu getirmektedir(Kohl, 23.08.2010).

Sizce, insanlar› artarak s›k fakat k›sa tatil yapmaya yönlendiren nedenler nelerdir?

Uzun tatilleri ya da uzat›lm›fl hafta sonlar›n› bekleyemeyenler için ise ço¤unluk-la kent merkezlerinde bulunan ve bireyin günlük yaflamda sa¤l›¤›n› art›rmas› içinbir alternatif sunan günlük SPA’lar vard›r. Sa¤l›¤› art›rma için günübirlik talep art›-fl› Tablo 4.3’te görülece¤i gibi günlük SPA tarz› tesislerin oranlar›n›n toplam SPA’lariçerisindeki pay›n›n art›fl›n› sa¤lam›flt›r.

Tablo 4.3’teki SPA s›n›fland›rmas› Bölüm 2’deki s›n›fland›rmayla birebir örtüflmemeklebirlikte SPA pazar› konusunda genel bir bilgi verilmesi aç›s›ndan yararl› görülmüfltür.

Turizmde Termal ve SPA Hizmetlerinin Yeri ve Önemi Termal ve SPA hizmetleri turizmde giderek artan bir öneme sahiptir. Termal veSPA hizmetleri bir taraftan eski destinasyonlar›n ve tesislerin kendilerini pazardayeniden konumland›rmalar›na yard›mc› olurken di¤er taraftan özelikle termal kay-naklara sahip olan ve çok dar bir çekim alan›na sahip olan yerleflkelerin birer sa¤-l›k turizmi destinasyonuna dönüflmesine olanak vermektedir. Bu yap›l›rken birdestinasyon yönetimi anlay›fl›ndan hareket edilerek termal ve SPA hizmetleri tesisyan›nda çevredeki birçok cazibe unsuruyla bütünlefltirilmektedir.

2004 y›l›nda termal turizm amaçl› olarak Almanya ve Macaristan’a 10 milyon ki-fli, Rusya’ya 8 milyon kifli, Fransa’ya yaklafl›k 700 bin, ‹sviçre’ye 800 bin ve ‹span-ya’ya 400 bin kifli gitmektedir. 126 milyon nüfuslu Japonya’n›n sadece Beppu fleh-rine 12-13 milyon kifli termal turizm amaçl› olarak gelmektedir. Japonya’da 1500

SPA TürüSPA Türleri

içindeki oran› (%)

Toplam SPA

gelirlerindeki oran› (%)

SPA’larda

çal›flanlar›n oran› (%)

Day/Klüp/Salon SPA 63 45 54

Otel/Resort SPA16 27 22

Di¤er SPAlar 13 5 11

Medikal SPA 6 10 4

Destnasyon / sa¤l›k

Resort2 13 9

Toplam 100 100 100


S O R U

D ‹ K K A T

SIRA S ‹ZDE

DÜfiÜNEL ‹M

SIRA S ‹ZDE

S O R U

DÜfiÜNEL ‹M

D ‹ K K A T




K ‹ T A P



3

Day SPA’lar fuar ya dakongre turistleri taraf›ndankullan›labilmektedir.

Tablo 4.3Dünyadaki SPAÇeflitlerinin Oran›

Kaynak: http://www.raisondetrespas.com/news/articles/Global%20Spa%20Economy%20re-port.pdf, 2007, [‹ndirme Tarihi: 02.03.2012].

S O R U

D ‹ K K A T

SIRA S ‹ZDE

DÜfiÜNEL ‹M

SIRA S ‹ZDE

S O R U

DÜfiÜNEL ‹M

D ‹ K K A T




K ‹ T A P



“Alpine Wellness” termal veSPA turizm ürünününbölgesel kalk›nmayaentegrasyonu konusundabaflar›l› bir konsepttir.

adet kapl›cada 100 milyon kifli termal turizm yapmaktad›r. Türkiye’de ise 240 adetkapl›cadan y›lda 10 milyon kifli birçok hastal›¤›n tedavisinde, rehabilitasyon vedinlenme (tatil) amaçl› olarak faydalanmaktad›r (Çetin, 2011: 880; http://www.jeo-termaldernegi.org.tr/, [‹ndirme Tarihi: 02.03.2012]).

Yeni model termallere Bölüm 2’de de¤inildi¤i gibi Therme Erding örnek olarakgösterilebilir. Özel bir flirket taraf›ndan iflletilen bu termal y›ll›k ortalama 1,5 mil-yon ziyaretçi say›s›yla Münih yak›nlar›nda bofl zaman amaçl› gidilen ve kârl›l›¤›yüksek olan bir iflletmedir (http://www.jeotermaldernegi.org.tr/, [‹ndirme Tarihi:02.03.2012]).

Turizmde termal ve SPA hizmetlerinin yeri ve önemini daha iyi anlafl›lmas› ve ayr›nt›l› bil-gi için Mehmet Han Ergüven’in Wellness Turizmi ve ‘Alpine Wellness’ Örne¤i. Türk Well-ness Turizmi ‹çin Öneriler (V. Lisansüstü Turizm Ö¤rencileri Araflt›rma Kongresi, 27.-30.May›s 2010, Nevflehir, ss. 328-341) kitab›na bakabilirsiniz.

Therme Erding tesis baz›nda bir örnek teflkil ederken Bad Füssing ise kürkenti olarak baflar›l› bir konsept sergilemektedir. Bad Füssing 2,6 milyon gece-leme say›s›na ulaflm›flt›r. 279.000 geceleme turisti ve 1,5 günübirlik ziyaretçi ileAvrupa’n›n en fazla gecelenen kapl›cas› konumundad›r. Bu baflar›daki önemlibir faktör misafirlerin %85’nin “sürekli” kategorisine girmesidir (http://www.bad-fuessing.de/pdf/Presse_2012/Pressemappe_Januar_2012.pdf, [‹ndirme Tarihi:03.03.2012]).

‹ster Therme Erding ister Bad Füssing olsun bunlar termal yan›nda SPA hizme-ti vermektedir ve bir SPA altyap›s›na sahiptirler.

SPA hizmetlerinin turizmdeki yeri ve önemine bak›ld›¤›nda; sunulan SPA ürün-lerinin ve mekânlar›n›n çeflitlili¤ine ba¤l› olarak dünya SPA ekonomisi ortalama255 milyar Amerikan dolar› büyüklü¤üne ulaflmaktad›r. SPA uygulamalar› için har-canan para ise ortalama 47 milyar Amerikan dolar›d›r (Tablo 4.4). Sektör, dünyaçap›nda ortalama 71,600’den fazla SPA’da 1,2 milyon kifliye ifl imkân› sa¤lamaklabirlikte, bunlar›n önemli bir k›sm› konaklama sektöründe istihdam edilmektedir(http://www.raisondetrespas.com/news/articles/Global%20Spa%20Eco-nomy%20report.pdf). SPA sektörü Türkiye’de ise 2011 y›l›nda 20 bin kiflinin istih-dam edildi¤i ve 500 milyon dolarl›k ciroya sahip bir sektör seviyesine gelmifltir(Baylan, 02.03.2012).

Tur Operatörleri Tur operatörleri aras›nda artan ulusal ve uluslararas› rekabet onlar› rakiplerindenfarkl› k›lacak turistik ürün aray›fl›na sürüklemifltir. Bu ba¤lamda Wellness turizmiönce bir nifl ürünü olarak görülmüfl fakat k›sa bir süre sonra temel bir turizm ürünçeflidi olarak kabul edilmifltir. Tur operatörleri Wellness tatilleri özel kataloglar› ç›-

SPA e¤itimi 0.13

SPA dan›flmanl›¤› 0.07

SPA odakl› konaklama ve turizm 106.1

SPA gayri menkulleri 88.3

SPA faaliyetleri 46.8

SPA Ekonomisi = ana ve yan sektörler 254.7


S O R U

D ‹ K K A T

SIRA S ‹ZDE

DÜfiÜNEL ‹M

SIRA S ‹ZDE

S O R U

DÜfiÜNEL ‹M

D ‹ K K A T




K ‹ T A P



Tablo 4.4Dünya SPAEkonomisi (milyar $)

Kaynak: Ellis12.03.2009.

karmaya bafllam›fllard›r. Örne¤in Almanya’da TUI”TUI V‹TAL”ve “airtours Well-ness” kataloglar›, Neckermann “Care”, Thomas Cookise 2002-2003’de Wellness &Fitness, 2007-2008’de Wellness & Care, 2009-2010’da Wellness & Mehr fleklindeWellness kataloglar› ç›karm›fl ve ç›karmaktad›rlar. Di¤er büyük bir tur operatörüolan REWE Touristik’in alt markalar›ndan biri olan DERTOUR “Wellnesswelten”katalo¤u ile pazara girmifltir.

Yukar›da ad› geçen tur operatörleri sa¤l›k turizminin “sa¤l›kl› birey” k›sm›yla il-gilenmektedir. Bunlar tan›t›mda ve kataloglar›nda hastal›¤›n karfl›t› oldu¤u için“sa¤l›k” sözcü¤ünü kullanmamaktad›r. “Wellness”, “kendini fl›martma”, “kendiniiyi hissetme”, “esenlik” gibi kavramlar›n kullan›lmas› tercih edilmektedir. Katalog-lar›n haz›rlan›fl› ve içeri¤i tur operatörlerinin hedef kitlesini de belirlemektedir. Bü-yük tur operatörleri a¤›rl›kl› olarak genç kesime hitap etmektedirler. Bu hedef kit-lesi içerisinde de yine bir pazar bölümlendirmesine gidilerek TUI gibi büyük turoperatörleri iki farkl› katalogla farkl› hedef kitlelerine ulaflmaya çal›flmaktad›rlar:TUI V‹TAL katalo¤uyla orta gelir düzeyindekilere, airtours Wellness ile yüksek ge-lir düzeyindekilere (Rulle 2008: 157). Kataloglar›n hedef gruplar›na göre tercih edi-len destinasyonlar ve konaklama tesisleri de de¤ifliklik göstermektedir. TUI V‹TALkatalo¤u daha çok orta mesafe destinasyonlar› içerirken airtours Wellness ise eg-zotik ve uzak destinasyonlara öncelik vermektedir. Tur operatörleri haz›rlad›klar›Wellness kataloglar›na özel isimler vererek kendilerini k›zg›n rekabetin oldu¤u vedoyuma ulaflan pazarda net bir flekilde konumland›rmak için markalaflmaya git-mektedirler (Kreisel 2004: 79).

Ülkeden ülkeye Wellness ya da SPA bölümü fleklinde kavramlar kullan›labilmektedir. SPAkonaklama tesislerinin ço¤unlukla “›slak” alanlar›n› içerirken, Wellness SPA’dan daha ge-nifl içerikli bir kavram olarak otelin tamam›n› kapsayabilmektedir.

Konaklama Sektöründe SPA Lüks kategoride - 4 y›ld›z ve üzeri - otel arayan müflterilerin %80’ninden fazlas› ko-naklad›klar› tesis seçiminde, sunulan Wellness ve SPA hizmetlerine bakarak tercihyapmaktad›rlar (Barth ve Werner, 2005: 118; Loh 12.03.2009). Bunu yapan müflte-ri say›s› Almanya’da 2004 y›l›nda 5 milyona ulaflm›fl ve bu konaklama tesisleri için20 milyon geceleme, 2,75 milyar avro gelir ve tam zamanl› 50.000 ifl sahas› demek-tir. Ayn› y›lda Almanya’da 500’ün üzerinde tesis kendisini Wellness oteli olarak ad-land›rm›flt›r (Hank-Haase ve Illing 2005: 5). A¤ustos 2009’a gelindi¤inde ortalama1200 konaklama tesisi kendisini “wellness oteli” fleklinde tan›mlamaktad›r(http://www.merian.de/magazin/deutschland-die-besten-wellness-hotels.html,03.01.2012). Europäisches Prüfinstitut Wellness & SPA e.V.’e (Avrupa Wellness veSPA Denetleme Enstitüsüne) göre, 2011 y›l›nda Avrupa ve Akdeniz k›y›lar›nda6.500 otel Wellnes misafirleri için rekabet etmektedir (http://www.wellness-au-dits.eu/cms/front_content.php?idcat=10). Bu da özellikle üst kategorideki konak-lama tesislerinin art›k SPA bölümleri olmadan ayakta duramayaca¤›n› göstermek-tedir (Horx ve Wenzel, 2003: 36). SPA bu ba¤lamda ekstra bir hizmet olarak de¤ilbilakis oteli tamamlay›c› ya da temel ürün olarak kabul edilmektedir (van Daalen,2002: 130).

Sizce lüks kategorideki konaklama tesisleri neden artarak Wellness ve SPA hizmetleri sun-ma ihtiyac› hissetmektedir?


Yukar›da say›lan turoperatörleri Wellness turizmhareketlerini gelifltirme veyönlendirme aç›s›ndanönemli bir güce sahiptir.

S O R U

D ‹ K K A T

SIRA S ‹ZDE

DÜfiÜNEL ‹M

SIRA S ‹ZDE

S O R U

DÜfiÜNEL ‹M

D ‹ K K A T




K ‹ T A P



S O R U

D ‹ K K A T

SIRA S ‹ZDE

DÜfiÜNEL ‹M

SIRA S ‹ZDE

S O R U

DÜfiÜNEL ‹M

D ‹ K K A T




K ‹ T A P



4

Turizmde ve özelikle konaklama tesisleri aç›s›ndan Wellness turizminin veWellness bölümünün önemine bak›lacak olunursa 3-5 y›ld›z kategorisindeki Al-manya’daki bütün oteller %58’lik bir dolulu¤a sahip iken Wellness bölümü olan te-sisler az bir farkla %60’l›k bir doluluk sa¤lam›fllard›r. Wellness otelleri ise %63’lükbir doluluk hedeflerken araflt›r›lan Wellness otellerinin %50’si %72’lik bir dolulukoran›na ulaflm›fllard›r (Hank-Haase ve Illing, 2005: 21). Wellness otellerinde dolu-luk oran› artarken di¤er taraftan normal turist bir gece konaklama için ortalama 99avro ödeyebilece¤ini belirtirken sa¤l›k ve Wellness turistleri bir gecelik konaklamaiçin ortalama 154 avro vermeye haz›r olduklar›n› belirtmifllerdir (http://www.fo-cus.de/reisen/urlaubstipps/tourismus-gesundheitsurlaub-interessiert-deutschland-touristen_aid_702123.html, 12.01.2012[‹ndirme Tarihi: 02.03.2012]).

SPA ürününün ekonomik de¤eri, sa¤lam›fl oldu¤u katma de¤erle alakal›d›r.ArabellaSheraton’un ürün gelifltirme müdürü Walter Neumann bir otelin gelirinin%30’unun SPA’dan karfl›lanabilece¤ini gerçekçi bulmaktad›r (Neumann, 2002: 35).Ayn› görüflü Fairmont SPAS genel müdürü Ann McCall de desteklemektedir (Rich-ter ve Pütz-Willems, 2002: 31). Gelecek için hedeflenen rakam %30 olurken 2002y›l›nda uluslararas› birçok otel zinciri toplam kazançlar›n›n %18’lik k›sm›n› otelSPA’lar›ndan elde etmifllerdir (Kroehl, 2002: 136). Türkiye’de ise 2007 y›l›nda SPAmerkezlerinin elde etti¤i ciro, otel gelirlerinin %23’ünü oluflturmufl ve bunun %39’utek bafl›na masajlardan elde edilmiflti (Y›lmaz 2008 [indirme Tarihi: 02.03.2012).2009 rakamlar›na göre araflt›rmaya kat›lan tesislerin yar›s› oda bafl› ortalama gelir-lerinin artmas›n›, %67’si ise misafir say›lar›ndaki art›fl› tesiste SPA merkezi bulun-mas›na ba¤lamaktad›r. ‹yi pazarlama yöntemleri uygulanan tesislerde misafirlerin%20 SPA merkezini ziyaret ederken baflar›l› bir SPA konsepti olan otellerin cirosu%20-25 oran›nda SPA’lardan elde edilebilmektedir (http://hurarsiv.hurri-yet.com.tr/goster/printnews.aspx?DocID=12887685, 08.11.2009, [‹ndirme Tarihi:02.03.2012]). Bu da 2002 y›l›nda uluslararas› otel zincirlerinin SPA bölümlerindenelde ettikleri gelirin Türkiye’deki tesislerde daha üst düzeyde seyretti¤i fakat yinede öngörülen %30’lardan uzak oldu¤unu göstermektedir.

Eski tesisler kapsaml› renovasyon yap›larak yenileri ise tamam›na yak›n› SPAbölümü tasarlanarak infla edilmektedir. Gelinen bu aflamada konaklama sektörüSPA hizmetleriyle bir yenilenmeye ve imaj de¤iflimine gitmekte ve yaflam tarz› hiz-metleri sunmaktad›r (Bkz. Tablo 4.5).

Millenyum öncesinde fitness merkezli

otel modeli

Yeni milenyumda terapi de¤eri olan

bütüncül wellness uygulamalar›n›n

sunuldu¤u mekanlar

Jimnastik Yüksek enerji fitnessi bütüncül egzersizler

Havuz Su uygulamalar› SPA uygulama servisi

Kuru sauna Islak alan uygulamalar› özel programlar

Ayrobik Beslenme dan›flmanl›¤› Spa ürünleri

Tenis/skuaç Yaflam tarz› ürünleri eflsiz dizayna sahip mimari

Otel markas›ndan ba¤›ms›z olarak sunulan art›

bir katma de¤er sa¤lamayan yat›r›mlard›r

Otel markas›na do¤rudan ba¤›ml› ve otelin

temel ürünlerinden biri olman›n yan›nda

katma de¤erin birçok yönden art›r›lmas›n›

sa¤lamaktad›r


Tablo 4.5Otel ZincirlerindeSPA Merkezli ÜrünDe¤iflimi

Kaynak: Loh12.03.2009.

Uluslararas› otel zincirlerinin SPA’y› keflfetmeleriyle de sektör daha genifl bir ça-pa ulaflm›fl, artarak standartlaflmaya gidilmektedir. Burada büyük tesisler genifl birürün ve hizmet yelpazesi sunarken tek bafl›na olan tesisler s›n›rl› SPA ürün ve hiz-metlerine yo¤unlaflmaktad›rlar. Bu ba¤lamda bu tür tesisler büyük ölçekli tesislerenazaran ailelere de¤il daha çok belli ve s›n›rl› hedef gruplar›na hizmet verebilmek-tedir (Rulle, 2008: 112). Uluslararas› otel zincirleri günümüzde, SPA’y› bir hizmetürününden ziyade, bir felsefe ve yaflam tarz› olarak pazara sunarak rekabet flans-lar›n› art›rmaya çal›flmaktad›rlar. SPA’larda, donan›m yan›nda insan kaynaklar› daöne ç›kart›larak hizmette özgünlü¤e gidilmektedir. Konaklama tesisleri as›l marka-s›ndan ayr› olarak yeni bir marka ile Wellness ve SPA pazar›nda kendilerini ko-numland›rmaya gitmektedirler (Pfleger, 2008: 21). Örne¤in: Rixos Royal SPA, Kem-pinski The SPA, Hyatt SPAS, The ‹stanbul Edition ESPA vb. Konaklama tesisleri,yukar›da tur operatörlerinin tatilin “rüya” karakterini güçlendirmek için baflvurduk-lar› markalaflma çal›flmalar›n› destekler nitelikte, SPA bölümlerini adland›rmaya yö-nelmifllerdir (Kreisel, 2004: 79).

Termal ve SPA Hizmetlerinin Gelecekteki Geliflme Potansiyeli Genelde turizm, özelde ise termal ve özellikle SPA hizmetlerinde bir dinamiklik ol-du¤u görülmektedir. “Termal” suya (kayna¤a) ba¤›ml›l›k göstermektedir. SPA iseköken olarak “su”ya dayal› olsa da hem içerik olarak hem de mekân olarak dahayayg›n flekilde ve esnek bir kullan›ma sahiptir. Bu SPA’n›n bir termal su kayna¤›n-dan ba¤›ms›z olmas›yla ilgilidir. Baz› SPA çeflitlerinde suya dayal› ürün ve hizmet-leri sunma zorunlulu¤u dahi yoktur. SPA ça¤r›flt›rd›¤› olumlu sembollerden dolay›genifl bir kullan›ma ve kitleye ulaflm›flt›r. SPA kavram› giderek suland›r›lm›fl ve SPAad› alt›nda mumdan dufl flampuan›na veya havluya kadar birçok ürün sat›lmakta-d›r. Afla¤›daki flekilde s›raland›¤› gibi termal ve SPA hizmetleri “Termal ve SPA hiz-metleri” fleklinde birlikte bir kullan›ma gidilmesine karfl›n SPA daha yayg›n ve es-nek bir kullan›m özelli¤i tafl›maktad›r. SPA için afla¤›daki Tablo 4.6’daki s›ralamageçici olarak kabul edilmelidir. Gelecekte yeni SPA çeflitlerinin ve buna ba¤l› ola-rak da hizmetlerinin sunulmas› kaç›n›lmaz olacakt›r.

Termal SPA

Termal (tesis) SPA oteli

Termal otel Day SPA

Rezidans SPA

Kruvaziyer SPA

Otel SPA

Resort SPA

Destinasyon SPA

Kulüp SPA

Medikal SPA

Termal SPA

Havaalan› SPA

Seyyar SPA


Tablo 4.6Termal ve SPAKavramlar›n›nKullan›mlar›naÖrnekler

Bölüm 2, 3 ve 4’te görüldü¤ü gibi termal ve SPA hizmetleri birçok farkl› tesis vekonsept alt›nda sunulmaktad›r. Termal kaynaklara sahip tesisler ço¤unlukla kür vetedavi hatta medikal (t›p) içerikli hizmetleri bünyelerine adapte etmeye çal›fl›rkenSPA ve Wellness kavramlar›n›n çekicili¤ini de göz ard› etmemektedirler. Di¤er ta-raftan sahil otelleri ise SPA ve Wellness kavramlar›n› asl›na daha uygun flekilde an-lamakta ve uygulamaktad›rlar. Termal ve SPA hizmetlerinin göstermifl oldu¤u ivmeh›zl› olmakla birlikte çok yönlü ve bir s›ra paralel geliflme gözlenmektedir. Yine dek›sa, orta ve uzun vadeli termal ve SPA hizmetlerinin geliflimine bak›ld›¤›nda, fle-kilde görüldü¤ü üzere Almanya’da 2005 y›l›nda gerçekleflen ülke genelindeki doy-ma noktas›n›n Türkiye’de ülke çap›ndan daha çok bölgesel, kent ve tesis baz›ndagerçekleflmesi ön görülmektedir.


Seyyar SPA: Masörlerinörnek olarak müflterilerinbulunduklar› yere giderekmasaj hizmeti vermeleridir.

fiekil 4.2

Bafllang›ç Aflamas› Geliflme Aflamas› Olgunluk Aflamas›

Yenilik

Ç›k›fl

Hardware Aflamas› Software Aflamas› Fark›ndal›k Aflamas›

2005

Termal ve SPAHizmetlerininGeliflme Süreci.

Kaynak: Kohl 2010.


Wellness ve sa¤l›k alan›ndaki tesis çeflitlerini s›-

ralamak.

Resort otel + Wellness, Wellness oteli, sa¤l›k re-sort, medikal SPA resort, klinik otel, otel standar-t›nda (özel) klinik.

Tipik Wellness turistinin özelliklerini s›ralamak.

• Sa¤l›¤› art›r›c› hizmetleri pasif olarak kullan-maktad›r,

• T›bbi olmayan yöntemleri tercih etmektedir,• Öncelikli olarak esenli¤i art›rmay› hedeflemek-

tedir,• ‹nanç, spirituel esenlikte aranmaktad›r,• Konaklamalar› kendisi ödemektedir,• K›sa konaklamalar› tercih etmektedir,• Otelde gecelemektedir.

Termal ve SPA hizmetlerinin turizm iflletmeleri

için rolünü aç›klamak.

Tur operatörleri, konaklama tesisleri ve kruvazi-yer gemileri gibi turizm iflletmeleri termal ve SPAhizmetlerini keflfetmifllerdir. Özellikle ilk iki ifl-letme çeflidi hem Termal ve SPA hizmetlerini sun-maktad›rlar hem de geliflmeleri yönlendirmekte-dirler. Müflterilere bak›ld›¤›nda, özellikle üst ka-tegoride (4 ve 5 y›ld›zl›) konaklama tesislerinitercih edenler verdikleri kararda tesisinSPA/Wellness bölümünden etkilenmektedirler.Bu da günümüzde üst kategorideki bir konakla-ma tesisinin SPA/Wellness hizmetleri sunmadanayakta kalmas›n›n zorlaflaca¤›n› göstermektedir.

SPA hizmetlerinin konaklama iflletmeleri için

önemini anlatmak.

SPA hizmetleri konaklama tesislerinin vazgeçil-mez bir temel ürünü hâline gelmifltir. Birçok ulus-lararas› konaklama tesisi toplam gelirlerinin orta-lama %18-25 kadar›n› sunduklar› SPA hizmetle-rinden elde etmekle birlikte ideal olan oran›n%30’lar civar›nda olmas› gerekti¤i görüflü hakim-dir. Bu bak›mdan dinamik bir sektör olan konak-lama sektöründe SPA hizmetleri hem nicelik hemde nitelik olarak sürekli bir yenilenme süreci için-dedir.

Özet

1NA M A Ç

2NA M A Ç

3NA M A Ç

4NA M A Ç


1. Termal ve SPA turizmine kat›lanlar›n tatilden önce-likli beklentileri afla¤›dakilerden hangisidir?

a. Yeni fleyler ö¤renmekb. Ufuklar›n› geniflletmekc. Yeni dostluklar kurmakd. Sa¤l›klar›n› art›rmak e. E¤lenmek

2. Afla¤›daki kavramlardan hangisi Alman toplumundaen önemli de¤er olarak kabul edilmektedir?

a. Sa¤l›kb. ‹yi bir aile hayat›c. Korunan do¤al bir çevred. Güvenlike. Ulafl›m

3. Rulle’nin yapm›fl oldu¤u sa¤l›k turizmi tan›m› afla¤›-daki unsurlardan hangisini içermemektedir?

a. Fiziksel egzersizb. Diyet terapisic. Kontrollü beslenmed. T›bbi hizmetlere. E¤lenmek

4. ‹nsan›n kendi olanaklar› ve çevresindeki olanaklar›en verimli biçimde ele al›p de¤erlendirerek sa¤l›kl› ka-labilmeyi baflarmas› afla¤›dakilerden hangisidir?

a. Salutogenezb. Patogenezc. Medikal d. Bütüncül t›pe. Alternatif t›p

5. Afla¤›dakilerden hangisi Nahrstedt’e göre sa¤l›k tu-rizminin bir alt dal› de¤ildir?

a. Tatilde kürb. Al›flveriflc. Termal ve SPA turizmid. Tatilde sa¤l›ke. Dinlenme turizmi

6. Sa¤l›k içerikli tatillerden beklentilerde wellness tati-li (termal ve SPA tatili) içeri¤i afla¤›dakilerden hangisinikapsamamaktad›r?

a. Islak alanlar/saunlarb. fi›mart›lma hizmetleric. Kozmetik/güzellik uygulamalar›d. Dinlenme/gevflemee. ‹laç alma

7. Afla¤›dakilerden hangisi wellness ve sa¤l›k alan›n-daki tesislerden de¤ildir?

a. Resort otel + wellnessb. Hastanec. Wellness oteld. Sa¤l›k resorte. Klinik otel

8. Barut otellerindeki SPA ve Wellness hizmetlerini alanziyaretçi kitlesi afla¤›dakilerden hangisidir?

a. Hastalarb. Sa¤l›kl› misafirlerc. Yeni ameliyat olan hastalard. Kür hastalar›e. Rehabilitasyona ihtiyac› olanlar

9. Ülkemizde kapl›caya giden halk›n temel motifi afla-¤›dakilerden hangisidir?

a. Ortam de¤iflimi ve seyahat etmeb. Akraba ziyaretic. Yeni fleyler ö¤renmed. Kültürle ilgilenmee. Yeni ifl imkanlar› arama

10. K›sa fakat s›k s›k tatillere ç›k›lmas› afla¤›daki hangiSPA çeflidine olan talebi art›rm›flt›r?

a. Kulüp SPAb. Mineral SPAc. Termal SPAd. Destinasyon SPAe. Day SPA



Ünlü ifladamlar› sa¤l›¤› suda ar›yor

‹fl dünyas›, strese karfl› rahatlaman›n yolunu suda bul-

du. Mustafa Koç’tan, Tuncay Özilhan’a, Ferit fiahenk’ten

Dilek Sabanc›’ya kadar ünlü isimler SPA merkezlerine

ak›n ediyor...

Yo¤un ifl temposu ve stres gibi sorunlarla bo¤uflan ifl

dünyas›, rahatlaman›n yolunu SPA’da buldu. Mustafa

Koç’tan Tuncay Özilhan’a, Ferit fiahenk’ten Bülent Ec-

zac›bafl›’na, Nihat Özdemir’den Dilek Sabanc›’ya kadar

ifl dünyas›n›n ünlü isimleri say›lar› giderek artan SPA

merkezlerinin müdavimi oldu.

“Sudan gelen sa¤l›k” anlam›na gelen ve tüm dünyada

oldu¤u gibi Türkiye’de de giderek popülaritesi artan

SPA merkezleri ifl dünyas›n›n stres att›¤› mekânlar hali-

ne geldi.

Koç Holding Yönetim Kurulu Baflkan› Mustafa Koç’tan

Anadolu Grubu’nun patronu Tuncay Özilhan’a, Do¤ufl

Holding Yönetim Kurulu Baflkan› Ferit fiahenk’ten Ec-

zac›bafl› Holding Yönetim Kurulu Baflkan› Bülent Ecza-

c›bafl›’na, Limak Baflkan› Nihat Özdemir’den Dilek Sa-

banc›’ya ve Nissan Türkiye Genel Müdürü Nabuhiro

Yoshida’ya kadar ifl dünyas›n›n ünlü isimleri SPA mer-

kezlerinin müdavimi oldu.

Limak Holding Yönetim Kurulu Baflkan› Nihat Özde-

mir, ifl dünyas›n›n yeni modas›n›n SPA’lar oldu¤unu be-

lirtiyor. Özdemir, “En az›ndan üç ayda bir arkadafllar›-

m›zla birlikte SPA’ya gidiyoruz. ‹fl dünyas›ndan birçok

arkadafl›m da stres atmak için SPA’lar› tercih ediyor”

aç›klamas›n› yap›yor.

Nissan Türkiye Genel Müdürü Nabuhiro Yoshida da

özellikle hamamdan önce ve sonra SPA’ya gitmeyi çok

sevdi¤ini söylüyor. Yoshida, “F›rsat buldukça SPA’ya

gidiyorum. Özellikle de Türk hamam›nda vakit geçir-

mek benim için büyük bir zevk. Göbek tafl›nda hiçbir

fley düflünmeden yatmak çok güzel” diyor.

SPA merkezlerinde süt banyolar›ndan masaja, s›cak-so-

¤uk tafl terapilerinden aromaterapilere kadar birbirin-

den etkileyici bak›mlar ve masajlar yap›l›yor. Bali ve

Tai gibi masajlar›n fiyatlar› saat bafl›na 90 eurodan bafl-

lay›p 150 euroya kadar ç›k›yor. Türk hamam› da tercih-

ler aras›nda ön s›rada yer al›yor. Bu merkezleri kad›n-

lar bak›m, güzellik ve zay›flama kürleri için tercih eder-

ken erkeklerin favorisi ise masajlar.

Gördü¤ü yo¤un ilgi üzerine SPA’lar›n say›s› da her ge-

çen gün art›yor. Bugüne kadar genellikle otellerin bün-

yesinde yer alan SPA merkezlerinin yan› s›ra art›k özel

SPA merkezleri ve otelleri de aç›lmaya bafllad›.

Kaynak: Referans Gazetesi (http://www.estespa.com/ha-berler/referans_isadamlari_spa.asp, 09.04.2012).

Okuma Parças›...Yeni dönem SPA anlay›fl› ise tedaviden çok, güzel bir lo-kasyonda konumlanan bir merkezde kiflinin kendini iyihissetmesi, dinlendirmesi ve hatta fl›martmas› anlamlar›y-la yüklü. Pilates, yoga, yürüyüfller, sa¤l›kl› yemekler desunarak kifliyi bir bütün olarak yenilemeye yönelik SPAmerkezleri, genelde haftal›k paket programlarla bat›l› in-sanlara h›zl› yaflam tempolar›nda rahatlama sa¤l›yor....15 sene öncesine göre SPA merkezlerinin say›s›n›n 10kat artarak 12,000’e ulaflt›¤› Amerika’da durum tam birSPA ç›lg›nl›¤›na dönüflmüfl durumda. DekorasyondaSPA tarz›ndan esintilerle özellikle banyolar hidro-tera-pik dufl ve küvetlerle, mozaik ve camla dekore ediliyor.Ifl›kland›rma ve ambiyans yaratmada da popüler SPAetkilerini görmek mümkün. Pazarlama trendleri, pahal›kremler, masaj ya¤lar›, aromal› mumlar, kokular, tütsü-ler, etnik müzikler, SPA yemekleri, organik SPA ürünle-ri, fl›k SPA merkezleri olarak tüketicilere sunulmakta.Art›k otellerde, ofislerde, havaalanlar›nda bile insanlarSPAn›n rahatlat›c› ortam›yla buluflabiliyor. SPAlar›n var-l›¤›n›n günümüzde tatil turizmi yapan turistlerin % 33’üiçin belirleyici etken oldu¤u düflünülürse, bu pastadanpay almam›z, Türkiye’deki geleneksel hamam kültürü-nün ve modern SPAlar›n iyi bir tan›t›mla dünya paza-r›ndaki yerini almas›yla mümkün gözükmekte.

Kaynak: Akbank exi26, http://www.estespa.com/ha-berler/exi26_spa.asp, 09.04.2012.


”“



2. a Yan›t›n›z yanl›fl ise “Sa¤l›k Turizmi” konusunuyeniden gözden geçiriniz.



5. b Yan›t›n›z yanl›fl ise “Sa¤l›k Turizmi ‹çeri¤i”konusunu yeniden gözden geçiriniz.

6. e Yan›t›n›z yanl›fl ise “Sa¤l›k Turizmi ‹çeri¤i”konusunu yeniden gözden geçiriniz.



9. a Yan›t›n›z yanl›fl ise “Termal Turizmi” konusunuyeniden gözden geçiriniz.

10. d Yan›t›n›z yanl›fl ise “Wellness ve SPA Turizmi”konusunu yeniden gözden geçiriniz.

S›ra Sizde 1

SPA ve Wellness merkezlerinde sunulan hizmetler heryerde standart de¤ildir. Tesisin büyüklü¤üne, konumu-na, iflletmecisine ve daha birçok farkl› nedenlere ba¤l›olarak bu tesislerde sunulan hizmet yelpazesi farkl›l›kgösterebilir.

S›ra Sizde 2

Termal kaynaklar “vücudun eski zindelik ve gücünekavuflmas›nda” t›bbi olarak kabul görmekte ve terma-lizm modern t›bb› tamamlay›c› ve di¤er tedavi imkanla-r› ile bütünleflmifl olarak günden güne önemini art›r-maktad›r. Ayr›ca bedensel ve ruhsal birçok rahats›zl›¤›ntedavisinde de kullan›lmaktad›r.

S›ra Sizde 3

‹fl ve özel yaflamdaki koflullar insanlar› s›k fakat k›sa ta-tiller yapmaya yönlendirmektedir.

S›ra Sizde 4

Lüks kategoride - 4 y›ld›z ve üzeri - otel arayan müflte-rilerin %80’ninden fazlas› konaklad›klar› tesis seçimin-de, sunulan Wellness ve SPA hizmetlerine bakarak ter-cih yapt›klar› için bu tesisler Wellness ve SPA hizmetle-ri sunmaktad›r.

S›ra Sizde Yan›t Anahtar›Kendimizi S›nayal›m Yan›t Anahtar›


Barut, Ahmet (2007). “Turizm sektöründe yeni trendsa¤l›k turizmi,” Türkiye SPA-Wellness Otelleri,RESORT Dergisi’nin 59. Say› eki: ‹stanbul, Ekin Ya-y›nc›l›k, s. 25-26.

Baylan, Emre. (2012). SPA’da ‘uyum süreci’ bitti 4 binmerkez alarma geçti, http://hurarsiv.hurri-yet.com.tr/goster/ShowNew.aspx?id=18338227

Barth, Reno ve Werner, Christian (2005). Der Well-

ness-Faktor. Modernes Qualitätsmanagement

im Gesundheitstourismus. Wien: Werner.Çavufl, fienol (1994). “Termal Turizmi ve Sand›kl› Ter-

mal Turizm Potansiyeli,” Türkiye Kalk›nma Ban-

kas› Turizm Y›ll›¤›. Ankara: Türkiye Kalk›nmaBankas› A.fi., s. 59-62.

Do¤anay, Hayati (1992). Kurflunu Termal Turistik

Bölgesi, Türkiye Kalk›nma Bankas› Turizm Y›ll›¤›.Ankara: Türkiye Kalk›nma Bankas› Afi.

Ellis, Susie (2009). Global SPA Economy Report. Va-

riation in Markets Around the World. SPAFin-der, Inc., ITB Berlin, 12.05.2009.

Mehmet Han Ergüven (2010). Wellness Turizmi ve ‘Al-pine Wellness’ Örne¤i. Türk Wellness Turizmi

‹çin Öneriler,” V. Lisansüstü Turizm Ö¤rencileriAraflt›rma Kongresi, s. 328-341.

Hank-Haase, Gisela ve Kai Illing (2005). Wirtschaft-

lichkeit und Rentabilität von Wellnessbereic-

hen in Hotels. Wiesbaden: ghh consult GmbH.Illing, Kai-Torsten (2009). Gesundheitstourismus und

SPA-Management. Oldenbour: Wissenschaftsver-lag GmbH.

Jansen, Uta (2006). Top Wellness Oasen: Ausgesuchte

Hotels, Thermen und Schönheitsfarmen in De-

utschland und Europa. Offenbach: Glabal Verlag.Karagülle, M. Zeki. (2012). Do¤al Tedavi Yöntemleri,

http://www.spa-turkey.com/spa-turkey.asp?id=1Kohl, Manfred (2012). Die Essenz aus 20 Jahren Ent-

wicklung im Wellnesstourismus” 23. August 2010,Düsseldorf, Deutscher Wellness Gipfel,h t tp : / /www.wel lnessverband.de/downlo-ad/kohl_wellnesstourismus.pdf

Kozak, Nazmi, Ako¤lan Kozak, Meryem ve Kozak, Metin(2010). Genel Turizm. ‹lkeler - Kavramlar. Gözdengeçirilmifl 10. Bask›. Ankara: Detay Yay›nc›l›k.

Loh, Michael (2009). Crossroad of Wellness Industry,

Ageless Inc. ITB Berlin, 2009.Mahr, Sonja (2008). Produktseminar: Wellness-Rei-

sen, REWE-Touristik, 26.06.2008, Köln.

Krauße, Ursula (2007). Health Food Trends. Entste-

hung, Hintergründe, Strategien. Saarbrücken:VDM Verlag Dr. Müller.

Kreisel, Werner (2004). “Trends in der Entwicklung vonFreizeit und Tourismus”, Geographie der Freizeit

und des Tourismus: Bilanz und Ausblick. Hrsg.:Becker, Christopf, Hopfinger, Hans ve Steinecke,Albrecht. München: Oldenbourg Verlag, s. 74-85.

Kroehl, Heinz (2002). “Neue SPA-Akademie weltweit”,Wellness + Wirtschaft. Professionell und Profi-

tabel. Konzeption, Finanzierung und Vermark-

tung von SPA-Projekten. Hrsg.: Richter, Barbarave Pütz-Willems, Maria. Augsburg: Verlag MichaelWillems, s. 136-137.

Mahr, Sonja: Produktseminar: Wellness-Reisen,

REWE-Touristik, 26.06.2008, Köln.

Mühlhausen, Corinna (2000). Future health: der “Me-

ga-Trend Gesundheit” und die Wellness-Gesells-chaft. Bonn: VNR, Verlag für die Deutsche Wirts-chaft.

Nahrstedt, Wolfgang (2008). Wellnessbildung. Ge-


chaft. Berlin: Erich Schmidt Verlag.Neumann, Walter (2002). “ArabellaSheraton mit erster

deutscher SPA-Marke”, Wellness + Wirtschaft.

Professionell und Profitabel. Konzeption, Fi-

nanzierung und Vermarktung von SPA-Projek-

ten. Hrsg.: Richter, Barbara ve Pütz-Willems, Mari-a,. Augsburg: Verlag Michael Willems, s. 34-37.

Özgen, Ünal (2007). “Tesisimiz küçük bir hastane gibi,”Türkiye SPA-Wellness Otelleri, RESORT Dergi-si’nin 59. Say› eki, ‹stanbul, s. 22.

Richter, Barbara ve Pütz-Willems, Maria (2002). “Well-ness + Wirtschaft. Professionell und Profitabel. Kon-zeption, Finanzierung und Vermarktung von SPA-Projekten”. Augsburg: Verlag Michael Willems, s.130-131.

Pfleger, Michaela (2008). Alpine Wellness. Bedeutung

und Marktpotential von Authentizität im alpi-

nen Wellnesstourismus. Saarbrücken: VDM Ver-lag Dr. Müller Aktiengesellschaft & Co. KG.

Rulle, Monika (2008). Der Gesundheitstourismus in


fikationsstrategien, 2. Auflage München: ProfilVerlag GmbH.

Yararlan›lan Kaynaklar


Sald›, Suna. “Uyum Duyusu (Sense of Coherence) Sa¤-l›kta ve Hastal›kta Rolü,” http://www.gata.edu.tr/dahilibilimler/onkolo-ji/ud_6li.pdf

Türkiye SPA-Wellness Otelleri, Resort Dergisi’nin 59.Say› ekidir, 2007, ‹stanbul.

Scheftschick, Axel (2003). Wellness lernen. Freizeit-

didaktik in der Gesundheitsbildung. Hamburg:Verlag Dr. Kova_.

Van Daalen, Jean (2002). “Kempinski Hotel Adlon: Sin-nesswandel,” Wellness + Wirtschaft. Professio-

nell und Profitabel. Konzeption, Finanzierung

und Vermarktung von SPA-Projekten. Hrsg.:Richter, Barbara ve Pütz-Willems, Maria, Verlag Mic-hael Willems, Augsburg, s. 130-131.

Y›lmaz, Nilgün. “Sa¤l›kta Marka Olabiliriz,”h t t p : / / w w w . t i m r e p o r t . o r g / t r / c o n -tent.asp?PID=%7B09CDDEE4-E85C-4202-A94C-E39E40CB1C01%7D

http://www.raisondetrespas.com/news/articles/Glo-bal%20Spa%20Economy%20report.pdf, world servi-ce The first ever Global Spa Economy Report wasunveiled in May at the Global SPA Summit in NewYork. We take a closer look at its findings, 2007,[‹ndirme Tarihi: 02.03.2012].

http://b2b.tourismus-bw.de/Marktforschung/Themens-pezifische-Studien/Reiseanalyse-2011-Kurzurlaub-sreisen-und-Gesundheit-und-Urlaub

http://www.ramsau.com/assets/files/gesundhe-it_und_urlaub.pdf, [‹ndirme Tarihi: 02.03.2012]. Ge-sundheit und Urlaub: Vor allem Wellness wächst!

http://www.jeotermaldernegi.org.tr/, Termal Tu-

rizm(Termalizm, Kapl›ca Amaçl› Kullan›m), [‹ndir-

me Tarihi: 02.03.2012].

http://www.bmwi.de/BMWi/Redaktion/PDF/Publikatio-nen/tourismuspolitischer-bericht-der-bundesregie-rung ,p rope r t y=pd f , be r e i ch=bmwi , sp r a c -he=de,rwb=true.pdf, 2008, [‹ndirme Tarihi:03.03.2012]), Tourismuspolitischer Bericht der Bun-desregierung 16. Legislaturperiode, Bundesministeri-um für Wirtschaft und Technologie (BMWi), Berlin.

http://www.focus.de/reisen/urlaubstipps/tourismus-ge-

sundheitsurlaub-interessiert-deutschland-touris-

ten_aid_702123.html, 12.01.2012 [‹ndirme Tarihi:

02.03.2012)].

ht tp : //hurars iv .hur r iye t . com. t r /gos te r/pr in t -news.aspx?DocID=12887685, Türkiye’de 20 bin elmasaj yap›yor SPA pazar› 500 milyon dolara koflu-yor, 08.11.2009, [‹ndirme Tarihi: 02.03.2012]).

http://www.urlaub-im-web.de/news-einzeln/1/dezem-ber/201000002318/globaler-gesundheitstourismus-boom.html, Globaler Gesundheitstourismus boomt- Deutschland gut aufgestellt, 16.12.2010, [‹ndirmeTarihi: 02.03.2012)].

http://www.bad-fuessing.de/pdf/Presse_2012/Presse-mappe_Januar_2012.pdf, Pressemappe 2012, Ocak2012, [‹ndirme Tarihi: 03.03.2012].

http://www.wellness-audits.eu/cms/front_con-tent.php?idcat=10

http://www.merian.de/magazin/deutschland-die-bes-

ten-wellness-hotels.html, 03.01.2012.


Bu üniteyi tamamlad›ktan sonra;Termal ve SPA hizmetlerinde yönetim fonksiyonlar›n› aç›klayabilecek,Termal ve SPA hizmetlerinde kaliteyi de¤erlendirebilecek,Termal ve SPA hizmetlerinde güvenlik konusunu aç›klayabilecek bilgi ve be-ceriler kazanabileceksiniz.

‹çindekiler

• Termal ve SPA• Yönetim

• Kalite• Güvenlik

Anahtar Kavramlar

Amaçlar›m›z

NNN


• G‹R‹fi• TERMAL VE SPA H‹ZMETLER‹NDE

YÖNET‹M FONKS‹YONLARI• TERMAL VE SPA H‹ZMETLER‹NDE

KAL‹TE• TERMAL VE SPA H‹ZMETLER‹NDE

GÜVENL‹K

Termal ve SPAHizmetleri Yönetimi


G‹R‹fiTüm iflletmelerde önemli oldu¤u gibi termal ve SPA hizmeti sunan iflletmelerde deyönetim oldukça önemlidir. Temelde tüm iflletmelerle ayn› yönetim fonksiyonlar›olmas›na ra¤men hizmetlerin kendine has özellikleri dolay›s›yla farkl›laflmalar ol-maktad›r. Bunun yan›nda SPA ve termal hizmetlerinin farkl› bir çok alanda sunu-labilmesi ve çal›flan say›s›n›n farkl› olmas› da bu hizmetlerin yönetim süreçlerindefarkl›l›klara neden olmaktad›r. Bunun yan›nda, sunduklar› hizmetin insan sa¤l›¤›-na do¤rudan etki etmesi de kalite ve güvenlik konular›n› beraberinde getirmekte-dir. Bu do¤rultuda bu ünitede, yönetim fonksiyonlar› olan planlama, örgütleme,yöneltme ve denetim fonksiyonlar›, termal ve SPA hizmetlerinde kalite ve güven-lik konular›na iliflkin bilgiler bu bölümde ele al›n›p de¤erlendirilmektedir.

TERMAL VE SPA H‹ZMETLER‹NDE YÖNET‹MFONKS‹YONLARIGenel olarak, iflletme yönetim fonksiyonlar›, termal ve SPA hizmeti sunan iflletme-lerde de temel olarak ele al›nmaktad›r. Sunulan hizmetin yap›s› itibar›yla çeflitlifarkl›l›klar olsa bile temelde ayn› prensiplerin mevcut oldu¤unu söylemek müm-kündür. Termal ve SPA hizmeti sunan iflletmeler; büyüklükleri, çal›flt›rd›klar› insan-gücü say›s› ve sunduklar› hizmet çeflidine göre farkl›l›k göstermektedir. Bu da yö-netsel farkl›l›klar› beraberinde getirmektedir. Örne¤in, 250 çal›flan say›s› olan birtermal otel de termal ve SPA hizmeti sunmakta, bunun yan›nda 5 çal›flan› olan birgünlük SPA merkezi de bu hizmetleri sunmaktad›r. Dolay›s›yla yönetim uygulama-lar›nda farkl›l›klar›n oluflmas› ola¤and›r. Temelde yönetim fonksiyonlar›n› dörtbafll›k alt›nda toplamak mümkündür. Bunlar; planlama, örgütleme, yöneltme vedenetim fonksiyonlar›d›r.

Robert Pfidter ve Patrick Tierney taraf›ndan yaz›lan Recreation, Event, and Tourism Busi-ness With Web Resources: Start-Up and Sustainable Operations (USA: Human Kinetics,2009) kitab›nda rekreasyon yönetimi ve iflletmecili¤ine dair farkl› bilgilere ulaflabilirsiniz.

PlanlamaPlan, amaca ulaflmak için hangi ifllerin yap›laca¤›n›, bunlar›n hangi s›raya göre neflekilde ve ne zaman ve ne kadar zamanda yap›laca¤›n› ve bunlar›n yap›lma s›ra-s›n› gösteren bir tasar›d›r, tutulacak yolu gösteren bir modeldir (Ertürk, 1995).

Termal ve SPAHizmetleri Yönetimi

S O R U

D ‹ K K A T

SIRA S ‹ZDE

DÜfiÜNEL ‹M

SIRA S ‹ZDE

S O R U

DÜfiÜNEL ‹M

D ‹ K K A T




K ‹ T A P



Planlama ise yönetim iflinin birinci ve en önemli safhas›d›r. Yönetim süreci çerçe-vesinde planlama, plan› ortaya ç›karmak için sarf edilen gayretleri içeren bir süre-ci ifade etmektedir. K›saca, herhangi bir konu ile ilgili olarak; neyin, ne zaman, na-s›l, nerede, kim taraf›ndan, neden, hangi maliyetle, hangi sürede gibi sorulara ce-vap vermeyi amaçlayan bir süreçtir (Koçel, 2001).

‹yi bir plan iflletmeyi baflar›ya götürece¤i için flu özelliklere sahip olmal›d›r (Ko-çel, 2001);

• Planlama gelece¤e dönük bir düflünme tarz›, araflt›rma ve inceleme iflidir.• Planlama kaynaklar›n etkin bir biçimde kullan›lmas›n› sa¤lamal›d›r.• Plan anlafl›l›r, aç›k, kesin ve kabul edilebilir bir amaca sahip olmal›d›r.• Planlar, iflletmenin de¤iflen iç ve d›fl flartlar›na uymal›d›r.• Planlama sürekli bir faaliyettir.• Planlama unsurlar› aras›nda denge sa¤lanmal›d›r.

Plan ÇeflitleriTermal ve SPA hizmeti sunan iflletmeler, faaliyetleri süresince farkl› türde plan kul-lan›rlar. Genellikle planlar kapsad›klar› zaman dilimi aç›s›ndan s›n›fland›rmaya ta-bi tutulmaktad›rlar.

Termal ve SPA hizmeti sunan bir iflletme düflününüz ve k›sa, orta ve uzun dönemli planla-ra örnek veriniz.

a. K›sa dönemli planlarBir y›l ve daha az süreli bir zaman dilimini kapsayan planlard›r. Örne¤in, bir

günlük SPA merkezinin alt› ayl›k dönem içinde müflteri portföyünü gelifltirmesineyönelik planlar k›sa dönemli planlara örnek olarak gösterilebilmektedir.

b. Orta dönemli planlarBir y›l ile befl y›l aras›nda bir zaman dilimini kapsayan planlard›r. Bir termal

otelin iki y›l içinde SPA merkezini yeniden yap›land›rmas› orta dönemli planlaraörnek olarak gösterilebilir.

c. Uzun dönemli planlarBefl y›ldan daha uzun bir zaman dilimini kapsayan planlard›r. Örne¤in Kaz

Da¤lar›n›n eteklerinde bulunan bir termal otelin, Afyon ilinde bir otel açmay› plan-lamas› uzun dönemli planlara örnek olarak gösterilebilir. Bu planlar daha çok ifl-letmelerin üst kademesinde oluflturulan planlard›r.

Planlama SüreciPlanlaman›n en temel amac›; s›n›rs›z olan istek ve beklentileri, s›n›rl› maddi kay-naklarla optimum düzeyde yerine getirmeye çabalamakt›r. Bu çabalar gelifligüzelve nesnel gerçeklefltirildi¤i veya kan›ta dayal› gerçeklefltirilmedi¤i takdirde iflletme-nin planlar›n› gerçeklefltirebilme kabiliyeti de zay›flamaktad›r. Bu do¤rultuda,planlama sistematik ve kan›ta dayal› bir süreci ifade etmektedir. Bu süreç birbirinitakip eden aflamalardan oluflmaktad›r. Planlaman›n aflamalar›; hedef saptama, he-defi tan›ma, uygulama seçeneklerinin belirlenmesi, uygun seçene¤in belirlenmesive uygulama ve kontrolü kapsamaktad›r (Baflaran, 2000).

Hedefi saptama: Planlaman›n ilk basama¤› olan hedef saptama, iflletmenin fa-aliyet gösterdi¤i pazara, üretim kabiliyetine, müflteri profili vb. özelliklere ba¤l›olarak farkl›l›k göstermektedir. Örne¤in bir medikal SPA merkezinin planlar› ileotel SPA merkezinin planlar› birbirinden farkl›l›k gösterebilmektedir. Bu aflamada


Plan, amaca ulaflmak içinhangi ifllerin yap›laca¤›n›,bunlar›n hangi s›raya görene flekilde ve ne zaman vene kadar zamandayap›laca¤›n› ve bunlar›nyap›lma s›ras›n› gösteren birtasar›d›r.

S O R U

D ‹ K K A T

SIRA S ‹ZDE

DÜfiÜNEL ‹M

SIRA S ‹ZDE

S O R U

DÜfiÜNEL ‹M

D ‹ K K A T




K ‹ T A P



1

Planlar; kapsad›klar› zamandilimine göre k›sa, orta veuzun dönemli planlar olaraks›n›fland›r›labilirler.

Planlama süreci:• Hedef saptama• Hedefi tan›ma• Uygulama seçeneklerinin

belirlenmesi• Uygun seçene¤in

belirlenmesi• Uygulama ve kontrol

önemli nokta öncelikli hedeflerin belirlenmesidir. Bu hedeflere ulafl›lmas› duru-munda iflletmenin sa¤layaca¤› faydalar veya hedefe ulafl›lamamas› durumunda ifllet-menin karfl›laflaca¤› kay›plar bu aflamada belirlenmektedir. ‹flletmenin gerçeklefltir-mekte s›k›nt› yaflayabilece¤i, iflletmenin yapabilme kabiliyetini aflan hedeflerin be-lirlenmesi, öncelikle hedeflere ulafl›lamamaya, kaynaklar›n verimsiz kullan›lmas›nave özellikle personel motivasyonunun olumsuz etkilenmesine neden olmaktad›r.

Hedefi tan›ma: Belirlenen hedeflere ulafl›lmas› durumunda iflletmenin sa¤laya-ca¤› faydalar veya hedefe ulafl›lamamas› durumunda iflletmenin karfl›laflaca¤› ka-y›plar bu aflamada belirlenmektedir. Kimi zaman, iflletmeye maddi aç›dan büyükkülfet getirece¤i düflünülen; ancak öncelikli olarak belirlenmifl hedefleri yerine ge-tirmek gerekli olabilir. Kimi zaman ise daha az maliyetli hedefleri yerine getirerekiflletme için büyük kazan›mlar sa¤lanabilir.

Uygulama seçeneklerinin belirlenmesi: Hedeflerin belirlenmesinden sonra uy-gulama seçenekleri belirlenmektedir. Örne¤in bir otel SPA merkezi tan›m faaliyet-leri kapsam›nda, reklam vermek istiyor. Burada önemli olan nokta, otelin televiz-yon, radyo, dergi, gazete gibi iletiflim araçlar›ndan hangisini tercih edece¤idir. Buseçeneklerin getirecekleri fayda, otele maliyeti, en etkili olan tür gibi bilgilerdenelde edilmektedir. Tüm bu seçenekler aras›ndan hedef kitlesine en etkili bir flekil-de ulaflabilece¤i düflünülen ve maddi bütçesini aflmayacak olan seçenek tercihedilecektir.

Uygun seçene¤in belirlenmesi: Bu aflamada hedeflere ulaflmada tercih etti¤imizseçeneklerden hangisinin uygulanaca¤› belirlenmektedir. ‹flletmenin çal›flanlar›ylaortak karar verme sürecini sa¤lamas›, çal›flanlar›n da bu hedefleri benimseyip da-ha özveri ile çal›flmalar›n› sa¤lamaktad›r.

Uygulama ve kontrol: Uygun seçene¤in belirlenmesinden sonra uygulama afla-mas›na geçilmektedir. Uygulama s›ras›nda ve sonras›nda sa¤lanan kazan›mlar veyatespit edilen aksakl›klar, bir sonraki planlama için yararl› bilgiler sa¤layabilmektedir.

ÖrgütlemeYönetimin örgütleme fonksiyonu, iflletmenin faaliyet gösterdi¤i sektöre, çal›flan sa-y›s›na, içinde bulundu¤u pazara, benimsenen yönetim flekline gibi faktörlere görede¤ifliklik gösterebilir. Örgütleme, insan yaflam›nda çok önemli bir yer tutmakta-

795. Ünite - Termal ve SPA Hizmet ler i Yönet imi

fiekil 5.1

HedefiTan›ma

UygulamaSeçeneklerininBelirlenmesi

HedefSaptama

Uygulamave

Kontrol

UygunSeçene¤in

Belirlenmesi

Planlama Süreci

d›r. Hemen her ifl veya faaliyet için her zaman bir tür örgütlenmeye ihtiyaç duyu-labilece¤i gibi, hemen her insan günlük hayat›nda veya ifl hayat›nda bir veya bir-kaç örgüt ile iliflki içerisindedir. Örne¤in; çal›flan yetiflkin insanlar zamanlar›n›n üç-te birinden fazlas›n› istihdam edildikleri örgütlerde geçirmektedir (Güney, 2007).

Örgütleme Süreci‹flletme bir sistemdir ve alt sistemlerden oluflmaktad›r. Bu alt sistemler de kendi iç-lerinde bir süreçten geçerek hedeflenene ulafl›lmas›n› sa¤lamaktad›r. Bir iflletme-nin amac›n› gerçeklefltirebilmesi için özellikle amaca uygun bir yap›n›n kurulmas›,amaçlar› gerçeklefltirecek nitelikte personelin ifle al›nmas›, personelin çal›flmas› veörgüt amaçlar›n›n gerçekleflmesi için uygun nitelikte donat›m›n sa¤lanmas› gere-kir. Özellikle termal veya SPA iflletmesinin içerisinde sunulacak hizmetler ve hiz-metlerin çeflitlili¤i, buna uygun personel istihdam›, gerekli ekipmanlar›n temini vefaaliyetlerin eflgüdümlü bir flekilde sürdürülebilmesi gerekmektedir. SPA menüsü-ne konan “S›cak Tafl Masaj›” için bu masaj› profesyonel olarak bilen bir personelistihdam› ve masajda kullan›lacak tafl, tafl ›s›tma cihaz›, termometre gibi ekipman-lar›n da sa¤lanm›fl olmas› gerekmektedir.

Yönetimin örgütleme fonksiyonu da kendi içinde bir süreçten geçmektedir. Busürecin aflamalar›; yap›lacak ifllerin belirlenmesi ve grupland›r›lmas›, personelinbelirlenmesi ve atanmas›, yer, araç ve yöntemlerin belirlenmesidir (Özalp, 1994).Farkl› bir yaklafl›mla, örgütleme süreci, flu aflamalardan oluflmaktad›r (Koçel, 2001);

• Belirlenen hedefleri gerçeklefltirebilmek için tüm faaliyetlerin ayr›nt›lar›n›nbelirlenmesi,

• Birbiriyle anlaml› ve iliflkili olan faaliyetlerin yeterli ve yetenekli çal›flanlartaraf›ndan gerçeklefltirilebilecek flekilde bir araya getirilmesi veya iflin kendialan›nda uzmanlaflm›fl parçalara dönüfltürülmesi; bu yolla en küçük ifl birim-lerinin oluflturulmas›,

• Oluflturulan ifl birimlerinin kendi aralar›nda anlaml› ve iliflkili olanlar›n grup-land›r›lmas›,

• ‹fl gruplar›n›n belirli örgütsel kademe ve mevkileri durumuna getirilmesi,• Örgütsel kademe ve mevkilere anlam kazand›r›lmas›, buralarda kullan›lacak

araçlar›n ve yöntemlerin belirlenmesi,• Örgütsel pozisyonlar aras›nda kurulacak iliflki biçiminin belirlenmesi,• Çal›flanlar›n seçilmesi ve yerlefltirilmesi,• Çal›flacak yer, araç ve yöntemlerin belirlenmesi.

Örgütlemenin ‹lkeleriÖrgütleme, belirlenen ilkeler çerçevesinde gerçeklefltirildi¤i takdirde gerçek bafla-r›ya ulaflabilmektedir. Bu do¤rultuda iflletmenin de baflar›s› sa¤lanm›fl olacakt›r.Örgütlemenin ilkeleri (fiimflek, 1999);

Amaç birli¤i ilkesi: ‹flletmede yürütülen tüm faaliyetler ayn› amaca ulaflmayahizmet etmelidir. ‹flletmenin baflar›s›, belirlenen amaçlara uygun bir flekilde hare-ket edilmesine ba¤l›d›r.

‹fl bölümü ve uzmanlaflma ilkesi: ‹flletmenin amaçlar›n› gerçeklefltirecek ifller par-çalara bölünmeli, her iflin sürekli olarak bir kifli taraf›ndan yap›lmas› sa¤lanmal›d›r.Uzmanlaflma ile üretim kalitesinin ve niteli¤inin artmas› sa¤lanacakt›r. Termal ve SPAhizmetleri aç›s›ndan da herkesin kendi bildi¤i ifli yapmas› oldukça önemlidir. Örne-¤in hamamda çal›flan bir tellak ile masörlerin farkl› e¤itimleri vard›r. Özellikle masajyapan personelden Milli E¤itim Bakanl›¤› onayl› çeflitli belgeler istenmektedir.


‹flletmenin amac›n›gerçeklefltirebilmesi içinözellikle amaca uygun biryap›n›n kurulmas›, amaçlar›gerçeklefltirecek niteliktepersonelin ifle al›nmas›,personelin çal›flmas› veörgüt amaçlar›n›ngerçekleflmesi için uygunnitelikte donat›m›nsa¤lanmas› gerekir.

Hiyerarflik yap› (basamaklar) ilkesi: ‹flletmedeki yetki ve sorumluluklar aç›k veanlafl›l›r bir flekilde hiyerarflik bir yap›yla belirlenmifl olmal›d›r. Çal›flanlar›n kendisorumluluklar›n›, kime ba¤l› çal›flt›klar›n› veya kimlerden sorumlu olduklar›n› bil-meleri gerekmektedir. Termal ve SPA merkezlerinde genellikle bu sorumluluklartam olarak bilinmemektedir. Yo¤unluk ve yetersiz çal›flan say›s› nedeniyle herkesher ifli yapabilmeli gibi yaklafl›m söz konusu olabilmektedir. Ancak her çal›flan›nkendi sorumlulu¤unu bilmesi karmaflan›n da önüne geçmifl olacakt›r.

‹fl bölümü ve bölümlere ay›rma ilkesi: ‹fl bölümü belirli bir alanda uzmanlaflma-y› sa¤lamaktad›r. ‹fl bölümü ile iflletmede yatay farkl›laflma sa¤lanarak ayn› kade-mede farkl› ifl kollar›n›n ve çal›flanlar›n olmas›na olanak tan›r.

Emir-komuta birli¤i ilkesi: Bir iflletmede çal›flan›n kimin emirlerine uyaca¤› be-lirlenmelidir. Net olarak belirlenmemifl organizasyon yap›lar›nda çal›flan›n kimdenveya kimlerden emir alaca¤› belli olmad›¤› için çeflitli karmaflalara neden olabilir.‹flletmede bir ast›n yaln›zca bir üstten emir almas› sa¤lanmal›d›r.

S›n›rl› denetim alan› ilkesi: ‹flletme yöneticileri çal›flanlar›n görev ve yetkilerinibelirlemektedir. Bu do¤rultuda çal›flan da kendine düflen görevi gerçeklefltirmekleyükümlüdür. Yöneticilerin zamanlar› ve enerjileri s›n›rl› oldu¤undan her an çal›-flanlar› denetlemesi mümkün olmayabilir.

Yetki ve sorumluluklar›n denkli¤i ilkesi: ‹flletmede çal›flanlara eflit ve hakkani-yetli görev da¤›l›m› gerçeklefltirilmesi gerekmektedir.

Yetki devri ilkesi: Belirli konularda ve belirli bir çerçevede yetki devri söz ko-nusu olabilir. Bir yönetici her zaman her fleye yetiflemeyebilir. Bu noktada kararverme yetkisini ast›na devredebilir.

‹stisnalarla yönetim ilkesi: ‹flletmede s›k s›k tekrarlanan ve daha basit nitelikte-ki kararlar, alt kademe yöneticilere b›rak›lmal› fakat stratejik, iflletmenin varl›¤›n›etkileyen ve önemli nitelik tafl›yan kararlar üst yönetim taraf›ndan al›nmal›d›r.

Denge ilkesi: Bir iflletme yap›land›r›l›rken temel ifle ba¤l› olarak oluflturulan ya-p› aras›ndaki karfl›l›kl› ifl iliflkileri ile bu iliflkilerin kimlerin sorumlulu¤unda oldu-¤u ve kimler taraf›ndan yürütülece¤i belirtilmelidir. Bu da alt sistemin etkin çal›fl-mas›n› sa¤lar, iletiflimin etkilili¤ini art›r›r ve bilgi ak›fl›n› kolaylaflt›r›r.

Verimlilik ve etkinlik ilkesi: ‹flletmede, mevcut girdiyle en çok ç›kt› üretilmeyeçal›fl›l›r veya en az girdi ile mevcut ç›kt›n›n üretilmesi sa¤lanmal›d›r. Bu yolla etki-lili¤e ve verimlili¤e ulafl›labilir.

Basitlik ilkesi: ‹flletmenin bir yap›s› olmal›d›r. Bu yap› basit ve anlafl›l›r bir fle-kilde flematize edilmelidir. Dolayl› ve karmafl›k yap›lar iflletmenin verimlili¤inidüflürebilir.

Esneklik ilkesi: ‹flletmeler dinamik bir çevre içinde varl›klar›n› sürdürmeye ça-l›flmaktad›rlar. Bu dinamik yap› içinde iflletme de¤iflimlere kolay ayak uydurabile-cek esneklikte bir yap›ya sahip olmal›d›r. Ortam koflullar› de¤iflmiflse yeni düzen-lemeler yap›lmal›d›r.

Aç›klama ilkesi: ‹flletmede çal›flanlar›n görevleri, yetki ve sorumluluklar› ile ör-gütsel iliflkileri aç›k bir biçimde ve yaz›l› olarak aç›klanmal›d›r.

YöneltmeYöneltme, bir ya da birden çok insan› belirli bir yöne ya da amaca do¤ru devam-l› bir flekilde harekete geçirmek anlam›na gelmektedir. ‹flletme aç›s›ndan ele al›n-d›¤›nda çal›flanlar›n örgütsel amaçlar do¤rultusunda yönlendirilerek belirlenenplan ve programlarla uyum içinde faaliyet göstermelerini ifade etmektedir (Gürüzve Gürel, 2006). Bir yönetici çal›flanlar› yönlendirmek için onlar› güdülemekte, tefl-


Yöneltme, çal›flanlar›nörgütsel amaçlardo¤rultusundayönlendirilerek belirlenenplan ve programlarla uyumiçinde faaliyetgöstermelerini ifadeetmektedir.

vik ögelerini kullanmakta, onlarla iletiflim kurmakta ve onlara önderlik etmektedir.Yöneticilerin, emir ve isteklerini sorumlulu¤u dâhilinde olan çal›flanlara iletmek vebu çal›flanlar›n istekli bir flekilde çal›flmalar›n› sa¤lamak amac›yla çal›flanlar›n istekve beklentilerini ö¤renmeleri gerekmektedir. Bunun yan›nda yöneticilerin çal›flan-larla kurduklar› iletiflim sisteminin sa¤l›kl› olmas› çal›flanlar› güdüleme aç›s›ndanoldukça önemlidir. Sa¤l›kl› oluflturulmayan iletiflim kanallar›, yönetici ve çal›flanaras›nda yanl›fl ve eksik anlaflmalara neden olabilmektedir.

Yöneltmenin Unsurlar›Yöneltme, temelinde çal›flanlar›n da amaçlar›n› göz önünde bulundurarak, iflletmefaaliyetlerinden en iyi verim almak amac›yla çal›flanlar› temel alan faaliyetleri kap-samaktad›r. Yöneltmede en önemli unsurlar çal›flanlar›n motivasyonu ve yönetici-lerin liderlik özellikleri ve tarzlar›d›r.

MotivasyonÇal›flanlar›n motivasyonun sa¤lanmas› ifl hayat›n›n önemli konular› aras›nda yer al-maktad›r. Çünkü motivasyon, hem çal›flan›n hem de iflletmenin performans›ndaönemli rol oynamaktad›r (A¤›rbafl vd., 2005). ‹flletmedeki çal›flanlar›n yüksek dü-zeyde bir performans göstermeleri için, iflletmenin amaçlar› dogrultusunda motiveedilmesi gerekir. Etkili bir motivasyon sistemi bireyin hem kendi hem de iflletmeamaçlar› do¤rultusunda çal›flmas›n› sa¤lamaktad›r. Her iflletme kendi çal›flanlar›n›nbeklentilerini, ihtiyaçlar›n›, arzular›n› ya da amaçlar›n› tatmin etmek gibi genifl birbiçimde tan›mlanan amaç ya da amaçlara ulaflmak için çaba harcamaktad›r.

Her ne kadar insanlar› çal›flmaya motive eden kurumlar de¤il kendileri ise deen iyi uygulamalar›n oldu¤u kurumlar, yarat›c› çözümler çok çal›flma ve organizas-yona ba¤l›l›k için ilham veren bir ortam yaratmak amac›yla sürekli çaba harcamak-tad›r. Bu pozitif ortam yetenekleri gelifltirme ve de¤iflime kolay adapte olma ve ça-l›flan›n kendisine güven duygusunu gelifltirmesini de içeren bir çok yarar sa¤la-maktad›r (Özer ve Bak›r, 2003).

Motivasyon, iflletmenin ve çal›flanlar›n ihtiyaç ve beklentilerini karfl›layacak birifl ortam› yaratarak çal›flanlar›n harekete geçmesi için etkilenmesi ve isteklendiril-mesi sürecidir. ‹flletmede çal›flanlar ifllerini etkili ve verimli bir biçimde baflarmakiçin motive edilmelidir. Çal›flanlar›n motive edilmesi için çeflitli faaliyetlerin gerçek-lefltirilmesi gerekmektedir. Geçmiflten günümüze çeflitli bilim adamlar› taraf›ndanifl motivasyonunu aç›klamaya yönelik birçok motivasyon ortaya konulmufltur. Bumotivasyon kuramlar›, insan davran›fllar›n›n alt›nda yatan bilinçli ve bilinçsiz et-menlerin harekete geçirilerek, iflletme amaçlar› do¤rultusunda kullan›lmas›n› sa¤-lamaya yöneliktir.

Günümüzde çal›flanlar›n yaln›zca ücret art›fllar›yla motive olmad›klar›, çal›flan-lar için iflletmedeki olumlu çal›flma ortam›n›n olmas›n›n daha etkili bir motivasyonarac› oldu¤u bilinmektedir. Ücret, bir motivasyon arac› olarak kullan›labilir ancakher zaman verimlili¤e ulaflt›rmayabilir. Daha iyi çal›flma koflullar›, e¤itim program-lar›, sa¤l›k sigortas›, gelifltirilmifl emeklilik politikalar›, tatil olanaklar›, aile ve ço-cuklar için yarat›lan olanaklar, kararlara kat›lma di¤er motivasyon araçlar›d›r.

Termal ve SPA hizmetlerine bakt›¤›m›zda, çal›flma flartlar› bak›m›ndan olduk-ça zorludur. Bunun nedeni çal›flma saatlerinin uzun olmas›, müflterilerin ihtiyaçve beklentilerindeki çeflitlilik olarak gösterilebilir. Etkili ve verimli bir çal›flma sis-temi oluflturabilmek amac›yla bu sektörde de genellikle ücret ön planda tutul-maktad›r. Ancak hizmet sektöründe hizmetin kalitesi oldukça önemlidir. Örne¤in


‹flletmedeki çal›flanlar›nyüksek düzeyde birperformans göstermeleriiçin, iflletmenin amaçlar›dogrultusunda motiveedilmesi gerekir.

prim esas›yla çal›flan bir masör, daha fazla para kazanmak amac›yla kapasitesi d›-fl›nda say›da masaj uygulamas› gerçeklefltirebilir ancak özellikle son yapt›klar›masajlarda masörün yorgunlu¤u ve b›kk›nl›¤› ile sundu¤u hizmetin kalitesi düfl-mektedir. Bu nedenle her zaman ücretle verimi art›rmak etkilili¤in sa¤land›¤› an-lam›na gelmemektedir.

LiderlikYöneltmenin ikinci önemli unsuru liderliktir. Liderlik ve yöneticilik kavramlar› bir-birine yak›n görülmekle birlikte, efl anlaml› sözcükler de¤ildir. Yönetim insanlar›etkilemede gücün formal yollarla elde edilmesidir. Oysa liderlik, sosyal etkilemesüreciyle meydana gelmektedir (Özkalp ve K›rel, 2002). ‹yi lider, çal›flanlar›n gü-venini kazanmak ve çal›flanlar›n ifllerini etkili bir flekilde gerçeklefltirmelerini sa¤-lamakta büyük s›k›nt›lar yaflamamaktad›r. Bir iflletmede liderlere düflen görev bü-yüktür ve toplay›c›, bütünlefltirici ve iflbirli¤ini gelifltirici bir iflletme yap›s› olufltur-maya çal›flmaktad›r.

‹flletmelerde, yöneticilerin sergiledikleri yönetim ve liderlik tarzlar›, çal›flanlar›nörgütsel hedef ve de¤erlere olan ba¤l›l›¤› art›rmaktad›r. ‹nsanlar grup hâlinde ya-flayan sosyal nitelikli canl›lard›r. Ancak bu durum herkesin tek bafl›na koordinelive etkili bir flekilde çal›fl›p bir amaca ulaflabilecekleri anlam›na gelmemektedir. ‹n-sanlar, oluflturduklar› gruplar› yönetecek ve hedeflerine götürecek liderlere de ge-reksinim duyan varl›klard›r. Bu nedenle liderlik her zaman, her sektördeki ve herbüyüklükteki iflletme için gereksinim duyulan bir kavramd›r.

Liderler; örgütte de¤erleri, ahlaki kurallar›, kültürü ve yönetim yap›s›n› olufltur-maktad›r ve sa¤lam oluflturulmufl yap› tafllar› paydafllara güven ortam› sa¤layarakörgütün çekicili¤ini art›rmaktad›r. Örgütün her kademesinde görev yapan liderlermükemmellik için, örgüt çal›flanlar›n› desteklemekte ve motive edebilmektedir. Li-derlerin bir önemli ifllevi de çal›flanlar›na rol model olmalar›d›r. Geliflim faaliyetle-rinde onlarla birlikte çal›flarak, çal›flanlar›na örnek olmaktad›r.

Liderlerin, örgütün çeflitli iç ve d›fl çevresel nedenlerden dolay› yaflad›¤› dalga-lanma zamanlar›nda örgüt amac›n›n tutarl›l›¤›n›n korunmas›n› ve paydafllar›n ör-güte duyduklar› güvenin ve ba¤l›l›¤›n devam›n› sa¤lamalar› gerekmektedir. Ayn›zamanda de¤iflen d›fl çevrede ve çok h›zl› de¤iflim ›fl›¤›nda örgütün yönünün de-¤iflime adapte edilmesi ile ilgili gerekliliklerin gelifltirilmesi gerekmektedir ve örgü-tün de¤iflime haz›rlanmas› sa¤lanmal›d›r.

DenetimDenetim, bir iflletmedeki yönetim ifllevlerinin yürütülmesindeki baflar› derecesi-ni ortaya koyan ve yöneticilerin gerek kendilerince gerekse kendilerine ba¤l› altdüzey yöneticiler ve uygulama birimleri taraf›ndan yap›lan çal›flmalar› de¤erlen-dirmelerine imkân veren bir süreç olarak tan›mlanabilir (Büyükmirza, 1997). De-netim yönetim faaliyetlerinin, kabul edilen plana, verilen direktiflere ve konulanhedeflere uygun olarak etkin bir flekilde yap›l›p yap›lmad›¤›n› belirten bir araç-t›r. Bu hedeflere ulafl›l›p ulafl›lmad›¤›n›n denetlenmesi sistematik bir süreç içindegerçeklefltirilmektedir.

Denetim SüreciDenetim süreci dört aflamadan oluflmaktad›r. Bu aflamalar; standartlar›n belirlen-mesi, mevcut durumun ölçülmesi, karfl›laflt›rma yap›lmas›, farkl›l›klar› düzeltici ön-lemler al›nmas›d›r.


Liderler; örgütte de¤erleri,ahlaki kurallar›, kültürü veyönetim yap›s›n›oluflturmaktad›r ve sa¤lamoluflturulmufl yap› tafllar›paydafllara güven ortam›sa¤layarak örgütünçekicili¤ini art›rmaktad›r.

Denetim aflamalar›; • Standartlar›n belirlenmesi, • Mevcut durumun

ölçülmesi, • Karfl›laflt›rma yap›lmas›, • Farkl›l›klar› düzeltici

önlemler al›nmas›.

Standartlar›n BelirlenmesiStandartlar›n belirlenmesi aflamas›nda, gerçeklefltirilen faaliyetlerden neler beklen-di¤i, ne gibi sonuçlara ulafl›lmas› gerekti¤i veya faaliyet performans göstergelerininneler oldu¤u belirlenmektedir. Yönetsel ya da di¤er örgütsel faaliyetlerden eldeedilen kazan›mlar belirlenen performans göstergeleriyle karfl›laflt›r›ld›¤›nda ancakanlam tafl›maktad›r. Bu nedenle ulafl›labilir, mant›kl› standartlar belirlemek bu afla-man›n en önemli özelli¤idir. Belirlenen performans göstergelerinin ölçülebilen,hesaplanabilen de¤erlerle ifade edilebilir olmas›, elde edilen sonucun objektif ol-mas›n› sa¤lamaktad›r.

Mevcut Durumun Belirlenmesi Denetim ifllevinin ikinci aflamas›n›, uygulama sonuçlar›n›n, yani mevcut durumunsaptanmas› oluflturmaktad›r. Mevcut durumu ya da uygulama sonuçlar›n› ölçmekamac›yla çeflitli veri toplama araçlar›ndan yararlan›lmaktad›r. Gözlem, görüflme, an-ket gibi veri toplama teknikleri ile mevcut durumun ölçülmesi gerçeklefltirilmektedir.

Karfl›laflt›rma Yap›lmas›Denetim sürecinin en önemli evrelerinden biri, standartlarla mevcut durumun kar-fl›laflt›r›lmas› faaliyetidir. Standartlarla fiili durumun karfl›laflt›r›lmas› sonucundae¤er gerçeklefltirilen baflar› düzeyi düflük bulunursa bunlar›n nedenini objektif vegerçek nedenlerine inerek analiz etmek, sorumlular› bulmak ve yorumlamak çokkolay bir ifl de¤ildir. As›l kontrol iflleri burada kendini göstermektedir. Kuflkusuzbu evrenin baflar› ile gerçeklefltirilmesi için birinci ve ikinci evrelerin çok iyi ve ek-siksiz biçimde yerine getirilmesi gerekmektedir (Eren, 2001).

Farkl›l›klar› Düzeltici Önlemler Al›nmas›Denetim ifllevinin tamamlanabilmesi için standartlar ile gerçek sonuçlar aras›ndakifarklar belirlendikten sonra, tekrar ayn› sonuçlara ulaflmamak amac›yla çeflitli ön-lemlerin al›nmas› gerekmektedir. Denetim süreci bir döngüdür ve standart belirle-me aflamas›na sa¤lanan bilgiler bu aflamada elde edilemektedir. Burada önemliolan nokta, hem ne gibi düzeltici önlemlerin al›nmas› gerekti¤inin belirlenmesihem de yeni standart oluflturulmas› için anlaml› bilgilerin sa¤lanmas›d›r.

Termal ve SPA iflletmelerinde hatalar›n tekrarlan›lmamas› ve önleyici bir yaklafl›m için de-netim sürecinin etkili bir flekilde gerçekleflmesi gerekmektedir.


Standartlar›nBelirlenmesi

MevcutDurumun

Belirlenmesi

Karfl›laflt›rmaYap›lmas›

Farkl›l›klar›DüzelticiÖnlemlerAl›nmas›

Geribildirim

fiekil 5.2

Denetim Süreci

Kaynak: Eren,2001

S O R U

D ‹ K K A T

SIRA S ‹ZDE

DÜfiÜNEL ‹M

SIRA S ‹ZDE

S O R U

DÜfiÜNEL ‹M

D ‹ K K A T




K ‹ T A P



Denetimin ‹lkeleriEtkili bir denetim sürecinin sa¤lanabilmesi için baz› ilkeler çerçevesinde hareketedilmesi yararl› olmaktad›r. Bu ilkeler (Can vd., 2001);

1. Anlafl›labilirlik: Denetim sisteminin etkili olabilmesinin ilk koflulu, anlafl›-l›r olmas›d›r. ‹flletmede çeflitli düzeylerde görev yapan yöneticiler, dene-timlerin nas›l gerçekleflece¤ini bilmeli ve uygulanacak standartlar› aç›kçaanlamal›d›r.

2. Örgütsel Yap›ya Uygunluk: Örgüt flemas›nda yer alan kademelerdeki çal›-flanlar›n sorumlu olduklar› alanlarda denetimi gerçeklefltirmeleri denetiminetkilili¤ini art›rmaktad›r.

3. Sapmalar›n Hemen Bildirilmesi: Yönetim denetim sonuçlar› ile ilgili bilgi-lere ne kadar erken sahip olursa düzeltici faaliyetlere de o kadar erkengeçecektir.

4. Duruma Uygunluk ve Yeterlik: Denetim yönlendirece¤i faaliyete uygun ol-mal›d›r. Herbir birimin denetim teknikleri birbirinden farkl›l›k gösterebilir.Bununla birlikte baz› kontrol teknikleri hemen hemen tüm örgütler için ev-renseldir. Standart saatler, standart harcamalar, bütçe, bafla bafl analizleri ör-nek olarak gösterilebilir.

5. Esneklik: Bir denetim önceden tespit edilemeyen durumlar karfl›s›nda es-neklik gösterebilmelidir.

6. Ekonomiklik: Denetim sisteminin ifller olabilmesi için ekonomik olmas› ge-rekir. Denetim, sa¤lad›¤› yararlardan çok de¤erde gidere neden olmamal›d›r.

7. Düzeltici Eylemi Göstermesi: Denetim sisteminin yaln›zca sapmalar› ortayaç›karmas› yetmemektedir. Bu durumdan kimin sorumlu oldu¤unu, sapma-n›n nerede bulundu¤unu belirtmesi yan›nda, çözüm önerilerine de iflaret et-mesi gerekmektedir.

TERMAL VE SPA H‹ZMETLER‹NDE KAL‹TEÖnceleri insanlar, büyük oranda yurt d›fl›na, sigortan›n karfl›lamad›¤› plastik cerra-hi ameliyatlar›n› olmaya giderlerken bugün, ortopedik ifllemlerden, kalp ameliyat-lar›na ve hatta organ nakillerine kadar genifl yelpazede ifllem için yurt d›fl›na git-mektedir. Do¤al faktörlerin iyilefltirici ve sa¤l›klaflt›r›c› etkilerinden faydalanmakfleklinde uygulanan klasik sa¤l›k turizminin yan› s›ra, geliflmifl ülkelerde tedavininçok pahal› olmas›, uzun bekleme s›ralar›n›n bulunmas›, sa¤l›k masraflar›n›n sigor-ta kapsam›nda olmamas› ya da çok az k›sm›n›n sigorta taraf›ndan karfl›lanmas›, azgeliflmifl ülkelerde ise kendi ülkesinde tesislerin ve imkânlar›n yetersizli¤i ve sa¤-l›k bak›m› ile tatili birlikte yapmak gibi temel nedenlerden sa¤l›k hizmetlerinin da-ha düflük maliyetli ülkelerden temin edilmesi e¤ilimi artmakta olup, bu durum sa¤-l›k turizminin geliflmesini sa¤lamaktad›r (Çal›flkan, 2009).

Sa¤l›k turizmi genel turistik hizmetlerinin yan› s›ra özel sa¤l›k bak›m hizmetle-rini de kapsamaktad›r. Bu bak›m hizmetleri uzman doktorlar ve hemflireler taraf›n-dan a¤›rlama tesisinde yap›lan t›bbi bak›m› (Goodrich ve Goodrich, 1991), özel di-yetleri, akupunkturu, bitkisel tedavi gibi yöntemleri içermektedir. Burada hedefkitle, sa¤l›¤› bozulmufl olanlar ile sa¤l›¤›n› korumaya duyarl› kiflilerdir. Sa¤l›k turiz-mine kat›lan turistler, sadece sa¤l›klar›n› kaybetmifl kimseler de¤il, sa¤l›klar›n› ko-rumak ve gelifltirmek arzusunda olan ve kür uygulamalar›ndan arta kalan zaman-lar›nda tatil ihtiyaçlar›n› karfl›lamak ve rekreatif faaliyetlerden de faydalanmak ihti-yaçlar› duyan kiflilerdir.


Bilindi¤i üzere kalite müflteri beklentilerinin karfl›lanmas› ve bu beklentilerinüzerine ç›karak müflteri memnuniyetinin sa¤lanmas›d›r. Bu do¤rultuda müflteriler-le uzun süreli iliflkilerin gelifltirilmesi hedeflenmektedir. Müflteriler, ihtiyaçlar›n› dakarfl›larken sunulan hizmet kalitesi oldukça önemlidir. Müflteri memnuniyeti sa¤la-mak ve müflteri sadakati yaratmak termal ve SPA iflletmesine büyük kazan›mlarsa¤lamaktad›r. Özellikle sahil kesimlerinde yabanc› müflterilere hizmet sunan re-sort SPA merkezlerinde kalite konusunda oldukça büyük s›k›nt› yaflanmaktad›r.Müflterinin sezonluk olarak otele gelmeleri müflteri sadakatine çok da önem veril-memesine neden olmaktad›r. Ancak özellikle Türk müflterilere hitap eden, termaloteller veya günlük SPA merkezlerinin hizmet kalitesine daha çok önem verdikle-ri bilinmektedir.

Özellikle termal ve SPA merkezlerinde sunulan hizmet, sa¤l›k hizmetleri kapsa-m›nda de¤erlendirilebilir. Müflteriler bu tür hizmetleri al›rken hem ruhen hem be-denen hem de sosyal yönden rahatlama ihtiyac›n› gerçeklefltirmifl olmaktad›r. Budo¤rultuda müflteriler bir nevi sa¤l›klar›n› gelifltirmektedir. Sunulan hizmet bir te-davi hizmeti de¤ildir ancak do¤ru bir flekilde uygulanmad›¤›nda insan sa¤l›¤›n›olumsuz etkileyecek durumlar ortaya ç›kabilir. Bu nedenle, gerek fiziksel özellik-lerin insan sa¤l›¤›n› olumsuz yönde etkilememesi gerekse de çal›flan personeliniflinde deneyimli ve e¤itimli olmas› gerekmektedir.

Bir termal ve SPA hizmeti sunan iflletmede kaliteli hizmet sunmak neden önemlidir?

TERMAL VE SPA H‹ZMETLER‹NDE GÜVENL‹KTurizm konu oldu¤unda a¤›rlama tesisinde güvenlik, sokakta güvenlik, yol güven-li¤i, havaalanlar›nda ve s›n›r kap›lar›nda güvenlik, g›da güvenli¤i ve turistik me-kânlar›n güvenli¤inin (Koyuno¤lu, 2003) göz önünde bulundurulmas› gerekmek-tedir. Ancak sa¤l›k turizminde bireylerin sa¤l›¤› da iflin içinde oldu¤u için, hastagüvenli¤inin göz ard› edilmesi imkâns›zd›r. Sa¤l›k turizmi sunan bir iflletmede has-ta güvenli¤i yerine turist sa¤l›¤› güvenli¤i kavram›n›n kullan›lmas› daha do¤ru ola-bilir. Çünkü bu tesislere bireyler yaln›zca hasta s›fat›yla de¤il turist s›fat›yla da gel-mektedir. Bunun yan›nda sa¤l›¤› bozulan bireylere sa¤l›k hizmeti sunuldu¤u gibi,sa¤l›kl› olan bireylere de koruyucu sa¤l›k hizmeti kapsam›nda hizmet sunulabilir.Bu faaliyetler de rekreatif faaliyetler kapsam›nda de¤erlendirilebilir.

Sa¤l›k hizmeti sunan iflletmelerde hasta güvenli¤i oldukça önemli bir konudur.Bir turistin tesise giriflinden ç›k›fl›na kadar olan sürede mevcut sa¤l›¤›n›n bozulma-mas› veya var olan durumunun daha da kötüye gitmemesi gerekmektedir. Turistiktesiste, sa¤l›k hizmetlerinin sunulmas›, turist sa¤l›¤› güvenli¤i kavram›n› ön planaç›kartmaktad›r. Sa¤l›¤›n› gelifltirmek veya sa¤l›k kazanmak amac›yla gelen turistle-rin sa¤l›klar›n›n bozulmamas› veya daha kötüye gitmemesi için turistlik tesislerinde gereken çeflitli önlemleri almalar› ve çal›flanlar›n› bu konularda bilinçlendirme-leri gerekmektedir.

Yap›lan çal›flmalar, turistlerin en çok güvenlik konusuna önem verdi¤ini, ko-naklayacaklar› ortam›n rahat ve konforlu olmas›n› istediklerini, çal›flanlar›n misafir-lere kendilerini özel hissettirmelerini beklediklerini, bunun yan› s›ra çal›flanlar›ntemiz ve düzgün görünümlü olmalar›na önem verdiklerini ortaya koymaktad›r (Ça-l›flkan, 2009). Güvenlik konusu bireylerin seyahat karar›n›n verilmesinde önemlibir husustur, bunun yan›nda bireyin gitti¤i tesiste turist sa¤l›¤› güvenli¤i konusu-nun ön planda tutuldu¤unu bilmesi bireyin memnuniyetini yükseltecektir.


S O R U

D ‹ K K A T

SIRA S ‹ZDE

DÜfiÜNEL ‹M

SIRA S ‹ZDE

S O R U

DÜfiÜNEL ‹M

D ‹ K K A T




K ‹ T A P



2

Sa¤l›k turizmi sunan biriflletmede hasta güvenli¤iyerine turist sa¤l›¤›güvenli¤i kavram›n›nkullan›lmas› daha do¤ruolabilir. Çünkü bu tesislerebireyler yaln›zca hastas›fat›yla de¤il turist s›fat›ylada gelmektedir.

Termal veya SPA hizmetisunan bir iflletmeye gelenmüflterinin, iflletmeyegiriflinden ç›k›fl›na kadarolan süreçte herhangi birolumsuz durumlakarfl›laflmay›p sa¤l›¤›n›kaybetmemesi müflterigüvenli¤ini ifade etmektedir.

Turizm alan›nda yap›lan çal›flmalarda güvenlik kavram› genel olarak bir turistikdestinasyonun güvenli¤i kapsam›nda ele al›nm›flt›r. Turistik destinasyonun güven-li¤i, özellikleri turistlerin tercihlerinde belirleyici olmaktad›r. Bir tesis yöneticisikendilerine on dört y›ld›r gelen Avrupal› ailenin her y›l gelecek y›l baflka bir ülke-de konaklayaca¤›z demelerine ra¤men, bir sonraki y›l kendilerine tekrar gelecek-lerinden emin oldu¤unu belirtmektedir (Tütüncü vd., 2011).

Burada güvenlik kavram› termal veya SPA hizmeti sunan bir iflletmeye gelenmüflterinin, iflletmeye giriflinden ç›k›fl›na kadar olan süreçte herhangi bir olumsuzdurumla karfl›laflmay›p sa¤l›¤›n› kaybetmemesi çerçevesinde ele al›nmaktad›r. Budo¤rultuda, termal ve SPA hizmeti sunan iflletmelerde sa¤l›k kapsam›nda müflterigüvenli¤i fiziksel özellikler, insan kaynaklar›, iletiflim, tak›m çal›flmas›, müflteri ih-tiyaç ve beklentileri bafll›klar›nda ele al›nmaktad›r.

Bir termal ve SPA hizmeti sunan iflletmede sa¤l›k kapsam›nda müflteri güvenli¤i nedenönemlidir?

Fiziksel ÖzelliklerBir termal ve SPA hizmeti sunan iflletmeye girildi¤i zaman öncelikli olarak dikkatiçeken özellik fiziksel özelliklerdir. ‹flletmeye girildi¤inde, ortam›n ambiyans›, ›s›s›,kokusu ve ›fl›kland›rma sistemi gibi özellikler, belirlenmifl konsepte uygun olmal›-d›r. Bu durum daha çok müflterinin duygusal alg›lar›n› etkilemektedir. Bunun ya-n›nda, bir termal veya SPA merkezinin ›s›s› oldukça önemlidir. Gelen müflterilergenellikle, havuz, hamam, dufl gibi ›slak uygulamalar› tercih ettikleri için, çabuküflüme e¤ilimindedir. Gelen misafirlerin üflütmemeleri için ortam›n ›s›s› oldukçaönemlidir.

Fiziksel özellikler kapsam›nda ele al›nmas› gereken di¤er bir nokta da uyar›levhalar› ve yönlendirme tabelalar›d›r. Herbir uygulama için gerekli bilgilendirmepanolar›n›n olmas›, bunun yan›nda, bu merkezlerin çeflitli alanlar›nda saatin bu-lunmas› çok önemlidir. Özellikle sauna, termal havuz gibi s›cakl›¤›n insan vücuduüzerinde olumsuz etkiler yaratabilece¤i mekânlarda derece ile s›cakl›¤›n ölçülme-si ve görünür bir yerde sergilenmesi gerekmektedir.

Termal ve SPA hizmeti sunan iflletmeler aç›s›ndan hijyen çok önemlidir. Bumerkezlerde tek kullan›ml›k malzemeler bulundu¤u gibi tekrar kullan›labilir mal-zemeler de bulunmaktad›r. Önemli olan nokta, tekrar kullan›labilir olan malzeme-lerin yeteri kadar dezenfekte edilmesidir.

‹nsan Kaynaklar›2010 y›l›nda Resmi Gazete’de yay›mlanan ‹flyeri Açma ve Çal›flma Ruhsatlar›na ‹lifl-kin Yönetmelikte De¤ifliklik Yap›lmas›na Dair Yönetmelik kapsam›nda termal veSPA hizmetlerinde çal›flacak personelin niteliklerine iliflkin özellikler belirlenmifltir.Bu hizmeti sunan kurumlar›n da mevzuat çerçevesinde insan kaynaklar›n› belirle-yip planlama yapmalar› gerekmektedir. Örne¤in, son düzenlemelerle termal veSPA hizmeti sunan iflletmelerde görev yapacak olan masör ve masözlerin Milli E¤i-tim Bakanl›¤› onayl› 608 saatlik e¤itim almalar› gerekmektedir. Müflteri güvenli¤iaç›s›ndan çal›flanlar›n e¤itimli ve deneyimli olmalar› yanl›fl uygulamalar›n önünegeçmek amac›yla oldukça önemlidir.

Bu hizmeti sunan iflletmelerde yeterli personelin bulunmas› da oldukça önem-lidir. Yorgunluk, dikkatsizli¤e neden olaca¤› için çal›flan›n hata yapma olas›l›¤› da


S O R U

D ‹ K K A T

SIRA S ‹ZDE

DÜfiÜNEL ‹M

SIRA S ‹ZDE

S O R U

DÜfiÜNEL ‹M

D ‹ K K A T




K ‹ T A P



3

Termal ve SPA hizmeti sunaniflletmelerde sa¤l›kkapsam›nda müflterigüvenli¤i fiziksel özellikler,insan kaynaklar›, iletiflim,tak›m çal›flmas›, müflteriihtiyaç ve beklentileri ilegeribildirim sistemibafll›klar›nda eleal›nmaktad›r.

artmaktad›r. Bu nedenle, yeteri kadar çal›flan istihdam edilmeli, görevleri, sorum-luluklar› ve yükümlülükleri tam olarak belirlenmelidir.

Çal›flanlar›n kiflisel hijyenlerine özen göstermesi, özellikle el temizli¤i müflterigüvenli¤i için oldukça önemlidir. Genelde çal›flanla müflteri aras›nda direk temasoldu¤undan her iki taraf için de vücutta bulunan yara, deri döküntüsü gibi karfl›-l›kl› zarar görülebilecek durumlara da oldukça dikkat edilmelidir. Bunun yan›nda,çal›flanlar uygulama esnas›nda müflterilerin can›n› ac›tacak aksesuar takmamal›d›r.

‹letiflimTermal ve SPA hizmeti sunan iflletmedeki çal›flanlar›n güler yüzlü olmalar›, müflte-riye isimleriyle hitap etmeleri, nazik davranmalar› da oldukça önemlidir. Özelllik-le isim ile hitap etmek hem müflterinin hofluna gitmekte hem de müflteriye uygu-lanacak terapilerin kar›flmas›n› engellemektedir.

Personelin müflterinin beklentilerini anlamas› ve bu beklentiler do¤rultusundauygulama plan›n› oluflturmas› gerekmektedir. Burada önemli olan nokta müflteri-nin sa¤l›k geçmifli göz önünde bulundurularak uygulama plan›n›n oluflturulmas›-d›r. Sa¤l›k geçmifli göz önünde bulundurulmad›¤› taktirde uygulanmamas› gerekenbir terapi ile kiflinin sa¤l›¤› bozulabilir ve istenmeyen sonuçlarla karfl›lafl›labilir.Son olarak, çal›flanlar›n müflteriye uygulanacak program ile ilgili bilgi vermesi veuygulama sonucunda elde edece¤i faydalar› anlamas› gerekmektedir.

Tak›m Çal›flmas›Termal ve SPA hizmetleri farkl› meslek gruplar› taraf›ndan efl güdümlü bir flekildeyürütülmesi gerekmektedir. Bu hizmetlerden faydalanmak isteyen bir müflteri,doktor, hemflire, fizyoterapist, masöz veya masör, tellak veya nat›r gibi farkl› birçokmeslek grubundan çal›flanla karfl›laflmaktad›r. Tüm çal›flanlar bir tak›m içinde ça-l›flmal› ve kendi aralar›nda bilgi ak›fl›n› sa¤lamal›d›r. Özellikle müflteri ile ilgili bil-gilerin ilgili personel aras›nda paylafl›lmas› oldukça önemlidir.

Bu iflletmelerde her çal›flan›n görevlerinin belirli olmas›, kendi üzerlerine düflengörevleri tam olarak yerine getirmeleri oldukça önemlidir. Böylelikle kar›fl›kl›kla-r›n önüne geçilmifl olacakt›r. Bunun yan›nda müflterinin olumsuz herhangi bir du-rumda ulaflaca¤› sa¤l›k merkezinin belirli olmas› müflteri güvenli¤i aç›s›ndan ol-dukça önemlidir.

Müflteri ‹htiyaç ve BeklentileriMüflterinin termal ve SPA merkezine hangi amaçla geldi¤i ve ihtiyaçlara yönelikolarak çal›flan›n çeflitli programlar önermesi güvenlikte önemlidir. Özellikle, uygu-lamaya bafllamadan önce bilgilendirilmifl onam formunun doldurtulmas› ile müflte-riye yönelik önemli bilgilerin elde edilmesi sa¤lanm›fl olmaktad›r. Müflterinin sa¤-l›k geçmifline ba¤l› kalarak program önermek, sa¤l›klar› aç›s›ndan tehdit olufltura-cak uygulamalar› programa dahil etmemek gerekmektedir.

Uygulama süresince müflterinin devaml› takip edilmesi, herhangi bir fleye ihti-yaç duyup duymad›¤›n›n sorulmas› veya s›k›nt›l› bir durumda hemen müdahaleedilmesi gerekmektedir. ‹flletmeden ayr›l›rken müflterinin ihtiyaçlar›n›n karfl›lan›pkarfl›lanmad›¤›n›n sorgulanmas› gerekmektedir. Bu yolla müflteriye iflletme içinonun düflüncelerinin önemli oldu¤u duygusu verilmektedir.



Termal ve SPA hizmetlerinde yönetim fonksiyon-

lar›n› aç›klamak

Genel olarak, iflletme yönetim fonksiyonlar› ter-mal ve SPA hizmeti sunan iflletmelerde de temelolarak ele al›nmaktad›r. Sunulan hizmetin yap›s›itibar›yla çeflitli farkl›l›klar olsa bile temelde ayn›prensiplerin mevcut oldu¤unu söylemek müm-kündür. Termal ve SPA hizmeti sunan iflletmeler;büyüklükleri, çal›flt›rd›klar› insangücü say›s› vesunduklar› hizmet çeflidine göre farkl›l›k göster-mektedir. Bu da yönetsel farkl›l›klar› beraberin-de getirmektedir. Temelde yönetim fonksiyonla-r›n› dört bafll›k alt›nda toplamak mümkündür.Bunlar; planlama, örgütleme, yöneltme ve dene-tim fonksiyonlar›d›r. Yönetim süreci çerçevesin-de planlama, plan› ortaya ç›karmak için sarf edi-len gayretleri bir süreci ifade eder. K›saca, her-hangi bir konu ile ilgili olarak; neyin, ne zaman,nas›l, nerede, kim taraf›ndan, neden, hangi mali-yetle, hangi sürede sorular›na cevap vermeye ça-l›flmay› ifade etmektedir. Örgütleme, bir iflletme-nin amac›n› gerçeklefltirebilmesi için özellikleamaca uygun bir yap›n›n kurulmas›, amaçlar› ger-çeklefltirecek nitelikte personelin ifle al›nmas›,personelin çal›flmas› ve örgüt amaçlar›n›n ger-çekleflmesi için uygun nitelikte donat›m›n sa¤-lanmas›n› ifade etmektedir. Yöneltme, bir ya dabirden çok insan› belirli bir yöne ya da amacado¤ru devaml› bir flekilde harekete geçirmek an-lam›na gelmektedir. ‹flletme aç›s›ndan ele al›nd›-¤›nda çal›flanlar›n örgütsel amaçlar do¤rultusun-da yönlendirilerek belirlenen plan ve program-larla uyum içinde faaliyet göstermelerini ifade et-mektedir. Denetim yönetim faaliyetlerinin, kabuledilen plana, verilen direktiflere ve konulan he-deflere uygun olarak etkin bir flekilde yap›l›p ya-p›lmad›¤›n› belirten bir araçt›r. Bu hedeflere ula-fl›l›p ulafl›lmad›¤›n›n denetlenmesi sistematik birsüreç içinde gereçeklefltirilmektedir.

Termal ve SPA hizmetlerinde kaliteyi de¤erlen-

dirmek

Bilindi¤i üzere kalite müflteri beklentilerinin kar-fl›lanmas› ve bu beklentilerin üzerine ç›karakmüflteri memnuniyetinin sa¤lanmas›d›r. Bu do¤-rultuda müflterilerle uzun süreli iliflkilerin geliflti-

rilmesi hedeflenmektedir. Müflteriler, ihtiyaçlar›-n› da karfl›larken sunulan hizmet kalitesi olduk-ça önemlidir. Müflteri memnuniyeti sa¤lamak vemüflteri sadakati yaratmak termal ve SPA iflletme-sine büyük kazan›mlar sa¤lamaktad›r. Özellikletermal ve SPA merkezlerinde sunulan hizmet,sa¤l›k hizmetleri kapsam›nda de¤erlendirilebilir.Müflteriler bu tür hizmetleri al›rken hem ruhenhem bedenen hem de sosyal yönden rahatlamaihtiyac›n› gerçeklefltirmifl olmaktad›r. Bu do¤rul-tuda müflteriler bir nevi sa¤l›klar›n› gelifltirmekte-dir. Sunulan hizmet bir tedavi hizmeti de¤ildirancak do¤ru bir flekilde uygulanmad›¤›nda insansa¤l›¤›n› olumsuz etkileyecek durumlar ortayaç›kabilir. Bu nedenle, gerek fiziksel özelliklerininsan sa¤l›¤›n› olumsuz yönde etkilememesi ge-rekse de çal›flan personelin iflinde deneyimli vee¤itimli olmas› gerekmektedir.

Termal ve SPA hizmetlerinde güvenlik konusunu

aç›klamak

Sa¤l›k hizmeti sunan iflletmelerde hasta güvenli-¤i oldukça önemli bir konudur. Bir turistin tesisegiriflinden ç›k›fl›na kadar olan sürede mevcut sa¤-l›¤›n›n bozulmamas› veya var olan durumunundaha da kötüye gitmemesi gerekmektedir. Turis-tik tesiste, sa¤l›k hizmetlerinin sunulmas›, turistsa¤l›¤› güvenli¤i kavram›n› ön plana ç›kartmak-tad›r. Sa¤l›¤›n› gelifltirmek veya sa¤l›k kazanmakamac›yla gelen turistlerin sa¤l›klar›n›n bozulma-mas› veya daha kötüye gitmemesi için turistliktesislerin de gereken çeflitli önlemleri almalar› veçal›flanlar›n› bu konularda bilinçlendirmeleri ge-rekmektedir. Burada güvenlik kavram› termal ve-ya SPA hizmeti sunan bir iflletmeye gelen müflte-rinin, iflletmeye giriflinden ç›k›fl›na kadar olan sü-reçte herhangi bir olumsuz durumla karfl›laflma-y›p sa¤l›¤›n› kaybetmemesi çerçevesinde ele al›n-maktad›r. Bu do¤rultuda, termal ve SPA hizmetisunan iflletmelerde sa¤l›k kapsam›nda müflterigüvenli¤i fiziksel özellikler, insan kaynaklar›, ile-tiflim, tak›m çal›flmas›, müflteri ihtiyaç ve beklen-tileri ile geribildirim sistemi bafll›klar›nda ele al›n-maktad›r.

Özet

1NA M A Ç

2NA M A Ç

3NA M A Ç


1. Afla¤›dakilerden hangisi yönetim fonksiyonlar›ndanbiri de¤ildir?

a. Liderlikb. Planlamac. Örgütlemed. Yöneltmee. Denetim

2. Afla¤›dakilerden hangisi planlama sürecinin aflama-lar›ndan biri de¤ildir?

a. Hedef saptamab. Ekonomik hedefi belirlemec. Uygulama seçeneklerinin belirlenmesid. Uygun seçene¤in belirlenmesie. Uygulama ve kontrol

3. Yap›lacak ifllerin belirlenmesi ve grupland›r›lmas›,personelin belirlenmesi ve atanmas›, yer, araç ve yön-temlerin belirlenmesi aflamlar›ndan oluflan yönetimfonksiyonu afla¤›dakilerden hangisidir?

a. Motivasyonb. Planlamac. Örgütlemed. Yöneltmee. Denetim

4. Bir ya da birden çok insan› belirli bir yöne ya daamaca do¤ru devaml› bir flekilde harekete geçirmek an-lam›na gelen yönetim fonksiyonu afla¤›dakilerden han-gisidir?

a. Örgütlemeb. Haz›rlamac. Planlamad. Yöneltmee. Denetim

5. Afla¤›dakilerden hangisi denetim sürecinin aflamala-r›ndan biri de¤ildir?

a. Standartlar›n belirlenmesib. Mevcut durumun ölçülmesi c. Karfl›laflt›rma yap›lmas›d. Farkl›l›klar› düzeltici önlemler al›nmas›e. Tüm çal›flanlar›n görüfllerinin al›nmas›

6. Afla¤›dakilerden hangisi bir termal ve SPA iflletmesi-nin ›s›s›, ambians›, kokusu, ›fl›kland›rmas› ile ilgili özel-likleri içeren güvenlik unsurudur?

a. Fiziksel özelliklerb. Tak›m çal›flmas›c. Müflteri ihtiyaç ve beklentilerid. ‹nsan kaynaklar›e. ‹letiflim

7. Çal›flanlar›n gerekli e¤itimleri almalar› ve yeterli de-neyime sahip olmalar› ile ilgili güvenlik unsuru afla¤›-dakilerden hangisidir?

a. Fiziksel özelliklerb. ‹nsan kaynaklar›c. ‹letiflimd. Tak›m çal›flmas›e. Müflteri ihtiyaç ve beklentileri

8. Termal ve SPA iflletmesinde tüm çal›flanlar›n görev,sorumluluk ve yetkilerinin belirlenmifl olmas› afla¤›dakigüvenlik unsurlar›ndan hangisi ile ilgilidir?

a. ‹nsan kaynaklar›b. Müflteri ihtiyaç ve beklentileric. Tak›m çal›flmas›d. ‹letiflime. Fiziksel özellikler

9. “Termal ve SPA hizmeti sunan iflletmedeki çal›flanla-r›n güler yüzlü olmalar›, müflteriye isimleriyle hitap et-meleri, nazik davranmalar› da oldukça önemlidir.” Yukar›da geçen ifade afla¤›daki güvenlik unsurlar›ndanhangisi ile iliflkilidir?

a. ‹nsan kaynaklar›b. Fiziksel özelliklerc. Müflteri ihtiyaç ve beklentilerid. ‹letiflime. Tak›m çal›flmas›

10. Müflterinin termal ve SPA merkezine hangi amaçlageldi¤i ve ihtiyaçlara yönelik olarak çal›flan›n çeflitliprogramlar önermesi ile ilgili güvenlik unsuru afla¤›da-kilerden hangisidir?

a. ‹nsan kaynaklar›b. Fiziksel özelliklerc. ‹letiflimd. Tak›m çal›flmas›e. Müflteri ihtiyaç ve beklentileri



Esra ERDO⁄ANRekabet SPA otellerini olumlu etkilediSPA turizmi ülkemizde son y›llarda giderek gelifliyor.Yak›n zamana kadar sadece üst gelir gruplar›n›n ilgigösterdi¤i SPA’lara art›k kentli, çal›flan, orta gelir grup-lar› da ra¤bet ediyor. Uzmanlara göre Türkiye, flifal› su-lar bak›m›ndan dünya çap›nda potansiyele sahip. FakatSPA ve wellness aç›s›ndan öne geçebilmesi için birazdaha yol almas› gerekiyor. Bununla birlikte Türkiye’deve özellikle Akdeniz bölgesindeki artan rekabet koflul-lar›, SPA otelleri ve turizmi aç›s›ndan olumlu bir etki ya-ratt›. Kalite standartlar› artt›.SPA & wellness ya da sa¤l›kl› yaflam-zindelik tesislerineolan talep dünyada ve Türkiye’de giderek art›yor. Bu-nun nedeni sektörün sa¤l›kl› olsun olmas›n, genç, yafll›hemen her kesime hitap edebilmesi. Bu tür tesisler tekbafl›na bir çekim unsuru yaratabildi¤i gibi klasik tarzdayap›lm›fl bir konaklama tesisine sonradan eklendi¤indede o tesisi zenginlefltiriyor. Bugün bünyesinde suyla il-gili (SPA, hamam, kür, güzellik merkezi) ünitesi olma-yan konaklama tesisleri art›k neredeyse hiç tercih edil-miyor. Ülkemiz çok zengin jeotermal potansiyele ve te-davi edici özelli¤i yüksek termal sulara sahip olmas›nara¤men kür park›, kür merkezi ve konaklama tesisi bü-tünlü¤ü sa¤layan tesisleri nicelik ve nitelik yönündenyetersiz kal›yor. Bu nedenle dünyada giderek büyüyentermal turizmi pastas›ndaki Türkiye’nin pay›n›n ve re-kabet gücünün art›r›lmas› amaçlan›yor.Türkiye Seyahat Acentalar› Birli¤i Baflkan› Baflaran Ulu-soy, 1500 civar›nda termal ve flifal› içme suyu kayna¤›olan Türkiye’nin flifal› sular›n zenginli¤i bak›m›ndandünya çap›nda bir potansiyel bar›nd›rd›¤›n› belirtiyor:“Türkiye’nin bir özelli¤i de radyoaktivitesi en güçlü su-lara sahip olmas›. Termal turizmde 100 tesis, 29 bin 727yatakla hizmet veriyor. Bunlardan 15 tesis Kültür ve Tu-rizm Bakanl›¤›’ndan termal amac›na yönelik olarak (Sa¤-l›k Bakanl›¤›’nca kür merkezi uygun görülen) turizmyat›r›m belgesi alm›fl, yatak say›lar› 7 bin 757. Turizm ifl-letme belgeli 50 tesisin yatak kapasitesi 15 bin 796. Be-lediye belgeli 35 tesisin yatak kapasitesi ise 6 bin 174...”

Kaynak: http://www.hurriyet.com.tr/seyahat/20491660.asp(Eriflim tarihi: 01.06.2012)

1. a Yan›t›n›z yanl›fl ise “Termal ve Spa Hizmetlerin-de Yönetim Fonksiyonlar›” konusunu yenidengözden geçiriniz.

2. b Yan›t›n›z yanl›fl ise “Termal ve Spa Hizmetlerin-de Yönetim Fonksiyonlar›” konusunu yenidengözden geçiriniz.

3. c Yan›t›n›z yanl›fl ise “Termal ve Spa Hizmetlerin-de Yönetim Fonksiyonlar›” konusunu yenidengözden geçiriniz.

4. d Yan›t›n›z yanl›fl ise “Termal ve Spa Hizmetlerin-de Yönetim Fonksiyonlar›” konusunu yenidengözden geçiriniz.

5. e Yan›t›n›z yanl›fl ise “Termal ve Spa Hizmetlerin-de Yönetim Fonksiyonlar›” konusunu yenidengözden geçiriniz.

6. a Yan›t›n›z yanl›fl ise “Termal ve Spa HizmetlerindeGüvenlik” konusunu yeniden gözden geçiriniz.

7. b Yan›t›n›z yanl›fl ise “Termal ve Spa HizmetlerindeGüvenlik” konusunu yeniden gözden geçiriniz.

8. c Yan›t›n›z yanl›fl ise “Termal ve Spa HizmetlerindeGüvenlik” konusunu yeniden gözden geçiriniz.

9. d Yan›t›n›z yanl›fl ise “Termal ve Spa HizmetlerindeGüvenlik” konusunu yeniden gözden geçiriniz.

10. e Yan›t›n›z yanl›fl ise “Termal ve Spa HizmetlerindeGüvenlik” konusunu yeniden gözden geçiriniz.


7 May›s 2012

”

“Kendimizi S›nayal›m Yan›t Anahtar›



S›ra Sizde 1

SPA merkezinin alt› ayl›k dönem içinde müflteri portfö-yünü gelifltirmesine yönelik planlar k›sa dönemli plan-lara örnek olarak gösterilebilmektedir. Bir termal oteliniki y›l içinde SPA merkezini yeniden yap›land›rmas› or-ta dönemli planlara örnek olarak gösterilebilir. Örne¤inKaz Da¤lar›n›n eteklerinde bulunan bir termal otelin,Afyon ilinde bir otel açmay› planlamas› uzun dönemliplanlara örnek olarak gösterilebilir.

S›ra Sizde 2

Kalite müflteri beklentilerinin karfl›lanmas› ve bu bek-lentilerin üzerine ç›karak müflteri memnuniyetinin sa¤-lanmas›d›r. Bu do¤rultuda müflterilerle uzun süreli ilifl-kilerin gelifltirilmesi hedeflenmektedir. Müflteriler, ihti-yaçlar›n› da karfl›larken sunulan hizmet kalitesi oldukçaönemlidir. Müflteri memnuniyeti sa¤lamak ve müflterisadakati yaratmak termal ve SPA iflletmesine büyük ka-zan›mlar sa¤lamaktad›r.

S›ra Sizde 3

Güvenlik kavram› termal veya SPA hizmeti sunan bir ifl-letmeye gelen müflterinin, iflletmeye giriflinden ç›k›fl›nakadar olan süreçte herhangi bir olumsuz durumla kar-fl›laflmay›p sa¤l›¤›n› kaybetmemesi çerçevesinde eleal›nmaktad›r. Bu do¤rultuda, termal ve SPA hizmeti su-nan iflletmelerde sa¤l›k kapsam›nda müflteri güvenli¤ifiziksel özellikler, insan kaynaklar›, iletiflim, tak›m çal›fl-mas›, müflteri ihtiyaç ve beklentileri ile geribildirim sis-temi bafll›klar›nda ele al›nmaktad›r.

A¤›rbafl, ‹., Çelik, Y., Büyükkay›kç›, H. (2005). Motivas-yon Araçlar› ve ‹fl Tatmini: Sosyal Sigortalar KurumuBaflkanl›¤› Hastane Baflhekim Yard›mc›lar› Üzerin-de Bir Araflt›rma, Hacettepe Sa¤l›k ‹daresi Dergi-

si, 8(3), 329.Baflaran, ‹. E. (2000). Yönetim (3.Bas›m). Ankara: Fer-

yal Matbaas›.Büyükmirza, K. (1999). Maliyet ve Yönetim Muhase-

besi. Ankara: Bar›fl Yay›nlar› Can, H., Kavuncubafl›, A. ve fiahin, A. (2001) Kamu ve

Özel Kesimde insan Kaynaklar› Yönetimi. An-kara: Siyasal Kitabevi.

Çal›flkan, U. (2009). Turist Sa¤l›¤› Güvenli¤inin Analizi:Türkiye Termal Tesisler Uygulamas›. Yay›mlanma-m›fl Doktora Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi, SosyalBilimler Enstitüsü, Turizm ‹flletmecili¤i Anabilim Da-l›, Turizm ‹flletmecili¤i Program›.

Eren, E. (2000). Örgütsel Davran›fl ve Yönetim Psi-

kolojisi. ‹stanbul: Beta Bas›m Yay›m Da¤›t›m.Ertürk, M. (1995) ‹flletme Biliminin Temel ‹lkeleri.

‹stanbul: Beta Bas›m Yay›n Da¤›t›m.Goodrich J. N. ve Goodrich G.E. (1991). Health Care

Tourism. Managing Tourism. (ss. 107-114). Dü-zenleyen Medlic, S. Butterworth-Heinemann Ltd.

Güney, S. (2007). Yönetim ve Organizasyon. Ankara:Nobel Yay›nlar›

Gürüz, D. ve Gürel, E. (2006). Yönetim ve Organizas-

yon. Ankara: Nobel Yay›nlar›Koçel, T. (2001). ‹flletme Yöneticiligi (Sekizinci Bas-

k›). ‹stanbul: Beta Yay›nlar› Koyuno¤lu S. (2003). Turist Sa¤l›¤›, Turist Sigorta-

s› ve Tüketicinin Korunmas›. Ankara: DeyatYay›nc›l›k.

Özer, M. ve Bak›r, B., (2003). Sa¤l›k Personelinin Moti-vasyonuyla ‹lgili Etmenlerin Belirlenmesi, Gülhane

T›p Dergisi, 45(2), 117-122.Özkalp, E. ve K›rel, Ç. (2002). Örgütsel Davran›fl. Ana-

dolu Üniversitesi Yay›nlar› No:11, Eskiflehir.fiimflek, M.fi. (1999). Yönetim ve Organizasyon. An-

kara: Nobel Yay›n Da¤›t›m.T.C. Resmi Gazete (2010). ‹flyeri Açma ve Çal›flma Ruh-

satlar›na ‹liflkin Yönetmelikte De¤ifliklik Yap›lmas›-na Dair Yönetmelik. http://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2010/07/20100725-10.htm

Tütüncü, Ö., Kiremitçi, ‹., Çal›flkan, U. (2011). Sa¤l›kTurizmi, Güvenlik ve Kalite, Anatolia Turizm Arafl-

t›rmalar› Dergisi, 22(1), 91-93.

S›ra Sizde Yan›t Anahtar›

Bu üniteyi tamamlad›ktan sonra;Terapi kavram›n› tan›mlayabilecek,Termal ve SPA terapi türlerini s›ralayabilecek,Termal ve SPA terapi türlerini aç›klayabilecek bilgi ve beceriler kazanabile-ceksiniz.

‹çindekiler

• Terapi• Talassoterapi• Klimaterapi• Balneoterapi

• Hidroterapi• Aromaterapi• Fizyoterapi

Anahtar Kavramlar

Amaçlar›m›z

NNN


Termal ve SPATerapileri

• G‹R‹fi• TERAP‹ KAVRAMI• TALASSOTERAP‹• KL‹MATERAP‹• BALNEOTERAP‹• H‹DROTERAP‹• AROMATERAP‹• F‹ZYOTERAP‹


G‹R‹fiTerapi birçok kaynakta tedavi anlam›na gelen bir sözcüktür. Ancak termal ve SPAhizmetlerinde hekim kontrolünde uygulamalar gerçeklefltirildi¤i gibi hekim kon-trolü olmadan da farkl› uygulamalar gerçeklefltirilmektedir. Terapi kavram› hemruhsal, hem fiziksel hem de sosyal iyi olma durumunu sa¤lama fleklinde aç›klana-bilir. Bu do¤rultuda termal ve SPA merkezlerinde gerçeklefltirilen uygulamalar te-rapi olarak de¤erlendirilebilir. Termal ve SPA hizmetleri kapsam›nda terapi kavra-m›, talassoterapi, klimaterapi, balneoterapi, hidroterapi, aromaterapi ve fizyotera-pi, bu terapilerin faydalar› ve nas›l sunulduklar›na iliflkin bilgiler bu bölümde eleal›n›p de¤erlendirilmektedir.

TERAP‹ KAVRAMITerapi kavram›, tedavi kavram›yla kar›flt›r›lmakla birlikte farkl› anlamlara gelen birsözcüktür. Türk Dil Kurumu sözlü¤ünde terapi kelimesi karfl›l›¤›n›n tedavi olmas›-na ra¤men, sa¤alt›m sözcü¤ü ruh bilimi aç›s›ndan bak›ld›¤›nda terapi anlam›nagelmektedir. Bu do¤rultuda, terapi kavram› hem ruhsal, hem fiziksel hem de sos-yal iyi olma durumu ile özdefllefltirilebilir. Bu bak›mdan, Dünya Sa¤l›k Örgütü(DSÖ) taraf›ndan yap›lan sa¤l›¤›n tan›m›yla da yak›ndan ilgilidir. DSÖ, sa¤l›¤›, ki-flinin yaln›zca hastal›k ve sakatl›k hâlinin olmay›fl› de¤il, ruhen, bedenen ve sosyalyönden tam bir iyilik hâlinde olmas› fleklinde tan›mlam›flt›r.

Burada önemli olan nokta, sa¤l›k hizmeti sunan kurumlar yaln›zca sa¤l›k hiz-meti sunulmas› konusunda ruhsatland›r›lm›fl kurumlard›r ve sa¤l›k hizmeti sunankifliler ise yaln›zca sa¤l›k (hekim, hemflire) personelidir. Termal ve SPA hizmetle-rinde herhangi bir tedavi söz konusu de¤ildir. Bireylerin kendilerini ruhen, bede-nen ve sosyal yönden daha iyi hissetmelerini sa¤layacak uygulamalar gerçekleflti-rilmektedir. Termal ve SPA merkezlerinde mevcut olan terapiler özellikle Alman-ya, ‹ngiltere gibi ülkelerde hekimler taraf›ndan hastalar›na önerilmekte ve hatta bi-reylerin sigortalar› bu gibi hizmetleri karfl›lamaktad›r. Bunun yan›n s›ra, talassote-rapi veya tuz odas› terapisi gibi uygulamalar›n bilimsel olarak olumlu etkileri debulunmaktad›r.

Termal ve SPA hizmetlerinde herhangi bir tedavi söz konusu de¤ildir. Hekimin tedavisinitamamlay›c› nitelikte hekim kontrolünde uygulamalar gerçeklefltirilebilir.

Termal ve SPA Terapileri

Sa¤l›k hizmeti sunankurumlar yaln›zca sa¤l›khizmeti sunulmas›konusundaruhsatland›r›lm›flkurumlard›r ve sa¤l›khizmeti sunan kifliler iseyaln›zca sa¤l›k (hekim,hemflire) personelidir.

S O R U

D ‹ K K A T

SIRA S ‹ZDE

DÜfiÜNEL ‹M

SIRA S ‹ZDE

S O R U

DÜfiÜNEL ‹M

D ‹ K K A T




K ‹ T A P




Termal ve SPA hizmetlerisunan merkezlerde bireylerinkendilerini ruhen, bedenenve sosyal yönden daha iyihissetmelerini sa¤layacakuygulamalargerçeklefltirilmektedir.

Talassoterapi; deniz suyu vedeniz iklimi ile yap›lan kürolarak tan›mlanmaktad›r.

Bu do¤rultuda termal ve SPA terapileri kiflinin sa¤l›¤›n› olumlu yönde etkileye-bilmektedir. Ancak bu hizmetleri sunan kurumlar›n daha çok turistik iflletme olma-s›ndan dolay› tedavi edici bir yöntem olarak tan›t›lmamas› gerekmektedir. Bununyan›nda, hekim kontrolünde gerçeklefltirilen uygulamalar normal tedaviyi tamam-lay›c› uygulamalar olarak önerilebilir. Termal ve SPA hizmetini sunan kurumlar›nbu terapileri yerine getirebilmek amac›yla çeflitli yükümlülükleri yerine getirmele-ri ve bu do¤rultuda faaliyetlerini sürdürmeleri gerekmektedir.

Daha önceden ziyaret etmifl oldu¤unuz bir termal veya SPA merkezinde sunulan terapilernelerdir? Aç›klay›n›z.

TALASSOTERAP‹ Talassoterapi, deniz suyu ve deniz iklimi ile yap›lan kür olarak tan›mlanmaktad›r.Bu kapsamda gerçeklefltirilen her türlü su ve çamur uygulamas› SPA hizmetlerikapsam›na girmektedir. Talassoterapi, deniz kenar›nda belli bir süre kalmak ve bus›rada bölgeye has iklimsel faktörler, deniz, kum, günefl banyosundan yararlan-makt›r. Talassoterapinin, ço¤u zaman termal su terapisi, fizyoterapi veya SPA tera-pi uygulamalar›yla ayn› oldu¤u düflünülmektedir. Ancak, termal su merkezlerindehastal›klar›n tedavisi s›ras›ndaki banyo, dufl, çamur ve yosun uygulamalar› esnas›n-da sadece kaynak sular kullan›rken talassoterapi kürleri için sadece deniz suyukullan›lmaktad›r (Cirik, 2005).

Deniz suyu, içeri¤inde bulunan eriyik mineral ve tuzlar nedeni ile maden suyuniteli¤i tafl›maktad›r. Bu nedenle 1 litresinde 1 gram mineral ve tuz bulunan denizsuyu maden suyu olarak kabul edilmekte ve bu niteli¤e sahip deniz suyunun s›-cakl›¤› 20°C’nin üzerinde bulunmaktad›r. Deniz suyu, ›s›t›larak bu s›cakl›k eldeedildi¤inde ‘s›cak maden suyu’ olarak tan›mlanmakta ve ‘kapl›ca suyu’ niteli¤i ka-zanmaktad›r. Litresinde 5.5 gram sodyum, 8.5 gram klorür içeren deniz veya gölsular› da ‘tuzlu su’ s›n›f›na girmektedir (Kültür ve Turizm Bakanl›¤› vb).

Terapide iyilefltirme ve t›bbi kontrol anlam› tafl›makta olup üç vazgeçilmez fak-tör (Kültür ve Turizm Bakanl›¤› vb);

a) Denizin belirli derinli¤inden elde edilen ve insan›n vücut s›cakl›¤› kadar ›s›-t›lan tuzlu deniz suyu.

b) Yosun, çamur ve termal plankton gibi denizden elde edilen unsurlar›n top-lanmas›.

c) Deniz iklimi ve deniz havas›. Deniz suyu ve deniz iklimlerinin tedavi amac›yla kullan›lmalar› çok eskilere da-

yanmaktad›r. Platon, M›s›rl› papazlar taraf›ndan tedavi edildikten sonra, denizin in-san›n tüm a¤r›lar›n› giderdi¤ini belirtmifltir. Kapl›calar Yönetmeli¤i’nde temel talas-soterapi birimleri, banyo uygulamalar› için gerekli koflullara ek olarak do¤al solar-yum mekânlar› ile deniz suyunun ›s›t›larak kullan›lmas› söz konusu ise suyun ni-teli¤inin bozulmadan ›s›t›lmas› için kullan›lacak donan›m›n yerlefltirildi¤i mekânlarfleklinde tan›mlanm›flt›r. Talassoterapi deniz suyu, deniz tuzu ve deniz yosunu ilegerçeklefltirilen uygulamalar fleklinde üç temel bafll›kta incelenebilir.

Deniz Suyu ile Gerçeklefltirilen UygulamalarTalassoterapi, deniz suyu ile yap›lan özel vücut uygulamalar›d›r. Deniz suyu do-¤al s›cakl›¤›nda kullan›labildi¤i gibi ›s›t›larak etkisinin art›r›lmas› da sa¤lanabilir.Talassoterapi ile vücudun deniz suyu taraf›ndan karfl›lanabilecek do¤al mineralle-ri kazand›r›lmas› sa¤lanmaktad›r. Vücuttaki zararl› maddelerin ortadan kald›r›lma-

Thalassoterapiuygulamalar›; deniz suyu,deniz tuzu ve deniz yosunuile gerçeklefltirilirler.

S O R U

D ‹ K K A T

SIRA S ‹ZDE

DÜfiÜNEL ‹M

SIRA S ‹ZDE

S O R U

DÜfiÜNEL ‹M

D ‹ K K A T




K ‹ T A P



1

976. Ünite - Termal ve SPA Terapi ler i

s›, dolafl›m sisteminin düzenlenmesi, zay›flamaya yard›mc› etkisi gibi birçok özel-li¤i vard›r.

Deniz Tuzu ile Gerçeklefltirilen Bak›mlarDenizdeki bulunan tuz çeflitli yollarla elde edilecek vücut bak›m›nda kullan›labil-mektedir. Bu sayede vücuda ihtiyaç duydu¤u vitaminler verilebilmektedir. Deniztuzundan elde edilen bak›m tuzlar› iki k›s›mda incelenebilmektedir (MEGEP, 2007):

- Banyo tuzlar›: Il›k su doldurulmufl banyo küvetine bir veya iki avuç tuz ka-r›flt›r›larak kullan›lmaktad›r.

- Vücut ovalama tuzu: Aromatik ya¤larla kar›flt›r›larak, tüm vücuda uygulanantuzlard›r.

Deniz Yosunu ile Gerçeklefltirilen Bak›mlarYosunlar içerdikleri zengin mineral ve elementler nedeniyle çok özel organizma-lard›r. ‹çerdikleri yüksek konsantrasyondaki mineraller içinde kalsiyum, magnez-yum, sodyum, potasyum, iyot, fosfor, bak›r, çinko, kobalt, demir ve florin gelir.Yosun, deniz ve nehirlerde yetiflen do¤al ürünlerdir (Turan, 2007). Büyüklükleri 3mikrondan 62 m’ye kadar de¤iflen, bitki benzeri canl›lar›d›r. Deniz yosunu ile uy-gulanan terapiler yard›m›yla, kilo verme, cilt ve vücut s›k›laflt›rma, selüloit, stres,toksinlerden ar›nma (detoks), dolafl›m bozukluklar›n›n giderilmesi, vücut enerjisi-nin yeniden dengelenmesi, depresyon, spor yaralanmalar›, menopoz, sigara b›rak-ma ve do¤um sonras› yenilenme ve s›k›laflma gibi faydalar elde edilebilir (Cirik,2005).

‹klim farkl›l›klar›n›n insanlar›n fiziksel ve ruhsal durumlar›na ne gibi etkiler olabilir?

KL‹MATERAP‹ Klimatizm, iklim koflullar›n›n, sa¤l›kl› kiflilerde koruyucu hekimlik ve hasta kifliler-de tedavi amac›yla de¤erlendirilmesidir. Klimaterapi ise sa¤l›kl› iklim ortam›ndabulunmay› ifade etmektedir ve sa¤l›kl› iklimlerde bulunma, dinlenme, e¤lenme(Özbek, 1991) ve iklimsel faktörlerin belirli hastal›klar›n tedavisinde sistematikkullan›m›yla gerçeklefltirilen tedavi yöntemi olarak tan›mlanabilir (Çal›flkan, 2009).

Klimatik kaynaklar; k›y› ve kapl›ca bölgelerinin d›fl›nda da¤lar, ma¤aralar, yay-lalar vb. yerlerdir. Sa¤l›kl› iklim tan›m›na uygun ve insan sa¤l›¤›na yarar› bak›m›n-dan en çekici yerler aras›nda deniz seviyesinden 800 m yükseklikten bafllayarak2000 m’ye kadar uzanan yükseklik kufla¤› yer al›r. Bu yükseklik kufla¤› orta yük-seklikteki da¤l›k yörelerle yo¤un orman örtülerinin yay›l›fl gösterdi¤i alanlar› kap-sar. Bu yükseltiler ayn› zamanda rekreasyon alanlar› olmaktad›r. Deniz seviyesin-den yükseklerde yaflayanlarda hemoglobin art›fl› gözlenmektedir. Bunun sonucuolarak; kan bas›nc›, kan dolafl›m› h›zlanmaktad›r. Havadaki nem oran›n›n düflük,bas›nç, yo¤unluk ve oksijen de¤erlerinin az, bu nedenle günefl ›fl›nlar›n›n daha et-kili oldu¤u orman ve da¤l›k alanlarda ›fl›ma ve ultraviyole ›fl›nlar›n›n etkisi artmak-ta ve sonuç olarak, insan bedeninin hareketlilik ve güç performans› yükselmekte-dir (Tunç ve Saç, 1998).

Klimaterapik KürlerKlimaterapi bütünsel bir kür program› çerçevesinde kullan›lmaktad›r. Kapl›ca kü-rünün faydal› olmad›¤› durumlarda klimaterapi uygulanmaz. Tedavi amaçl› kulla-n›lan klimaterapik kürler afla¤›da k›saca özetlenmektedir (Karagülle, 2002: 13):

S O R U

D ‹ K K A T

SIRA S ‹ZDE

DÜfiÜNEL ‹M

SIRA S ‹ZDE

S O R U

DÜfiÜNEL ‹M

D ‹ K K A T




K ‹ T A P



2

Klimaterapi, sa¤l›kl› iklimortam›nda bulunmay› ifadeetmektedir ve sa¤l›kl›iklimlerde bulunma,dinlenme, e¤lenme veiklimsel faktörlerin belirlihastal›klar›n tedavisindesistematik kullan›m›ylagerçeklefltirilen tedaviyöntemidir.


Aç›k hava kürleri: Hasta aç›k havada bulunarak dinlendirilir, havaland›r›l›r.Özellikle hastan›n sürekli yata¤a ba¤l› oldu¤u durumlarda kullan›l›r.

Helioterapi ve Talassoterapi: Helioterapide ç›plak ya da hafif giyinmifl hastado¤rudan günefl ›fl›¤›nda belirli sürelerde maruz b›rak›l›r. Türkçede günefl banyo-su ad›yla da an›l›r. Talassoterapi ise bu uygulaman›n deniz banyolar› ile kombindeedilerek uygulanmas›d›r.

Hava Banyosu: Kifli günefl ›fl›¤›n›n do¤rudan etkisinden korunmufl olarak göl-gede tutulur. Özellikle cilt ve kan dolafl›m› etkilenir.

Klimatik Arazi Kürleri: Klimaterapi egzersiz ve hareket tedavisi ile kombineedilmektedir. Burada, aç›k havada yürüyüflten, yo¤un aç›k hava egzersizlerine ka-dar çok çeflitli biçimlerde hareket tedavisi söz konusudur.

Sa¤l›k aç›s›ndan faydal› iklimsel özelliklerin yan› s›ra, klimaterapi aç›dan kabuledilemez iklim unsurlar› da tan›mlanm›flt›r. Bir kapl›ca kür merkezinde böylesiolumsuz klimatik faktörlerin varl›¤› istenmez. Bu faktörler afla¤›da gösterilmifltir;Ayr›ca, klimaterapi uygulamas›, baz› alerjik hastal›klar, belli tür romatizmal hasta-l›klar, belli bafll› sinir sistemi bozukluklar›nda olumsuz etkiye sahiptir (Karagülle,2002).

BALNEOTERAP‹Termal kaynaklar›n, gaz ve çamur kaynaklar›n›n incelenmesi, iklim ve çevre im-kânlar› ile birlefltirilerek sa¤l›k amac›yla kullan›m› olarak tan›mlanabilir. Balneolo-ji; do¤al enerji kaynaklar›ndan s›cak maden suyunun, gaz›n ve çamurun, kayna¤›nç›kt›¤› yöreye özgün iklim koflullar› ve biyolojik ortam etkileriyle bütünleflti¤i, or-ganizma üzerinde fizyolojik ve iyilefltirici etkisi kan›tlanm›fl bir tedavi sistemi (Ko-zak, 1996), yani k›saca “banyo bilimi” (Karagülle, 2002) olarak tan›mlan›rken bal-neoterapi, kapl›ca sular› ile uygulanan kür uygulamalar› olarak ifade edilmektedir(Çelik, 2001).

Balneoterapi, termal ve/veya mineralli sular›n, peloidlerin ve gazlar›n, yöntemve dozlar› belirlenmifl, banyo, paket, içme ve soluma uygulamalar› fleklinde, dü-zenli aral›klarla seri hâlde tekrarlanarak kullan›lmas›yla, belirli bir zaman aral›¤›n-da ve kür tarz›nda gerçeklefltirilen bir uyar›-uyum tedavisidir (Karagülle, 2002). Ya-sal düzenlemelerde balneoterapi, termomineral sular, peloidler ve gazlar gibi do-¤al tedavi unsurlar›n›n banyo, içme ve soluma yöntemleri ile kür tarz›nda tedaviamaçl› kullan›lmas› (Kapl›calar Yönetmeli¤i) ve banyo kürleri, içme kürleri, solu-num kürleri, peloidoterapi ve di¤er balneoterapi yöntemleridir. Kapl›ca kürü çer-çevesinde balneoterapide kullan›lan do¤al iyilefltirici faktörler, yer alt› kaynakl› do-¤al flifal› sular, çamurlar ve iklimsel faktörlerdir. Bunlar balneolojik kaynaklar ve-ya balneoterapötikler diye de tan›mlanmakta olup balneolojik kaynaklar aras›nda“flifal› sular” yani termal ve mineralli sular en yayg›n kullan›lanlard›r. Bunlar›n ya-n›nda, do¤al peloidler (çamurlar) ve gazlar da kapl›ca tedavisinde kullan›lan di¤erbalneoterapatik unsurlard›r (Karagülle, 2002).

BanyolarTermal tesislerde yer alan balneoterapi bölümü, t›bbi de¤erlendirme kurulununönerileri do¤rultusunda oluflturulmaktad›r. Bu bölümde uygulanacak olan balne-oterapi yöntemlerine uygun olarak gerekli birimler yer almaktad›r. Bu birimler t›b-bi de¤erlendirme kurulunun verdi¤i endikasyonlara göre projelendirilip kurulabil-mektedir. T›bbi de¤erlendirme kurulunun belirleyece¤i esaslar do¤rultusunda ku-

Klimaterapik Kürler:- Aç›k Hava kürleri- Helioterapi

Talassoterapi- Hava Banyosu- Klimatik Arazi Kürleri

Balneoterapi, kapl›ca sular›ile uygulanan küruygulamalar›d›r.

Balneoterapi, banyo, çamur,içme ve soluma fleklindeuygulanmaktad›r.

rulabilecek banyo uygulama birimleri afla¤›da gösterilmektedir (Kapl›calar Yönet-meli¤i);

a) Termal tedavi havuz/havuzlar›, b) S›ra banyolar› (küvetler), c) Lokal banyo ayg›tlar› (ekstremite, oturma banyolar› vb.), d) Tedavi dufllar›, e) Egzersiz havuzu, Havuzlarda kullan›lan su her hastadan sonra de¤ifltirilmeli, usulüne uygun ha-

vuz temizli¤inin yap›lmas›n›n ard›ndan bir sonraki hastan›n kullan›m›na sunulma-l›d›r. Rehabilitasyon havuzlar›nda karbondioksitli ve kükürtlü sular kullan›lmama-l›d›r. Kapl›ca tesisinde bulunan balneoterapi birimleri afla¤›daki özellikleri tafl›ma-l›d›r (Kapl›calar Yönetmeli¤i);

Tedavi havuzu birimi: Havuz, soyunma-giyinme dolaplar›, dufl ve dinlenmemekânlar›ndan oluflmaktad›r. Havuzun boyutlar› kullan›c› kapasitesine göre belir-lenir. Havuz zemin alan› kifli bafl›na en az üç metrekare olacak flekilde düzenlenir.Havuzun derinli¤i en fazla net 150 santimetre olmal›d›r. Havuz içine inen dolgubasamakl› merdiven bulunur, ayr›ca merdiven kenar›na ve havuz iç duvar›na tu-tunma kollar› yap›l›r. Gerekirse havuz içine hasta indirmeye yarayan sabit veya ha-reketli bir sistem kurulur. Havuzlarda su tafl›rma ve tahliyesini sa¤layan sistemlerinbulunmas› zorunludur. Havuz çevresinde devaml› su de¤iflimini sa¤layan su tafl›r-ma oluklar› yer al›r. Havuz suyu kullan›c› bafl›na saatte 1500 mililitre yenilenecekbiçimde havuza verilir. Havuza girmeden dufl ve ayak dezenfeksiyon kanal›ndangeçilmesi sa¤lan›r. Havuzun doldurulmas›nda, havuz içinde hareketsiz su bölgele-rinin oluflmas›n› önleyecek flekilde bir doldurma ve tafl›rma sistemi kullan›l›r.

S›ra banyolar› birimi: Banyo odas›n›n alan› en az net 5 metrekare olmal›d›r.Banyo odas›nda, su buhar› ile karbondioksitli veya kükürtlü su kullan›l›yor ise or-tama sal›nacak gazlar›n banyo odas›ndan tahliyesi için yeterli havaland›rma düze-ne¤i bulunmal›d›r. Banyo odas›nda sadece tedavi amac›na uygun banyo küveti vedonan›m› yer al›r, tuvalet bulunmaz. Tedavide, karbondioksitli veya kükürtlü sukullan›l›yor ise bu tür sular›n tedavide kullan›m› için özel olarak tasarlanm›fl küvet-ler kullan›lmaktad›r. Küvetlerde kullan›lan su her hastadan sonra de¤ifltirilir, usu-lüne uygun küvet temizli¤inin yap›lmas›n›n ard›ndan bir sonraki hastan›n kullan›-m›na sunulmaktad›r.

Banyolar so¤uk (hipotermal; 34°C’nin alt›nda, deniz banyolar› da bunun içinegirer), ›l›k (izotermal, 34-35°C s›cakl›kta), s›cak (termal, 36-38°C ve 38-40°C s›cak-l›kta) ve afl›r› s›cak (hipertermal; 40-42°C s›cakl›kla) olarak s›n›fland›r›l›rlar. Banyo-lar genellikle 2 ila 4 hafta süreyle, ya her gün (haftada bir gün banyosuz geçer) yada gün afl›r› bir kez yap›lmaktad›r. Banyo yapma s›kl›¤› kapl›ca hekimince kürünsonunda yeniden ayarlanabilir (Karagülle, 2002).

Kapl›calarda banyo uygulamalar› farkl› biçimlerde yap›labilir. Bu uygulamalarafla¤›da özetlenmifltir (Unutmaz, 1994);

• Termal Banyo (Kapl›ca Banyosu): Banyo suyu s›cakl›¤› 36-38°C dolay›nda-d›r. Banyoda kal›fl süresi 20 dakikad›r.

• Termal Havuz (Havuz Banyosu): Havuz kürlerinde su s›cakl›¤› 28-36°C ara-s›ndad›r. Banyo süresi 30 dakikad›r. Havuza giriflte dufl al›nmas› ve dezen-feksiyon zorunludur.

• A¤›r Hasta Banyo Havuzu (Rehabilitasyon Havuzu): Havuz içinde bir kol-tuk yard›m›yla banyo al›n›r. Uygulaman›n süresi ve suyun s›cakl›¤› hastan›ndurumuna göre doktorlar taraf›ndan ayarlan›r.



‹çmeler, do¤al minerallisular›n belirli bir sürede,gün boyu bölünmüfl dozlardave belirli miktarlardaiçilmesi ile yap›lan içmekürleridir.

• Kol ve Ayak Banyosu: Banyo süresi genellikle 20 dakikad›r. Banyo kaplar›n-da s›cak kapl›ca suyu ile so¤uk, tatl› su ya da s›cak ve so¤uk tatl› su kulla-n›l›r. S›cak su genellikle 38-40°C, so¤uk su ise 16-18°C dolay›nda tutulur.

• Oturma Banyosu: Uygulama odas›nda oturma küveti vard›r. Banyo süresive biçimi özel olarak belirlenir.

‹çmelerBalneoterapide termo-mineral sularla yap›lan banyolardan sonra en çok kullan›lanyöntem “do¤al mineralli sular›n belirli bir sürede, gün boyu bölünmüfl dozlarda vebelirli miktarlarda içilmesi ile yap›lan içme kürleri”dir (Karagülle, 2002). Do¤al fli-fal› su belirli s›cakl›klarda, belirli miktarlarda (100 - 1500 mg/gün) günün belirli za-manlar›nda (genellikle yemekten önce) aç karn›na içilmektedir. fiifal› su a¤›zdanal›nd›¤›nda sindirim organlar›n› do¤rudan etkilemekte, daha sonra karaci¤erdenkana kar›flmakta ve sonuçta böbreklerden at›lmaktad›r. Bu yolla su do¤al bir den-ge içerisinde vücudun tüm bölgelerine çeflitli mineraller tafl›maktad›r (Çal›flkan,2009).

‹çme kürü birimleri; en az bir tane içme kür mekân› (suyun hijyenik flekildekullan›ma verildi¤i çeflme veya çeflmelerle ilgili donan›m ve bardak gibi sarf mal-zemeleri), uygun dinlenme mekânlar›d›r. ‹çme kürü için ayr›lan mekânlar›n bü-yüklü¤ü, kürden yararlanan hastalar›n say›s›na göre belirlenir. ‹çmede; her hastaiçin ayr› tek kullan›ml›k, tercihen kâ¤›t bardaklar kullan›l›r, kullan›lan suya dezen-feksiyon amaçl› bir katk› maddesi eklenemez; kullan›lacak su, içme yerine hijye-nik koflullara dikkat edilerek do¤rudan kaynaktan ve bekletilmeden ulaflt›r›l›r(Kapl›calar Yönetmeli¤i).

Soluma (‹nhalasyon)Kapl›ca turizm merkezlerinde uygulanan di¤er bir yöntem ise flifal› sular›n spreyhâline getirilerek solunum yoluyla al›nd›¤› “soluma” yöntemidir. Soluma, mineral-li su spreylerinin solunmas› yoluyla yap›lan balneolojik tedavi biçimidir. Bu uygu-lama 300-350°C s›cakl›klarda, günde iki veya üç kez, 10 - 20 dakika süreyle, a¤›zve/veya burundan solunum yoluyla yap›lmaktad›r (Unutmaz, 1994).

Soluma kür birimleri flunlard›r (Kapl›calar Yönetmeli¤i):a) Bireysel soluma cihazlar›, b) Soluma oda veya odalar›, c) Toplu soluma mekânlar› (inhalatoryum), Bireysel soluma cihazlar›n›n bulundu¤u soluma salonu ile oda solunumu için

bir veya birkaç kiflinin tedaviye al›nabilece¤i, solunumda kullan›lacak mineralli su-yu endikasyonuna uygun çapta partiküllere bölüp ortama salmak için gerekli tek-nik gereçlerle donat›lm›fl odalar bulunmaktad›r. Bütün bu sistemlerde mineralli su-yun bakteriyolojik kirlenmesini önleyici tedbirler al›nmaktad›r. Cihazlar›n her birhastan›n kullan›m›ndan sonras› dezenfeksiyonu için gerekli düzenleme yap›lmak-tad›r (Kapl›calar Yönetmeli¤i).

Çamurlar (Peloid)Kapl›calarda “Peloid” ad› verilen çamurlarla yap›lan banyolar di¤er bir uygulama-d›r. Çamur tedavileri, vücudun belli k›s›mlar›n›n çamurla kaplanmas› sayesinde ça-mur içerisinde bulunan minerallerin ve bileflenlerin vücuda al›nmas› uygulamas›-d›r. Çamur banyolar›, su ile yap›lan banyolara benzemektedir. Ancak daha yükseks›cakl›klar (400°C’nin üstü) rahatça kullan›labilmektedir. Lokal uygulamalarda

fiifal› sular›n aerosol hâlinegetirilerek solunum yoluylaal›nd›¤› yöntemdir.

Çamur tedavileri, vücudunbelli k›s›mlar›n›n çamurlakaplanmas› sayesindeçamur içerisinde bulunanminerallerin ve bileflenlerinvücuda al›nmas›uygulamas›d›r.


500°C’ ye kadar s›cakl›klar söz konusu olabilir. Günde bir kez, toplam olarak birkürde 15-20 uygulama yap›lmaktad›r (Unutmaz, 1994).

Peloidler, sa¤l›k amaçl› olarak; paket, bulamaç (macun), banyo, tek kullan›m-l›k haz›r paket balç›¤›, krem, pudra, yüz maskeleri, plaster, yak›, antiperspiran veemülsiyon hâlinde ve banyolar fleklinde (tam, yar›m veya eskstremite banyolar) yada daha çok paketler fleklinde uygulanmaktad›rlar (Çal›flkan, 2009).

Kapl›ca tedavisinde, bafll›ca karakteristikleri aç›s›ndan afla¤›daki peloidler kul-lan›l›r (Kapl›calar Yönetmeli¤i);

a) Turbalar: Yüksek su ba¤lama kapasitesi olan, asit pH’de peloidlerdir. Çe-flitli do¤al boya maddeleri, humik asitler ve ciltten emilebilen estrogen ben-zeri moleküller içeren çamurlard›r.

b) Bataklar: Organik maddeler bak›m›ndan çok farkl›l›k gösterirler, durgunsularda çöken, ufak tanecikli çökeltilerdir. Butimünöz ve mineralli bataklarolarak iki tipi vard›r. Mineralli bataklar, termomineral sular›n kaynakland›¤›ortamlarda oluflurlar. Bitüminoz olanlar daha fazla organik madde içerirler

c) Deniz ve Delta Balç›klar›: Bunlar deniz ve akarsu deltalar›nda çöken,inorganik sedimentlerdir. Deniz balç›klar› ise deniz diplerinde gelgit ile ba¤-lant›l› çöken ve deniz suyuna benzer içerikte çözünmüfl mineral içeren çö-keltilerdir.

d) Topraklar: Su topluluklar›n›n d›fl›nda, kat› hâlde bulunan kayaçlar›n veyaorganik maddelerin ufalanma, parçalanma ve ayr›flmas› ile oluflan toz sedi-mentlerdir. Fango, Ton, Volkanik Tüf bafll›ca flifal› topraklar aras›nda say›la-bilir. Tedavide, termomineral suyla kar›flt›r›larak paket fleklinde belli vücutbölgelerine uygulan›rlar.

Peloidoterapi birimleri flu flekilde tarif edilmektedir (Kapl›calar Yönetmeli¤i);a) Peloid haz›rlama birimi, b) Peloid banyo küvetleri, c) Peloid paket uygulamalar› için odalar, Peloidler tedavide kullan›lmadan önce peloid haz›rlama biriminde içindeki ya-

banc› maddelerden ar›nd›rma, sterilizasyon, homojenizasyon ifllemlerinden geçiril-mektedir. Peloid haz›rlama birimi peloidoterapinin uyguland›¤› mekândan ayr› an-cak ba¤lant›l› bir mekânda kurulmaktad›r. Peloidoterapi uygulamas›n›n yap›ld›¤›odalarda uygulamadan ç›kan hastalar›n y›kanmas› için dufl bulunmaktad›r (Kapl›-calar Yönetmeli¤i).

Peloidler, turba hariç, tedavide bir kez kullan›lmaktad›r. Bir kez kullan›lan tur-ba, ayr› bir yerde befl y›ll›k olgunlaflma süresini tamamlamak üzere usulüne uygunflekilde depolanmaktad›r. Depolanan turba olgunlaflma süresini tamamlad›ktansonra yeniden kullan›labilmektedir. Di¤er çamurlar kullan›ld›ktan sonra çevre kir-lili¤i yaratmayacak flekilde usulüne ve tekni¤ine uygun flekilde iflletmeci taraf›ndanbertaraf edilmektedir.

H‹DROTERAP‹Hidroterapi, Yunanca hydor (su) ve therapeia (terapi) kelimelerinden türemifltir.‹yilefltirici ve rekreasyonel etkileri y›llardan beri bilinmekte olan ve farkl› yafltaki,cinsiyetteki her insanda faydal› oldu¤u bilinen çok eski bir terapi yöntemidir. Buterapi yönteminin M.Ö. 2400’lü y›llara kadar uzand›¤› ve M›s›r, Hindistan, Çin veYunanistan gibi birçok medeniyet taraf›ndan uyguland›¤› bilinmektedir. Bugünhidroterapinin artan bir taleple tüm dünyada uygulamalar›n› görmek mümkündür.


Termomineral sular ile yap›lan y›kama, dufl gibi uygulamalard›r. Di¤er bir de-yiflle hidroterapi, tatl› sularda yap›lan kür türüdür (Kozak, 1996: 13; Ülker, 1994:44). Ayr›ca, her birey için özel olarak düzenlenen ve ideal olarak amaca uygun in-fla edilmifl havuzlarda gerçeklefltirilen, sinir-kas-iskelet sistemiyle ilgili fonksiyonla-r› gelifltirme-iyilefltirme amaçl› bir havuz tedavi program› olarak da tan›mlanmak-tad›r (Kültür ve Turizm Bakanl›¤›, a).

Hidroterapi, genellikle so¤uk sular ile yap›lmakta, yani 20°C s›cakl›¤›ndaki sukullan›lmaktad›r. Su s›cak olmad›¤› zaman, yani 36-38°C lik s›cakl›k de¤erleri ara-s›nda olmad›¤› sürece insan vücudu üzerinde ›s›sal bir etki meydana getirmekte-dir. Bu etki, çevresel damarlar›n önce genifllemesi sonra daralmas› fleklinde olmak-tad›r. Bu hareketin sonucunda, metabolizma h›zlanmaktad›r. Bu uygulaman›n tersetki yapt›¤› rahats›zl›klar; kalp hastal›klar› ve hipertansiyondur.

fiekil 6.1

Calista LuxuryResort Callos SPAHidroterapiHavuzu

Hidroterapi, tatl› sulardayap›lan kür türüdür.

Su içinde gerçeklefltirilen bu egzersizlerin fiziksel, zihinsel ve ruhsal yönden bi-reyleri gelifltirdi¤i düflünülmektedir. Bu egzersizlerin; kas spazmlar›n› ve a¤r›lar›n›rahatlatt›¤›, eklemlerdeki hareketi art›rd›¤›, zay›f kaslar› güçlendirdi¤i ve bu kasla-r›n egzersiz yapabilme kabiliyetlerini art›rd›¤›, felçli kaslar›n yeniden hareket etme-sinin sa¤lanmas›, dolafl›m sisteminin rahatlamas›, fonksiyonel aktivitelerde rahatla-ma, denge ve koordinasyon geliflimi gibi iyilefltirici etkileri vard›r.

AROMATERAP‹Aromatik esanslar› etken madde olarak kullanan terapi fleklidir. Yapraklar, çiçek-ler, a¤aç kabuklar›, meyveler, kökler, a¤aç s›v›lar› gibi bitkisel kaynaklardan eldeedilen ya¤lar›n tedavi ve rahatlama amac›yla kullan›ld›¤› bir tekniktir. Aromatera-pi tedavi amac›yla kullan›ld›¤› gibi estetik ve güzellik alan›nda oldukça s›kl›klakullan›lmaktad›r. Bu do¤rultuda aromaterapi y›llard›r estetik ve güzellik amac›ylakullan›lan, temeli bitkisel tedaviye (Fitoterapi) dayanan ruh, beden, zihin bak›m›ve bütünlük etkisi sa¤layan do¤al bir yöntemdir. (Kültür ve Turizm Bakanl›¤›, a).

Kathi Keville ve Mindy Green tar›ndan yaz›lan Aromatherapy: A Complete Guide to the Hea-ling Art (New York: Crossing Press, 2008) adl› kitapta aromaterapi ve uygulamalar› ile il-gili daha detayl› bilgiye ulaflabilirsiniz.

Sizce aromaterapinin ne gibi faydalar› vard›r ve ne zamanlarda kullan›labilir?

Aromaterapi Uygulama YöntemleriAromaterapi oral, solunum ve deri yolu olmak üzere üç farkl› yöntemle uygulan-maktad›r (Çetinkaya, 2007).

a) Oral: Aromatik ilaç olarak adland›r›lan ve jelatin kapsül içinde uygulananesansiyel ya¤lar, gastrointestinal problemlerin çözümü, dental bak›m›n sa¤-lanmas›, çeflitli a¤›z enfeksiyonlar›n›n tedavisi amac›yla kullan›lmaktad›r.

b) Solunum: Esansiyel ya¤larda bulunan çeflitli maddeler, psikolojik, fizikselve hücresel düzeylerde etki gösterirler. Solunum yoluyla aromaterapi masa-j› uygulamas›, alt ve üst solunum yolu enfeksiyonlar›, ast›m, yüksek atefl,bafl a¤r›s›, depresyon, yorgunluk, uykusuzluk gibi durumlar›n tedavi edil-mesi ve ayr›ca çapraz enfeksiyonun yay›lmas›n›n önlenmesi amac›yla kulla-n›lmaktad›r. Solunum yönteminde bitkilerden elde edilen ya¤lar›n solunma-s› ve bu yolla vücuda olumlu etkiler sa¤lamas› amaçlanmaktad›r. Örne¤in,özellikle so¤uk alg›nl›klar›nda nane esasl› suyun buhar›n› solumak hem bi-zi rahatlatmakta hem de daha rahat nefes almam›za yard›mc› olmaktad›r. Budo¤rultuda, solunum yolu ile uygulanan aromaterapinin hem fiziksel hemde ruhsal yönden olumlu etkilerinin oldu¤unu söylemek mümkündür.

c) Deri: Bas›nç bölgelerine ve enfekte alanlara kompres uygulanmas›, çeflitlitürlerde aromatik banyolar (ayak, el, oturma banyosu) ve masaj bu uygula-malar aras›nda yer almaktad›r. Aromaterapi masaj›, masaj ve bitkilerden el-de edilen bu ya¤lar›n birleflmesi ve bu ya¤lar›n etkilerinin art›r›lmas› için uy-gulanan bir yöntemdir. Bu yolla bitkilerden elde edilen bu ya¤lar masaj ya-p›larak vücutta emilmesi ve kan dolafl›m›na kat›lmas› sa¤lanmaktad›r. Masaj,hem fiziksel hem de duygusal faktörlerin kullan›ld›¤› bir tekniktir. Bu tek-nikle bireyin sa¤l›¤› ve yaflam kalitesi geliflebilir.


S O R U

D ‹ K K A T

SIRA S ‹ZDE

DÜfiÜNEL ‹M

SIRA S ‹ZDE

S O R U

DÜfiÜNEL ‹M

D ‹ K K A T




K ‹ T A P



Aromatik esanslar› etkenmadde olarak kullananterapi fleklidir.

S O R U

D ‹ K K A T

SIRA S ‹ZDE

DÜfiÜNEL ‹M

SIRA S ‹ZDE

S O R U

DÜfiÜNEL ‹M

D ‹ K K A T




K ‹ T A P



3

Aromaterapi; oral, solunumve deri yöntemi ileuygulanmaktad›r.


F‹ZYOTERAP‹Bireylerin çeflitli egzersizlerle, masajla, s›cak veya so¤ukla, elektrik ak›m› veya ›fl›nyöntemleri kullan›larak tedavi edilmeleridir. Fizik tedavi uygulamalar› genellikletermal hizmet sunan otellerde, tedavi veya destekleyici tedavi olarak gerçeklefltiril-mektedir. Uzman hekim veya fizyoterapistler taraf›ndan gerçeklefltirilen bu uygu-lamalar›n hastalar›n sa¤l›¤›n›n iyilefltirilmesinde oldukça önemli etkisi vard›r.

S›cak uygulama yöntemleri; yüzeysel ›s›veren yöntemler ve derin dokulara ›s›-veren yöntemler olmak üzere ikiye ayr›lmaktad›r. Yüzeysel ›s›veren yöntemler;elektrikli ›s›t›c›lar, s›cak su torbalar›, parafin banyosu, fluidoterapi (yüzeysel ve ku-ru ›s›tma), hidroterapi, nemli havad›r. Derin dokulara ›s›veren yöntemler; infrarujlamba (›fl›nlama ve ›fl›k enerjisinin, deride ›s› enerjisine dönüflmesi), mikro dalga,k›sa dalga diatermi (derin dokunun ›s›t›lmas›), ultrasondur (ses dalgalar›n›n ›s›enerjisine dönüflmesi). So¤uk uygulama yöntemleri; so¤uk paketler, spreyler, so-¤uk su ve kriyoterapi (uygulanan bölgede doku haraplamas› yaparak etkisini gös-teren bir yöntem) odalar›d›r.

Egzersizlerle, masajla, s›cakveya so¤ukla, elektrik ak›m›veya ›fl›n yöntemlerikullan›larak tedaviedilmeleridir.


Özet

Terapi kavram›n› tan›mlamak

Terapi kavram›, tedavi kavram›yla kar›flt›r›lmaklabirlikte farkl› anlamlara gelen bir sözcüktür. TürkDil Kurumu sözlü¤ünde terapi kesilmesi karfl›l›-¤›n›n tedavi olmas›na ra¤men, sa¤alt›m sözcü¤üruh bilimi aç›s›ndan bak›ld›¤›nda terapi anlam›-na gelmektedir. Bu do¤rultuda, terapi kavram›hem ruhsal, hem fiziksel hem de sosyal iyi olmadurumu ile özdefllefltirilebilir. Bu bak›mdan, Dün-ya Sa¤l›k Örgütü (DSÖ) taraf›ndan yap›lan sa¤l›-¤›n tan›m›yla da yak›ndan ilgilidir. DSÖ, sa¤l›¤›,kiflinin yaln›zca hastal›k ve sakatl›k hâlinin olma-y›fl› de¤il, ruhen, bedenen ve sosyal yönden tambir iyilik hâlinde olmas› fleklinde tan›mlam›flt›r.

Termal ve SPA terapi türlerini s›ralamak

• Talassoterapi• Klimaterapi• Balneoterapi• Hidroterapi• Aromaterapi• Fizyoterapi

Termal ve SPA terapi türlerini aç›klamak

• Talassoterapi; deniz suyu ve deniz iklimi ile ya-p›lan kür olarak tan›mlanmaktad›r.

• Klimaterapi, sa¤l›kl› iklim ortam›nda bulunmay›ifade etmektedir ve sa¤l›kl› iklimlerde bulunma,dinlenme, e¤lenme ve iklimsel faktörlerin belirlihastal›klar›n tedavisinde sistematik kullan›m›ylagerçeklefltirilen tedavi yöntemidir.

• Balneoterapi, kapl›ca sular› ile uygulanan küruygulamalar›d›r.

• Hidroterapi, tatl› sularda yap›lan kür türüdür.• Aromaterapi, aromatik esanslar› etken madde

olarak kullanan terapi fleklidir.• Fizyoterapi, egzersizlerle, masajla, s›cak veya so-

¤ukla, elektrik ak›m› veya ›fl›n yöntemleri kulla-n›lan terapi türüdür.

1NA M A Ç

2NA M A Ç

3NA M A Ç


1. Deniz suyu ve deniz iklimi ile yap›lan kür olarak ta-n›mlanan terapi afla¤›dakilerden hangisidir?

a. Talassoterapi b. Hidroterapi c. Klimaterapi d. Balneoterapi e. Fizyoterapi

2. Afla¤›dakilerden hangisi talassoterapinin faktörlerin-den biri de¤ildir?

a. Deniz suyub. Deniz kumuc. Yosund. Deniz iklimi e. Deniz havas›

3. “Kapl›ca sular› ile uygulanan kür uygulamalar›d›r.”Yukar›da tan›mlamas› yap›lan terapi türü afla¤›dakiler-den hangisidir?

a. Hidroterapi b. Balneoterapi c. Talassoterapi d. Klimaterapi e. Aromaterapi

4. Afla¤›dakilerden hangisi balneoterapinin uygulamatürlerinden biri de¤ildir?

a. Banyob. Çamurc. ‹çmed. Masaje. Soluma

5. Aromatik esanslar› etken madde olarak kullanan te-rapi afla¤›dakilerden hangisidir?

a. Balneoterapi b. Fizyoterapi c. Aromaterapi d. Talassoterapi e. Klimaterapi

6. Afla¤›dakilerden hangisi sa¤l›kl› iklim ortam›nda bu-lunarak uygulanan terapi yöntemidir?

a. Aromaterapi b. Talassoterapi c. Hidroterapi d. Klimaterapi f. Balneoterapi

7. Afla¤›dakilerden hangisi klimaterapik kürlerden biride¤ildir?

a. Aç›k hava kürlerib. Helioterapi ve talassoterapic. Klima odas› kürlerid. Hava banyosue. Klimatik arazi kürleri

8. Tatl› sularda yap›lan kür türü afla¤›dakilerden hangi-sidir?

a. Talassoterapi b. Klimaterapi c. Balneoterapi d. Fizyoterapie. Hidroterapi

9. Afla¤›dakilerden hangisi egzersizlerle, masajla, s›cakveya so¤ukla, elektrik ak›m› veya ›fl›n yöntemleri kulla-n›lan terapi türüdür?

a. Fizyoterapib. Talassoterapi c. Hidroterapi d. Klimaterapi e. Balneoterapi

10. Afla¤›dakilerden hangisi aromaterapinin uygulamayöntemlerinden biri de¤ildir?

a. Oralb. Solumac. Masajd. Banyoe. Egzersiz




Ast›ma ‹yi Gelen Ma¤ara’y› 20 Bin Kifli Ziyaret Etti

19 Mart 2008, ‹hlas Haber Ajans›

Zonguldak’ta ast›m hastal›¤›na iyi gelen Gökgöl Ma¤a-ras›n› 2007 y›l› içerisinde 20 bin 269 kiflinin ziyaret etti-¤i belirtildi. Gökgöl Ma¤aras›n›n yap›lan araflt›rmalaragöre ast›m hastal›¤›na iyi geldi¤i ve yaz günlerinde do-¤al bir serinli¤e sahip oldu¤u belirtilmekte. Ma¤aran›n875 metresinden sonraki bölümlerinin hizmete girmesiiçin Zonguldak Valili¤ince etüt çal›flmas› bafllat›ld›¤› be-lirtildi. Zonguldak ‹l Özel ‹daresi’nden yap›lan aç›kla-maya göre, 2007 y›l› içerisinde Gökgöl Ma¤ara’s›n› 20bin 269 kiflinin ziyaret etti¤i ve toplam 40 bin 197 YTLpara kazan›ld›¤› aç›kland›. ‹l Özel ‹daresi taraf›ndan ya-p›lan aç›klamada, “Damlatafl birikimi yönünden son de-rece zengin olan Gökgöl Ma¤aras›, traverten, sark›t, di-kit sütunlar ve damlatafllar ile süslüdür. Gökgöl Ma¤a-ras›’n›n ilk 875 metresi turizm amaçl› olarak kullan›maaç›lm›flt›r. Giriflten büyük çöküntü salonuna kadar uza-nan bölüm 2-15 metre genifllik, 1-18 metre yükseklikteolup, Gökgöl Ma¤aras›’nda Fosil Girifl, Damlatafllar Ga-lerisi, Çöküntü Salonu, Muhteflem Salon, Büyük Çökün-tü Salonu ve Harikalar Salonu gibi adlarla nitelendiril-mifltir. Ayd›nlatmas› yap›lan bu alanda yürüyüfl parku-ru, köprüler ve seyir teraslar› bulunmaktad›r. 2007 y›-l›nda 615 Bin 890 kifli nüfuslu olan Zonguldak’ta Gök-göl Ma¤aras›n› 2007 y›l› içerisinde çevre illerden gelenziyaretçiler ile birlikte toplam 20 bin 269 kifli ziyaret et-ti Gökgöl Ma¤aras› elektrik tesisatlar›n›n onar›lmas› veköprünün tamirat› için toplam 8 bin 290 YTL ödeme ya-p›ld›¤›” aç›kland›.

Kaynak: http://www.haberler.com/astima-iyi-gelen-maga ra -y i - 20 -b in -k i s i - z i ya re t -habe r i /(13.04.2012)

1. a Yan›t›n›z yanl›fl ise, “Thalassoterapi” konusunuyeniden gözden geçiriniz.

2. b Yan›t›n›z yanl›fl ise, “Thalassoterapi” konusunuyeniden gözden geçiriniz.

3. b Yan›t›n›z yanl›fl ise, “Balneoterapi” konusunugözden geçiriniz.

4. d Yan›t›n›z yanl›fl ise, “Balneoterapi” konusunugözden geçiriniz.

5. c Yan›t›n›z yanl›fl ise, “Aromaterapi” konusunuyeniden gözden geçiriniz.

6. d Yan›t›n›z yanl›fl ise, “Klimaterapi” konusunugözden geçiriniz.

7. c Yan›t›n›z yanl›fl ise, “Klimaterapi” konusunugözden geçiriniz.

8. e Yan›t›n›z yanl›fl ise, “Hidroterapi” konusunugözden geçiriniz.

9. a Yan›t›n›z yanl›fl ise, “Fizyoterapi” konusunu göz-den geçiriniz.

10. e Yan›t›n›z yanl›fl ise, “Aromaterapi” konusunugözden geçiriniz.


Bir termal veya SPA merkezi ziyareti s›ras›nda talasso-terapi, klimaterapi, balneoterapi, hidroterapi, aromate-rapi ve fizyoterapi uygulamalar›n›n sunuldu¤unu göre-bilirsiniz.

S›ra Sizde 2

Deniz seviyesinden yükseklerde yaflayanlarda hemog-lobin art›fl› gözlenmektedir. Bunun sonucu olarak, kanbas›nc›, kan dolafl›m› h›zlanmaktad›r. Havadaki nemoran›n›n düflük, bas›nç, yo¤unluk ve oksijen de¤erleri-nin az, bu nedenle günefl ›fl›nlar›n›n daha etkili oldu¤uorman ve da¤l›k alanlarda ›fl›ma ve ultraviyole ›fl›nlar›-n›n etkisi artmakta ve sonuç olarak, insan bedenininhareketlilik ve güç performans› yükselmektedir.

S›ra Sizde 3

Aromaterapi tedavi amac›yla kullan›ld›¤› gibi estetik vegüzellik alan›nda oldukça s›kl›kla kullan›lmaktad›r. Bu-nunla ilgili daha detayl› bilgiye http://www.umm.edu/alt-med/articles/aromatherapy-000347.htm adresinden ula-flabilirsiniz.

Kendimizi S›nayal›m Yan›t Anahtar›

”

“


Cirik, S., (2005). Denizden Gelen Sa¤l›k, Standart Der-

gisi. Türk Standartlar› Enstitüsünün Ekonomik

ve Teknik Dergisi, Su Ürünleri Özel Say›s›, Ya-y›n: 44, No: 528, Sayfa: 47-49.

Çal›flkan, U. (2009). Turist Sa¤l›¤› Güvenli¤inin Analizi:Türkiye Termal Tesisler Uygulamas›. Yay›mlanma-

m›fl Doktora Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi, SosyalBilimler Enstitüsü, Turizm ‹flletmecili¤i Anabilim Da-l›, Turizm ‹flletmecili¤i Program›.

Çelik S. (2001). Termal Turizm ‹flletmelerinin Yap›s›, ‹fl-leyifli ve Müflterilerinin Rekreasyon Talebi; Sand›kl›Hüdai Kapl›cas› Modeli. Yay›nlammam›fl Yüksek

Lisans Tezi. Kütahya: Dumlup›nar Üniversitesi Sos-yal Bilimler Enstitüsü

Çetinkaya, B. (2007). Aromaterapi Masaj›n›n Bebekler-de Koli¤in Giderilmesi Üzerine Etkisinin ‹ncelen-mesi. Yüksek Lisans Tezi. Ege Üniversitesi, Sa¤l›kBilimleri Enstitüsü.

Karagülle, M. Z. (2002). Kapl›ca Tedavisi, Balneoterapive Klimaterapi, Kapl›ca T›bb› ve Türkiye Kapl›ca

Rehberi, (ss 1- 21). Düzenleyen; M. Zeki Karagülle,Mahmut B. Do¤an Ankara: Nobel T›p Kitapevleri

Kozak N. (1996) Termal Turizmi Müflteri Profilini Belir-leme Arac› Olarak Tüketici Araflt›rmalar›: ‹ç TurizmeYönelik Bir Uygulama. Yay›nlammam›fl Doktora

Tezi. ‹zmir: Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilim-ler Enstitüsü

Kültür ve Turizm Bakanl›¤› (a). Genel Tan›mlar.

http://www.kultur.gov.tr/TR/BelgeGoster. aspx?F6E10F8892433CFF03077CA1048A18340FF1F6AD2BAE41E9 (10.02.2012)

Kültür ve Turizm Bakanl›¤› (b). Talassoterapi - Deniz

Kürleri.

http://www.ktbyatirimisletmeler.gov.tr/belge/1-4596 / t a l a s so t e r ap i—-den i z -ku r l e r i . h tm l .(10.01.2012).

MEGEP (2007). Güzellik ve Saç Bak›m Hizmetleri,

Klasik Masaj Teknikleri.

Özbek, T.(1991). Dünyada ve Türkiye’de Termal Turiz-min Önemi, Anatolia: Ayl›k Turizm ve Kültür-Sa-

nat Dergisi 2 (17-18): 15-29.Resmî Gazete, (2001). Kapl›calar Yönetmeli¤i Tunç A., Saç F.(1998). Genel Turizm: Geliflimi-Gele-

ce¤i. Ankara: Detay Yay›nc›l›kTuran, G. (2007). Su Yosunlar›n›n Thalassoterapide Kul-

lan›m›. Yay›mlanmam›fl Yüksek Lisans Tezi. EgeÜniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü.

Unutmaz, G. (1994). Kapl›ca Turizmi. Yüksek Lisans

Tezi. ‹stanbul: ‹stanbul Üniversitesi Sosyal BilimlerEnstitüsü.

Ülker, ‹. (1994). Sa¤l›k Turizmi, Kaynaklar, Planla-

ma, Tan›t›m. Ankara: Turizm Bakanl›¤› Yay›nlar›.


Bu üniteyi tamamlad›ktan sonra;Banyoyu aç›klay›p türlerini s›ralayabilecek,Hamam› aç›klayabilecek,Saunalar› s›ralay›p aç›klayabilecek,Dufl ve türlerini s›ralayabilecek,Vücut sarma uygulamalar›n› aç›klayabilecek bilgi ve beceriler kazanabilecek-siniz.

‹çindekiler

• Banyo• Hamam• Sauna

• Dufl• Vücut Sarma

Anahtar Kavramlar

Amaçlar›m›z

NNNNN


Termal ve SPAUygulamalar›

• G‹R‹fi• BANYOLAR• TÜRK HAMAMI• SAUNA• DUfi• VÜCUT SARMA UYGULAMALARI


G‹R‹fiSPA ve termal uygulamalar› oldukça genifl bir aland›r. Güzellik uygulamar› dahi bukapsamda ele al›nmakta ve bir çok termal ve SPA hizmeti sunan iflletmede güzel-lik uygulamalar› yer almaktad›r. Bu bölümde, termal ve SPA hizmetleri kapsam›n-da sunulan banyo, hamam, sauna, dufl, vücut sarma uygulamalar›na iliflkin bilgilerbu bölümde ele al›n›p de¤erlendirilmektedir.

BANYOLARBelli bir ›s›daki mineral flifal› suya bir süre bat›rmayla yap›lan bir tekniktir. Banyo,ozon, oksijen ve iyonize buhar›n bileflimiyle, do¤al bir flekilde kandaki oksijenmiktar›n› art›rarak metabolizmay› h›zland›rmakta ve organizmay› canland›r›p te-mizlemektedir (Kültür ve Turizm Bakanl›¤›, b). Banyo yapmakta sorun yaflayanhastalar›n vücutlar›n›n s›k›nt›l› bölgesi t›bbi sular içerisinde tutularak tedavi edile-bilir. Mineral sularda yap›lan banyolar ile suda bulunan bileflenler hastan›n vücu-duna girerek tüm vücut veya vücudun bir bölgesi için faydal› olmaktad›r (Kültürve Turizm Bakanl›¤›, b).

Banyolar so¤uk (hipotermal; 34°C’nin alt›nda), ›l›k (izotermal; 34-35°C s›cakl›k-ta), s›cak (termal; 36-40°C s›cakl›klarda) ve afl›r› s›cakl›k (hipertermal; 40-42°C s›-cakl›kta) olarak s›n›fland›r›lmaktad›r. Banyo süresi genellikle 20 dakikad›r. Banyouygulamalar› tam, yar›m, ve oturma banyolar› fleklinde yap›lmaktad›r. Banyolargenellikle 2-4 hafta süreyle, ya her gün (haftada bir gün banyosuz geçer) ya dagün afl›r› bir kez yap›lmaktad›r. Banyo alma s›kl›¤› kapl›ca doktoru taraf›ndan ayar-lanmaktad›r. Bir kapl›ca küründeki banyo say›s› 15-20 aras›ndad›r.

S›cak BanyoS›cak banyo (termal) 36-40°C s›cakl›k aras›nda ve afl›r› s›cak banyo (hipertermal),40-42°C s›cakl›k aras›dad›r. S›cak banyolarda kal›fl süresi oldukça önemlidir. Bubanyolarda çok uzun süre kalmak kan dolafl›m›n› çok h›zland›rd›¤› ve su içindebulunan minerallerin fazla emiliminden dolay› insan sa¤l›¤›n› olumsuz yönde etki-leyebilir.

Daha önce termal ve SPA hizmeti sunan bir iflletmeye gitti¤inizde hangi banyo uygulamala-r› gerçeklefltiriliyordu? Lütfen s›ralay›n›z.

Termal ve SPAUygulamalar›

Banyo, ozon, oksijen veiyonize buhar›n bileflimiyle,do¤al bir flekilde kandakioksijen miktar›n› art›rarakmetabolizmay›h›zland›rmakta veorganizmay› canland›r›ptemizlemektedir.

S O R U

D ‹ K K A T

SIRA S ‹ZDE

DÜfiÜNEL ‹M

SIRA S ‹ZDE

S O R U

DÜfiÜNEL ‹M

D ‹ K K A T




K ‹ T A P



1

So¤uk BanyoSo¤uk banyo (hipotermal) 34°C’nin alt›nda, ›l›k banyo ise (izotermal) 34-35°C s›-cakl›kta olan banyolard›r. Genellikle vücut ›s›t›ld›ktan sonra so¤uk banyoya girile-rek kan dolafl›m› düzenlenmeye çal›fl›lmaktad›r. Burada önemli olan nokta hemuzman gözetimi alt›nda bu geçiflin gerçeklefltirilmesi hem de s›caktan sonra vücu-dun hangi noktas›ndan bafllayarak so¤uk suyla temas edilece¤idir.

Kontrast (Z›t) Termal Banyolar S›cakl›¤›n (So¤uk/S›cak) en uç noktalara de¤ifltirilmesi yoluyla bir damar jimnasti-¤i yap›lmaktad›r. Bu kan damarlar›n›n ›s› ile geniflletilmesi ve so¤uk ile büzülmesifleklinde en uç noktalarda kan ve s›v›lar›n al›konulmas›n› ortadan kald›r›r.

Buhar BanyosuBuhar jeneratörü yard›m› ile buharla doldurulan odalara buhar odas› denmektedir.Bu odalar›nda al›nan banyolara da buhar banyosu ad› verilmektedir. Buhar banyo-su, bir kabinin içine buhar verilmesi ve belirli bir süre için bu kabinde durularak ger-çeklefltirilen bir uygulamad›r. Kabine verilen buhara, farkl› bitki aromalar› kat›larakuygulama gerçeklefltirilebilir. Buhar banyolar›nda s›cakl›k saunadan daha düflüktür.Solunum sistemine büyük faydalar› oldu¤u bilinmektedir. Özellikle okaliptus aroma-s› ile gerçeklefltirilen buhar banyosunun solunumu rahatlatt›¤› bilinmektedir.

Bitkisel BanyolarBitkisel banyolar, y›kanma suyuna kar›flt›r›lan bitki esanslar›n›n vücut taraf›ndanemilmesi ve bu yolla rahatlama sa¤lan›lmas›n› amaçlamaktad›r. Bu banyolar s›ra-s›nda, esans›n ayn› zamanda solunmas›, solum yollar›n›n da olumlu yönde etkilen-mesini sa¤layabilir. Bitkinin ve suyun iyilefltirme özellikleri bitkisel banyolarda önplana ç›kmaktad›r. Hem suyun vücut üzerindeki olumlu etkisi hem de bitkilerdensa¤lanan yarar bir bütün oluflturmaktad›r. Bu sayede zararl› maddelerin vücuttanat›lmas› kolaylaflt›r›lmaktad›r. Termal suda haz›rlanan bitki banyolar› birçok hasta-l›klara iyi gelmektedir.

Gaz BanyosuGaz banyosu, genellikle karbondioksitle yap›lmaktad›r. Karbondioksitli sular ileyap›lan banyo yöntemi olan karbondioksitli s›v› banyo uygulamalar›nda, suyun s›-cakl›¤› 33-35°C aras›nda tutulmakta olup banyo süresi 15-20 dakikad›r. Banyo sa-y›s› genellikle 3 ila 5 hafta süreyle 15-20 aras›ndad›r. Karbondioksit banyolar›ndas›kl›kla önerilen iki gün üst üste banyo yap›l›p üçüncü gün ara verilmesidir. Bu türtedavi yöntemi kardiyovasküler sistem hastal›klar›nda uygulanmaktad›r (Kültür veTurizm Bakanl›¤›, b).

Ayr›ca, özel kabinde yaln›z gaz verilerek yap›lan tedavi flekli de vard›r. Bu türuygulamalara da “kuru karbondioksit banyosu” ad› verilmektedir. Hasta bu tür te-davi fleklinde özel kabinde karbondioksit buhar› içinde oturtulur ve kabindeki gazortam›n›n üst düzeyi kiflinin koltuk alt› seviyesini aflmaz. Gaz ortam›n›n s›cakl›¤›genellikle 20°C’de tutulmakta olup banyo süresi 20-30 dakika aras›ndad›r. Banyo-dan sonra hastada görülen ter kurulan›r ve hasta yar›m saat kadar serin ortamdadinlendirilmektedir. Bu banyo yönteminin avantaj› su banyosundaki hidrostatikbas›nc›n etkisinin ortadan kald›r›lmas›d›r. Bu tür banyolar daha sonra karbondiok-sitli su banyolar›na geçifl için bafllang›ç tedavisi olarak da kullan›lmaktad›r (Kültürve Turizm Bakanl›¤›, a).


Bitkisel banyolar, y›kanmasuyuna kar›flt›r›lan bitkiesanslar›n›n vücuttaraf›ndan emilmesi ve buyolla rahatlamasa¤lan›lmas›n›amaçlamaktad›r.

Çamur Banyosu Çamur banyolar› suya göre daha derin ve güçlü bir ›s›nma yarat›r. Çamurda kü-kürt, volkanik kül gibi minerallere rastlanmaktad›r. Deniz çamuru ile de bu uygu-lama gerçeklefltirilebilir. Uygulamalar gel-git olay›n›n etkili oldu¤u deniz k›y›lar›n-da oluflan organik-inorganik bileflime sahip deniz çamurunun ›s›t›lmas› ile yap›l-maktad›r (Kültür ve Turizm Bakanl›¤›, a).

Lokal Banyolar Vücutta ihtiyaç duyulan bölgelere uygulanan banyo türüdür. Bunlar›n bafl›nda elve ayak banyosu gelmektedir. Ayak banyosu, ayaklar›n ve bacaklar›n bir k›sm›n›nbanyoya tabi tutulmas›d›r.

TÜRK HAMAMIHamamlar›n tarihi, insanl›¤›n toplumsal geçmifli kadar eskilere uzanmaktad›r. Eneski ça¤larda hamamlara çok önem verilmekteydi. Uygarl›¤›n ögesi olan su ile y›-kanma ve temizlik fikri, insanl›k tarihinde t›p tarihi ile birlikte kültürel geliflim do¤-rultusunda günümüz koflullar›na ulaflm›flt›r (Esemenli ve di¤., 2006).

Deniz Esemenli, Emine Bilirgen, Feza Çakmut ve Selma Delibafl taraf›ndan yaz›lan Hamam: Os-manl›’da Y›kanma Gelene¤i ve Berberlik Zanaat› (Ankara: Kültür ve Turizm Bakanl›¤› Yay›nla-r›, 2006) adl› kitapta Türk Hamam› ve özellikleri iliflkin daha detayl› bilgiye ulaflabilirsiniz.

Bugün konuflulan SPA ve Wellness kavramlar› iyi incelendi¤inde bu kavramla-r›n oluflumunda Türk hamam›n›n etkisini görmek mümkündür. Hatta ülkemizdekullan›lan bu kavramlar›n merkezlerinde Türk hamam› vard›r. Türk hamam›n›ngeçmifl kullan›m›na bak›ld›¤›nda zaman›n›n bir kür merkezi oldu¤u görülmektedir.Türk hamam mekân› sadece temizlenilen bir alan de¤il sa¤l›k, güzellik, sosyallefl-me amaçl› da kullan›lan bir mekând›r. Gerek ‹slam öncesi gerekse ‹slam dinininkabulünden sonra Türk ve ‹slam hükümdarlar› hamama, sa¤l›¤a uygunluk ve sa¤-l›k aç›s›ndan faydalar›ndan dolay› büyük önem vermifllerdir (Y›lmaz, 2007).

1137. Ünite - Termal ve Spa Uygulamalar ›

S O R U

D ‹ K K A T

SIRA S ‹ZDE

DÜfiÜNEL ‹M

SIRA S ‹ZDE

S O R U

DÜfiÜNEL ‹M

D ‹ K K A T




K ‹ T A P



Resim 7.1

Calista LuxuryResort Callos SPATürk Hamam›

Geçmifli Roma’ya dayanan hamam Osmanl› ‹mparatorlu¤unun da günlük haya-t›n›n ayr›lmaz bir parças› olma özelli¤ini tafl›m›flt›r. Kad›n ve erkeklerin ayr› ayr›banyo yapt›klar› bu mekânlar toplumun sosyal yap›s›n› gösteren ve manevi anlamtafl›yan yap›lard›r. Hamam kelimesi, Arapçada ‘›s›tmak, s›cak olmak’ anlam›na ge-len ‘hamam’ kökünden türetilmifltir. Sözlük anlam› ‘›s›t›lan yer’ olan hamam, insan-lar›n temizlenme ve y›kanma ihtiyaçlar›n› karfl›layan yap›lar›n genel ad› olarak kul-lan›lmaktad›r (Savafl, 2007).

‹nsanlar›n temizlenmek ve masaj yapt›rmak amac›yla kulland›klar› s›cak ve bu-harl› bir yer olan Türk hamamlar›n›n farkl› mimari özellikleri vard›r. Türk hamam›;dört yan› çevrilmifl ifllemeli duvarlar ve kubbeli yap›s›yla sadece temizlenmek için y›-kan›lan bir yer de¤il, ayn› zamanda toplumsal hayat›n vazgeçilmez bir parças› olup,tella¤›, nat›r›, külhanbeyi ile yaflayan ve kuflaklar boyu aktar›lan bir kültürün simge-sidir (Göker, 2009). Özellikle Osmanl› Dönemi’nde cami mimarisinin özelliklerininhakim oldu¤u hamamlar› bugün daha modern flekli ile görmek mümkündür.

Bugün ‹ngiltere, ABD gibi birçok ülke hamam kültürünü kendi ülkelerinde deyaflamak istemektedirler. Bunun en büyük nedeni, hamam kültürünün en önemliözelli¤i sa¤l›k mekânlar› olmas›d›r. Hamamlarda tipik olarak görülen en büyüközellik göbek tafl›n›n olmas›d›r. Göbek tafl› hamam›n ortas›nda bulunan, kese vemasaj yapmak için oluflturulmufl ›s›tmal› bir taflt›r. Bunun yan›nda odan›n çevresin-de yer alan y›kanma yerleri ve kurnalar da hamam›n vazgeçilmezleri aras›ndad›r.Bafllang›çta kurnalara doldurulan sularla yumuflayan deri, göbektafl›nda gerçeklefl-tirilen kese ile vücuttan at›l›r.

Uzun süre kalmamak kofluluyla, hamamda s›cak su ve sabunla yap›lan y›kan-ma ifllemi hem derinin nefes almas›n› hem de rahatlamas›n› sa¤lar. Kese ile ayn›zamanda kan dolafl›m› h›zlanm›fl olur. Ancak önemli sa¤l›k sorunlar› olan kiflilerins›cak so¤uk iliflkisinden dolay› hamamda fazla kalmalar› sak›ncal› olabilmektedir.

Daha önce bir Türk hamam›na gittiyseniz, gitti¤iniz hamam›n hangi bölümlerden olufltu-¤unu s›ralay›n›z.

Türk Hamam›n›n BölümleriÖzel bir mimari tarza sahip bulunan hamamlardaki iç yap›n›n önemli k›s›mlar› ge-nellikle camegâh (soyunma yeri), ›l›kl›k (kurulanma ve pefltamal de¤ifltirme yeri)s›cakl›k (y›kanma yeri) ve külhan (›s›tma yeri) ad› verilen bölümlerdir.

Soyunma Yeri (Camegâh): Osmanl› hamam mimarisinin en büyük yeri olan bubölüm genifl bir alandan ve bunun çevresindeki bulunan küçük soyunma kabinle-rinden oluflmufltur.

S›cakl›k Yeri: Hamamlar›n s›cakl›k bölümleri genellikle kubbeli yap›lard›r. Bukubbeler genellikle harç ve tafl kar›fl›m›ndan yap›lm›flt›r. S›cakl›¤›n korunmas›amac›yla kubbenin kurflun ile kaplanmas› da oldukça s›kl›kla görülen bir uygula-mad›r. Bu bölümün ortas›nda bulunan, mermer zeminden 45-50 cm yükseklikte yi-ne göbek tafl› bulunmaktad›r. Bu bölüm hamam›n en s›cak yeridir. Geometrik ya-p›da olan mermer tafllar› masaj yapt›rmak, terlemek, ölü derinin yumuflamas› ama-c›yla kullan›lmaktad›r. Hamam›n duvar diplerinde duvar boyunca uzanan 15-20cm yüksekli¤inde, 70-100 cm geniflli¤inde mermerden oturma yerleri bulunmakta-d›r. Bu oturma yerlerinin üzerinde ise belirli aral›klarla yerlefltirilmifl mermer kur-nalar bulunmaktad›r. Kurnalara s›cak ve so¤uk su akmakta, herkes kendine uyguns›cakl›kta suyu ayarlayabilmektedir. Kurnalar bir bak›ma küçük su küvetlerini an-d›rmaktad›r. Bu bölüme küçük ve daha s›cak y›kanma yerleri olan halvetler bulun-


S O R U

D ‹ K K A T

SIRA S ‹ZDE

DÜfiÜNEL ‹M

SIRA S ‹ZDE

S O R U

DÜfiÜNEL ‹M

D ‹ K K A T




K ‹ T A P



2

Türk hamamlar› genelliklecamegâh (soyunma yeri),›l›kl›k (kurulanma vepefltamal de¤ifltirme yeri)s›cakl›k (y›kanma yeri) vekülhan (›s›tma yeri) ad›verilen bölümlerdenoluflmaktad›r.

maktad›r. Halvetler genellikle ortadakigenifl yere göre, daha s›cakt›r ve özelolarak y›kanmak isteyenler taraf›ndantercih edilmektedirler. Halvetlerde ayn›flekilde kurnalar bulunmaktad›r.

Il›kl›k Yeri: Bu bölüm ›s›t›lan fakat›s›s› çok yüksek olmayan bölümdür. Bubölümün duvarlar› ve zemini de mer-mer kapl›d›r. Genellikle kullan›lmayanbu bölümde afl›r› s›caktan rahats›z olan-lar ve hastalar y›kanmaktad›r. Il›kl›kyerleri genellikle dikdörtgen mekânlar-d›r. Hamamlarda s›cak banyo al›nd›k-tan sonra, vücudun ›l›ktan so¤u¤a al›fl-t›r›lmas› gereklidir. Bu al›flt›rma süreciise so¤uk oda denilen özel bir bölme-de gerçeklefltirilmektedir.

Külhan: Hamamlar›n ›s›tma sistem-lerinin bulundu¤u yerlerdir. Öncelerikapal› ve genifl ocaklar vas›tas›yla ›s›t›-lan hamamlar, bugün elektrik enerjisiveya do¤algazla ›s›t›lmaktad›r. Külhan-daki oca¤›n üzerinde s›cak su kazan›, kazan›n üzerinde so¤uk su deposu bulun-maktad›r. Hamam›n s›cakl›k yerinde bulunan göbek tafl›n›n alt›na kadar uzananborulardan geçen sularla ortam ›s›t›lmaya çal›fl›lmaktad›r

Hamamda Gerçeklefltirilen UygulamalarKese: Türk hamam› gelene¤inde vücudun terletilmesi ve ard›ndan göbek tafl› üze-rinde geçirilen süre sonunda vücuttaki ölü derinin yumuflamas› sonunda kese ger-çeklefltirilmektedir. Kese, iyi bir terlemeden sonra bedeni temizlemek ve toksinler-den ar›nd›rmak için kullan›l›r. Hamam›n vazgeçilmez bir unsurudur. Hamamda yu-muflam›fl ve terlemifl deriye yap›lan kese, derinin gözeneklerindeki bakterileri, za-rarl› ve at›k maddeleri ç›kar›r ve t›kanm›fl gözenekleri açmaktad›r. Cildin ölü taba-kas›n› temizlemekte, zararl› hücrelerden vücudu ar›nd›rmakta ve üst tabakan›n ye-niden yap›land›r›lmas›n› sa¤lamaktad›r. Bu uygulama ayn› zamanda derinin kandolafl›m› h›zlanarak derinin daha iyi beslenmesine yard›mc› olmaktad›r.

Köpük Banyosu: Terlemifl ve yumuflam›fl vücuda gerçeklefltirilen keseden son-ra, kesenin faydal› etkilerini tamamlamak ve vücudun daha iyi temizlenmesini sa¤-lamak için köpük banyosu gerçeklefltirilmektedir. Hem deri üzerinde ve gözenek-lerde kalm›fl kir-ölü deri at›klar›n› temizlemek, y›kamak hem de vücudu rahatlat-mak için masaj ile birlikte yap›lan en iyi hamam uygulamalar›ndan bir tanesidir.

Köpük Masaj›: Do¤al ya da kokulu sabunlarla birlikte lif çuval yard›m›yla kö-pük oluflturularak yap›lmaktad›r. Keseden sonra yap›lmas› uygundur. Vücudun te-mizlenmesinden sonra kaslar›n da rahatlamas›n› sa¤lamaktad›r.

SAUNAFinlilerin, göl kenarlar› ve fiyortlar›n yak›nlar›nda kurduklar› tahta kulübelere s›ras›ra düz tafllar yerlefltirip, alttan odunla ›s›tt›¤›n›, s›cak tafllara so¤uk su dökerek el-de ettikleri buharla banyo yapt›klar› bilinmektedir.


Resim 7.2

Calista LuxuryResort Callos SPATürk Hamam›

Hamamda kese, köpükbanyosu ve köpük masaj›uygulamalar›gerçeklefltirilmektedir.

Saunalar, ›s› yal›t›m› sa¤lanm›fl hava geçirimi yüksek ahflap elemanlardan üre-tilmektedirler. Sedir a¤açlar› gemi yap›m›nda kullan›ld›¤› gibi kapl›calar içinde s›k-l›kla kullan›lmaktad›r. Oturma basamaklar› ahflap lata ›zgaralardan farkl› yüksek-liklerde yap›lmaktad›r. Sauna döflemesi için yürürken kaymay› önleyen malzeme-lerden yap›lmas› oldukça önemlidir. Saunalarda tavan yüksekli¤i 2.50 m’den fazlaolmamal›d›r. En üst basamak tavandan 1.00 m afla¤›da bulunmaktad›r. Saunada s›-cakl›k zeminden, tavana do¤ru artarak 110°C’yi bulabilir.

Saunan›n ne gibi faydalar› bulunmaktad›r?

Sauna, öncelikle terlemek ve terleme yoluyla toksinleri vücuttan uzaklaflt›rmakamac›yla kullan›lmaktad›r. ‹yi bir dinlenme ve rahatlama arac› olarak tercih edil-mektedir. Bunun yan›nda sauna insanlara zinde bir bünye kazanmalar›nda büyükfayda sa¤lamaktad›r. ‹yi bir beslenme ile beraber, düzenli sauna banyolar›, enerjikve sa¤l›kl› kalmak için mükemmel bir yoldur. Vücut direncine ve vücut sa¤l›¤›naolan katk›lar› en önemli iki özelli¤idir. Saunan›n t›bbi ve terapi özellikleri de bu-lunmaktad›r.

Sauna kullan›m›ndan önce, sauna kullan›m›n›n sak›ncal› oldu¤u durumlar, saunada kalmasüresi ve sauna kullan›m› gibi bilgilerin aç›kland›¤› tablolar dikkatlice okunmal›d›r.

Fin Saunas› Klasik sauna ahflaplar› (Fin Çam›) ile haz›rlanan, atmosferi 90 - 110°C s›cakl›k,%10-25 nem esas›na göre çal›flan kuru saunad›r.

LaconiumDuvarlar, oturma gruplar› ve zemin seramik kapl›d›r ve termostatik olarak 65°C’yekadar ›s›t›lmaktad›r. Oda, bo¤ucu bir s›caktan ziyade dinginlefltiren bir s›cakl›kta-d›r. Laconium’da 20 dakikal›k bir rahatlaman›n ard›ndan, ›l›k bir dufl almak ve son-ras›nda di¤er uygulamalara geçilmesi önerilmektedir.


S O R U

D ‹ K K A T

SIRA S ‹ZDE

DÜfiÜNEL ‹M

SIRA S ‹ZDE

S O R U

DÜfiÜNEL ‹M

D ‹ K K A T




K ‹ T A P



3

Sauna, öncelikle terlemek veterleme yoluyla toksinlerivücuttan uzaklaflt›rmakamac›yla kullan›lmaktad›r.

Resim 7.3

Calista LuxuryResort Callos SPASauna

S O R U

D ‹ K K A T

SIRA S ‹ZDE

DÜfiÜNEL ‹M

SIRA S ‹ZDE

S O R U

DÜfiÜNEL ‹M

D ‹ K K A T




K ‹ T A P



TepidariumTürk hamamlar›ndan “Il›kl›k” olarak adland›r›lan mekân›na denk düflen aland›r.Is›t›lm›fl koltuklarda uzanarak beklemek veya s›cak banyolara haz›rlanmak içinidealdir. S›cakl›k 30°’dir. Kuru, vücut s›cakl›¤›na yak›n s›cakl›kta bir odad›r.

Infrared (K›z›l Ifl›k) Saunas›K›z›l ötesi ›fl›nlarla çal›flan sistem, sauna banyosu yap›p terlemek isteyenler için ol-dukça etkili bir tekniktir. Bu sistemin en önemli özelli¤i buhars›z çal›flmas› ayr›caahflap bir dekor içine yerlefltirildi¤i için herhangi bir risk tafl›mamas›d›r.

KaldariumOdan›n tüm yüzeyleri elektrik ›s›tma sistemleri ile ›s›t›lmaktad›r. Da¤›lan ›s›, vücut-ta dolafl›m› h›zland›rmaktad›r.

DUfiDufl farkl› uygulamalar› olan temizlenmek, rahatlamak, kan dolafl›m›n› dengele-mek veya h›zland›rmak gibi amaçlarla kullan›lan bir uygulamad›r. Dufl çeflitlerikapsam›nda, s›cak/so¤uk dufllar, afüzyon dufl, jet dufl ve hortum ele al›nmaktad›r.

Bildi¤iniz dufl çeflitlerini s›ralay›n›z.

S›cak/So¤uk DufllarDüzenli bir h›zda s›cak veya so¤uk olarak su püskürtülen dufllard›r. Gözeneklerinkapat›lmas› veya vücudun ›s›t›lmas› amac›yla gerçeklefltirilmektedir. Genellikle ol-dukça s›k kullan›lan bir uygulamad›r ancak genellikle terapötik uygulamalardakullan›lmas› yayg›nd›r.

Afüzyon DuflDufl yata¤› üzerinde bulunan yatay bir çubuk üzeinde bulunan birden çok püs-kürtme deli¤i ile gerçeklefltirilen uygulamad›r. Dinlenme, s›cak-so¤uk uygulamala-r› gerçeklefltirilmektedir. SPA merkezlerinde s›kl›kla kullan›lan bir uygulamad›r.Ancak kullan›c›lar›n bu konuda gerekli bilgilere sahip olmas› gerekmektedir. Su-yun fliddeti çok önemlidir. Çok fliddetli sularda vücut zarar görebilir. Az fliddetliduflta ise herhangi bir fayda sa¤lanmayabilir.


Dufl farkl› uygulamalar› olantemizlenmek, rahatlamak,kan dolafl›m›n› dengelemekveya h›zland›rmak gibiamaçlarla kullan›lan biruygulamad›r.

S O R U

D ‹ K K A T

SIRA S ‹ZDE

DÜfiÜNEL ‹M

SIRA S ‹ZDE

S O R U

DÜfiÜNEL ‹M

D ‹ K K A T




K ‹ T A P



4

Resim 7.4

Calista LuxuryResort Callos SPAAfüzyon Duflu

Jet DuflDufl kabini içinde birden fazla noktadan kullan›c›n›n bulundu¤u yere do¤ru suyunpüskürtülmesi ile gerçeklefltirilen uygulamad›r. Bu uygulama dolafl›l›m h›zlanmas›-n› sa¤lamaktad›r. S›cak/so¤uk uygulamas› da gerçeklefltirilmektedir. Daha çok kla-sik uygulamalar gerçeklefltirilen SPA merkezlerinde daha çok kullan›lmaktad›r.

HortumKullan›c› üzerine suyun çok kuvvetli bir flekilde püskürtülmesi fleklinde uygulan-maktad›r. Dolafl›m sisteminin uyar›lmas› ve cildin canlamas› amac›yla uygulanmak-tad›r. Daha çok talassoterapi merkezlerinde bu uygulamay› görmek mümkündür.

VÜCUT SARMA UYGULAMALARIÇeflitli bitkiler ve çamur gibi maddeler vücuttaki kiri ve toksinleri temizlemek içinkullan›labilmektedir. Vücut sarma uygulamalar› M›s›r’da gerçeklefltirilen mumyala-madan esinlenerek uygulanmaya bafllam›flt›r. Bu uygulama, vücudun tamam›nagerçeklefltirilebildi¤i gibi sadece vücudun s›k›nt›l› oldu¤u bölümlerde de uygula-nabilmektedir. Uygulaman›n amac›, vücuda detoks yapmak, kilo kaybetmek vevücut s›k›laflt›rmak amac›yla gerçeklefltirilmektedir. Vücut sarma uygulamas› hafta-da iki veya üç kez uygulanabilmektedir. Uygulaman›n s›kl›¤› vücuttaki s›k›nt›l› böl-genin durumuna göre farkl›l›k gösterebilmektedir. Bu uygulama vücuttaki ölü de-rinin at›lmas›, terleme sa¤lanmas› ve deri üzerindeki gözeneklerin aç›lmas› sa¤lan-maktad›r. Vücut sarma uygulamalar› bitkisel sarma uygulamalar› ve çamur sarmauygulamalar› olmak üzere iki biçimde uygulanabilmektedir.

Vücut sarma uygulamalar›n›n ne gibi faydalar› olabilir?

Bitkisel Sarma Uygulamalar›Bu uygulama bitkilerden elde edilen ve vücutta olumlu etkileri oldu¤u bilinenyapraklar, çiçekler, a¤aç s›v›lar›, meyveler, kökler ve bunlardan elde edilen esans-lar›n kullan›lmas›yla gerçeklefltirilmektedir. Aromaterapi kapsam›nda kullan›lanmalzemelere ek olarak vücudun sar›lmas›nda kullan›lan bezler bulunmaktad›r.

Çamur Sarma Uygulamalar›‹nce bir çamur tabakas›yla s›vanan vücut ince bir bez ya da gazl› bezle sar›lmakta-d›r. Bu uygulamalar dinlenmek, vücudu temizlemek ve kaslar› rahatlatmak ama-c›yla gerçeklefltirilmektedir. Çamurun su tutma özelli¤inden dolay› kirleri d›flar› çe-kerek gözenekleri temizlemektedir.


S O R U

D ‹ K K A T

SIRA S ‹ZDE

DÜfiÜNEL ‹M

SIRA S ‹ZDE

S O R U

DÜfiÜNEL ‹M

D ‹ K K A T




K ‹ T A P



5

Vücut sarmauygulamalar›yla, vücuttakiölü derinin at›lmas›, terlemesa¤lanmas› ve deriüzerindeki gözeneklerinaç›lmas› sa¤lanmaktad›r.


Banyoyu aç›klay›p türlerini s›ralamak.

Belli bir ›s›daki mineral flifal› suya bir süre bat›r-mayla yap›lan bir tekniktir. Banyo, ozon, oksijenve iyonize buhar›n bileflimiyle, do¤al bir flekildekandaki oksijen miktar›n› art›rarak metabolizma-y› h›zland›rmakta ve organizmay› canland›r›p te-mizlemektedir

• S›cak Banyo• So¤uk Banyo• Kontrast (Z›t) Termal Banyolar • Buhar Banyosu• Bitkisel Banyolar• Gaz Banyosu• Çamur Banyosu • Lokal Banyolar

Hamam› aç›klamak.

Hamam kelimesi, Arapçada ‘›s›tmak, s›cak olmak’anlam›na gelen ‘hamam’ kökünden türetilmifltir.Sözlük anlam› ‘›s›t›lan yer’ olan hamam, insanla-r›n temizlenme ve y›kanma ihtiyaçlar›n› karfl›la-yan yap›lar›n genel ad› olarak kullan›lmaktad›r.Özel bir mimari tarza sahip bulunan hamamlar-daki iç yap›n›n önemli k›s›mlar› genellikle came-gâh (soyunma yeri), ›l›kl›k (kurulanma ve peflta-mal de¤ifltirme yeri) s›cakl›k (y›kanma yeri) vekülhan (›s›tma yeri) ad› verilen bölümlerdir. Ke-se, köpük banyosu ve masaj› gibi uygulamalarhamamda gerçeklefltirilen uygulamalardand›r.

Saunalar› s›ralay›p aç›klamak.

• Fin Saunas›: Klasik sauna ahflaplar› (Fin Çam› -redwood) ile haz›rlanan, atmosferi 90 - 110°C s›-cakl›k, %10-25 nem esas›na göre çal›flan kuru sa-unad›r.

• Laconium: Duvarlar, oturma gruplar› ve zeminseramik kapl›d›r ve termostatik olarak 65°C’yekadar ›s›t›l›r. Oda, bo¤ucu bir s›caktan ziyadedinginlefltiren bir s›cakl›ktad›r. Termal yolculu-¤unuz için güzel bir bafllang›ç noktas›d›r. Laconi-um’da 20 dakikal›k bir rahatlaman›n ard›ndan,›l›k bir duflla wellness serüveninize devam ede-bilirsiniz.

• Tepidarium: Türk hamamlar›ndan bildi¤imiz“Il›kl›k” mekân›na denk düflen aland›r. Is›t›lm›flkoltuklarda uzanarak beklemek veya s›cak ban-

yolara haz›rlanmak için idealdir. Ayr›ca vitaminbardan al›nan bir içece¤i yudumlarken sohbetetmek, müzik dinlemek veya kitap okumak içinde kullan›labilir. S›cakl›k 30°C’dir. Kuru, vücuts›cakl›¤›na yak›n s›cakl›kta bir odad›r. Ifl›k terapi-li ve termostatik olarak kontrol edilen bu odatermal yolculu¤unuzu sonland›rmak için idealbir ortamd›r.

• Infrared (K›z›l Ifl›k) Saunas›: K›z›l ötesi ›fl›nlar-la çal›flan sistem, sauna banyosu yap›p terlemekisteyenlerin hizmetine de sunulmufltur. Bu siste-min en önemli özelli¤i buhars›z çal›flmas› ayr›caahflap bir dekor içine yerlefltirildi¤i için herhangibir risk tafl›mayan sistemdir.

• Kaldarium: Odan›n tüm yüzeyleri elektrik ›s›tmasistemleri ile ›s›t›l›r. Da¤›lan ›s›, vücutta dolafl›m›h›zland›r›r ve do¤al enerjiyi depolamaktad›r.

Dufl ve türlerini s›ralamak.

Dufl çeflitleri kapsam›nda s›cak/so¤uk dufllar,afüzyon dufl, jet dufl ve hortum ele al›nmaktad›r.

Vücut sarma uygulamalar›n› aç›klamak.

Çeflitli bitkiler ve çamur gibi maddeler vücuttakikiri ve toksinleri temizlemek için kullan›labil-mektedir. Vücut sarma uygulamalar› M›s›r’da ger-çeklefltirilen mumyalamadan esinlenerek uygu-lanmaya bafllam›flt›r. Bu uygulama, vücudun ta-mam›na gerçeklefltirilebildi¤i gibi sadece vücu-dun s›k›nt›l› oldu¤u bölümlerde de uygulanabil-mektedir. Uygulaman›n amac›, vücuda detoksyapmak, kilo kaybetmek ve vücut s›k›laflt›rmakamac›yla gerçeklefltirilmektedir. Vücut sarma uy-gulamas› haftada iki veya üç kez uygulanabil-mektedir. Uygulaman›n s›kl›¤› vücuttaki s›k›nt›l›bölgenin durumuna göre farkl›l›k gösterebilmek-tedir. Bu uygulama vücuttaki ölü derinin at›lma-s›, terleme sa¤lanmas› ve deri üzerindeki göze-neklerin aç›lmas› sa¤lanmaktad›r. Vücut sarmauygulamalar› bitkisel sarma uygulamalar› ve ça-mur sarma uygulamalar› olmak üzere iki biçim-de uygulanabilmektedir.

Özet

1NA M A Ç

2NA M A Ç

3NA M A Ç

4NA M A Ç

5NA M A Ç


1. Vücutta ihtiyaç duyulan bölgelere uygulanan banyotürü afla¤›dakilerden hangisidir?

a. Lokal banyob. S›cak banyoc. Gaz banyosud. Bitkisel banyoe. Buhar banyosu

2. Afla¤›dakilerden hangisi s›cak banyonun özellikle-rinden biridir?

a. S›cakl›¤› 34°C’nin alt›ndad›r.b. S›cakl›¤› 35°C’nin üzerindedir.c. K›z›l ötesi ›fl›nlarla ›s›r›l›r.d. Karb›ndiyoksitle gerçeklefltirilen bir uygulamad›r.e. S›cakl›¤› 34-35°C aras›ndad›r.

3. Afla¤›dakilerden hangisi Türk Hamam›n›n bölümle-rinden biri de¤ildir?

a. Il›kl›k b. Câmegâhc. Aç›kl›k d. S›cakl›k e. Külhan

4. Afla¤›dakilerden hangisi Türk Hamamlar›nda y›kan-ma yeridir?

a. So¤uklukb. Il›kl›k c. Câmegâhd. S›cakl›ke. Külhan

5. Afla¤›dakilerden hangisi Türk Hamamlar›nda hama-m› ›s›tma yeridir?

a. So¤uklukb. Il›kl›k c. Câmegâhd. S›cakl›ke. Külhan

6. Afla¤›dakilerden hangisi Türk Hamam›nda gerçek-lefltirilen uygulamalardan biri de¤ildir?

a. Fizik tedavi b. Banyoc. Kesed. Köpük masaj›e. Köpük banyosu

7. Cildin ölü tabakas›n›n temizlendi¤i, toksik hücreler-den ar›nd›nd›r›ld›¤› ve üst tabakan›n yeniden yap›land›-r›lmas›n› sa¤land›¤› Türk Hamam› uygulamas› afla¤›da-kilerden hangisidir?

a. Banyob. Kesec. Köpük masaj›d. Köpük banyosue. Aromaterapi

8. Duvarlar› ve koltuklar› seramik kapl› olan ve 65°C’yekadar ›s›t›labilen sauna türü afla¤›dakilerden hangisidir?

a. Fin saunas›b. Tepidariumc. Laconiumd. Infrared Saunae. Kaldarium

9. K›z›lötesi ›fl›nlarda ortam›n ›s›tl›mas›n› sa¤layan sau-na türü afla¤›dakilerden hangisidir?


10. Odan›n tüm yüzeylerinin bir elekrik sistemi saye-sinde ›s›t›ld›¤› sauna türü afla¤›dakilerden hangisidir?




Türk Hamam Müzesi Haziran’da aç›l›yorHürriyet Gazetesi, 17 May›s 2012ANKARA’n›n tarihi ve turistik ilçesi Beypazar›’nda Hazi-ran ay›nda bir müze daha aç›l›yor. Ankara Kalk›nmaAjans› taraf›ndan desteklenen “Sürdürülebilir Bir Tu-rizm ‹çin Uygulamal› Hamam Müzesi” projesiyle, tarihiPafla Hamam› “Türk Hamam Müzesi” oluyor.Türk Hamam Müzesi kurucu müdürü ve proje koordi-natörü Dr. Sema Demir’den al›nan bilgiye göre, müzeHaziran ay› içerisinde hizmete aç›lacak. Öte yandan“Türk Hamam Müzesi Konferans Dizisi” olarak y›l so-nuna kadar dört konferans düzenleyecek. Turizm pay-dafllar› aras›ndaki iletiflim ve etkileflimi art›rma düflün-cesiyle düzenlenen konferanslar›n ilki bugün Beypaza-r› Halkevi’nde gerçekleflecek. Konferansa konuflmac›olarak “Türk Hamam›” adl› eserin sahibi Mimar TülayTaflç›o¤lu kat›lacak. Konferans dizisinin devam›ysa Ha-ziran, Eylül ve Aral›k aylar›nda gelecek. Bu konferans-larda ise özellikle kültür turizmi ve kültür endüstrisi ko-nular›na de¤inilecek. Ayr›ca Türk Hamam Müzesi yö-netiminden al›nan bilgiye göre konferans konular›ndanbiri de Beypazar› halk›n›n iste¤ine, ihtiyaç duydu¤u ko-nuya göre belirlenecek.

Kaynak:

http://www.hurriyet.com.tr/ankara/20569304.asp (Eri-flim tarihi: 31.05.2012)

1. a Yan›t›n›z yanl›fl ise “Banyolar” konusunu yeni-den gözden geçiriniz.

2. b Yan›t›n›z yanl›fl ise “Banyolar” konusunu yeni-den gözden geçiriniz.

3. b Yan›t›n›z yanl›fl ise “Hamam” konusunu yeni-den gözden geçiriniz.

4. d Yan›t›n›z yanl›fl ise “Hamam” konusunu yeni-den gözden geçiriniz.

5. c Yan›t›n›z yanl›fl ise “Hamam” konusunu yeni-den gözden geçiriniz.

6. d Yan›t›n›z yanl›fl ise “Hamam” konusunu yeni-den gözden geçiriniz.

7. c Yan›t›n›z yanl›fl ise “Hamam” konusunu yeni-den gözden geçiriniz.

8. e Yan›t›n›z yanl›fl ise “Sauna” konusunu yenidengözden geçiriniz.

9. a Yan›t›n›z yanl›fl ise “Sauna” konusunu yenidengözden geçiriniz.

10. e Yan›t›n›z yanl›fl ise “Sauna” konusunu yenidengözden geçiriniz.

Kendimizi S›nayal›m Yan›t Anahtar›Yaflam›n ‹çinden

”

“


S›ra Sizde 1

S›cak banyo, so¤uk banyo, kontrast (z›t) termal banyo-lar, buhar banyosu, bitkisel banyolar, gaz banyosu, ça-mur banyosu, lokal banyolar termal ve SPA hizmeti su-nan iflletmelerde sunulan banyolard›r.

S›ra Sizde 2

Türk hamamlar› genellikle camegâh (soyunma yeri),›l›kl›k (kurulanma ve pefltamal de¤ifltirme yeri) s›cakl›k(y›kanma yeri) ve külhan (›s›tma yeri) ad› verilen bö-lümlerden oluflmaktad›r.

S›ra Sizde 3

Sauna, öncelikle terlemek ve terleme yoluyla toksinlerivücuttan uzaklaflt›rmak amac›yla kullan›lmaktad›r. ‹yibir dinlenme ve rahatlama arac› olarak tercih edilmek-tedir. Bunun yan›nda sauna insanlara zinde bir bünyekazanmalar›nda büyük fayda sa¤lamaktad›r. ‹yi bir bes-lenme ile beraber, düzenli sauna banyolar›, enerjik vesa¤l›kl› kalmak için mükemmel bir yoldur. Vücut diren-cine ve vücut sa¤l›¤›na olan katk›lar› en önemli iki özel-li¤idir. Saunan›n t›bbi ve terapi özellikleri de bulun-maktad›r.

S›ra Sizde 4

S›cak/so¤uk dufllar, afüzyon dufl, jet dufl, hortum duflçeflitleridir. Bunun yan›nda farkl› ülkelerde farkl› isim-ler alt›nda ayn› uygulamalar› görmek mümkündür.

S›ra Sizde 5

Çeflitli bitkiler ve çamur gibi maddeler vücuttaki kiri vetoksinleri temizlemek için kullan›labilmektedir. Uygula-man›n amac›, vücuda detoks yapmak, kilo kaybetmekve vücut s›k›laflt›rmak amac›yla gerçeklefltirilmektedir.Bu uygulama vücuttaki ölü derinin at›lmas›, terlemesa¤lanmas› ve deri üzerindeki gözeneklerin aç›lmas›sa¤lanmaktad›r.

Esemenli, D. Bilirgen, E., Çakmut, F. ve Delibafl, S.(2006). Hamam: Osmanl›’da Y›kanma Gelene¤i

ve Berberlik Zanaat›. Ankara: Kültür ve TurizmBakanl›¤› Yay›nlar›.

Göker, M. (2008). “Hamam Kültürünün Günümüz Ban-yo Tasar›m›nda Yeri, Önemi ve Hierapol›s Örne¤i”.Türk Kültür Tarihinde Denizli ve Kentleflme So-

runlar› Sempozyumu. 22 Aral›k 2008.Savafl, S. (2007). ‹stanbul, Kumkap›-Niflanca Köflklü Ha-

mam› (1887) Araflt›rmas› ve Restorasyon Projesi, Ya-

y›mlanmam›fl Yüksek Lisans Tezi. Y›ld›z TeknikÜniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü.

TC. Kültür ve Turizm Bakanl›¤› (a). Kür Uygulama

Kürleri. http://yigm.kulturturizm.gov.tr/TR,11486/kur-uygulama-turleri.html. (10.01.2012).

TC. Kültür ve Turizm Bakanl›¤› (b). SPA - Wellness

Sözlü¤ü. http://www.kultur.gov.tr/TR/ BelgeGos-ter.aspx?F6E10F8892433CFF4A7164CD9A18CEA-E3BF06A2F6BC91F68 (15 Eylül 2011).

Y›lmaz, A. (2007). Organizasyon Modelleri ve YenidenYap›lanma (Hamam ‹flletmeleri Örne¤i). Yüksek li-

sans tezi. ‹stanbul Ticaret Üniversitesi, Sosyal Bi-limler Enstitüsü ‹flletme Anabilim Dal›, ‹stanbul.

Yararlan›lan KaynaklarS›ra Sizde Yan›t Anahtar›

Bu üniteyi tamamlad›ktan sonra;Masaj uygulamalar›n› aç›klayabilecek,Masaj türlerini aç›klayabilecek bilgi ve beceriler kazanabileceksiniz.

‹çindekiler

• Shiatsu• Reiki• Refleksoloji• S›cak Tafl

• Lenf Drenaj• Lomi Lomi • Thai Masaj›

Anahtar Kavramlar

Amaçlar›m›z

NN


Masaj Uygulamalar› ve Türleri

• G‹R‹fi• MASAJ UYGULAMALARI• SH‹ATSU• RE‹K‹• REFLEKSOLOJ‹ MASAJI• SICAK TAfi MASAJI• LENF DRENAJ MASAJI• THA‹ MASAJI• LOM‹ LOM‹ MASAJI• AROMATERAP‹ MASAJI


G‹R‹fiMasaj, vücut kaslar› üzerine kayd›r›c› ürünler kullan›larak el veya aletle yap›lan, ra-hatlat›c›, gevfletici, kaslar› güçlendirici, fizyolojik ve psikolojik etkilere sahip bilim-sel bir metottur. Günümüzün yo¤un ifl hayat›, stresli yaflant›s› gibi nedenlerden do-lay› da son zamanlarda oldukça talep edilmeye bafllam›flt›r. Ülkemizde de bu kül-tür günden güne yayg›nlaflmaktad›r. Termal ve SPA hizmetleri kapsam›nda masajtürleri ve bu türlerin uygulanmas›na iliflkin bilgiler bu bölümde ele al›n›p de¤er-lendirilmektedir.

Masaj, vücut kaslar› üzerine kayd›r›c› ürünler kullan›larak el veya aletle yap›lan,rahatlat›c›, gevfletici, kaslar› güçlendirici, fizyolojik ve psikolojik etkilere sahip bi-limsel uygulama metodudur. De¤iflik vücut bölgelerine uygulanan klasik masaj uy-gulamalar› deri alt›ndaki sinir uçlar›n› uyararak omurilik üzerinden ilgili bölgeleremasaj› ulaflt›r›r. Masaj uygulamas›nda; dokular, uygulaman›n yap›laca¤› bölge or-ganlar› ve anatomik yap›lar› çok iyi bilinmelidir. Masaj elaman›n baflar›s›, alan›ndaiyi bir e¤itim almas›na ba¤l›d›r.

Masaj uygulamas›, gerekli e¤itimleri alm›fl ve deneyim sahibi kifliler taraf›ndan gerçeklefl-tirilmelidir.

Masajlar; dinlendirme masaj›, spor masaj›, tedavi masaj› ve estetik ve güzellikmasaj› olmak üzere dört çeflitte incelenebilirler (MEGEP, 2007). Dinlendirme ma-saj›, sa¤l›kl›, herhangi bir tedavi program›na kat›lmayan kiflilere gevfletme, rahatlat-ma amac›yla yapabilece¤iniz masaj çeflididir. Spor masaj›, sakatl›klar› önlemek, kasgerginliklerini ve kramplar› gidermek, sakatl›klar›n giderilmesini sa¤lamak amac›y-la gerçeklefltirilmektedir. Haz›rl›k masaj›, devre aras› masaj› ve aktivite sonras› ma-saj olmak üzere üç grupta toplanabilir. Tedavi masaj›, doktor karar›, kontrolü vetavsiyesiyle hastalara uygulanan masaj program›d›r. Bu program hastal›¤›n seyrineve tedavi gerektiren uygulamaya göre elle, aletle veya elektrikli cihazlarla yap›l-maktad›r. Hastal›¤›n türüne ve tedavi alan›n›n geniflli¤ine göre masaj süresi 5-25dakika aras›ndad›r. Bu masaj yaln›zca fizyoterapistler taraf›ndan uygulanabilmek-tedir. Güzellik ve estetik masaj›, yüz, dekolte, boyun ve saç dipleri, el, ayak bak›-m›, selülit ve doku s›k›flt›rma, dokular› canland›rma ve güçlendirme amaçl› yap›lanmasaj türüdür.

Masaj Uygulamalar› ve Türleri

Masaj, vücut kaslar› üzerinekayd›r›c› ürünler kullan›larakel veya aletle yap›lan,rahatlat›c›, gevfletici, kaslar›güçlendirici, fizyolojik vepsikolojik etkilere sahipbilimsel uygulamametodudur.

S O R U

D ‹ K K A T

SIRA S ‹ZDE

DÜfiÜNEL ‹M

SIRA S ‹ZDE

S O R U

DÜfiÜNEL ‹M

D ‹ K K A T




K ‹ T A P



Masajlar; dinlendirmemasaj›, spor masaj›, tedavimasaj› ve estetik ve güzellikmasaj› olmak üzere dörtçeflitte incelenebilirler.

Daha önce hiç herhangi bir masaj yapt›rd›n›z m›? E¤er böyle bir deneyi yaflad›ysan›z uygu-lama sonunda neler hissettiniz?

MASAJ UYGULAMALARIMasaj uygulamalar› temelde alt› farkl› flekilde gerçeklefltirilmektedir. Bunlar; s›vaz-lama (eflöraj), dairesel hareketler (friksiyon), yo¤urma (petrisaj), bask›lama (pres-yon), vurma (perküsyon), titremedir (vibrasyon) (MEGEP, 2007).

S›vazlama (Eflöraj): Yüzeysel ve derin olmak üzere ikiye ayr›lmaktad›r. Yü-zeysel s›vazlamada bas›nç az iken derin s›vazlamada daha kuvvetli bir bas›nç uygu-lanmaktad›r. Bas›nç de¤ifliklikleri kullan›lan vücut bölgelerine göre de¤iflmektedir.

Dairesel Hareketler (Friksiyon): Derin ve yüzeysel olmak üzere iki gruba ay-r›lmaktad›r. Yüzeysel dairesel hareketler s›vazlama tekni¤i ile birlikte kullan›l›rkenderin dairesel hareketler yo¤urma tekni¤i sonras›nda kullan›l›r. Kaslarda meydanagelen a¤r›l› durumlarda ve gergin bölgelerin gevfletilmesinde baflparmak ve parmakuçlar› ile dairesel yönde yap›lan bas›nçl›, derin uygulamad›r. Baflparmak, dört par-mak, avuç içi, el tarak, el dirsek dairesel hareketleri gibi uygulama çeflitleri vard›r.

Yo¤urma (Petrisaj): Deri, deri alt› ve kas dokular›n›n bir elle kald›r›l›p kemiküzerinde yuvarlanmas› ve serbest b›rak›lmas› fleklinde uygulan›r. Ayr›ca yo¤urmauygulamas› kaslar›n kavran›p kald›r›lmas›ndan sonra ellerin farkl› yönlere itilmesiveya deri alt› dokular›n›n bafl ve iflaret parmaklar› aras›nda tutulmas›yla sa¤a veyasola oynat›larak yap›lmas›d›r. Yo¤urma tekni¤i uygulan›rken hareketler yavafl, yu-muflak ve ritmik olmal›d›r. Tek elle yo¤urma, çift elle yo¤urma, parmakla yo¤ur-ma, düz elle yo¤urma, ezerek yo¤urma, dairesel yo¤urma, ütüleme, yuvarlama vetoplama fleklinde uygulama çeflitleri vard›r.

Bask›lama (Presyon): Bask› anlam›na gelir. Masaj yap›lan bölgeye parmakuçlar›, el ayalar› ve el s›rt› ile yap›lan bas›nç hareketleridir. Bask›lama tekni¤i böl-gesel ve tüm vücuda gerçeklefltirilebilir.

Vurma (Perküsyon): Genel anlamda vurma, çarpma ve darbe anlam›na gelenbir uygulamad›r. Ellerle deri üzerine ritmik vurma hareketleri uygulan›r. Yumruk-lama, el kenar› ile vurufl, bask›l› vurufl ve avuç içi sesli vurufl gibi uygulama çeflit-leri bulunmaktad›r.

Titreme (Vibrasyon): Tüm el veya parmak uçlar›n›n yard›m›yla yap›lan biruygulamad›r. Eller, masaj yap›lacak cilt yüzeyine konur; omuzdan ve dirsektençok h›zl› hareketlerle titreflim sa¤lanarak eller sabit veya doku üzerinde kayd›r›la-rak uygulamaya devam edilmektedir. Titreme uygulamalar› rahatlat›c›, gergin kas-lar› gevfletici, kar›n içi organlardaki fliflkinli¤i giderici etkiye sahiptir. Ayn› zaman-da sert olan titreme uyar›c› ve zindelik kazand›rmaktad›r. Titretme uygulamalar›n›niçinde sarsma tekni¤i, masaj yap›lan bölgenin yukar› afla¤›, içe d›fla veya bir yan-dan di¤er bir yana hareket ettirilmesidir.

Masaj, masaj uygulamalar› ve masaj süreci ile ilgili daha detayl› bilgiye Mo Rosser taraf›n-dan yaz›lan Body Massage: Therapy Basics (London: Hodder Arnold, 2004) adl› kitaptanulaflabilirsiniz.

SH‹ATSU Shiatsu, en eski do¤al iyileflme yöntemlerinden biridir. Bu yöntemle enerjinin den-gelenmesi, sa¤l›k ve iyi olma durumunun sa¤lanmas› için temel oluflturmaktad›r.Enerjideki dengesizlikler sonucu sa¤l›¤›n kötüye gitmesi, stresli ve yorgun hissedil-


S O R U

D ‹ K K A T

SIRA S ‹ZDE

DÜfiÜNEL ‹M

SIRA S ‹ZDE

S O R U

DÜfiÜNEL ‹M

D ‹ K K A T




K ‹ T A P



1

S O R U

D ‹ K K A T

SIRA S ‹ZDE

DÜfiÜNEL ‹M

SIRA S ‹ZDE

S O R U

DÜfiÜNEL ‹M

D ‹ K K A T




K ‹ T A P



Masaj uygulamalar›:• S›vazlama (Eflöraj) • Dairesel Hareketler(Friksiyon)• Yo¤urma (Petrisaj)• Bask›lama (Presyon)• Vurma (Perküsyon)• Titreme (Vibrasyon)

mesi gibi durumlar söz konusu olabilir. Bugün tedavi amaçl› kullan›mlar› görülsebile Shiatsu genel olarak sa¤l›¤›n korunmas› ve hastal›klar›n önlenmesi amac›ylainsan vücudunu güçlendiren bir tekniktir.

Sözcük anlam› “parmak bask›s›”d›r. Hizmeti sunan kifli “verici”, hizmeti alan(müflteri) kifli ise “al›c›”d›r. Shiatsu, verici taraf›ndan önceden belirlenmifl vücutta-ki stratejik noktalara bas›nç uygulanmas› ile gerçekleflmektedir. Bu noktalara uy-gulanan bas›nc›n amac›, zihin ve beden aras›ndaki dengenin sa¤lanmas› ve sürdü-rülmesidir. Böylelikle, al›c›n›n enerji engeli ortadan kald›r›lm›fl olup denge sa¤lan-maktad›r. Zihin ve beden dengesinin sa¤lanmas› ile stresin kaybolmas› ve vücuttabir canl›l›k hissinin yaflanmas› söz konusudur. Shiatsunun fiziksel etkilerinin yan›n-da duygusal, zihinsel ve ruhsal durum üzerinde de etkisi oldu¤u bilinmektedir(Anderson, 2007).

Shiatsu Uygulamas›Shiatsu, hastal›klardan korunmaya, enerjinin dengelenmesine ve meridyenlerdekienerji ak›fl› ile ilgili s›k›nt›lar›n ortadan kald›r›lmas›na yard›mc› olmaktad›r. Merid-yenler, insan vücudu üzerinde oldu¤u varsay›lan çapraz enerji yollar› veya kanal-lar›d›r. Meridyenler vas›tas›yla enerji ak›fl›na yön verilmektedir. Meridyenlerin ifl-levleri; vücutta bulunan hayati maddelerin hareketinin kontrolü (kan, gaz ve su),uzuvlar›n kontrolü, organlar›n ifllevlerinin kontrolü, vücudun içi ve d›fl› aras›ndakive bunun yan› s›ra vücudun üstü ve alt› aras›ndaki iletiflimi kolaylaflt›rmad›r.

Vücudumuzda 12 meridyen vard›r. Bu meridyenler temsil ettikleri organlar›nisimleriyle an›lmaktad›r. Meridyenler boyunca gerçekleflen serbest enerji ak›fl› sa¤-l›¤› korunmas› için enerji dengesini sa¤lamaktad›r. Shiatsu, stresi azaltmak için me-ridyenlerde bulunan dengesizlikleri ve enerji bloklar›n› ortadan kald›rmak amac›y-la dokunularak gerçeklefltirilen bir yöntemdir.

Parmakla bas›nc›n yan› s›ra verici, al›c›ya avuç içi, dirsek veya diz ile de temasuygulayabilir. Vericinin bas›nç uygulad›¤› yer al›c›n›n ihtiyaç duydu¤u noktaya gö-re belirlenmektedir. Meridyen boyunca dengeli enerji ak›fl›n›n sa¤lanmas› ile ba¤›-fl›kl›k sistemi dâhil, vücutta birçok sistem olumlu yönde etkilenmektedir.

1278. Ünite - Masaj Uygulamalar › ve Tür ler i

Shiatsu, sa¤l›¤›n korunmas›ve hastal›klar›n önlenmesiamac›yla insan vücudunugüçlendiren bir tekniktir.

fiiatsu, verici taraf›ndanönceden belirlenmiflvücuttaki stratejik noktalarabas›nç uygulanmas› ilegerçekleflmektedir.

Meridyenler, insan vücuduüzerinde oldu¤u varsay›lançapraz enerji yollar› veyakanallar›d›r vevücudumuzda 12 meridyenbulunmaktad›r.

Resim 8.1

Calista LuxuryResort Callos SPAShiatsu Masaj›

Parmakla bas›nc›n yan› s›raverici, al›c›ya avuç içi,dirsek veya diz ile de temasuygulayabilir.

Shiatsunun Yararlar›Beden zihin aras›ndaki enerji ak›fl›n›n sa¤land›¤›, vücudun hastal›klardan korun-du¤u, daha canl› ve enerjik bir yap›ya kavufltu¤u bu tekni¤in yararlar› oldukça faz-lad›r. Shiatsu sayesinde olumsuz etkileri azalt›labilen farkl› hastal›klar›n oldu¤u bi-linmektedir. Bafl a¤r›s›, migren, yüksek tansiyon, ast›m, sindirim ve boflalt›m siste-mi rahats›zl›klar›, depresyon bu hastal›klar aras›nda say›labilir. Bunlar›n yan›nda,shiatsu yönteminin yararlar›;

• Önlemeye odaklanmaktad›r.• Vücudun kendi iyilefltirme gücünü art›rmas›n› sa¤lamaktad›r.• Ba¤›fl›kl›k sistemini gelifltirmektedir.• Zihin ve vücut aras›ndaki enerji ak›fl›n› dengelemektedir.• Stresi azaltmaktad›r.• Rahatlama ve canl›l›k hissi vermektedir.• Enerjiyi art›rmaktad›r.

RE‹K‹Reiki, tüm canl›larda bulunan “evrensel yaflam enerjisi” anlam›na gelen Japoncabir kelimedir. fiifa vermek amac›yla kullan›lan Reiki; beden, zihin ve ruhun ya-n›nda bu üçlünün aralar›ndaki iliflkilerle de ilgilidir. Reiki ile hastal›k ve ac› ne-denlerine iliflkin zihin aç›lmakta ve fiziksel olarak iyileflme sa¤lamak amac›ylavücudun iyileflme kabiliyeti yükseltilmektedir.


fiekil 8.1

ShiatsuMeridyenleri(Anderson, 2007)

Reiki, evrensel yaflam enerji-si anlam›na gelmektedir.

Reiki insan›n kendini iyi hissetmesi, özgürlü¤üne kavuflmas› amac›yla gerçek-lefltirilen elle uygulanan bir yöntemdir. Bu uygulamay› yaln›zca reiki ustalar› ger-çeklefltirebilmektedir. Bu ustalar, evrensel yaflam enerjisinin önündeki engellerikald›rarak flifa da¤›tan kifliler olarak tan›mlanmaktad›r. Reikinin bilimsel olarak na-s›l uyguland›¤› bilinememekle birlikte reiki yap›lan kiflilerde oldukça büyük bir ra-hatlama tespit edilmifltir (Coughlin, 2002).

Reikinin temeli, beden zihin ve aras›ndaki karmafl›k ve karfl›l›kl› iliflkilere önemvermektir. Reiki ustalar›na göre insanlar; çakra (chakra), meridyen ve nadi olarakbilinen vücudumuzu saran yollar sayesinde ayakta kalabilmektedir. Yaflam enerjisiherkesin çevresine do¤ru yay›lmakta ve bu enerjiye de aura denilmektedir. Yaflamgücünün bu yollardan akt›¤› ve vücudumuzdaki organlar› besledi¤i düflünülmekte-dir. Bu ak›fl›n bozulmas› organ ve dokular›m›z›n beslenemedi¤i ve hasar gördü¤üanlam›na gelmektedir. Reiki teorisine göre herkes do¤arken sa¤l›kl› ve dengeli biryaflam enerjisiyle do¤maktad›r ve bu yaflam enerjisine ulaflmak için her zaman bi-reylerin flans› vard›r. Hayat flartlar›, duygu ve düflüncelerimiz, yaflad›¤›m›z olumsuzdeneyimler bu enerjide ve ak›fl›nda çeflitli s›k›nt›lar›n do¤mas›na neden olabilir.

Reiki ustalar›, enerji yollar›ndaki engelleri kald›rarak vücuttaki evrensel enerjigücünü vücuda yaymakla yetkilendirilmifllerdir. Bu yard›mla enerji ak›fllar› sa¤la-nan bireylerin bu ak›fl›n etkili¤ini sürdürmeleri gerekmektedir. Bu da bireyin ken-di kendini gelifltirmesi ile mümkün olmaktad›r.

Reikinin Uygulanmas›Reiki uygulanmas› yumuflak ama etkisi güçlü bir yöntemdir. Bir reiki oturumu 60dakika ile 90 dakika aras›nda sürmektedir. Reiki uygulanan kifli giyiniktir ve ya¤,pudra gibi kayganlaflt›r›c› maddelere ihtiyaç duyulmamaktad›r. Reiki ustas›, elleri-ni kiflinin bafl›na do¤ru uzatarak enerji ak›fl›n›n sa¤lanmas›n› gerçeklefltirmektedir.

Uygulay›c›, al›c›n›n negatif enerjiden kurtulmas›n› sa¤lamak amac›yla ellerini be-lirli alanlarda 10 ile 20 cm uzakl›¤a koyarak enerjiyi uzaklaflt›rmaya çal›flmaktad›r.El pozisyonlar› çakralar› ve iç organlar› etkileyebilecek biçimde belirlenmektedir.

Reikinin Yararlar›Reiki ile vücudun do¤al dengesi sa¤lanarak kendi kendini iyilefltirme yetene¤i des-teklenmektedir. Stres, keder, kayg› veya depresyon gibi yaflam›n getirdi¤i baz›olumsuzluklar›n etkilerini en aza indirmeye çal›flmaktad›r. Bunun yan›nda ba¤›fl›k-l›k sistemini destekleyerek vücuttan toksinlerin at›lmas›n› sa¤lamakta ve vücuduhastal›klardan korumaktad›r. Bu çerçevede, reikinin yararlar›;

• Fiziksel, ruhsal ve duygusal engelleri ortadan kald›rmaktad›r.• Daha fazla enerji ve canl›l›k sa¤lamaktad›r.• Daha az stres yaflamaya yard›mc› olmaktad›r.• Ba¤›fl›kl›k sistemini güçlendirmektedir.• ‹yileflme sürecini h›zland›rmaktad›r.• Her yaflta bireye uygulanabilmektedir. • Reiki için bireylerin yak›n mesafede olmalar› flart de¤ildir. Farkl› yerlerde de

reiki uygulamas› yap›labilmektedir.

REFLEKSOLOJ‹ MASAJIRefleksoloji, uzun y›llardan beri bask› uygulanarak gerçeklefltirilen iyilefltirme tek-ni¤idir. Refleksoloji ço¤unlukla aya¤a uygulanan bir yöntem olarak bilinmesinera¤men zihin-beden sisteminde bütünleyici bir yap›ya yarar sa¤lamaktad›r. Ayak-


Yaflam enerjisi herkesinçevresine do¤ru yay›lmaktave bu enerjiye de auradenilmektedir.

‹nsanlar; çakra, meridyen venadi olarak bilinenvücudumuzu saran yollarsayesindeyaflayabilmektedir.

Reiki ustas›, ellerini kiflininbafl›na do¤ru uzatarak enerjiak›fl›n›n sa¤lanmas›n›gerçeklefltirmektedir.

lara, ellere hatta kulaklara uygulanan bas›nç vücutta olumlu de¤iflimlere yol açabi-lir. Refleksolojinin de amac›, shiatsu gibi zihin ve beden dengesini sa¤lamakt›r. Buetki ile denge sa¤lamak ve sa¤l›k problemlerinin önlenmesi hedeflenmektedir. Shi-atsuda tüm vücuttaki belirli noktalara bas›nç uygulan›rken refleksolojide uygulamasadece ayaklarla s›n›rl›d›r (Levine ve Levine, 1999).

Ayak BölgeleriRefleksoloji uzmanlar› aya¤› vücudun bir haritas› olarak görmektedir. Ayaktaki be-lirli bölgelerin, vücutta bulunan bölgelerle veya organlarla efllefltirmifltir. Di¤er birifade ile aya¤›n vücudun bir aynas› oldu¤u düflüncesi hakimdir.

Refleksoloji; eller, ayaklar ve kulaklardaki noktalara uygulanan bas›nçla iç or-ganlar›n uyar›ld›¤›, kan dolafl›m›n›n art›r›ld›¤› do¤al bir yöntemdir. Bir insan›n vü-cuduna bas›nç uygulamaktansa anatomik olarak ayaklar›na bas›nç uygulamak da-ha kolayd›r. Bunun yan›nda çal›flma hayat›nda bütün gün ayaklar›n üzerine dur-mak insan› yorar. Ayr›ca ayaklarda 7000’den fazla sinir ucunun bulunmas› hem uy-gulanan bas›nçlar›n etkili olmas›n› hem de vücudun nevrolojik sistemi ile ba¤lant›kurulmas›n› sa¤lamaktad›r. Refleksoloji için özellikle ayaklar›n seçilmesinin di¤erbir nedeni de gün boyunca hem ayaklar›n konumu hem de yer çekiminin etkisiy-le toksinlerin birikme olas›l›¤›n›n daha fazla oldu¤u bölgeler olmas›d›r. Dolafl›m›nart›r›larak, özellikle ayaklarda yerleflmifl toksinlerin da¤›t›lmas› ve vücuttan at›lma-s› sa¤lanabilmektedir.

Refleksoloji Uygulamas› Bu masaj› gerçeklefltirmek için, fazladan bir masaj yata¤› veya özel bir odaya ihti-yaç yoktur. Ayaklar d›fl›nda vücudun di¤er bölgeleri giyiniktir. Özellikle ayaklar›ntemizli¤i hem hizmeti sunan hem de alan aç›s›ndan oldukça önemlidir. Uygulama-ya bafllamadan önce kayganlaflt›rma özelli¤i bulunan ya¤ veya pudra aya¤a uygu-lanabilir.

Uygulama hem sa¤ aya¤a hem de sol aya¤a gerçeklefltirmek amac›yla iki bö-lümden oluflmaktad›r. Her bir bölüm 20 dakika ile 60 dakika aras›nda sürebilir. Uy-gulama boyunca masaj yap›lan kiflinin rahat bir sandalyede oturmas› önemlidir.Masaj yapan kifli aya¤›n tüm bölgelerine sistematik bir flekilde masaj uygulamas›n›gerçeklefltirmektedir. Uygulama sona erdi¤inde ise genellikle bireyler kendilerinirahatlam›fl ve enerjik hissetmektedir.

Refleksolojinin Yararlar›Refleksoloji ile sinirsel s›k›nt›lar›n ortadan kalkmas›, dolafl›m›n geliflmesi, vücudundengeye kavuflmas› sa¤lanmaktad›r. Bunun yan›nda ba¤›fl›kl›k sistemini gelifltire-rek hastal›klar› önleme gibi etkilerinin oldu¤u da düflünülmektedir. Özellikle ifl ha-yat› yo¤un olan bireylerin refleksoloji sayesinde daha canl› ve dinamik olduklar›söylenebilir. Bunlar›n yan›nda refleksolojinin di¤er yararlar›;

• Stres ve gerginli¤i azalt›r.• Rahatlama sa¤lar.• Canl›l›k verir ve dinamizm sa¤lar.• Dolafl›m› h›zland›r›r.• Zihin, beden aras›ndaki dengeyi sa¤lar.• Ba¤›fl›kl›k sisteminin uyar›lmas›n› sa¤lar.• Hastal›klar›n önlenmesini sa¤lar.


Refleksoloji, ço¤unluklaaya¤a uygulanan bir yöntemolarak bilinmesine ra¤menzihin-beden sistemindebütünleyici bir yap›ya yararsa¤lamaktad›r.

Refleksolojide uygulamasadece eller, kulaklar vegenellikle ayaklarlas›n›rl›d›r.

Refleksolojide ayaklarvücudun haritas› olarakgörülmektedir.

Ayaklarda 7000’den fazlasinir ucu bulunmaktad›r.

SICAK TAfi MASAJITafl terapisi, dünyan›n birçok yerinde farkl› kültürlerde iyilefltirme arac› olarak kul-lan›lmaktad›r. Tafl›n iyilefltirme sürecindeki kullan›m› s›cak oldu¤u gibi so¤uk daolabilmektedir. Günümüzde de tafl masaj› a¤r›l› kas ve yumuflak doku rahats›zl›k-lar›n› gidermek ve fiziksel-ruhsal dengeyi sa¤lamak amac›yla uygulanmaktad›r.

S›cak Tafl Masaj› Uygulamas› Tafl masaj›, s›ras›nda tafllar masaj uygulanan kiflilere hem s›rtüstü hem de yüzüstüpozisyonda uygulanabilmektedir. Burada önemli olan nokta tafllar›n s›cakl›¤›d›r.Tafl konuldu¤u bölgeyi ›s›taca¤›ndan dolay› müflterinin hassasiyetine ba¤l› olaraktafl ve cilt aras›na havlu yerlefltirilebilmektedir. S›cak tafl masaj›n›n uygulanmas› s›-ras›nda, tafllar›n ›s›t›labilece¤i bir f›r›n, tafl, havlu gibi malzemelere ihtiyaç duyul-maktad›r.

S›cak Tafl Masaj› Yararlar›S›cak tafl masaj› beden ve zihin dengesini sa¤lamak ve hem iyileflme h›zland›rmakhem de hastal›klardan korunmak için oldukça etkili bir masaj türüdür. Bu do¤rul-tuda s›cak tafl masaj›n›n di¤er yararlar›;

• Kan dolafl›m›n› h›zland›rmaktad›r.• Metabolizma h›z›n› art›rmaktad›r.• Enfeksiyonlara karfl› vücudun ba¤›fl›kl›k sistemini güçlendirmektedir.

LENF DRENAJ MASAJILenf drenaj, lenf sisteminin uyar›lmas›yla gerçeklefltirilen bir masaj yöntemidir.Lenf sisteminin do¤ru çal›flmas› insan sa¤l›¤› üzerinde çok etkilidir. Bu sistemindo¤ru çal›flmas›; vücuttaki toksinlerin at›lmas›na, vücudun ar›nmas›na ve yenilen-mesine, iç organlar›n sa¤l›kl› bir flekilde çal›flmas›na ve ba¤›fl›kl›k sisteminin güç-lenmesini etkilemektedir. Bu sistem do¤ru çal›flmad›¤›nda ise vücudun dengesibozulmaktad›r.


Tafl›n iyilefltirme sürecindekikullan›m› s›cak oldu¤u gibiso¤uk da olabilmektedir.

Resim 8.2

Calista Luxury ResortCallos SPA S›cak TaflMasaj›

Lenf drenaj tekni¤i lenf sistemi iyi çal›flmayan bireylerin ihtiyaçlar›n› karfl›lamaküzere ortaya ç›km›flt›r. Bu uygulama lenf sisteminin daha etkili ve verimli, çal›flma-s›n› sa¤layarak vücuttaki toksinlerden ar›nmay› sa¤lamaktad›r. Ancak uygulanma-s› oldukça bilgi ve deneyim gerektiren bir tekniktir. Bunun nedeni, özellikle kan-ser gibi vücutta yay›l›m gösterebilen baz› hastal›klar›n vücutta yay›lmas›n› h›zlan-d›rabilmektedir.

Lenf Drenaj Uygulamas› Lenf drenaj oldukça hassas uygulanmas› gereken bir masaj türüdür. Lenf drenajnormal masajlarda oldu¤u gibi masaj yata¤›nda direk tene uygulanan bir masajd›r.Öncelikli olarak ana kanallar› ar›nd›rmak için masaja boyundan bafllanmaktad›r.Bunun sonras›nda s›ras›yla kollara, bacaklara, gövdeye ve s›rta masaj uygulanmak-tad›r.

Sistematik ve ritmik vurufl teknikleriyle lenf sistemindeki s›k›nt›lar›n ortadankald›r›lmas› ve bu yolla vücudun toksinlerden ar›nd›r›lmas› sa¤lanmaktad›r. Bumasaj ile normalde at›labilecek toksin miktar›n›n on kat› kadar› vücuttan at›labil-mektedir. Bu yöntemin uygulay›c›s› lenf sistemini iyilefltirmek için hafif ve tekrar-layan vurufllar gerçeklefltirir. Bu vurufllar, lenf ak›fl› yönünde gerçeklefltirilmelidir.

Bu süreçte uygulanan bas›nç miktar›, hareket h›z› ve uygulanacak bölge kifli-den kifliye farkl›l›k göstermektedir. Masaj sonunda, müflterinin belirli bir süre içindinlenmesi ve bu süre sonunda aya¤a kalmas› tavsiye edilmektedir. Bu masaj›nolumlu etkileri di¤er masaj türlerine göre daha uzun bir süre hissedilmektedir. An-cak, bu uygulaman›n uzman taraf›ndan gerçeklefltirilmesi çok önemlidir.

Lenf Drenaj›n Yararlar›Lenf drenaj› öncelikli olarak ba¤›fl›kl›k sistemini gelifltirmektedir. A¤r›lar›n geçiril-mesi, fliflkinliklerin indirilmesi ve vücut dengesinin sa¤lanmas› aç›s›ndan oldukçaönemlidir. Bu teknik yaln›zca sa¤l›kla ilgili s›k›nt›lar yaflayan bireyleri de¤il sa¤l›k-l› bireylere de uygulanabilmektedir. Vücuttaki birikmifl toksinlerden ar›nmaya yar-d›mc› oldu¤u için sa¤l›kl› bireyler için de etkilidir. Son olarak bu masaj tekni¤i bi-reyleri yat›flt›r›p rahatlatmakla birlikte enerjik ve daha canl› hissettirmektedir.

THA‹ MASAJI Thai masaj›, geleneksel Thai t›bb›nda iyilefltirmek amac›yla kullan›lan eski bir tek-niktir. Thai masaj›, di¤er masaj türlerine göre oldukça karmafl›k ve farkl›d›r. ‹tme,çekme, döndürme ve birlefltirme gibi kendine has hareketleri vard›r. Thai masaj›birçok yönüyle yogaya benzemektedir ancak yogada gerekli olan hareketleri bire-yin kendisi yapmas› gerekirken Thai masaj›nda bir uygulat›c› sayesinde bu hare-ketler gerçeklefltirilmektedir. Thai masaj›, kaslara bask› uygulayabilmek ve enerjidüzeyini dengelemeyi sa¤lamaktad›r (Mercati, 1998).

Thai masaj›n›n, vücut üzerindeki sakinlefltirici ve iyilefltirici etkisinin yan›nda,fazla enerjiyi serbest b›rakmas› ve canland›rmas›, mutluluk sa¤lamas› gibi etkileride vard›r. Bu eski sanat›n Hintli Ayurveda, yoga, geleneksel Çin t›bb› ve Japon Shi-atsu ile yak›n bir iliflkisi vard›r. Geleneksel Thai masaj›n›n temel kurallar›nda kat›-l›k yoktur. Herkesin kendi stili vard›r ve farkl› dizilifl ve varyasyonlar kullan›r.


Lenf drenaj, lenf sistemininuyar›lmas›ylagerçeklefltirilen bir masajyöntemidir.

Bu uygulama lenf sisteminindaha etkili ve verimliçal›flmas›n› sa¤layarakvücuttaki toksinlerdenar›nmay› sa¤lamaktad›r.

Bu süreçte uygulananbas›nç miktar›, hareket h›z›ve uygulanacak bölgekifliden kifliye farkl›l›kgöstermektedir.

Thai masaj›, geleneksel Thait›bb›nda iyilefltirmekamac›yla kullan›lan eski birtekniktir.

Thai masaj›nda itme,çekme, döndürme vebirlefltirme gibi kendine hashareketler vard›r.

Thai Masaj› Uygulamas› Vücut için hayati önem tafl›yan ak›fl noktalar›n›n 30 tanesi vücudun ön k›sm›ndabulunmak üzere terapi noktalar›yla beraber enerji kanallar›n› (Sen) gösterir. Bütünbu kanallar Thai masaj›n›n orijinal temelini oluflturur (Gold, 2007). Gerginlikten,esneklik kayb›ndan ve kronik a¤r›dan ar›n›l›r ve kiflinin duygular›n› serbest b›rak-mas›na izin verecek flekilde enerji seviyeleri dengelenir. Kaslar büzülüp gevfleye-rek iskeletin hareketini sa¤lar. Duygusal gerilim, bir kas›n gerilmesine, büzülmesi-ne ve k›salmas›na yol açarak gerginlik, a¤r› ve sanc›ya sebebiyet verir. Gerginlikayn› zamanda omurga üzerindeki kuvvette dengesizlik yaratarak, yaflland›rma sü-recini h›zland›ran s›rt, boyun ve bafl a¤r›s›na sebep olur.

Thai Masaj›n›n Yararlar›Thai masaj› genel olarak hem uygulayan hem de masaj› uygulatan kifli için olduk-ça etkilidir. Bu egzersiz ile yaflam›n getirdi¤i dengesizliklerin düzeltilmesine yar-d›mc› olunmaktad›r.

• Derin bir rahatlama sa¤lar. Ayak ve bacaklara yap›lan bask› yat›flt›r›c› etkimeydana getirir.

• Denge ve iç uyumun oluflmas›na yard›mc› olur. • Ba¤›fl›kl›k sistemini güçlendirir.• Dolafl›m› düzenler. • Toksinlerin vücuttan at›lmas›na yard›mc› olmaktad›r.• A¤r›y› ve s›z›y› hafifletir.

LOM‹ LOM‹ MASAJILomi lomi masaj› Hawai’de ortaya ç›kan ve bireyleri iyilefltirme özelli¤i oldu¤u dü-flünülen bir masaj tekni¤idir. Hem “lomi lomi”nin kelime anlam›na hem de masajtekni¤ine yönelik farkl› birçok yaklafl›m bulunmaktad›r. Lomi lomi kelime olarakvücudun ya¤lanmas› ve bütünsel olarak gerçeklefltirilen masaj anlam›na gelmekte-


Resim 8.3

Calista LuxuryResort Callos SPAThai Masaj›

dir. Özellikle Hawai yerlileri Lomi lomiyi bir masaj uygulamas›n›n yan›nda ruhunyeniden canlanmas›n› da sa¤lad›¤›n› düflünmektedir.

Lomi lomi vücutta ritmik olarak avuç içi, parmaklar, eklem yerleri kullan›larakgerçeklefltirilen bir tekniktir ve vücuttaki, s›k›nt›l› ve a¤r›l› bölgelere odaklan›lmak-tad›r. Bu s›k›nt›lardan ar›nmak amac›yla öncelikle bireyin iyileflme niyetinde olma-s›, dua etmesi, nefes almas› ve enerji kullanmas› gerekmektedir. Bu dokunufllar,kalbin, ellerin ve ruhun bir ba¤lant›s› olarak kabul edilmektedir.

Lomi Lomi Masaj› Uygulamas› Lomi lomi genellikle uygulay›c› ve hizmeti alan kifli aras›ndaki sessizlikle bafl-lamaktad›r. Uygulay›c› öncelikle uygulamay› alan kifliden iyilik isteyen bir di-lekte bulunmas›n› istemektedir. Gerçeklefltirilen masaj ritmik hareketlerle vekayganlaflt›r›c› bir madde kullanarak uygulanmaktad›r. Bu masaj›n özelli¤i ma-saj› uygulatan taraf›ndan yumuflak su dalgal› olarak hissedilmesidir. Bu masa-j›n di¤er bir özelli¤i de vücudun farkl› yerlerinde efl zamanl› olarak uygulama-n›n gerçeklefltirilmesidir. Beynin farkl› bölgelere odaklanmas› zor oldu¤undan,bu uygulama oldukça rahatlat›c›d›r.

Burada önemli olan duygu dengesinin ve harmoninin sa¤lanmas›d›r. Bu ne-denle masaj kifliden kifliye farkl›l›k gösterebilmektedir. Bu uygulama s›ras›ndaenerjinin aç›¤a ç›kmas›, vücudun rahatlamas› ve yaflam enerjisinin ak›fl› sa¤lan-maktad›r. Bu uygulaman›n felsefesine göre enerjinin eklemlerde topland›¤› vebu eklemlere gerçeklefltirilen döndürme hareketleriyle bu enerjinin aç›¤a ç›ka-ca¤› düflünülmektedir. Lomi lomide di¤er önemli faktör ise nefestir. Uygulayanve uygulat›c› aras›ndaki nefes paylafl›m›n›n evrensel enerji oldu¤u ve nefes ak›-fl›n› art›rd›¤› düflünülmektedir. Bu uygulama, teknik özellikleri ile de¤il, ruhsalve duygusal özellikleriyle ön plana ç›kmaktad›r.


Lomi lomi, vücudunya¤lanmas› anlam›nagelmektedir.

Resim 8.4

Calista LuxuryResort Callos SPALomi Lomi Masaj›

Lomi lomi vücutta ritmikolarak avuç içi, parmaklar,eklem yerleri kullan›larakgerçeklefltirilen bir tekniktirve vücuttaki, s›k›nt›l› vea¤r›l› bölgelereodaklan›lmaktad›r.

Lomi lomi masaj›n›n özelli¤imasaj› uygulatan taraf›ndanyumuflak su dalgal› olarakhissedilmesidir.

Lomi Lomi Masaj› Yaralar›• Kayg›, endifle, korku gibi olumsuz düflüncelerin ortadan kald›r›lmas›n› sa¤lar.• Beden, zihin ve ruh bütünlü¤ünü sa¤lamaktad›r. • Do¤ru nefes almay› sa¤lamaktad›r.

AROMATERAP‹ MASAJIAromaterapi masaj›, masaj ve aromaterapinin olumlu etkilerini birlefltiren, verilen ba-k›m›n daha etkili olmas›n› sa¤layan, tamamlay›c› tedavi yöntemidir. Aromaterapi ge-nellikle bir bitki, a¤aç kabu¤u, kök, çiçek veya yaprak gibi maddelerden sa¤lananya¤larla gerçeklefltirilen oral, solunum ve emilim yoluyla vücuda al›nmas› sa¤lananve vücut üzerinde olumlu etkiler sa¤layan bir terapi fleklidir. Aromaterapi masaj› isebu ya¤lar›n emilim yoluyla vücuda al›nmas›n› h›zland›ran bir yöntemdir. Masaj s›ra-s›nda, elde edilen bu ya¤lar vücutta kullan›lmakta ve daha h›zl› bir flekilde kan do-lafl›m›na kar›flmaktad›r (Allardice, 1997). Ya¤lar›n vücuda farkl› flekillerde etkileri bu-lunmaktad›r. Bu ya¤lar›n kimisi bir arada kullan›l›p daha etkili sonuçlar verebilmek-tedir. Ancak baz› ya¤lar›n ise bir arada kullan›lmas› oldukça tehlikeli olabilmektedir.

Aromaterapi masaj›, kan dolafl›m›n›n h›zland›rmas›, duygusal bozukluklar›n or-tadan kald›r›lmas›, a¤r›n›n azalt›lmas› ve ba¤›fl›kl›k sisteminin art›r›lmas› gibi konu-larda oldukça etkilidir. Bunun yan›nda uykusuzluk, ifltahs›zl›k, kas ve deri hasta-l›klar› gibi birçok hastal›¤›n tedavisinde de aromaterapi masaj›n›n faydalar› görül-müfltür (Kuhn, 1999).

Aromaterapi Masaj›n›n Yararlar›• Solunum ve sindirim sisteminin düzenlenmesine yard›mc› olmaktad›r.• A¤r›, deri problemleri, uyku problemleri, madde ba¤›ml›l›¤›, kemik ve kas

problemleri, üreme organlar›, migren, depresyon ve sindirim sistemi, solu-num sistemi, sinir sistemi üzerinde yararl› etkileri oldu¤u görülmektedir.

• Ba¤›fl›kl›k sistemini gelifltirmektedir.• Kan dolafl›m›n› düzenlemektedir.

S›ralanan masaj türlerine ek olarak farkl› masaj türlerini örnek veriniz.


Aromaterapi masaj›,ya¤lar›n emilim yoluylavücuda al›nmas›n›h›zland›ran bir yöntemdir.

Aromaterapi genellikle birbitki, a¤aç kabu¤u, kök,çiçek veya yaprak gibimaddelerden sa¤lananya¤larla gerçeklefltirilenoral, solunum ve emilimyoluyla vücuda al›nmas›sa¤lanan ve vücut üzerindeolumlu etkiler sa¤layan birterapi fleklidir.

Resim 8.5

Calista LuxuryResort Callos SPAAromaterapi Masaj›

S O R U

D ‹ K K A T

SIRA S ‹ZDE

DÜfiÜNEL ‹M

SIRA S ‹ZDE

S O R U

DÜfiÜNEL ‹M

D ‹ K K A T




K ‹ T A P



2


Masaj uygulamalar›n› aç›klamak.

Masaj, vücut kaslar› üzerine kayd›r›c› ürünler kul-lan›larak el veya aletle yap›lan, rahatlat›c›, gevfle-tici, kaslar› güçlendirici, fizyolojik ve psikolojiketkilere sahip bilimsel uygulama metodudur. Ma-sajlar, dinlendirme masaj›, spor masaj›, tedavimasaj› ve estetik ve güzellik masaj› olmak üzeredört çeflitte incelenebilirler. Masaj uygulamalar›;s›vazlama (eflöraj), dairesel hareketler (friksi-yon), yo¤urma (petrisaj), bask›lama (presyon),vurma (perküsyon), titremedir (vibrasyon).

Masaj türlerini aç›klamak.

Shiatsu: Bu yöntemle enerjinin dengelenmesi,sa¤l›k ve iyi olma durumunun sa¤lanmas› için te-mel oluflturmaktad›r. Shiatsu, verici taraf›ndanönceden belirlenmifl vücuttaki stratejik noktalarabas›nç uygulanmas› ile gerçekleflmektedir. Bunoktalara uygulanan bas›nc›n amac›, zihin ve be-den aras›ndaki dengenin sa¤lanmas› ve sürdü-rülmesidir. Reiki: fiifa vermek amac›yla kullan›lan Reiki, be-den, zihin ve ruhun yan›nda bu üçlünün arala-r›ndaki iliflkilerle de ilgilidir. Yaflam gücünün buyollardan akt›¤› ve vücudumuzdaki organlar› bes-ledi¤i düflünülmektedir. Bu ak›fl›n bozulmas› or-gan ve dokular›m›z›n beslenemedi¤i ve hasargördü¤ü anlam›na gelmektedir.Refleksoloji: Ço¤unlukla aya¤a uygulanan biryöntem olarak bilinmesine ra¤men zihin-bedensisteminde bütünleyici bir yap›ya yarar sa¤lamak-tad›r. Ayaklara, ellere hatta kulaklara uygulananbas›nç vücutta olumlu de¤iflimlere yol açabilir.Ayaktaki belirli bölgelerin, vücutta bulunan böl-gelerle veya organlarla efllefltirmifllerdir. S›cak Tafl Masaj›: Günümüzde de tafl masaj› a¤r›-l› kas ve yumuflak doku rahats›zl›klar›n› gider-mek ve fiziksel-ruhsal dengeyi sa¤lamak amac›y-la uygulanmaktad›r. S›cak tafl masaj› beden ve zi-hin dengesini sa¤lamak hem iyileflme h›zland›r-mak hem de hastal›klardan korunmak için ol-dukça etkili bir masaj türüdür. Lenf Drenaj: Lenf sisteminin do¤ru çal›flmas› in-san sa¤l›¤› üzerinde çok etkilidir. Bu sistemindo¤ru çal›flmas›; vücuttaki toksinlerin at›lmas›na,vücudun ar›nmas›na ve yenilenmesine, iç organ-

lar›n sa¤l›kl› bir flekilde çal›flmas›na ve ba¤›fl›kl›ksisteminin güçlenmesini etkilemektedir. Thai Masaj›: Di¤er masaj türlerine göre oldukçakarmafl›k ve farkl›d›r. ‹tme, çekme, döndürme vebirlefltirme gibi kendine has hareketleri vard›r.Thai masaj›nda bir uygulat›c› sayesinde bu hare-ketler gerçeklefltirilmektedir. Lomi Lomi Masaj›: ‹yi bir masaj uygulamas›n›nyan›nda ruhun yeniden canlanmas›n› da sa¤lad›-¤› düflünülmektedir. Lomi lomi vücutta ritmikolarak avuç içi, parmaklar, eklem yerleri kullan›-larak gerçeklefltirilen bir tekniktir ve vücuttaki,s›k›nt›l› ve a¤r›l› bölgelere odaklan›lmaktad›r. Bu Aromaterapi Masaj›: genellikle bir bitki, a¤açkabu¤u, kök, çiçek veya yaprak gibi maddeler-den sa¤lanan ya¤larla gerçeklefltirilen bir masajtekni¤idir.

Özet

1NA M A Ç

2NA M A Ç


1. Afla¤›dakilerden hangisi masaj›n özelliklerinden biride¤ildir?

a. En temel tedavi fleklidir.b. Rahatlat›r. c. Gevfletir. d. Kaslar› güçlendirir.e. Fizyolojik ve psikolojik etkilere sahiptir.

2. Deri, deri alt› ve kas dokular›n›n bir elle kald›r›l›pkemik üzerinde yuvarlanmas› ve serbest b›rak›lmas›fleklinde uygulanan masaj tekni¤i afla¤›dakilerden han-gisidir?

a. S›vazlama b. Yo¤ruma c. Dairesel Hareketler d. Bask›lama e. Titreme

3. Masaj yap›lan bölgeye parmak uçlar›, el ayalar› ve els›rt› ile yap›lan bas›nç hareketleri fleklinde uygulananmasaj tekni¤i afla¤›dakilerden hangisidir?

a. S›vazlama b. Dairesel Hareketler c. Bask›lama d. Yo¤ruma e. Vurma

4. Masaj› uygulayan taraf›ndan önceden belirlenmiflvücuttaki stratejik noktalara bas›nç uygulanmas› ile ger-çekleflen masaj türü afla¤›dakilerden hangisidir?

a. Lenf drenaj masaj›b. Aromaterapi masaj›c. Reikid. Shiatsue. Refleksoloji masaj›

5. Reiki felsefesinde insan›n vücunun çevresine yay›-lan yaflam enerjisine ne ad verilmektedir?

a. Chakrab. Meridyenc. Nadid. Aura e. Eflöraj

6. Aya¤›n vücudun bir haritas› olarak görüldü¤ü ve ge-nellikle ayaklar üzerinde gerçeklefltirilen masaj türü afla-¤›dakilerden hangisidir?

a. Refleksoloji masaj›b. Aromaterapi masaj›c. Thai masaj›d. Lomi lomi masaj›e. Reiki

7. Sistematik ve ritmik vurufl teknikleriyle lenf siste-mindeki s›k›nt›lar›n ortadan kald›r›lmas› ve bu yolla vü-cudun toksinlerden ar›nd›r›lmas› sa¤lamak amac›ylagerçeklefltirilen masaj türü afla¤›dakilerden hangisidir?

a. Thai masaj›b. Lenf Drenajc. Lomi lomi masaj›d. S›cak tafl masaj›e. Refleksoloji

8. Afla¤›dakilerden hangisi itme, çekme, döndürme vebirlefltirme gibi kendine has hareketleri olan masaj tü-rüdür?

a. S›cak tafl masaj›b. Refleksoloji masaj›c. Thai masaj›d. Reikie. Shiatsu

9. Bireyin iyileflme niyetinde olmas›, dua etmesi, nefesalmas› ve enerji kullanmas› gerekti¤i masaj türü afla¤›-dakilerden hangisidir?

a. Reikib. Shiatsuc. Refleksoloji masaj›d. Lomi lomi masaj›e. Thai masaj›

10. Bitki, a¤aç kabu¤u, kök, çiçek veya yaprak gibimaddelerden sa¤lanan ya¤larla gerçeklefltirilen masajtürü afla¤›dakilerden hangisidir?

a. Reikib. Shiatsuc. Refleksoloji masaj›d. Lenf drenaj masaj›e. Aromaterapi masaj›



1. a Yan›t›n›z yanl›fl ise “Masaj Uygulamalar› ve Türleri” konusunu yeniden gözden geçiriniz.

2. b Yan›t›n›z yanl›fl ise “Masaj Uygulamalar›” konu-sunu yeniden gözden geçiriniz.

3. b Yan›t›n›z yanl›fl ise “Masaj Uygulamalar›” konu-sunu gözden geçiriniz.

4. d Yan›t›n›z yanl›fl ise “Shiatsu” konusunu gözdengeçiriniz.

5. c Yan›t›n›z yanl›fl ise “Reiki” konusunu yenidengözden geçiriniz.

6. d Yan›t›n›z yanl›fl ise “Refleksoloji” konusunu göz-den geçiriniz.

7. c Yan›t›n›z yanl›fl ise “Lenf Drenaj” konusunu göz-den geçiriniz.

8. e Yan›t›n›z yanl›fl ise “Thai Masaj›” konusunu göz-den geçiriniz.

9. a Yan›t›n›z yanl›fl ise “Lomi Lomi Masaj›” konusu-nu gözden geçiriniz.

10. e Yan›t›n›z yanl›fl ise “Aromaterapi Masaji” konu-sunu gözden geçiriniz.


Masaj uygulamalar›n›n kan dolafl›m›n› h›zland›rma, tok-sinlerin vücuttan at›lmas›n› h›zland›rma, kaslar› gevflet-me, ruhsal yönden rahatlama, metabolizma h›z›n› art›r-ma gibi birçok faydas› bulunmaktad›r. Bunun yan›ndauygulanan masaj türüne göre farkl› faydalar da eldeedilmektedir.

S›ra Sizde 2

Aç›klanan masaj türlerine ek olarak, ülkelerin, bölgele-rin ve hatta iflletmelerin kendilerine has özelliklerindendolay› gerçeklefltirdikleri farkl› masaj uygulamalar› ola-bilmektedir. Bunlara örnek olarak; Bali masaj›, 4 el ma-saj›, anti selüloit masaj›, ‹sveç masaj›, anti-stres masaj›gibi masajlar verilebilir.

‹fiYER‹ AÇMA VE ÇALIfiMA RUHSATLARINA ‹L‹fiK‹NYÖNETMEL‹KTEDE⁄‹fi‹KL‹K YAPILMASINA DA‹R YÖNETMEL‹K Karar Say›s› : 2010/671K- MASAJ SALONLARIMasaj salonlar› için ortak hükümlere ilave olarak afla¤›-daki flartlar aran›r:

1- Salonun zemini düz, pürüzsüz, dezenfeksiyonauygun ve kolayca temizlenebilir özellikte döflenmiflolacakt›r. Birim ve bölümler faaliyet alanlar›n›n özel-li¤ine göre beton, alç›pan, suntalam ve benzeri mal-zemelerle yap›lm›fl bölmeler ile birbirinden ayr›la-cak, tüm birimlerde yeterli havaland›rma ve ayd›n-latma sa¤lanacakt›r.2- Is›tma, so¤utma ve havaland›rma kalorifer veyaklima ile yap›lacakt›r.3- Girifl ve salon dahil bütün duvarlar› ya¤l› boya veyabenzeri maddeler ile boyanm›fl veya kaplanm›fl olacakt›r.4- Kiflilerin kullan›m›na uygun flekilde döflenmifl, ki-flinin karfl›land›¤› ve yap›lacak uygulama ve ifllemle-re kadar bekledi¤i, içinde sekreterya bölümünün yerald›¤› en az 15 m2 büyüklü¤ünde bir bekleme salo-nu; içinde masaj yap›lacak 6 m2 den küçük olmamaküzere haz›rlanm›fl masaj masas› bulunan uygulamaodas›; k›yafetlerin de¤ifltirilebilece¤i soyunma odas›;masajdan sonra dinlenmek için kullan›lmak üzeredinlenme odas›; sadece personelin kullan›m› ve ihti-yaçlar›n›n karfl›lanmas› için ayr›lm›fl personel odas›;kiflilerin kullan›m alanlar›ndan izole edilmifl ve at›k-lar için kapal› bir konteyn›r veya kabinin bulundu¤ubir at›k toplama birimi; uygulanacak ifllemlerde kul-lan›lan malzemelerin sterilizasyonunu sa¤lamak içinbir sterilizasyon birimi bulunacakt›r.5- Masaj salonunda; uygulanacak masaj tekni¤ineuygun masaj masas›, destek minderleri, tabure, ma-saj uygulamalar›nda kullan›lacak tekstil ürünleri, ter-lik, masaj kremi, masaj ya¤›, pudra, losyon gibi di¤ertür ürünler bulunacakt›r.6- Çal›flan personelin ustal›k veya kalfal›k belgeleri,masaj salonunun çal›flma izniyle ilgili belgeler ve il-gili esnaf odas›ndan onayl› ücret tarifesi bekleme sa-lonunun görünür bir yerine as›lacakt›r. Ayr›ca herbirimin giriflinde birimin ad›n›n yaz›l› oldu¤u bir ta-bela bulunacakt›r.7- Uygulama odalar›n›n her birinde devaml› akar fle-kilde s›cak su tertibat›, dufl kabini, tuvalet ve saç ku-rutma makinesi bulunacakt›r.

Kendimizi S›nayal›m Yan›t Anahtar› Okuma Parças›


8- Bay ve bayanlar için s›cak suyu akan aynal›, lava-bolu, s›v› sabunlu ve peçeteli ayr› tuvaletler buluna-cakt›r.9- Görevli personel, hizmetlerine uygun beyaz ön-lük veya üniforma giyecektir.10- Masaj salonunda bir sorumlu müdür bulunacak-t›r. Sorumlu müdür; Milli E¤itim Bakanl›¤›n›n ilgilimevzuat›na göre aç›lm›fl okullar, kurumlar veya kurs-lardan 520 saatlik genel masaj e¤itimi sonunda al›n-m›fl diploma ile birlikte 3308 say›l› Kanun kapsam›n-da ilgili alanda ustal›k belgesine veya bu konuda önlisans veya lisans diplomas›na ya da yurtd›fl›ndakie¤itim kurumlar›ndan al›nm›fl ve ilgili mevzuata gö-re denkli¤i kabul edilmifl belgeye sahip olacakt›r.Sorumlu müdür, sadece bir salonda sorumlu müdür-lük görevini üstlenebilecek ve sorumlu müdürlükyapt›¤› kuruluflta ayn› zamanda mesle¤ini de icraedebilecektir. Sorumlu müdür hem idari hem de uy-gulanan ifllemlerden uygulay›c›larla birlikte sorumluolacakt›r. Sorumlu müdürün görev ve sorumlulukla-r› flunlard›r:

10.1- Aç›l›fl ve faaliyetler ile ilgili her türlü izin ifl-lemlerini yürütmek.10.2- ‹flleyiflte tan›mlanm›fl alt yap› ve hizmet kali-te standartlar›n›n korunmas› ve sürdürülmesinisa¤lamak.10.3- Masaj salonunun faaliyetlerinde, fiziki alt ya-p›, personel, cihaz ve malzemelerde meydana ge-len tüm de¤ifliklikleri zaman›nda, ruhsatland›rma-ya yetkili makama bildirmek.10.4- Masaj salonunda, çal›flma saatleri içerisindehizmetlerin düzenli ve sürekli olarak yürütülme-sini sa¤lamak, bu amaçla gerekli iç denetimleriyapmak.10.5- Masaj salonu ad›na ilgili belgeleri onayla-mak.10.6- Masaj salonunda yap›lacak denetimler s›ra-s›nda yetkililere gerekli bilgi ve belgeleri vermekve denetime yard›mc› olmak.10.7- Uygulanan ifllemler s›ras›nda oluflan t›bbîat›klar›n usulüne uygun flekilde imha edilmesinisa¤lamak.10.8- Masaj salonunda bulunan cihaz ve malze-melerin sterilizasyonunun yap›lmas›n› sa¤lamak.10.9- Çal›flan personelin bulafl›c› hastal›klar yö-nünden periyodik muayenelerini yapt›rmak.

11- Sorumlu müdür, salonda gerçeklefltirilen uygula-malar sonucu oluflabilecek komplikasyonlardan so-rumludur.

12- Masaj salonlar›nda, tedavi amaçl› masaj teknikle-ri uygulanamayacakt›r. Sorumlu müdürün sorumlu-lu¤unda masaj tekniklerini uygulayacak personel il-gili alanda 3308 say›l› Kanunun 16 nc› maddesinegöre al›nm›fl kalfal›k belgesine veya Milli E¤itim Ba-kanl›¤›n›n ilgili mevzuat›na göre aç›lm›fl okullar, ku-rumlar veya kurslardan 520 saatlik genel masaj e¤iti-mi sonunda al›nm›fl diploma veya kurs bitirme bel-gesine yahut yurtd›fl›ndaki e¤itim kurumlar›ndan al›n-m›fl ve ilgili mevzuata göre denkli¤i kabul edilmiflbelgeye sahip olacakt›r.13- Masaj salonlar›nda yasak olan faaliyetler afla¤›dabelirtilmifltir.

13.1- Kullan›lan makine veya ürün ile ilgili kan›t-lanm›fl etkilerinin d›fl›nda etki vaad eden, tüketici-yi yan›lt›c› reklam faaliyetinde bulunulamaz. 13.2- Yetkili kurumlar taraf›ndan üretim izni veri-len veya bu kurumlardan al›nan izinle ithal edilmiflolan ürünler d›fl›nda ürün bulundurulamaz, kulla-n›lamaz veya sat›lamaz.13.3- T›p fakültesi mezunu olan biri çal›flsa bilemezoterapi, akupunktur, lipoelektro gibi her türlüinvazif giriflimler ile tabip yetkisinde olan t›bbi ifl-lemler yap›lamaz. Befleri t›bbi ürün tavsiye edile-mez ve hastal›klar›n tedavisine iliflkin tavsiyelerdebulunamaz.13.4- Deriye veya deri alt›na enjeksiyonla müdaha-lede bulunmay› gerektiren ifllemler yap›lamaz.13.5- Onsekiz yafl alt›ndakiler çal›flt›r›lamaz ve buyafl›n alt›nda bulunan kiflilere hizmet verilemez.”

Kaynak:http://www.resmigazete.gov. tr/eski -ler/2010/07/20100725-10.htm (Eriflim tarihi: 03.04.20129)


Allardice, P. (1997). The art of aromatherapy: A gui-

de to using essential oils for health and relaxa-

tion. Avenel: Random House Value Publishing, Inc.Anderson, S. A. (2007). The Practice of Shiatsu. Mis-

souri: Mosby Inc.Coughlin P (2002). Reiki: The Usui system of natural

healing. In M Micozzi, ed., Principles and Practi-

ce of Manual Therapeutics, 175-183. Philadephia:Churchill Livingstone

Gold, R. (2007). Thai Massage: A Traditional Medical

Technique. (2.Bask›.). Missouri: Mosby Inc.Kuhn, M. A. (1999). Complementary therapies for

health care providers. Philadelphia, PA: Lippin-cott Williams & Wilkins.

Levine, A. S., Levine, V. J. (1999). The bodywork and

massage sourcebook. Illinois: NTC/ContemporaryPublishing Group, Inc.

MEGEP (2007). Güzellik ve Saç Bak›m Hizmetleri,

Klasik Masaj Teknikleri. Mercati, M. (1998). The Thai Massage Manual: Natu-

ral Therapy for Flexibility, Relaxation and

Energy Balance. New York: Sterling PublishingCo., Inc.

Trulock, A. (2008). Hot Stone Massage: The Essenti-

al Guide to Hot Stone and Aromatherapy Mas-

sage. New York: Sterling Publishing Co., Inc.


141Sözlük

AAromaterapi: Aromatik esanslar› etken madde olarak kulla-

nan terapi

Aura: Reiki felsefesine göre insan›n çevresinde olan yaflam

enerjisi

BBad: Devlet taraf›ndan tescillenmifl do¤al flifal› sulara sahip

bir kür yerleflkesidir.

Balneoloji: Termomineral sular, peloidler ve gazlar gibi do-

¤al tedavi unsurlar›n›n banyo, içme ve inhalasyon (solu-

ma) yöntemleri ile kür tarz›nda tedavi amaçl› kullan›m›-

n› ifade eder.

Balneoterapi: Kapl›ca sular› ile uygulanan kür uygulamalar›

Banyo: Belli bir ›s›daki mineral flifal› suya bir süre bat›rmayla

yap›lan bir teknik

ÇÇakra: Reiki felsefesine göre vücudu saran yollar

DDenetim: Yönetim faaliyetlerinin, kabul edilen plana, verilen

direktiflere ve konulan hedeflere uygun olarak etkin bir

flekilde yap›l›p yap›lmad›¤›n› belirten bir araçt›r.

Destinasyon: Turistin gidece¤i yer olarak seçti¤i ve genellik-

le orada konaklad›¤› co¤rafik olarak s›n›rlar› çizilebilen

ve kendi içinde bir bütünlük arz eden (flehir, bölge, alan,

ada, ülke...) destinasyon olarak adland›r›l›r. Destinasyon

konaklama için gerekli olan geceleme, yeme-içme ve e¤-

lence gibi altyap› ö¤elerini içinde bar›nd›rmaktad›r. ‹nco-

ming turizm için rekabet bütünlü¤ü içinde ba¤›ms›z bir

iflletme olarak kollektif yönetilen rekabetçi bir birliktir.

Diyet: Öncelikle sa¤l›kl› beslenme ve yaflam tarz› anlam›na

gelmekle birlikte temel olarak iki amac› vard›r: birincisi

kilo verme ya da kilo alma ikincisi hastal›klar›n tedavisi-

ni ifade etmektedir.

Dufl: Temizlik veya tedavi amac›yla suyu yüksekten üzerine

do¤ru püskürtme yoluyla y›kanma

FFitness: Genel anlamda bedensel ve zihinsel kendini iyi his-

setme halidir.

Fitoterapi: Bitkilerle gerçeklefltirilen terapi

Fizyoterapi: Bireylerin çeflitli egzersizlerle, masajla, s›cak ve-

ya so¤ukla, elektrik ak›m› veya ›fl›n yöntemleri kullan›-

larak gerçeklefltirilen terapi

HHamam: ‹nsanlar›n temizlenme ve y›kanma ihtiyaçlar›n› kar-

fl›layan yap›lar›n genel ad›

Hedef: Belirli bir zaman dilimi içinde, belirli koflullar alt›nda

ve niceli¤i ölçülebilen, niteli¤i de¤erlendirilebilen yap›-

lacak ifli göstermektedir.

Hedonik: haz, keyif.

Helioterapi: Günefl terapisi

Hidroterapi: Tatl› sularda yap›lan kür türü

I-‹Il›ca: Üzeri aç›k olan ve banyo yapmak üzere faydalan›lan fli-

fal› s›cak sulara denilir.

‹nhalasyon: Latince “inhalare” sözcü¤ünden gelmekle birlik-

te gazlar› (kat› ve s›v› halindeki bileflenleri) içeren mad-

delerin solunum yoluyla al›nmas›d›r.

JJeotermal Kaynak: K›saca yer ›s›s› olup, yerkabu¤unun çe-

flitli derinliklerinde birikmifl ›s›n›n oluflturdu¤u, kimya-

sallar içeren s›cak su, buhar ve gazlard›r.

KKalite: Beklentilerin karfl›lanmas› ve afl›lmas›d›r.

Kapl›ca: Kapl›ca ise “fiifal› sulardan yararlanmak üzere, kay-

narcalar›n çevresinde kurulan hamam ve tesisler, genel

olarak kapl›ca olarak adland›r›l›r” ve kapal›-›l›ca, üzeri

örtülmüfl ›l›ca anlam›na gelmektedir.

Klimaterapi: Sa¤l›kl› iklimlerde bulunma, dinlenme, e¤len-

me ve iklimsel faktörlerin belirli hastal›klar›n tedavisinde

sistematik kullan›m›yla gerçeklefltirilen tedavi yöntemi

Kronik: Uzun süren bir hastal›k sürecinden sonra sürekli ha-

le gelen bir fiziksel rahats›zl›k durumudur.

LLenf Drenaj: Lenf sisteminin uyar›lmas›yla gerçeklefltirilen

bir masaj yöntemi

Lider: ‹nsanlar›n hareket ve davran›fllar›n› belirli bir amaç

do¤rultusunda etkileyebilen kiflidir.

Lomi Lomi Masaj›: Vücudun ya¤lanmas› ve bütünsel olarak

gerçeklefltirilen masaj tekni¤i

MMotivasyon: Bir insan› belirli bir amaç için harekete geçiren

güç

Sözlük


NNadi: Reiki felsefesine göre vücudu saran yollar

O-ÖOECD: Organisation for Economic Co-operation and Deve-

lopment - Ekonomik Kalk›nma ve ‹flbirli¤i Örgütü

Örgütleme: ‹flletmenin amac›n› gerçeklefltirebilmesi için özel-

likle amaca uygun bir yap›n›n kurulmas›, amaçlar› ger-

çeklefltirecek nitelikte personelin ifle al›nmas›, persone-

lin çal›flmas› ve örgüt amaçlar›n›n gerçekleflmesi için uy-

gun nitelikte donat›m›n sa¤lanmas›

PPeloid: Çamur

Peloidoterapi: Çamur terapisi

Planlama: Herhangi bir konu ile ilgili olarak; neyin, ne za-

man, nas›l, nerede, kim taraf›ndan, neden, hangi mali-

yetle, hangi sürede gibi sorulara cevap vermeyi amaçla-

yan bir süreç

RRefleksoloji: Ayaklar›n vücudun aynas› olarak görüldü¤ü ve

ayaklardaki noktalara gerçeklefltirilen masaj tekni¤i

Rehabilitasyon: “Tekrar yerine getirme” bireyi önceki (sa¤-

l›k) durumuna getirmek için yap›lan uygulamalar› ve ba-

flar›s›n› ifade etmektedir.

Reiki: ‹nsan›n kendini iyi hissetmesi, özgürlü¤üne kavuflmas›

amac›yla gerçeklefltirilen elle uygulanan bir yöntem

Rekreasyon: Çal›flma ve di¤er etmenler taraf›ndan y›pranan,

yorulan bireylerin yeniden canlanmalar›

S-fiSalutogenez: insan›n kendi olanaklar›n› ve çevresindeki ola-

naklar› en yarat›c› biçimde ele al›p de¤erlendirerek kul-

lanmas› yoluyla sa¤l›kl› kalabilmeyi baflarmas›d›r.

Sauna: Terlemek ve terleme yoluyla toksinleri vücuttan uzaklafl-

t›rmak amac›yla yüksek s›cakl›kta ›s› yal›t›m› sa¤lanm›fl yer

Shiatsu: Uygulay›c› taraf›ndan önceden belirlenmifl vücuttaki

stratejik noktalara bas›nç uygulanmas› yoluyla gerçekle-

flen masaj tekni¤i

S›cak Tafl Masaj›: Vücudun rahatlat›lmas› amac›yla s›cak tafl-

larla gerçeklefltirilen masaj tekni¤i

SPA: Latince sanus per aquam kelimelerinin bafl harflerinin

birleflmesinden oluflmufl ve “suyla gelen esenlik” anla-

m›ndad›r.

Stres: Vücudun herhangi bir d›fl talebe verdi¤i özel olmayan

tepki

TTalasso Terapi: Eski Yunancada “deniz anlam›na gelen talas-

so, baz› hastal›klar›n so¤uk ya da ›s›t›lan deniz suyu, de-

niz havas›, günefl, yosun, kum vb. elementlerle tedavi

edilmesi ifllemidir.

Talassoterapi: Deniz suyu ve deniz iklimi ile yap›lan kür

Tamamlay›c› T›p: modern ya da okul t›bb›n› alternatif t›p

yöntemleriyle bütüncül bir t›p anlay›fl fleklinde getiren

sa¤l›k anlay›fl›d›r.

Terapi: Sa¤alt›m

Terapi: Uygulama anlam›na gelmekle birlikte rahats›zl›klar›n

giderilmesinde kalifiye personel taraf›ndan gerçeklefltiri-

len hizmetlerdir.

Termal ve SPA Hizmetlerinde Güvenlik: Termal veya SPA

hizmeti sunan bir iflletmeye gelen müflterinin, iflletmeye

giriflinden ç›k›fl›na kadar olan süreçte herhangi bir olum-

suz durumla karfl›laflmay›p sa¤l›¤›n› kaybetmemesi

Termal: Is›lar› 20 derecenin üstünde olan ve bileflimlerinde

daha az erimifl maden ve tuzlar bulunan flifal› sulard›r.

Thai Masaj›: ‹tme, çekme, döndürme ve birlefltirme gibi ken-

dine has hareketleri olan bir masaj tekni¤i

VVücut Sarma: Çamur ya da aromatik esanslarla vücudun özel

bezlerle sar›lmas›

WWellness: Well-being ve fit-ness kelimelerinin birleflmesin-

den üretilen sözcük beden, ruh ve zihin esenliklerini

dengede tutarak yaflamay› ifade etmektedir.

YYöneltme: Çal›flanlar›n örgütsel amaçlar do¤rultusunda yön-

lendirilerek, belirlenen plan ve programlarla uyum için-

de faaliyet göstermeleri

Yönetim: Bir örgütü amaçlar›na ulaflt›racak iflleri yapmak için

bir araya gelen insanlar› örgütleyip eflgüdümleyerek ey-

leme geçirme sürecidir.

TERMAL VE SPA H‹ZMETLER‹ - DEUkisi.deu.edu.tr/ozkan.tutuncu/TermalSPA.pdf · 2016-10-17 ·...

Documents

Transcript of TERMAL VE SPA H‹ZMETLER‹ - DEUkisi.deu.edu.tr/ozkan.tutuncu/TermalSPA.pdf · 2016-10-17 ·...