Tamazight - manuel scolaire Algérie - 5 Année Primaire
Transcript of Tamazight - manuel scolaire Algérie - 5 Année Primaire
![Page 1: Tamazight - manuel scolaire Algérie - 5 Année Primaire](https://reader034.fdocuments.us/reader034/viewer/2022052119/544eb78ab1af9f206d8b4bfe/html5/thumbnails/1.jpg)
TAGDUDA TAZZAYRIT TAMAGDAYT TA£ERFANTA$lif n Usedwel Usedwel U A$elnaw
Adlis n tmazi$t
Sw 5 M
Aseggas wis 5 n Ulmud Amenzu
Imeskaren :* ËERRUC Muhub* LEWNIS Aεli* ∑ACUR Remvan* BEXTI Aεli
Unu$en s-$ur : Lwiza LÊËUSIN
Office Office O National des Publications Scolaires
5
![Page 2: Tamazight - manuel scolaire Algérie - 5 Année Primaire](https://reader034.fdocuments.us/reader034/viewer/2022052119/544eb78ab1af9f206d8b4bfe/html5/thumbnails/2.jpg)
�� ��� �� �� �� ������� �� ��������������������
2011-2010
![Page 3: Tamazight - manuel scolaire Algérie - 5 Année Primaire](https://reader034.fdocuments.us/reader034/viewer/2022052119/544eb78ab1af9f206d8b4bfe/html5/thumbnails/3.jpg)
adlis-iw n tmazi$t
as÷ggas wis 55n ulm÷d n ulm÷d am÷nzu
![Page 4: Tamazight - manuel scolaire Algérie - 5 Année Primaire](https://reader034.fdocuments.us/reader034/viewer/2022052119/544eb78ab1af9f206d8b4bfe/html5/thumbnails/4.jpg)
1015
16
1823
24
26
31
32
36
41
43
4449
50
5358
59
6166
67
6974
75
![Page 5: Tamazight - manuel scolaire Algérie - 5 Année Primaire](https://reader034.fdocuments.us/reader034/viewer/2022052119/544eb78ab1af9f206d8b4bfe/html5/thumbnails/5.jpg)
12
13
14
20
21
22
28
29
30
38
39
40
4647
48
5556
57
6364
65
71
7273
![Page 6: Tamazight - manuel scolaire Algérie - 5 Année Primaire](https://reader034.fdocuments.us/reader034/viewer/2022052119/544eb78ab1af9f206d8b4bfe/html5/thumbnails/6.jpg)
•• • • • • •
Azul,
Ha-t-an i tikkelt tis snat udlis-ik n tmazi$t swayes ara tlemdev ad tmeslayev, ad te$rev, ad taruv, ad tecnuv…
Adlis-agi, ad yeddu yid-k, kra ara yekk useggas, ad ak-yili d asalal swayes ara tegruv aîas n tmussniwin di krad n yisenfaren yellan deg-s.
Deg usenfar amezwaru, ad tafev amud n tmucuha ara k-izuznen, ara k-yeldin alla$ s mennaw n tmussniwin ara d-tgemrev deg-sent.
Deg usenfar wis sin, ad tlemdev ad taruv tibratin n usnubget akked tid n Useggas Amaynut.
Ma deg usenfar wis krad, awal yewwi-d $ef yiba$uren n useklu deg ugama d temlilt-ines di twennavt. Yal asenfar yebva d tigezmin.
Yal tagzemt teddes akka:• Ameslay $ef tugna • Ta$uri d tegzi n tira• Amawal• Tirawalt• Tajerrumt• Taseftit• Ta$uri d tegzi n tira• Tamedyazt s ccna• Tira S tmussniwin yellan deg udlis-agi, ad tessiwvev ad tfehmev iman-ik, ad tegzuv
imeddukkal-ik d twennavt-ik.Afud igerzen i useggas-ik wis sin deg ulmad n tmazideg ulmad n tmazi$deg ulmad n tmazi$deg ulmad n tmazi t,$t,$
Imeskaren
![Page 7: Tamazight - manuel scolaire Algérie - 5 Année Primaire](https://reader034.fdocuments.us/reader034/viewer/2022052119/544eb78ab1af9f206d8b4bfe/html5/thumbnails/7.jpg)
![Page 8: Tamazight - manuel scolaire Algérie - 5 Année Primaire](https://reader034.fdocuments.us/reader034/viewer/2022052119/544eb78ab1af9f206d8b4bfe/html5/thumbnails/8.jpg)
![Page 9: Tamazight - manuel scolaire Algérie - 5 Année Primaire](https://reader034.fdocuments.us/reader034/viewer/2022052119/544eb78ab1af9f206d8b4bfe/html5/thumbnails/9.jpg)
Asenfar 1u
• Ad d-jemεe$, ad aru$ timucuha i wumi sli$ i useb$er n temkarvit n u$erbaz.
• Tigezmin n usenfar :
• Tagzemt 1 : Ad d-gemre$, ad aru$ tineqqisin.
• Tagzemt 2 : Ad d-gemre$, ad aru$ tinfusin.
• Tagzemt 3 : Ad d-gemre$, ad aru$ tinfusin
Asenfar 1 Asefled d t$uri n yivrisen Iferdisen n tutlayt Afares s tira
Tagzemt 1ut
- Wa yuder, wa yuli Wa yuder, wa yuli W Sb : 09
- Ccre§ n yigenni uroin yelli Sb : 14
Asefru : ta$ribt-iw Sb : 15
• Tirawalt : tamsertit: d+t
Sb : 11
• Tajerrumt: tawsit n
yisem Sb : 12
• Taseftit : amyag :
amata Sb : 13
Aseqεed d usmad
n tefyar d yivrisen
imeéyanen Sb : 16
Tagzemt tis 2
- Taqeccabit n Jeêêa Taqeccabit n Jeêêa T Sb : 17
- Jeêêa yettaker lebûel Sb : 22
- Asefru : arrac Sb : 23
• Tirawalt : tira n «e» Sb: 19
• Tajerrumt : amvan n
yisem Sb : 20
• Taseftit : amyag:
amatar/afeggag Sb : 2
Aseqεed d usmad
n tefyar d yivrisen
imeéyanen Sb : 24
Tagzemt tis 3
- Afellaê d yizem d wuccen Sb : 25
- Tameîîut d yizem Tameîîut d yizem T Sb : 30
- Asefru : am$ar Sb : 31
• Tirawalt : tussda ww/ bbw Sb :25
•Tajerrumt addad n yisem Sb : 26
•Taseftit : izri Sb : 27
Aseqεed d usmad
n tefyar d yivrisen
imeéyanen Sb : 32
![Page 10: Tamazight - manuel scolaire Algérie - 5 Année Primaire](https://reader034.fdocuments.us/reader034/viewer/2022052119/544eb78ab1af9f206d8b4bfe/html5/thumbnails/10.jpg)
1010
1u 1ut
Wa yuder, wa yuli
Yiwen wass, inisi ifud, yeffe$ yettnadi $ef waman. Deg ubrid, yufa yiwen n lbir lqay, aman beεden,
fad yen$a-t. D taluft. Amek ara yexdem ? Ineggez $er daxel, yeswa maca mi yekker ad d-yeffe$ ur
yufi ara amek. Yeqqim din yettraou anwa ara t-id-iselken. Cwiî kan, yusa-d wuccen, ula d netta ifud.
Imuqel $er lbir iban-as-id yinisi. Yevsa-d wuccen yenna-as :
Amek tewwvev $er din ay inisi ?
Yerra-as-id yinisi: d ayen isehlen, εelleq-d iman-ik deg yixef n umrar-agi ad d-tadrev.
Inisi icudd iman-is s yixef niven n umrar yellan di lbir.Uccen yuder, inisi yuli-d.
Yenîeq wuccen $er yinisi : saêêa deg-k tkellxev-iyi. Yerra-as yinisi : akka i d ddunit ay uccen,
wa yuder wa yuli.
❶Acu yewwin inisi $er daxel n lbir ?❷ Acu i as-yevran din ?❸I wuccen, acu yettnadi ula d netta ?❹ Amek i yexdem akken ad yader $er lbir ?❺ Inisi ikellex i wuccen. Amek ?
yAvris :
yTigzi n uvris
![Page 11: Tamazight - manuel scolaire Algérie - 5 Année Primaire](https://reader034.fdocuments.us/reader034/viewer/2022052119/544eb78ab1af9f206d8b4bfe/html5/thumbnails/11.jpg)
1111
❶ Anwa isem i yezdin aéAnwa isem i yezdin aéAnwa isem i yezdin a ar d umyag « ifud » éar d umyag « ifud » é ?
❷Qqen yal tafyirt $er yiwen seg yinumak y$er yiwen seg yinumak y$ esεa yisem «ixef ».
- εelleq-d iman-ik deg yixef n umrar.
- Yewwet azrem $er yixef, yen$a-t
- Ur as-yufi ara ixef i taluft
Tifrat
Anda yebda ne$ anda ifukk
Aqerru
❸Af-d anemgal i wawalen-a
• Yuli-d #
• Beεden #
• Yekker ¹#Yekker ¹#Y
❹ Af-d deg uvAf-d deg uvAf-d deg u ris , aknaw i wawalen-a: vris , aknaw i wawalen-a: v
- Iûubb :
- Imuqel :
❺Ha-ten-a yismawen n yi$Ha-ten-a yismawen n yi$Ha-ten-a yismawen n yi ersiwen, yal yiwen d acu i d azamul i d-ttakken yis-s.$ersiwen, yal yiwen d acu i d azamul i d-ttakken yis-s.$
- Uccen leqbaêa
- Aqjun sshala d tuggdi
- Ilef loehd
- Izem tiêêerci
- Inisi tixidas
-Tasekkurt lhiba d teb$est
- Tixsi ccbaêa, zzin
yAmawal
![Page 12: Tamazight - manuel scolaire Algérie - 5 Année Primaire](https://reader034.fdocuments.us/reader034/viewer/2022052119/544eb78ab1af9f206d8b4bfe/html5/thumbnails/12.jpg)
1212
wAd cfu$ :
Tamsertit : gar « d » akked « t »
• £er imedyaten-a❶ Argaz d targa, tameîîut d tamda.îut d tamda.î❷ Anida akken nwi$ d tafat i ufi$ lehwa tekkat.❸ Lezzayer d tamurt nne$.
• •U$al $er yimedyaten, tÎεiwdev ta$uri i tenfaliyin-a : d targa, d tamda, d tafat, d tamurt.• Acu n yimesli swayes i d-tneîqev di tazwara ?• •Ansi i d-yekka yimesli-a ?• Amek i as-neqqar ?
Tamsertit mi ara yili yiwen imesli ad yessebleε imesli niven.Mi ara yemlil usekkil « d » akked usekkil « t » n yisem unti ttaken-d imesli « tt ». Maca di
tira, ad naru « d + t… » Md: d tameîîut i d tagejdit n uxxam.
Nura : d tameîîut, d tagejdit, maca ne$ra-t-id [ttameîîut].
❶ Se$ti ayen yellan nnig ujerrid $ti ayen yellan nnig ujerrid $ :
- Ttilawin i iêerzen ixxamen.- Tamazi$t ttutlaytttutlayt ta$elnawt.ttutlayt ta$elnawt.ttutlayt- TteméiTteméi i ixeddmen $ef tem$er.- Tcebbeê amzun ttislit.
❷ Tazabut :
- D targit i urga$.- Yu$al d tisirt i wawal.- Ttemyasament amzun d takniwin.- Tura, maççi d tallit-nni ideg yettu$al ttaô.
❸ SeqSeqS εed tafyirt-a :
- Lezzayer - d - iw - tameslayt - d - tamazi$t - tamurt - iw
yTirawalt :
yIlu$ma :
13
wAd cfu$ :
Tawsit n yisem
• £er imedyaten-a :❶ Uccen yeffud.❷ Lbir lqay❸ Tala teqqur.❹ Yuven uzger, qqden a$yul.
• Isem « uccen » d isem amalay.• Ma nerna- as asekkil « t » di tazwara akked d taggara ad yu$al « t-uccen-t »• Isem « tuccent » d isem unti. • Isem « lbir » d isem amalay. Yesεa unti ne$ ala ?• Isem « tala » d isem unti. Yesεa amalay ne$ ala ?• Isem « azger » d isem amalay. Err-it $er wunti .
Isem di tmazi$t yesÎεa snat tewsatin : amalay (uccen), unti (tuccent).Yettu$al yisem amalay d unti s tmerna n usekkil « t » di tazwara akked taggara n yisem : am$ar,
tam$art.Llan yismawen imalayen ur sÎεin ara unti : lbir, imi, seksu…Llan yismawen untiyen ur sÎεin ara amalay : tala, tili, tamda…Llan kra n yismawen imalayen mi ara u$alen d untiyen ttbeddilen tal$a : azger, tafunast…
❶ Smel di tfelwit-a ismawen-agi : a$Smel di tfelwit-a ismawen-agi : a$Smel di tfelwit-a ismawen-agi : a rum, tiziri, tamurt, a$rum, tiziri, tamurt, a$ $rum, tiziri, tamurt, a$rum, tiziri, tamurt, a erba$erba$ z, tudert, inisi, abrid.
Amalay Unti
❷ Err isem amalay d unti, isem unti d amalay di tfelwit-a :
Amalay Unti Unti Amalay
Awtul Uffal Imi Argaz
Taqcict Ti$zertTili Tasedda
❸ Efk-d snat n tefyar ad yili deg-sent yisem amalay, snat nivEfk-d snat n tefyar ad yili deg-sent yisem amalay, snat nivEfk-d snat n tefyar ad yili deg-sent yisem amalay, snat ni en ad yili deg-sent ven ad yili deg-sent vyisem unti.
yTajerrumt :
yIlu$ma :
![Page 13: Tamazight - manuel scolaire Algérie - 5 Année Primaire](https://reader034.fdocuments.us/reader034/viewer/2022052119/544eb78ab1af9f206d8b4bfe/html5/thumbnails/13.jpg)
1312
wAd cfu$ :
Tamsertit : gar « d » akked « t »
• £er imedyaten-a❶ Argaz d targa, tameîîut d tamda.îut d tamda.î❷ Anida akken nwi$ d tafat i ufi$ lehwa tekkat.❸ Lezzayer d tamurt nne$.
• •U$al $er yimedyaten, tÎεiwdev ta$uri i tenfaliyin-a : d targa, d tamda, d tafat, d tamurt.• Acu n yimesli swayes i d-tneîqev di tazwara ?• •Ansi i d-yekka yimesli-a ?• Amek i as-neqqar ?
Tamsertit mi ara yili yiwen imesli ad yessebleε imesli niven.Mi ara yemlil usekkil « d » akked usekkil « t » n yisem unti ttaken-d imesli « tt ». Maca di
tira, ad naru « d + t… » Md: d tameîîut i d tagejdit n uxxam.
Nura : d tameîîut, d tagejdit, maca ne$ra-t-id [ttameîîut].
❶ Se$ti ayen yellan nnig ujerrid $ti ayen yellan nnig ujerrid $ :
- Ttilawin i iêerzen ixxamen.- Tamazi$t ttutlaytttutlayt ta$elnawt.ttutlayt ta$elnawt.ttutlayt- TteméiTteméi i ixeddmen $ef tem$er.- Tcebbeê amzun ttislit.
❷ Tazabut :
- D targit i urga$.- Yu$al d tisirt i wawal.- Ttemyasament amzun d takniwin.- Tura, maççi d tallit-nni ideg yettu$al ttaô.
❸ SeqSeqS εed tafyirt-a :
- Lezzayer - d - iw - tameslayt - d - tamazi$t - tamurt - iw
yTirawalt :
yIlu$ma :
13
wAd cfu$ :
Tawsit n yisem
• £er imedyaten-a :❶ Uccen yeffud.❷ Lbir lqay❸ Tala teqqur.❹ Yuven uzger, qqden a$yul.
• Isem « uccen » d isem amalay.• Ma nerna- as asekkil « t » di tazwara akked d taggara ad yu$al « t-uccen-t »• Isem « tuccent » d isem unti. • Isem « lbir » d isem amalay. Yesεa unti ne$ ala ?• Isem « tala » d isem unti. Yesεa amalay ne$ ala ?• Isem « azger » d isem amalay. Err-it $er wunti .
Isem di tmazi$t yesÎεa snat tewsatin : amalay (uccen), unti (tuccent).Yettu$al yisem amalay d unti s tmerna n usekkil « t » di tazwara akked taggara n yisem : am$ar,
tam$art.Llan yismawen imalayen ur sÎεin ara unti : lbir, imi, seksu…Llan yismawen untiyen ur sÎεin ara amalay : tala, tili, tamda…Llan kra n yismawen imalayen mi ara u$alen d untiyen ttbeddilen tal$a : azger, tafunast…
❶ Smel di tfelwit-a ismawen-agi : a$Smel di tfelwit-a ismawen-agi : a$Smel di tfelwit-a ismawen-agi : a rum, tiziri, tamurt, a$rum, tiziri, tamurt, a$ $rum, tiziri, tamurt, a$rum, tiziri, tamurt, a erba$erba$ z, tudert, inisi, abrid.
Amalay Unti
❷ Err isem amalay d unti, isem unti d amalay di tfelwit-a :
Amalay Unti Unti Amalay
Awtul Uffal Imi Argaz
Taqcict Ti$zertTili Tasedda
❸ Efk-d snat n tefyar ad yili deg-sent yisem amalay, snat nivEfk-d snat n tefyar ad yili deg-sent yisem amalay, snat nivEfk-d snat n tefyar ad yili deg-sent yisem amalay, snat ni en ad yili deg-sent ven ad yili deg-sent vyisem unti.
yTajerrumt :
yIlu$ma :
![Page 14: Tamazight - manuel scolaire Algérie - 5 Année Primaire](https://reader034.fdocuments.us/reader034/viewer/2022052119/544eb78ab1af9f206d8b4bfe/html5/thumbnails/14.jpg)
14
yAvris : Ccreε n yigenni uroin yelli
Zik-nni, yiwen urgaz deg ubrid-is yiwen n uzrem yeréa-t ugris, i$av-it.Yekna $er-s iger-it
$er uqelmun-is. Yedda ayen yedda, azrem-nni yu$al-it-id rruê, yekkes-as usemmiv.Yeffe$-d seg
uqelmun, yennev-as i yiri n umsebrid-nni. Kkes-d amek ur as-tt-id-yewwi urgaz akken ad as-yettixer,
yugi bu-tsuqqas ad d-yader. Mi ttmeslayen akken, yesla-asen-d yinisi, yenna-asen : « £ef wacu akka
tettemyuzzamem ? »
Yenna-as urgaz-nni : « Ha-t-a la tettwaliv : ufi$-d azrem-a
deg ubrid yen$a-t usemmiv, i$av-iyi, ddme$-t-id, rri$-t-id s
aqelmun, tura yennev-iyi i umegrev-iw.
- Ahaw tura, berkat amqelleε. Keçç ay azrem tewwi-
d ad d-tersev $er lqaεa acku ccreε n yigenni uroin yelli.”
D$a yers-d uzrem-nni. Akken kan i d-yewwev $er wakal,
yenna-as yinisi i urgaz : « £iwel ddem aεekkaz n$ed-as
aqerru ». Inisi yerwel, yeffer. Argaz yen$a azrem-nni,
yezzi-d yettnadi inisi yeqqar-as : « Ah ya tawa$it, yerwel-
iyi yinisi, tili t-ççi$ d imensi. »
❶ Ayen i d-yerfed urgaz azrem ?❷ Anda i t-yerra ?❸ Acu yexdem uzrem mi d-yeêma ubeôdi-s ?❹ Anwa i t-iselken ?❺ Amek i as-yerra lxiô ?❻ Amek i twalam argaz-agi ?
yTigzi n uvris
deg ubrid yen$a-t usemmiv, i$av-iyi, ddme$-t-id, rri$-t-id s
aqelmun, tura yennev-iyi i umegrev-iw.
14
![Page 15: Tamazight - manuel scolaire Algérie - 5 Année Primaire](https://reader034.fdocuments.us/reader034/viewer/2022052119/544eb78ab1af9f206d8b4bfe/html5/thumbnails/15.jpg)
15
yAvris : Ccreε n yigenni uroin yelli
Zik-nni, yiwen urgaz deg ubrid-is yiwen n uzrem yeréa-t ugris, i$av-it.Yekna $er-s iger-it
$er uqelmun-is. Yedda ayen yedda, azrem-nni yu$al-it-id rruê, yekkes-as usemmiv.Yeffe$-d seg
uqelmun, yennev-as i yiri n umsebrid-nni. Kkes-d amek ur as-tt-id-yewwi urgaz akken ad as-yettixer,
yugi bu-tsuqqas ad d-yader. Mi ttmeslayen akken, yesla-asen-d yinisi, yenna-asen : « £ef wacu akka
tettemyuzzamem ? »
Yenna-as urgaz-nni : « Ha-t-a la tettwaliv : ufi$-d azrem-a
deg ubrid yen$a-t usemmiv, i$av-iyi, ddme$-t-id, rri$-t-id s
aqelmun, tura yennev-iyi i umegrev-iw.
- Ahaw tura, berkat amqelleε. Keçç ay azrem tewwi-
d ad d-tersev $er lqaεa acku ccreε n yigenni uroin yelli.”
D$a yers-d uzrem-nni. Akken kan i d-yewwev $er wakal,
yenna-as yinisi i urgaz : « £iwel ddem aεekkaz n$ed-as
aqerru ». Inisi yerwel, yeffer. Argaz yen$a azrem-nni,
yezzi-d yettnadi inisi yeqqar-as : « Ah ya tawa$it, yerwel-
iyi yinisi, tili t-ççi$ d imensi. »
❶ Ayen i d-yerfed urgaz azrem ?❷ Anda i t-yerra ?❸ Acu yexdem uzrem mi d-yeêma ubeôdi-s ?❹ Anwa i t-iselken ?❺ Amek i as-yerra lxiô ?❻ Amek i twalam argaz-agi ?
yTigzi n uvris
deg ubrid yen$a-t usemmiv, i$av-iyi, ddme$-t-id, rri$-t-id s
aqelmun, tura yennev-iyi i umegrev-iw.
14
![Page 16: Tamazight - manuel scolaire Algérie - 5 Année Primaire](https://reader034.fdocuments.us/reader034/viewer/2022052119/544eb78ab1af9f206d8b4bfe/html5/thumbnails/16.jpg)
16
Teεreq Te$ribt-iw
TeÎεreq te$ribt-iw
Tekcem timuraMa yella d tamurt-iwTruê-ak ay ixef-iw Tezga gar wallen-iwUr tt-ssine$ ara
Ameddakkel-iw, gma, Baba akked yemmaLoiran d leêbab, Xwali d leÎεmum-iWa yu$al d AÎεrabWayev d Arumi
Ttmeslayen s lezwax Nekkini meskinAm win yettilin Gar sebÎεa yifraxUr fhime$, ur ceffu$Mi ara tt$ennin
Seg tesfift « Ta$ribt-iw ».S$ur Yidir d Warrac Tiddukkla
yTura ad cnu$
15
❶ Seqεed tafyirt-a :
Wa, zik, ihedder-itt, lka$ev, wayev, tura, yineggura, i, ad, di, tt-id-afen.
❷Seqεed taseddart-a :
Zik, Tekker yiwet truê $er ccix, llant snat n tlawin, tenna-as : anεam a ccix fru taluft gar-ante$. ttna$ent
❸Smed avris-a s wawalen-a: Yal ass, armi, yiwen wass, zik-nni, mi.vris-a s wawalen-a: Yal ass, armi, yiwen wass, zik-nni, mi.v
Macahu, Ahu, Rebbi ad tt-iselhu, a tt-id-yawi d asaru. ……. tella yiwet n tmeîîut tezweoğ, tesεa tanuvt. Tanuvt-nni ines tettasem deg-s dayen kan,
acku tameîîut-agi teêrec : Tqeddec deg uxxam, yernu tzeîî. ……… ad tekker di tafrara i wakken ad teqdec. …… tsellek, ad teεnu azeîîa-ines. Ur têebbes
ara meskint alama yelêa yiv, dayen teεya. Ihi, …….. tekker tnuvt-nni ines, teîîef lεessa. Tcukket wiss anwa i tesεa tmeîîut-nni yettεawan-
itt imi tessawav ad tekkes acettiv yal imalas. Tettêessis-as, ad twali anwa akka i tt-ittεawanen. Tameîîut-nni akken tsellek leqdic, teεna azeîîa-nni ines. Tanuvt-nni tettêessis kan ad tsel i
wacu iverrun. Akken akken ……… yedda yiv, ha-tt tesla-as i tmeîîut-nni mi as-tenna : εeslama-k a merreé
n tfettusin, a meqqen n taîîucin, Welleh ar d ak-fke$ lêeqq-ik !»
❹Seqεed avris-a :vris-a :v
Inebgi ivulen
εeddan wussan, rnan-d wiyiv ameddakkel-nni yugi ad iruê. Tameîîut n urgaz ur as-yeεoib ara lêal. Yella yiwen, yesÎεa aêbib, yerzef $ur-s ad yesÎεeddi kra n wussan Tenna-as i urgaz-is : ad d-naf ssebba ad nenna$, ahat ad iruê umdan-agi. aêeqq kra i k-id-yewwin $er da d uzekka mi ara truêev ma velme$. Yerra-as-d yinebgi : aêeqq kra i yi-d-yewwin d wayen ara rnu$ ma ivlem-ikem. Tennu$ tmeîîut d urgaz-is, syin truê teccetka i yinebgi.
yD nekk ara yarun :
16
![Page 17: Tamazight - manuel scolaire Algérie - 5 Année Primaire](https://reader034.fdocuments.us/reader034/viewer/2022052119/544eb78ab1af9f206d8b4bfe/html5/thumbnails/17.jpg)
17
Teεreq Te$ribt-iw
TeÎεreq te$ribt-iw
Tekcem timuraMa yella d tamurt-iwTruê-ak ay ixef-iw Tezga gar wallen-iwUr tt-ssine$ ara
Ameddakkel-iw, gma, Baba akked yemmaLoiran d leêbab, Xwali d leÎεmum-iWa yu$al d AÎεrabWayev d Arumi
Ttmeslayen s lezwax Nekkini meskinAm win yettilin Gar sebÎεa yifraxUr fhime$, ur ceffu$Mi ara tt$ennin
Seg tesfift « Ta$ribt-iw ».S$ur Yidir d Warrac Tiddukkla
yTura ad cnu$
15
❶ Seqεed tafyirt-a :
Wa, zik, ihedder-itt, lka$ev, wayev, tura, yineggura, i, ad, di, tt-id-afen.
❷Seqεed taseddart-a :
Zik, Tekker yiwet truê $er ccix, llant snat n tlawin, tenna-as : anεam a ccix fru taluft gar-ante$. ttna$ent
❸Smed avris-a s wawalen-a: Yal ass, armi, yiwen wass, zik-nni, mi.vris-a s wawalen-a: Yal ass, armi, yiwen wass, zik-nni, mi.v
Macahu, Ahu, Rebbi ad tt-iselhu, a tt-id-yawi d asaru. ……. tella yiwet n tmeîîut tezweoğ, tesεa tanuvt. Tanuvt-nni ines tettasem deg-s dayen kan,
acku tameîîut-agi teêrec : Tqeddec deg uxxam, yernu tzeîî. ……… ad tekker di tafrara i wakken ad teqdec. …… tsellek, ad teεnu azeîîa-ines. Ur têebbes
ara meskint alama yelêa yiv, dayen teεya. Ihi, …….. tekker tnuvt-nni ines, teîîef lεessa. Tcukket wiss anwa i tesεa tmeîîut-nni yettεawan-
itt imi tessawav ad tekkes acettiv yal imalas. Tettêessis-as, ad twali anwa akka i tt-ittεawanen. Tameîîut-nni akken tsellek leqdic, teεna azeîîa-nni ines. Tanuvt-nni tettêessis kan ad tsel i
wacu iverrun. Akken akken ……… yedda yiv, ha-tt tesla-as i tmeîîut-nni mi as-tenna : εeslama-k a merreé
n tfettusin, a meqqen n taîîucin, Welleh ar d ak-fke$ lêeqq-ik !»
❹Seqεed avris-a :vris-a :v
Inebgi ivulen
εeddan wussan, rnan-d wiyiv ameddakkel-nni yugi ad iruê. Tameîîut n urgaz ur as-yeεoib ara lêal. Yella yiwen, yesÎεa aêbib, yerzef $ur-s ad yesÎεeddi kra n wussan Tenna-as i urgaz-is : ad d-naf ssebba ad nenna$, ahat ad iruê umdan-agi. aêeqq kra i k-id-yewwin $er da d uzekka mi ara truêev ma velme$. Yerra-as-d yinebgi : aêeqq kra i yi-d-yewwin d wayen ara rnu$ ma ivlem-ikem. Tennu$ tmeîîut d urgaz-is, syin truê teccetka i yinebgi.
yD nekk ara yarun :
16
![Page 18: Tamazight - manuel scolaire Algérie - 5 Année Primaire](https://reader034.fdocuments.us/reader034/viewer/2022052119/544eb78ab1af9f206d8b4bfe/html5/thumbnails/18.jpg)
![Page 19: Tamazight - manuel scolaire Algérie - 5 Année Primaire](https://reader034.fdocuments.us/reader034/viewer/2022052119/544eb78ab1af9f206d8b4bfe/html5/thumbnails/19.jpg)
19
❶ Af-d awalen yezdin aéar d wawal « zed$ar d wawal « zed$ar d wawal « zed e$e$ $ ».$ ».$
❷ Qqen yal awal yer uknaw-is :
Awal aknaw
Azadu$ Sigg
Mraw Lbaîima
Vill εecra
❸ Af-d anemgal i yal awal yettuderren
- Mi tefra tme$ra.
- Tanemmirt-ik d tameqqranttameqqrant.
- Usan-d akk medden ferêen-as.
-Yeffe$Yeffe$, ifser-itt.
❹Fren tiririt iûeûeû êêeêêe anêêanêê
- Yu$ tannumi d ti$ezza d yiεreqyab
- Ti$ezza : d akal n luva, d tama n waman.
- D akal i d-yezgan deg usawen
❺Anwa amyag i tessnevAnwa amyag i tessnevAnwa amyag i tessne yecrek av yecrek av é yecrek aé yecrek a ar d yisem « imensi » éar d yisem « imensi » é
yAmawal
18
![Page 20: Tamazight - manuel scolaire Algérie - 5 Année Primaire](https://reader034.fdocuments.us/reader034/viewer/2022052119/544eb78ab1af9f206d8b4bfe/html5/thumbnails/20.jpg)
20
wAd cfu$ :
Ti$ri tilemt « e »
• £er imedyaten-a❶ D asemmiv, els abernus-ik.❷ Ekk sya teff$ev sya.❸ Xdem lxir i win iceffun.
• Af-d di tefyar-agi yezrin ma llan wawalen yettfakkan s te$ri « e».• Af-d ma llan wid ibeddun s te$ri tilemt « e ».• • Acêal n tergalin i sεan widak ibeddun s « e » ?• • •I umyag ”xdem” yesεa ti$ri ne$ ala• • Nezmer ad t-id-nenîeq mebla « e » ne$ ala?
Di tmazi$t, ulac ti$ri tilemt di taggara n wawal. Ulac-itt da$en di tazwara n wawal, maca llan kra n yimyagen i tt-yesεan di tazwara :
• Imyagen yesεan yiwet n tergalt (tussidt) yerna ur sεin ara ti$ri : eçç, eoo, ekk, err ( maca ad naru ççi$, ooan, ççant, )
• Imyagen yesεan snat n tergalin yernu ur sεin ara ti$ri : els, ens, en$, ers, evs.(maca ad naru lsi$, nsi$, vsi$, …).
Gret tamawt :
• •Llan kra n yimyagen sεan snat kan n tergalin maca ti$ri tilemt tettili di tlemmast : mel, del, sel, éer, $er, ger
• Imyagen yesεan ugar n snat n tergalin yernu ur sεin ara ti$ri, yettili « e » uqbel targalt taneggarut : rwel, fres, fren, bren, Krez, kres...
❶Aru ti$ri tilemt anida iwata$ri tilemt anida iwata$êsb, jbd, asggas, aslmad, oo, krf, gn, slb.
❷ Aru « e » ne$ « a »$ « a »$• xx.m, .rg.z, .mg.r, t.m.mt, ruê.$
❸ Se$ti igulen yellan di tefyar-agi :$ti igulen yellan di tefyar-agi :$- Ruêa$ $ar lebêar ivelli ûûbaê.- Eddi$ dg ubrid-iw.- Erse$e di Tizi-Uzzu.- Iêml-d yi$éar.
❹ Yal awal ma tbeddlev tiv tiv $ra tzemre$ra tzemre$ v ad d-tessuffv ad d-tessuffv $ ad d-tessuff$ ad d-tessuff e$e$ v seg-s sin wawalen nev seg-s sin wawalen nev $ u seg-s sin wawalen ne$ u seg-s sin wawalen ne gar :$ ugar :$ u- Amedya : il.s= iles + ilis ( kemmel d wiyiv : il.s= iles + ilis ( kemmel d wiyiv : il.s= iles + ilis ( kemmel d wiyi ).v ).v - Am.n (3), am.r (2), tam.rt (2), azg.r (2), amg.r (2)
yTirawalt :
yIlu$ma :
19
wAd cfu$ :
yTajerrumt : Amvan n yisem
• £er imedyaten-a❶Oeêêeêêe a, yu$ axxam di temdint.❷ Oeêêeêêe a, yu$ ixxamen di temdint.
• Kenni gar sin yismawen-ina yettuderren.• Deg wacu i mgaraden ?• Amek i as-nessawal i umvan n yisem amezwaru ?• I wiss sin ?• D acu ibeddlen seg yisem amezwaru $er wis sin ?• Kemmel am umedya amezwaru twaliv d acu i ibeddlen deg yal isem :- Argaz ➝irgazen- Tam$art ➝- Tameîîut ➝- I$i ➝- Asaru ➝
Isem di tmazi$t yesεa sin yimvanen : asuf ( axxam) , asget (ixxamen). Yettale$ usget :- s ubeddel n te$ri tamezwarut d tmerna n tehrayt ( irgazen) ;- s ubeddel n te$ri tamezwarut d temlellit n te$ra ( isura ) .
Gret tamawt :1. kra n yismawen yemxalaf uéar swayes yule$ wasuf $ef win swayes yule$ usget ( tameîîut /
tilawin) ;2. kra n yismawen sεan kan yiwen n umvan, d asuf kan (udi) ne$ d asget kan (aman)
❶ Smed tafelwit-a tegrevSmed tafelwit-a tegrevSmed tafelwit-a tegre -d tamawt v-d tamawt v $ef yal awal$ef yal awal$
asuf asgetAm$ar
Aman
Tamemt
tafunast
❷Smel awalen $ef sin : imetman, idurar, ayefki, i$ef sin : imetman, idurar, ayefki, i$ îef sin : imetman, idurar, ayefki, iîef sin : imetman, idurar, ayefki, i ij, asif, aqcic, arrac, tullas, tineqlin, azemmur.îij, asif, aqcic, arrac, tullas, tineqlin, azemmur.î
Ismawen n wasuf Ismawen n usget
yIlu$ma :
20
![Page 21: Tamazight - manuel scolaire Algérie - 5 Année Primaire](https://reader034.fdocuments.us/reader034/viewer/2022052119/544eb78ab1af9f206d8b4bfe/html5/thumbnails/21.jpg)
21
wAd cfu$ :
Ti$ri tilemt « e »
• £er imedyaten-a❶ D asemmiv, els abernus-ik.❷ Ekk sya teff$ev sya.❸ Xdem lxir i win iceffun.
• Af-d di tefyar-agi yezrin ma llan wawalen yettfakkan s te$ri « e».• Af-d ma llan wid ibeddun s te$ri tilemt « e ».• • Acêal n tergalin i sεan widak ibeddun s « e » ?• • •I umyag ”xdem” yesεa ti$ri ne$ ala• • Nezmer ad t-id-nenîeq mebla « e » ne$ ala?
Di tmazi$t, ulac ti$ri tilemt di taggara n wawal. Ulac-itt da$en di tazwara n wawal, maca llan kra n yimyagen i tt-yesεan di tazwara :
• Imyagen yesεan yiwet n tergalt (tussidt) yerna ur sεin ara ti$ri : eçç, eoo, ekk, err ( maca ad naru ççi$, ooan, ççant, )
• Imyagen yesεan snat n tergalin yernu ur sεin ara ti$ri : els, ens, en$, ers, evs.(maca ad naru lsi$, nsi$, vsi$, …).
Gret tamawt :
• •Llan kra n yimyagen sεan snat kan n tergalin maca ti$ri tilemt tettili di tlemmast : mel, del, sel, éer, $er, ger
• Imyagen yesεan ugar n snat n tergalin yernu ur sεin ara ti$ri, yettili « e » uqbel targalt taneggarut : rwel, fres, fren, bren, Krez, kres...
❶Aru ti$ri tilemt anida iwata$ri tilemt anida iwata$êsb, jbd, asggas, aslmad, oo, krf, gn, slb.
❷ Aru « e » ne$ « a »$ « a »$• xx.m, .rg.z, .mg.r, t.m.mt, ruê.$
❸ Se$ti igulen yellan di tefyar-agi :$ti igulen yellan di tefyar-agi :$- Ruêa$ $ar lebêar ivelli ûûbaê.- Eddi$ dg ubrid-iw.- Erse$e di Tizi-Uzzu.- Iêml-d yi$éar.
❹ Yal awal ma tbeddlev tiv tiv $ra tzemre$ra tzemre$ v ad d-tessuffv ad d-tessuffv $ ad d-tessuff$ ad d-tessuff e$e$ v seg-s sin wawalen nev seg-s sin wawalen nev $ u seg-s sin wawalen ne$ u seg-s sin wawalen ne gar :$ ugar :$ u- Amedya : il.s= iles + ilis ( kemmel d wiyiv : il.s= iles + ilis ( kemmel d wiyiv : il.s= iles + ilis ( kemmel d wiyi ).v ).v - Am.n (3), am.r (2), tam.rt (2), azg.r (2), amg.r (2)
yTirawalt :
yIlu$ma :
19
wAd cfu$ :
yTajerrumt : Amvan n yisem
• £er imedyaten-a❶Oeêêeêêe a, yu$ axxam di temdint.❷ Oeêêeêêe a, yu$ ixxamen di temdint.
• Kenni gar sin yismawen-ina yettuderren.• Deg wacu i mgaraden ?• Amek i as-nessawal i umvan n yisem amezwaru ?• I wiss sin ?• D acu ibeddlen seg yisem amezwaru $er wis sin ?• Kemmel am umedya amezwaru twaliv d acu i ibeddlen deg yal isem :- Argaz ➝irgazen- Tam$art ➝- Tameîîut ➝- I$i ➝- Asaru ➝
Isem di tmazi$t yesεa sin yimvanen : asuf ( axxam) , asget (ixxamen). Yettale$ usget :- s ubeddel n te$ri tamezwarut d tmerna n tehrayt ( irgazen) ;- s ubeddel n te$ri tamezwarut d temlellit n te$ra ( isura ) .
Gret tamawt :1. kra n yismawen yemxalaf uéar swayes yule$ wasuf $ef win swayes yule$ usget ( tameîîut /
tilawin) ;2. kra n yismawen sεan kan yiwen n umvan, d asuf kan (udi) ne$ d asget kan (aman)
❶ Smed tafelwit-a tegrevSmed tafelwit-a tegrevSmed tafelwit-a tegre -d tamawt v-d tamawt v $ef yal awal$ef yal awal$
asuf asgetAm$ar
Aman
Tamemt
tafunast
❷Smel awalen $ef sin : imetman, idurar, ayefki, i$ef sin : imetman, idurar, ayefki, i$ îef sin : imetman, idurar, ayefki, iîef sin : imetman, idurar, ayefki, i ij, asif, aqcic, arrac, tullas, tineqlin, azemmur.îij, asif, aqcic, arrac, tullas, tineqlin, azemmur.î
Ismawen n wasuf Ismawen n usget
yIlu$ma :
20
![Page 22: Tamazight - manuel scolaire Algérie - 5 Année Primaire](https://reader034.fdocuments.us/reader034/viewer/2022052119/544eb78ab1af9f206d8b4bfe/html5/thumbnails/22.jpg)
22
wAd cfu$ :
Amyag : amatar udmawan d ufeggag
• £er imedyaten-a :❶ Unage$ $er temdint.
• Af-d anwa i d amyag gar wawalen yellan di tefyirt izrin.•Yefti umyag-ina ne$ ala ?• Anwa ixedmen tigawt n umyag ?• Acu i t-id-yemmalen deg umyag ?• Limer ad sefti$ amyag-ina akked « netta », d acu ara ibeddlen ?• D acu yeqqimen ur ibeddel ara ?• Amek i asen-neqqar i sin yimuren-agi n umyag (win ibeddlen akked win ur nbeddel ara?
Tal$a n umyag uqbel ad yefti neqqar-as tal$a taêa taêa ta erfit : éer, wali, ini, sel,…Mi yefti umyag ttilin deg-s sin yimuren :• Amezwaru d amatar udmawan yemmal-a$-id amigaw (ne$ ameskar) meêsub win ixedmen tigawt.• Ma nekkes amatar, ad d-yeqqim ufeggag n umyag.
Amedya : yunag, yella deg-s : y = amatar udmawan n « netta ».unag = afeggag n umyag, yefti $er yizri
❶Sefti amyag « ali» d wudmawen akkit imir suffe$Sefti amyag « ali» d wudmawen akkit imir suffe$Sefti amyag « ali» d wudmawen akkit imir suffe -d amatar udmawan ( am umedya amezwaru).$-d amatar udmawan ( am umedya amezwaru).$
Amqim udmawan ilelli Amyag yefti Amatar udmawan Afeggag n umyag
nekkini Uli$ …………….$ uliKeçç Kemm Netta Nettat Nekkni Kunwi Kunemti Nutenti
❷Suffe$Suffe$Suffe -d imyagen, kkes-d seg-sen amatar udmawan d ufeggag$-d imyagen, kkes-d seg-sen amatar udmawan d ufeggag$• Yerwel u$erda, tebεen-t yimcac.• Yekkat ugeffur, dduri$ aseklu.• Nekrez nekkni, t$elltem kunwi.• £lin yizmawen, ççan wuccanen.
yTaseftit :
yIlu$ma :
22
yAvris :
yTigzi n uvris
Oeêêa yettaker lebûel
Yiwen wass, ileêêu Oeêêa d tama n yiwen uqwir. Aqwir-nni yefreg. Avu yettsuvu, irennu. Tiî n Oeêêa tεedda $er uqwir-nni, iwala lebûel yerra tili d$a ixemmem ad ikcem ad d-ikkes kra. Avu d avu edda $er uqwir-nni, iwala lebûel yerra tili d$a ixemmem ad ikcem ad d-ikkes kra. Avu d avu ur yelli win ara t-id-iwalin.Ineggez i ufrag, yebda la iqelleε aéalim. Netta iqelleε, avu yettsuvu. , avu yettsuvu. Yiwen ubrid iêbes aqlaε, irfed aqerruy-is, yessakked, ur yelli win , irfed aqerruy-is, yessakked, ur yelli win yellan. Yu$al $er uqlaε, iqelleε yeqqar : « mazal ». Mi d-yeqle ». Mi d-yeqleεyiwet n tebûelt, ad tt-yerr $er uqelmun n ubernus-is. Iqelleε, iqelleε armi qrib ad yeççar uqelmun-is, yesla wiss anwa i as-id-yettmeslayen, yenna-as-id : « D keçç ay akka a Oeêêa ? ! Acu txeddmev deg uqwir-iw ?Yerra-as Oeêêa : Azul a Dda Muê, d axessar acêal yeohed wavu ass-a.Yenna-as bab n wayla : Ur smeεriq ara. Ur nêerwa$ ara deg wavu nekkini. Nni$-ak d acu i k-id-yewwin $er uqwir-iw ? d takkerva i la tettakrev lebûel.Yenna-as Oeêêa: Ur kcime$ $er uqwir-ik, ur ukire$ lebûel.Yerra-as um$ar-nni: Daymi qqaren: yuker, êedre$ ; Yerra-as um$ar-nni: Daymi qqaren: yuker, êedre$ ; yeggul, umne$.Yenna-as Oeêêa: Rou ad ak-id-sfehme$. Lli$ leêêu$ Yenna-as Oeêêa: Rou ad ak-id-sfehme$. Lli$ leêêu$ d tama n uqwir-agi inek, ikker-d wavu iqelleε iqermuden d$a ula d nekk irfed-iyi-d isers-iyi-d deg uqwir-ik.Yenna-as um$ar-nni : Ha-t-an ad as-neg irfed-ik-id wavu, yewwi-k-id $er uqwir-iw. I lebûel-nni da$en d avu i t-id-iqelεen ?Yenna-as Oeêêa : Uggade$ ad iyi-irfed wavu tikkelt niven d$a ttaîîafe$ di lebûel. Mi îîfe$ di tebûelt ad d-teqleεYenna-as bab n uqwir-nni : Ha-t-an da$en ad as-neoεel d tidet. Maca ur fhime$ ara d acu yewwin lebûel-nni $er uqelmun-ik ?Yerra-as Oeêêa : Dinna i yi-d-tufiv bate$ ula d nekkini. »
❶ Acu yewwin Oeêêa $er uqwir n medden ?❷D acu i d-yeqleε dinna ?❸D tidet yella wacu yeb$a ad t-yaker Oeêêa ne$ ala ?❹ Asmi i t-id-yufa bab n uqwir, d acu n ssebba i d-yufa Oeêêa akken ad yesεeddi iman-is ?❺ D acu i as-id-yerra bab n wayla ?❻ D acu i d-yemmalen belli d takkerva i yettaker Oeêêa ?❼Yesteεref Oeêêa $er taggara belli yettaker lebûel ne$ ala ?❽ Fren yiwen wawal i twalav d aknaw (kifkif anamek-is akked)❾Bate$ : - ferêe$ - rfi$- wehme$
22
![Page 23: Tamazight - manuel scolaire Algérie - 5 Année Primaire](https://reader034.fdocuments.us/reader034/viewer/2022052119/544eb78ab1af9f206d8b4bfe/html5/thumbnails/23.jpg)
22
wAd cfu$ :
Amyag : amatar udmawan d ufeggag
• £er imedyaten-a :❶ Unage$ $er temdint.
• Af-d anwa i d amyag gar wawalen yellan di tefyirt izrin.•Yefti umyag-ina ne$ ala ?• Anwa ixedmen tigawt n umyag ?• Acu i t-id-yemmalen deg umyag ?• Limer ad sefti$ amyag-ina akked « netta », d acu ara ibeddlen ?• D acu yeqqimen ur ibeddel ara ?• Amek i asen-neqqar i sin yimuren-agi n umyag (win ibeddlen akked win ur nbeddel ara?
Tal$a n umyag uqbel ad yefti neqqar-as tal$a taêa taêa ta erfit : éer, wali, ini, sel,…Mi yefti umyag ttilin deg-s sin yimuren :• Amezwaru d amatar udmawan yemmal-a$-id amigaw (ne$ ameskar) meêsub win ixedmen tigawt.• Ma nekkes amatar, ad d-yeqqim ufeggag n umyag.
Amedya : yunag, yella deg-s : y = amatar udmawan n « netta ».unag = afeggag n umyag, yefti $er yizri
❶Sefti amyag « ali» d wudmawen akkit imir suffe$Sefti amyag « ali» d wudmawen akkit imir suffe$Sefti amyag « ali» d wudmawen akkit imir suffe -d amatar udmawan ( am umedya amezwaru).$-d amatar udmawan ( am umedya amezwaru).$
Amqim udmawan ilelli Amyag yefti Amatar udmawan Afeggag n umyag
nekkini Uli$ …………….$ uliKeçç Kemm Netta Nettat Nekkni Kunwi Kunemti Nutenti
❷Suffe$Suffe$Suffe -d imyagen, kkes-d seg-sen amatar udmawan d ufeggag$-d imyagen, kkes-d seg-sen amatar udmawan d ufeggag$• Yerwel u$erda, tebεen-t yimcac.• Yekkat ugeffur, dduri$ aseklu.• Nekrez nekkni, t$elltem kunwi.• £lin yizmawen, ççan wuccanen.
yTaseftit :
yIlu$ma :
23
yAvris :
yTigzi n uvris
Oeêêa yettaker lebûel
Yiwen wass, ileêêu Oeêêa d tama n yiwen uqwir. Aqwir-nni yefreg. Avu yettsuvu, irennu. Tiî n Oeêêa tεedda $er uqwir-nni, iwala lebûel yerra tili d$a ixemmem ad ikcem ad d-ikkes kra. Avu d avu edda $er uqwir-nni, iwala lebûel yerra tili d$a ixemmem ad ikcem ad d-ikkes kra. Avu d avu ur yelli win ara t-id-iwalin.Ineggez i ufrag, yebda la iqelleε aéalim. Netta iqelleε, avu yettsuvu. , avu yettsuvu. Yiwen ubrid iêbes aqlaε, irfed aqerruy-is, yessakked, ur yelli win , irfed aqerruy-is, yessakked, ur yelli win yellan. Yu$al $er uqlaε, iqelleε yeqqar : « mazal ». Mi d-yeqle ». Mi d-yeqleεyiwet n tebûelt, ad tt-yerr $er uqelmun n ubernus-is. Iqelleε, iqelleε armi qrib ad yeççar uqelmun-is, yesla wiss anwa i as-id-yettmeslayen, yenna-as-id : « D keçç ay akka a Oeêêa ? ! Acu txeddmev deg uqwir-iw ?Yerra-as Oeêêa : Azul a Dda Muê, d axessar acêal yeohed wavu ass-a.Yenna-as bab n wayla : Ur smeεriq ara. Ur nêerwa$ ara deg wavu nekkini. Nni$-ak d acu i k-id-yewwin $er uqwir-iw ? d takkerva i la tettakrev lebûel.Yenna-as Oeêêa: Ur kcime$ $er uqwir-ik, ur ukire$ lebûel.Yerra-as um$ar-nni: Daymi qqaren: yuker, êedre$ ; Yerra-as um$ar-nni: Daymi qqaren: yuker, êedre$ ; yeggul, umne$.Yenna-as Oeêêa: Rou ad ak-id-sfehme$. Lli$ leêêu$ Yenna-as Oeêêa: Rou ad ak-id-sfehme$. Lli$ leêêu$ d tama n uqwir-agi inek, ikker-d wavu iqelleε iqermuden d$a ula d nekk irfed-iyi-d isers-iyi-d deg uqwir-ik.Yenna-as um$ar-nni : Ha-t-an ad as-neg irfed-ik-id wavu, yewwi-k-id $er uqwir-iw. I lebûel-nni da$en d avu i t-id-iqelεen ?Yenna-as Oeêêa : Uggade$ ad iyi-irfed wavu tikkelt niven d$a ttaîîafe$ di lebûel. Mi îîfe$ di tebûelt ad d-teqleεYenna-as bab n uqwir-nni : Ha-t-an da$en ad as-neoεel d tidet. Maca ur fhime$ ara d acu yewwin lebûel-nni $er uqelmun-ik ?Yerra-as Oeêêa : Dinna i yi-d-tufiv bate$ ula d nekkini. »
❶ Acu yewwin Oeêêa $er uqwir n medden ?❷D acu i d-yeqleε dinna ?❸D tidet yella wacu yeb$a ad t-yaker Oeêêa ne$ ala ?❹ Asmi i t-id-yufa bab n uqwir, d acu n ssebba i d-yufa Oeêêa akken ad yesεeddi iman-is ?❺ D acu i as-id-yerra bab n wayla ?❻ D acu i d-yemmalen belli d takkerva i yettaker Oeêêa ?❼Yesteεref Oeêêa $er taggara belli yettaker lebûel ne$ ala ?❽ Fren yiwen wawal i twalav d aknaw (kifkif anamek-is akked)❾Bate$ : - ferêe$ - rfi$- wehme$
22
![Page 24: Tamazight - manuel scolaire Algérie - 5 Année Primaire](https://reader034.fdocuments.us/reader034/viewer/2022052119/544eb78ab1af9f206d8b4bfe/html5/thumbnails/24.jpg)
24
yTura ad cnu$ Arrac
Adrar s adrar slan
Wa yessawel-as i gma-s seg wa $er wa
Yewwev-d lexbar yelhan
Yezzi-asent am uzrar akk i tmura
Mi ara ddukklen
Ad ak-sefven
Akk imeîîi n wass-a
Freê yis-sen
Tedεuv-asen
Ad ssiwven
I wakken yis-sen ara icennu uzekka.
Yuli-d yiîij yecreq
Yesban-a$-d akk iberdan s anda ara neffe$
Agdud yellan yefreq
Yeddukkel-d afus deg ufus yedda-d yid-ne$
Ahaw akit
Akken ad d-nawit
Üûut nwen $ur-ne$
Wa s tcelêit
Wa s teméabit
Wa s tcawit
I wakken ad d-tekker tmazi$t nne$.
Lewnis n At-Mangellat, si tesfift « Abrid n teméi »
Arrac, arrac, arrac
D nekkni i d taftilt n tmurt i d-iceεlen
Arrac, arrac, arrac
Ad d-nesban idles nne$ anda t-ffren
Ad d-nnadi
Ad nesteqsi
Ad nruê tuddar lexla
Ayen ara nwali
Ad a$-id-yawi
Si yal d tamussni
I s ara tebnu tmurt n uzekka.
23
Ha-t-a uHa-t-a uH vris xerben yiêris xerben yiêris xerben yi ricen-is, af-d amek i myezwaren, seqεed-it.Argaz-nni bu-teqnaé yerfa.Yettxemmim amek ara yesseêûel Oeêêa. Yenîeq
yenna-as : « Imi tettarrav iman-ik téewrev, af-iyi-d, ihi, anta i d talemmast n lqaεa.
Yenna-as Oeêêa : « Ha-tt-a ddaw n uvar ayeffus n u$yul-agi inu. »
Deg yiwet n taddart akkenni, yal ass n ssuq, mi d-nnejmaεen akk l$aci, yella yiwen
urgaz, yettakk-asen tiqnaé i yimsewwqen, maca ulac win i tent-id-yettafen.
Seg wass-nni, ur d-yu$al urgaz-nni $er ssuq-nni.
Susmen akk medden. Yiwen ur izmir ad d-ifru taqnuét-nni. D acu kan ass-nni, yella dinna
Oeêêa ; yenîeq $er urgaz-nni : « Nekk ad ak-id-ini$ acêal. Ayen yellan n wanéaden $ef
uεrur n u$yul-agi inu i yellan n yitran deg yigenni. Tura, ihi, ilaq ad têesbev anéaden n
u$yul-agi inu i wakken ad teérev acêal n yitran yellan deg yigenni. »
Yiwen wass, yewwev-d urgaz-nni $er ssuq, yenna-asen : « Anwa deg-wen i izemren
ad iyi-d-yini acêal n yitran i yellan deg yigenni ? »
yD nekk ara yarun :
24
![Page 25: Tamazight - manuel scolaire Algérie - 5 Année Primaire](https://reader034.fdocuments.us/reader034/viewer/2022052119/544eb78ab1af9f206d8b4bfe/html5/thumbnails/25.jpg)
25
yTura ad cnu$ Arrac
Adrar s adrar slan
Wa yessawel-as i gma-s seg wa $er wa
Yewwev-d lexbar yelhan
Yezzi-asent am uzrar akk i tmura
Mi ara ddukklen
Ad ak-sefven
Akk imeîîi n wass-a
Freê yis-sen
Tedεuv-asen
Ad ssiwven
I wakken yis-sen ara icennu uzekka.
Yuli-d yiîij yecreq
Yesban-a$-d akk iberdan s anda ara neffe$
Agdud yellan yefreq
Yeddukkel-d afus deg ufus yedda-d yid-ne$
Ahaw akit
Akken ad d-nawit
Üûut nwen $ur-ne$
Wa s tcelêit
Wa s teméabit
Wa s tcawit
I wakken ad d-tekker tmazi$t nne$.
Lewnis n At-Mangellat, si tesfift « Abrid n teméi »
Arrac, arrac, arrac
D nekkni i d taftilt n tmurt i d-iceεlen
Arrac, arrac, arrac
Ad d-nesban idles nne$ anda t-ffren
Ad d-nnadi
Ad nesteqsi
Ad nruê tuddar lexla
Ayen ara nwali
Ad a$-id-yawi
Si yal d tamussni
I s ara tebnu tmurt n uzekka.
23
Ha-t-a uHa-t-a uH vris xerben yiêris xerben yiêris xerben yi ricen-is, af-d amek i myezwaren, seqεed-it.Argaz-nni bu-teqnaé yerfa.Yettxemmim amek ara yesseêûel Oeêêa. Yenîeq
yenna-as : « Imi tettarrav iman-ik téewrev, af-iyi-d, ihi, anta i d talemmast n lqaεa.
Yenna-as Oeêêa : « Ha-tt-a ddaw n uvar ayeffus n u$yul-agi inu. »
Deg yiwet n taddart akkenni, yal ass n ssuq, mi d-nnejmaεen akk l$aci, yella yiwen
urgaz, yettakk-asen tiqnaé i yimsewwqen, maca ulac win i tent-id-yettafen.
Seg wass-nni, ur d-yu$al urgaz-nni $er ssuq-nni.
Susmen akk medden. Yiwen ur izmir ad d-ifru taqnuét-nni. D acu kan ass-nni, yella dinna
Oeêêa ; yenîeq $er urgaz-nni : « Nekk ad ak-id-ini$ acêal. Ayen yellan n wanéaden $ef
uεrur n u$yul-agi inu i yellan n yitran deg yigenni. Tura, ihi, ilaq ad têesbev anéaden n
u$yul-agi inu i wakken ad teérev acêal n yitran yellan deg yigenni. »
Yiwen wass, yewwev-d urgaz-nni $er ssuq, yenna-asen : « Anwa deg-wen i izemren
ad iyi-d-yini acêal n yitran i yellan deg yigenni ? »
yD nekk ara yarun :
24
![Page 26: Tamazight - manuel scolaire Algérie - 5 Année Primaire](https://reader034.fdocuments.us/reader034/viewer/2022052119/544eb78ab1af9f206d8b4bfe/html5/thumbnails/26.jpg)
26
![Page 27: Tamazight - manuel scolaire Algérie - 5 Année Primaire](https://reader034.fdocuments.us/reader034/viewer/2022052119/544eb78ab1af9f206d8b4bfe/html5/thumbnails/27.jpg)
27
❶Af-d tagnit anida ara smersen yinelmaden awalen-agi. (md : adiwenni gar sin yinelmaden mi ara mlilen …)
Azul TanemmirtAss ameggazIv ameggazAr tufatAr timlilitAr azekkaUlac deg-sAnsufAr tikkelt nivenAr ass nivenAr ass wayev
❷Yettidir ufellaêYettidir ufellaêYettidir ufella s wayen i d-yettawi seg wakal-is.ê s wayen i d-yettawi seg wakal-is.ê
Af-d 3 n wawalen yezdin aéar d umgag « yettidir » terrev-tenv-tenv di tefyar.
❸ Af-d anamek yesεa umyag « wwet » di yal tafyirt.
Yewwet-it s ugelzim $er gar wallen.
Yewwet-itt d ives armi d-yenqer yiîij.
Yewwet seksu d uksum armi yemlelli.
Yewwet-as tilifun i umeddakkel-is.
Yewwet afus-is $er loib.
Yewwet-itt s yibeddi armi d Tizi-Uzzu.
❹ Efk-d inemgalen i wawalen yersen $ef ujerri$ef ujerri$ vef ujerrivef ujerri .
Yekker ufellaêYekker ufellaêYekker zik.
Yebra-as-id i uzger.
Yerfed agelzimYerfed agelzimYerfed
Iger aydi daxel n teylewt.
Icudd taylewt.Icudd taylewt.Icudd
yAmawal
26
![Page 28: Tamazight - manuel scolaire Algérie - 5 Année Primaire](https://reader034.fdocuments.us/reader034/viewer/2022052119/544eb78ab1af9f206d8b4bfe/html5/thumbnails/28.jpg)
28
![Page 29: Tamazight - manuel scolaire Algérie - 5 Année Primaire](https://reader034.fdocuments.us/reader034/viewer/2022052119/544eb78ab1af9f206d8b4bfe/html5/thumbnails/29.jpg)
2929
wAd cfu$ :
Addad n yisem
Senfel tifyar am umedya amezwaruSenfel tifyar am umedya amezwaruSenfel tifyar am umedya amezwar .
• Afellaê yettidir➝yettidir ufellaê• Izem yusa-d➝•Tameîîut tekker-d➝• Aydi ineggez-d➝
❶ Serwes gar snat n tal$iwin n yal isem.❷ Acu i ibeddlen deg-sen ?❸ Amek u$alen ?
Isem yesεa sin waddaden : ilelli d umarud umarud z.Yettale$ umaruz s ubeddel ne$ s u$elluy n te$ri tamezwarut Md : afellaê➝ ufellaê, taylewt➝ teylewt). Yettale$ da$en s tmerna n « w » ne$ « y » Md : ass➝ wass, izem ➝ yizem) . Maca llant kra n tsuraf Md : tala, tizi, fad, lexla…)
❶SuffeSuffeS $uffe$uffe -d akk ismawen yellan deg u-d akk ismawen yellan deg u- vd akk ismawen yellan deg uvd akk ismawen yellan deg u ris terrevris terrev v-ten di tfelwit, yal wa d waddad-isv-ten di tfelwit, yal wa d waddad-isv .Ff$ùe$ si tewwurt n usqif am umsuv . Muqle$ù akka d wakka, syin akkin qqerse$ù d tazzla, êulfa$ù i yivarren-iw ur ttrusun ara $ùef wakal; gar yigenni d wakal i ôuêe$ù. Jeddi yevfer-iyi-d s-deffir. Qevεeù$-ten (Xali d Yemma) $ùer wuffu$ù n taddart. Ssawale$ù: - a Yemma! Öou-yi !
Tikkest seg « Cfi$ am wass-a »
Aεmer TI£ILT
Addad amaruz Addad ilelli
❷ Err Err E $er waddad iwatan ismawen yellan gar tacciwin.$er waddad iwatan ismawen yellan gar tacciwin.$Teqqim (tameîîut) aîas n (agguren) ur yelli d acu i tessuter . Armi d yiwen (ass), tenna-as i (argaz-
is) ad iruê ad iéer (aslem-nni) acku tra ad tidir s-(afella) n (tiziri). Yekker (argaz) ageswaê, iruê. Maca tikkelt-a, yerfa (aslem-nni) d$a yenxeryav deg (aman), iruê.
Tikkest seg « Tikkest seg « Tikkest seg Anegmar d Uslem »Adlis n Useggas wis 2 n Ulmud Alemmas
yTajerrumt :
yIlu$ma :
![Page 30: Tamazight - manuel scolaire Algérie - 5 Année Primaire](https://reader034.fdocuments.us/reader034/viewer/2022052119/544eb78ab1af9f206d8b4bfe/html5/thumbnails/30.jpg)
3030
wAd cfu$ :
Amyag: tal$a n yizri
Azekka-nni tanezzayt, mi d-yekkeryekker urgaz yekker urgaz yekker yerfedyerfed taylewt-nni $ef uzagur-is yerfed taylewt-nni $ef uzagur-is yerfed iôuêiôuê $er yiger-is adyekrez.yekrez.
❶Acu-ten wawalen yersen $ef ujerriv ?❷ Tigawt nsen, tevra, tverru ne$ ad tevru ?❸Acu i d izri ?
Izri d tal$a n umyag i d-yemmalen tigawt yezrin ne$ tigawt yemdan ne$ tin ifukken.Md : iruê ufellaê ÷÷…yerfed taylewt…
❶ SuffeSuffeS $uffe$uffe -d$-d$ ,-d,-d seg uv seg uv seg u ris, imyagen yeftinvris, imyagen yeftinv $er yizri.$er yizri.$
Yiwen wass, terfed tmeîîut taqabact d temrart, truê $er teégi ad d-tezdem. Deg wakken i tt-yen$a lêif n yis$aren, tzeddem, tettruéu, tettarra di rrif, armi tessawev tazdemt anect-ila-tt.
Wi ara tt-icidden? Wi ara tt-yessiwven $er uxxam? Tu$al teqqim $er tmurt, teîîef amayeg-is la tettxemmim.÷
❷Yal amyag i d-tufivYal amyag i d-tufivYal amyag i d-tufi deg uv deg uv v deg uv deg u ris, af-as-id amatar udmawan, afeggag n umyag d talvris, af-as-id amatar udmawan, afeggag n umyag d talv $ris, af-as-id amatar udmawan, afeggag n umyag d tal$ris, af-as-id amatar udmawan, afeggag n umyag d tal a ta$a ta$ êa taêa ta erfit
Amyag Amatar udmawan Afeggag n umyag Tal$a taêa taêa ta erfit
----
❸ Sefti $er yizri amyag « awi » d wudmawen irkelli.$er yizri amyag « awi » d wudmawen irkelli.$
❹ Sefti imyagen yellan gar tacciwin $er yizri.$er yizri.$
Jeddi (îîef) -iyi deg ufus, nekk jebbde$ù, netta ijebbed . (zzem) ufus-is
fell-i amzun d ssiman . Akken (err)ù ur (zmir)ù ara ad snesre$ù s loehd-iw, (εeddi)ù ($ùeéé)ù-t, (awi)ù-d tacriêt deg ufus-is, (suù$) $ùer Öebbi i t-id-ixelqen, syin akkin (serreê)-iyi
yIlu$ma :
yTaseftit :
![Page 31: Tamazight - manuel scolaire Algérie - 5 Année Primaire](https://reader034.fdocuments.us/reader034/viewer/2022052119/544eb78ab1af9f206d8b4bfe/html5/thumbnails/31.jpg)
30 31
Am$ar
Azzel ay am$ar di lehwa d lexrifAzzel ay am$ar di lehwa d lexrifYuzzel um$ar, iêemmel-d wasifYuzzel um$ar, iêemmel-d wasifTawkiltTawkilt n umada$ teffe$-d $er usqifTefsa, adfel yessa$, ye$li-d uqerrifTefsa, adfel yessa$, ye$li-d uqerrif Tefsa, adfel yessa$, ye$li-d uqerrif Tefsa, adfel yessa$, ye$li-d uqerrif
Lebraq n yigenni yecεel am teftiltAgris isenni amzun d tagertiltAm$ar yessawal yenna i tewkiltMa yeffe$-d uz$al ad qeble$ tawkilt
TawkiltTawkilt n umada$ terra-as awalMa teb$iv ad ya$ yiîij d wuzzalMa teb$iv ad ya$ yiîij d wuzzalSsefru-d ay am$ar : yekkat yettazzaSsefru-d ay am$ar : yekkat yettazzal,Ur yelli d aéar, ur yelli d uzzalUr yelli d aéar, ur yelli d uzzal
Am$ar yettxemmim d acu-t akka waYella d ameççim ne$ iîij d lehwaNe$ amer d a$anim yak maççi d as$arD alim ne$ d aclim ad t-nerr d a$ebbard t-nerr d a$ebbard
TawkiltTawkilt nTawkilt nTawkilt uza$ar irkeb-itt wurrifWaqila ay am$ar ad tkecmev lexrifWaqila ay am$ar ad tkecmev lexrifUr telêiqev aéar ula degUr telêiqev aéar ula deg yiwetAd dAd d-tawiv lexbar mi ara k-id-yewwet
Tawkilt mi tebra yebda-d ubeêriAm$ar mi yerra s axxam yedduriYergel tiwwura, yuven yettusuAbeêri tura, yerra-t $er wussu
Idir Ccna « Arrac n Tiddukla »
Si tesfift « Ta$ribt-iw »
yAsefru
![Page 32: Tamazight - manuel scolaire Algérie - 5 Année Primaire](https://reader034.fdocuments.us/reader034/viewer/2022052119/544eb78ab1af9f206d8b4bfe/html5/thumbnails/32.jpg)
32 33
❶Acêal n yiwudam i yellan? Anwi-ten?❷ Anwa awal swayes yebda uvris?❸Acu i d-yemmal wawal-agi?❹Ayen tejba tmeîîut $er teégi ?❺Acu i d-tmugger di teégi ?❻Ayen i tt-yuwes yizem ?
❼ Acu$er ur tt-yeççi ara tikkelt tis snat mi i tt-imugger
❽Ayen i yessuter deg-s ad t-tewwet s tqabact?❾Acu$er i yeqqim armi d taggara akken ad tt-yeçç?❿Acu tnumek tefyirt: lejruê qqazen êellun,
imeslayen qqazen rennun?
yAvris :
yTigzi n uvris
Tameîîut d yizem
Yiwen wass, terfed tmeîîut taqabact d temrart, truê $er teégi ad d-tezdem. Deg wakken i tt-yen$a lêif n yis$aren, tzeddem, tettruéu, tettarra di rrif, armi tessawev tazdemt anect ila-tt.Anwa ara tt-icidden? Anwa ara tt-yessiwven $er uxxam? Tu$al teqqim $er tmurt, teîîef Anwa ara tt-icidden? Anwa ara tt-yessiwven $er uxxam? Tu$al teqqim $er tmurt, teîîef amayeg-is ar tettxemmim.Yufa-tt-id yizem, yenna-as:- A yemma tam$art, d acu akka i kem-–yu$en ? Tu$al teêka-as lêif ideg - A yemma tam$art, d acu akka i kem-–yu$en ? Tu$al teêka-as lêif ideg tella.Teêka-as akk ayen tesεedda, terna teêka-as tamsalt n wuccen d edda, terna teêka-as tamsalt n wuccen d teylewt d ttar i d-terra deg-s: t$av-it.Yekker iεawen-itt. Icudd tazdemt, yerra-tt $ef uzagur-is, yesni awen-itt. Icudd tazdemt, yerra-tt $ef uzagur-is, yesni tameîîut deffir-s, yessawev-itt armi d tawwurt n uxxam. tameîîut deffir-s, yessawev-itt armi d tawwurt n uxxam. Tameîîut tessekcem tazdemt, izem imudd tameééu$t-is isell i Tameîîut tessekcem tazdemt, izem imudd tameééu$t-is isell i tmeîîut d acu i asen-têekku.
Muqlen wat-uxxam di tezdemt maççi d ayen i tezmer Muqlen wat-uxxam di tezdemt maççi d ayen i tezmer ad d-tawi, steqsan tameîîut, teêka-asen. Nnan-as : D acu ara tiniv deg ugellid n yi$ersiwen?Tenna-asen:- D argaz d wawal maca yettfuê yimi-s! Akken yesla yizem i wanect-agi, yekunser, iruê. Yezri wayen yezrin, tebren tmeîîut $er teégi ad d-tezdem.Yaf-itt-id yizem, tebren tmeîîut $er teégi ad d-tezdem.Yaf-itt-id yizem, yenna-as:- Wwet-iyi-d s tqabact s anyir! Terra-as: Ur zmire$ ara, txedmev-iyi lxir ! Yenna-as : Ad iyi-d-tewwtev ne$ ad kem-ççe$. Tu$al Yenna-as : Ad iyi-d-tewwtev ne$ ad kem-ççe$. Tu$al tewwet-it $er gar wallen. Iruê yettiééif, iteddu, idammen tewwet-it $er gar wallen. Iruê yettiééif, iteddu, idammen ttazzalen.
Kkan ayen kkan, tu$al tmeîîut $er teégi ad d-tawi is$aren.Yufa-tt-id yizem di tezgi tzeddem.Yenna-as :- Ani-iyi-d.Tettani-as, armi i d-temlal d ccama n tyita-s gar wallen.Tenna-as:- Ëemdulleh, a mmi, aql-ak-id teêliv! Yerra-as:- Lejruê, qqazen êellun; imeslayen qqazen rennun.Tameîîut tefhem sani i d-iteddu yizem, tebda tettêellil deg-s ad as-–isuref maca izem ikreh win yessuguten awal di tecmat, d$a yemme$ fell-as, yeçça-tt.
![Page 33: Tamazight - manuel scolaire Algérie - 5 Année Primaire](https://reader034.fdocuments.us/reader034/viewer/2022052119/544eb78ab1af9f206d8b4bfe/html5/thumbnails/33.jpg)
3333
❶ Smed ilmawen n uvris s wawalen-a : yiwen wass, tawwurt, amacahu, zik-nni ,armi, Ttxil-k.vris s wawalen-a : yiwen wass, tawwurt, amacahu, zik-nni ,armi, Ttxil-k.v…………..,…..……….. , yella yiwen um$ar yewwev $er yixef n wussan-is. Yezde$ di tεecciwt i d-izgan
di teégi. Yettgani dinna tamettant : yekref, ur yettembiwil ara. Ssaéen-as-id ussu ines $er tewwurt. Yal ass tettawi-as yelli-s n mmi-s tagella $er dinna. Mi tewwev ad as-tini : « ……… ldi-yi-n ……….. a baba inu ba… », netta yettarra-as-id : « sçençen tizebgatin-im a yelli £riba ».………,…………..…., iεuss-iten-id uwa$ezniw, yesla-asen amek i ttemsawalen.
❷ Ha-ten-i kra n yimuren n tmucuha, init-d anwa i d amezwaru, anwa i d wis sin, anwa i d wis krad
- Imir-nni ççan, swan, ferêen deg uxxam-nni n yivulan-is. Mi fukken, u$alen s axxam nsen di talwit d lehna.
- Armi d iv, tu$al d tameîîut, teffe$-d seg uddaynin, tenna-asent : mselxiô fell-akent a yessi-s n uletma….
- Yiwen wass, yiwen n ugellid iruê $er ssuq, yenna-as i ugdud yufa dinna : ad awen-d-fke$ yiwet temsefrut, win ara tt-id-yafen, ad as-fke$ taqnuct n wure$. Awit-iyi-d tiririt imalas i d-iteddun.
❸ • eq• eq• εed tifyar akken aved tifyar akken aved tifyar akken a ris ad yesvris ad yesv εu anamek.
Txeddem $er medden ayen tufa : deg umwan, tleqqev azemmur, deg unebdu, tmegger, tlewwi-d ini$man.Yemma-tsen d tigellilt yerna teεteb aîas. Deg wass txeddem $er medden, deg yiv txeddem i yiman-is. Tettagem-d, tzeddem-d, trennu-d akantu n tuga i yiwtal-is. Axelleû ur tt-ttxelliûen ara maca ttakken-as-id zzit, tazart, igumma… Amacahu,
Zik-nni, tella yiwet n taooalt akked sebεa warraw-is. Arraw-agi ines d inilban
yD nekk ara yarun :
yIlu$ma :
![Page 34: Tamazight - manuel scolaire Algérie - 5 Année Primaire](https://reader034.fdocuments.us/reader034/viewer/2022052119/544eb78ab1af9f206d8b4bfe/html5/thumbnails/34.jpg)
3434
Ad ktazle$ iman-iw
Acu i twalav di tmacahut i tleqvev ?Acu i twalav di tmacahut i tleqvev ?Acu i twalav di tmacahut i tleqvev
Wali ma tzemrev :ev :ev
1. Ad takzev tamacahut ?2. Ad tt-tegzuv ?uv ?uv3. Ad d-te$rev tamacahut s utram ?4. Ad d-talsev i tmacahut i wumi tesliv ?iv ?iv5. Ad d-talsev i tmacahut s tmenna?
Melmi i tettafev imav imav n-ik? mi txeddmev :
1. ……….weêd-k ?-k ?-k2. ……… di sin ?3. ……… d agraw ?4.……… d yinelmaden n tesmilt akken ma llan ?
Muqel ma tzeMuqel ma tzeMuqel ma t mrev ?v ?v
1 . Ad takzev amyag ?2 . Ad takzev tawsit n yisem ?3 . Ad takzev amvan n yisem ?4 . Ad takzev addad n yisem?5. Ad d-takzev amatar deg umyag ?6 . Ad d-tekksev afeggag d umatar deg umyag ?7. Ad taruv war tamsertit ?8 . Ad terrev ti$ri n yilem anda twata ?9 . Ad tesmersev izri akken iwata ?10 . Ad tesmersev urmir aêerfi akken iwata ?11 . Ad tesmersev asemmad usrid ama d isem ama d awsil ?12 . Ad tsemgirdev gar tira d ususru n [bbw] ?
+ -+ -+ -+ -
![Page 35: Tamazight - manuel scolaire Algérie - 5 Année Primaire](https://reader034.fdocuments.us/reader034/viewer/2022052119/544eb78ab1af9f206d8b4bfe/html5/thumbnails/35.jpg)
Asenfar wis 2• Ad aru$ ne$ ad sqeεde$ tabrat n usnubget ne$ tabrat n userbeê n yixef n useggas
• Tigezmin n usenfar :
Tagzemt 1ut • ad aru$ tabrat tameéyant ne$ tin n yixef n useggasTagzemt tis 2 • ad aru$ tinnubga
Asenfar 2 Asefled/ ta$uri n yivrisen Iferdisen n tutlayt Afares s tira
Tagzemt 1ut
- Asnubget sb : 32
- Amulli sb : 32
- Asefru: Tiziri yulin sb :
• Tirawalt : tussda:ww [ggw]
Sb : 37
• Tajerrumt: amqim awsil n
yisem Sb : 38
• Taseftit : urmir aêerfi : urmir aêerfi : urmir aêerf
Sb : 39
• Asmad d useqεed n ed n
yivrisen
Sb : 42
Tagzemt tis 2
- Tinnubga sb : 37
- Asefru : Muqle$ sb :
• Tirawalt : tamsertit : n + w
Sb : 45
• Tajerrumt: tinza$
Sb : 46
• Taseftit: urmir ussid
Sb :
• Asmad
d useqεed n
yivrisen
Sb : 50
![Page 36: Tamazight - manuel scolaire Algérie - 5 Année Primaire](https://reader034.fdocuments.us/reader034/viewer/2022052119/544eb78ab1af9f206d8b4bfe/html5/thumbnails/36.jpg)
3636
Asnubget
A$erbaz Mulud FERεUN n Tizi-Uzzu ad yexdem tame$ra imi wwven 50 n yiseggasen segmi yeldi.
Tame$ra-agi, ad d-tili ass n 25 di yebrir 2005 $ef 12 n uzal di tzeqqa n tme$riwin deg Uxxam n Uxxam n U
yidles Mulud AT MεEMMER.Deg wahil, ad yili :
- umeslay n yinelmaden ye$ran zik dinna.- umezgun s-$ur yinelmaden.- ccveê- ccna
Arrac yeqqaren, zemren ad d-ddun yid-sen yimawlan nsen
❶ I wumi tettwazen tinnubga-agi ?
❷ Melmi ara d-tili temlilit-agi ?
❸ Anda ara d-tili ?
❹ D acu yellan deg wahil n tme$ra-agi ?
AmulliImi ara semde$ 7 n yiseggasendi leεmer-iw, ass n 28 di yebrir,Imi ara semde$ 7 n yiseggasen
mer-iw, ass n 28 di yebrir,Imi ara semde$ 7 n yiseggasen
aql-iken tettwaεervem $er umulli inu.
Tame$ra ad tili deg uxxam nne$$ef tamert tis 2 n tmeddit.$ef tamert tis 2 n tmeddit.$ef tamert tis 2 n tmeddit
Amayas
❶ Anwa ara ixedmen tame$ra ?❷ Acu n tme$ra ara yexdem ?❸ Melmi ara tt-yexdem ?❹ Anda ara tt-yexdem ?❺£ef wacêal ssaεa ?
yAvris :
yTigzi n uvris
yAvris wis 2 :
yTigzi n uvris
2 1
![Page 37: Tamazight - manuel scolaire Algérie - 5 Année Primaire](https://reader034.fdocuments.us/reader034/viewer/2022052119/544eb78ab1af9f206d8b4bfe/html5/thumbnails/37.jpg)
37
![Page 38: Tamazight - manuel scolaire Algérie - 5 Année Primaire](https://reader034.fdocuments.us/reader034/viewer/2022052119/544eb78ab1af9f206d8b4bfe/html5/thumbnails/38.jpg)
3838
wAd cfu$ :
Tamsertit :ww ® [ggw]
-£er amedya-a
• Irewwel $ef yimeddukkal-is
❶ Derrer amyag❷Amek i t-id-ne$ra ?❸Amek i t-nura ?❹ Efk-d tal$a taêerfit ines.
Mi ara yili yimesli « w » yessed di kra n wawalen (am: rwel,…),
yettu$al d [ggw] deg ususru. Md : rwel rewwel [reggwel] rewwel [reggwel] rewwel [reggwel]Maca di tira, tewwi-d ad naru « ww » am wakken yella deg uéar n wawal
❶ Tazabut Tazabut T
• Deg wasmi i d-yeffe$ deg yigen, yezga irewwel $ef wid i t-ittcewwilen,• Zik-nni zewwiren-d i yimestal deg ubrid.• Zewwint-d tlawin azemmur $er llqar llqar εa.
❷Err tifyar-agi $er wurmir ussid.ussid.u
• Inelmaden-agi, zwaren ccix nsen $er uxxam.• Yergel yi$zer s yiqejmuren.• Yezwi azemmur s umextaf.• Mi d-yekcem yerwi uxxam.• Yelwi-d ini$man deg unebdu.
❸Efk-d tal$Efk-d tal$Efk-d tal a taêa taêa ta erfit n yimyagen yettuderren.
• •Deg tallit n uzemmur, tilawin zewwint, leqqvent leqqvent.• Ssadaqqa tzewwir deg wat-uxxam.tzewwir deg wat-uxxam.tzewwir• Tikwal, im$aren-agi rewwin kan.
yIlu$ma :
yTirawalt
![Page 39: Tamazight - manuel scolaire Algérie - 5 Année Primaire](https://reader034.fdocuments.us/reader034/viewer/2022052119/544eb78ab1af9f206d8b4bfe/html5/thumbnails/39.jpg)
3939
Ad cfu$ :w
Amqim awsil n yisem
• £er tafyirt-agi: Wagi d a$erbaz-iw
kemmel d yimqimen niven akk.
• keçç: wagi d a$erbaz…
• kemm …• netta….• nettat….• nekkni ….
❶Acu-t wawal « a$erbaz » ?❷ Acu-–t wawal i as-nerna i wawal « a$erbaz » ?❸Anda i t-nerna ?❹Acu n yisali i a$-d-yerna ?❺ Amek ara as-nsemmi ?
Awal i as-nerna i yisem a$erbaz neqqar-as: awsil n yisem.
Amqim awsil n yisem d awal i nettarra deffir n yisem i wakken ad d-nmel wi t-ilan umdan ne$ u$ersiw ne$ t$awsa.Md : ameddakkel-iw, axxam nsen, adlis-isImqimen iwsilen n yisem d wi : asuf : iw (inu), ik (inek), is, ines, inu, inek, inem Asget : nne$, nnte$, nwen, nkent, nsen, nsent
❶ Derrer imqimen iwsileerrer imqimen iwsileerrer imqimen iw n terresilen terresile v (+) tama n yismawen.v (+) tama n yismawen.vTuven tmurt-iwLa ttavne$ yid-sUggade$ d lasel-iwAy d asfel ines
❷ Err imqimen iwsilen n yisem iwatan deg yimukan ilmawen.Err imqimen iwsilen n yisem iwatan deg yimukan ilmawen.E
Zik-nni yella yiwen n ugellid yeb$a ad iéer ma lhan yimeddukkal n warraw-… ne$ dir-iten. Yezla ikerri. Idel-it deg ugertil, d$a yenna-asen i warraw-…: ruêet $ret-d i yimeddukkal …. ad d-asen, ad d-glun s yiqubac … akken ad $zen azekka i u§daw-agi ….
❸ Ales tira i ula$mu 1$mu 1$ u tbeddlev udmawen n wasuf s wid n usget. Beddel ayen i d-tewwi ad v udmawen n wasuf s wid n usget. Beddel ayen i d-tewwi ad vyettubeddel.
yTajerrumt
yIlu$ma :
![Page 40: Tamazight - manuel scolaire Algérie - 5 Année Primaire](https://reader034.fdocuments.us/reader034/viewer/2022052119/544eb78ab1af9f206d8b4bfe/html5/thumbnails/40.jpg)
40 40
Ad cfu$ :w
Urmir aêerfi
• £er tafyirt-a
• Asmi ara teddu yelli d tislit, ad d-tenced akk timeddukkal-is.
❷ Derrer imyagen yellan di tefyirt.❸ Tigawin nsen zrint ne$ ad zrint ne$ la zerrint akka tura ?❹Amek i d-ne$ra amyag-agi? Wali, nadi ma temgarad tira d ususru?
Urmir aêerfi yemmal tigawt ur nevri ara. Ad tevru (ahat) $er sdat.Mi ara yemlil « ad » n wurmir akked kra n yimataren udmawanen, tettili-d temsertit deg
umeslay maca tewwi ad naru « ad » weêd-s, amyag weêd-s. Md : ad twaliv xas ma neqqar-d ad twaliv xas ma neqqar-d ad twaliv[attwaliv], ad twalim xas ma neqqar-d [attwalim], ad nwali xas ma neqqar-d [a nwali]
❶ sefti amyag cfu $er wurmir aêerfi, d yimqimen akken ma llan.
Nekk ad ddu$
keçç
Netta
Nettat
Kemm
❷Suffe$Suffe$Suffe -d imyagen tefke$-d imyagen tefke$ v-d imyagen tefkev-d imyagen tefke -d talv-d talv $-d tal$-d tal a ta$a ta$ êa taêa ta erfit nsen.êerfit nsen.ê
Qbel ad truêev, tewwi-d ad tu$alev s axxam akken ad as-tiniv i yemma-k aql-ik ad tinigev kra n wussan $er tmurt n usemmiv d uqerrif, yerna ad d-tawid yid-k kra n yiselsa d waîas n yidrimen imi teériv dihin ur yelli win ara k-id-yefken tagella d tmezdu$t. Tewwi-d kan ad tarkev $ef yiman-ik
Arek : Arek : Arek ttkel $ef yiman-ik
Amyag Tal$a taêa taêa ta erfit
yIlu$ma :
yTaseftit :
![Page 41: Tamazight - manuel scolaire Algérie - 5 Année Primaire](https://reader034.fdocuments.us/reader034/viewer/2022052119/544eb78ab1af9f206d8b4bfe/html5/thumbnails/41.jpg)
41
Tinnubga
Agraw Adelsan Amazi$
yenced-iken ad tilim d inebgawen-is,
Ass n lexmis 4 yulyu 1998,
di tme$ra n tikci n warrazen i widen i d-yufraren di temsizzelt
tis semmuset n Warraz Lmulud At Mεemmer.
Tame$ra ad d-tili $ef 13 : 30
di Tzeqqa Tameqqrant n Uxxam n Yidles
Mulud At Mεemmer » n Tizi-Uzzu.
Ansuf yis-wen Agraw Adelsan Amazi$
yAvris :
❶ Anwa i yuran tinnubga-agi ?❷Acu n tme$ra i d-yessuddes ?❸ Melmi ara d-tili ?❹ £ef wacêal ssaεa ?❺Anda ara d-tili tme$ra ?
yTigzi n uvris
41
![Page 42: Tamazight - manuel scolaire Algérie - 5 Année Primaire](https://reader034.fdocuments.us/reader034/viewer/2022052119/544eb78ab1af9f206d8b4bfe/html5/thumbnails/42.jpg)
42
❶ Aql-ik tettwaεervevev v $er tme$er tme$ $ra$ra$
i wass n lêedd
di tzeqqa n tme$riwin Tajeooigt n tefsut.
Tinnubga-agi xuûûen deg-s aîas n yisalan. Ini-d d acu i ixuûûen ternuv-t.
❷ A$erbaz nwen ad d-issuddes tame$erbaz nwen ad d-issuddes tame$ $ra n taggara n useggas. Arut tinnubga s yisem n tesmilt nwen $ra n taggara n useggas. Arut tinnubga s yisem n tesmilt nwen $i yimawlan nwen d yimeddukkal nwen.
Msenfal ivrisen keçç d umeddakkel-ik, $er avris-is. Muqel ma llan deg-s yisalan-agi.
• Win i wumi tettwazen tinnubga ?
• Adeg anda ara d-tili tme$ra ?
• Azwel n tme$ra ?
• Ahil n tme$ra ?
• Yiwet n tefyirt ne$ snat i usnubget n yimdanen ara d-yasen.
❸ Seqεed tinnubga-agi. Err-as ayen i tt-ixuûûen.ûûen.ûû
I kenwi ay imawlan-iw,
Ad d-tili yiwet n tmeddit n ccna d ccveê
Ass n lexmis 12 di yennayer seg 14 ar 17
Ahanay ad yili di tzeqqa tameqqrant n u$erbaz, $ef zelmev mi ara d-kecmem.
Ahil ad d-yili akka :
- Ad d-nefk ingulen akked umeswi
- Ad yili unekcum
- Ad ilin wuraren
- Ad tili tikci n warrazen
- Ad d-yili wawal s$ur yinelmaden
- Ad d-yili ccveê i d-heggan yinelmaden
- Ad yili uéawan d ccveê n temnavin n Sseêra.
Inelmaden n u$erbaz
yD nekk ara yarun
42
![Page 43: Tamazight - manuel scolaire Algérie - 5 Année Primaire](https://reader034.fdocuments.us/reader034/viewer/2022052119/544eb78ab1af9f206d8b4bfe/html5/thumbnails/43.jpg)
43
Tiziri yulin yTura ad cnu$
Tiziri yulinTiziri yulin Tuli $ef t$altinAcebbub yefsin, Tlata teklatinAsent-d syin, Ulint $er tudrinTlata teêdayin Ay ized$en din
Grent azeîîa, La ttrent i teklatinTlata t$urfatin Yem$in s llfeîîaA tislatin Akka i tevraTlata teklatin εemrent tame$ra
Tiziri yulin Am win itezzinAcebbub yefsinTlata teklatin εeddant-d syinS-ddaw tezdayin
Tlata teêdayin Ay ized$en dinS-ddaw uzeîîa, Ttrent i teklatinTlata tebêirin Wwint-as lêaraA tiysetmatin, Akka i tevraTlata te$zalin Cebblent seêôa
Idir Ccna « Arrac n Tiddukla »
Si tesfift « Ta$ribt-iw »
43
![Page 44: Tamazight - manuel scolaire Algérie - 5 Année Primaire](https://reader034.fdocuments.us/reader034/viewer/2022052119/544eb78ab1af9f206d8b4bfe/html5/thumbnails/44.jpg)
44
I kemm a yemma inu
Tezriv ay$er i am-in-uri$ ass-a, b$i$ ad am-in-ini$ ayen i am-sarame$ i useggas amaynut.Tezriv ay$er i am-in-uri$ ass-a, b$i$ ad am-in-ini$ ayen i am-sarame$ i useggas amaynut.Tezriv ay$er i am-in-uri$ ass-a, b$i$ ad am-in-ini$ ayen i am-sarame$ i useggas amaynut.Maççi s tebrat ay b$i$ ad am-in-ini$ ayagi.Tezriv $as gguge$ fell-am, tezgiv deg wul-iw.
Sarame$-am, a yemma inu, aseggas ameggaz ara m-id-yawin tumert, tadawsa d waîas n tnufli d tenkelwit.
Yelli-m Tamilla
Asegzi n wawalen :
Gguge$ : beεde$Tankelwit : Tankelwit : Tankelwit sεaya
La sarame$ La sarame$ aseggas amaynut,ad ak-id-yawi tanufli, tadawsa d tumert !D ayen i ak-sarame$ seg wul zeddigenwul zeddigenwul zeddigen.
Ameddakkel-ik Amayas
Asegzi n wawalen :
Tadawsa : sseêêa
Tumert : lferê
❶Acu$er i tura Tmilla i yemma-s ?
❷Acimi s tebrat i as-tesserbeê aseggas ?
❸Melmi i d ixef n useggas ?
❹Amayas di$en yessexdem tabrat deg uvris wis sin. Anwi wallalen niven i nezmer
ad t-nessexdem akken ad nessiwev izen ?
yAvris :
yAvris :
yTigzi n uvris
44
![Page 45: Tamazight - manuel scolaire Algérie - 5 Année Primaire](https://reader034.fdocuments.us/reader034/viewer/2022052119/544eb78ab1af9f206d8b4bfe/html5/thumbnails/45.jpg)
45
❶.Asfugel n yixef n useggas n Yimazi$Asfugel n yixef n useggas n Yimazi$Asfugel n yixef n useggas n Yimazi en i$en i$ $elli-d di:$elli-d di:$
20 yebrir5 yulyu12 yennayer
❷Tabrat d allal swayes i nezmer ad nessiwevTabrat d allal swayes i nezmer ad nessiwevTabrat d allal swayes i nezmer ad nessiwe izen.v izen.v
Efk-d kra n wallalen niven swayes i nezmer ad nessiwev izen.
❸ Rnu-asent i tifyar, awalen-agi: tinnubga, tabrat, necde$Rnu-asent i tifyar, awalen-agi: tinnubga, tabrat, necde$Rnu-asent i tifyar, awalen-agi: tinnubga, tabrat, necde , amulli$, amulli$
………….t-id $er tme$ra, ur d-yusi ara.
Ïîfe$ ………….maca, ur zmire$ ara ad n-ase$
Azekka d …………inu.
Azen-as …………., ahat ad d-yemmekti.
❹Kkes tifyar ur nwata ara:
Necde$-t-id asmi yemmut baba.
Yura-as tabrat, ur tt-yefhim ara.
Almend n umulli inu, uzne$-as tinnubga.
Necde$-t-id $er tme$ra inu
Yuzen-iyi-d tinnubga akken ad ddu$ yid-s $er sbiîarer sbiîarer .
❺ Kkes-d seg yismawen-a imyagen:• Izen
• Ancad
• Tinnubga
yAmawal
45
![Page 46: Tamazight - manuel scolaire Algérie - 5 Année Primaire](https://reader034.fdocuments.us/reader034/viewer/2022052119/544eb78ab1af9f206d8b4bfe/html5/thumbnails/46.jpg)
46
Ad cfu$ :w
Tamsertit : n –- w....
• £er imedyaten-agi:
• Wagi d ssuq n warrac.• Tame$ra n wuccen tettban ula d iîij-is yexser.• Iîij-nni i d-icerqen maççi inu n wiyav.
❶ Af-d tanze$t « n » deg yimedyaten-agi.❷ Acu n wawal i tt-id-ivefreawal i tt-id-ivefreawal i tt-id-ivef n ?❸Amek i d-te$riv tanfalit-a : n warrac ? te$riv-tt-id akken i tura ne$ yemgarad ususru d tira
Mi ara temlil tenze$t « n » akked yimesli « w » swayes ibeddu wawal i d-yernan deffir tenze$t-nni tettili-d temsertit gar-asen deg umeslay.
Ma nenna-d : [takurt bbwakal] ad naru : takurt n wakal
❶ Aru akken iwata ayen yellan nnig ujerrid :- Aéar-iw bbuzzal maççi bbuffal.- A bab bbwawal, yezwar-ik bab bbwakal.- Ddunit bbwin ibedden.- Tamda bbwaman.- Cwiî-agi, xir bbulac.
❷ Tazabut : aru- Acêal n wussan i mazal i yimuras n tefsut ?- Maççi inu yiger-agi, n wagi.- Efk-iyi cwiî n wudi.- Kkes amur n widak yeff$en.- Ad tawiv deεwessu n warraw-ik.
Ger tamawt :
Aselmad ad izubet s temsertit.
❸ Aru-d (3) n tefyar anida ara tili temsertit gar « n » akked « w » deg umeslay
yTirawalt
yIluγma
46
![Page 47: Tamazight - manuel scolaire Algérie - 5 Année Primaire](https://reader034.fdocuments.us/reader034/viewer/2022052119/544eb78ab1af9f206d8b4bfe/html5/thumbnails/47.jpg)
47
Tinza$
• £er imedyaten-agi:• Teériv $as gguge$ fell-am, tezgiv deg wul-iw.• D ayen i ak-sarame$ seg wul zeddigen.• Iruê s a$erbaz.• Yu$al $er u$erbaz.
❶Wali awalen-a : fell, deg, seg, s, $er❷Err-iten di tefyar, tiniv-d ma tbeddel tal$a nsen ?❸Acu n wawalen i tettarez tenze$t ?❹Amek yettu$al waddad n yismawen i tesselkam ?❺Efk-d kra n tenza$ niven ?
Tanze$t d awal armeskil ( ur tettbeddil ara tal$a-s) tetteqqen :Asemmad ( isem) $er umyag ( yusa-d $er u$erbaz).Isem $er yisem niven ( tasarut n tewwurt)
Tinza$ yellan d ti: fell, deg, $er, seg, $ef, ddaw, n, s ( yis-) , ar, i, ddaw, nnig, deffir, d ( yid-),
❶ Af-d tinza$ Af-d tinza$ Af-d tinza yellan di tefyar-a :$ yellan di tefyar-a :$Nnif d lêerma d ayen yevran di tefsut n 80 di Tizi Uzzu.Ass-nni, imdanen ff$en $er yiberdan, sutren ayen b$an.Nnan-d ala dayen neεya deg lbaîel akked uzaglu£ef tmeddurt, $ef tmazi$t ibedd u$ref la yettsu$uNekkni ad nerreé wala ad neknu.
❷Rnu-asent i tefyar tinza$Rnu-asent i tefyar tinza$Rnu-asent i tefyar tinza -agi : deg,$-agi : deg,$ $ef, $ef, $ $er, fell, seg, i $er, fell, seg, i $- Tamazi$t, …..-as tudert, ….-as lmut.- Teméi txeddem …. tem$er.- …. ucrured …. tikli.- …. tegnit n îîiq i d-yettban urfiq.- Yettkel …. yi$il-is.
❸Kkes tanze$t ur nwulem ara$t ur nwulem ara$ .Iruê Mayas (nnig) ($er) u$erbaz. (Deg) (s) ubrid-is, yemmuger-d ameddakkel-is Yuba. Isellem fell-as, kemmlen abrid akken.
❹ Err tinza$-a di tefyar: gar, i, s, deg, fell, $-a di tefyar: gar, i, s, deg, fell, $
yTajerrumt
yIluγma
Ad cfu$ :w
47
![Page 48: Tamazight - manuel scolaire Algérie - 5 Année Primaire](https://reader034.fdocuments.us/reader034/viewer/2022052119/544eb78ab1af9f206d8b4bfe/html5/thumbnails/48.jpg)
48
Ad cfu$ :w
Urmir ussid
• £er imedyaten-agi :
• •D ayen ixeddem ufellaê i d-iêekku. ufellaê i d-iêekku.• Ileêêu,leêêu, issefruyissefruy.• Iles ixeddem-itent, aqerru yetta$yetta$-itent.• Avar iteddu s aéar.
❶Ger tamawt i yimyagen yettuderren.ttuderren.tt❷Amek tga tigawt nsen ? Tekfa ne$ mazal tettkemmil ?❸Tigawt nsen d ayen ivran yiwen ubrid kan?❹Err imyagen-agi $er tal$a taêerfit nsen : xeddem, êekku, leêêu, ssefrErr imyagen-agi $er tal$a taêerfit nsen : xeddem, êekku, leêêu, ssefrErr imyagen-agi $er tal$a taêerfit nsen : xeddem, êekku, leêêu, ssef uy, tta$, teddu. ruy, tta$, teddu. r❺D acu ibeddlen ?
Urmir ussid d yiwet seg tal$iwin n umyag. D tigawt i d-yemmal umyag , d tigawt $ezzifen, yettkemmilen, yettuεawaden
Yettale$ wurmir ussid :- s usezwer n « tt » ne$ « t »: a$➝ itta$, ddu ➝ iteddu- s tussda n tergalt tis snat : xdem ➝ ixeddem, - s temlellit n te$ra : sirem ➝ issaram- s tmerna n « y » di taggara : ddari ➝ iddaray.Ger tamawt : llan kra n yimyagen tettbeddil tal$a nsen irkellitamawt : llan kra n yimyagen tettbeddil tal$a nsen irkellitamawt deg wurmir ussid : wwet / kkat, ini / qqar.Urmir ussid yemmal : tigawt $ezzifen, tigawt iverrun aîas n tikkal.
❶Derrer urmir ussid di tefyar-a :
- Win yettruéun asalu, iteddu akken yufa maççi akken yeb$a.- Yettakk Rebbi irden i yir tu$mas.- Deg wass nettargu, deg yiv yugi ad d-yas yives.- Taweîîuft : Acu i txeddmev di ccetwa a éédec ?éédec : cennu$ !
❷Err imyagen-a $er wurmir ussid$er wurmir ussid$
❸Sefti imyagen-a d wudem amezwaru d wudem amezwaru d deg wurmir ussid : Ffer, bnu, awi, ddari.
yTaseftit :
Tal$a taêa taêa ta erfit Urmir ussid
Siwel NadiFruWaliAruLmedÏîes
yIluγma
48
![Page 49: Tamazight - manuel scolaire Algérie - 5 Année Primaire](https://reader034.fdocuments.us/reader034/viewer/2022052119/544eb78ab1af9f206d8b4bfe/html5/thumbnails/49.jpg)
49
![Page 50: Tamazight - manuel scolaire Algérie - 5 Année Primaire](https://reader034.fdocuments.us/reader034/viewer/2022052119/544eb78ab1af9f206d8b4bfe/html5/thumbnails/50.jpg)
50
Tamurt n Umazi$
yTura ad cnu$
Ur éri$ ansi i d-kki$ Ur éri$ ansi i d-kki$ Ur wala$ s anda teddu$Mi kkre$ ad steqsi$Ad afe$ liêala tlu$
Amzun seg yigenni i d-$li$Ccah deg-i imi tettu$
Muqle$ tamurt Umazi$Yugurten wala$ udem-ik
Nnesma-nni n wanda lli$êulfa$ tcewweq s yisem-ik
Tabrat-ik segmi i tt-$ri$Ferêe$ imi lli$ d mmi-k
Bedde$ di ti$ilt ssawle$Ti$ri-w te$li $er wanuMekkne$ lewhi-w ad sle$
Alla$ itezzi irennuTval-d lqebla muqle$
Tumeô-iyi-d tenna-d knu.
Mazal ad ne$z ad nmuqelAd nelêu, ad nesteqsi
Ulac tardast ara nezgelAd nessi$ tafat ma texsi
Ma nveyyeε lkenz n leεqelAne$rum-is ulansi
Ben Muêemmed
Ccna yidir
50
![Page 51: Tamazight - manuel scolaire Algérie - 5 Année Primaire](https://reader034.fdocuments.us/reader034/viewer/2022052119/544eb78ab1af9f206d8b4bfe/html5/thumbnails/51.jpg)
51
Ad ktazle$ iman-iw
Tira n tinnubga ne$ n tkarva n yibuddan d yisirmen.
❶Ini-d ma tzemrev….:1 . Ad te$rev tabrat, ad tt-tegzuv ?2 . Ad taruv tabrat i umeddakkel-ik ?3 . Ad taruv tinnubga ?4 . Ad taruv takarva n ubuddu ?4 . Ad taruv takarva n ubuddu ?4 . Ad taruv takarva n ubudd
❷ Melmi i tettafevMelmi i tettafevMelmi i tettafe iman-ik mi i txeddmev iman-ik mi i txeddmev v….
1.….. weêd-k ?2.…... di sin ?3.….. d taggayt ?4.….. akked yimeddukkal-ik di tesmilt ?
❸Muqel ma tzemrevMuqel ma tzemrevMuqel ma tzemre ….:
1 . Ad takzev tinza$ di tefyirt ?2 . Ad takzev amqim awsil n yisem di tefyirt ?3 . Ad takzev amqim awsil asemmad usrid di tefyirt ?4 . Ad tseftiv urmir s”ad” ?5 . Ad tesmersev urmir s “ ad” ?6 . Ad tesmersev urmir ussid ?7 . Ad tekksev tamsertit “n +w“ di tira
+ -
51
![Page 52: Tamazight - manuel scolaire Algérie - 5 Année Primaire](https://reader034.fdocuments.us/reader034/viewer/2022052119/544eb78ab1af9f206d8b4bfe/html5/thumbnails/52.jpg)
![Page 53: Tamazight - manuel scolaire Algérie - 5 Année Primaire](https://reader034.fdocuments.us/reader034/viewer/2022052119/544eb78ab1af9f206d8b4bfe/html5/thumbnails/53.jpg)
Asenfar wis 3
• • Ad xedme$ takarva ideg ara d-meslaye$ $ef yiêricen n useklu, ad t-id-gelme$, ad rnu$ ad d-bedre$ iba$uren yesεa.
•Tigezmin n usenfar :
- Ta- Ta- T gzemt 1ut➝ Ad d-meslaye$ $ef yiêricen n useklu
- Tagzemt tis 2 ➝ ad d-gelme$ tazemmurt d yifit
- Tagzemt tis 3➝ Ad d-meslaye$ $ef yiba$uren n useklu d wamek i ilaq ad nseêbiber fell- as
Asenfar 1 Asefled/ ta$uri n yivrisen Iferdisen n tutlayt Afares s tira
Tagzemt 1ut
- Tiégi n Yiεekkuren sb : 52
- Iêricen n useklu Iêricen n useklu I sb : 57
- Asefru : newwi tafat s wudem
sb : 58
·•Tirawalt : tamsertit : n + y
Sb : 54
·• Tajerrumt: Tizel$iwin n
tibawt Sb : 55
·• Taseftit: amyag n t$ara Sb :
·•Tira n tefyar s tririyin yerzan imuren n useklu
Tagzemt tis 2
- Tazemmurt Tazemmurt T sb : 60
- Ifit sb : 65
- Asefru : aman yeddren sb : 66
·•Tirawalt : imesla: [bw]
[gw] [kw] [qw] [$w] Sb : 62
·• Tajerrumt: arbib Sb : 63
·•Taseftit : izri ibawa y Sb :
·• Asmad n tefyar d tira n uvris ameéyan $ef useklu
Tagzemt tis 3
- Iba$uren n useklu sb : 68
- Amek ara nseêbiber $ef yisekla
sb : 73
- Asefru : a mmi-s n Umazi$ sb : 74
·• Tirawalt : tamsertit tagensayt ss, [tt] Sb : 70
·• Tajerrumt: amqim awsil n
umyag Sb : 71
·• Taseftit: urmir ibaway Sb : 72
·•Asmad n tefyar d tira n tseddart tameéyant
![Page 54: Tamazight - manuel scolaire Algérie - 5 Année Primaire](https://reader034.fdocuments.us/reader034/viewer/2022052119/544eb78ab1af9f206d8b4bfe/html5/thumbnails/54.jpg)
54
Asenfar 3 Tagzemt 1
55
Isekla n teégi n Yiεekkuren
Akken ara teff$ev i temdint n Yiεeééugen, ad tkecmev deg ucadux n tizzegzewt. Isekla ksan,
myuîîafen wa $er wa, zun d imdanen mi ara myuîîafen ifassen. Myekcamen wa deg wa, myurzen s
yisuraz n tejgagalin d yigevman n yinijjel : d tizantin, d iggan, d tactin, d isisnu, d tarselt, d igersalen, d
azzu ; yal aseklu ad t-tafev din.
Segmi ara tkecmev alama teff$ev, ad tedduv di tili, avu asemmav ad yesluffuy i wudem-ik. D tagi i d
tiégi n Yiεekkuren. Ad tedduv akken di tlemmast-is alama teff$ev $er taddart n Yiεekkuren. Di temnavt-a
i myudafent snat n téegwa : tin n Yiεekkuren akked tin n Ukeffadu. […]
Yidir AËYidir AËYidir A MED ZAYED
❶Anida i d-tezga teégi n Yiεekkuren ?
❷ £er wacu icuba umaru isekla ?
❸Amek immug uzwu (lhawa) n teégi n Yiεekkuren?
❹ Anta tiégi niven i yellan s idis n tin n Yiεekkuren?kkuren?kk
❺Isekla i d-yebder umaru d wid n teégi ne$ d wid iteééu umdan?
yAvris :
yTigzi n uvris
![Page 55: Tamazight - manuel scolaire Algérie - 5 Année Primaire](https://reader034.fdocuments.us/reader034/viewer/2022052119/544eb78ab1af9f206d8b4bfe/html5/thumbnails/55.jpg)
54 55
❶Anwa awal i nessexdam d aknaw n wawal tiégi ?égi ?é
❷ Suffe$Suffe$Suffe -d ismawen n yisekla i d-yeddan deg u$-d ismawen n yisekla i d-yeddan deg u$ v-d ismawen n yisekla i d-yeddan deg uv-d ismawen n yisekla i d-yeddan deg u ris, rnu-d wid n yimvris, rnu-d wid n yimv $ris, rnu-d wid n yim$ris, rnu-d wid n yim an ime$an ime$ ééyééyéé anen.
❸Af-d seg uvAf-d seg uvAf-d seg u ris iknawen i wawalen-a:vris iknawen i wawalen-a:v
Tkecmev #
Myuîîafen #
❹Bder-d aseklu i tessnev imeqqi-d di tv imeqqi-d di tv n imeqqi-d di tn imeqqi-d di t eéruftérufté .
❺Smel$Smel$Smel ef sin isekla i d-iteddun:$ef sin isekla i d-iteddun:$
Taçinat, tazemmurt, tisemlelt, tamecmact, taûefsaft, taslent, takalatust, taxuxet, tulmut, taneqlet.
Isekla i d-yettarwen igumma Isekla ur d-nettarew ara igumma
❻Yal agummu, ini-d anta tallit deg i t-id-tekksen
Agummu Tallit n tukksa
TiéurinAzemmurTibexsisinÇàçina TifirestArevlimLberquqLxux
Amwan
Tafsut
Anebdu
Tagrest
yAmawal
![Page 56: Tamazight - manuel scolaire Algérie - 5 Année Primaire](https://reader034.fdocuments.us/reader034/viewer/2022052119/544eb78ab1af9f206d8b4bfe/html5/thumbnails/56.jpg)
56 57
Ad cfuγw
Tamsertit : tanze$t « n » + « y »
• £er imedyaten-a❶Afras n tzemrin d cc$el n yirgazen.
❷£lin-d yiferrawen n yisekla.
• Af-d anida tella tenze$t « n ».
• Anwa imesli i d-yeff$en anida temlal « n » akked « y » deg umedya amezwaru ?
•• I deg umedya wis sin d acu yevran ?
• Qren gar tira d umeslay di sin yimedyaten.
Mi ara temlil tenze$t « n » akked « y » n yisem amaruz, ttu$alen d [gg] ne$ d [yy] deg umeslay
[ggergazen / yyergazen] maca ad naru n yirgazen. Sdat kra n yismawen niven (wid ibeddun s « i », ur
sεin ara amaruz deg umeslay) tettruêu tenze$t « n » ma isem-nni i tt-id-ivefren ur yesεi ara « y » deg
umeslay maca ad nettaru : iferrawen n yisekla, tarbaεt n yinelmaden xas ma neqqar-d [ iferrawen
isekla], [tarbaεt inelmaden].
❶Tazabut.
•• £ef ugdud yeddren yesbek deg yidurar n yiderwicen.
• Ta d tam$ilt n yilef.
• Te$zi n yiles diri-tt.
•• Wala$ tarbaεt n yizmawen, vefren tarbaεt n yifisen.
•• Wa d l$ar n yizirdi.
• Yeqqim di tlemmast n yiger.
•• Aεeqqa n yired yeffe$-d si tcullivt.
• Tikli-s am tikli n yifker.
•• D lêebs i d amkan n yimakaren.
yTirawalt
yIluγma
![Page 57: Tamazight - manuel scolaire Algérie - 5 Année Primaire](https://reader034.fdocuments.us/reader034/viewer/2022052119/544eb78ab1af9f206d8b4bfe/html5/thumbnails/57.jpg)
56 57
Ad cfuγw
Tizel$iwin n tibawt
• £er imedyaten-a•• Tazemmurt tesse$lay iferr.• Tazemmurt ur tesse$lay ara iferr.
èer : tafyirt tamezwarut qqaren-as tafyirt tilawayt ma d tafyirt tis snat qqaren-as tafyirt tibawayt.
❶ D acu yerran tafyirt tis snat d tibawayt ?❷Sikked tifyar i d-iteddun tinivSikked tifyar i d-iteddun tinivSikked tifyar i d-iteddun tini -d d acu i tent-yerran d tibawayin :-d d acu i tent-yerran d tibawayin :-
- Ur yeççi, ur yeswi.- Maççi d adfel ass-a.- Segmi d-cfi$ uroin d-iêmil wasif deg unebdu.- Ulamek truêev $ef uvar.- Ulay$er taruv tura.
Tafyirt tilawayt tettu$al d tafyirt tibawayt mi ara s-nernu tizel$iwin n tibawt. Tizel$iwin n tibawt yellan d ti : ur, ur … ara, uroin, urεad, maççi, ulamek, ulawumi, ulanda, ulay$er, ulac…
❶ Af-d tizel$Af-d tizel$Af-d tizel iwin n tibawt di tefyar- agi.$iwin n tibawt di tefyar- agi.$• Ulansi d-εeddin waman.• Ulac awren deg ukufi.• Ulanda ara nerr anect-a n lqerv.• Ulay$er îîfe$ addud i wayen ur nesεi lmeεna.• Maççi d abrid ur ssine$ ara.• Tidet urεad i d-tban.
❷Err tifyar i d-iteddun d tibawayin•• £ri$ snat n tektabin.•• D nekk ara iruêen.•• Xas rzu $ur-s.
❸Smed ilmawen s yiwet gar tzel$Smed ilmawen s yiwet gar tzel$Smed ilmawen s yiwet gar tzel iwin-a n tibawt : ur$iwin-a n tibawt : ur$ oin, ulamek, ulac, uroin, ulamek, ulac, uro .
………ikerrez, ……..ineqqec.……….a$rum deg uqrab.……….yeççi imensi uqbel lεecra.……….ara nali s adrar acku abrid irgel-it udfel.
yTajerrumt
yIluγma
![Page 58: Tamazight - manuel scolaire Algérie - 5 Année Primaire](https://reader034.fdocuments.us/reader034/viewer/2022052119/544eb78ab1af9f206d8b4bfe/html5/thumbnails/58.jpg)
58 59
Ad cfuγw
Amyag n t$ara
• £er amedya-aAzwaw, tura, meqqer ; iruê weêd-s $er ssuq.
• Af-d imyagen yellan di tefyirt iεeddan.• Ayen i d-mmalen yevra ne$ mazal ?• Anwa udem i$er ftin yimyagen-agi ?• Af-d amatar udmawan n yal amyag.• Amek tufiv imataren n yimyagen-a kif-kif-iten ne$ mgaraden ?• Imyagen n tefyirt, mmalen-d i sin tigawt ne$ yella win i d-yemmalen amek immug Uzwaw.?
Nezmer ad nebvu imyagen $ef sin : imyagen yemmalen tigawt ( am : ruê, ddu, ddem…) akked yimyagen yemmalen ta$ara, meêsub mmalen amek yella ne$ amek yemmug kra ( am : im$ur, iwsir, ihriw, izwi$, ifsus, …)Deg waîas n temnavin, yemgarad umyag n t$ara $ef umyag n tigawt deg usexdem n yimataren udmawanen. Deg wasuf, akk imataren yettilin di tazwara n umyag ttwakkasen, deg usget slid yiwen n umatar i wudmawen akken ma llan ( …….it).
❶ Akez anwi i d imyagen n t$Akez anwi i d imyagen n t$Akez anwi i d imyagen n t ara$ara$• Di tegrest, uvan $ezzifit, ma d ussan wezzilit.• £as wesser, mazal-it ileêêu.• Niqal yegma-d yim$i-a yu$al werra$ yiferr-is.• Sellaw am yixef n tceîîivt.
❷ Sefti imyagen i d-iteddun, suffe$Sefti imyagen i d-iteddun, suffe$Sefti imyagen i d-iteddun, suffe -d imataren udmawanen tesrewse$-d imataren udmawanen tesrewse$ v gar-asen.v gar-asen.v
Udem Asefti n aru » Amatar udmawan Asefti n iméi » Amatar udmawanNekk Uri$ ……………$ Meééiye$ ………….$
Keçç
Kemm
Netta
Nettat
Nekkni
Nekkenti
Kunwi
Kunemti
Nutni
Nutenti
yTaseit
yIluγma
![Page 59: Tamazight - manuel scolaire Algérie - 5 Année Primaire](https://reader034.fdocuments.us/reader034/viewer/2022052119/544eb78ab1af9f206d8b4bfe/html5/thumbnails/59.jpg)
58 59
Iêricen n useklu
Yal aseklu yesεa sin yiêricen: amezwaru yezga-d nnig tmurt, wis sin yett$ummu-t wakal. Aêric amezwaru yebva $ef sin : tafga d yifurkawen.Tafga d ayen yeîîfen seg wakal armi d anda bdan yifurkawen. Ifurkawen d ayen i d-yegman seg wanda tfukk tefga alama d taqacuct.
1- Sin wanawen n yifurkawen i yellan: di kra n yisekla am teyda, ifurkawen ttεurjunen-d seg yiwen yile$ alemmas igemmun d iselgev.
di kra niven, tteff$en-d seg tefga, tti$zifen, ttihriwen ; akka i mmugen yifurkawen n tasaft. Ifurkawen n yisekla bvan yef sin, igejdanen d yisinawen. Igejdanen d izuranen, ma d isinawen d ireqqaqen, $ur-sen ay ttaglen yiferrawen akked yigumma.
Aêric wis sin n useklu d iéuran : deg-sen izuranen, deg-sen ireqqaqen. Iéuran sεan snat n twuriwin: tamezwarut, d nutni i yettaîîafen aseklu deg wakal ibedd, ur i$elli ara ; tis snat, yis-sen i yettidir useklu acku yis-sen i d-itess aman d yisufar niven.
Asegzi n wawlen : Anawen = leûnaf. Ttaglen = ttεelliqen. Igumma = lfakya.
❶- Acêal n yimuren yesεa yal aseklu ?❷ - Anwi imuren yellan deg uêric amezwaru ? bder-iten-id.❸ - I umur-nni yellan deg wakal d acu-t ?-t ?-t❹ - D acu i d tawuri n yiéuran ?❺ - Bder-d akk awalen i tessnev qqnen $er useklu.❻ - Ha-ten-a yismawen af-asen-id inemgalen, am umedya amezwaru :
Amezwaru ¹# aneggaruNnig¹ #Yu$ useklu ¹#
yAvris :
yTigzi n uvris
![Page 60: Tamazight - manuel scolaire Algérie - 5 Année Primaire](https://reader034.fdocuments.us/reader034/viewer/2022052119/544eb78ab1af9f206d8b4bfe/html5/thumbnails/60.jpg)
60 61
Newwi tafat s wudem
Newwi tafat s wudemSi tala-inem
A tamurt n Yimazi$enYimazi$enY
A tamurt nne$ εzizen
Igenni-m yecbeê zegzawIgenni-m yecbeê zegzawYif alma n ugaraw
Mi ara tezreε tafukt ure$Idurar-im d inigan
£ef sser iεeddanDeg-sen yura deg ud$a$.
Newwi tafat s wudemSi tala-inemA tamurt n Yimazi$en
A tamurt nne$ εzizen
I d-yusan ay icengaSi mkul loihaWin d-iwwven yebnu axxamMi d-isuv wavu n lejdud
S lebraq d rrεud
Iqleε-iten seg yiéuran
Newwi tafat s wudemSi tala-inemA tamurt n Yimazi$en
A tamurt nne$ εzizen
Freê admer nne$ aîasSi Siwa ar AîlasSeg Yigawawen ar Imuha$Ilmeéyen ha-ten-ad begsenIlmeéyen ha-ten-ad begsenLa am-d-ssawlenLa am-qqaren : A yemma aql-a$.
Newwi tafat s wudemSi tala-inemA tamurt n yimazi$en
A tamurt nne$ εzizen
TaTaεekkemt i yerfed Waîlasekkemt i yerfed Waîlas
Ivegger-itt fell-as
Yusa-d wass ad yesteεfuYesbedd tiddi-s s lewqam
Tura yesεa axxam
Nevmeε tekfa deεwessu
Newwi tafat s wudemSi tala-inemA tamurt n Yimazi$en
A tamurt nne$ εzizen
Igenni-m yecbeê zegzawYif alma n ugarawMi ara tectiq te$zert adfel
Idurar-im εlayitKkan-d $ef ddunitAbeêri deg-sen d asfel.
Newwi tafat s wudemSi tala-inemAtamurt n Yimazi$en
A tamurt nne$ εzizen
BESSAεUD Muêend Aεrab Yecna-t TAKFARINAS
Tasfift « way telha»
![Page 61: Tamazight - manuel scolaire Algérie - 5 Année Primaire](https://reader034.fdocuments.us/reader034/viewer/2022052119/544eb78ab1af9f206d8b4bfe/html5/thumbnails/61.jpg)
60 61
D nekk ara yarun
1. Efk-d tiririt $ef yal asestan. Aru-d tifyar yemmden.
1 .1 . Anwa aêric n useklu i yettaîîafen akal ur yettseyyix ara ?
……………………………………………………………………………………..
1 . 2 . Anwa aseklu i d-gezzmen medden d aser$u?
……………………………………………………………………………………..
1. 3 . Bder-d isekla tessnev meqqin-d weêd-sen di teégi
……………………………………………………………………………………..
1 . 4 . Bder-d isekla tessnev iteééu-ten umdan.
……………………………………………………………………………………..
1 . 5 . Bder-d igumma tessnev,1 . 5 . Bder-d igumma tessnev,1 . 5 . Bder-d igumma tessnev rnu-d isekla i ten-id-yettarwen.
……………………………………………………………………………………..
1 . 6 . Llan kra n yigumma sεan i$ess daxel. Anwi-ten ?
……………………………………………………………………………………..
1. 7 . Llan yigumma niven d tiεeqqayin i sεan daxel. Anwi-ten ?
……………………………………………………………………………………..
1. 8 . Llan yisekla sεan iferrawen d ihrawanen. Anwi-ten ?
……………………………………………………………………………………..
1. 9 . Llan yisekla sεan iferrawen d imecîaê. Anwi-ten ?
……………………………………………………………………………………..
1. 10 . Anwi isekla i d-imeqqin kan di tneéruft ( sseêra) ?
……………………………………………………………………………………..
![Page 62: Tamazight - manuel scolaire Algérie - 5 Année Primaire](https://reader034.fdocuments.us/reader034/viewer/2022052119/544eb78ab1af9f206d8b4bfe/html5/thumbnails/62.jpg)
62 63
Tazemmurt
Tazemmurt d aseklu yeggten di temnavin
i d-yezzin i yilel Agrakal. D azamul n talwit
. Tazemmurt têemmel aîas n tafat. £ur-s tafga d
tuntimt. Iferrawen-is d adalen, am unebdu, am
tegrest. Tezmer ad tidir aîas n leqrun. Agummu
i d-tettarew tzemmurt qqaren-as azemmur.
Tetten-t medden akken d azegzaw ne$ mi ara
yu$al d aberkan. Maca amur ameqqran d iéid
i t-ééaden, tekksen-d seg-s zzit. Medden akk
êemmlen zzit acku tetten-t yerna ssejjiyen yis-s
aîas n waîîanen.
Ass-a, deg umaval, llan azal n 600 n yimelyan n
tzemrin. As$ar n tzemmurt, ti$mi ines d tawra$t
d tur$ist, yentem aîas degmi i t-ssexdamen
i usram n waîas n t$awsiwin. Ma d tizemrin
i d-imeqqin kan akka weêd-sent di téegwa
qqaren-asent aéebbuj. Aéebbuj-agi ttleqqimen-t
medden akken ad yu$al d tizemrin. D tazemmurt
i d-yettakken zzit d aéidan, d aêlawan; ttseggin-t ne$ ttarran-t i mennaw n tgelliwin ne$ sexdamen-t
deg usewwi.
Asegzi n wawalen : - Ur$is: a$uzal: d ini yettakken cwiî anzi iî anzi iî $er yi$ed
❶ Anti timura ideg tella s waîas tazemmurt ?❷ Acu n ugummu i d-tettakk tzemmurt ?❸ Anta tallit ideg leqqven azemmur ?❹ Acu i d-tekksen seg uzemmur ?❺ Deg wacu i sexdamen afaris-agi n uzemmur ?❻ Anti tigelliwin ideg ttarran azemmur ?❼ Amek ttarran aéebbuj d azemmur ?
yAvris :
Isestanen: !
![Page 63: Tamazight - manuel scolaire Algérie - 5 Année Primaire](https://reader034.fdocuments.us/reader034/viewer/2022052119/544eb78ab1af9f206d8b4bfe/html5/thumbnails/63.jpg)
62 63
❶ IéIéI id éid é ➝ aéidan.
- Acu i nerna i umyag akken ad d-nessuffe$ arbib « aéidan » ?
- Efk-d 5 n yimedyaten niven i yimyagen-agi.
• Imliê ➝• Iréig ➝• Imsus ➝• Izwi$➝
• Imlul ➝
❷ Tazemmurt d aseklu i d-yettaooTazemmurt d aseklu i d-yettaooTazemmurt d aseklu i d-yetta an azemmur. ooan azemmur. oo
- Bder-d 6 n yismawen niven n yisekla i tessnev.
- Efk-d isem n ugummu (ma sεan) n yal yiwen deg-sen.
❸ Deg uvDeg uvDeg u ris, llan wawalen vris, llan wawalen v i d-yemmalen ti$ma
- Af-iten-id.- Rnu-d kra niven s-$ur-k.
❹ Efk-d inemgalen n wawalen-agi: Md: uzyin ¹# ucmit- aberkan #
- aéidan ¹#
- tettidir #
- tekksen #
- talwit #
- ameddakkel ¹#
- yuli #
- ameééyan ¹#
yAmawal
![Page 64: Tamazight - manuel scolaire Algérie - 5 Année Primaire](https://reader034.fdocuments.us/reader034/viewer/2022052119/544eb78ab1af9f206d8b4bfe/html5/thumbnails/64.jpg)
64 65
Ad cfuγw
Imesla : [gw] [kw] [$w] [qw]
• £er imedyaten-a• Yal aseggas amaynut, ttazne$ takarva n yennayer.
• Deg wussan n tasmuvi, yett$ar uglim-is.
• D a$rum i yettawi deg uqrab-is.
• Yeççur akkYeççur akkYeççur d ixmir akk d ixmir akk
• £ef tgecrar nu$al, sdaef tgecrar nu$al, sdaef t ul$em di ûeêra;
❶ Di tefyar-a llan yimesla yemgarad wamek i ten-id-nenîeq d wamek i ten-nura. Anwi-ten ?❷ Amek i ten-id-ne$ra ?❸ Amek i ten-nura ?❹ Ibeddel unamek n wawalen-ina imi ur ten-nuri ara akken i ten-id-ne$ra ne$ ala ?
Imesla [gw], [kw], [qw], [$w], [xw] maççi akken i ten-id-nneîîeq i ten-nettaru.Xas neqqar-d - [agwlim], ad t-naru aglim.
[axwleno] ad naru : axleno[a$webbar] ad naru : a$ebbar[aseggwas] ad naru : aseggas
❶Suffe$Suffe$Suffe -d seg tefyar-a ismawen i yes$-d seg tefyar-a ismawen i yes$ εan imesli yemgarden gar ususru d tira.
- Isuv-d wavu yessafeg a$ebbar.- Ulli êemmlent agercal.- Amzur-is d akbal d lwerd amellal.- Taga tettaooa-d tife$wa.- Yeqbel ad yeddu d imneggef.- Axeddam te$der-it teswiεt.- Yenoer yiéri-w tiregwa, ff$ent $er wul-iw.
❷Tazabut
Ay asebsi n uxleno, abbu inek ittnawal awal.Tizizwa ttidirent d igelfan.Di loib-iw mi d-yella kra, ad t-yaker ufus-is.A$bel n bab-is.
yTirawalt
yIluγma
![Page 65: Tamazight - manuel scolaire Algérie - 5 Année Primaire](https://reader034.fdocuments.us/reader034/viewer/2022052119/544eb78ab1af9f206d8b4bfe/html5/thumbnails/65.jpg)
64 65
Ad cfuγw
Arbib
• £er imedyaten-a Amur ameqqran n yimdanen ééaden azemmur.
Tazemmurt $ur-s tafga tafga tazurant.
❶ Acu-ten wawalen yellan sdat widen yettuderren ?❷ Acu i d-yerna wawal « ameqqran » i wawal amur ?❸ Anwa amyag seg i t-id-nessuffe$ ?❹Acu-t, ihi, wawal « ameqqran » ?
Arbib d awal i d-yemmalen amek immug kra, ama d amdan, ama d ta$awsa, ama d im$i. Amedya: argaz ukyis. Amcic aberkan.Awalen « ukyis » akked « aberkan » d irbiben
❶SuffeSuffeS $uffe$uffe -d irbiben yellan deg u$-d irbiben yellan deg u$ v-d irbiben yellan deg uv-d irbiben yellan deg u ris-agivris-agiv .
Tazemmurt d aseklu i yellan s tuget di temnavin n yilel Agrakal. £ur-s tafga d tazurant. Addag-agi d azamul n talwit. Iferrawen-is d adalen am unebdu, am tegrest. Yettidir aîas n yiseggasen. Agummu i d-yettaooa d azemmur. Tetten-t d azegzaw ne$ mi yu$al d aberkan.
❷ Muqel tkemmleMuqel tkemmleM vuqel tkemmlevuqel tkemmleAmeqqran ➝im$ur
Amellal➝Amezwaru➝Uêric➝Ameééyan ➝Azegga$ ➝A$ezzfan ➝
❸ Sile$-d irbiben s yimyagen-agi$-d irbiben s yimyagen-agi$ .
Ggri➝Iwzil➝Imri$➝Ilwi$➝Icmit➝Dder$el➝
yTajerrumt
yIluγma
![Page 66: Tamazight - manuel scolaire Algérie - 5 Année Primaire](https://reader034.fdocuments.us/reader034/viewer/2022052119/544eb78ab1af9f206d8b4bfe/html5/thumbnails/66.jpg)
66 67
yIluγma
Ad cfuγw
Izri ibaway
• £er imedyaten-a• • Igenni-m terkeb-it tawla • Ur tUr tUr -fhime t -fhime t $ ara• Ur d-yefki tafat nt nt e$ lehwa• Ur iban ara• • Ur yeooi iîij ad d-yecreq.
Ayt mangellat, Tikkest seg « igenni-m »
❶ Tifyar-a d tibawayin ne$ d tilawayin?❷ Af-d imyagen. D ibawayen ne$ ala?
❸ Lemmer ad asen-nekkes tizel$iwin n tibawt, yella kra ara ibeddlen deg-sen?❹ Qren ger yimyagen-ina mi ara ilin d ibawayen akked mi ara ilin d ilawayen ?❺ Kkes « ur » di tefyirt taneggarut.
Izri ibaway yettale$ s tmerna n « ur ……. ara » i umyag. Tibawt deg yizri tgellu-d s temlellit n te$ra deg waîas n yimyagen :
(a ➝i) yedda ➝ur yeddi. (e ➝i) yeffe$ ➝ur yeffi$.
❶Err amyag yellan ger tacciwin $er yizri ibaway :$er yizri ibaway :$- (yusa-d) $er tme$ra n gma-s.- (yelmed) tamazi$t di teméi-s.- (yesla)-as mi d-yewwev.- (Yusa-d, iceyyeε- d, yu$al-d) $er warraw-is.- (B$i$) ad d-ini$, ad yifsus wul-iw.
❷Err tifyar $er tibawt :$er tibawt :$
- Yeîîef-it, yezla-t.- Kerzen deg yiweooiben.- Yefra wurar, tfukk tme$ra.- Yekker-d ad d-yerr ttar.- Yekcem $er uxxam, yufa-ten tetten. - Fehme$-tent d acu-tent.- Umne$ s wayen yevran.
yTaseit
![Page 67: Tamazight - manuel scolaire Algérie - 5 Année Primaire](https://reader034.fdocuments.us/reader034/viewer/2022052119/544eb78ab1af9f206d8b4bfe/html5/thumbnails/67.jpg)
66 67
yAvris :
yTigzi n uvris
Ifit
Ifit d aseklu i d-imeqqin di temnavin
izeqqlen. Yegget di$en di temnavin i
d-yezzin i yilel agrakal. Ifit d addag
izemren ad yesεu alama 10 n lmitrat
di te$zi. Iferrawen-is ldin, d ilegga$en
deg udem n ufella, d iêercawanen deg
wudem n wadda. Tal$a nsen temgarad
seg useklu $er wayev. Ifit i$elli-as
yiferr deg umwan. Ti$mi n yifurkan-is d
tefga-s d tadbert.
Agummu-s d aéidan, yeççur
d iεeqqayen s-daxel. Yesεa tafenda
d ta$udant. Yettmaçça d tibexsisin ne$
d ini$man.
Asegzi n wawalen:
Ini$man: iêbuben, tazart - adbar : d ti$mi yettakken anzi $er tin yitbir,
❶ Anda i d-imeqqi yifit?
❷ Amek gan yiferrawen-is?
❸ Acu i d-yettakk yifit?
❹ Amek yettmaçça ugummu-a ?
❺Acêal n wanawen n tneqqlin i yellan?
❻Amek yettu$al yiferr n yifit qbel ad ye$li?
❼ I wumi i t-ttakken
![Page 68: Tamazight - manuel scolaire Algérie - 5 Année Primaire](https://reader034.fdocuments.us/reader034/viewer/2022052119/544eb78ab1af9f206d8b4bfe/html5/thumbnails/68.jpg)
68 69
Aman yeddren
Ulac wi ara tt-izeggrenMa cennun ay cebêen waman yeddren
Ar cennun tiéemmarinLa tnehher deg wakrarenLa tnehher deg wakraren
£er tmura n tzemrinTurew texsiTettrebbi izamaren
Wid ur neériAd ôjun ard im$uren
yAd cnu$
Idir, ccna Arrac n Tiddukkla
Amzun d tiflukin yeccvenSwayes i glan waman yeddren
Arrac $er-wen i sebvenTtazzalen, ttemdeggaren
Mdeggaret Alama tufam tasga
Yelli tejba-d deg wamanTejba deg waman yeddren
Arrac d imeêrac i gmanTtazzalen ur ttaggaden
Azzlet, azzletAzzlet a wid izemren
Tella yiwet
Tella yiwet Ulac wi iéran
Amek i tgaYiwen wass gar yi$unam
Aman i d-yettuddumen
Ad ten-rren s isugamTtazzalet ad ten-id-ttagmem
kerset agusAgus bu-sebεa yisuraAvar fessusWi yecfan ma ad d-ya$ kraYiwen wass aman yeddrenAd n-awin abrid n rrif
Di tafrara ad d-temmagremTimura anda i nensa zik
Xas rut, rnutMa tewwim-d deg wurrifen
Xas rut, rnutTamurt tuli d asawen
![Page 69: Tamazight - manuel scolaire Algérie - 5 Année Primaire](https://reader034.fdocuments.us/reader034/viewer/2022052119/544eb78ab1af9f206d8b4bfe/html5/thumbnails/69.jpg)
68 69
❶Aru-d avris ideg ara d-tgelmevris ideg ara d-tgelmev vris ideg ara d-tgelmevris ideg ara d-tgelme takalitust. Semres awalen-agi: v takalitust. Semres awalen-agi: v
D aseklu - imeqqi-d - iéuran-is keccmen aîas deg wakal - anda llan waman - tettqerriε $ef yisuyax - tettidir aîas n yiseggasen – as$ar-is sexdamen-t deg waîas n t$awsiwin.
❷S yisestanen-agi, εrev ad d-taruv ad d-taruv v yiwen n uv yiwen n uv vyiwen n uvyiwen n u ris ideg ara d-tmeslayevris ideg ara d-tmeslayev v $ef useklu i $ef useklu i $ têtêt emmleêemmleê v.v.v
Acu n waddag i têemmlev ?
Anda i d-imeqqi ?
Acêal yettidir ?
Acu n ugummu i d-yettaooa ?
Melmi i –t-id-yettaooa?
Yettmaçça ugummu-agi ne$ ala ?
❸Muqel tugna tgelmevMuqel tugna tgelmevMuqel tugna tgelme -d addag-agi tettwaliv-d addag-agi tettwaliv v sdat-k.v sdat-k.v
Mmeslay-d $ef :
-tefga-s
-ti$mi-is (ini-s)
-te$zi-s
-iferrawen-is
-agummu ines ( ma yesεa)
D nekk ara yarun
![Page 70: Tamazight - manuel scolaire Algérie - 5 Année Primaire](https://reader034.fdocuments.us/reader034/viewer/2022052119/544eb78ab1af9f206d8b4bfe/html5/thumbnails/70.jpg)
70 71
yAvris :
yTigzi n uvris
Iba$uren n useklu
Tiéegwa, imuda$ d yisekla amzun d turin n ugama. D nutni i t-yettcebbiêen. D nutni i yessizdigen azwu : ssuffu$en-d uksijin, tessen azwu yeslu$ wuksid n kaôbun.
Kra n yisekla, ittekkes-d umdan seg-sen as$ar. Kra, yessexdam-it d aser$u, kra, yessexdam-it di lebni ( tigejda, isulas, timuwa n ssqef, tiwwura, îîwiqan…), kra niven, ixeddem yis-s aîas n t$awsiwin n uxxam: ikersiwen, îîwabel, tibeqsay, ti$enjawin, imîerêen…
Kra n yisekla niven, ttarwen-d igumma, yett$ellit-iten umdan.Yal agummu yesεa tallit deg yettewway. Ma nerra cwiî kan akka tidmi nne$ $er temsalt, ad naf maççi yiwen n uba$ur ay yellan deg yisekla. Kra n ddwawi, seg yisekla i ten-id-ssuffu$en yimussnawen. Asmi i d-yennulfa lka$ev di tmurt n Ccinwa, s yiclemù n useklu i t-id-xedmen. Di tegrest, mi ara yegget ugeffur, limer maççi d isekla aîas n wakal ara awin waman. Di tefsut, ouoougen, berrun-d i tfendiwin tiéidanin. Deg unebdu, d isekla u$ur ddarayen yimdanen d yi$ersiwen $ef waqqaren n yiîij. Di taggara, tewwi-d ad d-nemmeslay $ef wazal n yisekla d yidgan
n tizzegzewt deg yi$erman : di temdinin, yettlu$u mliê uzwu, ma ulac isekla d acu ara s-yesneqsen alu$u ? Ma yella ulac idgan n tizzegzewt, anida ara izmiren ad sgunfun ne$ ad kksen lxiq medden ? D acu n ccbaêa i tezmer ad tt-id-tmagger tiî, ma tu$al twennavt ala ssiman d llajuô ? Ihi, tifrat d uééu n yisekla d useêbiber fell-asen.
❶ Acu n uba$ur i sεan yisekla ?❷ Acu n t$awsiwin i d-ttawin medden seg yimuda$ ?❸ Ayen tteééun addagen di temdinin ?❹ Acu i d-yettawi umdan seg yisekla ?❺ Ayen xeddmen idgan n tizzegzewt di temdinin ?❻ Anta ta$awsa akk yelhan i d-yettakk useklu ?
![Page 71: Tamazight - manuel scolaire Algérie - 5 Année Primaire](https://reader034.fdocuments.us/reader034/viewer/2022052119/544eb78ab1af9f206d8b4bfe/html5/thumbnails/71.jpg)
70 71
❶Yal awal deg wigad-agi i d-iteddun wali anwa awal ukkud yezdi aéar: d aser$u ne$ d as$ar
• er$, qqar, ta$ert, $ri, $er, timer$iwt,
Aser$u As$ar
❷ Anwa isem n useklu iseg d-yeffe$nwa isem n useklu iseg d-yeffe$nwa isem n useklu iseg d-yeffe yisem tabaqit.$ yisem tabaqit.$
❸ SuffeSuffeS $uffe$uffe -d seg u$-d seg u$ v-d seg uv-d seg u ris ismawen n tillay n useggasvris ismawen n tillay n useggasv
❹ Af-d deg uAf-d deg uA vf-d deg uvf-d deg u ris isem-is umkan deg llan yisekla di temdint.vris isem-is umkan deg llan yisekla di temdint.v
❺ Af-d deg uAf-d deg uA vf-d deg uvf-d deg u ris aknaw n wawal « ivris aknaw n wawal « iv $erman ».$erman ».$
❻Acu i d anamek n wawal « ad sgunfun » deg uvcu i d anamek n wawal « ad sgunfun » deg uvcu i d anamek n wawal « ad sgunfun » deg u ris ?vris ?v
yAmawal
![Page 72: Tamazight - manuel scolaire Algérie - 5 Année Primaire](https://reader034.fdocuments.us/reader034/viewer/2022052119/544eb78ab1af9f206d8b4bfe/html5/thumbnails/72.jpg)
72 73
Ad cfuγw
Abeddel di lmenîeq : ss ➝ [tt]
• £er imedyaten-a
❶ Adfel ifessi s leεqel.
❷Yal tameddit iêesseb idrimen-is.
❸I$esseb di tikli.
• Suffe$-d imyagen yellan deg yimedyaten.
• Qren gar wamek i ten-nura d wamek i ten-id-nneîîeq.
• Af-d tal$a taêerfit n yal amyag.
• Sefti-ten $er yizri d wurmir aêerfi d wudem wis tlata n wasuf (netta).
• Ansi i d-yekka ihi yimesli [tt] ?
Mi ara yili uéar n umyag d « s » mi yessed usekkil-a lad$a deg wurmir ussid, neqqar-d [ tt ] Md : (fsi) nettaru : ifessi, nneîîeq-it-id : [ifetti]
❶Se$ti igulen yellan di tefyar-a.$ti igulen yellan di tefyar-a.$
- Nfetter ini$man deg yiferrugen akken ad qqaren.
- Kra n win i$ettben yettegririb.
- Kra n win iêettben weêd-s i$ellev.
❷Tazabut : (Aselmad ad d-i$Tazabut : (Aselmad ad d-i$Tazabut : (Aselmad ad d-i er am wakken i d-nne$er am wakken i d-nne$ îîeq )îîeq )îî
- Txessi teftilt deg yiv.
- Fessren medden iceîîiven akken ad kkiwen.
- Aksum ma yeqqim i yiîij, ifessed.
- Ur $esseb ara deg wawal.
❸ Sefti amyag (fser) $er wurmir ussid, udem amezwaru (nekk ) $er wurmir ussid, udem amezwaru (nekk ) $
❹ Sefti amyag (êSefti amyag (êSefti amyag ( seb) êseb) ê $er wurmir ussid, udem wis krad (netta)$er wurmir ussid, udem wis krad (netta)$
yTirawalt
yIluγma
![Page 73: Tamazight - manuel scolaire Algérie - 5 Année Primaire](https://reader034.fdocuments.us/reader034/viewer/2022052119/544eb78ab1af9f206d8b4bfe/html5/thumbnails/73.jpg)
72 73
Ad cfuγw
Amqim awsil n umyag
• £er imedyaten-a❶ Yu$-d a$rum, yeçça-t$rum, yeçça-t$r❷ yerzef $er uletma-s, yewwi-as tarzeft.
éer : “t” yellan d umyag “yeçça-t”, “as” yellan d umyag “yewwi-as”, neqqar-asen: imqimen udmawanen iwsilen n umyag.
•• Deg umyag “yeçça-t” limer maççi d « t » anwa awal i wumi ara d-n Deg umyag “yeçça-t” limer maççi d « t » anwa awal i wumi ara d-nεεiwed ?iwed ?• Deg umyag “yewwi-as”. Anwa awal i nessenfel s “as”• Limer ad as-nernu tazel$a n tibawt i yimyagen-a (yeçça-t” akked “yewwi-as”, anda ara ilin
yimqimen iwsilen?• •D acu yettilin gar umyag d umqim awsil?
Amqim awsil n umyag iteqqen $er umyag s tezdit. Amqim awsil yezmer ad yili sdat umyag. Md : yenna-as. Yezmer da$en ad yili deffir umyag. Md : ad as-yini.
❶Err ajerriv ddaw umqim awsil n umyag v ddaw umqim awsil n umyag v
❷ Kemmel tafelwit-aAmqim ilelli Amqim awsil Amqim awsilnekk Têemmel-iyi Têebber-iyi
Keçç
Kemm
Netta
Nettat
Nekkni
Nekkenti
Kunwi
Kunemti
Nutni
Nutenti
❸Err amqim awsil iwulmen deg wadeg n yisem yettuderren :• Anelmad yura tamsirt.• Aselmad iêemmel inelmaden.• Ur tekkat ara tselmadt tinelmadinUr tekkat ara tselmadt tinelmadinUr tekkat ara tselmadt
yTajerrumt
• Fki$-am ul-iw awi-t akken ad sebre$ fell-am.• £ef yisem-im aεziz yuzzel leqlam,
terêiv-iyi a tin ized$en ul-iw
• Tesvelmev-iyi ur vlime$, xas velme$ mebla leb$i-w.• Adam-id-qqle$ d aεeîîar, s yisem-im ad am-in
siwle$.
• Yerra awal i gma-s.gma-s.• Tta$ awal i baba-k.
yIluγma
![Page 74: Tamazight - manuel scolaire Algérie - 5 Année Primaire](https://reader034.fdocuments.us/reader034/viewer/2022052119/544eb78ab1af9f206d8b4bfe/html5/thumbnails/74.jpg)
74 75
Ad cfuγw
Urmir ibaway
• £er imedyaten-a • Azekka, ad yinig $er l$erba • Yal aseggas, yettas-d $er tmurt
❶Af-d imyagen
❷ Tigawt nsen tevra ne$ ad tevru ne$ tverru?
❸ Err $er tibawt imyagen n tefyar-ina. Beddlen yimyagen-ina di sin?
Di tal$a tilawayt, yella wurmir aêerfi, yella wurmir ussid, ma di tal$a tibawayt yella kan wurmir ussid ibaway.
Yettale$ wurmir ibaway s tmerna n tzelyiwin n tibawt i wurmir ussid. Md: ur d-yettas ur d-yettas ur ara $er tmurt.
❶Aru imyagen yellan gar tacciwin akken iwata :
- Ur (awev) ara medden, uqcic-agi.
- Ur (ddu) ara di tkerrust n Qasi.
- Aqcic-agi, ur (qadder) ara im$aren .
- Mqidec bu-lehmum yal ass ur (gen), ur (nuddem)
❷ Err imyagen yellan di tefyar-a $er wurmir ibaway :$er wurmir ibaway :$
- Yekkat ayyul, yeddaray tabarda
- Yesla, yeéra.
- Yelmed tamsirt.
- Beddlen idis.
- Ad ruêe$ azekka.ruêe$ azekka.r
❸Sefti amyag « ili » $er wurmir ibaway, udem wis krad (netta).$er wurmir ibaway, udem wis krad (netta).$
❹ Sefti amyag « aru » $er wurmir ilaway, udem wis krad (netta)$er wurmir ilaway, udem wis krad (netta)$ .
yTaseit
yIluγma
![Page 75: Tamazight - manuel scolaire Algérie - 5 Année Primaire](https://reader034.fdocuments.us/reader034/viewer/2022052119/544eb78ab1af9f206d8b4bfe/html5/thumbnails/75.jpg)
74 75
Amek ara nseêbiber $ef yisekla
Anda ulac isekla ur tettili tudert acku d nutni i d turin n ugama. Anda ulac isekla ur tettili tudert acku d nutni i d turin n ugama. Akken ad nêareb fell-asen, tewwi-d:- Ad neééu isekla di yal tardast n wakal ur nebni ara.- Ad neééu isekla di yal tardast n wakal ur nebni ara.- Ad nêader iclem yedlen tafga imi d netta i yettqerrita i yettqerriεen
aîîanen $ef yisekla. - Ur nessentuy ara imesmaren di tafgiwin n yisekla.- Ur nessentuy ara imesmaren di tafgiwin n yisekla.- Ur nettciddi ara aseklu s yileéwi ma ulac ad t-yexneq - Ur nettciddi ara aseklu s yileéwi ma ulac ad t-yexneq
ur yettim$ur ara.- Ur ngezzem ara iéuran acku d nutni i d imi n - Ur ngezzem ara iéuran acku d nutni i d imi n
yisekla.- Ur nesmaray ara $ef yisekla ifarisen ara ten- ara ten-
ivuren (am ubenzin….) - Ad nêader $ef yiferrawen acku yis-sen i
yesnuffus useklu.- Ur ncellex ara ifurkan ma ulac ad yeqqar
useklu.- Ur nettali ara $ef yifurkan ireqqaqen ma ulac
ad d-réen.- Ur nferres ara ma yella ur nessin ara ad
nefres.- Tewwi-d ad nerr azal i yisekla am wakken i
asen-t-rran yimezwura nne$. Awal yeooa-t-id Ccix Muêen-u-Lêusin :
εuhde$ Rebbi
Ar win ur nêemmel agvi
Ul-is, ar d abe$vi.
❶Acu$er teééun medden isekla ?
❷Ayen ur gezzmen ara medden iéuran i yisekla ?
❸Ayen ur d-tewwi ara ad nesmir ifarisen imekruren $ef yisekla ?
❹ Acu n uba$ur i yesεa useklu?
yTigzi n uvris
yAvris :
![Page 76: Tamazight - manuel scolaire Algérie - 5 Année Primaire](https://reader034.fdocuments.us/reader034/viewer/2022052119/544eb78ab1af9f206d8b4bfe/html5/thumbnails/76.jpg)
76 77
Ad cnu$ A mmi-s n Umazi$
Tawerqet $ef tzemmurt acêal d asefruTajaddit deg-sent ay tettiliËfev seg-sent xas ma mxalafent cfuDdukklent am wass-a am yivelliTaciîa n uzemmur $er $ur-k mi ara d-teknuËess-as akken ilha mi ara k-yini:“ A mmi-s n Umazi$
Iîij nne$ yuli-dAîas aya ur t-éri$Ass-a nnuba nne$ tezzi-d”
Lunis n At-Mangellat, tasfift «Iminig n Yiv»
Lbaz seg udrar yekker-d ihuzz afriwenYusa-d $er $ur-k ad k-id-yessaki
Ad ak-in-yessiwel s yisem ara k-id-yesnekrenAwal tettuv ad ak-t-id-yesmekti£as ma teîîsev, la tettarguv, medlent wallen
Ad tent-id-teldiv mi ara k-yini:“ A mmi-s n Umazi$
Iîij nne$ yuli-dAîas aya ur t-éri$Ass-a nnuba nne$ tezzi-d”
Lêu deg yiberdan, yak ass-a a$rem tesk ass-a a$rem tesk εiv-tKra tettwaliv la k-id-yettwali
Azezzu s ujeooig-is awra$ twalav-tDi ccbaêa n tmurt-ik yettikki
Mi ara tεeddiv fell-as ad ak-id-yeîîef tacvavtAd k-yeêbes, muqel-it ad ak-yini:
A mmi-s n Umazi$Iîij nne$ yuli-d
Aîas aya ur t-éri$Ass-a nnuba nne$ tezzi-d
Ma tfehmev ldi-d allen-ik, muqel s idisanMa tfehmev ldi-d allen-ik, muqel s idisan
Ad twaliv atma-k, ad k-id-walin
Ahaw semlilet ifassen-nni ferqen wussan
Ma mlalen kul ccedda ad tefsi
Abeêri n tegmat ad ken-id-iéur d aêlawan
Ad d-yeglu s ûûut ad awen-yini:Ad d-yeglu s ûûut ad awen-yini:
A tarwa n Umazi$
Iîij nne$ yuli-d
Aîas aya ur t-éri$
Ass-a nnuba nne$ tezzi-d
![Page 77: Tamazight - manuel scolaire Algérie - 5 Année Primaire](https://reader034.fdocuments.us/reader034/viewer/2022052119/544eb78ab1af9f206d8b4bfe/html5/thumbnails/77.jpg)
76 77
❶ Ini-d « ih » ne$ « ala »$ « ala »$
- A$anim d aseklu (....…..)
- akalitus d aseklu (……..)
- Aberwaq d aseklu (……..)
- Taslent d aseklu (……..)
- Isisnu d aseklu (……..)
❷Smed tifyar-a :
- Ini$man d agummu n…………….
- Isisnu d agummu n ……………....
- Tijujtin d agummu n …………….
- Zzit d at d at d faris n ………………........faris n ………………........f
❸Rnu-d s$ur-k isufar ni$ur-k isufar ni$ vur-k isufar nivur-k isufar ni en, tiniven, tiniv ven, tiniven, tini -d v-d v ansi i d-tekken.
❹Err yal ugummu $er useklu i t-id-$er useklu i t-id-$ yer useklu i t-id-yer useklu i t-id- ettarwen : Abelluv, – Zzv, – Zzv it, – Tayni, – Ulmu, – Tibexsisin, – Tizwal– Tizwal– , arevlim ?
- Tazdayt tettarew-d…………….…
- Ifit yettarew-d……………..…......
- Takerruc- Takerruc- Takerr t tettarew-d……………...
- Taslent tettaooa-d……………..….
- inijjel yettakk-d ……………..…….
- Tazemmurt tettarew-d……………
❺ Yenna umedyaz :
« Ass-a, ééi$ im$i, azekka d aseklu ad yu$al »
Ini- d, s kra n tefyar, amek yettu$al yim$i d aseklu.
D nekk ara yarun
![Page 78: Tamazight - manuel scolaire Algérie - 5 Année Primaire](https://reader034.fdocuments.us/reader034/viewer/2022052119/544eb78ab1af9f206d8b4bfe/html5/thumbnails/78.jpg)
78 79
Ad ktazle$ iman-iw
❶ Ini-d ma tzemrev……..:
Ad te$rev avris yerna ad t-tfehmev ?
Ad d-tmeslayev $ef yisekla ?
Ad tgelmev iêricen n useklu ?
Ad d-tefkev iba$uren n useklu ?
❷ Muqel ma tzemrev…..:
Ad txedmev tafirt i kra n yisekla tessnev ?
Ad d-taruv $ef useklu d uba$ur yesεa ?
Ad d-taruv $ef temlilt d uba$ur yesεa useklu ?
❸ Ini-d ma tzemrev…..:
Ad takzev izri ibaway ?
Ad takzev urmir ibaway ?
Ad tesmersev tibawt di tefyirt ?
Ad d-taruv maççi “ss➝[tt] ?
Ad takzev amqim awsil n umyag ?
Ad taruv war tan$it isekkilen [ww], [gg], [k], [q] , [$] ,
+ -
![Page 79: Tamazight - manuel scolaire Algérie - 5 Année Primaire](https://reader034.fdocuments.us/reader034/viewer/2022052119/544eb78ab1af9f206d8b4bfe/html5/thumbnails/79.jpg)
78 79
Uîîun Tamazi$t Tafransist1. Aba$ur (kb, mw) Bienfait, avantage2. Abare$ (kb) Renard3. Agethil (seg gget : être nombreux + ahil : programme) Curriculum4. Addag (mw) Arbre5. Adday (mw) Base (de…)6. Afniq (kb) Coffre 7. Agadez ($ds) Marché (le) 8. Agama (mw) Nature9. Agbur (mw) Contenu
10. Agejdan Principal11. Imeglem (seg aglam ) Descriptif12. Aglam (mw) Description13. Agra ( MC£ ) Cartable14. Akez Reconnaître15. Aknaw (seg KNW= être identique, semblable, être synonyme) Synonyme16. Aktawal (seg takti :idée + awal) Champ lexical 17. Aktazal (seg ket, sket (tg): mesurer + azal : valeur) Evaluation 18. Alaret (ilurat) ( seg ulu : être gal + aret / chose, objet) (s) Exemplaire19. Ales Raconter, narrer, répéter20. Almad (seg lmed : app(seg lmed : app(seg lmed : a rendre) (s) Apprentissage21. Ama$lay (i… en) n tigawt,
TignatinCirconstances de lʼaction
22. Amakun (tg) (seg m + takunt : merveille ) merveilleux23. Amallal (seg tallalt : aide) (kb) Adjuvant24. Amaru (imura) (mw) Ecrivain25. Amastan ( MC£ ) Protecteur26. Amayas ( MC£ ) Guépard27. Amazun ( seg azen (kb) : (s) Destinataire28. Ameéraw (seg éer : (kb)) Visuel29. Ameskar (mw) Auteur30. Ameslaw (seg imesli :) Audio31. Amigi (imigan) (seg m + eg = faire) (s) Actant 32. Amnamar Opposant
yAmawal
![Page 80: Tamazight - manuel scolaire Algérie - 5 Année Primaire](https://reader034.fdocuments.us/reader034/viewer/2022052119/544eb78ab1af9f206d8b4bfe/html5/thumbnails/80.jpg)
80 81
33. Amninad (seg ani : observer + nadi : chercher) diagnostique34. Amsagan (seg m + eg = faire) (s) Actanciel35. Amsew (m + sew = boire) Buvard36. Amazan Destinateur37. Amuken ( MC£) Préparation, organisation38. Ananar ( MC£) Enclôs pour animaux39. Anaw (dialectes marocains) chl Type40 Anembav (seg mbev : se débrouiller, se procurer qqc)(seg mbev : se débrouiller, se procurer qqc)(seg mbev Actant (sujet dans le schéma actanciel)
41. Anersam (mw) Coiffeur42. Anevfar (mw) Discipline43. Angal (mw) Code44. Anhil ( MC£ ) Autruche45. Aninad (seg ani : observer + nadi : chercher, ausculter) (s) Diagnostic46. A$awas (mw) Canevas, plan47. A$lad (mz) Rue 48. A$nib ( MC£ ) Crayon 49. Armus (seg rmes : recevoir) (s) Acquis (nom)50. Asalel (kb) Support 51. Asami (seg sami : sʼapprocher) (s) Approche52. Asatal (deg udlis n unelmad n Maruk), (B.B.) Contexte53. Asaway (seg awi : mener, prendre, conduire) Canal54. Aseklu (mw) Arbre55. Aselkim (lexique informtique de S. SAAD) Ordinateur56. Asewsen (seg WSN : CHAKER, manuel de linguistique berbère II,
pp : 175 et 222) (s)Publicité
57. Asezzay (s + zzi = tourner) Compas58. Asinaw Secondaire59. Askar (seg sker : faire) Déclenchement60. Assar (MC£) Besoin, manque61. Astan (mw) Défense, protection62. Awadem Personnage63. Awina$ (kb) é. Dallet Gris clair64. Awras Fauve (couleur)65. Axatar (mw) Important66. Ayis Cheval67. Azadu$ (mw) Batiment68. Azeglal (mw) Boulevard
![Page 81: Tamazight - manuel scolaire Algérie - 5 Année Primaire](https://reader034.fdocuments.us/reader034/viewer/2022052119/544eb78ab1af9f206d8b4bfe/html5/thumbnails/81.jpg)
80 81
69. Azwu (mw) Air70. Ifecka (mw) Moyens71. Ifis (kb) Hyène72. Ifit (ifitwan) (kb) (si Genzat, SÏIF) Figuier 73. Ilu (MC£) Eléphant74. Inaw (mw) Discours 75. Ini (mw) , ti$mi Couleur76. I$niben at-ti$ma Crayons de couleurs77. I$rem Ville78. Irem (seg arem : essayer, tester) (s) Test, composition79. Iswi (mw) But / finalité80. Iwnes ussid (seg tiwinest, tawinest : qqc de circulaire) Disque compact81. Ktazel (seg ket, sket (tg): mesurer + azal : valeur) Evaluer 82. Nined (seg ani : observer + nadi : chercher, ausculter) Diagnostiquer83. Senfel (kb, clh) Changer 84. Sgel (mw) Emettre85. Sker (clh) Déclencher86. Slev (mw) Analyser87. Tadlist n takat Livret de famille88. Tafenda (mw) Parfum89. Tafesna (mw) Degré90. Tafga (MC£) Tronc dʼarbre91. Tagnit n taggara Situation finale92. Tagnit n tazwara Situation initiale93. Takala/Tarrayt Démarche94. Takalast (B.B) Album95. Takatut ( MC£) Mémoire96. Takenwa (seg aknaw : être identique, ressembler, (kb) ) Synonymie 97. Tamasit (mw) Responsabilité98. Tamendit (mw) Joie99. Tamert (timar) (mw) Heure100. Tanedlist ( n (lieu) + adlis : livre) Librairie101. Tanesramt n yi$niben Taille-crayon102. Tanfust (tg, mz, clh)
Tamacahut (kb)Conte
103. Tanzagt (mw) Durée104. Ta$ult (mw) Domaine
![Page 82: Tamazight - manuel scolaire Algérie - 5 Année Primaire](https://reader034.fdocuments.us/reader034/viewer/2022052119/544eb78ab1af9f206d8b4bfe/html5/thumbnails/82.jpg)
82
105. Tarektit ( seg arekti : (kb) Pâte à modeler106. Tasdart (kb) (seg adar : rang) Règle107. Tasdat (N.ZERRAD) Minute 108. Tasint (seg sin : deux (kb) (tasnin) Seconde 109. Tasmilt(mw) Classe110. Tasnedwelt (seg sn : science + dwel : éduquer (MC£) Pédagogie 111. Tasugna (seg sugen : imaginer (mw) Imagination 112. Tasukt (mw) Avenue113. Tawennavt (mw) Environnement114. Taywalt (mw) Communication115. Tazmert (tizemmar) Capacité116. Tigawt (mw) Action117. Tikerrist (seg kres : nouer) Intrigue118. Timsizzelt (msizzel : concourir (azzel : courir) (kb) Compétition119. Tinciwt (kb) Plume120. Ti$mi Teinte, couleur121. Tirawt (mw) Ecrit (nom)122. Tugna (mw) Image123. Tunéart (mw) Enigme124. Ullis (seg ales : raconter, recommencer…) Récit125. Untim (MC£) Solide, fort126 Unu$en ittembiwilen Dessins animés
Isegzal:• Clh : tacelêit
• Kb : taqbaylit
• Mz : taméabit
• Mw : amawal n tmazi$t tatrart
• Mc$ : tamace$t
• £ds : ta$damsit
• S : asumer