Ta Skalopatia Twn Thewn _-- Megalokonomos Manos

8/10/2019 Ta Skalopatia Twn Thewn _-- Megalokonomos Manos

http://slidepdf.com/reader/full/ta-skalopatia-twn-thewn-megalokonomos-manos 1/248



ΤΟΥ ΙΔΙΟΥ

Η άμμος της σελήνης, Εκδόσεις των Φίλων, 1996

Η ώρα της πορφύρας, Εστία, 1998

Ο Πυθέας των ανέμων, Εκδόσεις Πατάκη, 2003



ΜΑΝΟΣ ΜΕΓΑΛΟΚΟΝΟΜΟΣ

ΤΑ ΣΚΑΛΟΠΑΤΙΑ

ΤΩΝ ΘΕΩΝ

Μυθιστόρημα



Θέση υπογραφής δικαιούχου/ων δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας,

εφόσον η υπογραφή προβλέπεται από τη σύμβαση.

«Το παρόν έργο πνευματικής ιδιοκτησίας προστατεύεται κατά τις διατάξεις

της ελληνικής νομοθεσίας (Ν. 2121/1993 όπως έχει τροποποιηθεί και ισχύει

σήμερα) και τις διεθνείς συμβάσεις περί πνευματικής ιδιοκτησίας. Απαγο

ρεύεται απολύτως η άνευ γραπτής άδειας του εκδότη κατά οποιονδήποτε τρό

πο ή μέσο (ηλεκτρονικό, μηχανικό ή άλλο) αντιγραφή, φωτοανατύπωση και εν

γένει αναπαραγωγή, εκμίσθωση ή δανεισμός, μετάφραση, διασκευή, αναμε

τάδοση στο κοινό σε οποιαδήποτε μορφή και η εν γένει εκμετάλλευση του συ

νόλου ή μέρους του έργου».

Εκδόσεις Πατάκη - Σύγχρονη Ελληνική Λογοτεχνία

Πεζογραφία - 198

Μανος Μεγαλοκονόμος. Τα σκαλοπάτια των θεών

Υπεύθυνος έκδοσης Κώστας ΓιαννόπουλοςΔιορθώσεις Νάντια Κουτσουρούμπα

Σελιδοποίηση Κατερίνα Σταματοπούλου

Φιλμ Παναγιώτης Καπένης

Μοντάζ Παναγιώτης Σαράτσης



ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

ΠΡΟΛΟΓΟΣ

Η Κάντιλακ της Κασπίας [9]

1. Δευτέρα απόγευμα [21]

2. Δευτέρα βράδυ [29]

3. Δευτέρα νύχτα [37]

4. Τρίτη μεσημέρι [47]

5. Τρίτη απόγευμα [57]6. Τρίτη βράδυ [67]

7. Τρίτη αργά το βράδυ [77]

8. Τετάρτη πρωί [87]

9. Τετάρτη μεσημέρι [99]

10. Τετάρτη απόγευμα [111]

11. Πέμπτη πρωί [121]

12. Πέμπτη απόγευμα [139]

13. Πέμπτη βράδυ [153]

14. Παρασκευή ξημέρωμα [165]

15. Παρασκευή πρωί [183]

16. Παρασκευή μεσημέρι [193]

17. Παρασκευή απόγευμα [201]



ΠΡΟΛΟΓΟΣ

Η Κάντιλακ της Κασπίας

ΤΗΝ ΑΡΧΗ ΗΤΑΝ η φιλοδοξία και η επιθυμία του

κέρδους. Η φιλοδοξία να απλώσει τη δραστηριότη

τα του ο Σίμος με την ομάδα του στις νέες πρώην

σοβιετικές δημοκρατίες, να κερδίσει ένα μεγάλο πρό

γραμμα από την Ευρωπαϊκή Ένωση και να νικήσει τους

ανταγωνιστές, ομίλους-κολοσσούς της δουλειάς. Η επιθυ

μία του κέρδους σίγουρα ήταν κίνητρο στην αρχή της προ

σπάθειας. Τώρα όμως, με τις καθυστερήσεις πληρωμών,



Μ Α Ν Ο Σ Μ Ε Γ Α Λ Ο Κ Ο Ν Ο Μ Ο Σ

πια μέσα του άλλα βιώματα, όπως η περιπέτεια, η αδρε

ναλίνη και η αυτομέθη. «Θα τα βγάλω πέρα» έλεγε και

ξανάλεγε μέσα του. Στα σαράντα του είχε πετύχει όσους

στόχους είχε τάξει, είχε ως δικηγόρος κερδίσει τις δίκες

που θέλησε να κερδίσει και τώρα ξεκινούσε κάτι καινού

ριο. Ονειρευόταν νέες διασυνδέσεις στις πρώην σοβιετικέςδημοκρατίες, δύναμη και επιρροές σε τόσες νέες δημο

κρατίες με άπειρες ευκαιρίες. «Αισθάνομαι ωραία» σκε

φτόταν, και λογάριαζε σαν μόνη εξαίρεση της γενικά θε

τικής του διάθεσης την πλάτη του Βλαντίμψ, του διερμη

νέα, που καθισμένος στο μπροστινό κάθισμα τον εμπόδι

ζε να απολαύσει όλη τη θέα.

Η πλάτη του Βλαντίμιρ, αλλά και ολόκληρος ο Βλαντίμιρ.τον ενοχλούσε. Μόνο που δεν μπορούσε να κάνει χωρίς

αυτόν. Ήταν όχι μόνο αναγκαίο κακό αλλά κάτι περισ

σότερο: ήταν αναγκαία συφορά. Ο διερμηνέας Βλαντίμιρ

ήταν πολυλογάς από φυσικού του, αλλά και για πρόσθε

τους λόγους που είχαν να κάνουν με τη συνεχή του προ

σπάθεια παραπλάνησης του περιβάλλοντος. Ήταν μια

διαδικασία παραλλαγής της σκέψης του. Δε σταματούσε

ούτε λεπτό τη λογοδιάρροια Να σωπάσει του ήταν αδια



Τ Α Σ Κ Α Λ Ο Π Α Τ Ι Α Τ Ω Ν Θ Ε Ω Ν

Είχε, όπως έλεγε, τη δυνατότητα να βρει οτιδήποτε υ

πήρχε στους μαυραγορίτικους κύκλους που δρούσαν από

τα Ουράλια μέχρι το Ιράν, από τη Μαύρη Θάλασσα μέχρι

τα σύνορα της Κίνας, Μέσα στην καταιγίδα της απίστευ

της αυτής λογοδιάρροιας ήξερε να τοποθετεί επιδέξια τις

προτάσεις του στους ξένους, αρχίζοντας με σουβενίρ, αλ λαγή συναλλάγματος, εξεύρεση αυτοκινήτου και οδηγού

και φτάνοντας στη διαφημιζόμενη, από τον ίδιο πάντα,

δυνατότητά του να εξαγοράζει τις εξασθενημένες, μέχρι

και εκμηδενισμένες συνειδήσεις των πολιτικών της πε ριοχής. Ψηλός, μακρύς, ξερακιανός και αεικίνητος. Πρό

σωπο πλαισιωμένο γύρω γύρω με ελαφρά γενειάδα και

μουστάκι. Με νεομοδίστικα γυαλιά στη μύτη. Πριν από

την κατάρρευση της Σοβιετικής Ενωσης ήταν, κατά την

εκδοχή του. ταγματάρχης και πιλότος της ρωσικής αερο

πορίας. Τώρα δήλωνε ευρωκομπιναδόρος, καλός αγγλο-

μαθής με δόση περίεργου χιούμορ, που το είχε για να επι

κρίνει ανοιχτά τους κυβερνώντες τόσο, που έδινε —ίσως

λανθασμένα, αλλά έντονα- την αίσθηση ότι πέρα απότ' άλλα είναι και εγκάθετος προβοκάτορας και ότι προ

σπαθεί να μπλέξει τους ξένους πελάτες του σε επικίνδυ

νες κουβέντες.




νή, για την εποχή αυτή, σφραγίδα του αμείλικτου πρώην

απαρατσίκ ή του αμετανόητου κομουνιστή.

Το βλέμμα και η σκέψη του Σίμου ξεπέρασαν τώρα τη

φραγή της πλάτης του Βλαντίμιρ και απλώθηκαν στο το

πίο. Ήταν ολοπράσινο με απαλούς λόφους. Χαμηλά, αρι

στερά του, λαμπύριζε μια λίμνη. Γελάδες σε καφετιές α

ποχρώσεις έσταζαν πινελιές σε μια χρωματική σύνθεση

που ξεκούραζε το μάτι του ταξιδευτή. Λίγο πιο πάνω, το

πράσινο σχεδόν σκεπάστηκε με λευκά λουλούδια, με ανθούς μιας φυτείας, ίσως χωράφι με πατατιές, που εκτεί

νονταν στο βάθος όσο φτάνει το βλέμμα. Σαν λαμπρή

φλόγα, πιο λαμπρή κι από φωτιά, ξεπρόβαλαν σε μια

στροφή και τα σπάρτα. Κίτρινο φανταχτερό που σκοτεί

νιασε τον περίγυρο και σκούρυνε τα λοιπά χρώματα της

φύσης. Πανύψηλα πλατάνια έστηναν συχνά στο δρόμο θό

λο σκοτεινό και κάπου δίπλα οι ανέμελες γελάδες στις ί

διες καφετιές αποχρώσεις, με μαστάρια φουσκωμένα, βα

ριά, που άγγιζαν το χορτάρι.

Το παλιό αμάξι περνούσε τώρα μια σειρά απαλών -σμι




Καθώς ανηφόριζε το αμάξι, περίμενε κανείς να κατακτή

σει μια κορφή. Αντί γι' αυτήν, οι τρεις άνδρες αντίκριζαν

νέο οροπέδιο, και μετά άλλο, και άλλο, και άλλο. «Μια

σειρά από γιγάντια, "θεϊκά"» σκέφτηκε ο Σίμος «"σκα

λοπάτια". Δεν έχουν άδικο που βλέπουν τα βουνά τους

σαν το δικό μας τον Όλυμπο οι ντόπιοι, σαν κατοικία τωνθεών. Φτάνει μόνο να δεις πάνω από το κάθε οροπέδιο

τα σύννεφα με τα χίλια είδη γκρίζου να ενώνονται στο βά

θος με τις μαργαρίτες σ' ένα κοινό, απρόσβατο λιβάδι».

Οι βράχοι, γκρίζοι κι αυτοί, ξεκρέμαστοι πάνω απ' το

δρόμο, έδειχναν αδιάφοροι, τόσο αδιάφοροι όσο και ανε

ξήγητα ακίνδυνοι για τον ταξιδιώτη.

«Είναι τελικά μια χώρα με θεούς πάντα θυμωμένους. Αν

δεν είναι απαραίτητο να τους φοβάσαι, πάντως υπάρχει

ανάγκη να τους σέβεσαι» μουρμούρισε ο Σίμος. Είχε α

μυδρά την υποψία ότι στον τόπο αυτό οι θεοί δεν είχαν

γίνει ακόμη άψυχα αγάλματα.

Για τον οδηγό, τον Μαρτίρος, αντίθετα, ένας τρόμος συ




Οδηγούσε προσεκτικά, ήξερε όμως ότι η προσοχή δεν έ

φτανε για να ξεφύγει τις παγίδες. Ούτε το πρόστιμο ή

όποια άλλη τιμωρία. Για κάτι που έκανε, για κάτι που δεν

έκανε, ή ακόμη και για κάτι που μπορούσε να κάνει στο

μέλλον. Ήταν γνωστή η μέθοδος. Μπορούσαν να τον στα

ματήσουν, να τον κατηγορήσουν για οτιδήποτε: υπερβολική ταχύτητα, απροσεξία σε «στοπ», σπασμένο πίσω φα

νάρι - ποιος δεν είχε σπασμένο φανάρι σήμερα, όταν έ

πρεπε να δωροδοκήσεις τον υπάλληλο της αντιπροσω

πείας για να σου το παραγγείλει και μετά να περιμένεις

βδομάδες ολόκληρες για να γίνει η πολυπόθητη επισκευή.

Σπρώχνοντας στο ταραγμένο του μυαλό ο Μαρτίρος τα

εφιαλτικά σενάρια, σκεφτόταν ότι έπειτα θα του έπαιρναν

τα κλειδιά του αυτοκινήτου, θα τον οδηγούσαν πίσω στο

περιπολικό της αστυνομίας, θα του ζητούσαν να καθίσει

μέσα. Θα τον απειλούσαν ότι θα τον πήγαιναν στο Τμή

μα, απ' όπου δε θα ξέμπλεκε πριν περάσουν δώδεκα ώρες

και χωρίς ένα καλό μπερντάχι. Όλα αυτά, φυσικά, για την

ασφάλεια της κυκλοφορίας. Με τις συνθήκες αυτές θα α

ναγκαζόταν να πληρώσει ό,τι «πρόστιμο» του ζητούσαν, χέρι χέρι, μετρητά. Στο κάτω κάτω, και οι αστυνομικοί εί

χαν οικογένειες και το γκουβέρνο είχε επτά μήνες να τους

πληρώσει, να πούμε και του στραβού το δίκιο.




περιπολικό της αστυνομίας - στο προηγούμενο μπλόκο

τού είχαν κιόλας πάρει πενήντα δολάρια, επειδή είχαν

καταλάβει ότι ο πελάτης του ήταν Ευρωπαίος και το αγώι

μακρινό. Τα είχε πληρώσει, αφού τον απείλησαν ότι θα

του έκαναν μήνυση για οδήγηση σε κατάσταση μέθης κι

ας ήταν η ώρα πρωινή - μπορεί άλλωστε να «αποδεικνυόταν» ακόμη και επιβαρυντικό το στοιχείο της πρωι

νής ώρας. Άντε τότε. μετά από δώδεκα ώρες στο κρατη

τήριο, να αποδείξεις ότι δεν ήσουν μεθυσμένος όταν σε

έπιασαν...

Αν του τύχαιναν δύο ακόμη τέτοια μπλόκα, θα ήταν υπο

χρεωμένος να δώσει όλη του την αμοιβή για τη διαδρομή

και θα είχε πληρώσει από την τσέπη του τη βενζίνη μαζί

με κείνη της επιστροφής. Ο σημερινός του πελάτης πά

ντως είχε δείξει κατανόηση και του είχε πει ότι τη ζημιά

των πενήντα δολαρίων θα τη μοιραζόταν μαζί του όταν θα

έφταναν με το καλό στον προορισμό τους. Ήταν Έλληνας που δούλευε για την Ευρωπαϊκή Ένωση και είχε

απ' την αρχή συμπαθήσει τον Μαρτίρος.

Ο Μαρτίρος ήταν Αρμένης και κατοικούσε στη Γεωρ




τούσε πιο πειστικά, βρίζοντας φωναχτά τους αστυνομι

κούς σαν άχρηστους και μπελαλήδες, στη γλώσσα τους.

Όσο πιο βαριά προχωρημένες ήταν οι βρισιές του, τόσο

πιο γρήγορα ξεμπέρδευαν με τα όργανα της τάξης. Ήταν

φανερό ότι κι αυτός είχε για τα μπασκίνια την ίδια γνώ

μη με τον Μαρτίρος, τον προσωρινό του εργοδότη. Είχε λοιπόν προσπαθήσει ο οδηγός να εφαρμόσει την ίδια μέ

θοδο, αλλά του τα είχε χαλάσει ο πελάτης του ο Ελληνας,

που ήθελε σώνει και καλά να πάρει μαζί τον ανεκδιήγη

το διερμηνέα, τον Βλαντίμιρ. Και τη διπλανή του πίσω θέ

ση τη χρειαζόταν για να απλώνει τα χαρτιά που μελετού

σε στη διάρκεια του ταξιδιού. Ο Μαρτίρος ένιωθε εγκάρ

διο μίσος για τον Βλαντίμιρ. μίσος που άνθιζε και καρ

ποφορούσε χωρίς καμιά προσπάθεια, σχεδόν από μόνο

του, με κάθε λεκτική ριπή του διερμηνέα. Με μοχθηρό χα μόγελο δυνάμωσε τη μουσική στο κασετόφωνο, για να

σκεπάσει, όσο ήταν δυνατόν, την εφιαλτική λογοδιάρροια

του διπλανού του.

Ήταν η στιγμή που φάνηκε το επόμενο μεγάλο «σκαλο

πάτι», που με την ομορφιά του τους έκοψε την αναπνοή.



ΤΑ ΣΚΑΛΟΠΑΤΙΑ ΤΩΝ ΘΕΩΝ

σταματημένο κάθετα στο δρόμο, ένα γιαπωνέζικο τζιπ.

Αυτό ήταν το πρώτο παράδοξο που κατέγραψε το επαγ

γελματικό ένστικτο του Μαρτίρος. Η αστυνομία διέθετε

μόνο σαραβαλιασμένα Λάντα και όχι ολοκαίνουρια για

πωνέζικα τζιπ. Το δεύτερο παράδοξο το είδε μπροστά

στη μόνη του. όταν ο ένας αστυνομικός τον διέταξε νασβήσει τη μηχανή και να κατεβεί από τη θέση του. Κρα

τούσε το πιστόλι του έτοιμο και ανασφάλιστο. Ήταν κά

τι που δε συνήθιζε η αστυνομία. Η παρουσία της ήταν αρ

κετή για να εμπνεύσει απεριόριστο σεβασμό, κάποτε και

γνήσιο τρόμο. Η μουσική σταμάτησε με το σβήσιμο της

μηχανής και μαζί έπαψε η φλυαρία του Βλαντίμιρ. Καθώς

κατέβηκαν οι τρεις από τ' αμάξι, φάνηκε να τους πνίγει

μια αφόρητη σιωπή. Οι τρεις αστυνομικοί ζήτησαν από

τον οδηγό να ανοίξει το πορτμπαγκάζ. Έβγαλαν τις αποσκευές και τις άνοιξαν. Ο Σίμος Αγραπίδης είπε στον

Βλαντίμιρ να εξηγήσει ότι βρισκόταν εκεί με αποστολή

της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Ο Βλαντίμιρ το μετέφερε, αλλά

με ασυνήθιστη για το άτομο του λιτότητα. Ο ένας αστυ

νομικός τού έριξε άγριο βλέμμα και η γλώσσα του διερ

μηνέα δέθηκε κόμπος στο λαρύγγι του. Το κόμμα ίσως

δεν μπορούσε πια να τρομοκρατεί, αλλά είχαν πάρει τη

θέση του οι μαφίες Συχνά με τα ίδια εκτελεστικά όργα




πριν λίγο ο Σίμος. υπήρχαν τα χαρτιά που διάβαζε κατά

τη διαδρομή, καθώς και ένα μικρό βιβλίο. Σκαλίζοντας ο

ένας αστυνομικός το βρήκε, το περιεργάστηκε και το έ

δειξε στο διερμηνέα.

«Πού το βρήκατε αυτό;» τον ρώτησε. «Είναι δικό σου;»

Ο Βλαντίμιρ κούνησε το κεφάλι αρνητικά και, υπό

δειγμα λακωνικότητας, γύρισε προς τον Σίμο.

«Είναι του Ευρωπαίου;» επέμεινε ο αστυνομικός. «Αλ

λά το βιβλίο είναι ρωσικό και αυτός δεν ξέρει ρωσικά».

Ο Βλαντίμιρ εξήγησε την απορία του αστυνομικού στον

Σίμο.

«Πες του ότι έχω συνεργάτες που ξέρουν ρωσικά και

ένας απ' αυτούς με είχε παρακαλέσει να το αγοράσω, αντο βρω. Το βρήκα πριν τρεις μέρες στο Μπακού. Αν τυ

χόν είναι απαγορευμένο, λυπούμαι. Δεν το ήξερα».

Ήταν αλήθεια ότι ο Πάνος τού το είχε ζητήσει, και κατά

τύχη το είχε βρει μέσω ενός φίλου σε παλαιοβιβλιοπω

λείο. Ο Πάνος ήταν από τους συνεργάτες του Σίμου που

παθαινόταν με την ιστορία και τις παραδόσεις κάθε τό




Όχι, δεν ήταν πιο τυχερός, γιατί ο αστυνομικός μάζεψεόπως όπως τα πράγματα του μαζί με το βιβλίο, ο άλλος

συνάδελφος του οδήγησε κοντά τους το τζιπ και ο τρίτος

τον ανέβασε σ' αυτό χωρίς πολλή ευγένεια. Η ευφράδεια

του Βλαντίμιρ είχε εξαφανιστεί και, κοιτάζοντας τον, πί

στευες ότι από παιδί δεν είχε ποτέ καταφέρει να φτάσει

στο στάδιο της ομιλίας. Αντίθετα, ο Μαρτίρος προχώρη

σε γενναία δυο βήματα και προσπάθησε να ρωτήσει τι

συνέβαινε και να ζητήσει το λόγο για τον οποίο του έ

παιρναν τον πελάτη. Ο αστυνομικός, που είχε τώρα ξαναβάλει το πιστόλι στη θήκη, γύρισε και του έπιασε σφι

χτά το κεφάλι με τα δυο χέρια.

«Μάζεψ' τα και φύγε μαζί με το γυαλάκια» του είπε

σφυριχτά. «Πάρε κι αυτά για το αγώι». Του άφησε το κεφάλι, έβγαλε από τα χρήματα του Σίμου Αγραπίδη και

του έδωσε δυο εκατοστοδόλαρα. Τον άρπαξε πάλι άγρια

από τ' αυτιά. «Είμαι πολύ καλός μαζί σου γιατί ξέρω ότι

θα ξεχάσεις αυτόν τον πελάτη σου. Μάλιστα, θα ξεχάσεις

ακόμη και ότι είχες σήμερα πελάτη. Είμαι βέβαιος ότι θα

το ξεχάσεις. Σωστά». Του κούναγε το κεφάλι όσο μιλού

σε, και η τελευταία του λέξη δεν είχε τόνο ερωτηματικό.



1.

Δευτέρα απόγευμα

ΗΠΙΟ ΕΥΧΑΡΙΣΤΗ ΩΡΑ του απογευματινού ξεκινού

σε για τον Μιχάλη από τον ανδριάντα του Βότση.

Όχι για την ομορφιά του ανδριάντα του ναυάρ

χου . Τ ο ν είχαν κι α υ τ όν , όπως τόσες άλλες αξίες στον τ ό

πο, κατεβάσει χαμηλά. Αιτία η επιθυμία για ερήμωση, η

μανία του τυχαίου περαστικού να μην αφήσει πίσω του

τίποτα πιο αξιόλογο από τον εαυτό του. Δηλαδή το τίπο

τα του τίπ οτ α. Τ ίπ οτ α στον εξω τε ρι κό , τίπο τα και στον




Ο Μιχάλης όμως απολάμβανε τον περίπατό του από το

άγαλμα προχωρώντας ανατολικά, γιατί από κει πλάταινε

η παραλία της Θεσσαλονίκης και είχε πια άνεση να περ

πατήσει μαζί με τα σκυλιά του. Ήταν έξι, όχι δικά του, αν

και τα λογάριαζε δικά του τις ώρες που τα πήγαινε περί

πατο. Για την καρδιά του, τις δύο αυτές ώρες ήταν οι φίλοι του. Με τρία δερμάτινα λουριά σε κάθε χέρι κατάφερ

νε -τώρα πια τα γνώριζε- να δέχεται στα ακροδάχτυλά

του την επιθυμία του καθενός, τα καπρίτσια και τα κλω-

θογυρίσματα των θηλυκών, τις ξαφνικές ορμές των αρσενι

κών. Τον τραβολογούσαν πέρα δώθε, περισσότερο απ' ό,τι

θα περίμενε κανείς από έναν άνδρα σαν αυτόν, με μπόι

καλαθοσφαιριστή, που, γι' αυτόν ακριβώς το λόγο, συχνά

γινόταν περίγελος των σουλατσαδόρων της παραλίας.

«Μα τι με νοιάζει» σκεφτόταν χαμογελώντας μέσα του.Του άρεσε ν' αφήνεται συχνά πυκνά στις τρέλες των τε

τράποδων φίλων του. Είχε ανάγκη από κάποια καταπίε

ση. Συνηθισμένος από πολλά χρόνια σε κείνη των ανθρώ

πων. Οι σκύλοι του ήταν τώρα η μόνη του οικογένεια. Τα

μόνα ζωντανά για τα οποία ένιωθε ευθύνη. Πέρα απ' αυ

τήν, είχε απλώς να φροντίζει τη διατροφή και τη στέγαση

του σαρκίου του. Καμιά άλλη ανθρώπινη καταπίεση πια.

ά λέ




«Έλα, Ντίγκο, πάψε να τραβάς» μάλωσε μαλακά το με

γάλο μολοσσό, ένα γίγαντα του είδους που δεν είχε την

παραμικρή ιδέα για το πόσο δύσκολο ήταν για τους φί

λους του να τον ακολουθούν. Απ' αυτούς, δύο τουλάχι

στον μπορούσαν να περάσουν καμαρωτοί κάτω από την

τιγρίσια ριγωτή κοιλιά του. Η κοπέλα που πουλούσε φιστίκια κινήθηκε μπροστά στο στέκι που ετοίμαζε, προσέ

χοντας με αγριεμένα μάτια μήπως κανένα απ' τα σκυλιά

περάσει και αγγίξει τα σακούλια με τα φιστίκια.

Είχε ξεκινήσει, όπως κάθε απόγευμα, τη μικρή της γεννή

τρια, γιατί πουλούσε τα φιστίκια της ζεσταμένα και φω

τισμένα λαμπερά, μέχρι και παραπλανητικά. Η γεννήτρια

λειτουργούσε τοποθετημένη μέσα στο παρτέρι του δύ

σμοιρου του Βότση, για να μην ασχημαίνει το τοπίο -

όπως είχε εξηγήσει στους αστυνομικούς που της είχαν κά

νει κάποτε παρατήρηση. Ο Μιχάλης θαύμαζε πάντα την

εφευρετικότητα των Νεοελλήνων, όταν ήταν να βρουν δι

καιολογίες για κάποια παρατυπία, και αυτός ήταν ένας

από τους λόγους που δεν αισθανόταν ακόμη ολότελα

προσαρμοσμένος στον τόπο.




λο πιο πεζό: Φύλαγε τη γεννήτρια που φώτιζε με ζωηρό

ροζ χρώμα τα φιστίκια και πρόσφερε επιφάνεια καλλιτε

χνικής έκφρασης σ' αυτούς που φιλοτεχνούσαν πάνω του

ανεγκέφαλες, όσο και αναξιόπιστες, υποσχέσεις του τύ

που «Ντίνα (Μίνα, Τίνα ή, τέλος πάντων, οποιαδήποτε

άλλη), θα σ' αγαπώ παντοτινά». Ακόμη, δεχόταν μεγαλόψυχα κάθε βράδυ την ευκαιριακή κι ευγνώμονα ανακού

φιση αυτών που δεν είχαν ικανή όσφρηση ή αρκετή υ

πομονή για να φτάσουν, λίγο παρακάτω, στα δημόσια ου

ρητήρια του Λευκού Πύργου.

Ο Μιχάλης προσπέρασε την κοπελίτσα με τα φιστίκια

-και με την πειστική επιχειρηματολογία- από μακριά, για

να μη μαγαρίσουν οι σκύλοι την πραμάτεια που είχε ιερόπροορισμό να κάνει τους Έλληνες ακόμη πιο χοντρούς,

και χαιρέτησε με τα μάτια του το γέρο με το φλάουτο.

Ήταν ένας ζητιάνος καθισμένος κατάχαμα, πιστός στην

ίδια θέση όταν δεν έτσουζε πολύ το κρύο, που έπαιζε πά

ντα τον ίδιο σκοπό. Με μια ταλαιπωρημένη ρεπούμπλικα

μπροστά του ριγμένη ανάποδα, έτοιμη να δεχτεί οποια

δήποτε βοήθεια. Βοήθεια σε κέρματα συνήθως, όχι μόνο

ό ά ώ λλά όβ




νε τη βοήθεια των περαστικών. Αλλά ως εκεί έφτανε η ο

μοιότητα. Γιατί ο γεράκος έπαιζε πάντα τον ίδιο σκοπό

στο φλάουτο, εφτά νότες όλες κι όλες, εδώ και χρόνια,

πάντα τις ίδιες. Οι βάρδοι της Ουκρανίας, αντίθετα, είχαν

οι πιο πολλοί, πριν απ' τη διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης,

διατελέσει μουσικοί περιωπής. Έπαιζαν όργανα με δεξιοτεχνία σολίστα. Και όταν τραγουδούσαν, σε πλημμύριζε

το σιγανό τους πάθος και αισθανόσουν πίσω απ' το λα

ρύγγι τους ατέλειωτο απόθεμα σπάνιας φωνής τενόρου ή

βαρύτονου της όπερας. Αυτό που ήταν άλλωστε πραγμα

τικά , πριν πάψει η Όπερα να μπορεί να τους πληρώνει.

Τα σκυλιά φάνηκαν ανήσυχα μόλις πέρασαν μπροστά από

τ' αφοδευτήρια του δήμου. Ο Μιχάλης δεν μπόρεσε, όπως

πάντα, να μη χαμογελάσει με την επιγραφή που ήταν, από

την εποχή της δραχμής ακόμη, κρεμασμένη στις δύο εισό-

δους: «Γυναικών δρχ. 100 - Ανδρών δρχ. 50-100». «Δια

κρίσεις και εδώ» σκεφτόταν, και απορούσε πώς δε βρέθηκε κάποια έντιμη φεμινίστρια να προβάλει τις δίκαιες

διαμαρτυρίες - «πως μας ξεχωρίζετε δηλαδή σε κείνους

που αφοδεύουν όρθιοι και σε μας που κάνουμε την ίδια




Είδε ανάμεσα στους θάμνους ο Μιχάλης το ξαπλωμένο

ανδρικό κορμί κι αναπήδησε, ξαφνιασμένος, καθώς το κα-

ράβι-μπαρ διάλεξε τη στιγμή εκείνη να σφυρίξει αγγέλ-

λοντας την αναχώρηση του. Έσκυψε κι έπιασε τον καρπό

του αναίσθητου ανθρώπου. Είχε δει σώματα αναίσθητα

από το κρύο και την πείνα στη χώρα του και μερικά μάλιστα που είχαν τελικά μείνει έτσι: κρύα και ακίνητα. Ο

άνθρωπος μπροστά του είχε αδύναμο σφυγμό. Τον κοί

ταξε στο πρόσωπο και τότε μόνο είδε ότι το κεφάλι του

ήταν πλημμυρισμένο στο αίμα, πηγμένο, σαν να είχε χτυ

πήσει αρκετές ώρες πριν.

Ξένος ακόμη σε μια χώρα με εγκληματικότητα σε κατα

κόρυφη άνοδο, αισθάνθηκε ότι έπρεπε να φυλάξει τα νώτα του. Το ένστικτο του πρώην Σοβιετικού πολίτη χτύπη

σε μέσα του ένα αόρατο καμπανάκι. Βαθιά χαραγμένος

ήταν ακόμη ο εφιάλτης των κρατικών μηχανισμών. Σαν τη

μεγάλη φωτογραφία που, για να του το θυμίζει, ήταν τό

τε υποχρεωμένος να βλέπει κάθε μέρα. Αυτήν που ήταν

κρεμασμένη στο μπρος μέρος της καμπίνας όποιου λεω

φορείου κι αν έπαιρνε. Ήταν η φωτογραφία του προέ

δρου του ηγέτη Με την αγαθή και πατρική φυσιογνωμία




φόντο παραδοσιακών χαλιών μαζί με μοντέρνα κτίσματα

και ένα μεγάλο γερανό κατασκευών. Κάτι δηλαδή που,

κατά τους επικοινωνιολόγους του μηχανισμού, μεταβίβα

ζε μηνύματα για το μέσο υπήκοο ότι «εδώ είμαι για να

στηρίζω την παράδοση και την αγάπη για τη χώρα μας,

αλλά και για να σας δείξω το δρόμο του εκσυγχρονισμού».

Να φύγει, να φύγει τρέχοντας, μπορεί να φώναζε με ουρλιαχτά το ένστικτο στον Μιχάλη· αλλά να μην αναφέρει

στις αρχές, δεν το σκέφτηκε καν. Κάποιος από τους πε

ριπατητές θα τον είχε δει να πλησιάζει στο σημείο όπου

βρήκε το σώμα. Του ήταν απαραίτητος ένας καλός μάρ

τυρας ή, ακόμα καλύτερα, κάποιος που να θεωρηθεί ότι

βρήκε μαζί του τον αναίσθητο άνθρωπο. Σκέφτηκε αμέ

σως την κοπελίτσα με τα φωτισμένα φιστίκια, που μάλι

στα τα είχε καλά και με την αστυνομία. Έδεσε στον κο

ντινότερο στύλο τα σκυλιά και έτρεξε πίσω. Παρά την ταραχή του θυμήθηκε το όνομά της, καθώς είχε ακούσει τους

πελάτες να της μιλούν.

«Ελενίτσα πάρε παιδί μου την αστυνομία Να εδώ



2 .

Δευτέρα βράδυ

ΤΑ ΜΑΥΡΑ ΣΟΒΑΡΑ μάτια του γιατρού περιεργάζο

νταν τον ξαπλωμένο άνδρα στο κρεβάτι του νοσο

κομείου, με την ηρεμία αλλά και με το συμπυκνω

μένο ήρεμο πόνο που σωρεύεται με τον καιρό στο βλέμ

μα γιατρών και νοσοκόμων. Ο γιατρός ήταν κοντός και η

λικιωμένος, σαν να έπρεπε να είχε πάρει σύνταξη από

καιρό, αλλά και σαν να του ήταν ανυπόφορη η σκέψη να

μη βοηθάει πια τους συνανθρώπους του.

Ι βίλ Γ ό Ι βίλ λέ Τ ύ θ

Μ Α Ν Ο Σ Μ Ε ΓΑΛ Ο Κ Ο Ν Ο Μ Ο Σ



Μ Α Ν Ο Σ Μ Ε ΓΑΛ Ο Κ Ο Ν Ο Μ Ο Σ

«Μπορεί ο άνθρωπος να μην καταλαβαίνει ελληνικά»

είπε στη νοσοκόμα που στεκόταν δίπλα του.«Ισβίλι, Γιόργκι Ισβίλι σε λένε;» ξαναρώτησε ο για

τρός , αγγλικά αυτή τη φορά.

Το βλέμμα του τραυματία έμεινε ανέκφραστο για λί

γ ο . Ήταν βλέμμα αμηχανίας. Σαν να καταλάβαινε την ε

ρώτηση, αλλά να μην ήξερε την απάντηση. Μετά βασίλε

ψε, έσβησε το φως στον εαυτό του νικημένος από τα ηρε

μιστικά.

«Οι αστυνομικοί έψαξαν τα ρούχα του;» ρώτησε ο για

τρός τη νοσοκόμα.«Τα έψαξαν, αλλά δε βρήκαν τίποτε. Είπαν ότι κά

ποιος είχε αναποδογυρίσει τις τσέπες του. Δε βρέθηκε τί

ποτα πάνω του. Εκτός από ένα μπαστούνι πεσμένο κο

ντά του με χαραγμένο στη λαβή αυτό το όνομα: Γιόργκι

Ισβίλι».

Ο γιατρός εξέτασε τον τραυματία. Ήταν γύρω στα εξή

ντα, καλοδεμένος ακόμη για την ηλικία του. Κανένα εξωτερικό σημάδι που να δείχνει ότι χρειαζόταν μπαστούνι

για να περπατάει. Κούνησε το κεφάλι και προχώρησε στο

επόμενο κρεβάτι. Ο θάλαμος είχε οχτώ κρεβάτια με ισά





Ο ίδιος είχε γεννηθεί στην Ελλάδα από γονείς πρόσφυγες.

Απ' αυτούς που προσφύγεψαν όχι μία αλλά πολλές φορές. Ρωσία, Ελλάδα, εγκατάσταση σε περιοχές ελώδεις.

αρρώστιες και μετά πάλι εκπατρισμός στη Ρουμανία και

στη Βουλγαρία και μετά ξανά Ελλάδα. Και όλα αυτά με

μια οικογένεια, του πάππου του, που είχε δώδεκα παιδιά.

Έτσι, είχε γι' αυτούς, για τους φυγάδες, τους άστεγους και

τους απάτριδες, έναν παραπάνω χτύπο στην καρδιά. Ή

ξερε καλά από πρώτο χέρι ότι αρρώστια με ξενιτεμό κά

νουν το χειρότερο γάμο.

* * *

Όταν άνοιξε τα μάτια του ξανά ο τραυματίας, αντίκρισε

δυο διαφορετικά πρόσωπα. Ο ένας ήταν ψηλός, μελαχρι

νός, κοντά στα σαράντα πέντε, με γκρίζα πυκνά μαλλιά

και μακριά μύτη. Η κοπελίτσα δίπλα του κάτι του θύμι

σε, χωρίς να μπορεί να το προσδιορίσει. Είχε βαθιά θο

λούρα στο μυαλό. Ήταν μια θολούρα που τη χειροτέρευε

ο πανικός. Αυτός που είχε φουντώσει μέσα του όταν δενμπόρεσε να πει ναι ή όχι στην απλή ερώτηση του γιατρού

για το όνομα του. «Είμαι ο Γιόργκι Ισβίλι, είπε ο γιατρός,

κι αν είμαι αυτός που λέει, γιατί δεν μπόρεσα να του α




κάνω. Μαζί» έδειξε την Ελένη δίπλα του και τόνισε το

μαζί για ν' ακουστεί καλά «σε βρήκαμε χτυπημένο πίσωαπ' τις τουαλέτες του Λευκού Πύργου».

Η Ελένη χαμογέλασε ενθαρρυντικά στον άρρωστο. Ήταν

δεν ήταν είκοσι χρονών, με σωματάκι αδύναμο και πρό

σωπο χλωμό, λες και χρειαζόταν η ίδια το ροζ λαμπτήρα

που χρησιμοποιούσε στα φιστίκια για να δείχνει υγιής.

«Εγώ πουλάω φιστίκια δίπλα στο άγαλμα του Βότση»

είπε. Η φωνή της ήταν σταθερή, γεμάτη αυτοπεποίθηση, σε

τρανταχτή αντίθεση με το εύθραυστο παρουσιαστικό της.

«Κάποιος σε χτύπησε στο κεφάλι, και καλά που σε μυρί

στηκαν τα σκυλιά του Μιχάλη από δω έγκαιρα. Αλλιώς δε

θα τη γλίτωνες, κακομοίρη μου».

Ο άρρωστος χαμογέλασε με τα μάτια.«Ευχαριστώ» ψιθύρισε και συνειδητοποίησε ότι μιλού

σε ελληνικά. Αλλά ο γιατρός τού είχε πει ότι λέγεται...

πώς είχε πει το όνομα του; «Γιόργκι», ναι, και μετά;

«Σβίλι» ή μάλλον «Ισβίλι». «Καθόλου ελληνικό. Ένα ένα

τα προβλήματα, να μην ανακατεύουμε περισσότερο μια

κατάσταση ολότελα μπερδεμένη. Άσε πρώτα να συνέλθω

και βλέπουμε» σκέφτηκε.

Κ λ ύ ή θ δ ί ό θ




Πάλι καλά που δεν είσαι σε ράντσο, αλλά έχεις κρεβάτι

της προκοπής».«Καλά. Ευχαριστώ και τα σκυλιά που με βρήκαν» α

πάντησε μηχανικά ο άρρωστος πριν ξανακλείσει τα μάτια

από εξάντληση. «Τι ήταν αυτό που είχε πει;» αναρωτήθη

κε. Είχε προσπαθήσει να κάνει χιούμορ. Σαν να μην ταί

ριαζε στο χαρακτήρα του. Το χαρακτήρα που δε γνώριζε.

«Ποιος είμαι, ποιος είσαι;» ούρλιαξε με σπασμό το στο

μάχι ζητώντας απάντηση απ' το μυαλό του.

* * *

«Το όνομα σου; Το όνομα σου είναι το πρόβλημα σου»

ονειρεύτηκε τη φωνή να του λέει. Δεν ξέρεις ότι έχεις το

ίδιο όνομα -και το νόημα που πάει με το όνομα- με τοάλογο αυτό; Και είδε το καφετί μικρόσωμο άτι να περ

νάει σαν πρωινός άνεμος, χωρίς τα φτερωτά του πόδια

ν' αγγίζουν τη στέπα. Μια στέπα πιο βαθύχρωμη από το

άτι, κι αυτός να του φωνάζει το όνομα με πόνο. Σαν να

του 'φευγε η καρδιά μαζί με την ελευθερία, τον ηρωισμό

και την περηφάνια που ταξίδευαν μέσα στο σώμα και στα

κατάφωτα μεγάλα μάτια του Ακάλτεκε. Ακάλτεκε το φώ




Η νοσοκόμα στεκόταν από πάνω του με το θερμόμετρο

στο χέρι. Του χαμογελούσε, και στο πέτο φορούσε ένα ό

νομα. «Να το 'χα κι εγώ» σκέφτηκε ο τραυματίας. «Δε

θ' απορούσα τώρα για το ποιος είμαι». Αλίκη την έλεγαν

τη νοσοκόμα.

«Θα έρθει να σε δει κάποιος ειδικός για την περίπτωσή σου» είπε η Αλίκη καθώς του έβαζε το θερμόμετρο στο

στόμα. «Θα δεις, όλα θα πάνε καλά. Γιόργκι». Ο άρρω

στος έκλεισε τα μάτια του για να μην προδοθεί η δυσπι

στία που με επώδυνη αγριότητα βίδωσαν στο μυαλό του

τα λόγια αυτά. Είχε. παρ' όλη την αμνησία, μια γενική μα

αμυδρή ανάμνηση ότι, παλιά, στις χειρότερες στιγμές της

ζωής του είχε ακούσει αυτή την ίδια φράση. «Όλα θα πά

νε καλά. Θα δεις, Γιόργκι», ή οτιδήποτε άλλο όνομα είχε

τότε. Ένιωσε πάλι το σύστημα να δουλεύει με μοναδικό

στόχο την παραπλάνηση του, την απώλεια της ανθρώπι

νης ταυτότητας του.

Ο αποπροσανατολισμός ήταν το κύριο εργαλείο της κάθεεξουσίας. Ήξερε, ήταν βέβαιος μέσα του ότι μετά τη δια

βεβαίωση αυτή τα πάντα όχι μόνο δε θα πήγαιναν καλά,

αλλά, αντίθετα, θα πήγαιναν θεόστραβα, και στη σκοτει




σχολείο άραγε; Ναι, όχι. "φωτεινά διαλείμματα" ήταν ο

όρος, αλλιώς λέγονταν "lucida intervala". και από πού τα

ξέρω αυτά -τι είναι, α, ναι, λατινικά!-, λες να σπούδασα

νομικά;» αναρωτήθηκε. Ναι, σαν αστραπή πέρασε η σκέ

ψη, κάποτε ήταν φοιτητής και προχωρούσε βιαστικά σε

μακρύ κατηφορικό καλντερίμι σέρνοντας σχεδόν, δίπλατου, μια γλυκιά κοπέλα. Αυτή την ίδια που έκλαιγε στον

ώμο του για την ευτυχία τους που κράτησε τόσο λίγο.

Προσπάθησε να κρατήσει την εικόνα σφίγγοντας περισσό

τερο τα μάτια. Άδειασε το μυαλό του, έδιωξε κάθε σκέψη

για το θάλαμο, για τη νοσοκόμα και για το παρόν. « Α

νάπνεε, ανάπνεε μόνο βαθιά» έδινε οδηγία στον εαυτό του

και προσπαθούσε να ξανασμίξει με την εικόνα της κοπέλας.

Γινόταν άγριος σαματάς. καταστροφή παντού. Κόσμος

πολύς, βαρύς, αξύριστος και άγρια φανατισμένος. Φερ

μένος πριν μέρες απ' τις ανατολικές επαρχίες, έσπαγε και

ρήμαζε με μανία. Άλλος κόσμος που έφευγε τρομαγμένος

να σώσει τη ζωή του απ' τις σιδηρόβεργες του όχλου. Βι

τρίνες σπασμένες ρολά μαγαζιών ξεκοιλιασμένα με βα



3.

Ο

ΜΙΧΑΛΗΣ ΜΠΗΚΕ στο κατάμεστο μπαράκι όταν

είχε αρχίσει να ανεβαίνει ο ενθουσιασμός για κά

ποιον Γιάννο. Ο Γιάννος είχε μόλις κερδίσει σε ένα

διεθνή διαγωνισμό σκακιού και οι φίλοι του τον υποδέ

χονταν στο μπαρ. Με την πρόθεση να το ρίξουν έξω όλη

τη νύχτα. Ήταν εκεί, εκτός από τον Γιάννο, η φιλεναδού-

λα του η Ανέλια και ο παλιός του φίλος και συμμαθητής

από το λύκειο ο Αγάπιος - Πόντιος με μεγάλο κεφάλι.

Ήταν, έλεγαν οι φίλοι του, ιδιοφυΐα στα μαθηματικά. Ή

Δευτέρα νύχτα



ξέρω ακόμη τι κάνω εδώ εγώ, ένας μεσήλικας, με μια μι

κρούλα σαν κι εσένα».

«Μαθαίνεις, σπουδάζεις» του πέταξε η Ελένη, γελώ

ντας για πρώτη φορά. «Δεν έχεις ακούσει για τη σχετικό

τητα της πνευματικής ηλικίας των δύο φύλων; Έπειτα,

μοιάζεις καλός άνθρωπος. Και να ξέρεις ότι, αν ήθελα, θαμπορούσα να ψηφίζω. Έχω την ηλικία που το μυαλό έχει

πήξει. Ακόμη και το Σύνταγμα της χώρας συμφωνεί σ' αυ

τό».

«Να η ευκαιρία για δύο ακόμη ερωτήσεις, λιγότερο χαζές

από τις πρώτες» είπε ο Μιχάλης. «Πού ξέρεις ότι είμαι

καλός άνθρωπος και γιατί δε θέλεις να ψηφίζεις;»

«Μία» απάντησε η Ελένη.«Τι μία;»

«Μία είναι η ερώτησή σου».

Την κοίταξε ερωτηματικά.

«Μία είναι η ερώτησή σου» επέμεινε εκείνη, τώρα με

πάθος. «Λίγοι είναι οι καλοί άνθρωποι και σίγουρα όχιπολλοί εκείνοι που ζητούν σήμερα την ψήφο μας. Στα πα

λιά χρόνια κάποιος έπρεπε να είναι "καλός καγαθός" για

να τον εκτιμά ο κόσμος Και μετά όταν παραγινόταν δυ




τύφλα τους απ' την πραγματική ζωή. Είναι, όπως μ' αρέ

σει να λέω. κατά μεγάλο μέρος, "κακοί, και μόνο εμφανι-

σιακά αγαθοί"».

«Έχεις τους γονείς σου;» ρώτησε αλλάζοντας θέμα ο

Μιχάλης.

«Ναι, ο πατέρας είναι ναυτικός και η μάνα μου μέντιουμ . Αυτή, μάλιστα, μου έμαθε και την τέχνη της».

«Μην την ακούς» πρόσφερε τη συμβουλή του ο σερβι

τόρος που καθάριζε το διπλανό τραπέζι «εμένα μου έχει

πει ότι ο πατέρας της είναι νευροχειρουργός και η μητέ

ρα της Γενικός Διευθυντής του Υπουργείου Μακεδονίας-

Θράκης».

Η Ελένη χαμογέλασε άνετα. «Είναι το παιχνίδι του απρόοπτου που παίζω με κάθε καινούρια γνωριμία» εξή

γησε. «Το να λες κάτι που αναμένεται είναι βαρετό. Αν

πεις ότι από ένα φιλόσοφο και μια ατομική φυσικό γεν

νήθηκε ένα τέρας εξυπνάδας, η είδηση αυτή δε θα προ

σθέσει τίποτε στις εμπειρίες του ανθρώπου. Αν όμως αυ

τό το τέρας εξυπνάδας γεννήθηκε από δύο ηλίθιους, τότε

το πράγμα αποκτά ιδιαίτερο ενδιαφέρον. Άλλο αν μπο

Τ Α Σ Κ Α Λ Ο Π Α Τ Ι Α T Ω N Θ Ε Ω Ν



παραπλανήσουν. Στο κάτω κάτω, όλοι οι δυνατοί γύρω

μας, διαφημιστές, τηλεπαρουσιαστές, δικηγόροι, πολιτικοί, ηθοποιοί, επιχειρηματίες, δεν κάνουν και τίποτε άλ

λο. Η παραπλάνηση είναι το καθημερινό τους ψωμοτύρι».

«Δεν τα ξέρω καλά αυτά» πήγε ο Μιχάλης να ξεφύγει.

«Είμαι καινούριος στην πατρίδα. Μεγάλωσα, σπούδασα

και δούλεψα στην Ουκρανία».

«Γιατί, εκεί ήταν διαφορετικά; Τι σπούδασες;»

«Οικονομικά» απάντησε ο Μιχάλης. «Μη βλέπεις που

τώρα περπατάω τα σκυλιά. Όχι ότι δε μ' αρέσει. Μ' αρέ

σει. Αλλά αν έβρισκα δουλειά σε επιχείρηση ή τράπεζα,δε θα έλεγα όχι» γέλασε. «Φυσικά, δεν περιμένω να συμ

βεί κάτι τέτοιο».

Η Ελένη άπλωσε το χέρι να πάρει το νεροπότηρο απ' το

τραπέζι χωρίς να τον αφήσει από τα μάτια της.

«Νιώθεις καμιά φορά απογοήτευση, αηδία ή ακόμη

και την επιθυμία να εκδικηθείς για κάτι που έγινε σε βά

ρος σου;» ρώτησε απρόοπτα.«Αντίθετα, ένιωσα συχνά την ανάγκη να είμαι πιο ανε

κτικός με τους ανθρώπους» απάντησε ο Μιχάλης.

«Έτσι μου μοιάζεις» συμφώνησε η Ελένη κουνώντας




«Όχι σαν το γερο-Σταμάτη με τις πέντε του νότες...»

«Επτά» διόρθωσε ο Μιχάλης γελώντας. «Την ίδια σκέψη έκανα κι εγώ κάθε φορά που περνούσα από το στέ

κι σου. Αλλά πρόσεχα πιο πολύ εσένα» πρόσθεσε χω

ρίς να το πολυσκεφτεί.

Ξαφνικά ένιωσε μαζί της πιο τολμηρός, πιο δυνατός, πιο

έξυπνος.

«Χαρά μου που με προτίμησες από το γερο-Σταμάτη»

απάντησε εκείνη, και ο Μιχάλης δεν είδε καμιά κοροϊδίαστα μάτια της.

«Καλά που έσωσες εκείνον το φουκαρά» πρόσθεσε

καθώς τον κοίταζε κατάματα.

Βάλθηκαν να μιλούν για τον τραυματία, πολλή ώρα. Ή

ταν εκείνος που τους ένωσε, το κοινό τους ενδιαφέρον και

η κοινή τους ζεστασιά. Το διπλανό τραπέζι είχε καταλη

φθεί από μια μεγάλη παρέα Γερμανών. Στο μπαράκι ηβαβούρα είχε γίνει πια κακοφωνία. Πέρα απ' την παρέα

των νεαρών που γιόρταζαν το θρίαμβο του Γιάννου, οι

Γερμανοί έπιναν μπίρα και συζητούσαν δυνατά: δύο βα




κουσαν μια φωνή δίπλα τους. «Έχει χαθεί από μέρες ένας

συγγενής μου και αναρωτιέμαι μήπως ήταν αυτός». Γύρισαν να δουν ποιος τους μιλούσε προσπαθώντας να α

κουστεί πάνω από τη φασαρία της αίθουσας. Ήταν ο πε

λάτης που καθόταν προηγουμένως στο βάθος, στην ανε

πιθύμητη θέση κοντά στις τουαλέτες. Τον κάλεσαν να πά

ρει κάθισμα κοντά τους.

* * *

Ποιος είχε πει ότι οι χοντροί είναι καλοσυνάτοι; Ποιος επέμενε πάντα ότι οι άνθρωποι επηρεάζουν ο ένας τον άλ

λον με συνεχή και μακρά σχέση; Πόσος χρόνος χρειάζεται

για να καταστρέψει κάποιος τον διπλανό του; Έστω και

εφαρμόζοντας καθημερινά τη χριστιανική εντολή «Αγάπα

τον πλησίον σου», θα σου πάρει πολύ καιρό, ίσως και

χρόνια, για να επηρεάσεις θετικά τον πλησίον και τους

λιγότερο πλησίον, να τους κάνεις φίλους, να σε αγαπή

σουν. Αλλά αντιστρέφοντας την εντολή -«Μίσησε τον

πλησίον σ ο υ » - δε χρειάζεσαι παρά λίγα λεπτά για να τονκαταστρέψεις. Ούτε καν λεπτά, δευτερόλεπτα.




χτεί απ' τη γωνιά ο χοντρός, και η κραυγή του «άρπα την,

γκιαούρισσα» ήταν τόσο άγρια όσο και το χτύπημα. Καιο χοντρός χάθηκε στον κατήφορο. Ο Γιόργκι δεν είχε ού

τε στιγμή για ν' αντιδράσει. Είδε τη γυναίκα του να πέ

φτει άψυχη, την κόκκινη λιμνούλα να μεγαλώνει πλάι της.

προσπάθησε να τη βοηθήσει, είδε ότι δεν μπορούσε να

κάνει τίποτε μόνος και κοίταξε ένα γύρο για βοήθεια.

Ό,τι έβλεπε και άκουγε ήταν βουερή αλλοφροσύνη των

θυμάτων και αγριότητα των θυτών. Άρπαξε τη γυναίκα

στην αγκαλιά και άρχισε να τρέχει προς τον πιο κοντινό

κεντρικό δρόμο. Ήταν τότε ακόμη είκοσι χρονών και η αγωνία τον έκανε να πετάει στον ανήφορο παρά το σπά

ραγμα που, σαν δικό του, του περνούσε η αναίσθητη γυ

ναίκα. Κάπως πέρασε απ' τον πυκνό όχλο με το ακριβό

του φορτίο, κάπως κατάφερε να σταματήσει ένα περα

στικό ντολμούς -ομαδικό ταξί- και κάπως έπεισε τον

Τούρκο οδηγό να τον μεταφέρει στο ρωμαίικο νοσοκο

μείο. Στον ταξιτζή χρωστούσε πάντα ένα καθάρισμα για

τους λεκέδες στο πίσω κάθισμα από τα αίματα της Θω-

μαής, αλλά δε βρήκε ποτέ την ευκαιρία να τον ξανασυναντήσει. Ένα μικρό χρέος απλήρωτο. Τουλάχιστον το θυ

μόταν.




ότι έξω από το νοσοκομείο ακούγονταν φωνές απελπι

σίας ανάκατες με άγρια συνθήματα καταστροφής. Το νοσοκομείο ήταν κι αυτό στόχος επίθεσης του όχλου. Θυμό

ταν ότι έκλαιγε ακουμπισμένος στον τοίχο του χειρουρ

γείου.

Ποιος είχε πει ότι όλοι οι χοντροί είναι καλοσυνάτοι;

Ποιος μπορούσε πια να επιμένει ότι οι άνθρωποι επηρεά

ζουν τη ζωή των άλλων σιγά σιγά; Πόσος χρόνος χρειάζε

ται για να καταστρέψει κάποιος τον διπλανό του; Ούτεκαν λεπτά. Δευτερόλεπτα. Ο χοντρός το είχε αποδείξει.

Από το παράθυρο πέρασε και άρχισε αργά ν' απλώνεταιστο θάλαμο το χλωμό ξημέρωμα.



4.

Τρίτη μεσημέρι

ΟΕΙΔΙ ΚΟΣ ΠΟΥ ΕΙ ΧΕ ΑΝ ΑΓ ΓΕ ΙΛ ΕΙ η Αλί κη , η νοσο

κόμα, δε φάνηκε τις πρωινές ώρες. Αντίθετα, ο Μι

χάλης και η Ελ έν η ξαναήρθαν να δουν τον τ ρ α υ μ α

τία το μεσημέρι.

«Πώς πάει το κεφάλι σήμερα;» ρώτησε η Ελένη και

του άφησε ένα πακετάκι φιστίκια στο κομοδίνο. «Είναι

από τα μαλακά» παρατήρησε κοιτάζοντας τον στα μάτια.

Είχαν κάτι που δεν μπορούσε να το προσδιορίσει, αυτή




με έναν ιδιαίτερο τονισμό στο λάμδα. Φαινόταν μορφω

μένος, αλλά είχε βρεθεί σαν τον τελευταίο ζητιάνο αιμόφυρτος στους θάμνους. Ναρκομανής δεν ήταν -είχε ρω

τήσει διακριτικά τη νοσοκόμα- και η στάση του ήταν

στάση υπάκουη και ψύχραιμη. Κανείς δεν είχε έρθει να

τον δει, σαν να μην είχε οικογένεια, και ο μόνος που εί

χε δείξει γι" αυτόν ενδιαφέρον ήταν ο τύπος που συνά

ντησαν το περασμένο βράδυ στο μπαράκι μαζί με τον Μι

χάλη.

«Ήρθαν τα παιδιά σου να σε δουν;» ρώτησε η Ελένη

και αγνόησε την ελαφριά σπρωξιά του Μιχάλη από πίσωπου ήθελε έτσι να της πει να είναι πιο διακριτική. Σε α

πάντηση, εκείνη, καθώς ήταν σκυμμένη, κόλλησε πειρα

χτικά τους λαγόνες της στον Μιχάλη, που αυτόματα τρα

βήχτηκε αμήχανα.

«Έχεις παιδιά, δεν έχεις;» ξαναρώτησε, με τους γλου

τούς της να προσπαθούν να βρουν τα μακριά πόδια του

Μιχάλη. Αυτός, στριμωγμένος ανάμεσα σ' εκείνη και στο

διπλανό κρεβάτι, προσπαθούσε να ξεφύγει. Το πρόσωπό

του δεν το ξεχώριζες απ' το παντζάρι.

Η Ελένη δεν πρόλαβε να επιβεβαιώσει την υποψία της ότι




«Παρακαλώ, ήρθα να εξετάσω τον ασθενή». Ήταν μια

απαλή γυναικεία φωνή.Η Ελένη κι ο Μιχάλης γύρισαν και είδαν μια κομψή νέα

γυναίκα με σοβαρά μεγάλα μάτια. «Μπορείτε να τον επι

σκεφτείτε ξανά το απόγευμα» πρόσθεσε, κι εκείνοι χαι

ρέτησαν τον Γιόργκι.

* * *

Η γιατρός έριξε μια ματιά στο διάγραμμα που κρεμόταν

στα πόδια του κρεβατιού. Μετά τράβηξε μια κουρτίναστήνοντας ουτοπικό χώρισμα από τα άλλα κρεβάτια,

γνώρισμα αντιπαθητικό όλων των νοσοκομείων. Κάθισε

δίπλα στον τραυματία.

«Βλέπω ότι πηγαίνεις καλύτερα με τα τραύματά σου»

είπε. «Μου λένε όμως ότι εξακολουθείς να μη θυμάσαι.

Είμαι ψυχολόγος και ήρθα να σε βοηθήσω».

Η αστυνομία ενδιαφέρθηκε σίγουρα. Αλλιώς πώς ε

ξηγείται ότι στέλνουν αμέσως ψυχολόγο σ' έναν περίπου

ξένο, περίπου αλήτη και περίπου περιθωριακό άτομο σαν

κι εμένα, σκέφτηκε ο τραυματίας και απόρησε με την α

ντίδραση του αυτή. Πρέπει να έχω βαθιές ρίζες δυσπι

ίας δεν είνα δυνα όν α κίνη η αγαθή ένα ράβηγ α




«Είμαι εδώ για να σε βοηθήσω» επανέλαβε αυτή σαν

να ήθελε υποσυνείδητα να διαλύσει τις επιφυλάξεις του.«Ονομάζομαι Καρίνα Παΐζη. Λέγε με Καρίνα. Εσένα σε

λένε... Ισβίλι;»

«Έτσι φαίνεται. Δε θυμάμαι. Τι με έκανε να μη θυμά

μαι ούτε το όνομά μου, δεν ξέρω. Αν δεν υπήρχε το μπα

στούνι, δε θα είχα ιδέα» απάντησε. Τελικά το μπαστούνι

είναι επώνυμο και εγώ ανώνυμος, συμπλήρωσε με τη σκέ

ψη.

«Ας αρχίσουμε από αυτά που δεν ξέχασες. Πες μου τι

θυμάσαι, κι από κει θα δούμε πώς θα συνεχίσουμε» απάντησε η Καρίνα.

Το πρόβλημα για τον Γιόργκι ήταν ότι όλη όλη η μνήμη

του περιοριζόταν σε μια φρικτή εικόνα μιας μόνο μέρας

από μια ζωή, ας πούμε..., εξήντα, εξήντα πέντε χρόνων;

Μπορεί αυτή η μέρα να ήταν η πιο πονεμένη ή σίγουρα

από τις πιο πονεμένες της ζωής του. Αλλά έστω κι έτσι,

πώς θα μπορούσε να καταλάβει ποιος ήταν, ποιος ήτανεπιτέλους, μέσα σε ένα απέραντο σκοτάδι; Με φως τόσο

αδύνατο σαν φλόγα από κερί και τόσο μακρινό. Μακρι

νό αλήθεια αφού αυτή η μέρα της μοναδικής του μνήμης




«Ναι, το αεικίνητο κανελί σεντόνι πάνω στην έρημο.

Έτσι λένε την αμμοθύελλα στην Αραβία. Χαμσίν, πενήντα, γιατί κρατάει πενήντα μέρες».

«Ξέρεις λοιπόν την έρημο. Ξέρεις ίσως και αραβικά.

Να κάτι χρήσιμο. Θυμάσαι καμιά φράση;»

Ο Γιόργκι ένιωσε στη στιγμή μια πόρτα ν' ανοίγει, και πί

σω της σωρευμένες γνώσεις ανάκατες. Μπορούσε όχι μό

νο να θυμηθεί μια φράση στ' αραβικά αλλά να κάνει ο

ποιονδήποτε διάλογο σ' αυτή τη γλώσσα. Διάλογο, ναι,

διάλογο σε σκοτεινό δωμάτιο με ένα μικρό προβολέα πά

νω στο πρόσωπο κάποιου. Κι αυτός ο κάποιος απέναντι

του δεμένος με χειροπέδες. Του πέρασε η εικόνα αστρα

πή απ' το μυαλό, αλλά, παρά την προσπάθεια, δεν μπό

ρεσε να την κρατήσει. Έτρεχε, έσβηνε σε βάθος εκείνη, κιαυτός ήταν ακόμη αργός κι ανήμπορος. Έκλεισε τα μά

τια σφίγγοντας τα βλέφαρα δυνατά, μέχρι να του πονέ

σουν τα μηνίγγια. Μήπως και την προλάβει. Μα αυτή τον

νίκησε και χάθηκε.

Αραγε είχε συμφέρον να βοηθήσει τη γιατρό; Να τη βοη




στερεό -τσιμέντο-, κι αν δεν το ξέρει ο ενδιαφερόμενος,

πώς μπορεί να διευκολύνει τους άλλους να το μάθουν;Ποιος θα μπορούσε και πώς και πότε και πόσο να μου

αλλάξει το παρελθόν, αν αυτό δεν είναι, δεν ήταν όπως

θα το ήθελα να είναι;

«Ανετα» απάντησε, τέλος, λακωνικά.

«Αλλη γλώσσα;» επέμεινε η Καρίνα. «Αγγλικά, ας

πούμε».

Ο Γιόργκι κούνησε το κεφάλι καταφατικά.«Και αγγλικά και ρωσικά. Αλλά όχι γεωργιανά,

παρ' όλο που το όνομα που είναι γραμμένο στον πίνακα

εκεί κάτω απ' τα πόδια μου είναι γεωργιανό. Πες μου κά

τι, πώς γίνεται να θυμούμαι τόσες γλώσσες και να έχω ξε

χάσει πού γεννήθηκα, ποιος ήταν ο πατέρας μου και ποια

η μάνα μου;»

«Υπάρχει αμνησία που δεν επηρεάζει τις τέχνες και τις

εμπειρικές γνώσεις του ασθενή. Κι αυτό ακόμη και αν δεν

μπορεί να θυμηθεί τα πιο βασικά από την περασμένη του

ζωή» εξήγησε η Καρίνα. «Είναι γνωστή η περίπτωση, λό

γου χάρη, ενός αρχιμαγείρου ξενοδοχείου που βρέθηκε σε

άλλη πόλη. Είχε ξεχάσει ποιος ήταν και από πού. Είχε




«Τι εννοείς;»

«Μήπως χρειαστούν και άλλα. Όπως φάρμακα, ναρ

κωτικά, ας πούμε».

«Μπορεί» χαμογέλασε η Καρίνα. «Αλλά δεν υπάρχει

λόγος να ανησυχείς. Δεν πρόκειται να σε εθίσουν. Στην

περίπτωση σου βοηθούν τα πολύ ελαφρά, που φέρνουν απλή καταστολή. Μπορεί, αν η αμνησία επιμένει, να σου

γίνει και ύπνωση. Θα είχες αντίρρηση σ' αυτό;»

«Θα μπορούσα να έχω αντίρρηση αν είχα κάτι να απο

κρύψω. Σωστά;»

«Σωστά». Η Καρίνα χάραξε ένα σημάδι στο σημειω

ματάριο της. Είχε δικά της στενογραφικά σημάδια, για να

θυμάται τις παρατηρήσεις της πάνω στους ασθενείς. Εδώ

είχε να κάνει με άνθρωπο ιδιαίτερα φιλύποπτο και ετοι

μόλογο. Αλλά και με ταλέντο να φαίνεται ειλικρινής ακόμη κι αν δεν είναι.

«Σωστά. Το πρόβλημα όμως είναι ότι δεν ξέρω αν έχω

κάτι να κρύψω, αφού δε θυμούμαι τίποτε».

«Υπάρχει και η αμνησία που προκαλείται από την άρ

νηση του ασθενή να θυμηθεί περιόδους της ζωής του συν

δυασμένες με γεγονότα τραυματικά και δυσάρεστα. Έ

τσι . ακόμη και η δυσκολία να δεχτεί μια θεραπεία μπορεί

Μ Α Ν Ο Σ Μ Ε Γ Α Λ Ο Κ Ο N O M Ο Σ



κολουθούσαν με έντονο ενδιαφέρον. Έκανε μια μικρή

διακοπή, δήθεν για να καθίσει πιο άνετα στην άκρη τουκρεβατιού, αλλά στην πραγματικότητα για να συγκεντρώ

σει τη σκέψη της.

«Παράδειγμα αλλά όχι αναλογία» είπε «αποτελεί το

ξύπνημα μετά από ένα όνειρο. Αν το θυμηθούμε, όσο θυ

μηθούμε, αμέσως, πάει καλά. Αν όχι, ξεχνιέται για πάντα.Αλλά ας μην προτρέχουμε. Ας αρχίσουμε από τη μόνη μέ

ρα που θυμάσαι. Ας δούμε αν ήταν ευχάριστη ή δυσάρε

στη. Από αυτήν ίσως θα κρίνουμε αν το υποσυνείδητό σου

απωθεί τυχόν δυσάρεστες αλήθειες ή όχι. Ποια είπες ότι

ήταν η συγκεκριμένη ημερομηνία;»

* * *

Καθώς έβγαινε απ' το νοσοκομείο που είχε δωρίσει η ελληνοαμερικανική ομογένεια πριν πολλά χρόνια στη Θεσ

σαλονίκη, η Ελένη ξεχώρισε από μακριά μια γνωστή σι

λουέτα. Ήταν ο μεσήλικας που είχε πλησιάσει αυτήν και

τον Μιχάλη το προηγούμενο βράδυ στο μπαράκι. Ήταν

αυτός που είχε δείξει ξεχωριστό ενδιαφέρον για τον τραυ

ματία και «προστατευόμενό» της. Την πρώτη της σκέψη

να τον πλησιάσει και να του μιλήσει την κατανίκησε μια

άλλ Σ έ ή ί ί δ ή




πέρασε πίσω από το περίπτερο και περίμενε. Είδε τον

Καλογερίδη να κατευθύνεται προς την είσοδο του νοσοκομείου και τον ακολούθησε. Ο μεσήλικας περπατούσε

γρήγορα και με τρόπο που έδειχνε ότι γνώριζε τα κατα

τόπια. Πήρε την κίτρινη γραμμή που οδηγούσε στην πτέ

ρυγα όπου βρισκόταν ο Γιόργκι. αλλά δεν προχώρησε στο

ασανσέρ. Προτίμησε τις σκάλες. Η Ελένη τον ακολούθη

σε ανάλαφρα από αρκετή απόσταση. Όταν ο Καλογερί-

δης σταμάτησε μπροστά στην πόρτα του θαλάμου όπου

βρισκόταν ο Γιόργκι. η Ελένη ακούμπησε στην προηγού

μενη γωνία προσπαθώντας να κατασιγάσει τους δυνατούς χτύπους κάτω από το στέρνο. Καθώς ο μεσήλικας μπήκε

στην αίθουσα με πολλή προφύλαξη, έφτασε κι αυτή μέχρι

την πόρτα και προσπάθησε να δει μέσα από τη χαραμά

δα που άφηναν τα δύο φύλλα.

Ο Καλογερίδης είχε σταθεί μπροστά στο παραβάν που

χώριζε το κρεβάτι του Γιόργκι από τ' άλλα. Αφουγκρα

ζόταν. Η συζήτηση με την ψυχολόγο συνεχιζόταν, κι ε

κείνος έκανε πίσω μπρος και κατευθύνθηκε γρήγορα στην

πόρτα. Η Ελένη μόλις που πρόλαβε να επιστρέψει στη




λύκειο μαζί. πολλαπλασιασμένα με υψηλό συντελεστή, ό,τι

κι αν έλεγαν οι σχολάρες. Έβαλε φτερά στα πόδια της καιβρέθηκε σαν βέλος στο ισόγειο. Βγήκε έξω και πετάχτηκε

μέχρι το καρτοτηλέφωνο που ήταν δίπλα στο περίπτερο.

Ήξερε απέξω τον αριθμό του Αστυνομικού Τμήματος κο

ντά στον Λευκό Πύργο, αλλά εκεί. όλοι γνωστοί, ίσως θ' α

ναγνώριζαν τη φωνή της. Πήρε λοιπόν την άμεση δράση.

«Χθες βράδυ βρέθηκε ένας τραυματίας στο πάρκο του

Λευκού Πύργου» είπε βιαστικά στο τηλέφωνο «που με

ταφέρθηκε στο νοσοκομείο Αχέπα. Ήταν πολύ σημαντικό

πρόσωπο στη χώρα του, τη Γεωργία» πρόσθεσε. Το θράσος ήταν φυσικό χαρακτηριστικό της και το εκδήλωνε πά

ντα αυθόρμητα και με συγκινητική αυτενέργεια. «Κά

ποιος που εμφανίζεται με τ' όνομα Καλογερίδης προσπα

θεί να φτάσει σ' αυτόν και να τον αποτελειώσει. Σας τη

λεφωνώ γιατί ξέρω καλά ότι συμφέρει την αστυνομία να

προστατέψει τον τραυματία».

Κρέμασε το ακουστικό πριν ο αστυνομικός αρχίσει τιςερωτήσεις. Είχε κάνει για τον Γιόργκι ό,τι μπορούσε, χω

ρίς να μπλέξει η ίδια. Είχε μπλοφάρει με τρόπο ώστε να

κάνει τους αστυνομικούς να ενδιαφερθούν πραγματικά



Τρίτη απόγευμα

ΠΕΝΖΟΔΙΑΖΕΠΙΝΗ» μουρμούρισε ο Γιόργκι.

«Μπενζοδιαζεπίνη δεν ονομάζεται το φάρμακο

που μου δώσατε;» ρώτησε την Αλίκη, τη νοσο

κόμα, που στεκόταν εκείνη τη στιγμή πάνω απ' το κεφά

λι του. «Για να θυμάμαι τέτοιο όνομα, θα πει ότι δε νε

κρώθηκε ακόμη το πάνω πάτωμα» ψιθύρισε καθώς η Αλί

κη τού έστελνε ένα επιδοκιμαστικό χαμόγελο που κόπη

κε στη μέση. Κάπου μεταξύ τσαχπινιάς και αμηχανίας.

«Το πάνω πάτωμα». Ήταν μια έκφραση που, παρά τηντωρινή του κατάσταση, ήταν βέβαιος ότι χρησιμοποιούσε

πολύ συχνά. Σαν να ήταν περήφανος για την καλή λει

τουργία του «πάνω πατώματος», σαν να τον έβγαζε από

5.




Η Αλίκη είχε περιποιηθεί εκατοντάδες άνδρες και γυναί

κες. Δεν την ενοχλούσε πια ούτε η λάτρα τους, ούτε η δική της κούραση, ούτε και η μεγάλη ηλικία μερικών ασθε

νών. Ο τρόπος που τους αντιμετώπιζε ήταν επαγγελμα

τικός. Δεν είχε ωστόσο χάσει την ανθρωπιά της. Είχε κα

ταφέρει να συγκεντρώνεται στη δουλειά τόσο, που να

φτάνει στο τέλος της βάρδιας με μιαν ανάσα. Δεν είχεβρει ποτέ χρόνο για να βαρεθεί. Όταν της έλεγαν οι συ

νάδελφοι της ότι ήταν εργασιομανής, εκείνη, με σαφή συ

νειδητοποίηση της υπερβολής, απαντούσε ότι, ακριβώς ε

πειδή αντιπαθεί την εργασία, δούλευε μανιωδώς για να

τελειώνει μ' αυτή μια ώρα αρχύτερα. Ο τραυματίας όμως

αυτός είχε τόση δύναμη μέσα του, της το έλεγε η βαθιά

της πείρα, είχε τόση δύναμη μέσα του, που είχε αρχίσει να

τον παρατηρεί με προσοχή, και ως κάποιο σημείο, μέσα

της, να τον θαυμάζει.

«Μάλιστα, μπενζοδιαζεπίνη, γκασπαντίν Γιόργκι». Εί

πε πειραχτικά το «γκασπαντίν», επιστρατεύοντας έτσι τη

μία από τις τρεις λέξεις που ήξερε στα ρωσικά. Οι άλλες

δύο ήταν «ότσι τσόρνια» -μαύρα μάτια-, που τα είχε η

ίδια και της το είχαν υπενθυμίσει πολλές φορές οι άν

δρες. Είτε αυτοί που ήταν ξαπλωμένοι στο κρεβάτι του

νοσοκομείου είτε αυτοί που εκείνη είχε ξαπλώσει στο δι




σαν, ενώ οι σκόρπιες εικόνες στο κεφάλι του έχαναν έναν

ακόμη αγώνα επιβίωσης. Τελευταία σκέψη πριν βουλιάξει στο μαύρο κενό ήταν κάτι που του είχε πει η Καρίνα,

η ψυχολόγος. Αν δεν ήταν απόλυτα αληθινή, ήταν πάντως

σκέψη που μπορούσε να δικαιολογήσει κάποια αισιοδο

ξία. «Όλοι οι φυσιολογικοί άνθρωποι» είχε πει η ψυχο

λόγος «πάσχουν από μερική αμνησία». Ότι, αν δεν ήταν

έτσι, η ζωή θα καταντούσε ανυπόφορη μέσα στο χάος των

αναρίθμητων εμπειριών, αριθμών, ονομάτων και γνώσεων.

Θα στριφογύριζαν τόσα εκατομμύρια παραστάσεις στο

μυαλό των ανθρώπων, που δε θα ήταν μπορετό να έχουνούτε μιας στιγμής χαλάρωμα.

«Φαντάσου να μπορούσαμε να θυμόμαστε όλα όσα έ

χουμε δει, ακούσει, διαβάσει και βιώσει» του είχε πει η

Καρίνα. «Αν είχαμε τέτοια υπερμνησία, ακόμη και το α

πλό διάβασμα θα ήταν δύσκολη υπόθεση για τον καθένα

μας. Κάθε λέξη θα γεννούσε ερωτηματικά ως προς το

ποια έννοια έχει στο κείμενο σε σχέση με τις ζωντανές α

κόμη στο μυαλό μας παραλλαγές, αυτές που έχουμε από

το παρελθόν».

έ ώ λώ έ ή ί




Η Θωμαή είχε ξεψυχήσει το ίδιο βράδυ. Οι γιατροί τής εί

χαν πάρει το παιδί και το κράτησαν ζωντανό σε θερμοκοιτίδα. Μέσα στο χαμό που γινόταν και στην καταστρο

φή που είχε πλημμυρίσει την Κωνσταντινούπολη ήταν να

απορείς πώς το νοσοκομείο λειτουργούσε ακόμη. Έξω έ

σπαγαν, ρήμαζαν και πυρπολούσαν. Στο χειρουργείο ό

μως οι γιατροί δούλευαν εξοντωτικά, σαν να ήταν αυτή

οποιαδήποτε μέρα ή μάλλον σαν να ήταν αυτή η κύρια

μέρα για την οποία είχαν από χρόνια προετοιμαστεί. Έξω

δήωναν και λεηλατούσαν μαγαζιά, ανακάτωναν τάφους

στα νεκροταφεία, έκαιγαν εκκλησιές. Μέσα προσπαθού

σαν να δώσουν ζωή και κει που δεν υπήρχε.

Με τη Θωμαή όμως οι γιατροί δεν τα κατάφεραν. Ο οδυρ-

μός του δεν ωφέλησε. Το μισόψυχο μωρό μόλις που τρά

βηξε ένα του βλέμμα. Ήταν λάθος του, έλεγε, που δεν ξε

κίνησε πιο πριν να πάρει τη Θωμαή μακριά από το Πέρα

όπου εργαζόταν. Ήξερε ότι οι «αυθόρμητες» συγκεντρώ

σεις θα άρχιζαν στις έξι το απόγευμα. Αυτό που δεν ήξε

ρε ήταν ότι ο στρατός θα μοίραζε στον όχλο, που είχε

κουβαληθεί για το σκοπό αυτό από το εσωτερικό της χώ

ρας, λοστούς, τσεκούρια και βαριοπούλες. Αυτό που δεν




ίδιων των Τούρκων. Αν η μπάλα έπαιρνε και κανέναν

Εβραίο, ή ακόμη και κανέναν Αρμένη, τόσο το χειρότε ρο. Ή τόσο το καλύτερο. Αλλά όχι και Τούρκο. Αυτό που

δεν ήξερε ήταν ότι η νύχτα της 6ης προς την 7η Σεπτεμ

βρίου θα ήταν για τους Έλληνες της Πόλης ό,τι η ναζιστι

κή «Νύχτα των Κρυστάλλων» για τους Εβραίους.

Δεν ήξερε, μα έφταιγε. Δεν ήταν και άσχετος με κάτι τέ

τοια. Ακόμη και από το κόμμα τους είχαν προϊδεάσει

για το ενδεχόμενο να γίνουν βιαιότητες και άλλα έκτροπα. Αυτός όμως είχε αφήσει τη Θωμαή εκείνο το από

γευμα εκεί, δίπλα στο χώρο της συγκέντρωσης, στην πλα

τεία του Τακσίμ. Η γυναίκα που λάτρευε είχε χαθεί από

δική του επιπολαιότητα. Εκείνη μόνη είχε πληρώσει για

την αγάπη τους. Εκείνη είχε πληρώσει και για την απο

κοτιά του, όταν, δεκαοκτώ μόλις χρονών, είχε πάει να τη

ζητήσει από τη γρια-μάνα της. Θεός σχωρέσ' την και αυ

τή, που μετά το γάμο της κόρης της αναπαύθηκε. Τώρα

είχαν και πάλι συναντηθεί, πάνω ή πέρα, ή κάπου τέλοςπάντων, μάνα και κόρη. Μα φταίχτης ήταν αυτός, και μό

νο αυτός.


ύ Τ λά ί έψ ά



και σύντροφος. Το κλάμα είχε στερέψει στα μάτια και

ήταν χαραγμένη σ' αυτά η βεβαιότητα ότι τίποτε δεν μπο ρούσε πια να τον αγγίξει. Έτσι πίστευε τουλάχιστον, μέ

χρι που άκουσε τους δύο στρατοχωροφύλακες.

«Εσύ είσαι ο Σταύρος Πετρίδης;» τον ρώτησαν, και οΓιόργκι είχε τότε, πριν σαράντα τόσα χρόνια, γνέψει

«ναι» με το κεφάλι. Τον είχαν αρπάξει και του είχαν φο

ρέσει χειροπέδες τότε, τώρα θυμόταν, τον είχαν σύρει στις

σκάλες του νοσοκομείου όπου μόλις είχε πεθάνει η Θω

μαή του. Ορμούσαν πια ακατάσχετες οι αναμνήσεις. Τον

είχαν βγάλει στο δρόμο κλοτσώντας τον από την πόρτα

του μεγάλου ιδρύματος, καθώς ο θυρωρός έτρεχε να δει

τι γινόταν. Ο θυρωρός, ο Αποστόλης, ήταν γνωστός του

από τις βραδινές συγκεντρώσεις, ήταν ο μόνος στον οποίο μπορούσε εκείνη τη στιγμή να μιλήσει. Να ζητήσει μια χά

ρη. Ο Γιόργκι τώρα θυμόταν καθαρά ότι του είχε φωνά

ξει να φροντίσει το μωρό. Το μωρό που φορούσε ένα κο

ριτσίστικο βραχιολάκι, κι ας ήταν αγόρι. Ένα κοριτσίστι

κο βραχιολάκι που είχε χαρίσει τότε ο Σταύρος Πετρίδης

στη Θωμαή πριν παντρευτούν, κι εκείνη είχε προλάβει,

πριν πεθάνει, να το περάσει στο χεράκι του μωρού. Το εί


Πόλ λί ά ώ β ύ Τ ά



της Πόλης, λίγο μετά το πρώτο τους ραντεβού. Τινάχτη

κε κι ανακάθισε αλαφιασμένος στο κρεβάτι τώρα ο Γιόρ γκι. σαν να τον σήκωσε ο παλιός του κόσμος που γύριζε

πίσω, ανεμοστρόβιλος σωστός, να τον κάνει να νιώσει πά

λι ζωντανά και ξανά όλες τις παλιές οδύνες.

Έβλεπε τώρα καθαρά τον εαυτό του, το νεαρό Σταύρο

Πετρίδη, να ρίχνεται κατάχαμα στο κελί του Επταπυρ

γίου και τους στρατοχωροφύλακες να παίρνουν σειρά

δύο δύο, να τον χτυπούν, να του φωνάζουν αυτό που στηναρχή δεν πίστευε ότι άκουγε. Να τον κατηγορούν ότι ήταν,

αυτός ο Σταύρος, με τους οργανωτές των καταστροφών

των Ρωμιών της Πόλης. Δίπλα του, στο κελί του, και στα

διπλανά ήταν και άλλοι, αόριστα γνωστοί του. Αυτοί του

είχαν πει, στα κενά ανάμεσα στα ξυλοκοπήματα, πως η

Κυβέρνηση τώρα κατηγορούσε τους «κομουνιστές πρά

κτορες» και το απαγορευμένο κομουνιστικό κόμμα της

Τουρκίας ότι ήταν υπαίτιοι των καταστροφών, των βια

σμών, των τυμβωρυχιών και των διώξεων. Ο Σταύρος εί χε από την τρυφερότερη ηλικία μάθει για τις αριστερές

ιδέες και την κοινωνική δικαιοσύνη που υπόσχονταν. Για

την ανθρώπινη αλληλεγγύη. Την ουτοπία, όπως διαπίστω




Το χαμηλότερο επίπεδο που μπορεί να φτάσει ο άνθρω

πος είναι εκείνο όπου άλλοι τον δέρνουν σαν ζώο. Όπωςκαι εκείνο των ανθρώπων που δέρνουν άλλους. Είχε πολ

λές μέρες, και κυρίως νύχτες, ζήσει αυτό τον εφιάλτη συρ

ρικνώνοντας το είναι του, καθώς περίμενε την επόμενη

βουρδουλιά, που ήξερε ότι θα ήταν πιο οδυνηρή από την

προηγούμενη. Το δέρμα άνοιγε λίγο λίγο στην αρχή και

μετά χανόταν ολότελα, αφήνοντας το χοντρό καλώδιο του

βασανιστή να μπαίνει πυρωμένο στην αφύλακτη σάρκα.

Και όταν ερχόταν το σκίσιμο, δεν άντεχε να μη φωνάξει.

Σαν ζώο ένιωθε, και σαν ζώο είχε χάσει την αρχική τουδιάθεση να κρατήσει το μαρτύριο με αξιοπρέπεια. Άλλω

στε, η αξιοπρέπεια ήταν για τους ανθρώπους.

Μόνη του σκέψη ήταν τώρα να επιβιώσει. Γιατί να επι

βιώσει; Είχε βρει το λόγο και είχε γαντζωθεί πάνω του. Να

ξαναδεί το γιο του. «Να τον ξαναδώ. Να τον ξαναδώ»

σκεφτόταν μουρμουριστά καθώς σκοτείνιαζε το λογικό

του από τις βουρδουλιές. Του φώναζαν να ομολογήσει καιείχε δηλώσει πρόθυμος να το κάνει. Όμως την επινόηση

του καθεστώτος για το ποιος ήταν υπαίτιος των κατα

στροφών την υπονόμευε ειρωνικά το γεγονός ότι η γυναί


Τ ί ή ό λ ίζ ύ



Το περίεργο ήταν ότι, φυλακίζοντας τους αριστερούς, οι

τουρκικές αρχές έδειχναν να είχαν ξεχάσει την προετοι μασία που είχε οργανωθεί από τον Τύπο και τις επίσημες

αρχές. Έδειχναν να είχαν ξεχάσει όλες τις προσπάθειες

τους που στόχο είχαν να διεγείρουν τη μήνιν του όχλου ε

ναντίον των Ελλήνων της Πόλης. Πρώτα είχε διαδοθεί από

τις εφημερίδες, τον Αύγουστο, η φήμη ότι οι Έλληνες στην

Κύπρο θα οργάνωναν συλλαλητήριο και επίθεση κατά των

Τουρκοκυπρίων - κάτι που δεν έγινε. Μετά δημοσιεύτηκε

ότι οι μητροπολίτες του Οικουμενικού Πατριαρχείου έ

καναν έρανο να μαζέψουν χρήματα για τον αγώνα της

ΕΟΚΑ στην Κύπρο. Όταν κι αυτό διαψεύστηκε, έσκασε

μια αυτοσχέδια βόμβα στον αυλόγυρο του τουρκικού

προξενείου στη Θεσσαλονίκη. Όπως αποδείχθηκε αργό

τερα, η βόμβα είχε τοποθετηθεί από τον ίδιο το θυρωρό

του προξενείου, κάποιον Μεχμέτ Ογλού Χασάν. Το σκηνοθετημένο αυτό περιστατικό πυροδότησε τελικά τις τα

ραχές στην Πόλη, κατάλληλα προετοιμασμένες και με τη

βοήθεια χιλιάδων ανέργων που είχαν μεταφερθεί ομαδι

κά από την Ανατολία.

Αρκετές μέρες μετά. μέρες μετρημένες με στιγμές, και


ή ί Μ λ λή β



του, πήγε στο νοσοκομείο του Μπαλουκλή να βρει το γιο

του. Εκεί του είπαν ότι ο θυρωρός, ο Αποστόλης, είχε πά ρει το μωρό και δεν είχε ξαναπατήσει στη δουλειά του.

Στο σπίτι του ήταν επίσης άφαντος. Κάποιος από την ίδια

παρέα των αριστερών που συναντιόνταν τα βραδινά σε

ένα καφενεδάκι στον Κεράτιο του είπε ότι ο Αποστόλης

είχε φύγει από την Πόλη. Τον είχε ειδοποιήσει ένας γνω

στός που υπηρετούσε στην κρατική ασφάλεια ότι θα τον

έπιαναν κι αυτόν. Ο Σταύρος τότε γύρισε απελπισμένος

στο διαμέρισμα του.

Χρειάστηκε να ανασηκώσει κάποια μέρα, δυο βδομάδες

αργότερα, το χαλάκι μπροστά στην πόρτα του, εκεί όπου

καμιά φορά άφηνε το κλειδί. Είδε ένα χαρτί, ένα απλό

χαρτάκι που όμως είχε πάνω του χαραγμένα κάτι κεφα

λαία γράμματα. Πέντε μόνο γράμματα: ΕΣΣΔ Α. Ο Απο

στόλης τον ειδοποιούσε ότι είχε επιλέξει να διαφύγει στη

Σοβιετική Ένωση. Μαζί με το παιδί.



6.

ΜΙΑ ΞΑΝΘΙΑ ΒΟΥΤΗΓΜΕΝΗ σε κόκκινο της φωτιάς,

με εφαρμοστό δερμάτινο παντελόνι και ζακέτα

κατακόκκινη, κοντή, να φαίνονται δέκα πόντοι

γυμνή λαχταριστή μέση ολόγυρα, με μαυρισμένη επιδερ

μίδα, είχε γίνει το κέντρο του ενδιαφέροντος στο Αστυνομικό Τμήμα της νέας Εγνατίας. Στον πάγκο καθόταν

ο Μιχάλης, με την ανεξάντλητη υπομονή που πρέπει να

έχει κάθε μετανάστης. Δίπλα του η Ελένη διασκέδαζε με

την ψυχή της, κάνοντας πικάντικα σχόλια τόσο για τους

αστυνομικούς που κυκλοφορούσαν με πολυάσχολη βια

σύνη από καμαράκι σε καμαράκι όσο και για τους «θα

μώνες» του Τμήματος, στην πλειοψηφία τους νεαρές γυ

Τρίτη βράδυ



Τ Α Σ Κ Α Λ Ο Π Α Τ Ι Α Τ Ο Ν Θ Ε Ω Ν

Είχε παρατηρήσει ότι ο στρατός και η κοινωνία είχαν α



χ ρ ηρή ρ ς η χ

ντιπάθεια γενικά προς αυτούς που ξεχωρίζουν, κυρίως με

το μπόι τους. Το ίδιο του συνέβαινε και στο σοβιετικό

στρατό, όταν υπηρέτησε έφηβος ακόμη. «Εσύ ο ψηλός

πάρε το κοντάρι και δρόμο για τον απόπατο να σκοτώ

σεις το θεριό» φώναζε ο επιλοχίας κάθε φορά που δε θυ

μόταν ποιος φαντάρος είχε σειρά να καθαρίσει τα αφοδευτήρια. Είκοσι χρόνια αργότερα, όταν θα έσερνε τα γε

μάτα ρευματισμούς πόδια του, ίσως τότε να τον λυπόταν

ο κόσμος και να του εξασφάλιζε κάποια γωνιά να κουρ

νιάσει. Το πρόβλημά του ήταν να ζήσει, μέρα τη μέρα, μέ

χρι τότε. Γι' αυτό δεν ήθελε να χάσει τώρα τα σκυλιά, καιτο μεροκάματο που του έφερναν, εξαιτίας του τραυματία

που βρήκε κάτω απ' τους θάμνους του Λευκού Πύργου.

«Ακου την τι λέει. Πολύ την πηγαίνω αυτήν» διέκοψε τις

μαύρες σκέψεις του η Ελένη σκουντώντας τον με τον α

γκώνα της. Του έδειχνε με το κεφάλι την ξανθιά που φώ

ναζε στους αστυνομικούς διαμαρτυρόμενη ότι δεν είναι

πόρνη. Ότι κατά λάθος την είχαν συλλάβει καθώς περνούσε τυχαία απ' την πιάτσα και ότι ήταν ανεψιά ενός ε

πωνύμου στην κοινωνία της Θεσσαλονίκης, ενός στρατη

γού


Τα στήθη της ξανθιάς πηδούσαν στασιαστικά απ' την κα-



ταπόρφυρη μπλούζα. Ήταν σκεπασμένη με λογιών λο

γιών κοσμήματα, λιλιά με πέτρες και άλλα χρυσαφικά που

συνέχιζαν στα δάχτυλα των χεριών και έφταναν μέχρι

τους αστραγάλους. Τα πόδια ήταν φυλακισμένα σε κόκ

κινες γόβες με τεράστια τακούνια-στιλέτα. Πάνω απ' τα

γοβάκια άρχιζε το εφαρμοστό δερμάτινο παντελόνι στο χρώμα της φωτιάς που κατέληγε σε δυνατούς γοφούς και

διπλοσφιγμένη μέση. Ένας συνδυασμός που απειλούσε

το σύνολο με ριζική -και επιθυμητή για όλο το Τμήμα-

διάρρηξη. Οι κοπέλες γύρω της, οι άλλες, ήταν λιγότερο

στολισμένες.

«Πώς ήθελες να σε πιστέψω μ' αυτό το παζάρι» επανέ

λαβε μετά από λίγο, ευγενικότερα και μουδιασμένος, ουπαστυνόμος, αφού είχε κάνει τα απαραίτητα τηλεφωνή

ματα. Είχε εξακριβώσει ότι πράγματι η ξανθιά με τα κόκ

κινα ήταν ανεψιά του στρατηγού και δεν είχε σχέση με την

ευρύτερη κοινωνία του πεζοδρομίου.

«Μπορείτε να πηγαίνετε» πρόσθεσε «αλλά πρέπει να

παραδεχτείς» το γύρισε μέσα στην παραζάλη του και πά

λι στον ενικό «ότι είχαμε κάποιο δίκιο να σε παρεξηγή


ροφορία: υπάρχουν και μαυροφορεμένες πουτάνες» πέ



ροφορία: υπάρχουν και μαυροφορεμένες πουτάνες» πέ

ταξε μεγαλόπρεπα, καθώς αποχωρούσε καμαρωτή σταπολυώροφα τακούνια της.

Πριν βγει από την πόρτα του Τμήματος, πρόλαβε να συ

ναντήσει τη ματιά της Ελένης, που παρακολουθούσε με

κέφι τη σκηνή. Της έκλεισε το μάτι με συνωμοτική κατα

νόηση και χάθηκε στη φθινοπωρινή θεσσαλονίκη. Δυο τε

τράγωνα παρακάτω την περίμενε ένα μικρό αμάξι. Χώ

θηκε στη θέση του συνοδηγού, καθώς ο άψογος μεσήλικαςπου καθόταν πίσω απ' το τιμόνι έβαζε μπρος τη μηχανή.

«Κόντεψαν να με γράψουν, Φαίδρα» της είπε ξεκινώ

ντας. «Τρεις φορές χρειάστηκε να εξηγήσω στον αστυνό

μο ότι περιμένω τη γυναίκα μου που βρίσκεται στον ό

γδοο μήνα της».

Ήταν ο τύπος που παραμένει αθλητικός και μετά τα πε

νήντα, χωρίς να μπορεί κανείς να πει πόσα στην πραγμα

τικότητα χρόνια είχαν περάσει από την εποχή εκείνη. Ψη

λός, με γκρίζους κροτάφους, οδηγούσε με σύνεση μέσα σε


«Ωραία και ανυπόφορα λαχταριστή ήταν σίγουρα»



Ωραία και ανυπόφορα λαχταριστή ήταν σίγουρα

σκεφτόταν ο οδηγός της, αλλά η δουλειά που έκανε...Ήταν μάλλον ανθυγιεινό να τη θυμούνται όλοι σαν στολι

σμένη γαλέρα.

«Αυτό είναι το άλλοθι μου» απαντούσε εκείνη. «Αν

δεν το καταλαβαίνεις, πρόβλημά σου».

«Ο Καλογερίδης είναι στο Τμήμα και τον ανακρίνουν» εί

πε η Φαίδρα σαν να 'θελε να διακόψει τις ενοχλητικές σκέ

ψεις του. «Όλοι τους καραγκιόζηδες. Το μόνο που σκέφτονται είναι πώς θα πηδήξουν καμιά "καθαρούλα" για

να την αφήσουν να ξαναδούλεψει. Από αυτό το διανοη

τικό επίπεδο μέχρι να καταλάβουν τι τρέχει με τον Γιόρ

γκι και με τον Καλογερίδη... ξημερώματα. Τίποτε δε θα

βγάλουν, ούτε καν ποιος είναι ποιος».

* * *

Το διαμέρισμα της Φαίδρας ήταν στον τελευταίο όροφομιας πολυκατοικίας στη λεωφόρο Βασιλίσσης Σοφίας.

Ήταν μικρό, με μοντέρνα επίπλωση και χωρίς πολυτέλεια.

Ήθελε α ίθε α ε ο ύ ο ης α εί α α ρό ω ος ο


«Δουλειά για σένα, Λάμπρο» είπε στον οδηγό της.



Στον οδηγό που ήταν επίσης συνοδός και κρυπτογράφοςτης, αλλά ευκαιριακά, όταν είχε αρεννοφαγικές διαθέσεις,

και εραστής της.

Μισή ώρα αργότερα ο Λάμπρος τής έδωσε το αποκρυ

πτογραφημένο μήνυμα. Η Υπηρεσία τούς έδινε τα στοι

χεία που είχαν ζητήσει το πρωί για το θύμα της επίθεσης

στον Λευκό Πύργο. Με τα κεφάλια τους δίπλα δίπλα διά

βασαν το καθαρογραμμένο μήνυμα. Ο Γιόργκι Ισβίλι, κα

τά τις πληροφορίες της Υπηρεσίας, ήταν πρώην υψηλός

αξιωματούχος της Κα Γκε Μπε και είχε ειδικευτεί και α

σκήσει έντονη δραστηριότητα στον τομέα του ψυχολογι

κού πολέμου πριν από την κατάρρευση της Σοβιετικής Έ

νωσης. Μετά, με τις διασυνδέσεις και τη γλωσσομάθειατου, όπως είχαν κάνει πολλοί άλλοι συνάδελφοι του, είχε

συνεργαστεί με τις υπηρεσίες της Ευρωπαϊκής Ένωσης

για την εφαρμογή των προγραμμάτων της τελευταίας στις

πρώην σοβιετικές δημοκρατίες. Το όνομα Γιόργκι Ισβίλι

το είχε πάρει πρόσφατα, πριν φύγει από τη Γεωργία, εδώ

και λίγες εβδομάδες. Προηγουμένως λεγόταν Σταύρο Πε-

τροσιάν και εργαζόταν κοντά στην πρωτεύουσα του Κυρ-


άρεσε να συζητά θέματα της Υπηρεσίας στο διαμέρισμα



ρ ζη μ ης ηρ ς μ ρ μ

της. Ποτέ δεν ήξερε κανείς... Για μια υπόθεση όμως πουενδιέφερε όχι τόσο την ελληνική αστυνομία αλλά κυρίως

τις ξένες υπηρεσίες πληροφοριών αισθανόταν ότι θα ήταν

ολότελα ανεύθυνο να συζητήσει εκεί που έμενε.

«Θυμάσαι την απαγωγή, πριν κανένα εξάμηνο, ενός

Έλληνα δικηγόρου στον Καύκασο;» ρώτησε τον Λάμπρο

όταν βρέθηκαν στο δρόμο.

«Ναι. Τον άφησαν γρήγορα και, απ' ό,τι έγινε γνωστό,

χωρίς να πληρωθούν λύτρα. Μεσολάβησαν γι' αυτόν οι

ρωσικές υπηρεσίες, αν θυμάμαι καλά» απάντησε ο Λάμπρος. «Είχε διαρρεύσει τότε κάτι σχετικό με ένα βιβλίο

για την Κασπία».

«Ένα βιβλίο που γράφτηκε τον περασμένο αιώνα από

κάποιον Αζερορώσο καθηγητή Μπακικάνοφ και αφορούσε μια γεωλογική μελέτη του».

«Με τον πολύ προκλητικό, ομολογώ, τίτλο Η Ατλαντίς

της Κασπίας» παρατήρησε ο Λάμπρος.

«Για ποιο λόγο μπορεί να ενδιαφέρει τις υπηρεσίες

πληροφοριών σήμερα το βιβλίο αυτό, τόσο παλιό και ο

πωσδήποτε ξεπερασμένο από τη σημερινή τεχνολογία;

Γιατί να κυνηγούν έναν πρόσφυγα για ένα βιβλίο εκατόν


πάνα και όλα τα λοιπά μοντέρνα σύνεργα. Και μάλιστα,



για να το βρουν, να κυνηγούν έναν πρώην της Κα Γκε Μπε

πρόσφυγα στην Ελλάδα...»

Περπάτησαν λίγο ακόμη.

«Βρες μου το δικηγόρο που είχε απαχθεί την άνοιξη»

είπε τέλος η Φαίδρα στον Λάμπρο.



7.

Τρίτη αργά το βράδυ

Η ΤΑΝ ΑΡΓΑ ΤΟ ΒΡΑΔΥ όταν ο Σίμος Αγραπίδης πή

ρε τηλεφώνημα από τον «εξ απορρήτων» του υ

πουργού Εσωτερικών. Δούλευε ακόμη στο γρα

φείο του όπως κάθε μέρα, με τη συνηθισμένη του βουλι

μία για δράση. Δεν είχε ποτέ περάσει απ' το μυαλό του,

στα κάπου δεκαπέντε χρόνια της δικηγορίας, ότι κου

ράστηκε ή ότι βαρέθηκε. Οι μέρες του ήταν μέρες των εί

κοσι ωρών. Ήταν απλές μέρες-μονάδες που εξαγόραζαν

λί λί έ ί βάλ ό ό


βουλος του υπουργού τον ρώτησε αν είναι μόνος στο γρα



β ς ργ ρ η μ ς γρ

φείο του και αν μπορούσε να μιλήσει ελεύθερα. Ο Σίμος Αγραπίδης τού απάντησε καταφατικά κλείνοντας το μά

τι στους συνεργάτες του. Έκανε μαζί και χειρονομία, γύ

ρω γύρω το χέρι κοροϊδευτικά, για τους γραφειοκράτες

που του καθυστερούσαν τη δουλειά. Απαραίτητοι όμως,

εξηγούσε στους βοηθούς του σε στιγμές εκμυστήρευσης,

κι αυτοί στο σύστημα. Έπρεπε να δείχνουν ότι είναι χρή

σιμοι - «γιατί τότε τι κάνουμε στην καρέκλα του συμβού

λου όπου μας κάθισαν, αφού ανεβήκαμε γλείφοντας με

επιμονή και περιμένοντας με υπομονή στους προθαλά-

μους;».

«Και μεις» έλεγε ο Σίμος «πρέπει να αποδεχόμαστε

αυτή την υποκρισία και την αλαζονεία. Τι να κάνεις, πρέ

πει να παριστάνεις ότι τους ακούς, και μάλιστα ότι σέβε

σαι και τη γνώμη τους, για να μη σου κλείσουν με τη βλακεία τους το μαγαζί. Γιατί οι βλάκες είναι δύο ειδών: αυ

τοί που προσπαθούν να κρύψουν τη βλακεία τους και δεν

κάνουν τίποτε και αυτοί που αγωνιούν μήπως και περά

σει απαρατήρητη. Οι δεύτεροι είναι πιο επικίνδυνοι, ιδίως

όταν έχουν υπεύθυνη θέση».


διαβόητο στις ελληνικές και σε ορισμένες άλλες ευρωπαϊ



κές εφημερίδες για όσο χρόνο είχε διαρκέσει η ομηρία του.Δεν τον ενοχλούσε να τη θυμάται, αλλά από χαρακτήρα α

ντιπαθούσε να αναμασά το παρελθόν. Γι' αυτόν είχε εν

διαφέρον πάντα ό,τι έβλεπε μπροστά του, το μέλλον, τα

σχέδιά του και οι αναμενόμενες προκλήσεις. Αν ήταν βου-

τυρομπεμπές, θα είχε κάνει σκοπό της υπόλοιπης ζωής τουνα αφηγείται τη σύντομη περιπέτειά του σαν μοναδικό

κατόρθωμα. Μάλιστα θα είχε ίσως διανθίσει τα γεγονότα

με δικής του επινόησης φιοριτούρες ηρωικές. Κάτι τέτοιο

όμως δεν ταίριαζε στο χαρακτήρα του. Στο κάτω κάτω οι

άνθρωποι -οι απαγωγείς του- είχαν δείξει αρκετή φρο

ντίδα να μην ταλαιπωρηθεί άσκοπα, να μην πεινάσει, να

μην κρυώσει. Να μην έχει άγχος περισσότερο απ' όσο ήταν

φυσικό να προκαλέσει μια απαγωγή στον Καύκασο με

άγνωστη κατ' αρχήν κατάληξη.

«Θέλουν να σας συναντήσουν αμέσως στη Θεσσαλονίκη»

έλεγε ο κύριος σύμβουλος.

Ο Σίμος σκέφτηκε ότι δεν τον βόλευε καθόλου το χα-

σομέρι που ήθελαν να του επιβάλουν. Συνάμα ήξερε ότι

μια τέτοια εξυπηρέτηση όχι μόνο δεν μπορούσε να την


Ο Σίμος ήξερε ότι το πιο πιθανό ήταν ο υπουργός να μη

γνώριζε τίποτε, αλλά να επωφελείτο ο κ. σύμβουλος από



γνώριζε τίποτε, αλλά να επωφελείτο ο κ. σύμβουλος από

τη συγκυρία, ώστε να παρουσιάσει το ταξίδι του Σίμου

στη Θεσσαλονίκη σαν προσωπική του εξυπηρέτηση στους

«φίλους από τη Δύση». Αργότερα θα μπορούσε να εκμε

ταλλευτεί έναντι του υπουργού την όλη υπόθεση, αν νό

μιζε ότι θα του έδινε πόντους αξιοπιστίας. Αλλά ο Σίμοςείχε μάθει πολλά από τη δικηγορία στην Αθήνα και από

τα πάρε δώσε που είχε δέκα σχεδόν χρόνια με τις γρα

φειοκρατίες των πρώην σοβιετικών δημοκρατιών για να

αφήσει να διαφανεί η δυσπιστία του. Απάντησε μόνο:

«Θα φύγω αμέσως για τη Θεσσαλονίκη. Τα σέβη μου

στον υπουργό». Και πρόσθεσε μόλις ακούμπησε το ακου

στικό:

«Τάκη, δες αν προφταίνω το βραδινό αεροπλάνο για

Θεσσαλονίκη. Αλλιώς θα έρθεις παρέα με το αυτοκίνητο.Βασίλη, ειδοποίησε τη γυναίκα μου να μη με περιμένει

απόψε».

Τα κόκκινα της Φαίδρας είχαν δώσει τη θέση τους σε μια

ολόσωμη πράσινη δερμάτινη φόρμα. Είχε μισοξαπλώσει


ναντήσει το ζευγάρι. Ιδίως όταν κατάλαβε ότι η γυναίκα

με την απρόσμενη εμφάνιση ήταν πράκτορας δυτικών υ



μ η ρ μ η μφ η ή ρ ρ ς

πηρεσιών πληροφοριών στην Ελλάδα. Το ξάφνιασμά του

ήταν τόσο, που, κατά παράδοξο τρόπο, η σκέψη του έβα

λε σε δεύτερη μοίρα το κορμί της γυναίκας που έσφιγγε

με κάθε λεπτομέρεια η εφαρμοστή δερμάτινη φόρμα. Συ

γκεντρώθηκε μόνο στο τι κρυβόταν πίσω από τα απίθανα

πράσινα μάτια και το φαινομενικά επιπόλαιο αυτό μου

τράκι.

Όταν βολεύτηκαν στα καθίσματα και παρήγγειλαν τα πο

τά, ο Λάμπρος ανέλαβε να κάνει τις ερωτήσεις, ενώ η Φαί

δρα έμεινε να παρακολουθεί τους δύο άνδρες πίσω από

μισόκλειστα βλέφαρα, σίγουρη εικόνα διπλής ερωτικής

πρόσκλησης για κάθε τρίτο παρατηρητή.«Μας ενδιαφέρει η απαγωγή σου πριν λίγους μήνες»

άρχισε ο Λάμπρος. «Έχουμε να λύσουμε ένα σοβαρό

πρόβλημα που αφορά, πιστεύουμε, και την ασφάλεια της

Ευρώπης. Κάθε λεπτομέρεια σχετική με την απαγωγή νο

μίζουμε ότι θα μας ήταν χρήσιμη».

«Τα έχω πει όλα στις αρχές, όταν γύρισα απ' την Α

σία» απάντησε ο Σίμος. «Αλλά μιας και μου 'παν να σας

Μ Α Ν Ο Σ Μ Ε Γ Α Λ Ο Κ Ο Ν Ο Μ Ό Σ

«Ας ξεκινήσουμε λοιπόν απ' την αρχή. Ποιοι, πόσοι σε

απήγαγαν, πού σε πήγαν, απ' ό,τι μπορείς να ξέρεις, σε τι



ή ή ρ ς ξ ρ ς

χώρο έμεινες και τι σε ρωτούσαν όσο κρατήθηκες».

«Ήμουν πολύ κοντά στο τριεθνές των Δημοκρατιών

του Καυκάσου μαζί με έναν οδηγό και ένα διερμηνέα,

όταν μας σταμάτησαν τρεις αστυνομικοί. Μάλλον, τρεις

που φορούσαν στολές, αλλά μετά φάνηκε ότι δεν ήταν

αστυνομικοί. Μιλούσαν ρωσικά και τα ρωσικά μου δεν εί

ναι τόσο καλά ώστε να καταλάβω από την προφορά την

καταγωγή τους. Ίσως να ήταν από την κεντρική Ασία, αλ

λά δεν είμαι βέβαιος. Με έβαλαν σε ένα τζιπ και μου έδε

σαν τα μάτια. Ήταν μια διαδρομή που κράτησε πάνωαπό δέκα ώρες. Από τις κινήσεις και τις στάσεις κατάλα

βα ότι περάσαμε αρκετούς ελέγχους ή σύνορα. Στο τέλος

βρέθηκα σε μια κλειστή κάμαρη με μια τουαλέτα. Δε βγή

κα από κει παρά μόνο όταν με άφησαν ελεύθερο μετά

από μεγάλη πάλι διαδρομή και αφού μου έδεσαν πάλι τα

μάτια. Βρέθηκα με το διαβατήριο και τα χρήματά μου

στο αεροδρόμιο της Τασκένδης, όπως ίσως θα ξέρετε.

Όταν γύρισα στην Αθήνα, έμαθα ότι είχα γίνει για μερι

κές μέρες πρωτοσέλιδη είδηση. Έλληνας εμπειρογνώμο

νας της Ευρωπαϊκής Ένωσης απάγεται στον Καύκασο

και τα λοιπά και τα λοιπά».


ερώτημα. Πώς είχα μάθει για το βιβλίο, πού το είχα βρει,

και κυρίως πού βρισκόταν το δεύτερο»



και κυρίως... πού βρισκόταν το δεύτερο».

«Δεύτερο αντίτυπο;»

«Ακριβώς. Ζητούσαν, εκτός από το δικό μου αντίτυ

πο, ένα δεύτερο. Όταν ρώτησα τι το θέλουν το δεύτερο

-κανείς δε θέλει ένα όμοιο δεύτερο βιβλίο-, ήταν η μόνη

φορά που τους είδα να χάνουν την ψυχραιμία τους. Μου

απάντησαν ότι δεν είναι δουλειά μου να ξέρω τι το θέ

λουν. Το δεύτερο βιβλίο, είπαν, πρέπει οπωσδήποτε να το

βρουν. Μόνο όταν βεβαιώθηκαν ότι πράγματι δεν είχα

ιδέα γι' αυτό με άφησαν ελεύθερο».

«Πες μας για τον τύπο που θεωρείς ότι ήταν ο αρχηγός».

Ήταν σαν ένα φάντασμα από άλλο πλανήτη. Χρόνια

φωτός μακριά από τον κόσμο όπου ήταν απλωμένη στην

πολυθρόνα της η πράσινη γοργόνα και ο Λάμπρος απέ

ναντί του. Έτσι ήρθε στη μνήμη του Σίμου το φάσμα του

ψηλού ξερακιανού απόστρατου με πλάκα τα παράσημα

στο πολιτικό του κοστούμι. Με άσπρα μαλλιά κολλημένακαι καλοχτενισμένα, με ευθύ αγέρωχο βλέμμα. Βλέμμα

που ατένιζε μακριά, πέρα απ' τον ορίζοντα, χωρίς φανε


συμμορίτες μαφιόζοι, δεν έχουν σταγόνα απ' τη δική του

αξιοπρέπεια Εκείνη την αξιοπρέπεια που οδήγησε τα



αξιοπρέπεια. Εκείνη την αξιοπρέπεια που οδήγησε τα

πρώτα του βήματα, όσο πίστευε ότι βοηθούσε να διορ

θωθεί ο κόσμος. Πριν ο κομουνισμός γίνει κι αυτός κατε

στημένο και σαπίσει ολόσωμα.

Οι κουβέντες που είχε ο απόστρατος στρατηγός με τον

Σίμο, τα δυο απογεύματα που τον είχε επισκεφθεί στο

κελί, είχαν αποκαλύψει στον Έλληνα μια εικόνα που δια

φορετικά δε θα μπορούσε ούτε να υποπτευθεί ότι υπήρ χε. Μια εικόνα όπου ο στρατηγός αυτός μαζί με άλλους

απόστρατους είχε τάξει στον εαυτό του κάποιο σκοπό.

Έναν τελευταίο στόχο.

Ο Σίμος ένιωσε ξανά, όπως και τότε, πάγωμα στη ραχο

κοκαλιά. Αισθάνθηκε, όπως και τότε, τ' ανατριχιάσματα

της ψυχρής απελπισίας που ανάδινε η παρουσία του στρα

τηγού και που προσπαθούσε τώρα να μεταβιβάσει στον

Λάμπρο και στη Φαίδρα. Να φτιάξει το πορτρέτο του γε-

ρο-στρατηγού Να σκέφτεται σαν κι αυτόν ότι όταν τε


πες ξεχάστηκαν και οι έρωτες στέγνωσαν. Ότι το πάθος

για μάθηση και για πρόοδο είχε πια νόημα για άλλους. Ο



γ μ η η γ ρ χ ημ γ ς

απόστρατος έδειχνε μόνος. Ίσως έτοιμος ακόμη και να

πετάξει τα παράσημα, να μείνει ο εαυτός του, γυμνός κι

απέριττος, να δει τη φιγούρα του έτσι στον καθρέφτη και

να τη ρωτήσει τι πρόσφερε στη ζωή και τι πήρε απ' αυ

τήν.

Όσο μιλούσε ο Σίμος και προσπαθούσε να μεταφέρει

στους άλλους την εντύπωση που του είχε χαράξει στη μνή

μη ο στρατηγός, η Φαίδρα είχε κλείσει τα μάτια της, κα

θώς στο μυαλό της γύριζε το φάντασμα που περιέγραφε

ο δικηγόρος και το μυστικό που μπορούσε να κρύβει η απελπισμένη αυτή και τραγική φιγούρα.

«Έχεις καμιά ιδέα γιατί χρειαζόταν το δεύτερο βιβλίο

του Μπακικάνοφ;» ρώτησε τελικά τον Σίμο.

«Καμιά».

«Πες μας πώς έγινε και αγόρασες εκείνο που σου πή

ραν».

«Ένας συνάδελφός μου στο πρόγραμμα, ο Πάνος Φι-

λόπουλος, έχει το πάθος των παλιών βιβλίων. Στο μουσείο

του Μπακού είδε το βιβλίο και μου ζήτησε να ψάξω μήπως και βρω αντίτυπό του σε κανένα παλαιοπωλείο. Το

ζήτησα σε κάποιο βιβλιοπώλη που είχε παλιά βιβλία. Δεν

το είχε στο κατάστημα αλλά μου είπε ότι μπορούσε ίσως


«Κοινό, μικρό σχήμα, κάπου διακόσιες σελίδες, με



σκληρό εξώφυλλο, χοντρό χαρτί, εκτύπωση πρωτόγονη κιένα διπλωμένο χάρτη της Κασπίας στο τέλος. Εκτός κει

μένου».

«Εκτός απ' το βιβλιοπώλη, σε ποιον άλλο μίλησες για

την επιθυμία του φίλου σου του Πάνου να αγοράσεις το

βιβλίο;»

«Στους συνεργάτες μου που δούλευαν μαζί μου στο

ευρωπαϊκό πρόγραμμα».

«Σε κανέναν ντόπιο μίλησες σχετικά;» επέμεινε η Φαί

δρα.«Ναι, μίλησα και στον εκπρόσωπο του προγράμματος

στην περιοχή, μιας και ήξερε τα κατατόπια καλύτερα».

«Το όνομά του;»

«Σταύρο Πετροσιάν» απάντησε ο Σίμος.

«Θα χρειαστεί να μείνεις μια δυο μέρες ακόμη στη

Θεσσαλονίκη, κύριε Αγραπίδη» απάντησε η Φαίδρα κοι

τάζοντας τον Λάμπρο. «Νομίζω ότι σύντομα θα έχεις την

ευκαιρία να ξανασυναντήσεις τον Σταύρο Πετροσιάν».



8.

ΠΡΙΝ ΑΠΟ ΠΟΛΛΑ ΧΡΟΝΙΑ, όταν ήταν νέος, συχνά

ξυπνούσε με εφιάλτη. Συνήθως έβλεπε τη γυναίκα

που με βλέμμα απελπισμένο του ζητούσε βοήθεια.

Μια βοήθεια που ήταν ανήμπορος να της προσφέρει.

Άλλοτε πάλι έβλεπε ακίνητος τη ζωή της, θολωμένο απότα δάκρυα του περιστέρι, να πετάει έξω απ' το εύθραυ

στο κορμάκι, και άλλοτε τους στρατοχωροφύλακες να τον

χτυπούν ακόμη ανελέητα. Συχνά στους εφιάλτες του κρα

τούσε το σημείωμα του Αποστόλη και έκανε -και πάλι-

προσπάθειες να βρει αυτόν και το παιδί του. Πάντα όμωςόλ' αυτά με την αγωνία που προκαλούσε η μόνιμη αδυ

ναμία να φτάσει στο σκοπό του. Έβλεπε πότε πότε και

Τετάρτη πρωί


Ανοίγοντας τα μάτια θυμήθηκε τις λεπτομέρειες της δια



δρομής. Είδε ξανά την απέραντη πλαγιά που ανηφόριζεμέχρι τη χιονισμένη μυθική κορφή. Θυμήθηκε το προπολε

μικής τεχνολογίας κουρασμένο καμιόνι με τους δύο Κούρ

δους οδηγούς, ειδικούς στα παράνομα περάσματα των

συνόρων. Είδε ξανά τον ανηφορικό δρόμο και την ομίχλη

που τελικά κάλυψε με ευεργετικό πέπλο τη λαχανιασμέ

νη πορεία του φορτηγού. Εκεί τα πάντα ήταν χωρίς αρχή

και τέλος, χωρίς όρια δεξιά αριστερά. Θολό άσπρο όσο

έφτανε το μάτι - ο οδηγός έβαλε τα σκούρα του γυαλιά

να σπάσει την ανταύγεια. Ο τόπος στένευε όσο προχωρούσαν και θόλωνε περισσότερο. Ήταν πια χωρίς ορίζο

ντες. «Πού είναι κανείς, τι είναι κανείς όταν δεν έχει γύ

ρω του ορίζοντες;» αναρωτιόταν ο Γιόργκι -τότε ο Σταύ

ρος-, εικοσάχρονο παιδί που μόλις είχε στερηθεί οικογέ

νεια και πατρίδα. Μόνοι συμπαραστάτες στο ταξίδι ήταν

τα τηλεγραφόξυλα όσο ακολουθούσαν κάποιο δρόμο.

Ο οδηγός και ο συνοδηγός ήξεραν τη δουλειά τους. Έγινε

μια στάση για έλεγχο. Οι δύο Κούρδοι πήγαν κοντά στους

φύλακες με τα χαρτιά του φορτηγού και ένα μπετονάκι


τη εμπειρία κλειστοφοβίας. Πάντα σ' ελαφριά ομίχλη. Η

απαλή συνομιλία των δύο Κούρδων οδηγών συμπλήρωνε



ή μ ρ ηγ μ ήρ

την παράδοξη ηρεμία που έκανε το νεαρό Σταύρο να ξε

χνάει προσωρινά το άγνωστο που τον περίμενε.

Οι πρώτοι Σοβιετικοί φρουροί που συνάντησε τον έβαλανσ' ένα στρατιωτικό καμιόνι και τον έστειλαν στη διοίκηση

της παραμεθόριας μονάδας. Από κει ακολούθησε μια

σειρά μεταφορών του Σταύρου από στρατιωτικό κελί σε

στρατιωτικό κελί και τέλος σε ένα κτίριο της Ασφάλειας.

Πέρασαν μήνες μέχρι να πειστούν οι διάφορες υπηρεσίεςότι η απόδρασή του από την Τουρκία οφειλόταν πράγ

ματι στους λόγους που είχε επικαλεστεί ο πρόσφυγας.

Τελικά τον έβαλαν σε μια ομάδα που είχαν ετοιμάσει για

εκτόπιση. Όλες του οι προσπάθειες να μάθει κάτι για τον

Αποστόλη και το παιδί είχαν πέσει στο κενό. και κάποια

μέρα τον φόρτωσαν μαζί με πολλούς άλλους σε τρένο που

έφευγε για τη σοβιετική, την παγωμένη, την άγρια Απω

Ανατολή.

Ξανάκλεισε τα μάτια. Ήθελε να συνεχίσει το όνειρο κι ας

ήταν εφιάλτης Να κρατήσει σε λειτουργία τη μνήμη να


Το κούνημα του τρένου ατέλειωτο, μονότονο. Με το μου

ντό ρυθμικό κρότο που κάνουν οι μετάλλινες ρόδες στις



χιονισμένες ράγες. Ένα κούνημα που κράτησε πολλά εικο

σιτετράωρα και που έμεινε μετά και στην υπόλοιπη ζωή

του χαραγμένο με πύρινο σίδερο. Είχε βρει τρόπο ν' α

κουμπήσει στο τοίχωμα του βαγονιού - θέση προνομια

κή. Το τοίχωμα πρόσφερε κάποια ανακούφιση, μιας καιτο βαγόνι ήταν τόσο γεμάτο από δυστυχία, που μπορού

σαν να ξαπλώνουν κάθε φορά μόνο οι μισοί εξόριστοι -

με τη σειρά. Ο Σταύρος ακουμπούσε καθιστός τις νύχτες

στο τοίχωμα και κοιμόταν τις μέρες με το κεφάλι πάντα

στριμωγμένο στα ανεκτίμητα σανίδια του. Η αξία τους δεν

ήταν μικρότερη από την ίδια τη ζωή του. Όσοι δεν άντε

ξαν τις δεκατέσσερις μέρες που έμειναν στο βαγόνι στοι

βάχτηκαν από τους ζωντανούς σε μια γωνιά. Ο αριθμός

που έπρεπε να παραδώσουν οι φρουροί στην άφιξη θα

ήταν ο ίδιος με εκείνον της αναχώρησης. Μόνο που μερι

κοί θα ήταν στη γωνιά, άψυχα κορμιά. Αυτούς τους κρά

τησε η παγωνιά σε ανεκτή κατάσταση μέχρι το τέλος. Όσο

αφόρητο ήταν το κρύο για τους ζωντανούς, τόσο ήταν κα

λό για τους πεθαμένους.




καλή ευκαιρία να καταλάβει κάτι περισσότερο για το τι

γινόταν στην απέραντη αυτή χώρα. Ακόμη και για το λό



γο της εκτόπισης τόσων και τόσων χιλιάδων ανθρώπων εί

χε μάθει πολλά από τον Αζέρο σύντροφο του ταξιδιού.

Βέβαια, οι εκτοπίσεις αυτές δεν είχαν τίποτε το κοινό, ού

τε από την πλευρά των αριθμών ούτε από την πλευρά της

σκληρότητας, με εκείνες που είχαν γίνει στην εποχή του Στάλιν. Μολονότι μόνο ένας χρόνος είχε περάσει από το

θάνατο του «πατερούλη», οι συνθήκες είχαν κιόλας αλ

λάξει στη Σοβιετία προς το καλύτερο. Η εξορία δεν ήταν

πια ισοδύναμη με αργόσυρτη θανάτωση. Ήταν ποινή, αλ

λά και προσπάθεια να γεμίσουν πληθυσμιακά απέραντες

και ακατοίκητες περιοχές. Είχε και χαρακτήρα οικονομι

κό εκτός από πολιτικό.

«Πώς έγινε και σε εκτόπισαν;» δεν κρατήθηκε και ρώτη

σε κάποια στιγμή ο Σταύρος τον Χυτήρ.

Ο Αζέρος χαμογέλασε και κούνησε το κεφάλι. «Έκα

να καλή δουλειά δασκάλου και πολιτικού εκπαιδευτή στην

Τιφλίδα» εξομολογήθηκε με χαμηλότερη φωνή. για να μην

ακουστεί από τους γύρω. «Έκανα πολύ καλή δουλειά.

Τα συγχαρητήρια του Κόμματος έφταναν τακτικά και


«Γράφω ποιήματα» είπε στο τέλος. «Έχω αυτή τη μα

νία ή λόξα, όπως θέλεις πες την. Αγαπώ την ποίηση, δια



βάζω ποίηση και γράφω ποίηση. Μερικά απ' τα ποιήματά

μου τα απήγγειλα σε μια συγκέντρωση φίλων πάνω στην

ακρόπολη της Τιφλίδας. Από τα ομορφότερα μέρη που

έχω δει. Με συγκίνησε, και δεν μπόρεσα να αντισταθώ

στον πειρασμό».«Είναι κακό να γράφεις ποιήματα...» Η φράση του

Σταύρου είχε μισό μόνο τόνο ερωτηματικό. Σαν να ήξερε

κι από μόνος του ότι είναι κακό να γράφει κανείς ποιή

ματα και απλώς το επαναλάμβανε για να περιμένει την ε

πιβεβαίωση του συνομιλητή του. «Φύλαγε τα ρούχα σου»

όπως έλεγαν οι Ρωμιοί της Πόλης «να 'χεις τα μισά».

«Είναι κακό όταν δεν έχουν το σωστό, το πολιτικά ορ

θό περιεχόμενο» ξεκαθάρισε ο Χυτήρ. «Όταν δεν ασχο

λούνται με τα σωστά κοινωνικά θέματα και με το μαρξι-σμό-λενινισμό. Τα δικά μου ποιήματα έλεγαν για τον τό

πο που αγαπούσα και για την αγάπη την ίδια. Μιλούσαν

για δάση και για πουλιά, για τη γοητεία της γυναίκας και

για την ομορφιά της ανεμοδαρμένης λεύκας που είχα στο

χωριάτικο σπίτι του πατέρα μου, για το χάδι της μάνας μου και για τον παιδικό μου φίλο που κάποια νύχτα χά

θηκε από το σπίτι του. Για το συστρατιώτη μου που πέ


με το μολυβί είχα εγώ χαράξει στο χαρτί. Ίσως να άξιζε

θ ί έλ β



τη θυσία» επανέλαβε.«Και μετά;»

«Μετά ήρθε ένα μαύρο Βόλγκα το βράδυ, νύχτα, ώρα

δύο μετά τα μεσάνυχτα. Τέτοια ώρα γίνονται αυτές οι

επισκέψεις. Σταμάτησε κάτω απ' την πολυκατοικία όπου

μένω... όπου έμενα. Ακούστηκαν τα βήματα που ανέβαιναν. Όσοι έμεναν στην πολυκατοικία αφουγκράζονταν με

λαχτάρα, περιμένοντας να ακούσουν σε ποιο διαμέρισμα

θα χτυπούσαν οι νυχτερινοί επισκέπτες. Και αναστέναζαν

με ανακούφιση όταν τα βήματα προσπερνούσαν την πόρ

τα τους. Όλοι ξυπνούν και περιμένουν όταν σταματάει

ένα Βόλγκα τη νύχτα. Αλλά μερικοί έχουν περισσότερους

λόγους από άλλους να ανησυχούν. Σαν εμένα, ας πούμε.

Από τη μέρα που έκανα την κουτουράδα στην ακρόπολη,

από τη μέρα που φώναξα την αγάπη μου στα ρουμάνιατης Τιφλίδας τούς περίμενα κάθε βράδυ. Ήταν δύο με

σκούρα ρούχα. Είχα πάντα δίπλα μου αυτή τη χαρτοσα

κούλα. Να, κοίτα. Δυο αλλαξιές. τρία κομμάτια σαπού

νι και οδοντόπαστα με τη βούρτσα. Ό,τι χρειάζεται για

την έκτακτη ανάγκη που μόνος μου είχα προκαλέσει. Δεν

είχαν και άδικο, εδώ που τα λέμε. Όταν πασχίζουν με νύ

χια και με δόντια να σπρώξουν μπροστά μια τόσο τερά


«Είσαι φρέσκος στον τόπο. αλλά έχεις σπουδαίο έν

στικτο επιβίωσης μουρμούρισε



στικτο επιβίωσης» μουρμούρισε.«Τι έγινε και το 'σκασες απ' την Τουρκία;» ρώτησε με

τη σειρά του ο Αζέρος, και ο Σταύρος τού διηγήθηκε την

ιστορία των διώξεων και του θανάτου της γυναίκας. Τη

φυλάκιση και τα βασανιστήρια. Τα μαύρα μάτια του Χυ

τήρ έμεναν καρφωμένα στα βρόμικα παπούτσια του, μαείχαν γεμίσει συμπόνια.

«Όταν φτάσουμε εκεί που πάμε» είπε τέλος «θα σε

βοηθήσω να ψάξουμε για το παιδί σου».

«Λογάριαζε κι εμένα μέσα» πέταξε από την άλλη με

ριά, μπαίνοντας στη συζήτηση για πρώτη φορά, και ο Βαρ-

τάν.

Ο Σταύρος κούνησε το κεφάλι ευχαριστώντας. «Δε θα

είναι εύκολο» μουρμούρισε.

«Όχι εύκολο. Αλλά έχω μερικές ακόμη γνωριμίες που μπορεί να με βοηθήσουν» είπε ο Χυτήρ. «Έπειτα, λίγο

πολύ. και ο Αποστόλης ο φίλος σου την ίδια περίπου δια

δρομή θα έκανε με σένα. Κάπου θα τον βρούμε. Κάπου

θα βρούμε και το παιδί».

* * *

GreekLeech.info


λεύει πάντα, και πολύ συχνά με τα μάτια μισόκλειστα. Εί

χε από νέος πετύχει αυτό που οι ψυχολόγοι αποκαλούν

γιγάντιο επίτευγμα Τον απόλυτο δηλαδή αυτοέλεγχο



«γιγάντιο επίτευγμα». Τον απόλυτο, δηλαδή, αυτοέλεγχο.

Είχε καταστρέψει τον εγωισμό του, είχε καταπιέσει τις

επιθυμίες του και είχε καταργήσει οποιονδήποτε περι-

σπασμό που θα μπορούσε να εμποδίσει την αποτελεσμα

τικότητα των πνευματικών και φυσικών του δυνάμεων.

Όχι ότι ήταν κανένας μυωμένος αθλητής. Μικρόσωμος

μάλλον, καλοστεκούμενος πενηντάρης με γυαλιά και μι

κρό μουσάκι θύμιζε μάλλον καθηγητή πανεπιστημίου πα

ρά στέλεχος των μυστικών υπηρεσιών. Και μάλιστα των

υπηρεσιών της ισχυρότερης μεσανατολικής χώρας, κάτι

για το οποίο σιωπηρά περηφανευόταν. Περηφανευόταν

επίσης για την απόλυτη κυριαρχία που είχε πάνω στη θέληση, στα πάθη και στις φιλοδοξίες του. Ήταν ο άνθρω

πος που χωρίς να περιφρονεί τις φιλοδοξίες των άλλων

και χωρίς να τις εμποδίζει να πραγματοποιηθούν -αντί

θετα, μάλλον συχνά τις βοηθούσε να αναπτυχθούν- τις

θεωρούσε απαξιωμένες από χέρι. Γι' αυτόν η μόνη άξια

λόγου φιλοδοξία ήταν η ασφάλεια και η πρόοδος της χώ

ρας του. Κάθε άλλη αξία είχε για τον Στηβ τόσο μηδαμι


κρή τσάντα ταξιδιού απ' αυτές που επιτρέπεται να πάρει

κανείς μαζί του στην καμπίνα του αεροπλάνου ήταν πά

ντα δίπλα του έτοιμη για κάθε ενδεχόμενο Την πήρε κα



ντα δίπλα του έτοιμη για κάθε ενδεχόμενο. Την πήρε, κα

τέβηκε τις σκάλες του μικρού προαστιακού σπιτιού του,

βρήκε ένα ταξί, και στο αεροδρόμιο πήρε την πρώτη πτή

ση που έφευγε για τη Θεσσαλονίκη. Το διαβατήριο ήταν

πάντα στη μέσα τσέπη του γκρίζου σακακιού του. Χωρίς

χαρτιά ή σημειώσεις. Το υλικό που του είχε διαβιβάσει η

Υπηρεσία έμενε χαραγμένο ανεξίτηλα στο μυαλό του. Δεν

έλειπε ούτε ένα κόμμα.



9.

Τετάρτη μεσημέρι

ΗΕΞΟΡΙΑ ΣΤΟ ΒΟΡΡΑ του Καζακστάν ήταν για τον

Σταύρο μεγάλο σχολείο. Ο πόνος, χωρίς να σβή

σει απ' την ψυχή του, είχε πάρει με το πέρασμα

του χρόνου δεύτερη θέση. Ο καθημερινός αγώνας επι

βίωσης ήταν η πρώτιστη επιδίωξη για όλους τους εκτο

πισμένους στην Άκμολα, στον Λευκό Τάφο, όπως ονομα

ζόταν το χωριό όπου βρέθηκε αυτός και οι δυο καινού

ριοι του φίλοι.


ίδιος: σιωπηλός, ήσυχος και μυστικοπαθής. Από αργυρο-

χόος έγινε τεχνίτης μηχανημάτων ακριβείας σε άκρως α

πόρρητες κατασκευές της στρατιωτικής βιομηχανίας Σαν



πόρρητες κατασκευές της στρατιωτικής βιομηχανίας. Σαν

μέλος του κόμματος ανέβηκε αρκετά γρήγορα στην ιε

ραρχία. Ο Χυτήρ άρχισε ξανά την παλιά του δουλειά. Έ

γινε δάσκαλος του χωριού και γραμματικός των αναλφά

βητων συντρόφων της εξορίας.

Ο Σταύρος, μετά από μια υποχρεωτική περίοδο χειρωνα

κτικής εργασίας, έπιασε δουλειά στα γραφεία του κόμ

ματος, όπου γρήγορα αναδείχτηκε σε στέλεχος, καθώς η

γλωσσομάθεια του βοηθούσε κυρίως στις συνεννοήσεις με

τους τουρκομάνους της περιοχής και στις ανακρίσεις των

προσφύγων που περνούσαν παράνομα τα σύνορα της

τουρκόφωνης επαρχίας της Κίνας Σιντζιάνγκ.

Γρήγορα απέκτησε φήμη για την ικανότητά του να ανα

κρίνει με αποτελεσματικότητα τους πρόσφυγες, μια απο

τελεσματικότητα που οφειλόταν κυρίως στην ήπια και

συμπαθητική του προσέγγιση και πολύ σπάνια σε σκλη

ρές παραδοσιακές μεθόδους Με τον καιρό άρχισε το κόμ


Ο Σταύρος γινόταν όλο και πιο γνωστός για την αποτε

λεσματική κομματική του λογική και για την εμπιστοσύ

νη που εμφύτευε στους νέους κομουνιστές απ' την Ευρώ



νη που εμφύτευε στους νέους κομουνιστές απ την Ευρώπη και την ανατολική Ασία. Μετά την εκπαίδευσή τους, οι

νέοι έφευγαν έτοιμοι να πολεμήσουν για τα ιδανικά του

σοσιαλισμού σε όλα τα πλάτη και τα μήκη της γης. Η ψυ

χή του είχε αρχίσει να ξεπερνάει πια τις πίκρες της νιό

της. Παρ' όλο που η καινούρια του δουλειά είχε αντικεί

μενο τον επηρεασμό της ψυχής των άλλων, η αφοσίωσή

του στο κόμμα συχνά μετουσιωνόταν, παράδοξα, σε α

γάπη προς τον πλησίον. Αν υπήρχε στη σοβιετική Απω Α

νατολή κάποιος γνήσιος κομουνιστής πολύ κοντά στη χρι

στιανοσύνη, αυτός ήταν ο Σταύρος, που είχε διαλέξει για

σύμβολό του το Ακάλτεκε, το άγριο άλογο της στέπας με

τ' αγαθά μάτια και τη μεγάλη καρδιά. Ήταν μια περίο

δος όπου αισθανόταν την πνοή της δουλειάς του να γεμί

ζει όλο το γνωστό του χώρο. Σαν να κάλπαζε κι ο ίδιος,ζωηρός κι ελεύθερος, στα ρουμάνια της Κυργκιζίας και

στις στέπες της Άλμα Άτα.

Κάποτε, στα μέσα της δεκαετίας του '60, οι δύο φίλοι του,

που είχαν εν τω μεταξύ μεταφερθεί από την Άκμολα στην

Άλμα Άτα τον ειδοποίησαν ότι ήθελαν να τον συναντή


Ο Σταύρος ήταν κιόλας εκεί όταν έφτασε ο Χυτήρ.

«Έχω νέα» είπε ο φίλος του μόλις συναντήθηκαν. « Έ λ ί Α όλ ό θ ά



Έχω νέα είπε ο φίλος του μόλις συναντήθηκαν. Έ χω πληροφορίες για τον Αποστόλη» πρόσθεσε πιάνοντας

τους ώμους του Σταύρου και του διηγήθηκε όσα είχε μά

θει: Ο Αποστόλης είχε αποφύγει την εξορία, ίσως γιατί

είχε μαζί του το μωρό, ίσως γιατί ήταν μεγάλος στην ηλι

κία, ίσως γιατί ήταν κιόλας άρρωστος. Είχε καταφέρει ναφτάσει στην Τιφλίδα της Γεωργίας. Εκεί που ο Χυτήρ εί

χε πριν από χρόνια δοκιμάσει τις υποκριτικές του ικανό

τητες στην κορυφή του λόφου της ακρόπολης, με τις γνω

στές δυσάρεστες συνέπειες. Δυο χρόνια αργότερα, ο Απο

στόλης είχε πεθάνει από φυματίωση. Σύμφωνα με αυτά

που είπε σε γνωστούς του, πριν πεθάνει είχε αφήσει το

παιδί σε κάποια ελληνική οικογένεια εγκατεστημένη από

χρόνια στη Γεωργία. Περισσότερα δεν ήξερε ο Χυτήρ,

αλλά υποσχέθηκε ότι δε θα σταματούσε τις προσπάθειεςνα μάθει τελικά το όνομα της οικογένειας που είχε το

παιδί.

Πέρασαν όλη τη μέρα να κάνουν όνειρα για το πώς θα κα

τάφερναν οι δυο τους να πάρουν άδεια για να πάνε στη

ΤΑ ΣΚ ΑΛ ΟΠ ΑΤ ΙΑ ΤΩΝ ΘΕΩΝ

Η συνάντησή τους εξελίχθηκε σε πραγματικό ξεφάντωμα.

Ήταν Σάββατο και το γλέντι άρχισε στο δάσος της κυνη

γετικής φάρμας. Πρώτα κατανάλωσαν έξι φιάλες βότκα.



γ ής φ ρμ ς ρ ξ φ ς β

Ακολούθησαν δύο απανωτά γεύματα. Στο ένα ήρθαν οι υ

πάλληλοι της φάρμας και τους έστρωσαν στο χορτάρι ένα

ολάκερο ψητό αρνί. Το κεφάλι το έδωσαν στον πιο ηλι

κιωμένο, τον Χυτήρ. Κατά το έθιμο, αυτός έκοψε κομμά

τια από το ένα αυτί και τα μοίρασε, δείγμα φιλίας, έναν

κύκλο γύρω στους δύο φίλους του και στους άλλους που

είχαν στην παρέα: δυο μουσικούς και το μέγα «δερβένα

γ α» -όπως τον χαρακτήρισαν οι τρεις φίλοι χαμηλόφω

να- της περιοχής. Ήταν ένας κοντός, χοντρός, ντυμένος

με μαύρο σταυρωτό κοστούμι που κινούσε όλα τα νήμα

τα του τοπικού κομματικού μηχανισμού. Τόσο μαύρο και

σπουδαίο ήταν το κοστούμι του, που τελικά η παρέα έδι

νε την εντύπωση ότι γλεντούσε σε κάποια εξοχή της Σικε

λίας αντάμα με τον αρχιμαφιόζο του χωριού.

Ο ένας μουσικός έπαιζε μακρύλαιμο μπουζούκι, ενώ ο άλ

λος φυσαρμόνικα. Γύρω τους ένας σερβιτόρος, με περίερ

γες θηλυκές βλεφαρίδες, πηγαινοερχόταν φορτωμένος με

πιατέλες από την καλύβα-κουζίνα. Ο Χυτήρ, μετά το ά

δειασμα της τρίτης μπουκάλας βότκας, επέμενε να τρα


ναπτήρες, όλα τ' αντικείμενα που βρίσκονταν γύρω ήταν

γι' αυτόν κατάλληλα για να βγάζει μουσική απ' το μπου

ζούκι του Μέσα σ' αυτό το χαμό κι ενώ ο Χυτήρ επέμε



ζούκι του. Μέσα σ αυτό το χαμό, κι ενώ ο Χυτήρ επέμε

νε να τραβάει παιχνιδιάρικα, όποτε έβρισκε ευκαιρία, το

χέρι του σερβιτόρου, να τραγουδάει, κι οι άλλοι να του

χτυπάνε παλαμάκια, ο Βαρτάν έγειρε ξαφνικά στον ώμο

του Σταύρου και αναλύθηκε σε σιωπηλό θρήνο.«Έλα. μωρέ Βαρτάν, μην κάνεις έτσι. Μάνα ήταν βέ

βαια, μα τι να κάνουμε. έρχεται πάντα η μέρα και πηγαί

νουν οι γονείς εκεί που θα πάμε αργότερα κι εμείς» προ

σπάθησε να τον παρηγορήσει ο Σταύρος. Μα ο Βαρτάν

εξακολούθησε να κλαίει. Ένας Βαρτάν αγνώριστος, έξω

από κάθε εικόνα που είχαν οι άλλοι γι' αυτόν και, ακρι

βώς γι' αυτό, ακόμη πιο αξιολύπητος.

«Δεν είναι που πέθανε» είπε τελικά μέσα σε πνιχτούς

λυγμούς και, όταν οι φίλοι του κάπως τον ηρέμησαν, βάλθηκε να τους εξηγεί την αιτία του πόνου του. Μιλούσε κι

έκλαιγε ανάμεσα στα πλατάνια και στις καρυδιές, δίπλα

στο «Buz Gulak», την περίφημη παγωμένη πηγή του δά

σους. Η μάνα του ήταν θρησκευόμενη, γυναίκα από την

παλιά γενιά, εξήγησε ανάμεσα σε λυγμούς. «Από τις πιο

ανυπόφορες εικόνες είναι να βλέπει κανείς έναν άντρα

σκληραγωγημένο από τόσες και τόσες κακουχίες να


και το γαμπρό της και τους είχε ορκίσει, όταν κλείσει τα

μάτια, να την πάνε στην εκκλησιά και να τη θάψουν χρι

στιανικά. Ο Βαρτάν δεν είχε ποτέ ιδιαίτερες σχέσεις με



ρ χ ρ ς χ ς μ

τη θρησκεία. Όταν κάποτε ο Σταύρος τον είχε ρωτήσει

σε τι πίστευε, αυτός είχε απαντήσει πως ήξερε ότι ήταν

καλός κομουνιστής, αλλά ήξερε επίσης ότι ήταν και χρι

στιανός. Σε αντίθεση με τους γείτονες του τους Αζέρους,

που ήταν κι αυτοί καλοί κομουνιστές αλλά μουσουλμά

νοι. Είχε λοιπόν δεχτεί να δώσει την υπόσχεση που του

ζήτησε πριν κλείσει τα μάτια της η μάνα του. Ήταν το μό

νο που του ζήτησε άλλωστε, όχι τότε, πριν πεθάνει, αλλά

από πάντα. Η μάνα του, σαν τις πιο πολλές μανάδες, ήταναπό τους ανθρώπους που έχουν φτιαχτεί από τον ουρανό

για να προσφέρουν και να μην περιμένουν τίποτε σε α

ντίκρισμα.

Μόλις πέθανε η μάνα του, ο Βαρτάν πήγε στις αρχές για

να ετοιμάσει τα σχετικά με την ταφή. Πήρε όμως αμέσως

αυστηρή προειδοποίηση που έλεγε ότι δεν ήταν αποδεκτό

να γίνει χριστιανική ταφή σε άμεσο συγγενή ενός στελέ χους του κόμματος. Του είπαν ότι κάτι τέτοιο θα το έβλε

παν με πολύ κακό μάτι τα ανώτερα κλιμάκια της ιεραρ

χίας και ότι όχι μόνο θα του κόστιζε τη θέση του και συ


μάνα του, δεν είχε σεβαστεί την τελευταία της, την ιερή

της επιθυμία.

Τα δάκρυα του Βαρτάν είχαν τρέξει πολλήν ώρα στον ώμο



ρ ρ ρ ξ ή ρ

του Σταύρου, κι αυτός απόμενε μεθυσμένος ακόμα μα και

συλλογισμένος, και πρώτη φορά, παρά τις δικές του τα

λαιπωρίες -κάποτε η δυστυχία είναι πιο ανάγλυφη όταν

τη βλέπουμε απέναντι μας-, σκεφτόταν ότι γενικά κάτιπήγαινε στραβά στη μοίρα των ανθρώπων. Τα συστήμα

τα που είχε τουλάχιστον αυτός γνωρίσει είχαν τον τρόπο

αλλά και την πρόθεση και τη δύναμη να λιώνουν, να εκ

μηδενίζουν. Τα συστήματα μας έχουν κλέψει την ελευθε

ρία, αλλά μαζί μ' αυτή μας έκλεψαν και κάθε ομορφιά,

και την ελπίδα και την αναπνοή της ψυχής, έλεγε και ξα

νάλεγε μέσα του.

Αυτός που παρομοίαζε το χαρακτήρα του με κείνον του

αγαπημένου του Ακάλτεκε, του αλόγου της στέπας, του

περήφανου και του γενναίου, του αλόγου στο οποίο οι

νομάδες είχαν τη συνήθεια να δίνουν τ' όνομα του αφε

ντικού του, να το ταυτίζουν με τον άνθρωπο και με την

ανθρωπιά, έβλεπε τώρα, με το θρήνο του τσακισμένου

Βαρ ά ο ώ ο ου ό δε ή α αυ ός εκεί ο ου ό


Το όνειρο και πάλι. Μέσα του μόνο αγωνία. Η αγωνία να

βρει το παιδί του. Η αναζήτηση μιας ζωής εικονιζόταν στο

όνειρο σαν ανηφοριά που δεν έλεγε να πάρει τέλος. Ήτανά ά Κ ύ Ί ί δ



πάντα μια ανηφοριά στον Καύκασο. Ίσως γιατί δεν υ

πήρχε στη γη άλλη παρόμοια. Ανέβαινε αγκομαχώντας τα

τιτάνια σκαλοπάτια, τα σε ατέλειωτη σειρά οροπέδια, κι

έμπαινε στην ομίχλη που τα στεφάνωνε, χάνοντας έτσι

πάντα τα ίχνη του παιδιού. Για να ξαναρχίσει και πάλι να

τα σκαρφαλώνει, αρχίζοντας από το πρώτο. Τα «σκαλο

πάτια των θεών», όπως τα ονόμαζαν οι ντόπιοι.

Η αγωνία πήρε προσωρινά τέλος, καθώς αισθάνθηκε στον

ώμο του ένα χέρι που τον κουνούσε να τον βγάλει από το

μισοΰπνι. Άνοιξε τα μάτια με κόπο αλλά και με θυμό,

γιατί του έπαιρναν την ευκαιρία να θυμηθεί τη συνέχεια.

Γλύκανε όμως βλέποντας τη φιλική μορφή της Αλίκης.Της χαμογέλασε.

«Κοιμόμαστε αργά. βλέπω» του είπε στον πρώτο πλη

θυντικό , μια ελληνική συνήθεια που δείχνει οικειότητα και

που ο Σταύρος -τώρα ο Γιόργκι- δεν είχε ακόμη συνη

θίσει. Η Αλίκη τον έψαχνε στα μάτια. Δεν είχε πάψει ού

τε στιγμή να την εντυπωσιάζει η δύναμη που τόσο παρά

δοξα ακτινοβολούσε το ξαπλωμένο μπροστά της ταλαι


ροή των αναμνήσεων. Δεν ήταν βέβαιος ότι θα ξανακύλα-

γαν όταν θα βρισκόταν πάλι μόνος και ήσυχος. Από τηνάλλη δεν του ήταν δυσάρεστη η παρουσία και η περι



άλλη, δεν του ήταν δυσάρεστη η παρουσία και η περι

ποίηση της Αλίκης. Με την ηλικία είχε γίνει πιο επιλεκτι

κός στις προτιμήσεις του. Γυναίκες που άλλοτε του ήταν

επιθυμητές με την πρώτη ματιά, τώρα μπορεί να μην τον

συγκινούσαν. Όμως ο τύπος, ο ήρεμος και γλυκός με το

καλοφτιαγμένο σώμα, που αντιπροσώπευε η Αλίκη τον

τραβούσε και του ξανάνιωνε τις συχνά ξεχασμένες ανα

τριχίλες.

«Χάρη σε σένα» συμπλήρωσε χωρίς να το καλοσκε-φτεί. Η Αλίκη τον κοίταξε μέσα απ' τις μαύρες βλεφαρί

δες, καθώς, σκυμμένη, δίπλωνε το σεντόνι κάτω απ' το

στρώμα. Δεν είπε τίποτε, επιβεβαίωσε μόνο στο μυαλό

της ότι ο άνθρωπος δεν ήταν ακριβώς αυτό που φαινόταν. Κάτι της φάνηκε παράξενο και τον ξανακοίταξε. Τα

μάτια του δεν ήταν στραμμένα πια σ' αυτήν, αλλά, πάνω

και πέρα απ' τη σκυμμένη πλάτη της, έβλεπε αλλού, αλα

φιασμένος. Γύρισε και δεν πρόλαβε να δει άλλο από έναν

όγκο σε κίνηση και μετά έχασε τον κόσμο μέσα σε μεγά

λο πόνο.


ρασε το παράλογο της κατάστασης. Παράλογο γιατί, όσο

και να ήθελε να μιλήσει -που δεν το ήθελε-, το βιβλίο εί

χε πια συγκεκριμένο προορισμό. Όσο και να ήθελε, δε θαμπορούσε να μιλήσει να πει στον «Τρίχα» πού ήταν το



μπορούσε να μιλήσει, να πει στον «Τρίχα» πού ήταν το

βιβλίο που ζητούσε, αφού με το σφίξιμο του λαιμού τού

ήταν αδύνατο να βγάλει άχνα.

Αλλά ο «Τρίχας» του ξύπνησε άλλες αναμνήσεις. Ή

ταν ένας παράγοντας -διάμεσος- στη βιομηχανία των

πετρελαίων του Μπακού. Ο κόσμος έλεγε ότι είχε δια

συνδέσεις με περίεργους τύπους, ίσως και με φονταμε-

νταλιστές. Πού να βρει κανείς άκρη σε μια τόσο ταραγ

μένη εποχή; Σε μια εποχή που συνέχεια άλλαζε τα πάντα;

Ο σημερινός φίλος ήταν αύριο εχθρός. Την επομένη γινό

ταν ξανά φίλος και έπρεπε να τον βοηθήσεις να σταθεί

στα πόδια του, για να μπορέσεις να πολεμήσεις το χθεσι

νό φίλο που εν τω μεταξύ είχε γίνει σημερινός εχθρός.

Μπερδεμένες καταστάσεις σε μπερδεμένη περιοχή.

Τον «Τρίχα» τον είχε γνωρίσει όταν η Υπηρεσία του έκα

νε κάποια έρευνα για να εντοπιστούν οι συμπαθούντες

τους Ταλιμπάν, όσο κρατούσε ο πόλεμος στο Αφγανιστάν.

Τον έβλεπε συχνά να κυκλοφορεί στα γραφεία του Διοι

κητηρίου, αλλά δεν του έδινε σημασία, μέχρι που ακού

στηκε ότι ήταν σύνδεσμος με τους περίεργους αυτούς κύ


Τα χέρια του «Τρίχα» έσφιγγαν τώρα το δικό του το λαι

μό και σε λίγο δε θα είχε πια ίχνος οξυγόνου στα πνεμό-

νια του. Τα μάτια του βασίλευαν, όταν ένιωσε τα χέρια



να χαλαρώνουν.

«Το βιβλίο! Γρήγορα ή πεθαίνεις» επανέλαβε η σφυ

ριχτή φωνή. Η Αλίκη κουνήθηκε δίπλα στο κρεβάτι με α

ναστεναγμό κι ο «Τρίχας» της έδωσε μια γερή κλοτσιά να ηρεμήσει.

«Θα πεθάνω έτσι κι αλλιώς» απάντησε μόλις πήρε α

ναπνοή ο Γιόργκι. Ήξερε καλά τους κανόνες του παιχνι

διού.

Τα χέρια άρχισαν ξανά να σφίγγουν, όταν ακούστηκε ένας

αλλιώτικος κρότος. «Πιστολιά» σκέφτηκε ο Σταύρος και

είδε έκπληκτος αίμα να πετάγεται και να κοκκινίζει τημεγάλη τριχωτή κατσαρίδα στο λαιμό του φονιά.

Τέσσερα σώματα κείτονταν στο δωμάτιο του Γιόργκι όταν

έφτασαν τρέχοντας οι νοσοκόμοι και το άλλο προσωπικό:

ο αστυνομικός, στην πόρτα του δωματίου, που είχε κατα

φέρει να συνέλθει από το χτύπημα του «Τρίχα» και είχε



10.

Τετάρτη απόγευμα

ΟΤΑΝ Ο ΜΙΧΑΛΗΣ δεν περπατούσε τα σκυλιά, δού

λευε στο μικρό του δωμάτιο κοντά στα κάστρα.

Ήταν μια παλιά κατοικία στην άνω πόλη με ξύλι

νη εξωτερική σκάλα. Ένα από τα σπάνια παλιά σπίτια

που είχαν επιβιώσει απ' τη μανία της ανοικοδόμησης. Ο

Μιχάλης είχε βρει σ' αυτό το δωμάτιο έναν ιδανικό συν

δυασμό προτιμήσεων και οικονομικών δυνατοτήτων.

Ήταν σε θέση να πληρώνει το ενοίκιο και συγχρόνως είχε

τη θέα του Θερμαϊκού, που απλωνόταν στα πόδια του

σαν ανεξάντλητη πηγή αγάπης και ζεστασιάς. Τα καλντε

ρίμια της γειτονιάς τού πρόσφεραν ακόμη την ψευδαίσθηση ότι βρισκόταν σε κάποιες ανηφοριές του Κιέβου

και οι λαϊκές αγορές γύρω του δεν είχαν μεγάλη διαφο

ά ό ί ώ άλ Η ά


κροτούσαν σε παρελάσεις, αλλά περίμεναν υπομονετικά

το συλλέκτη με τις περίεργες προτιμήσεις. Ο κόσμος που

αγωνίζεται για την επιβίωση δε διαφέρει τελικά από τόπο σε τόπο



πο σε τόπο.

Εκείνο το απομεσήμερο ο Μιχάλης δούλευε για μια μετάφραση που του είχαν αναθέσει απ' τη Νομαρχία - είχε την

τύχη να γνωρίσει κάποιον από το μεταφραστικό γραφείο

που, από καιρό σε καιρό, του έδινε τέτοιες δουλειές. Οι

μετανάστες που χρειάζονταν μεταφράσεις πιστοποιητικών

από τα ρωσικά ήταν πια χιλιάδες στην πόλη. Δούλευε πά

νω σ' αυτή τη μετάφραση, όταν άκουσε το τρίξιμο της ε

ξωτερικής ξύλινης σκάλας που οδηγούσε στο δωμάτιό

του. Δεν ήταν ένα το άτομο που ανέβαινε, ούτε δύο. Ήταν

περισσότερα - και δε μιλούσαν μεταξύ τους. Ο Μιχάληςανασηκώθηκε από το γράψιμο του περίεργος, χωρίς όμως

να ανησυχήσει. Είχε πια φύγει από εκεί όπου οι παράξε

νοι θόρυβοι ήταν πάντα σχεδόν συνώνυμοι του τρόμου.

Ένας από τους τελευταίους παράξενους θορύβους, πριν

ύ ' ί β λί ά ώ β ή




πήρε απ' το τραπέζι το διαβατήριό του και την προσωρι

νή κάρτα διαμονής και μπήκε με τους αστυνομικούς στο

περιπολικό. Όταν έφτασαν στο Αστυνομικό Τμήμα καικαθώς περνούσαν το διάδρομο, το αυτί του άρπαξε τον



καθώς περνούσαν το διάδρομο, το αυτί του άρπαξε τον

ήχο της φωνής της Ελένης σε τόνους, όπως πάντα, κεφά

της αυτοπεποίθησης.

Ο Μιχάλης γρήγορα βρέθηκε απέναντι στον αξιωματικό

που μόλις πριν δύο μέρες είχε προσπαθήσει, δικαιολογη

μένα ίσως αλλά χωρίς επιτυχία, να κατατάξει την ανεψιά

του στρατηγού στις λειτουργούς του αρχαιότερου επαγ γέλματος. Σκέφτηκε ότι θα είχε πάρει το μάθημα του από

τη φανταχτερή επώνυμη και θα ήξερε πια πως ό,τι φαίνε

ται σκουριασμένο δεν είναι απαραίτητα φτιαγμένο από

σκουριά. Ίσως τώρα να μη βιαζόταν στις κρίσεις του, αν

φυσικά δεν ήταν τελείως βουτηγμένος στη νοοτροπία του

χωροφύλακα. Η αλήθεια είναι ότι ο αστυνομικός τού φέρ

θηκε με ευγένεια και ρώτησε να μάθει πού βρισκόταν ο

Μιχάλης το τελευταίο εικοσιτετράωρο, επειδή είχε προ

κύψει κάτι νέο στην υπόθεση του Γεωργιανού Ισβίλι.


γνώρισε τις πιο τρυφερές στιγμές της ζωής του ζευγαρώ

νοντας με το λεπτό κορμάκι της. Κουρνιασμένη καθώς την

είχε μέσα στη μεγάλη του αγκαλιά, τη ρώτησε κατά τιςπρωινές ώρες τι σκεφτόταν για τον έρωτα και του απά



πρωινές ώρες τι σκεφτόταν για τον έρωτα και του απά

ντησε ότι ο έρωτας ήταν κάτι σαν αντικατοπτρισμός. Τη

ρώτησε τι σκεφτόταν για το γάμο και του είπε ότι ο γά

μος ήταν η πρώτη προϋπόθεση για το διαζύγιο. Τη ρώτη

σε τι νόμιζε για τον εαυτό της και του απάντησε ότι ήταν

κόκκος άμμου σε μια επαναστατημένη Σαχάρα.

Οι απαντήσεις της, με όλη τη θυμοσοφία τους, δεν τονέκαναν να απορεί. Το μικρό της διαμέρισμα ήταν μια με

γάλη βιβλιαποθήκη. Απλώς είχε κάνει χώρο ανάμεσα σε

σωρούς βιβλίων για το κρεβάτι της και για μια λιτή τρα

πεζαρία. Το πάθος της ήταν το διάβασμα, μέχρι την πε

ρασμένη Κυριακή, του εξήγησε με νόημα και κούρνιασε

πιο σφιχτά στο δασύ τρίχωμα του στήθους του. Διάβαζε

πολύ, του είχε πει. Συγκρατούσε τα κύρια σημεία, τα α

ναμφισβήτητα, τα πιο κοντά στη λογική και στην αλήθεια.

Αφηνε στο υπόστρωμα της μνήμης τις λεπτομέρειες καιόσα μπορούσαν να παραμορφώσουν την αλήθεια, αν τους

έδινες την ίδια αξία με αυτήν. Έτσι κρατούσε, πίστευε ότι


«Άκουσε, δεν είσαι κατηγορούμενος. Απλά θέλουμε να

ξεκαθαρίσουμε τι έκανε αυτές τις ώρες ο καθένας που α

νακατεύτηκε στην υπόθεση» είπε στο τέλος.



«Μεγάλος πονοκέφαλος η υπόθεση αυτή» σκέφτηκε ο

υπαστυνόμος. «Αγνωστοι άνθρωποι που κουβαλούν μαζί

τους άγνωστες ιστορίες από άγνωστα μέρη, άντε να τα ξε

διαλύνεις, κύριε Έλληνα αστυνομικέ. Φουκαρά μου, που,άμα αναγκαστείς να αμυνθείς, βρίσκεις και τον μπελά σου

από τους πολιτικάντηδες. Να δούμε τι παλούκια θα πη

δήξει, αν καταφέρει να τα πηδήξει, ο Νικολάκης μας, που

πυροβόλησε το φονιά σήμερα. Θα είναι πολύ τυχερός αν

δεν τον ξηλώσουν και τη γλιτώσει μόνο με τη διαπόμπευ

ση στα κανάλια -ο "πιστολέρο" αστυνόμος, το απάνθρω

πο όργανο της τάξης και άλλα παρόμοια που τραβούν α

κροαματικότητα και χρυσώνουν τους δημοσιογράφους».

Μετά τις σκέψεις αυτές επανέλαβε: «Δε σε κατηγορείκανείς για τίποτε. Γι' αυτό, πες μου ειλικρινά πώς πέρα

σες χθες τη βραδιά σου».

«Φάγαμε βραδινό με την Ελένη. Μια φίλη που που

λάει φιστίκια στον Λευκό Πύργο. Μετά έπεσα στο κρε

βάτι και κοιμήθηκα» είπε ο Μιχάλης.«Με ποιον έπεσες στο κρεβάτι, πες το μου, ρε καριό-

λη, και θα σε αφήσω ήσυχο, αφού το ξέρω. Δεν έκανες τί


πει και το ξέρουν. Δεν κάναμε τίποτε κακό, αντίθετα μά

λιστα ήταν και πολύ καλό» είπε με κέφι, χαλαρώνοντας

την ατμόσφαιρα στο δωμάτιο.

Τ ί ό έ Ο ά



«Του τα είπες, υπαστυνόμε;» συνέχισε. «Ο φονιάς του

Γιόργκι ξαναχτύπησε μέσα στο νοσοκομείο, αλλά τον

πρόλαβε ο αστυνομικός που τον φύλαγε. Πολύ αίμα στο

θάλαμο. Ευτυχώς ο Γιόργκι σώθηκε».«Ο Γιόργκι είναι εφτάψυχος» επιβεβαίωσε ο υπαστυ

νόμος, που η απροσδόκητη είσοδος της Ελένης τού είχε

στερήσει το παιχνίδι της γάτας με το ποντίκι που έπαιζε

με τον Μιχάλη. Έπρεπε να ξεφωνίσει το συνάδελφο που

την άφησε να μπει απροειδοποίητα στο γραφείο του. Αυτός ο συνάδελφος όμως τον πρόλαβε. Μπήκε βιαστικά,

τον πλησίασε και του ψιθύρισε στο αυτί:

«Μας ειδοποίησαν ότι ο Ισβίλι ζητάει κάτι επειγόντως

και πήραμε οδηγίες να μην τον δυσαρεστήσουμε». Στην

ερωτηματική ματιά του υπαστυνόμου ο συνάδελφος του

πρόσθεσε: «Του είπαν ότι πρέπει να μετακινηθεί σε άλ

λον τόπο για την ασφάλεια του, κι εκείνος απάντησε ότι,

αν είναι να φύγει απ' τη Θεσσαλονίκη, θέλει να πάει μαζί

του κι η Ελένη. Είναι, λέει, το μόνο πρόσωπο που εμπιστεύεται, τρέχα γύρευε γιατί. Κι εκείνη πάλι μας είπε ότι

δεν πηγαίνει πουθενά χωρίς τον ψηλέα, τον Μιχάλη της.

Κ Αθή έ ό έ ά ό


Ο Στηβ πέρασε τον έλεγχο των διαβατηρίων σε λιγότερο

από πέντε λεπτά. Οι ελληνικοί έλεγχοι δεν ήταν από αυ

τούς που θα μπορούσε να φοβηθεί. Όσο κι αν προσπα

θούσαν οι αρχές να επιβάλουν κάποια αυστηρότητα και



θούσαν οι αρχές να επιβάλουν κάποια αυστηρότητα και

πειθαρχία, πάντα θα υπήρχαν τα χαλαρώματα στο σύστη

μα. Οι άσχετες κουβέντες, η στιγμή του τσιγάρου ή του κι

νητού τηλεφώνου κατά τη διάρκεια της υπηρεσίας δεν έλειπαν ποτέ, όσο σκληρές και αν ήταν οι συνέπειες από

στραβοπατήματα. Ο χαρακτήρας των Ελλήνων περιέχει

έμφυτη τη χαλαρότητα και την ανοχή. Η σκέψη αυτή του

Στηβ δεν είχε πάντως σχέση με τη δική του περίπτωση,

γιατί φτάνοντας στο αεροδρόμιο Μακεδονία της Θεσσαλονίκης δεν είχε τίποτε να κρύψει. Όπλο δεν είχε ποτέ

μαζί του, και αν ακόμη το χρειαζόταν. θα μπορούσε να το

προμηθευτεί. Αλλά γενικά, και με ελάχιστες εξαιρέσεις,

δεν είχε ανάγκη όπλου για να κάνει τη δουλειά του, ακό

μη και αν αυτή απαιτούσε τη θανάτωση κάποιου ή κά

ποιων ατόμων. Είχε τα χέρια του, τα δέκα δάχτυλά του,

και δύο μόνο από αυτά του αρκούσαν για να «εκτελέσει»

κάποιον. Δεν είχε πάντως τέτοια εντολή ακόμη. Η απο

στολή του είχε σκοπό να συναντήσει το συγκεκριμένο πρό

σφυγα και να διευκρινίσει ορισμένα πράγματα που είχαν

να κάνουν με την ασφάλεια της χώρας του.


του συνέλαβε κύματα μιας ατμόσφαιρας φορτισμένης,

μιας αδιόρατης ανησυχίας. Η αίσθηση αυτή εντάθηκε πε

ρισσότερο καθώς, πλησιάζοντας το γραφείο που βρισκό

ταν κάτω από την πινακίδα «Πληροφορίες» πήρε το



ταν κάτω από την πινακίδα «Πληροφορίες», πήρε το

μάτι του δύο τύπους που μιλούσαν με πρόσωπα σχεδόν

κολλημένα το ένα στο άλλο. Το χέρι του ενός κρατούσε

κομπολόι. Είχε ακούσει ότι ένα σοβαρό ποσοστό τωνΕλλήνων «μυστικών» αστυνομικών είχε τη συνήθεια να

παίζει κομπολόι, πιστεύοντας ότι έτσι περιόριζε τον προϋ

πολογισμό του για τσιγάρα. Αλλωστε, στο διάδρομο του

νοσοκομείου δεν μπορούσαν καν να καπνίζουν. Αντί να

ρωτήσει πού βρισκόταν η αίθουσα όπου νοσηλευόταν οΓιόργκι Ισβίλι, ο Στηβ συνέχισε προς το εσωτερικό του νο

σοκομείου, σαν να γνώριζε καλά πού πήγαινε. Στο πρώτο

χολ που συνάντησε πήρε ένα ασανσέρ και από το πρώτο

υπόγειο βρήκε μια έξοδο υπηρεσίας και βγήκε από το νο

σοκομείο. Δυο τετράγωνα παρακάτω τηλεφώνησε στονανταποκριτή της Υπηρεσίας του στη Θεσσαλονίκη. Αυτός

απάντησε με το πρώτο κουδούνισμα, σαν να περίμενε δί

πλα στο ακουστικό.

«Αλμπέρ» έδωσε ο Στηβ το κωδικό του όνομα στο τη

λέφωνο. «Συμβαίνει κάτι με τον πρόσφυγα;»

«Μην πλησιάσεις. Το νοσοκομείο είναι σε καραντίνα»

ύ λ ή ή ή ή




Είχαν φτάσει πριν λίγη ώρα στο χωριό, αφού πέρασαν

την Ποτίδαια στο λαιμό της Κασσάνδρας. Το αυτοκίνητο

τους είχε αφήσει σε έναν παράδρομο που οδηγούσε στηνκεντρική πλατεία. Όλο το χωριό ήταν ένα κόσμημα. Φι

λ έ δ ά έ ί δ ξ ά



λοτεχνημένο με παραδοσιακά πέτρινα σπίτια δεξιά αρι

στερά και περιποιημένο καλντερίμι δομημένο με πολύγω

νες πλάκες. Με βαθύ χαντάκι για τα νερά καταμεσής στο

δρόμο. Ένα πέτρινο περίπτερο στόλιζε τη διασταύρωση

και σαν συνέχειά του απλωνόταν μια πλακόστρωτη αυλή

με χαμηλό τοιχίο γύρω τριγύρω. Παντού δουλεμένη πέ

τρα: στα σπίτια, στους δρόμους, στους φράχτες. Όλο το

χωριό ένα τεράστιο γλυπτό. Είχαν καθίσει για λίγα λεπτάστον ξύλινο πάγκο που η δημοτική αρχή είχε τοποθετήσει

για τους αργόσχολους και τους τουρίστες, να ρεμβάζουν

τον Τορωναίο κόλπο προς την ανατολή. Ένα πέτρινο πε

ζούλι προστάτευε τους επισκέπτες από τον ίλιγγο του ύ

ψους. Κάτω απ' τα πόδια τους ήταν βαθύς γκρεμός, κάθετος, μέχρι την ήσυχη φθινοπωρινή θάλασσα.

Περίμεναν εκεί μέχρι που έφτασε ένα ακόμη αυτοκίνητο.Από μέσα βγήκαν δυο άντρες και μια γυναίκα. Η Ελένη

τη γνώρισε αμέσως. Ήταν αυτή που διασκέδαζε όλο το


άκρη του χωριού και μετά πήραν ένα μονοπάτι κατά μή

κος της αμμουδιάς που στένευε όσο προχωρούσαν. Αρι

στερά τους οι βράχοι πλησίαζαν ολοένα προς τη θάλασ

σα. Κάποια στιγμή βρέθηκαν να περπατούν μέσα στο νε

ρό με τα παπούτσια στο χέρι. Μέχρι που σε μια στροφή



ρό με τα παπούτσια στο χέρι. Μέχρι που σε μια στροφή

του βράχου αντίκρισαν το σπίτι. Ήταν ένα σπίτι κυριολε

κτικά κρεμασμένο στον γκρεμό, πάνω απ' τη θάλασσα.

Ο Γιόργκι τούς είδε να έρχονται απ' το παράθυρο. Τρία

άτομα να πλατσουρίζουν στα νερά ανάμεσα στα βράχια

κρατώντας τα παπούτσια στο χέρι. Η γνωστή λεπτή σι

λουέτα της Ελένης, η ψηλή κορμοστασιά του Μιχάλη -του

Μιχάι- με το χαρακτηριστικό σκύψιμο του κεφαλιού και

πίσω τους κάποιος άγνωστος που τους συνόδευε. «Α

στυνομικός» σκέφτηκε ο Γιόργκι. Ήταν σαν να τους πα

ρακολουθούσε αόρατος απ ό ψηλό παρατηρητήριο χωρίς

αυτοί να μπορούν να το αντιληφθούν. Το ίδιο τους πα

ρακολουθούσαν, υπέθεσε ο Γιόργκι, κι οι άλλοι δύο της

Ασφάλειας που ήταν μαζί του στο σπίτι από τη στιγμή

που τον έφεραν εδώ. Ήταν αδύνατον να πλησιάσει κα

νείς χωρίς να γίνει αντιληπτός από πεντακόσια τουλάχι

στον μέτρα. «Ιδανικό για να προστατεύσει κάποιον σαν

ό Α άλ έ ώ δ έ


Ένα μεγάλο θαλασσοπούλι πέρασε ξαφνικά μπροστά

του. Του θύμισε το άλλο πετούμενο που είχε τάξει να εί

ναι οδηγός του, όταν έπαψε να θεωρεί τον εαυτό του πολιτισμένο και ιδεολόγο, και περήφανο σαν το ευγενικό άτι

έ Αλλάζ ί ό δ λέξ ύλ



της στέπας. Αλλάζοντας, είχε τότε διαλέξει για φύλακα

και σύμβολο το γυπογέρακα. Αυτόν που οι νομάδες της

στέπας χρησιμοποιούν στο κυνήγι. Ήταν ένα ζωντανό ά

γριο. Ακόμη πιο άγριο κι από τον τάζυ, το τουρκμένικο

κυνηγόσκυλο της Σιβηρίας. Γιατί το γυπογέρακα δε χρειά

ζεται οι νομάδες να τον διασταυρώσουν με κάποιο θηρίο

αγριότερο απ' αυτόν, όπως κάνουν με τον τάζυ. Τη θηλύ

κιά τάζυ τη δένουν, όταν είναι στις κάψες της, σε δασω

μένες ορεινές περιοχές, τη νύχτα, απ' όπου περνούν άλλα

θηρία. Έτσι, αυτή ζευγαρώνει είτε με λύκο είτε, αν είναι

τυχερό τ' αφεντικό της, με τον άσπρο λεόπαρδο της στέ

πας. Γεννιούνται απ' αυτό το ζευγάρωμα κυνηγόσκυλα ά

φοβα και άγρια, άξια να συνοδεύουν έναν κυνηγό-πολε-μιστή.

Αντίθετα, στο γυπογέρακα δε χρειάζεται να δώσουν οιάνθρωποι πρόσθετη αγριότητα απ' όση από τη φύση του

κατέχει. Οι νομάδες απλά τον εκπαιδεύουν με πολλή υ

ΤΑ ΣΚ ΑΛ ΟΠ ΑΤ ΙΑ ΤΩΝ ΘΕΩΝ

να τον μυρίζεται και να καταλαβαίνει το άγγιγμά του.

Όταν η υπακοή στη φωνή και στην αφή του εκπαιδευτή

γίνεται απόλυτη και το αρπακτικό είναι ικανό να κάθεται, χωρίς να βλέπει, στο μπράτσο του τελείως αθόρυβα,

τότε είναι έτοιμο να βγει για κυνήγι Τότε είναι που όπως



τότε είναι έτοιμο να βγει για κυνήγι. Τότε είναι που, όπως

λένε οι ντόπιοι, μπορεί να σκοτώσει χίλιες χήνες αλλά να

φάει μόνο μία. Και τότε, μόνο τότε, του ξηλώνουν τις ρα

φές από τα βλέφαρα.

Το θαλασσοπούλι κι η ανάμνηση του γυπογέρακα έκαναν

τα χείλη του Γιόργκι ν' αρχίσουν να κινούνται σαν από

μόνα τους. Αισθάνθηκε κείνη τη στιγμή την ανάγκη να ψι

θυρίσει στον εαυτό του τις αναμνήσεις, όπως έφταναν από

τα βάθη της ταραγμένης μνήμης του.

«Είχα δει κι εγώ τον εαυτό μου σαν το γυπογέρακα

του καθεστώτος. Όταν μου έδωσαν να καταλάβω ότι δεθα ξανάβλεπα το γιο μου αν δεν υπάκουα τυφλά. Είχα

γίνει ο γυπογέρακας που έπεφτε στο θύμα του με μέθο

δο και αποτελεσματικότητα. Ανακριτής αιχμαλώτων άλ

λοτε στη Συρία, με τον Πόλεμο των Έξι Ημερών. Αλλοτε

στο Αφγανιστάν, με τη σοβιετική εισβολή εκεί, κι άλλοτεσε χώρες του Συμφώνου της Βαρσοβίας, όπου μετέφερα

την τεχνολογία του ανακριτή στους υποτακτικούς της Σο


αναγνώριση του ψεύδους παρά με τρόπους βασανισμού

του κρατουμένου. Αυτούς τους έβλεπα με περιφρόνηση,

όπως ο ρολογάς την τέχνη του λαμαρίνα.



«Κάθε φορά που γύριζα από αποστολές που κρατούσαν

μήνες ή και χρόνια, ανανέωνα τις προσπάθειες μου να συ

ναντήσω το γιο μου, αλλά οι απαντήσεις που έπαιρνα ήταν πάντα αόριστες και πάντα αναβλητικές. Κάθε φορά

που αποφάσιζα να επιμείνω, έβλεπα τις προϋποθέσεις

που μου έβαζαν να γίνονται πιο απρόσιτες. Είχα προσπα

θήσει να καταλάβω τους λόγους αυτής της στάσης της ε

ξουσίας απέναντι σ' έναν υπήκοο που μόνο σημαντικές υ

πηρεσίες είχε προσφέρει στον τόπο μέχρι τότε. Το συμπέ

ρασμα μου ήταν ότι το καθεστώς χρησιμοποιούσε τον τρό

πο αυτό για να με έχει του χεριού του, να είμαι άβουλο

όργανο, άθυρμα, μαριονέτα πολύτιμη, γυπογέρακας μεραμμένα βλέφαρα.

«Έλειπα πολύ συχνά στο εξωτερικό» εξακολούθησε να

ψιθυρίζει στον εαυτό του ο Γιόργκι. «Οι ευκαιρίες και οι

πειρασμοί μιας πιθανής αποστασίας υπήρχαν πάντα ά

θ Ο ό ί ή δ έλ


»Είχα λοιπόν συμπεράνει ότι θα ήταν κάποια λύση για το

πρόβλημά μου αν έφτιαχνα καινούρια οικογένεια, μιας

και, ζώντας σαν μαγκούφης μέχρι τότε, δεν είχα δεσμό με

τη χώρα κι επομένως κανένα μοχλό πίεσης πάνω μου, ε

κτός από την τόσο φευγαλέα και θολή ελπίδα να ξανα



ς η φ γ ή ξ

βρώ το παιδί.

»Την εποχή εκείνη ήμουν στη Βόρεια Κορέα για ανταλ

λαγή τεχνολογίας στις ανακριτικές μεθόδους με τους Βο-

ρειοκορεάτες συντρόφους και γνωρίστηκα με κάποια πε

ρίπου συνάδελφό μου, που υπηρετούσε ως τμηματάρχης

των υπηρεσιών ασφαλείας στον τομέα της ανατολικής

Ευρώπης. Συνδέθηκα μαζί της και, όταν επέστρεψα στο

Μπισκέκ της Κυργκιζίας, όπου ήταν η έδρα μου, ζήτησα

άδεια να την παντρευτώ. Μετά από πολλές διαδικασίες η

άδεια μου δόθηκε και βρέθηκα παντρεμένος σε διαμέρισμα δύο δωματίων. Και με την Κανγκ Σο να πιάνει όλο

και περισσότερο χώρο μέσα σ' αυτό.

»Η Κανγκ Σο δεν ήταν τόσο άσχημη και τόσο φαρδυπρό-

σωπη όσο οι περισσότερες Κορεάτισσες. Με αρκετή συ

άβ ύ Σ ύ ό έ


της ήταν, κατά τη γνώμη μου, να αναφέρει τι κάνω και τι

λέω, ακόμη και τι παραμιλάω στον ύπνο μου- της είχε

δώσει μιαν άνεση συμπεριφοράς που εκδηλωνόταν κυρίως με μανιακή πολυλογία. Αν κάποιος την πρόσεχε, δε

θα μπορούσε να κάνει ούτε δεκάρας δουλειά ούτε οποια



θα μπορούσε να κάνει ούτε δεκάρας δουλειά ούτε οποια

δήποτε σκέψη. Για να κάνω κάτι οργανωμένο και να μη

μου βγει καταστροφή, εγώ ο Σταύρο τότε, ο γνωστός

για τη μεθοδικότητα μου, έπρεπε να αποκόβω την ηχητι

κή μου επαφή με την Κανγκ Σο. Να μην ακούω τι είπε ο

ένας και ο άλλος γείτονας, ή πόση ώρα έμεινε την Κυρια

κή η γυναίκα μου στον ήλιο. Η διά βίου συντροφιά μαζί

της είχε γίνει πια ένα μόνιμο βουητό που εμπόδιζε και τηνίδια να ακούσει κάθε άλλον ήχο, μουσική. ξένη χαρά ή λύ

πη , τη γνώμη των τρίτων, την αγάπη και τη φροντίδα για

τους άλλους, ή ακόμη και μια συμβουλή. Είχε γίνει ένας

μόνιμος, ισόβιος, έλεγα τότε, θολός περίβολος ακατάσχε

του και ανόητου βόμβου, ένα ποδοβολητό λέξεων. Μεαντικείμενο και κέντρο πάντα αυτήν, το δίκιο της, τις μα

νίες της, τις φοβίες, τις μικροκαταθλίψεις, τις προσποιη

τές λαγνείες, την αίσθηση του κολάν.

«Μάλιστα. Μου είχε γίνει ένα αναπόσπαστο και ακατά


Έτσι αποκοίμιζα τότε το συγκεκριμένο - όπως και όλα τα

άλλα άλλωστε- καθεστώς με το ίδιο όπλο με το οποίο ε

κείνο εξαπατούσε τους υπηκόους του: με τη βαθιά, καλά

μελετημένη και επιστημονικά θεμελιωμένη υποκρισία».



* * *

Η Άθυτος υπέφερε τόσο στα αρχαία όσο και στα νέα χρόνια από ανίατη ασθένεια. Από ένα είδος φυματίωσης, αν

μπορούσαν να είναι φυματικοί οι τόποι, σαν τους ανθρώ

πους. Υπέφερε από συνεχείς κατολισθήσεις. Οι δρόμοι

που οδηγούσαν στο χωριό, απ' την κορφή του λόφου που

το κύκλωνε σαν αβάσταχτα βαριά κορόνα, είχαν πολλές

φορές μετακινηθεί μακρύτερα από τη θάλασσα, επειδή, με

τα χρόνια, έχαναν τη στήριξη τους. Τα οικόπεδα στις πα

ρυφές του λόφου που έζωνε το χωριό μίκραιναν συνεχώς

σε διαστάσεις και όσα σπίτια είχαν χτιστεί σε τέτοια «φθί

νοντα» οικόπεδα είχαν υποστεί μεγάλες ζημιές με τα χρό

νια. Όσα δηλαδή δεν είχαν ολοκληρωτικά καταρρεύσει.

Ένα από τα σπίτια που είχαν χάσει ένα μέρος του οικοπέδου τους ήταν και αυτό όπου η κρατική ασφάλεια είχε

οδηγήσει τον Γιόργκι Ένα πλακόστρωτο μονοπάτι που


Στη μέση του σπιτιού στεκόταν με κόπο ένα μπαλκόνι με

ξύλινα κολονάκια, φαγωμένα απ' τον άνεμο. Το πλακό

στρωτο της αυλής είχε αποκτήσει δικό του κυματισμό,

βουλιαγμένο, χωνεμένο απ' τη διάβρωση. Κάθε βήμα που

έκαναν ο Μιχάλης κι η Ελένη καθώς έμπαιναν στο σπίτι



ήταν και μια απορία για το πόσο ακόμη θ' αντέξει το κτί

σμα στη βύθιση που το απειλεί. Στην άκρη της αυλής, η

μια μπαλκονόπορτα, νικημένη από την παραμόρφωση τουπλακόστρωτου, είχε σπάσει σκορπίζοντας χιλιάδες κομ

μάτια γυαλιά στον κατήφορο.

Όπως εξήγησε ο αστυνομικός που συνόδευε το ζευγάρι,

το σπίτι είχε χτιστεί πριν σαράντα χρόνια από ένα βιομή

χανο. Ο ιδιοκτήτης, πολύ πλούσιος αρχικά, είχε αργότερα

πτωχεύσει. Μετά το θάνατο του, τα παιδιά του είχαν και

κείνα πάρει την κάτω βόλτα. Το σπίτι, που στο τέλος εί χε εγκαταλειφθεί και το χρησιμοποιούσε τώρα η Ασφά

λεια για σίγουρο καταφύγιο, είχε και κείνο ακολουθήσει

την πορεία του αρχικού ιδιοκτήτη: πάντα ολίσθαινε και

συνεχώς κατρακυλούσε. Δεν έμοιαζε με τ' άλλα σπίτια για

τα οποία θα μπορούσε κανείς να στοιχηματίσει ότι θαεπιβίωναν του ιδιοκτήτη τους.


«Ελάτε πάνω» ακούστηκε η φωνή του Γιόργκι από τον

όροφο. Ο αστυνομικός έμεινε με τους φρουρούς συναδέλ

φους του στο ισόγειο, καθώς ο Μιχάλης κι η Ελένη ανέ

βαιναν τα σκαλοπάτια με τους ραγισμένους αρμούς.

«Σε βλέπω πολύ καλύτερα» είπε η Ελένη καθώς άγ



γιξε με τρυφερή χειρονομία το χέρι του Γιόργκι. Ο Μι

χάλης πίσω της χαμογέλασε ενθαρρυντικά στον ηλικιω

μένο.«Κάνει διαφορά από το θάλαμο του νοσοκομείου, συμ

φωνώ» απάντησε εκείνος και τους έκανε νόημα να κα

θίσουν. «Τώρα που ήρθατε, είμαι ακόμη καλύτερα» συ

μπλήρωσε απλά, χωρίς να προσθέσει περίσσια ζεστασιά

στη φωνή του. Παρ' όλο που θα το ήθελε.

«Πείτε μου πρώτα τα νέα. Τι έγινε ο αστυνόμος, πώς

είναι η νοσοκόμα η Αλίκη... και ο φονιάς...» Απέφυγε να

τον ονομάσει «Τρίχα», όπως συνήθιζε στη σκέψη του.

«Ο φονιάς είναι άσχημα. Μάλλον δε θα ζήσει» απάντησε ο Μιχάλης. «Η Αλίκη δεν κινδυνεύει, αλλά θα πε

ράσει λίγες μέρες στο κρεβάτι, έχει θλάσεις στα πλευρά

της και ένα παρόμοιο με το δικό σου κρανιακό τραύμα.

Κι ο αστυνομικός τα ίδια περίπου».

«Θα ήθελα να τους ευχαριστήσω. Την Αλίκη και τον α

στυνομικό».


σου μαθαίνει πώς να φέρεσαι "με το γάντι". Θα σου το

δείξω κάποια μέρα».

Γέλασε και συνέχισε:



χ

«Χαλί που λες να γίνουν στην αστυνομία να τους πα

τήσουμε. Μόλις ζήτησες να μας δεις» δε θέλησε να ξεχω

ρίσει τον εαυτό της από τον Μιχάλη - κι αυτό το πέρασε

στο ενεργητικό της ο Γιόργκι «μόλις είπες ότι θέλεις να

σε επισκεφθούμε, όρμησαν ποιος πρώτος θα μας βρει συ

νοδεία και αυτοκίνητο. Και βέβαια κανείς άλλος δε θα

έρθει από το νοσοκομείο Αχέπα. Ούτε ο γιατρός σου ούτε η ψυχίατρος. Θα έρθει μόνο ένας γιατρός της αστυνο

μίας για να παρακολουθήσει την ανάρρωση σου. όπως έ

μαθα. Δεν επιτρέπουν σε κανέναν άλλο. Κανείς δεν ξέρει

ότι είσαι στο όμορφο αυτό χωριό, γιατί φοβούνται ότι

μπορεί να σε ξαναβρεί κάποιος και να σε ξανακοπανήσειστο κεφάλι».

Τον κοίταξε σκύβοντας από το κάθισμα της, για να

πλησιάσει τα μάτια του.

«Αλήθεια, τι γίνεται Γιόργκι, γιατί δε σ' αγαπούν οισυμπατριώτες σου;» Τα μάτια της έλαμπαν από περιέρ

γεια.


λά στο σπίτι» αστειεύθηκε η Ελένη, αλλά το βλέμμα της

ήταν πιο διεισδυτικό από ποτέ. «Τι μπορεί να έχει ένα

βιβλίο που ν' αξίζει να γίνει γι' αυτό φόνος; Για το οποίο

χάνει ίσως τώρα τη ζωή του ο συμπατριώτης σου;»

«Δεν είναι ακριβώς συμπατριώτης μου» ξέφυγε ο Γιόρ



γκι την ερώτηση. «Αλλά πείτε μου, τι λένε για το επεισό

διο; Ο κόσμος, οι εφημερίδες...»

«Όχι πολλά. Έγκλημα για διαφορές μεταξύ οικονομικών μεταναστών. Ότι είχατε προηγούμενα. Έτσι αόριστα,

αλλά πάντα υπονοούν παράνομες κομπίνες και ξεκαθάρι

σμα ύποπτων λογαριασμών. Ξέρεις, δεν είναι σπάνιο φαι

νόμενο σήμερα στην Ελλάδα... Ένας στους δέκα κατοί

κους είναι τώρα μετανάστης. Ξαφνικά η Ελλάδα γύρισε

πίσω στα κλασικά της χρόνια» ειρωνεύτηκε. «Όπου και

να γυρίσεις, ακούς ονόματα όπως Ορέστης, Όμηρος, Ο

δυσσέας -άλλοτε ήταν Μεχμέτ, Τζαφέρ και άλλα- και

πάει λέγοντας. Όσοι θέλουν να περνούν για Έλληνες υιοθετούν κλασικά ελληνικά ονόματα. Κάποιος θα έπρεπε να

κάνει μια κοινωνική έρευνα πάνω σ' αυτή την τάση. Αλλά

όσο ελληνικά ονόματα κι αν έχουν. δεν τους περιποιείται

έτσι η αστυνομία... κι εσύ δε λέγεσαι καν Ορέστης... Λοι

πόν;» ξαναγύρισε η Ελένη επίμονα στις απορίες της.

«Κάποιος έρχεται» διέκοψε τις ερωτήσεις της Ελένης

ο Γιόργκι Είχε δει απ' το παράθυρο έναν άνδρα να βαδί


«Δώσε μου από κει πέρα το μπαστούνι μου» είπε στην

Ελένη μόλις ο Μιχάλης κατέβηκε κάτω.

«Βοήθησε με τώρα να σηκωθώ». Ακούμπησε πάνω της



και έκανε τρία βήματα προς το μεγάλο παράθυρο, μέχρι

που άγγιξε το τζάμι. Ο Τορωναίος απλωνόταν μπροστά

τους ήρεμος, μεσημεριανός, φθινοπωρινός. Απέναντι μό

λις διακρινόταν η Σιθωνία και στ' ανοιχτά δυο κουκκίδες,

δυο ψαράδικα καΐκια.

«Εδώ θα ήθελα πολύ να μείνω λίγο καιρό, μα κατα

λαβαίνω πως αυτό δεν είναι μπορετό» μουρμούρισε.«Γιατί όχι. άμα περάσει η μπόρα...» Η Ελένη θέλησε

να δείξει πνεύμα θετικό, να τον ενθαρρύνει.

«Όλη η ζωή είναι μια μπόρα» απάντησε ο Γιόργκι. «Τι

είναι για σένα ο Μιχάλης;» ρώτησε απρόοπτα. «Πόσο σο

βαρό νομίζεις ότι είναι αυτό που σας συμβαίνει;»

Η ερώτηση ήταν απρόσμενη ακόμη και για την ετοιμόλο

γη Ελένη. Σκέφτηκε μια στιγμή να θυμώσει και να του πει

πως δεν είχε ταξιδέψει εκατό χιλιόμετρα απ' τη Θεσσα

λονίκη για να τον ακούσει να ανακατεύεται στα προσω

ά έ ά ή

«Θα το δω έτσι μόλις διπλασιάσω τη δουλειά μου» α

πάντησε εκείνη κάπως στεγνά.

«Αλήθεια, είναι και τα φιστίκια» κούνησε το κεφάλι ο

Γιόργκι. «Αν, δηλαδή, αύριο δεκαπλασίαζες τη δουλειά

σου, δε θα υπήρχε πρόβλημα;»

Η Ελέ βή ό δί λ ήθ λ



Η Ελένη τραβήχτηκε από δίπλα του σαν να ήθελε να

τον δει καλύτερα.

«Φαντάζομαι ότι δεν είναι ανάγκη να σου πω ότι σε χτύπησε κάποιος στο κεφάλι...»

«Μη φαντάζεσαι. Όσο και να φαντάζεσαι, καμιά φορά

είναι δύσκολο να βρεις την αλήθεια. Ούτε να κρίνεις τους

ανθρώπους απ' αυτό που βλέπεις. Ούτε να χάνεις την ελ

πίδα σου. Αν πιστεύεις αυτό που μου είπες για τον Μιχά

λη , ελάτε ξανά αύριο. Κάτω από την πιατέλα που βλέπεις

στο τραπέζι θα σου έχω ένα μικρό φάκελο. Να τον πάρεις

με τρόπο πριν φύγετε. Να τον κρύψεις πάνω σου. Αν ακο

λουθήσεις τις οδηγίες που θα βρεις εκεί, θα πάψεις να φα

ντάζεσαι. Θα ζήσεις μόνο όπως το θέλησες, μαζί με τον

Μιχάλη,χωρίς προβλήματα».

Στάθηκε σκεφτικός.

«Είμαι τώρα πια σε θέση να σου πω ότι ο γνήσιος κό

σμος είναι σπάνιος Παλιά πίστευα στην αγάπη των αν




Έκανε μικρή διακοπή.

«Γι' αυτό προσπάθησε να αποφύγεις το λάθος που

πολλοί έξυπνοι άνθρωποι κάνουν» είπε. «Σκέφτονται τό

σο πολύ για τη ζωή, που τελικά ξεχνούν να τη ζήσουν. Και

δε θυμούμαι πού το έχω διαβάσει αυτό».

«Φυσικά αφού έχεις αμνησία » τον πείραξε η Ελένη



«Φυσικά, αφού έχεις αμνησία...» τον πείραξε η Ελένη,

για να κρύψει την αμηχανία της από τον ποταμό των εξο

μολογήσεων του Γιόργκι.«Τι θα έχει μέσα...» πήγε να προσθέσει «ο φάκελος»,

αλλά ο Γιόργκι τη διέκοψε.

«Ούτε λέξη γι' αυτό. Ούτε στον Μιχάλη, προς το πα

ρόν» είπε. «Πάμε πίσω στην πολυθρόνα τώρα. Βλέπεις

αυτόν που πλησιάζει πλατσουρίζοντας με τα παπούτσιαστο χέρι; Έρχεται από το παρελθόν και πρέπει να τον δω,

ιδιαιτέρως. Βλέπεις, το παρελθόν μπορεί κάποτε να το

ξεχάσεις, μόνιμα ή προσωρινά, αλλά εκείνο, το παρελθόν,

δε σε ξεχνάει. Ποτέ. Καιρός να του δίνετε».



12.

Πέμπτη απόγευμα

Μ

ΙΑ ΤΕΛΕΥΤΑΙΑ ΔΡΑΣΚΕΛΙΑ προσγείωσε τον Σί-

μο Αγραπίδη από ένα μαύρο βραχάκι στην υγρή

αμμουδιά. Η μία μέρα που του είχε ζητήσει ο

σύμβουλος του υπουργού είχε ήδη παρατραβήξει και δε

φαινόταν να έχει γρήγορο τέλος. Οι δουλειές στο γραφείο

του έμεναν αδιεκπεραίωτες, οι υποχρεώσεις έτρεχαν, οι

προθεσμίες δεν περίμεναν. Έπρεπε να τελειώνει το ταχύ

τερο, αλλά δεν ήλπιζε πολλά μετά την τελευταία κουβέ




Φαίδρα, ποιοι ήταν ο Μιχάλης κι η Ελένη. Ήξερε ότι αυ

τοί οι δύο είχαν βρει τον Σταύρο-Γιόργκι αναίσθητο στο

πάρκο του Λευκού Πύργου. Είχε άλλωστε κρατήσει στομυαλό του και τη σκέψη ότι η εμπιστοσύνη του Σταύρο

προς το ζευγάρι μπορεί να του ήταν κάποτε χρήσιμη για

να φτάσει σ' αυτό που ήθελε που έπρεπε να μάθει



να φτάσει σ αυτό που ήθελε -που έπρεπε- να μάθει.

«Σε γνώρισα από μακριά» είπε με χαμόγελο ο Σταύρο

μόλις είδε τον Αγραπίδη στην πόρτα.

«Θα έλεγα ότι χαίρομαι που σε βλέπω στην Ελλάδα,

αν δεν ήσουν τραυματίας» απάντησε ο επισκέπτης.

Ο Αγραπίδης άπλωσε το πιο φαρδύ του χαμόγελο. Ή

ξερε ότι η ανοιχτή και ειλικρινής έκφραση του στρογγυ

λού προσώπου του ήταν μεγάλο πλεονέκτημα. Τόσο για

το επάγγελμα του δικηγόρου όσο και για τη δουλειά

που είχε διαλέξει να κάνει μέσα σ' έναν εξ ορισμού δύσπιστο κόσμο. Έσκυψε να χαιρετήσει με θέρμη, πιάνο

ντας από τους στιβαρούς ακόμη ώμους τον ηλικιωμένο

άνδρα.

Χαιρόταν πραγματικά που τον έβλεπε ξανά και δεν ξε

ύ ώ ά Κ ά Α ό


σβαλλαν και την παροιμιώδη μεθοδικότητά του. Στην Υ

πηρεσία του είχε ένα παρατσούκλι: «ο Συνθέτης». Ήταν

συνθέτης, ή κατ' άλλους μαέστρος, γιατί μεθόδευε κάθε ε

πιχείρηση με τρόπο τέτοιο που, έξω από μια πιθανή πά

ντα βλακεία κάποιου συνεργάτη, είχε εγγυημένη την επι

τυχία



τυχία.

Ο Αγραπίδης τον είχε αφήσει τότε να ξεθυμάνει. Μετά του

είχε πει ότι είχε φτάσει στο Μπισκέκ ακριβώς γι' αυτόν το

λόγο. Για να ισιώσουν μαζί ό,τι στραβό υπήρχε στις προε

τοιμασίες. Πρόσθεσε πως οι δυο τους, αν συνεργάζονταν

σωστά, θα μπορούσαν να ξεπεράσουν τις δυσκολίες. Ο

Γιόργκι, τότε Σταύρο, είχε δεχτεί με μεγαθυμία αυτή τη

στάση και είχε συνεργαστεί μαζί του άψογα και αποτελε

σματικά .

Έβλεπε τώρα ο Αγραπίδης κουρασμένο και τραυματία

στην πολυθρόνα εκείνο τον ψηλό λεβεντόγερο που είχε

φωτογραφίσει κάτω από τον ανδριάντα του μυθολογικού

ήρωα της Κυργκιζίας, του Μανάς. Έμοιαζε πολύ μ' αυτόν τον τοπικό ήρωα που τότε τον είχε ξεναγήσει στο

Μπισκέκ. Φορώντας φαρδύ γούνινο σκούφο και μακρύ


Ο επισκέπτης του Γιόργκι κάθισε σ' ένα σκαμνί και το χα

μόγελό του έγινε ερωτηματικό.

«Πώς και δε με ειδοποίησες ότι θα ερχόσουν στην Ελλάδα; Μπορούσα να σε είχα βοηθήσει» είπε, και δε θέλη

σε να προσθέσει ότι ίσως τώρα δε θα ήταν αδύναμος και

τραυματίας σ' αυτή την πολυθρόνα «Μου είπαν ότι έπα



τραυματίας σ αυτή την πολυθρόνα. «Μου είπαν ότι έπα

θες αμνησία, αλλά βλέπω ότι με αναγνώρισες αμέσως».

Είχε μιλήσει αγγλικά, όπως του μιλούσε όταν συνεργάζονταν στο Μπισκέκ.

«Η αμνησία μου περνάει μέρα με τη μέρα. Σου είχα

πει τότε ότι έχω ελληνική καταγωγή;» απάντησε ο άλλος,

ελληνικά.

«Δε θυμούμαι να μου το είπες». Ο δικηγόρος δεν μπό

ρεσε να κρύψει την έκπληξή του. «Ελληνική καταγωγή,

από πού;»

«Δεν το έλεγα τότε. Ίσως επειδή είχα διαλέξει όνομα

αρμένικο -Πετροσιάν- όταν μετανάστευσα απ' την Τουρκία στη Σοβιετία. Το αληθινό μου ήταν Πετρίδης, Σταύ

ρος Πετρίδης από την Πόλη. Πρόσφυγας, ξανά. Μεγάλη

ιστορία».

«Σταύρο...» Ο Αγραπίδης κόμπιαζε. Η αρχή της κου

βέντας θα ήταν αποφασιστική για το αν θα πετύχαινε αυ

τό που του είχε αναθέσει το δίδυμο Φαίδρας - Λάμπρου.

Σ έ λλ ά Σ ύ ή ά λ ή


Ο Αγραπίδης αναθάρρησε από τη διακοπή του Σταύ

ρο. Αυτό έδειχνε τουλάχιστον δυο πράγματα: ότι ο Σταύ

ρο δεν είχε χάσει τελείως τα λογικά του, όπως φοβόταν,αλλά και ότι ήταν διατεθειμένος να συνεργαστεί.

«Του Μπακικάνοφ, ακριβώς. Αυτό που με είχε παρα

καλέσει να βρω ο συνεργάτης μου ο Πάνος ο εμπειρο



καλέσει να βρω ο συνεργάτης μου ο Πάνος, ο εμπειρο

γνώμονας που ταξίδευε μαζί μου τότε. Και που το βρή

κα χάρη σε σένα στο Μπακού. Αν θυμάσαι, μου είχες υ

ποδείξει το βιβλιοπωλείο. Αυτό το βιβλίο μού το... κρά

τησαν, ας πούμε, αυτοί που με απήγαγαν αργότερα, όταν

περνούσα τον Καύκασο. Τώρα το ξαναγυρεύουν αυτοί

που μου ζήτησαν σήμερα να σε συναντήσω. Πιστεύουν ότι

το βιβλίο κρύβει κάποιο μυστικό, καίριο για την ασφά

λεια της Ευρώπης. Και θέλουν να το μάθουν το ταχύτε

ρο. Μπορείς να με βοηθήσεις;»

«Όχι "το βιβλίο" αλλά "τα βιβλία". Γιατί είναι δύο.

Τα δύο μαζί κρύβουν ίσως κάποιο μυστικό» παρατήρησε

ήρεμα ο Γιόργκι.

«Εξήγησε μου».

«Θα σου πω ό,τι θυμάμαι. Δεν έχουν ακόμη ξεκαθαρί

σει τα πάντα στο μυαλό μου, αλλά σιγά σιγά όλο και περισσότερα βγαίνουν στην επιφάνεια». Τα θυμάμαι όλα

τώρα, εσύ όμως θα τα μάθεις λίγα λίγα, έκανε τη σκέψη.


Κασπίας. Οι αρχές είχαν αργήσει να φτάσουν στο σημείο

της καταστροφής. Ξέρεις την κατάσταση διάλυσης και το

χάος που επικρατούσαν τότε στην περιοχή. Το φορτίο, μέ

χρι να φτάσουν οι διασώστες, είχε εξαφανιστεί. Φαίνεται

ότι ήταν επικίνδυνο φορτίο» πρόσθεσε. Δεν είναι ακόμη η

κατάλληλη στιγμή να σου πω τι ήταν ακριβώς, σκέφτηκε.



η η γμή ή ρ β ς φ η

«Θυμάσαι το όνομα του πιλότου;» ρώτησε ο Σίμος.

Ο Σταύρο σκέφτηκε λίγο πριν απαντήσει. Έφερε στη

μνήμη το ταλαιπωρημένο πρόσωπο του τραυματία που

του είχαν τότε διακομίσει στο κέντρο.

«Σουντάρεφ, Φάουζι Σουντάρεφ» απάντησε. «Νοση

λεύτηκε περίπου για δυο μήνες κοντά μας, μέχρι που α

ποκαταστάθηκε η υγεία του. Έμεινε κουτσός, αλλά κατά

τα άλλα ήταν καλά. Γύρισε πίσω στην πατρίδα του, στο

Τατζικιστάν. Η χώρα μόλις τότε είχε γίνει ανεξάρτητη και

είχε αρχίσει να έχει τα γνωστά προβλήματα με τους ισλα

μιστές απ' το Αφγανιστάν. Τον έχασα από τότε, αλλά

άκουσα ότι πέθανε πριν λίγους μήνες».

Ο Αγραπίδης κούνησε το κεφάλι.

«Υπάρχει λοιπόν κάπου χαμένο ένα επικίνδυνο φορτίο




Όλοι θα πηδούσαν στην ευκαιρία να κερδίσουν λίγα δο

λάρια, έστω κι αν κινδύνευαν να πάνε φυλακή για ένα πα

λιό βιβλίο. Κάποιος λοιπόν το έκλεψε απ' την προθήκητου μουσείου όπου το είχε δει ο Πάνος και ήταν αυτό το

ίδιο που σου πούλησε ο παλαιοπώλης».



Ο δικηγόρος έστησε το βλέμμα σκεφτικό στον Σταύρο.«Για να δούμε αν κατάλαβα καλά» είπε. «Σου έδωσε

δυο βιβλία ο Σουντάρεφ και το ένα το χάρισες στο μου

σείο του Μπακού. Όταν έψαξα για ένα αντίτυπο, ο βι

βλιοπώλης έβαλε κάποιον να το κλέψει απ' το μουσείο και

το πούλησε σε μένα. Οι φονταμενταλιστές το πήραν μετάαπό μένα και ψάχνουν τώρα για το δεύτερο, επειδή το

ένα είναι άχρηστο χωρίς το άλλο. Τα λέω σωστά;»

«Σωστά».

«Και το δεύτερο το έχεις εσύ».

Δεν ήταν ερώτηση αλλά διαπίστωση. Και πίεση με επίμο

νο βλέμμα, αλλά ο Σταύρο συνέχισε την αφήγησή του.

«Το είχα πράγματι, μέχρι που άρχισαν τα βάσανά μου.

λίγο αφού έφυγες από την Κυργκιζία».

«Τι είδους βάσανα;»


ράσει τις δυσκολίες μιας στενής κουζίνας που ήταν ταυ

τόχρονα τραπεζαρία και σαλόνι. Η χοντρή Ασιάτισσα εί

χε πασχίσει όλο το βράδυ να παίξει συνδυασμένους ρόλους: της νοικοκυράς και της κυρίας του σπιτιού για τα

μάτια του ξένου, της μαγείρισσας και της σερβιτόρας για

το κέφι του άνδρα της Κι όλ' αυτά να τα κάνει κρατώ



το κέφι του άνδρα της. Κι όλ αυτά να τα κάνει κρατώ

ντας και την παραδοσιακή ισορροπία σχέσεων με τους

δύο άνδρες που περιποιόταν σύμφωνα με τις παραδόσεις

της Ανατολής. Παραδόσεις που ήθελαν τη γυναίκα μακριά

από τις συζητήσεις των αρσενικών-αφεντικών.

Ήταν τότε για το δικηγόρο μια δοκιμασία που την είχε

περάσει άμεμπτα, όπως πολλές άλλες στις χώρες όπου

περιόδευε. Κυρίως γιατί δεν είχε αφήσει τον οικοδεσπό

τη του να καταλάβει την αμηχανία που ένιωσε για τηνκραυγαλέα περιφρόνηση του αρχοντάρη προς τη γυναίκα.

Η βραδιά είχε χαράξει βαθιά στην ψυχή του Αγραπίδη μια

πραγματική συμπάθεια για τη μοίρα της γυναίκας σ' αυ

τά τα μέρη.

«Το θυμούμαι» είπε «καθώς και τις ευγενικές φροντί

δες της Κανγκ Σο».


πιο δυνατά. Η στάση του Σταύρο ήταν γενικά σύμφωνη

με τη συμπεριφορά του, όπως την είχε γνωρίσει στο πα

ρελθόν. Χωρίς ιδιαίτερο τονισμό στη φωνή, χωρίς εξάρ

σεις, χωρίς πάθος. «Ποιο είναι το πάθος του;» αναρωτή

θηκε ο Σίμος. «Κάθε άνθρωπος έχει κάποιο πάθος. Ποιο

είναι το δικό του;» Να κάτι που, αν το ήξερε, θα διευκο

λυ ό α η α ο ολή ου α αγκα κά είχε ε ω εί



λυνόταν στην αποστολή που αναγκαστικά είχε επωμιστεί.

«Ο κουκουλοφόρος είχε κάνει το σπίτι άνω κάτω» συ

νέχισε ο Σταύρο «αλλά δε βρήκε το βιβλίο. Το είχα καλά

κρυμμένο. Από τότε πήρα τα μέτρα μου ώστε να μην

μπορέσουν να το βρουν. Άρχισαν όμως άλλου είδους επι

θέσεις εναντίον μου. Αν έμεινα ακόμη αρτιμελής, το οφεί

λω στους συνεργάτες της Υπηρεσίας μου που με παρακολουθούσαν και με προστάτευαν».

Ο Αγραπίδης δε ρώτησε ποιοι ήταν οι συνεργάτες του.

Ήταν σίγουρα οι παλιοί της Κα Γκε Μπε, αλλά δεν ήταν η στιγμή να ξύσει πληγές. Περίμενε μόνο να μάθει τη συ

νέχεια της ιστορίας. «Όσο ο συνομιλητής μου μιλάει και

όσο θέλω να μάθω απ' αυτόν, τόσο πρέπει να μένω σιω

πηλός» ήταν η αρχή του «γιατί είναι ο μόνος τρόπος να

μπω όσο γίνεται πιο βαθιά στη σκέψη του».


τόπεδο αυτό που ήταν κοντά στα σύνορα με το Αφγα

νιστάν. Ήταν χιλιάδες οι φουκαράδες στο στρατόπεδο.

Εκεί βρήκα έναν με το όνομα Ισβίλι. Γιόργκι Ισβίλι. Καθώς ήταν χριστιανός και με γεωργιανό διαβατήριο, δεν εί

χε καμιά ελπίδα να επιστρέψει στο σπίτι του στο Αφγα

νιστάν ούτε και να ζήσει εκεί αργότερα το παιδί του ο



νιστάν, ούτε και να ζήσει εκεί αργότερα το παιδί του, ο

μικρός Γιουτζήν. Του ζήτησα να του αγοράσω το διαβα

τήριό του και δέχτηκε, αλλά υπό έναν όρο: να αγοράσω

μαζί και το παιδί».

Κοίταξε το δικηγόρο να δει αν κατάλαβε την τελευταία

φράση.

«Σου είχα πει, όταν πέρασες από τα μέρη μας, ότι α

κόμη και σήμερα συμβαίνει αυτό καμιά φορά: να πουλά

νε οι οικογένειες τα παιδιά τους για διάφορους λόγους.Ο Ισβίλι ήθελε να μου πουλήσει τον Γιουτζήν όχι μόνο για

να πάρει χρήματα αλλά και για να εξασφαλίσει ότι το

παιδί θα ζούσε καλύτερα. Ότι, πάντως, δε θα το έσφαζαν

σε κάποια επίθεση οι φονταμενταλιστές. Δέχτηκα τη συ

ναλλαγή. Αγόρασα το διαβατήριο και το παιδί και ταξι

δέψαμε από τότε μαζί ως Γιόργκι και Γιουτζήν Ισβίλι».


να υπερασπίσω τον εαυτό μου - και αυτόν που ψάχνω και

δε βρήκα μια ολόκληρη ζωή. σκέφτηκε. «Χρειάζομαι λί

γες ώρες για να οργανώσω τη σκέψη μου».

«Οι φίλοι μου βιάζονται. Υπάρχει και ο ανταγωνισμός»

πρόφερε αργά ο Αγραπίδης, με όσο μπορούσε ηπιότερο

τόνο. Ήταν η πιο ακατάλληλη στιγμή να ασκήσει φανερή

ί Σ ύ



πίεση στον Σταύρο.

«Για τον ανταγωνισμό ξέρω από πρώτο χέρι» μουρμούρισε αυτός ακουμπώντας με νόημα το χέρι στο λαιμό

του. «Χρειάζομαι λίγες ακόμη ώρες πάντως. Έλα αύριο

πρωί νωρίς και θα έχεις την απάντησή μου. Πρέπει όμως

και συ να έχεις πλήρη εξουσιοδότηση από τους φίλους σου

προκειμένου να κάνουν κάποιες θυσίες για χάρη μου».Στο ερωτηματικό βλέμμα του Αγραπίδη ο Σταύρο κούνη

σε το χέρι καθησυχαστικά.

«Τίποτε που να μην περνάει από το χέρι τους» πρό

σθεσε «αρκεί να έχουν καλή διάθεση. Θα τα πούμε αύ

ριο».

13



13.

Πέμπτη βράδυ

ΚΑΛΟΓΕΡΙΔΗ, ΣΕ ΘΕΛΕΙ ο δικηγόρος σου». Η φω

νή αντήχησε αφύσικα στο μικρό κελί, ενώ το πα

ραθυράκι της πόρτας έκλεινε πάλι με έναν ξερόκρότο. Ο Καλογερίδης άνοιξε τα μάτια, καθώς ήταν ξα

πλωμένος στον πάγκο του. Τον είχε πάρει ο ύπνος για τα

καλά. Δεν ήταν η πρώτη φορά που δοκίμαζε τη φιλοξε

νία των φυλακών. Ποτέ όμως πριν δεν είχε γευθεί τόση

πολυτέλεια όση σ' αυτό το κελί της Εισαγγελίας. Εδώ

ήταν κλεισμένοι μόνο δύο κρατούμενοι με χωριστούς


λογία της πιάτσας. Είχε γυρίσει προς το μέρος του και

τον κοίταζε ειρωνικά.

«Ξύπνα, γέρο» είπε «σε ζητάει ο δικηγόρος σου».«Το άκουσα, καλοσύνη σου» ανασηκώθηκε ο Καλογε

ρίδης.

«Είναι νέος ο δικηγόρος σου;»



«Τι σε κόφτει εσένα;»

«Για να μη γίνει σαν την ιστορία» είπε το κλεφτρόνι.«Την ξέρεις την ιστορία ή θες να σου την πω;»

«Τι να σου απαντήσω» είπε ο Καλογερίδης καθώς έ

βαζε τα παπούτσια του «αφού θα μου την πεις έτσι κι αλ

λιώς».

«Ήταν λοιπόν ένας γέρος σαν και σένα στη φυλακή,

ισόβια για κλεψιά, άκουσον άκουσον, ισόβια για κλεψιά!

Σε καιρούς μάλιστα που η κλεψιά δεν είναι παρά κεφα

λαιοποιημένη εργασία! Ήταν λοιπόν στη φυλακή, ισόβια.

Ένας γέρος σαν και σένα» επέμεινε το κλεφτρόνι. «Καιπάει, που λες, ένας φλώρος απ' αυτούς τους κοινωνικούς

λειτουργούς να τον δει, μήπως χρειάζεται κάτι, και τον

ρωτάει για ποια αιτία έφαγε ισόβια. Του απαντάει ο γέ

ρος: "Για κλοπή". "Για κλοπή;" απόρησε ο φλώρος. "Μα

πώς είναι δυνατόν;" "Η απειρία της νιότης, αγαπητέ" α

παντάει ο γέρος. "Ποιας νιότης;" ξαναρώτησε ο φλώρος.

"Ε ύ ί ό " Κ έ "Τ ό δ


Βγαίνοντας απ' το κελί ο Καλογερίδης. μόλις που πρό

λαβε ν' ακούσει τη βρισιά του νεαρού. Καθώς προχω

ρούσε στο διάδρομο του κρατητηρίου, η βρισιά επαναλήφθηκε και συνοδεύτηκε με τη φιλοσοφική εκδοχή του

νεαρού για την κλεψιά που είναι κεφαλαιοποιημένη ερ

γασία .



Ο δικηγόρος είχε καλά νέα. Την προηγούμενη είχε γίνει

και δεύτερη απόπειρα εναντίον του Ισβίλι, του είπε. Η α

στυνομία έκρινε ότι ο Καλογερίδης δεν ήταν αυτός που

απειλούσε τη ζωή του πρόσφυγα και επομένως έπρεπε νααφεθεί ελεύθερος. Μερικές ακόμη τυπικές ερωτήσεις θα

του έκαναν και θα έβγαινε σαν ελεύθερο πουλί.

Ήταν αργά το βράδυ όταν ο Καλογερίδης πέρασε την

πόρτα του μεγάρου και κατευθύνθηκε με τα πόδια προς

το Βαρδάρι. Ανηφόρισε την οδό Διοικητηρίου, έστριψε

στην Ολύμπου και ανέβηκε στο διαμέρισμα του. Άνοιξε

τον υπολογιστή του μόλις μπήκε και, μέχρι να φορτώσειτο πρόγραμμα, πήγε στο μπάνιο και πλύθηκε βιαστικά.

Όταν γύρισε στο γραφείο του συνδέθηκε με το διαδίκτυο


ακόμη στην κατοχή της το ένα αντίτυπο του βιβλίου του

Μπακικάνοφ. Το Αρχηγείο τού ζητούσε να μη χάσει την

επαφή με τον Ισβίλι και με τις δυτικές υπηρεσίες ασφα

λείας. Τον πληροφορούσε επίσης ότι θα του έστελνε μέ

σα στη νύχτα νεότερες οδηγίες. Έκοψε το χαρτί και πέ

ταξε τα κομμάτια του στην τουαλέτα τραβώντας δυο φο

ρές το καζανάκι



ρές το καζανάκι.

Είχε κάτι φίλους στην Ασφάλεια που μπορούσε να τους

εμπιστευτεί. Βγήκε στο δρόμο και τράβηξε πάλι για το

Βαρδάρι. Από ένα καρτοτηλέφωνο έκανε μερικά τηλεφω

νήματα και, όταν βγήκε απ' το θάλαμο, το βλέμμα του έ

λαμπε από ικανοποίηση. Αποτυπωμένο ήταν και κείνο το

χαμόγελο, κάτω απ' το μουστάκι, που βλέπει κανείς συ

χνά σε μοναχικούς ανθρώπους ακόμη και στο δρόμο. Δεν

ήταν λίγο να έχει πάνω του βαριά κληρονομιά αριστερί-

στικης δράσης και να μπορεί ακόμη να κρατάει τις πηγές

πληροφοριών του μέσα στην αστυνομία. Γι' αυτό άλλω

στε το Αρχηγείο τον είχε κρατήσει στη θέση του αντα

ποκριτή Θεσσαλονίκης. Ήταν για όλους ένας μάλλον α

κίνδυνος αριστεριστής ιδεολόγος, γέρος, ή σκατόγερος κατά το κλεφτρόνι. Ήταν όμως προτιμότερος από κάθε άλ

λο, νέο και ίσως πιο γρήγορο πράκτορα που θα μπορού


Ο λοχαγός Ιγκόρ Σεφέροβιτς είχε ακούσει πρώτη φορά

να γίνεται λόγος για το στρατηγό Εσνάλιεφ όταν σπού

δαζε ακόμη στη σχολή αξιωματικών. Ο στρατηγός ήτανλίγο ήρωας και λίγο θρύλος από τότε. πριν δέκα χρόνια.

Ο πόλεμος στο Αφγανιστάν -όποιες κι αν ήταν οι αιτίες,

όποιες κι αν ήταν οι αγριότητες από τη μια ή από την

άλλ ά ή όλ όλ ί



άλλη μεριά- ήταν πόλεμος σαν όλους που γίνονται τα

τελευταία χρόνια: Μια πανίσχυρη χώρα πολεμούσε μιαανίσχυρη και καθυστερημένη. Η ψυχολογία των Ρώσων

μαχητών δεν μπορούσε να είναι πολύ διαφορετική από

εκείνη που είχαν οι Αμερικανοί στον πόλεμο του Βιετ

νάμ.

Για το λόγο αυτό οι Ρώσοι χρειάζονταν την εποχή εκείνη

έναν ήρωα που να βοηθάει ν' ανεβεί ψυχολογικά το ηθικό

του στρατού. Ο στρατηγός Εσνάλιεφ είχε βρεθεί τελείωςφυσικά στο κέντρο του ενδιαφέροντος των δημοσιογρά

φων και των υπευθύνων για την προπαγάνδα. Η όψη του.

η συμπεριφορά του, η περιφρόνησή του για όσους δε φο

ρούσαν στρατιωτική στολή και η αδιαφορία του για τον

κίνδυνο τον έκαναν φυσικό -και απαραίτητο- στόχο θαυ

μασμού. Η ξερακιανή του μορφή με τα κολλημένα μαλ

λ ά ά ά ί ή ά


να είναι γνωστό τι ακριβώς σκοπούς είχε, έξω από μιαν

απέχθεια για την πολιτική της σημερινής Ρωσίας.

Στη σκέψη του Ιγκόρ Σεφέροβιτς ξαναγυρνούσαν τώρα

όλ' αυτά σε μια προσπάθεια να θυμηθεί κι ό,τι άλλο είχε

κατά καιρούς ακούσει για το θρυλικό στρατηγό Ο λοχα



κατά καιρούς ακούσει για το θρυλικό στρατηγό. Ο λοχα

γός καθόταν στον πάγκο του ελικοπτέρου που μετέφερεαυτόν και δέκα άλλους αλεξιπτωτιστές εκείνη τη νύχτα

πάνω απ' το βόρειο Καύκασο. Θα ευχόταν να μπορούσε

να ξέρει κι άλλα για το στρατηγό, να ξέρει περισσότερα

για τον άνθρωπο που είχε αποστολή να βρει και να εξο

ντώσει εκείνη την ίδια νύχτα. Τον είχαν εντοπίσει οι μυ

στικές υπηρεσίες σχεδόν ασυνόδευτο κοντά στις ακτές της

Κασπίας και η ευκαιρία για την εξουδετέρωσή του ήταν

μοναδική.

Είχε κάνει και άλλες παρόμοιες αποστολές ο λοχαγός, κυ

ρίως στην Τσετσενία. Πρώτη φορά όμως του είχαν δώσει

εντολή να εξοντώσει έναν πρώην σοβιετικό στρατηγό. Εί

χε, παλιά, διαβάσει αιγυπτιακή μυθολογία και η σκέψη

τον μετέφερε σε κάτι που τότε του είχε κάνει μεγάλη εντύ


λουμε. Το τι μας ζητούν να κάνουμε είναι η διαφορά. Ας

κάνω τώρα τη δουλειά. Το βάρος της καρδιάς θα περιμέ

νει».

Πήδησε από την ανοιχτή πόρτα πριν ακόμη το ελικόπτε

ρο ακουμπήσει στη γη και σκυμμένος κάτω από τη μεγά



λη έλικα έκανε σήμα στους άνδρες του να τον ακολουθή

σουν. Με βήμα γοργό, σκεπασμένοι από το σκοτάδι της

χαμηλής όχθης που μύριζε πετρέλαιο, προχώρησαν οι άν

δρες πλατσουρίζοντας σε πηχτή μαυριδερή λάσπη. Μια

μαυριδερή λάσπη που, ειρωνικά, συμβόλιζε κατάρα αντί

για ευλογία. Μια λάσπη που ανάδινε δυνατές αναθυμιάσεις. Λάσπη που, αντί να παράγει χρήμα και ευμάρεια

για τον ντόπιο πληθυσμό, τον περνούσε από τα τάρταρα

της διαφθοράς, του φανατισμού και του ανθρώπινου πό

νου.

Περπάτησαν αρκετή ώρα πάνω στη μαύρη λάσπη, μέχρι

που αντίκρισαν τα φώτα της ντάτσας. Ήταν ακριβώς ό

πως την είχε δει ο Ιγκόρ στα σχέδια που του έδειξανκατά την ενημέρωση, πριν φύγει για την αποστολή. Χω

ρίς να πει λέξη αλλά μόνο με κοφτές κινήσεις, έδωσε ο


Ο στρατηγός ήταν μπροστά στο τζάκι όρθιος όταν ο Ιγκόρ

πέρασε στο μεγάλο καθιστικό της ντάτσας σπάζοντας την

πόρτα.

«Στρατηγέ μου, έχω εντολή να σας συλλάβω». Κρα

τούσε το τοκάρεφ με το μπράτσο κρεμασμένο κάτω. Του

φάνηκε ότι θα ήταν προσβολή χειρότερη κι απ' το θάνα

το να σκοπεύει μ' αυτό τον ήρωά του.



μ ήρ

Ο στρατηγός κράτησε για λίγο το χέρι ανασηκωμένο, κα

θώς ήταν έτοιμος να πιει ένα ποτήρι βότκα. Η σιλουέτα

του είχε μόνο ευθείες. Το χέρι του κινήθηκε για να τελειώ

σει αυτό που είχε αρχίσει. Ήπιε τη βότκα και ακούμπη

σε το ποτήρι στο τραπέζι. Ένα ζευγάρι γκρίζα μάτια στυ

λώθηκαν στο λοχαγό με το τοκάρεφ. Ήξερε ότι αυτή η

ώρα θα ερχόταν κάποτε, η μητέρα Ρωσία δεν μπορούσε,

δεν είχε την πολυτέλεια να συγχωρήσει ανταρσίες. Είχε

ήδη πολλές στο κεφάλι της, και η δική του μπορούσε να

γίνει ιδιαίτερα ενοχλητική για την εικόνα της στο εξωτε

ρικό. Το μόνο ερώτημα, που όμως κρατούσε για τον εαυ

τό του, ήταν ποιες ακριβώς εντολές είχε ο λοχαγός και

από ποιον.«Έχω εντολή απ' το Επιτελείο» είπε ο Ιγκόρ σαν να

ί ύ έψ


λά έμεινε κρεμασμένο, με το βαρύ πιστόλι στραμμένο

στο πάτωμα. «Όταν φορούμε για πρώτη φορά τη στο

λή αυτή, ξέρουμε -ή πάντως πρέπει να ξέρουμε- ότι θα

έρθει η στιγμή που θα αναγκαστούμε να εκτελέσουμε

εντολές άχαρες» συμπλήρωσε σαν να είχε κιόλας πάρει

απόσταση από αυτά που συνέβαιναν μέσα στην ντάτσα.

«Άχαρη ίσως δεν είναι η κατάλληλη λέξη. Θα έλεγα δυ



«Άχαρη ίσως δεν είναι η κατάλληλη λέξη. Θα έλεγα δυ

σάρεστη, στρατηγέ, αλλά πρέπει να γίνει» απάντησε οΙγκόρ αναθαρρημένος από τη στάση του στρατηγού, αλλά

και διαισθανόμενος ότι πίσω απ' ό,τι έλεγε κρυβόταν η

σκέψη ότι το έργο του γινόταν έτσι ακόμη δυσκολότερο.

«Έχω την εντολή να βρω κάποιο βιβλίο που έχετε στην

κατοχή σας» συνέχισε.

Τα μάτια του στρατηγού γύρισαν και έδειξαν το μικρό

τραπεζάκι μπροστά στο τζάκι. Ήταν εκεί ανοιγμένο το βιβλίο που είχε πάρει από τον Έλληνα εμπειρογνώμονα

πριν μερικούς μήνες. Ο λοχαγός προχώρησε προσεκτικά

και, χωρίς ν' αφήσει από τα μάτια το στρατηγό, έπιασε με

το αριστερό του χέρι το βιβλίο, το έκλεισε και το έκρυψε

κάτω από το αμπέχονό του.

«Έτσι κι αλλιώς είναι άχρηστο μόνο του» είπε ο στρα


θεση τόσο καλύτερα θα ήταν γι' αυτόν - ή μήπως τόσο ε

λαφρότερη θα ήταν η καρδιά του; του πέρασε σαν αστρα

πή η σκέψη. Ο στρατηγός είχε δίκιο όταν είπε ότι, με το

που φόρεσε τη στολή, η καρδιά του θα βάραινε κάποια

μέρα και ήταν αδύνατον να αποφύγει τα σαγόνια του

κροκοδειλόμορφου τέρατος. Κούνησε το χέρι και έδειξε

την πόρτα



την πόρτα.

«Μετά από σας, στρατηγέ» είπε.

Προχώρησαν αρκετή ώρα προς την ακτή. Ο ουρανός είχε

γεμίσει άστρα και η φεγγοβολιά τους έκανε να φαίνεταιακόμη πιο μαύρη η γη που πατούσαν. Μπροστά πήγαινε

ο στρατηγός και πίσω του ο Ιγκόρ, χωρίς να ακούγεται τί

ποτε άλλο από το πλατσούρισμα των βημάτων τους. Το

πετρέλαιο σε σημεία είχε ξεχειλίσει, σχημάτιζε κολασμέ

νο λασπότοπο όπου η μυρωδιά από το θειάφι έφερνε δάκρυα στα μάτια. Τα βήματα του Ιγκόρ γίνονταν όλο και

πιο βαριά, βάραιναν μαζί με την καρδιά του, και η αλυ

σίδα που είχε πάρει από ένα στρατιώτη του πριν ξεκινή

σει από την ντάτσα τού φαινόταν πια ασήκωτη. Αυτή θα

ήταν -μ ετ ά τη σφαίρα στον κρόταφο- η τελευταία προ

σφορά της μητερούλας Ρωσίας στο στρατηγό, για να μεί




που είχε μεταβληθεί σε μια σκιά. Ένας λοχαγός που προ

σπαθούσε ν' αποσπάσει κάποιον ήχο απ' τη σκιά. Και η

σκιά που εξακολουθούσε να σιωπά, σαν να είχε διακόψει

κάθε επικοινωνία με το περιβάλλον, και με το λοχαγό, και

με την προκυμαία, και με το τοκάρεφ.



Ο Ιγκόρ περίμενε μάταια κάποια ανταπόκριση. Σήκωσετο αριστερό του χέρι και πέταξε όσο μπορούσε πιο μα

κριά την αλυσίδα που είχε προορισμό να γίνει σάβανο του

στρατηγού. Πυροβόλησε δυο φορές στον αέρα και γυρί

ζοντας κατευθύνθηκε προς το μέρος όπου τον περίμενε το

ελικόπτερο με τους άνδρες του.

14.

Παρασκευή ξημέρωμα



Σ ΥΜΒΑΙΝΕΙ ΣΥΧΝΑ τα βλέφαρα να σκοτεινιάζουν

πέρα απ' τον ύπνο και, άλλοτε, αντίθετα, ν' αφή

νουν να περνάει το φως πέρα από τ' όνειρο. Τέτοιο

φως πέρασε, ενώ συνεχιζόταν τ' όνειρο, από τα βλέφαρα

του Γιόργκι τη νύχτα εκείνη. Τα άνοιξε. Απ' το παράθυ

ρο γλιστρούσε μια αδύνατη ανταύγεια, καθώς το φεγγάρι έπαιζε με σύννεφα σπρωγμένα από έναν ελαφρό βο

ριά.

«Μα βέβαια» σκέφτηκε «από πάνω θα έρθουν». Από

ρησε με την τύφλα που τον εμπόδισε να δει καθαρά όταν

προσπαθούσε να σκεφτεί ποια ήταν τα αδύνατα σημεία

του ασφαλισμένου καταφυγίου. Ο κρημνός πάνω από το

ρ ή ξημ ρ μ


μήντα μέτρα κρημνού που είχαν σχηματίσει οι κατολισθή

σεις και βρισκόταν τώρα πάνω στη στέγη. Ο Γιόργκι ξα-

νάκλεισε τα μάτια προσπαθώντας να εστιάσει όλο του το

είναι μόνο στους ήχους. Τίποτε. Ξανάνοιξε τα μάτια και

τα έβαλε να διαπεράσουν το μισοσκόταδο. «Άραγε είναι

πάλι κάποιος από την ομάδα του "Τρίχα";» αναρωτήθη

κε , και σκέφτηκε με άκαιρη λογική να ρωτήσει σε πρώτη



ευκαιρία για την τύχη του παρ' ολίγο θύτη του. Αν, φυσικά, είχε άλλη ευκαιρία. «Πού είχε διαβάσει ότι θύτης και

θύμα είναι όλα ένα;» σκέφτηκε σαν να μην είχε άλλη σκο

τούρα εκείνη τη στιγμή. «Θύτης και θύμα όλα ένα. Από

κάπου έρχονται και συναντούν ο ένας τον άλλον. Το πα

ρελθόν δε σε ξεχνάει, έστω κι αν εσύ το ξέχασες».

Γύρισε λίγο το κεφάλι αριστερά, γιατί εκεί είχε ξαφνικά

σκουρύνει το σκοτάδι. Περισσότερο ένιωσε παρά είδε ένα χέρι που κατέβηκε και του έκλεισε το στόμα, ενώ ένα άλ

λο τού τύλιγε κάτι κοφτερό γύρω απ' το λαιμό. Μια φω

νή ψιθυριστή του μίλησε ρωσικά στο αυτί:

«Δε σε πνίγω, αν δε φωνάξεις».

Ο Γιόργκι ανοιγόκλεισε τα μάτια του ελπίζοντας η κί

νηση του αυτή να ερμηνευόταν σαν κατάφαση.


φακό και φώτισε το πρόσωπο του Γιόργκι. Το κοίταξε

προσεκτικά για πολλή ώρα και μετά έσβησε το φακό.

«Καταλαβαίνεις ότι δεν έχω καιρό για ανοησίες. Δώ

σε απαντήσεις στις ερωτήσεις μου και έχεις μερικές ελπί

δες να ζήσεις» είπε πάντα ψιθυριστά. «Το πραγματικό

όνομά σου δεν είναι Ισβίλι, σωστά;»

Την καταφατική κίνηση των ματιών του Γιόργκι ο



Στηβ Κάρενς δεν μπόρεσε να τη δει στο σκοτάδι. Θεώρησε πάντως δεδομένη την κατάφαση του.

«Πώς σε λένε λοιπόν;»

«Πετρίδη, Σταύρο Πετρίδη».

Ο φακός άναψε πάλι και ο Γιόρκι κατάλαβε ότι ο ξέ

νος τον περιεργαζόταν τώρα με μεγαλύτερο ενδιαφέρον.

Ξανά έγινε σκοτάδι.

«Κάποιοι σε κυνήγησαν απ' τον Καύκασο για να σου

πάρουν ένα βιβλίο απ' ό,τι έμαθα. Μου χρειάζεται το βι

βλίο αυτό».«Μαζί τους είσαι;» ρώτησε ο Γιόργκι ξέροντας από

πριν ότι η απάντηση θα ήταν αρνητική.

«Όχι. Αυτοί είναι χεζμπολάδες ή κάτι παρόμοιο. Εγώ

είμαι στην αντίθετη παράταξη. Αν κάτι θέλουν με τόση

μανία, σημαίνει ότι τους είναι χρήσιμο για να κάνουν ζη

μιά στον τόπο μου. Γι' αυτό μου χρειάζεται το βιβλίο. Και


ακόμη λίγος χρόνος. Να ολοκληρώσει αυτό που είχε αρ

χίσει. Δεν έπρεπε όμως να δείξει ότι υποχωρούσε τόσο

εύκολα, αλλιώς θα προκαλούσε υποψίες.

«Πώς να ξέρω ότι είσαι από το αντίθετο στρατόπεδο;»

ρώτησε, πάντα χαμηλόφωνα. «Σ' εκείνους δεν έδωσα το

βιβλίο, παρά τις τόσες απόπειρες εναντίον μου...»

«Το ξέρεις, γιατί, αν ήμουν φονταμενταλιστής, θα σου



είχα μέχρι τώρα κόψει το λαιμό».«Βέβαια, ενώ εσύ θα με πνίξεις» σκέφτηκε πάλι ο

Γιόργκι.

«Τι σημαίνει το βιβλίο;» ρώτησε ο Στηβ.

«Αυτό θα το βρεις μόνος σου, γιατί δεν το ξέρω» απά

ντησε ο Γιόργκι και, καθώς ένιωσε να σφίγγει η χορδή και

να του κόβει το δέρμα του λαιμού, βιάστηκε να προσθέ

σει:

«Μπορώ όμως να σου πω ποιος μου το έδωσε και ίσως

με τους φίλους σου θα βρείτε τι σημαίνει...». Η χορδή χαλάρωσε. «Αφού είστε και οι πιο ξύπνιοι στην περιοχή»

πρόσθεσε. «Λίγη ειρωνεία δείχνει πολλήν ειλικρίνεια»

σκέφτηκε.

Έδωσε το όνομα του πιλότου και το χρόνο. Δε μίλησε

για δεύτερο βιβλίο, μόνο είπε στον Ισραηλινό ότι ο Σο υ-

ντάρεφ, ο πιλότος, τον είχε προειδοποιήσει ότι το μυστι


Ακόμη και με τις γνωστές καθυστερήσεις πρέπει να είναι

εκεί. Το έστειλα ως δωρεά».

«Απλό και έξυπνο» παραδέχτηκε ο Στηβ. «Ξέρεις ότι,

αν μου είπες ψέματα, θα ξαναέρθω. Θα σε βρω όπου και

να 'σαι».

Χαλάρωσε τη χορδή και, πριν την ξετυλίξει, έκανε ότι

κάτι θυμήθηκε.



«Σταύρος Πετρίδης» μουρμούρισε. «Δηλαδή ΣταύροΠετροσιάν;»

Το ερωτηματικό στο τέλος της φράσης ήταν αδιόρατο.

Ερμήνευσε σαν κατάφαση τη σιωπή του Γιόργκι και συ

νέχισε: «Θυμάσαι έναν Μισραχή, Ααρών Μισραχή. Δολο

φονήθηκε στις φυλακές της Δαμασκού το '66».

Να το λοιπόν το παρελθόν, αυτή τη μορφή είχε τελικά. Τη

μορφή του Ααρών. Η σκέψη του Γιόργκι γύρισε πίσω σαναστραπή, σπάζοντας ένα ακόμη στεγανό της μνήμης του.

Ο Ααρών ήταν ένα ανώτερο στέλεχος των μυστικών υπη

ρεσιών που κατά τύχη τον είχε συλλάβει μια αραβική πε

ρίπολος στα σύνορα. Την ανάκριση του είχε αναλάβει ο

Γιόργκι, τότε Σταύρο. Όλα πήγαιναν ομαλά και ο Σταύ

ρο είχε ήδη καλλιεργήσει μια σχετικά υποφερτή συνεργα


να δει τον Ααρών, του είπαν ότι είχε πεθάνει. Τον είχαν

βάλει σε ένα κελί, με επικλινές επίπεδο, που γέμιζε σιγά

σιγά νερό. Όσο οι ερωτήσεις έμεναν χωρίς απάντηση, τό

σο ανέβαινε η στάθμη του νερού. Και το πρωί είχαν βρει

τον Μισραχή πνιγμένο.

«Τον θυμάμαι» απάντησε.

«Πώς πέθανε, θυμάσαι;»



«Πέθανε επειδή άφησα για λίγες ώρες τον έλεγχο ναμου ξεφύγει».

«Έψαχναν να σε βρουν τότε όλοι οι συνάδελφοι του,

ξέρεις».

«Το είχα ακούσει».

«Ήμουν και εγώ συνάδελφός του, αν και πολύ νεότε

ρος».

«Το ξέρω. Αλλά δε θα κάνεις τίποτε γι' αυτό τώρα. Ε

πειδή πρέπει να εξακριβώσεις πρώτα αν σου είπα την

αλήθεια για το βιβλίο. Αργότερα μπορεί να ξαναέρθεις.

Είτε εσύ είτε κάποιος άλλος, και τότε θα πάθω "ξαφνι

κή" καρδιακή ανακοπή. Σωστά;»

Ο άνθρωπος με τη χορδή πλησίασε στο αυτί του Γιόργκι για να τονίσει αυτά που είχε να πει;

Έ λό ώ έ




«Ακόμη και το θάνατο της Θωμαής. Κι αυτόν ακόμη τον

είδα "απ' έξω", όσο και αν τη λάτρευα, όσο και αν δεν

έπαψα ποτέ να τη θυμάμαι. Την είχα δει να φεύγει από

κοντά μου σαν αμόλυντη και άμωμη αγία και, συνάμα,

σαν γυναίκα όλων των ανθρώπων. Το θάνατό της τον εί

χα δει κι αυτόν σαν πέρασμα από έναν κόσμο σε άλλον,

άγνωστο και ίσως καλύτερο. Σαν αναπόφευκτο τέλος

μιας σύντομης παρουσίας στη γη, που ήταν σύντομη ακρι



μιας σύντομης παρουσίας στη γη, που ήταν σύντομη ακρι

βώς για να μην προλάβει να μιανθεί απ' τα παράσιτα της

εποχής. Γιατί έζησα σε μια εποχή όπου είχαν πάψει να εί

ναι ειλικρινή ακόμη και τα πιο άγρια πάθη. Όπου ακόμη

και οι ιδεολογίες ήταν καθοδηγούμενες. Όπου το αίσθη

μα, το πιο ειλικρινές αίσθημα που επικράτησε ήταν η αηδία. Ακόμη και για να πάψει να υπάρχει η Θωμαή. συνέ

βαλε ένα μίασμα. Ο χοντρός με το ρόπαλο. Μαζί με το

μίσος, την υποκρισία και το φανατισμό.

«Εκείνη πέταξε προς την ανατολή που ατενίζω απ' το πα

ράθυρο αυτή τη στιγμή. Πέταξε, μπορεί σε άλλο τόπο. σαν

να κολύμπησε από το ένα φεγγάρι, σαν αυτό που βλέπω

τώρα να φεύγει προς τη δύση, σε κάποιο άλλο, κάποιοπου έρχεται καινούριο, απ' την ανατολή. Αφανίστηκε με

ή ή λλά ό θά


θισμένο ζευγάρι. Έτσι, είχα εγκαταλείψει την Κανγκ Σο

χωρίς ίχνος τύψεων. Γι' αυτό και ο γάμος μου δεν είχε ση

μασία περισσότερη από τη θορυβώδη φανφάρα που τον

συνόδεψε. Από τις μπρούντζινες τρομπέτες που προπο

ρεύονταν στη γαμήλια τελετή. Ήταν κάτι τηλεσκοπικές

τρομπέτες που μάκραιναν και κόνταιναν κατά τις καλλι

τεχνικές ανάγκες του οργανοπαίκτη. Δεν ήταν ο γάμος τί

ποτε παραπάνω από το φευγαλέο ήχο των γκονγκ που



ποτε παραπάνω από το φευγαλέο ήχο των γκονγκ που

βροντούσαν κατά το συνήθιο του τόπου. Από το ζουρνά

και το νταβούλι που μόνο αισθητική απώθηση -και κα

θόλου ευχάριστες ανατριχίλες- μου είχαν προκαλέσει.

»Ο γάμος είχε γίνει με τις συνήθειες που κρατούν στους

πρόποδες των πανύψηλων βουνών Αλτάι. Δεν ήταν του

γούστου του κόμματος οι συνήθειες αυτές, αλλά ποιος

τολμούσε, ακόμη και το κόμμα, να τα βάλει με τους υ

πέργηρους φύλαρχους της περιοχής... Είχαν παραδοσια

κά μείνει αρχηγοί σεβαστοί και σχεδόν αθέατοι, ακόμη

και για την κομουνιστική νομενκλατούρα της περιοχής. Οι

παππούδες αυτοί ήξεραν, από πείρα αιώνων που είχε

μπολιαστεί στα κύτταρα τους, ότι οι θεωρίες των ανθρώπων οι γραμμένες στο χαρτί θα ξέφτιζαν κάποτε, ενώ οι

έ δό ά έθ θ


λαια αλλά και η σήμερα ανανεωμένη μου θρησκεία; Προς

την ανταμοιβή μου, δηλαδή, για τα βάσανα που είχα υπο

στεί ή, ανάλογα, προς την τιμωρία για ό,τι είχα διαπρά

ξει σαν όργανο του συστήματος; Τι θα είχε επικρατήσει

τελικά μέσα μου; Η γενναία ψυχή του Ακάλτεκε ή το αρ

πακτικό πνεύμα του γυπογέρακα που εκτελούσε οποια

δήποτε, όσο κι αν ήταν σκληρή και άδικη, εντολή, τυφλω

μένο, με τα ραμμένα βλέφαρα του;



μένο, με τα ραμμένα βλέφαρα του;

«Θυμάμαι ότι περνούσαμε μαζί με την Κανγκ Σο κάτω

απ' την αψίδα που είχαν σχηματίσει οι μακριές τρομπέ

τες. Θυμάμαι τον απίστευτο ορυμαγδό των οργάνων. Φο

ρούσα την παραδοσιακή στολή σκεπασμένη με ένα μακρύ

βαθυγάλαζο μανδύα. Ένα μανδύα πλουμισμένο με χρυ

σά κεντήματα απ' την κορυφή μέχρι τα νύχια. Είχα στο

κεφάλι ολόχρυσο καλπάκι που με ξεχώριζε από τους άλ

λους αρσενικούς της οικογένειας. Η νύφη ήταν στολισμέ

νη με τούλια και δαντέλες πάνω σε πλούσιο πολυδιπλω-

μένο λευκό φόρεμα. Μέσα σ' όλα αυτά τα φανταχτερά, τα

μακρινά και τα περίεργα, εγώ το μόνο που σκεφτόμουν

ήταν η Θωμαή. Και ότι θα ήθελα, αν ήταν δυνατόν, να ξανασυναντηθώ μαζί της κάποτε. Να μιλήσουμε με πιότερη

ώ ζ ή θά


Σε μια εποχή ασύλληπτης απανθρωπιάς είχα κουβεντιά

σει πριν πολλά χρόνια με τον Ααρών, είχα εκτιμήσει το

κουράγιο του και την αφοσίωση στη χώρα του. Ήταν κυ

ρίως ο σεβασμός προς αυτόν που προκάλεσε την οργήμου όταν γύρισα από τα σύνορα και τον βρήκα νεκρό,

πνιγμένο στο νερό του κελιού του. Είχε αγωνιστεί όλη τη

νύχτα να μείνει στην επιφάνεια, αλλά το γερτό και γλι

στερό πάτωμα τον είχε νικήσει. Λίγο πριν την αυγή. Τον



έβλεπα ακόμη ξαπλωμένο, νεκρό, με το μικρό του πρό

σωπο, τη μεγάλη γαμψή μύτη και τα παχιά χείλια, κλασι

κή εικόνα της φυλής του. Μόνο ο σπασμός αγωνίας από

την προσπάθεια να επιζήσει είχε εξαφανίσει το μισοχα-

μόγελο που κοσμούσε πάντα, ακόμη και στην αιχμαλωσία, το πρόσωπό του. Ένα πρόσωπο που έκρυβε άνετα

πίσω από μια φαινομενική ηπιότητα το σκληρό και αδί

στακτο επάγγελμα. Το δικό του, όπως και το δικό μου.

»Δεν ήταν αυτός ο θάνατος που του άξιζε, αλλά ο θάνα

τος έχει αυτό το χαρακτηριστικό: Ότι είναι το μόνο βέβαιο

και το μόνο ανέκκλητο στοιχείο της ζωής. Και το μόνο

άγνωστο, παρ' όλο που μιλούμε γι' αυτόν συνέχεια. Ακόμη, το μόνο που δε φοβούνται πια μερικές κατηγορίες αν

θ ώ ί ί λ ί ό ό


από το μείον τριάντα, τους βοηθούσα να επιζήσουν μιαν

ακόμη νύχτα.

»Είχα μιλήσει και για το δικό μου θάνατο και ήθελα, πριν

έρθει, είτε με τον τρόπο που υπαινίχθηκα στο νυχτερινό

μου επισκέπτη είτε με άλλον, ήθελα, πριν έρθει, να φρο

ντίσω αυτούς για τους οποίους μπορούσα ακόμη να νοια



ς γ ς ς μ ρ μη

στώ.

»Στο λιωμένο ασήμι του Τορωναίου φάνηκε τώρα μια

σκοτεινή τελεία, ένα ψαράδικο που γύριζε απ' τη μεριάτου Άθωνα. Έστησα το αυτί μου ν' ακούσω το ρυθμικό

χτύπο της μηχανής καθώς πλησίαζε. Μου φάνηκε σαν α

πόηχος μακρινής καρδιάς. Της καρδιάς της καρδιάς μου

που ξαναγύριζε πατώντας ανάλαφρα πάνω στο ασημί της

θάλασσας».

* * *

Στο ίδιο ψαράδικο είχε καρφώσει το βλέμμα του ο Μιχάλης. Η ζωή του, τελευταία, άλλαζε μέρα με τη μέρα. Για


Παρ' όλα αυτά, ο Μιχάλης είχε φίλους που ξεκίνησαν τη

ζωή μαζί του και πέτυχαν ο καθένας στο επάγγελμα του,

κι ας μην είχαν τις δικές του ικανότητες και γνώσεις. Εί

χε με τον καιρό ξεχάσει τις σχολικές του επιδόσεις και ταπανεπιστημιακά του βραβεία. Είχε ξεχάσει ακόμη και το

χαμόγελο της περηφάνιας που χάριζε στους θετούς του

γονείς όταν τους κουβαλούσε τις πρωτιές και τους επαί

νους των καθηγητών. Ο πατέρας του είχε πεθάνει νωρίς



και μητέρα δεν είχε γνωρίσει. Οι φίλοι του, ενώ μικροί τον

ακολουθούσαν στη μαθητική του πορεία με δυσκολίες και

λαχάνιασμα, αργότερα βάδιζαν στη ζωή σε πόρτες που

άνοιγαν πριν ακόμη τις χτυπήσουν. Για τον ίδιο βρίσκο

νταν μόνο πρόθυμα χαμόγελα, που όμως στην πράξη γίνονταν τοίχοι απροσπέραστοι. Λες και κουβαλούσε πά

νω του κατάρα.

Με τον καιρό είχε πειστεί ότι οι σοσιαλιστικοί θεοί δεν τον

ευνοούσαν και αποφάσισε να βρει τρόπο να φύγει απ' τη

Σοβιετία. Πρώτα προσπάθησε με τρόπους νόμιμους: υ

ποτροφίες, αποστολές, μικρές εκδρομές σε χώρες του

Συμφώνου της Βαρσοβίας. Δεν κατάφερε ποτέ να πάρειούτε μιαν έγκριση για ταξίδι - ήταν απαραίτητος, του έ

λ Μ ά ά έ λ θ ί ό δ


φτόταν ότι μόνο του μέλλον ήταν πλέον να κοιτάζει από

το στενό άνοιγμα του παραθύρου του. Ένα άνοιγμα εί

κοσι επί είκοσι εκατοστά, ανάμεσα σε σιδερένιες μπάρες.

Το υπόλοιπο παράθυρο ήταν κλεισμένο με χοντρό πλα

στικό, υποχρεωτικό από τις διατάξεις της πόλης για να

εξοικονομείται ενέργεια και θέρμανση. Τόσο μόνο, είκο

σι επί είκοσι, μπορούσε να βλέπει προς τα έξω, τόσο θα



ήταν σ' όλη τη ζωή το οπτικό του πεδίο. Τόσο ορίζοντατου επιτρεπόταν να έχει. Και είχε φτάσει να αναρωτιέται

τι θα πει ορίζοντας. Γιατί η ασφυξία του είχε γίνει πια συ

νήθεια.

Με τόσες αναποδιές δεν είχε ποτέ σκεφτεί να κάνει οικο

γένεια. Η γκαντεμιά τον τρόμαζε, και τον απωθούσε η

σκέψη να πάρει πάνω του και την ευθύνη για παιδιά. Πλη

σίαζε πια τα σαράντα όταν έπεσε η Σοβιετική Ένωση, και

η Ουκρανία, όπου εργαζόταν, κήρυξε την ανεξαρτησία της.

Σκέφτηκε τότε ότι ίσως η νέα εποχή να ήταν πιο ευνοϊκή

και έκανε νέες προσπάθειες να βελτιώσει τη ζωή του. Γρή

γορα όμως είδε ότι οι ευκαιρίες λιγόστευαν αντί να πλη

θαίνουν, οι δουλειές έκλειναν αντί ν' ανοίγουν κι ο κόσμος

φτώχαινε, έμενε άνεργος, πεινούσε.




διαφημιστικό πανό της κόκα κόλα. Στρατός ήταν τώρα οι

άνεργοι, πιο ακριβά τα προϊόντα, σχεδόν ανύπαρκτη η

περίθαλψη. Το κράτος είχε πτωχεύσει. Στις πλατείες της

πόλης ο κόσμος πουλούσε αντικείμενα τόσο ευτελή, που

για έναν δυτικό ήταν αληθινός βάσανος ψυχής να κάνει το

γύρο των παζαριών.



«Πόση ώρα μπορούσε να ζεσταθεί η γριά με τα λίγα κλα

ριά που μάζεψε;» αναρωτιόταν ο Μιχάλης. «Πέντε λεπτά,

επτά λεπτά;... Και πόση ώρα χρειάζεται για να πεθάνει

από το κρύο ένα ταλαιπωρημένο ανθρώπινο ερείπιο;»

Δεν είχαν πάψει να υποφέρουν. Και όπως απομακρυνό

ταν χρονικά, τόσο το τσαρικό όσο και το κομουνιστικό

καθεστώς, τόσο ο κόσμος προσαρμοζόταν στην ιδέα της

εξαθλίωσης και έχανε κάθε έννοια σύγκρισης, που έτσι κι

αλλιώς δεν ωφελούσε σε τίποτε. «Η σύγκριση δεν τρέφει

κανέναν» κατέληξε ο Μιχάι κουνώντας σκεφτικά το κε

φάλι.


χαρακτηριστικό. Να ξέρει πότε χρειαζόταν η σιωπή. Πό

τε ο διάλογος ανάμεσά τους θα γινόταν χωρίς ήχους. Τον

κράτησε αρκετή ώρα έτσι αιχμάλωτο, κι εκείνος άπλωσε

το χέρι του πίσω να της χαϊδέψει τα μαλλιά. Ο χτύπος τηςμηχανής του ψαράδικου σταμάτησε.

«Τι θα γίνει με μας;» ρώτησε πρώτος εκείνος αυτό

που είχαν στο μυαλό τους και οι δύο.

«Από μας εξαρτάται. Μπορούμε να αποφασίσουμε.

Εξ ά ό θέλ



Εξαρτάται από το τι θέλουμε».«Και από το τι μπορούμε».

«Μπορούμε ό,τι θέλουμε». Του φίλησε το λαιμό και

γυρίζοντας κάθισε στα μακριά του πόδια. «Μπορούμε

ό,τι θέλουμε».

15.



Παρασκευή πρωί

Η

ΦΑΙΔΡΑ ΕΙΧΕ ΑΠΟ ΜΙΚΡΗ το πάθος της θάλασσας.

Στη στεριά αισθανόταν σίγουρη και η αυτοπεποί

θηση της ήταν παροιμιώδης ανάμεσα στους συναδέλφους των ευρωπαϊκών μυστικών υπηρεσιών. Όταν ό

μως έμπαινε στη θάλασσα, στο στοιχείο που γι' αυτή δεν

είχε τίποτε το άγνωστο, θέριευε και ζούσε πολλά εκατομ

μύρια χρόνια πίσω. Ζούσε τη βεβαιότητα ότι ανήκε εκεί,

στο υγρό στοιχείο, ότι κάτι μεταφυσικό την έδενε με τη

θάλ ό ώ λ ύ ό έ


χραινε τόσο, που συχνά οι περιστασιακοί φίλοι της την

είχαν, για το λόγο αυτό και μόνο, παρεξηγήσει. Πολλοί

απ' αυτούς θεωρούσαν ότι ήταν είτε ανοργασμική είτε

αμφιφυλόφιλη.

Αυτές τις αναστολές ενδόμυχα η ίδια τις παρομοίαζε με

τους φόβους εκείνους των άγριων θηρίων που τελειώνουν

β ά ή άξ ' ύ δύ



βιαστικά την ερωτική πράξη για ν' αποφύγουν κινδύνους

που μπορούν να προκύψουν από μια μακρά ερωτική χα

λάρωση. Αυτές λοιπόν οι αναστολές που είχε στην ξηρά

εξαφανίζονταν ολοκληρωτικά μέσα στη θάλασσα. Εκεί

κανείς δεν μπορούσε να την παραφυλάει ή να της προξενήσει κίνδυνο. Η απεραντοσύνη γύρω της ήταν σύμμαχος,

και ό,τι βρισκόταν κάτω απ' το σώμα της μέχρι τον πιο

απόμακρο βυθό δεν μπορούσε παρά να είναι προστάτης

δικός της. Φύλακας άγγελος για την ασφάλεια της. Εκεί,

στο άφρακτο στοιχείο του κύματος, μπορούσε να ελευθε

ρώσει το πάθος της ανεξέλεγκτα. Εκεί μπορούσε να α

νταποδώσει το πάθος του αρσενικού χωρίς αναστολή ή

φόβο, κλείνοντας απλά τα μάτια κι αφήνοντας το σώμα

της να δονηθεί άναρχα, σαν να 'τανε το τέλος της.


σθετε ονειρικές εντάσεις στις θαλασσινές τους εμπει

ρίες.

Έτσι, εκείνο το πρωί η Φαίδρα πήρε τον Λάμπρο στο κύ

μα για κολύμπι. Όταν έφτασαν στα βαθιά, εκείνος της έ

σφιξε με τα δάχτυλα τα κρουστά της λαγόνια και την έ

νωσε πάνω του καθώς εκείνη άπλωνε τα χέρια για να δώ



νωσε πάνω του, καθώς εκείνη άπλωνε τα χέρια για να δώσει στα ενωμένα τους κορμιά περισσή πλοϊμότητα. Αφή

νοντας το πρόσωπο μόνο έξω απ' το νερό, απόλαυσε την

ευφορία και την αιώρηση μαζί. Μέχρι που ένιωσε το γνω

στό μα πάντα ανυπόφορο ηλεκτρισμό να ρέει από την πε

ριφέρεια του αεροκρέμαστου σώματος και να συγκλίνει

στην ένωσή της με τον Λάμπρο. Και από κει τινάχτηκαν

παλμώσεις ηδονής κι απλώθηκαν σαν υγρή αστραπή στα

πέρατα του Τορωναίου. Τις αισθάνθηκε να φτάνουν σαν

τρυφερά φιλιά στις αμμουδιές του κάθε κόρφου και να ερεθίζουν τους σπάρους που βόσκαν στα ρηχά. Η κραυγή

της βγήκε σαν μουγγός στεναγμός κι άπλωσε ευλογία ε

ρωτική σ' όλο τον κόσμο της θάλασσας.

Είχε τόσο λίγο βάρος το κορμί της όταν ο Λάμπρος απο


Σταμάτησε να κολυμπά και μίλησε στον Λάμπρο.

«Θυμήθηκα. Το όνομα Σουντάρεφ, Φάουζι Σουντάρεφ

συνδέθηκε με ένα ατύχημα πριν λίγα χρόνια. Ένα αερο

πλάνο που έπεσε στις ακτές της Κασπίας, αλλά το φορτίο

του δε βρέθηκε ποτέ. Ξέρεις τι ήταν το φορτίο του; Κάτι

που θα μπορούσε ν' αναστατώσει όλη την περιοχή αν έπε

φτε σε λάθος χέρια.

Ο Λάμπρος που κολυμπούσε δίπλα της γύρισε το κε



Ο Λάμπρος, που κολυμπούσε δίπλα της, γύρισε το κεφάλι.

«Τι ήταν;» ρώτησε.

«Μεγάλη ποσότητα αερίου σαρίν εξελιγμένου και συ

σκευασμένου. Έτοιμου για χρήση σε πυραύλους και σε

βόμβες. Κάτι που μπορεί να καταστρέψει ολόκληρες χώ

ρες και να σκοτώσει εκατοντάδες χιλιάδες ανθρώπους με

ένα μόνο χτύπημα. Προσπάθησαν τότε να το βρουν οι μυ

στικές υπηρεσίες Ανατολής και Δύσης, αλλά χωρίς επιτυ

χία. Είπαν ότι ίσως είχε βουλιάξει μέσα στην Κασπία. Τοόνομα που έδωσε ο Γιόργκι ή Σταύρο είναι του πιλότου

που είχε χαθεί μαζί με το υπόλοιπο πλήρωμα. Να γιατί

ενδιαφέρονται για το βιβλίο οι φονταμενταλιστές της πε

ριοχής και όλοι οι λοιποί -νο μοταγείς και μ η - πολίτες

του Καυκάσου. Πρέπει το βιβλίο να περιέχει κάποια πλη

ροφορία σχετική με το χαμένο φορτίο του σαρίν. Να για


Το ψαράδικο που τον είχε φέρει στην Άθυτο, αραγμένο

δέκα μέτρα απέναντί του, φάνταζε διπλό, με το κατο

πτρικό είδωλό του να ιριδίζει ανάποδα στο ακίνητο νερό.

Είχε παρακολουθήσει με τα μικροσκοπικά του κιάλια τιςενάλιες ερωτικές ακροβασίες του ζευγαριού. Η συνακό

λουθα ευφρόσυνη ψυχική διάθεση του Λάμπρου και της

Φαίδρας, όπως τη φανταζόταν και όπως τη θυμόταν από

τα νιάτα του, πίστευε ότι θα τον βοηθούσε στο νέο βήμα

που επρόκειτο να κάνει



που επρόκειτο να κάνει.

Καθώς η Φαίδρα έσκυβε να πάρει την πετσέτα από το

βραχάκι όπου την είχε αφήσει, το μάτι της έπεσε μηχανικά στο μόνο πρωινό πελάτη του παραλιακού καφενείου.

Η φιγούρα δεν της ήταν άγνωστη και τη θυμήθηκε. Ήταν

ο «πελάτης της Εισαγγελίας».

«Έχουμε επίσκεψη απ' τους ανταγωνιστές» είπε στον

Λάμπρο, που την ακολουθούσε.

Η ματιά της συναντήθηκε με το βλέμμα του ηλικιωμέ

νου από μακριά. Ένα χέρι του υψώθηκε. Σαν χαιρετισμός

και πρόσκληση. Μετά σηκώθηκε, έτοιμος να υποδεχθεί το

ζευγάρι. Χαμογέλασε καθώς οι δύο βάδισαν προς το μέρος του. Μόνο η υπόκλιση του έλειπε για να συμπληρώ


Η φωνή του δεν είχε τονισμό να δείχνει υπονοούμενο. Η

Φαίδρα δεν αμφέβαλλε ότι ο Καλογερίδης είχε παρακο

λουθήσει τις θαλασσινές τους επιδόσεις. Τα μάτια της έ

ψαξαν, και το φούσκωμα στην τσέπη του πράκτορα επιβεβαίωσε τη σκέψη της. «Με κιάλια έκανε μάτι ο γερο-

πόρνος» σκέφτηκε.

«Πώς από δω;» ρώτησε παίρνοντας ένα από τ' άβο

λα καθίσματα του καφενείου. Οι τρεις τους τώρα κάθο

νταν γύρω απ' το τρίποδο τραπεζάκι. Σαν φίλοι που βρέ



νταν γύρω απ το τρίποδο τραπεζάκι. Σαν φίλοι που βρέ

θηκαν τυχαία σε μια ήρεμη φθινοπωρινή ακρογιαλιά.

«Η ζωή έχει τα απρόοπτά της» μουρμούρισε ο ηλικιω

μένος με αδιόρατο χαμόγελο. «Οι φίλοι μου και οι φίλοι

σας συνεργάστηκαν στενά τις τελευταίες μέρες... ακόμη

και όταν δεν το ήξεραν».

«Για το κοινό καλό» πρόσθεσε βιαστικά. «Φαίνεται

ότι οι φόβοι μας είναι και φόβοι σας».

«Δεν ξέρω για ποια συνεργασία μιλάς» απάντησε επι

φυλακτικά η Φαίδρα. «Μπορείς να μου τα κάνεις πιολιανά;»

Ο Καλογερίδης αναστέναξε προσποιητά, σαν να ελεεινο-

λογούσε τους νέους που η πείρα δεν τους έμαθε ακόμη να

εξοικονομούν χρόνο αποφεύγοντας τις πλαγιοδρομίες. Ά


«Το ένα από τα βιβλία...» επανέλαβε η Φαίδρα. Ο Λά

μπρος έπαιζε το ρόλο του σιωπηλού συνεταίρου.

«Ναι, το ένα από τα βιβλία. Μη μου πείτε ότι δεν ξέ

ρατε ότι τα βιβλία που μας ενδιαφέρουν είναι δύο. Εύχο

μαι μάλιστα να μην είναι και περισσότερα» πρόσθεσε με

επιφύλαξη, παρατηρώντας προσεκτικά τους δύο νέους. Η

έκπληξη στα μάτια τους ήταν ειλικρινής. «Τα βιβλία δεν

είναι παραπάνω από δύο» σκέφτηκε και συνέχισε:



είναι παραπάνω από δύο σκέφτηκε και συνέχισε:«Οι φίλοι μου λοιπόν, μετά την πληροφορία αυτή, ε

ντόπισαν το πρόσωπο για το οποίο μιλούμε και του πή

ραν το βιβλίο».

«Ποιο βιβλίο;» διέκοψε η Φαίδρα, αλλά ήξερε από χέ

ρι ότι η απάντηση στην ερώτησή της θα ήταν η σωστή. Ο

Καλογερίδης ήταν καλά πληροφορημένος.

«Έχει τίτλο: Η Ατλαντίδα της Κασπίας. Κάποιου Ρώ

σου μελετητή του δέκατου ένατου αιώνα. Μπακικάνοφ το

όνομα του. Ικανοποιημένη;»

Η Φαίδρα κούνησε το κεφάλι καταφατικά. Όσο κι αν

ανοιγόταν ο Καλογερίδης, εκείνη δεν έπαυε να έχει μιαν

έμφυτη δυσπιστία: κατάλοιπο μιας ολόκληρης εποχής.

«Ας σοβαρευτούμε τώρα» συνέχισε ο Καλογερίδης.«Όπως έχουν τα πράγματα, λίγη ειλικρίνεια δεν πρόκει


κάποια σύγκριση μεταξύ τους. Είναι λοιπόν απαραίτητο

να μελετηθούν ταυτόχρονα κι από κοντά για να βγει κά

ποιο συμπέρασμα».

«Ήρθες λοιπόν στην όμορφη Άθυτο για να μας κάνειςκάποια πρόταση, φαντάζομαι».

«Ακριβώς. Μια πρόταση για το κοινό συμφέρον. Το

συμφέρον όλων των φίλων. Δικών σας και δικών μου. Από

τη μεριά μας λοιπόν, το δηλώνω επίσημα, είμαστε σε θέ

ση να παρουσιάσουμε το ένα από τα βιβλία, αν εσείς μπο



ση να παρουσιάσουμε το ένα από τα βιβλία, αν εσείς μπο

ρέσετε να αποκτήσετε το δεύτερο. Και με τον όρο πάντα

να είμαστε αμοιβαία ανοιχτοί και να μοιραστούμε οποια

δήποτε πληροφορία έχουμε για το θέμα που μας απα

σχολεί. Μόνο έτσι θα μπορέσουμε να αντιμετωπίσουμε τοπρόβλημά μας».

Στάθηκε λίγο παρακολουθώντας με το βλέμμα τον ψαρά

που τον είχε φέρει μέχρι εκεί και που ετοιμαζόταν τώρα

να σηκώσει άγκυρα.

Φάνηκε να σκέφτεται.

«Υπάρχουν κι άλλοι που ενδιαφέρονται για τα βιβλία»

πρόσθεσε. «Έχω την εντύπωση ότι πρέπει να βιαστείτε».


ρει γρήγορα κάποια πρωτοβουλία. Έριξε ένα βλέμμα

στον Λάμπρο, που την ενθάρρυνε με τα μάτια.

«Το πρόβλημα είναι ένα χαμένο φορτίο εδώ και αρκε

τά χρόνια» είπε αόριστα. «Οι άλλοι που ενδιαφέρονται

γι' αυτό είναι, πιστεύω, από τη Μέση Ανατολή...»

«Ναι, αλλά όχι μόνο κρατικές υπηρεσίες. Ενδιαφέρο

νται και κάποιες μεγάλες εταιρείες πετρελαίων που πα

ρακινούν μαφιόζους και τυχοδιώκτες της περιοχής να αύξ ξά ώ ά "Δ



ρ μ φ ζ ς χ ς ης ρ χήςνακηρύξουν ανεξάρτητη μια ως τώρα άγνωστη "Δημοκρα

τία της Κασπίας". Ο κατακερματισμός της παλιάς Σοβιε

τικής Ένωσης έχει ανοίξει αβυσσαλέες ορέξεις σε πολλούς

στην περιοχή. Πολύ θα ήθελαν κάποιοι να έχουν μια μι

κρή παράκτια Δημοκρατία με τα δικαιώματα από την α

ναλογία που θα της αντιστοιχούσε στα πετρέλαια. Το χα

μένο -και επικίνδυνο για όλους- φορτίο θα μπορούσε να

γίνει μεγάλο ατού στα χέρια τους και οι συνέπειες για την

ισορροπία στην Κασπία ανυπολόγιστες. Πολύς κόσμος θαπεθάνει αν δε βιαστούμε».

«Η συζήτηση είχε να κάνει με το θάνατο» σκέφτηκε ο Λά

μπρος καθώς παρακολουθούσε τον Καλογερίδη σιωπηλός.

Όμως όλα γύρω τού θύμιζαν μόνο αγάπη για τη ζωή: το




λει να είναι ήσυχος» απέφυγε την ερώτηση ο Γιόργκι.

Σκοπός του ήταν να επιταχύνει ό,τι προσπαθούσε να πε

τύχει και όχι να πανικοβάλει τους «προστάτες» του.

«Πήρες την εξουσιοδότηση που γύρευες;» ρώτησε.

«Έχω εντολή να ικανοποιήσω οποιοδήποτε -λογικό-

αίτημά σου προκειμένου να πάρουμε το δεύτερο βιβλίο»

απάντησε ο Αγραπίδης.

Ο Γιόργκι άπλωσε το χέρι του στο διπλανό τραπεζάκι. Πήρε ένα φύλλο χαρτί και το έδωσε στον Σίμο.



κι. Πήρε ένα φύλλο χαρτί και το έδωσε στον Σίμο.

«Δύο είναι τα αιτήματα» είπε απλά. «Γραμμένα καθα

ρά στο χαρτί. Διάβασέ τα».

Ο Αγραπίδης διάβασε γρήγορα τις δέκα περίπου γραμ

μές και σήκωσε τα μάτια απορημένος.«Πολλά τα χρήματα που ζητάς - για άλλους και τίπο

τε για σένα» απόρησε.

«Τόσα είναι και δεν το συζητώ, Σίμο. Μην κουράζεσαι

και συ να το συζητήσεις. Αν συμφωνείτε, τα χρήματα πρέ

πει να κατατεθούν με τις προβλέψεις που καθορίζω στην

τράπεζα, στα ονόματα που αναφέρω, μέχρι να κλείσουν οι

τράπεζες σήμερα. Είναι Παρασκευή, μην το ξεχνάμε. Αλ

λιώς δεν έχουμε συμφωνία. Ας μην ξεχνούν οι φίλοι που

σε έστειλαν ότι υπάρχουν όχι ένας αλλά περισσότεροι α

νταγωνιστές. Μόνο αν γίνει η κατάθεση μέσα στο πρωινό

έχουμε συμφωνία Σίμο»


μίζω, λογικό. Γιατί δε φαντάζεσαι τι πολλαπλάσιες δα

πάνες και πόσες συμφορές θα γλιτώσουν αυτοί που θα το

πληρώσουν».

«Φεύγω». Ο Αγραπίδης σηκώθηκε. «Τι θα γίνει με το

βιβλίο;»

«Μόλις μου στείλεις με φαξ το αποδεικτικό της κατά

θεσης και το ιατρικό πιστοποιητικό, θα με πάρεις στο τη

λέφωνο. Θα σου δώσω τότε αυτό που ζητάτε».



Το μεσημέρι βρήκε και τους τέσσερις τους. Καλογερίδη.

Φαίδρα. Λάμπρο και Αγραπίδη, σ' ένα μπαρ κοντά στη

Λέσχη Αξιωματικών Θεσσαλονίκης να συζητούν τις τελευ

ταίες λεπτομέρειες και να επικοινωνούν με τα κινητά

τους. Όταν ο Αγραπίδης βεβαιώθηκε ότι είχαν σταλεί με

φαξ στην Αθυτο τα αποδεικτικά της τράπεζας και το πι

στοποιητικό που είχε ζητήσει ο Γιόργκι, κάλεσε τον αριθ

μό ενός κινητού που είχε προσυμφωνηθεί. Στο τηλέφωνο

απάντησε ο Γιόργκι, και ο Αγραπίδης τού είπε ότι όλα τα

αιτήματα του είχαν ικανοποιηθεί. Τον ρώτησε αν έλαβε

τα σχετικά φαξ.«Τα έλαβα» έκανε ο Γιόργκι. «Πού βρίσκεσαι τώρα;»




«Και το βιβλίο;» Ο Αγραπίδης δε φαινόταν ικανοποιη

μένος με τη λύση. Του είχαν αναθέσει να βρει ένα βιβλίο

και αντ' αυτού θα είχε μόνο ένα χάρτη. Κι αυτό, αν τον

έβρισκε πίσω από την πινακίδα των αφοδευτηρίων.

«Το βιβλίο το ψάχνει αυτή τη στιγμή και κάποιος α

νταγωνιστής σας. Έχω βγάλει απ' αυτό το δικό του χάρ

τη και έχω κολλήσει στο τέλος του κειμένου μια φωτοτυ

πία του χάρτη του πρώτου βιβλίου. Έτσι. αυτό που θαβρει θα του είναι άχρηστο Άσ' τον λοιπόν να ψάχνει και



βρει θα του είναι άχρηστο. Άσ τον λοιπόν να ψάχνει και

να χάνει τον καιρό του, ενώ εμείς αντίστοιχα θα κερδί

ζουμε. Σου το λέω να το πεις και στους άλλους που α

κούνε τώρα μαζί σου». Ο Γιόργκι χαμογελούσε καθώς με

ταβίβαζε έτσι στον Αγραπίδη τη σκέψη ότι θα ήταν δύ

σκολο να τον εξαπατήσουν.

«Να τους πεις ότι το βιβλίο δεν ήταν παρά καπνός συ

σκότισης του προβλήματος. Το κείμενό του δεν είναι πα

ρά μια απλή γεωλογική μελέτη για την Κασπία, και μάλιστα ξεπερασμένη, από τις έρευνες του εικοστού αιώνα.

Η λύση του προβλήματος που σας απασχολούσε βρισκό

ταν πάντα στο χάρτη μετά την τελευταία σελίδα, όπως

αυτός είχε ξανασχεδιαστεί από το μακαρίτη τον πιλότο,

τον Φάουζι Σουντάρεφ».


Δυο ώρες αργότερα, στο γραφείο της Υπηρεσίας της Φαί

δρας τέσσερα κεφάλια κολλημένα δίπλα δίπλα προσπα

θούσαν να συγκρίνουν τους δύο χάρτες μπροστά σε έναν

προβολέα. Ο ένας είχε φτάσει σκαναρισμένος από τη Μόσχα με ηλεκτρονικό ταχυδρομείο. Ο άλλος είχε ακόμη τα

σημάδια από το δίπλωμα που αναγκάστηκε να του κάνει

ο Γιόργκι προκειμένου να τον χωρέσει πίσω από την πι-

νακίδα-τιμολόγιο των αφοδευτηρίων. Οι χάρτες ήταν ό

μοιοι εκτός από ένα σημείο της ακτής της Κασπίας, όπουοι δύο ακτογραμμές διασταυρώνονταν



οι δύο ακτογραμμές διασταυρώνονταν.

«Το ξέρω το σημείο αυτό» μουρμούρισε ο Καλογερίδης.Οι άλλοι γύρισαν και τον κοίταξαν απορημένοι.

«Πώς μπορείς να ξέρεις;» ρώτησε ο Λάμπρος. «Δεν εί

ναι παρά ένα σημάδι σε ένα χάρτη και μάλιστα πρόχειρο,

σχεδιασμένο με τα μέσα εκείνης της εποχής».

«Ξέρω» επέμεινε ο Καλογερίδης «επειδή πρόκειται

για έναν οικισμό που έχει τη δική του ιστορία, αλλά και

χώρους που μπορούν να γίνουν εύκολα κρυψώνες».

Εξήγησε ότι ο οικισμός ήταν ένα τεράστιο συγκρότημα.


«Τώρα θυμίζει τις έρημες πόλεις του Φαρ Ουέστ, όπως

τις βλέπουμε στον κινηματογράφο» κατέληξε ο Καλογε

ρίδης. «Μόνη η μυρωδιά του πετρελαίου μένει. Αυτή έχει

ποτίσει ανεξίτηλα όλη την περιοχή».



17.

Παρασκευή απόγευμα



Η

ΤΑ Ν Η ΓΟΗΤ ΕΙΑ ΤΟΥ ΤΟ ΡΩΝ ΑΙΟ Υ, ήταν η πα ρ ο υ

σία του Μιχάλη, ή μήπως ήταν η χρονική στιγμή

που έκλεβε για να ξεφύγει από τα βάσανα και τιςανησυχίες της επιβίωσης που την έκαναν να αισθάνεται

τόσο ανάλαφρη;» αναρωτιόταν η Ελένη καθώς πλατσού

ριζε ανάμεσα στα βραχάκια πλησιάζοντας το ετοιμόρρο

πο σπίτι. Ο Μιχάλης την ακολουθούσε καμαρώνοντας τηλεπτή σιλουέτα που βάδιζε μπροστά του με ευλυγισία χο


και πόσο μεγάλη θα ήταν η απογοήτευση όταν θα τέλειω

νε ξαφνικά κι απρόσμενα ίσως το όμορφο αυτό διάλειμ

μα; Ή μήπως η λυγερόκορμη κοπέλα μπροστά του ήταντελικά μια πραγματική αλλαγή στη ζωή του τη βασανι

σμένη, μια ανεξήγητη ουράνια ανταπόδοση για τις αμέ

τρητες ταλαιπωρίες του;

Όταν το ζευγάρι μπήκε στο δωμάτιο ο Γιόργκι στεκόταν



Όταν το ζευγάρι μπήκε στο δωμάτιο, ο Γιόργκι στεκόταν

μπρος στο παράθυρο απορροφημένος και πάλι από τη

θέα του κόλπου. Διαπίστωναν, τώρα που τον έβλεπαν όρ

θιο, ότι η επιβλητική κορμοστασιά ήταν το πρώτο στοι

χείο της προσωπικότητάς του. Γύρισε και τους καλωσό

ρισε. Η Ελένη κι ο Μιχάλης είδαν αμέσως την αλλαγή. Το

πάντα σοβαρό και βαθύ βλέμμα του είχε πάρει μιαν έκ

φραση τόσο γαλήνια, που θα 'λεγε κανείς ότι κάποιος

νέος αέρας ηρεμίας και γαλήνης είχε βρει το δρόμο του

και είχε γεμίσει το ετοιμόρροπο σπίτι.

«Καθίστε. Σας ετοίμασα καφέ» είπε. Πήρε ένα ηλεκτρικό

μπρίκι από το κομοδίνο και σέρβιρε σε τρία φλιτζάνια.«Είναι σπουδαία συγκυρία η σημερινή και πρέπει να


ρια τους αυτοί που θα έπρεπε εξαρχής να το γνωρίζουν

και συνεπώς απαλλάχτηκα από το βάρος και από τις πιέ

σεις που είχα πάνω μου». Κούνησε το χέρι δείχνοντας ότιθα μπορούσε να είναι πιο συγκεκριμένος, αλλά δεν επι

θυμούσε κάτι τέτοιο.

«Πιέσεις από διάφορες εξουσίες, κρατικές και μη. Αυ

τά είναι αρκετά που σας λέω. Δε χρειάζεται να ξέρετε πε

ρισσότερα. Γεγονός είναι πάντως ότι μάλλον θα με αφήσουν ήσυχο αφού δεν αποτελώ πια πηγή ούτε πληροφο



σουν ήσυχο, αφού δεν αποτελώ πια πηγή ούτε πληροφο

ρίας ούτε κινδύνων. Για κανέναν. Και για έναν άλλο λό

γο ίσως δε θα ενοχλήσουν. Επειδή οι γιατροί μού μήνυ

σαν σήμερα ότι έχω πολύ προχωρημένο καρκίνο. Λίγους,

δηλαδή, μήνες ζωής. Και έχω σκοπό να τους ζήσω διαφο

ρετικά. Ανετα, χωρίς να κρύβομαι, χωρίς φόβο, διασκε

δάζοντας κάθε στιγμή που μένει».

Έκανε μια κίνηση σαν να ευχόταν υγεία αόριστα σε όλους

και ρούφηξε τον καφέ του. Ο Μιχάλης έκανε το ίδιο, ε

ντυπωσιασμένος από τις τελευταίες φράσεις του Γιόργκι,

αλλά και περίεργος να μάθει τι εννοούσε λέγοντας ότι

αυτός και η Ελένη θα γνωρίσουν ευχάριστες αλλαγές. Ο

καφές η επιβλητική μορφή του Γιόργκι και οι παράξενες


ποίο της είχε μιλήσει την προηγουμένη. Ταυτόχρονα είχε

σηκώσει το δάχτυλο στα χείλη του δείχνοντας στο ζευγά

ρι ότι δεν έπρεπε να γίνει άλλη συζήτηση για το θέμα. Η

Ελένη, καταλαβαίνοντας ότι ο Γιόργκι ενεργούσε και μι

λούσε σαν να ήξερε ότι υπήρχαν στο δωμάτιο μικρόφωνα,

σήκωσε το βάζο από το κέντρο του τραπεζιού χωρίς να πει

λέξη. Πήρε από κει ένα φάκελο και τον έχωσε στο μπού

στο της. Ο Μιχάλης παρακολούθησε τη σκηνή χωρίς σχόλιο.



«Θα τις μάθετε σύντομα» επανέλαβε ο Γιόργκι και

σηκώθηκε.

«Νομίζω ότι ήρθε η ώρα να αποχαιρετιστούμε. τουλά

χιστον για τώρα. Περιμένω κι άλλες επισκέψεις».

Έσφιξε το χέρι του Μιχάλη με θέρμη, και η Ελένη αναση

κώθηκε στις μύτες των ποδιών της να δώσει ένα φιλί στομάγουλο του Γιόργκι. Συγκράτησε με κόπο τα δάκρυα

της.

«Καλή αντάμωση» του φώναξε κλείνοντας πίσω της

την πόρτα.

* * *


σε μια παράδοση. Να βρει παρηγοριά και λήθη σε στιγ

μές ψυχικής ερήμωσης και αγωνίας. Η δημόσια βιβλιοθή

κη όπου βρισκόταν τώρα ο Στηβ έμοιαζε ακόμη περισσό

τερο με ναό, καθώς ήταν τελείως έρημη. Το λιγοστό φως

που έμπαινε από τους φανοστάτες του δρόμου έκανε τις

σκιές να μετατρέπονται σε πολλά, διαφορετικά, μαύρα.

«Πόσοι τόνοι μαύρου υπάρχουν άραγε;» αναρωτήθηκε.

«Μάλλον αμέτρητοι». Τα άδεια καρεκλοτράπεζα έδει

χναν σαν στασίδια που περίμεναν τους πιστούς το πρωί,

β βλ ά ψώ άδ έλ



και τα βιβλιοστάσια υψώνονταν στο σκοτάδι ατέλειωτα,

μέχρι έναν αόρατο, μαύρο κι αυτόν, ουρανό-θόλο.

Είχε προτιμήσει να μπει στη βιβλιοθήκη αργά τη νύχτα,

αφού παρακολούθησε τη γύρω κίνηση όλο το απόγευμα.

Ήθελε να βεβαιωθεί ότι ο Γιόργκι δεν του είχε στήσει πα

γίδα στέλνοντας τον στο σημείο αυτό που ήταν από τα πιο

πολυσύχναστα της Θεσσαλονίκης. Ο δημόσιος κήπος, δί

πλα στο κτίριο που παρακολουθούσε, διευκόλυνε σημα

ντικά τη δουλειά του. Ήταν στέκι και χώρος για χασομέ-

ρηδες κάθε λογής -ηλικιωμένους, ζευγάρια και πρεζάκη-

δες- σχεδόν κάθε ώρα της μέρας και της νύχτας. Μετάαπό αρκετές ώρες παρακολούθησης χωρίς ύποπτη κίνηση,


Πήγε κατευθείαν στο γραφείο του διευθυντή και άναψε

τον υπολογιστή που βρισκόταν πάνω στο έπιπλο. Το πρό

γραμμα του ζήτησε συνθηματική λέξη. Θα μπορούσε να

ξεπεράσει το εμπόδιο, αλλά θα του έπαιρνε πολύ χρόνο.Γι' αυτό αποφάσισε να ψάξει τα συρτάρια. Με ένα κλε

φτοφάναρο φυλλομέτρησε γρήγορα διάφορους φακέλους,

μέχρι που βρήκε έναν με την επιγραφή: «Δωρεές». Τα ελ

ληνικά του ήταν φτωχά, αλλά αρκετά για να καταλάβει.

Τον άνοιξε και δεν άργησε να βρει την επιστολή που είχε

σταλεί συνοδευτικά με το βιβλίο που έψαχνε Μια σημείω



σταλεί συνοδευτικά με το βιβλίο που έψαχνε. Μια σημείω

ση με κόκκινο μελάνι πάνω στην επιστολή τού έδωσε τη

λύση. Το βιβλίο είχε καταχωριστεί στην κατηγορία των

«Σπάνιων βιβλίων», μια κατηγορία που βρισκόταν στοντομέα «Όμικρον 7».

Ο τομέας «Όμικρον 7» ήταν ένα ξεχωριστό έπιπλο στο

πάνω πάτωμα του εξώστη, όπως εξακρίβωσε αφού ανέ

βηκε την όρθια σκάλα της αίθουσας. Ήταν μια ειδική βι

τρίνα κλειδωμένη που του πήρε μόνο ένα λεπτό να την α

νοίξει. Βρήκε εκεί το βιβλίο του Μπακικάνοφ, ξανακλεί-

δωσε το έπιπλο, κατέβηκε τη σκάλα και βγήκε από το κτίριο με τον τρόπο που είχε χρησιμοποιήσει για να μπει. Ευ

18.

Σάββατο πρωί



ΗΕΛΕΝΗ ΚΑΘΟΤΑΝ κατάχαμα ανάμεσα στους σω

ρούς των βιβλίων της. «Σε έναν κόσμο ακατάστα

των γνώσεων που όμως δεν είχε φτάσει ακόμη στο

ιδανικό στάδιο του ολοκληρωτικού χάους» συνήθιζε να

λέει. Είχαν επιστρέψει αποβραδίς πίσω στο διαμερισμα-

τάκι της στη Θεσσαλονίκη, κι ο Μιχάλης ήταν ακόμη στο

κρεβάτι. Ο ύπνος είχε έρθει δύσκολα, γιατί ήταν αδύνατο

να χωνέψουν ότι από τη μια στιγμή στην άλλη έγιναν

πλούσιοι. Αυτό τουλάχιστον έδειχνε το αποδεικτικό της

τράπεζας που ήταν ακουμπισμένο στο κομοδίνο της. Η

νύχτα που πέρασαν ήταν σίγουρα σαν αυτή που περνούνόσοι μαθαίνουν ότι κέρδισαν ένα μεγάλο ποσόν στο λα


Ανοιξε πάλι το φάκελο που είχε πάρει από το τραπεζάκι

του Γιόργκι.

Πήρε στα χέρια της το γράμμα και το διάβασε, για τρί-

τη φορά, ψιθυρίζοντας, σαν ο ψίθυρος να τη βοηθούσε να

πιστέψει αυτά που διάβαζε:

«Αγαπητοί μου Ελένη και Μιχάλη,

Είμαι από τους λίγους, πιστεύω πολύ λίγους, ανθρώπους

ό ί δ ή ί ζ ή Δ



στον κόσμο που είχαν μια μοναδική εμπειρία στη ζωή. Δεν

εννοώ την πραγματική μου ζωή. Εννοώ τις ώρες της αμνη

σίας μου. Τις μέρες που έπαψα να ξέρω ποιος είμαι και

τι έκανα, καλό ή κακό, εξήντα τόσα χρόνια. Λίγοι άνθρω

ποι έζησαν, νομίζω, μια τόσο έντονη αγωνία, υπαρξιακή

θα την έλεγα αν ήθελα να δώσω στο γράμμα αυτό κάποια

έμφαση. Ακόμη λιγότεροι συνάνθρωποι απ' αυτούς που

έχασαν τη μνήμη τους ξανάφεραν πίσω, σε λίγες μόνο μέ

ρες, τις φάσεις και τις εμπειρίες που είχαν ζήσει τα προη

γούμενα χρόνια. Σαν να ήταν ξένες και να τις έβλεπαν

από μακριά. Παρ' όλα αυτά, όταν ξαναθυμάσαι, ανακα

λύπτεις ότι είσαι άρρηκτα δεμένος με μια σειρά γεγονό

των που δε θα πάψουν να επηρεάζουν την υπόλοιπη ζωήσου όσο και αν τα είχες προς στιγμήν ξεχάσει. Τις μέρες


»Απόρησα διαπιστώνοντας ότι ήταν πολύ σημαντικό να

ξέρω ποια ήταν η αντιμετώπιση της ζωής εκ μέρους μου.

Από τις σκέψεις που χωρίς προσωπικές αναμνήσεις έκα

να τότε, συμπέρανα ότι θα πρέπει να είχα κάποια δυνατή αίσθηση του τι πρέπει και τι δεν πρέπει να κάνει κα

νείς στη ζωή του. Ότι θα είχα σαφή συνείδηση της διαφο

ράς μεταξύ του καλού και του κακού. Όταν όμως ξανα-

βρήκα τη μνήμη, διαπίστωσα ότι η περασμένη μου ζωή

δεν ήταν αυτή που νόμιζα -σύμφωνα με τις σκέψεις που

έκανα- ότι είχα ζήσει. Κάτι είχε πάει στραβά στο δρόμο



έκανα ότι είχα ζήσει. Κάτι είχε πάει στραβά στο δρόμο

μου. Ήξερα φυσικά τι ήταν - ο άδικος θάνατος της νέας

μου γυναίκας και το χάσιμο του παιδιού μου. Αλλά δε

μου φάνηκαν τώρα αυτά αρκετά για ν' αλλάξουν τόσο ριζικά όλη μου τη διαδρομή. Διαπίστωσα λοιπόν ότι η ζωή

που είχα ονειρευτεί όταν μου έλειπε η μνήμη ήταν τε

λείως διαφορετική από την πραγματική. Η πραγματική

ήταν γεμάτη πόνο που μου είχαν άλλοι προξενήσει και

που εγώ είχα προξενήσει σε άλλους. Ήταν διάστικτη απόαδικίες που είχα κάνει και που μου είχαν κάνει. Ήταν ένα

σύνολο από κενά, κενά της ψυχής που προκαλούν οι απο

γοητεύσεις, οι δικές μας και των άλλων. Τελικά ήταν μια

ζωή άλλη απ' αυτήν που έπρεπε να είχα ζήσει.


προσφέρει υπηρεσίες σε όλη την ανθρωπότητα. Πριν πε

ράσει όμως πολύς καιρός, ανακάλυψα ότι οι ιδεολογίες

είχαν επικαλυφθεί από τα συντεχνιακά συμφέροντα και

από την αγάπη για την εξουσία. Είδα ότι και εκεί η μεταχείριση του ανθρώπου ερχόταν σε δεύτερη μοίρα. Και

εκεί προτεραιότητα είχε η επίφαση, η βιτρίνα και όχι η ου

σία και η ποιότητα της ζωής του καθημερινού ανθρώπου.

»Αναγκάστηκα λοιπόν να βρω τρόπο να επιβιώσω, και

αυτός ήταν να μεταβληθώ σε γεράκι για την εξυπηρέτηση



αυτός ήταν να μεταβληθώ σε γεράκι για την εξυπηρέτηση

των κρατούντων. Γεράκι μάλιστα με μάτια σφαλιστά για

να μη βλέπω, παρά μόνο να υπακούω τυφλά στις οδηγίες

των μεγάλων αδελφών του κόμματος. Η ιδεολογία είχεπάρει μια μορφή που δεν είχα ποτέ φανταστεί ότι θα έ

βλεπα. Είχε καταντήσει απλό πρόσχημα για κάθε κατα

πίεση, διωγμό και ηθική εξόντωση. Ήταν μόνο η δικαιο

λογία για να παρουσιάζονται τα θύματα σαν εχθροί της

χώρας και του καθεστώτος. Κάποιος κυνικός συγγραφέας

είχε γράψει: "Αν δύο αδικίες δε φέρνουν δικαιοσύνη, προ

σπάθησε με μια τρίτη". Έτσι χαρακτήρισα τελικά τη δρά

ση του κόμματος.

»Η προσπάθεια που έκανα για να επιβιώσω είχε πρέπει


»Όταν συναντηθήκαμε για πρώτη φορά πριν λίγες μέρες

-μου φαίνεται σαν να πέρασαν κιόλας χρόνια-, είδα στο

πρόσωπο του Μιχάλη κάποιον που θα μπορούσε να είναι

ο γιος μου. Γρήγορα όμως, από όσα μου είπε για τον εαυτό του. κατάλαβα ότι η ελπίδα μου αυτή είχε αιτία πε

ρισσότερο μιαν ενδόμυχη επιθυμία παρά τη λογική. Απο

φάσισα λοιπόν να σας δωρίσω το ποσόν που θα βρείτε

στην τράπεζα στο όνομα των δυο σας και να σας αναθέ

σω, σε αντίκρισμα, δύο καθήκοντα. Το πρώτο είναι εύκο

λο: να πάρετε υπό την προστασία σας το μικρό Γιουτζήν.



Αυτή τη στιγμή βρίσκεται σε οικοτροφείο. Λεπτομέρειες

στο εσώκλειστο φύλλο. Το δεύτερο είναι δύσκολο: να

βρείτε το γιο μου με βάση τις πληροφορίες που περιέχο

νται στο ίδιο φύλλο.

»Καταλαβαίνετε λοιπόν ότι τα χρήματα που σας χαρίζω

δεν είναι μόνο εκδήλωση ευγνωμοσύνης γιατί με σώσατε,

αλλά και μέσον με το οποίο θα βοηθήσω να βρεθεί ο χα

μένος μου γιος. Στην περίπτωση που θα τον βρείτε, θα έ

χετε και νέα γενναία επιδότηση. Τις λεπτομέρειες τις έχω

αναθέσει στο δικηγόρο που διαπραγματεύτηκε όλη την υ

πόθεση, τον Σίμο Αγραπίδη. Σ' αυτόν να απευθυνθείτε για

όποια απορία έχετε, και φυσικά, οπωσδήποτε, στην περί

θ β ί

19.

Σάββατο απόγευμα



Ε

ΝΑΣ ΔΡΟΜΟΣ ΚΑΤΗΦΟΡΙΚΟΣ οδηγούσε στην κε

ντρική είσοδο του οικισμού. Η μεγάλη σιδερένια

πύλη δεν υπήρχε πια. Τα φύλλα της είχαν από και

ρό λεηλατηθεί από πλιατσικολόγους. Αμέσως μετά την εί

σ ο δ ο , δ ε ξ ι ά , ή τ αν σ τη μ έ ν ο έ ν α μ ι κ ρ ό μ α γ α ζ ί - π α ρ ά γ κ α ,

άλλοτε καφενείο, με αυλή και σκεπαστό υπόστεγο. Το

χορτάρι είχε μεγαλώσει δυο πι θ αμέ ς αν άμ ε σ α στις τ σ ι μ ε

έ λά δ έδ ί ξ ά


ρίμετρό του. Είχε κρατήσει το δικό του λόχο για την έρευ

να του χώρου, μια έρευνα που δε θα ήταν από τις πιο εύ

κολες. Δύο άλλοι αξιωματικοί διμοιρίτες είχαν σκύψει με

προσοχή σε ένα σχεδιάγραμμα του συγκροτήματος που ήταν απλωμένο στο κουτσό τραπεζάκι του παλιού καφε

νείου. Ο Ιγκόρ τούς έδειξε με το δάχτυλο τη σειρά με την

οποία ήθελε να γίνει η έρευνα.

«Περιμένουμε να έρθουν οι επισκέπτες μας πρώτα,

για να μας εξηγήσουν τι ακριβώς ψάχνουμε» διευκρίνισε.

«Εν τω μεταξύ, εσείς τοποθετήστε ανάλογα τους άνδρες



σας».

Οι δύο διμοιρίτες χαιρέτησαν και βγήκαν απ' την αυλή την

ώρα που ξεπρόβαλε απ' την παράγκα του καφενείου μια

γυναίκα, στα πενήντα της, με κουρασμένο πρόσωπο μα

πρόθυμη να προσφέρει στο λοχαγό ό,τι μπορούσε να έχει

το μαγαζί σε καιρούς δύσκολους.

«Θέλεις μια βότκα με το τσάι;» ρώτησε.

«Όχι. Τσάι σκέτο». «Πού είναι ο άνδρας σου;» τη ρώ

τησε καθώς εκείνη έστρεφε να μπει ξανά στο μαγαζί.

«Όπου είναι και οι άλλοι. Πεθαμένος». Η φωνή της ήταν βαριά και άτονη. Είχε πια ξεπεράσει ακόμη και το


Ο λοχαγός έμεινε μόνος πάλι να σκέφτεται αυτούς που

ήπιαν μέχρι θανάτου όταν έχασαν τις δουλειές τους. Κά

τι που είχε συμβεί στους χιλιάδες που δούλευαν στο συ

γκρότημα αυτό. Όσοι δεν πέθαναν έφυγαν κι αυτοί προτού πεθάνουν. Σκέφτηκε ότι γυναίκες σαν το στοιχειό αυ

τό του καφενείου υπήρχαν χιλιάδες, εκατοντάδες χιλιά

δες. Γυναίκες που δεν ήξεραν τι θα πει ζωή. οικογένεια,

αγάπη. Που ζούσαν μόνο με την αυστηρά βιολογική έν

νοια. Χωρίς χρώμα. Περιμένοντας το κρύο του χειμώνα

για να συμπληρωθεί η θλίψη και να γίνει η ζωή - α ν ήταν



δυνατόν- ακόμη πιο αβίωτη.

Πριν περάσει μια ώρα, ο Ιγκόρ άκουσε τις μηχανές των

αυτοκινήτων που πλησίαζαν στο συγκρότημα. Βγήκαν

απ' αυτά τέσσερις άνδρες και μία γυναίκα. Οι δύο ήταν

Ρώσοι κι οι υπόλοιποι ξένοι. Η γυναίκα τράβηξε την προ

σοχή του λοχαγού, καθώς έμοιαζε να βγαίνει από άλληιστορία, άλλου τόπου. Ήταν όμορφη, ξανθιά και καλο

φτιαγμένη. Είχε σώμα αθλήτριας, σφιγμένο απ' την κορ

φή ως τα νύχια μ' ένα δερμάτινο εφαρμοστό σύνολο. Η

Φαίδρα είχε διαλέξει για την περίσταση το σκούρο χακί.

Ο Ιγκόρ κάλεσε τους αξιωματικούς του, καθώς και τους

δύ λ ύ άδ ί λί ί


τον Λάμπρο και τον Καλογερίδη. καθώς και τη Φαίδρα.

Το πέμπτο πρόσωπο, ο άλλος Ρώσος, έμεινε στο πίσω μέ

ρος της αποθήκης, χωρίς να αναφερθεί το όνομά του. Ο

Ρώσος που μίλησε πρώτος στήθηκε μπροστά σε ένα ντεπόζιτο αναποδογυρισμένο, άπλωσε εκεί μερικά χαρτιά

μαζί με το σχεδιάγραμμα του οικισμού και άρχισε να μι

λάει.

«Μαζί με τον κύριο» είπε δείχνοντας τον Λάμπρο «θα

σας ενημερώσουμε για το θέμα που μας απασχολεί και

για το περιεχόμενο της αποστολής μας».



Σταμάτησε μια στιγμή να βεβαιωθεί ότι έχει όλη την προσοχή των αξιωματικών και συνέχισε:

«Πριν αρκετό καιρό -δεν έχει σημασία πότε ακριβώς-,

έπεσε στην περιοχή ένα αεροπλάνο της πολεμικής αερο

πορίας με πιλότο κάποιον Φάουζι Σουντάρεφ. Το αερο

πλάνο είχε ένα φορτίο παράνομο και τρομερά επικίνδυ

νο. Προοριζόταν για κάποιους φονταμενταλιστές της πε

ριοχής που σχεδίαζαν -και ίσως ακόμη σχεδιάζουν- να

αποσπάσουν τμήμα της χώρας και να δημιουργήσουν μιαν

αυτοαποκαλούμενη «Δημοκρατία της Κασπίας». Υπάρ χει πίσω από την κίνηση αυτή πολύ χρήμα από τη Μέση


«Ο οικισμός όλος έχει πέντε εργοστάσια, σαράντα δύο

αποθήκες σαν αυτήν εδώ, είκοσι καταστήματα, τρία με

γάλα αντιατομικά καταφύγια και δέκα περίπου χιλιάδες

κατοικίες. Όλα τα κτίρια είναι έρημα. Έτσι» συνέχισε«παρά τους μεγάλους αριθμούς που ανέφερα, η έρευνα

θα είναι πιο εύκολη απ' ό,τι φαίνεται εκ πρώτης όψεως.

Επειδή ο τόπος είναι τελείως έρημος και δε θα έχουμε ε

μπόδια από κόσμο που θα μπορούσε να ανακατεύεται

στα πόδια μας. Μάλιστα, αν βρεθεί τυχαία κάποιος μέσα

στο συγκρότημα, θα τον συλλάβετε για να διαπιστωθεί ο



λόγος για τον οποίο βρισκόταν εδώ. Λεπτομέρειες για το

τι ακριβώς ψάχνουμε να βρούμε θα σας πει ο κύριος» κα

τέληξε δείχνοντας τον Λάμπρο.

Η Φαίδρα είχε αποφασίσει να μείνει στο παρασκήνιο, α

φήνοντας τον Λάμπρο να κάνει μόνος την ενημέρωση. Εί

χε έγκαιρα σχηματίσει την εντύπωση ότι άνθρωποι της πε

ριοχής, και ιδίως οι σκληροτράχηλοι αυτοί στρατιωτικοί,

δεν εντυπωσιάζονται εύκολα από τη γνώμη και τις οδη

γίες μιας γυναίκας. Η κύρια αντίδρασή τους απέναντί της

θα ήταν, πίστευε, να τη γδύσουν τουλάχιστον με τα μάτια, σκίζοντας βιαστικά στη φαντασία τους την πανάκρι


χημικό που χτυπάει κατευθείαν το νευρικό σύστημα. Ό

ποιος το εισπνέει αισθάνεται ερεθισμό στα μάτια, ταχυ

καρδία, υψηλή πίεση, δυσχέρεια στην αναπνοή και έντονη

αδυναμία, που φέρνουν θάνατο αν δεν αντιμετωπιστούνεγκαίρως με το κατάλληλο αντίδοτο. Συνήθως δίνεται α-

τροπίνη για αντίδοτο. Χωρίς όμως να είναι απόλυτα απο

τελεσματική. Η αντιμετώπιση του επεισοδίου εκείνου, στο

Τόκιο, ήταν άμεση από τις ιαπωνικές υγειονομικές υπηρε

σίες, αλλά, παρ' όλα αυτά, δεκάδες ανθρώπων πέθαναν

και εκατοντάδες έπαθαν μόνιμες εγκεφαλικές βλάβες.



Το αέριο που βρίσκεται τώρα κρυμμένο κάπου σ' αυ

τό το συγκρότημα είναι πολλαπλάσιας δύναμης από εκεί

νο που χρησιμοποιήθηκε από τους Ιάπωνες τρομοκράτες.Είναι κατασκευασμένο στη Δύση και έτοιμο να χρησιμο

ποιηθεί μέσα σε πυραύλους ή βόμβες και να προσβάλει

πληθυσμούς σε μεγάλη έκταση. Το φορτίο αγοράστηκε έ

πειτα από ένα παρόμοιο επεισόδιο που είχε σημειωθεί

στην Ολλανδία. Ένα Boeing 747 έπεσε στην περιοχή του

Αμστερνταμ και από την έκρηξη που ακολούθησε σκοτώ

θηκαν πάνω από πενήντα άτομα.

»Λίγο μετά το δυστύχημα παρουσιάστηκαν περίεργα συ

Τ Α Σ Κ Α Λ Ο Π Α Τ Ι Α T Ω N Θ Ε Ω Ν

Λέγεται ότι με τις ευλογίες των δυτικών δυνάμεων θα πα

ραδιδόταν σε ένα εργοστάσιο ειδικευμένο στην παραγω

γή προηγμένων μορφών οπλισμού για χημικό πόλεμο. Το

υπόλοιπο φορτίο εντοπίστηκε από μια ομάδα φονταμε-νταλιστών της Κασπίας που προσπάθησε να το φέρει μέ

χρι την περιοχή μας.

»Το ατύχημα που συνέβη εδώ δεν ξέρουμε αν συνδέεται

με εκείνο του Άμστερνταμ. Αν υπάρχει σχέση μεταξύ των

δύ ό ά άθ δί ά



δύο, τότε κάποιος προσπάθησε να εμποδίσει να φτάσει το

υλικό στον προορισμό του. Αυτό για το οποίο είμαστε βέ

βαιοι είναι ότι το είδος αυτό του σαρίν είναι πολύ επικίν

δυνο και δεν πρέπει να πέσει σε χέρια ανεύθυνων φανα

τικών. Το υλικό, όπως σας είπα και πριν, είναι πολλές φο

ρές πιο ισχυρό από εκείνο που χρησιμοποιήθηκε στο Τό

κιο και η επεξεργασία στην οποία έχει υποβληθεί επιτρέ

πει την άμεση χρησιμοποίησή του σε πυραύλους και βόμβες. Πρέπει να σας πω, τέλος, για την εξωτερική μορφή

των αντικειμένων που ψάχνουμε. Πρόκειται για μεγάλα

δοχεία μεταλλικά, χωρητικότητας, πιθανότατα, πενήντα

κιλών το καθένα. Κρίνοντας από το άλλο φορτίο, του Αμ

στερνταμ, το σαρίν που γυρεύουμε πρέπει να ζυγίζει γύ

ρω στο μισό τόνο Ψάχνουμε λοιπόν για δέκα περίπου με


Τον Λάμπρο διαδέχτηκε στην ενημέρωση ο Ιγκόρ. Έδει

ξε ένα μεγάλο χαρτοκιβώτιο στην άκρη της αποθήκης.

«Εκεί θα βρείτε ενέσεις ατροπίνης για τους άνδρες σας.

Μοιράστε τες ανάλογα. Κάθε στρατιώτης πρέπει να έχειμαζί του από μία. Σε περίπτωση ατυχήματος, διαρροής

και λοιπά, όποιος το διαπιστώσει πρέπει να ειδοποιήσει

αμέσως τον ομαδάρχη του. Κι αυτός να δώσει το σήμα

του συναγερμού με τρία σφυρίγματα. Σ' αυτήν την περί

πτωση, όλοι, επαναλαμβάνω όλοι, πρέπει να κάνουν αμέ

σως την ένεση της ατροπίνης».



20.

Σάββατο βράδυ



ΟΙ ΤΕΛΕΥΤΑΙΟΙ ΛΟΥΟΜΕΝΟΙ έβγαιναν σιγά σιγά

απ' τη θάλασσα και πιάναν τις πετσέτες τους να

σκουπιστούν. Με λυπημένα πρόσωπα, καθώς σύ

ντομα άρχιζε πάλι ο καθημερινός αγώνας, ενώ το χαλά

ρωμα της θάλασσας γινόταν απαγορευτικό για μήνες. Εί

χε περάσει ίσως η τελευταία φθινοπωρινή ευκαιρία για

μια βουτιά. Ο Στηβ καθόταν στο καφενείο που είχε χρησιμεύσει ως παρατηρητήριο στον Καλογερίδη λίγες μόνο

ώρες πριν. Αυτός δεν είχε κανέναν ερωτύλο λουόμενο να

παρακολουθεί. Την προσοχή του είχε μονοπωλήσει το μα

κρινό ετοιμόρροπο σπίτι της παραλίας που σήμερα φαι

νόταν επτασφράγιστο. Εδώ και ώρες δεν είχε παρατηρήσει κίνηση σ' αυτό ούτε και γύρω απ' αυτό Ούτε φύλα


στο να αφήνει τα αποτυπώματά του στην αμμουδιά κι ας

έρχονταν τα κυματάκια να τα σβήσουν πίσω του. Η διαί

σθησή του όμως του έλεγε ότι θα ήταν ανώφελος κόπος να

επιχειρήσει και πάλι την προηγούμενη προσέγγιση. Τηνκάθοδο δηλαδή από το βράχο. Κοίταξε ξανά από κοντά:

ούτε φως ούτε κίνηση. Οι πληροφορίες της Υπηρεσίας του

έλεγαν ότι η υπόθεση είχε πάρει μια τροπή αποφασιστι

κή. Ομάδες συνεργαζόμενων δυτικών και Ρώσων ειδικών

είχαν ήδη φτάσει στο σημείο που αποτελούσε το στόχο

των ερευνών. Η Υπηρεσία του ήλπιζε ότι το ζήτημα θα ξε

καθάριζε γρήγορα και ότι η απειλή κατά της χώρας του



καθάριζε γρήγορα και ότι η απειλή κατά της χώρας του

θα έπαυε να υπάρχει μετά την επιχείρηση που είχε αρχί

σει ήδη στην Κασπία. Ο ίδιος όμως ήθελε να ξεκαθαρίσει

ένα άλλο θέμα, σχεδόν προσωπικό, με τον Γιόργκι. Ή

μάλλον δύο.

Το πρώτο αφορούσε τον Ααρών. Του χρειάζονταν περισ

σότερες πληροφορίες για τις συνθήκες του θανάτου του.

Αισθανόταν ότι όφειλε αυτή την προσπάθεια στον παλιό

συνάδελφο που ποτέ δεν είχε γνωρίσει. Το δεύτερο ζήτη

μα ήταν το παιχνίδι που ο Γιόργκι τού είχε παίξει με τονα τον στείλει να ψάχνει ένα άχρηστο βιβλίο. Η Υπηρεσία


Χώρια που, αν ήξερε έγκαιρα την αλήθεια, μπορεί η δική

του Υπηρεσία να βρισκόταν αυτή τη στιγμή στο χώρο και

να έβρισκε ίσως για δικό της λογαριασμό ό,τι σημαντικό

υπήρχε να βρεθεί εκεί.

Πίστευε λοιπόν ο Στηβ ότι χρειαζόταν να έχει μια τελευ

ταία συνάντηση με τον Γιόργκι. Ποια θα ήταν η κατάλη

ξη της συνάντησης αυτής δεν είχε ακόμη αποφασίσει, αλλά ήξερε ότι έπρεπε να του βγάλει όποια πληροφορία

μπορούσε και κατά συνέπεια να τον στριμώξει τουλάχι



μ ρ ρ μ ξ χ

στον μια ακόμη φορά.

Έφτασε στη σανιδένια βεράντα, που είχε γείρει προς την

ακρογιαλιά. Περίμενε μήπως εκδηλωθεί κάποια κίνηση

από το εσωτερικό, καθώς τα βήματά του είχαν κάνει τη

βεράντα ν' αναστενάζει από τριξίματα. Καμιά ένδειξη ότιστο σπίτι υπήρχε κάποιος. Έσπρωξε τη μισάνοιχτη πόρ

τα, κι αυτή στρίγγλισε τόσο ηχηρά που θα μπορούσε και

νεκρό να ξυπνήσει, αλλά και πάλι χωρίς ν' ακουστεί κάτι

από το εσωτερικό. Ανέβηκε στο πάνω πάτωμα και μπή

κε στο δωμάτιο όπου λίγες ώρες πριν είχε ανακρίνει τον

Γιόργκι σφίγγοντας την ιδιότυπη γραβάτα στο λαιμό του



21.

Κυριακή πρωί



ΟΣΤΗΒ ΚΑΡΕΝΣ ΞΥΠΝΗΣΕ πολύ νωρίς το πρωί της

Κυριακής. Όλη τη νύχτα δεν είχε πάψει να καλεί

τον αριθμό του τηλεφώνου που είχε βρει στο έρη

μο σπίτι της Αθύτου αλλά χωρίς αποτέλεσμα. Υπέθεσε ότι

θα ήταν αριθμός γραφείου και όχι κατοικίας, οπότε θα

έπρεπε να περιμένει μέχρι τη Δευτέρα για να προχωρήσει

στην έρευνά του. Όταν όμως ξανακάλεσε την Κυριακή τοπρωί, είχε έκπληξη ευχάριστη. Του απάντησε μια ευγενι

κή φωνή που μάλιστα προθυμοποιήθηκε να του εξηγήσει

και στα αγγλικά ότι αυτός που του μιλούσε ήταν ιερέας

και ότι το τηλέφωνο εκείνο ανήκε σε εκκλησία. Στην εκ

κλησία του κεντρικού κοιμητηρίου της Θεσσαλονίκης.




Ο άλλος τον κοίταξε χωρίς να πει λέξη και έβαλε το λε-

βιέ στην πρώτη. Ξεκινώντας αναστέναξε. «Δεν ξέρεις πό

σο χρειάζεται η προσοχή» μουρμούρισε. Αυτοί οι «άγγε

λοι», όπως τους έλεγαν στην πιάτσα, ήταν ανυπόφοροι

και επικίνδυνοι. Ήταν πράκτορες «απ' έξω»: έφτασα,

χτύπησα και φεύγω. Και δεν είχαν ιδέα πόση προσοχή

χρειαζόταν σε έναν μόνιμο για να μην τραβήξει μακρο

χρόνια την περιέργεια της εξουσίας.

Λίγο μετά το μεσημέρι ο Σπύρος τηλεφώνησε στο κινητό



του Στηβ ότι η πληροφορία του καντηλανάφτη είχε επι

βεβαιωθεί και ότι η διαδικασία της νεκροψίας που είχε

αρχίσει για τον πρόσφυγα θα κρατούσε μέρες. Ο Στηβ

τού είπε ότι θα έπαιρνε το πρώτο αεροπλάνο, και ο Σπύ

ρος τού ευχήθηκε καλό ταξίδι.

«Και να σε βλέπουμε σπάνια» μουρμούρισε πάλι μέ

σα από τα δόντια του.

* * *

Παρά την αυτοπειθαρχία που περηφανευόταν ότι τον χα

ρακτήριζε, ο Ιγκόρ Σεφέροβιτς έστρεφε πότε πότε ασυ

ίδ ί λήθ βλέ Φ ίδ


να σταματάει και να μην εκδηλώνεται με λόγια. Το ερώ

τημα ήταν μέχρι ποιο σημείο μπορούσε να φτάσει στο δυ

τικό κόσμο ο πόθος της κατανάλωσης, αν υπήρχε όριο

σ' αυτό και στη μανία του κέρδους. Πόσο κέρδος ήταν αρκετό; Και πόσο αρκετό ήταν το αρκετό; Αν μπορούσε ψυ

χολογικά ή βιολογικά να καθοριστεί η απεριόριστη επι

θυμία αγοράς των πιο άχρηστων προϊόντων που μπορού

σε κανείς να φανταστεί. Αναρωτιόταν μέχρι ποιο σημείο

η κοινωνία της Δύσης είχε οριστικά τυφλωθεί και δεν έ

βλεπε, ή δεν ήθελε να βλέπει, τι συνέβαινε στον υπόλοι

πο κόσμο. Στα υπόλοιπα, δηλαδή, τρία τέταρτα του πλη



μ η ή ρ ρ η

θυσμού της γης. Μέχρι πότε θα μπορούσε να προκαλεί με

τον τρόπο αυτό, χωρίς να υποπτεύεται ότι συνεχίζοντας

έτσι σκάβει μόνη το λάκκο της. Ότι καταστρέφει επίσης

το περιβάλλον και την ίδια την ύπαρξη του πλανήτη. Η

Φαίδρα είχε πιάσει το βλέμμα του, και το ένστικτό της

διάβασε τις σκέψεις του.

«Πιστεύεις ότι το ντύσιμό μου δεν είναι κατάλληλο για

την περίσταση...» Τα ρωσικά της Φαίδρας ήταν κάπως ε

ξεζητημένα. Θύμιζαν λίγο ομιλία δασκάλας σε τάξη του

γυμνασίου.




μέσα στο συγκρότημα. Η Υπηρεσία Εφοδιασμού είχε προ

μηθεύσει ξηρά τροφή και άφθονο τσάι, για να κρατηθούν

ξύπνιοι οι φαντάροι που έψαχναν αδιάκοπα από εργο

στάσιο σε εργοστάσιο και από σπιτάκι σε σπιτάκι.

Η φωνή του διμοιρίτη του ανατολικού τομέα είχε διαφο

ρετικό τόνο από εκείνον τον υπηρεσιακό και τυπικό πουάκουγε ο Ιγκόρ εδώ και πολλές ώρες. Ήρθε με τον τόνο

ανθρώπου που έχει ν' αναφέρει κάτι συνταρακτικό.

«Είμαστε στο ανατολικό καταφύγιο» έλεγε βιαστικά ο



«Είμαστε στο ανατολικό καταφύγιο» έλεγε βιαστικά ο

διμοιρίτης «και στο βάθος ενός διαδρόμου παρατηρήσα

με κίνηση ανθρώπων. Φωνάξαμε να σταματήσουν, αλλάεκείνοι έτρεξαν και χάθηκαν στο βάθος. Οδηγίες...».

Ο Ιγκόρ γύρισε και κοίταξε τη Φαίδρα, που είχε και

κείνη ακούσει την είδηση από την ανοιχτή ακρόαση. Της

έκανε νόημα να μείνει κοντά στον ασύρματο και σηκώθη

κε φωνάζοντας τον υπασπιστή του να πάρει τη θέση του.

«Έρχομαι αμέσως. Μην κουνηθείτε απ' τις θέσεις σας»

διέταξε το διμοιρίτη στο μικρόφωνο.

Καθώς έτρεχε προς το ανατολικό καταφύγιο, αναρωτή


ήταν πρόκληση για να παρασύρει τους φαντάρους του σε

παγίδα. Μήπως επειδή είχαν πλησιάσει στο στόχο της ε

ρευνάς τους; αναρωτήθηκε, καθώς ασθμαίνοντας κατρα

κυλούσε τρία τρία τα σκαλοπάτια.

Ο κύριος χώρος του καταφυγίου βρισκόταν τριάντα μέτρα

κάτω απ' την επιφάνεια και είχε κατασκευαστεί για να

χωράει πάνω από χίλιους εργάτες του συγκροτήματος.Ήταν παρόμοιο με πολλά άλλα καταφύγια που είχαν δη

μιουργηθεί σε ευπαθείς παραγωγικές μονάδες της Σοβιε

τικής Ένωσης προκειμένου να εξασφαλιστεί η παραμονή



τικής Ένωσης, προκειμένου να εξασφαλιστεί η παραμονή

του προσωπικού σε περίπτωση ατομικής ή άλλης επίθε

σης. Οι χώροι ήταν αρχικά εξοπλισμένοι με αποθήκες τροφίμων, γεννήτριες, φαρμακεία και συστήματα εξαερισμού,

έτσι ώστε η διαβίωση του κόσμου που θα κατέφευγε εκεί

να είναι σχετικά άνετη. Φυσικά όλα αυτά είχαν εν τω με

ταξύ λεηλατηθεί από πλιατσικολόγους ή απλά από αν

θρώπους που θέριζε η πείνα μετά την πτώση της Σοβιε-

τίας. Είχαν μείνει μόνο οι μουχλιασμένοι τσιμεντένιοι τοί

χοι και οι διάδρομοι που χρησίμευαν τόσο για τον εξαε

ρισμό όσο και για την επικοινωνία ανάμεσα στα τρία

καταφύγια του συγκροτήματος. Ο λοχαγός ένιωσε την

παγωμένη υγρασία να του διαπερνάει τα κόκαλα, και το


λινος παραστάτης και τα βαριά του μάσκουλα είχαν γλι

τώσει απ' τους πλιατσικολόγους.

«Πάρε τρεις άνδρες και ακολούθησέ με» διέταξε ο

Ιγκόρ και προχώρησε στο σκοτεινό διάδρομο με προσο

χή. Πίσω του φώτισε με φακό ένας από τους στρατιώτες.

«Πώς είναι δυνατόν να υπάρχουν άνθρωποι μέσα στο κα

ταφύγιο; Εκτός αν βρισκόντουσαν εδώ πριν σφραγίσου

με την περιοχή...»

«Ή αν ο διάδρομος βγάζει πέρα απ' την περίμετρο πουέχουμε αποκλείσει» πρόσθεσε ο διμοιρίτης δίπλα του. κι

ο Ιγκόρ παραδέχτηκε ότι δεν είχε σκεφτεί αυτό το ενδεχό

μενο Θυμήθηκε ότι το μήκος των διαδρόμων δε φαινόταν



μενο. Θυμήθηκε ότι το μήκος των διαδρόμων δε φαινόταν

με ακρίβεια στο διάγραμμα.

Η σήραγγα έστριβε δεξιά σε ορθή γωνία. Ο λοχαγός προ

χώρησε με προσοχή και είδε ότι στο σημείο εκείνο ο διά

δρομος φάρδαινε και σχημάτιζε στο πλάι ένα στρογγυλό χώρο, σαν αποθήκη. Με το φως των φακών ο Ιγκόρ ξε

χώρισε μια μεγάλη στοίβα σκεπασμένη με πλαστικά φύλ

λα. Σήκωσε το ένα και είδε μια σειρά δοχεία. Δοκίμασε

να κουνήσει ένα δοχείο. Ήταν γεμάτο. Η καρδιά του ανα

γάλλιασε. Έξω από κάποια διαβολική σύμπτωση, πρέπεινα είχε βρει αυτό που ζητούσε σκέφτηκε Προχωρώντας


«Κάποιος... κάποιοι πήραν δύο από τα δοχεία» είπε

στον ανθυπολοχαγό. «Αν, όπως είπες, η σήραγγα συνεχί

ζει και βγαίνει στην επιφάνεια πέρα απ' την περίμετρο του

συγκροτήματος, αυτοί που τα πήραν ίσως να είναι κιόλαςέξω και πρέπει να τους προλάβουμε».

«Πάντως είναι καλό που βρήκαμε τα πιο πολλά».

Ο διμοιρίτης ήταν γεννημένος αισιόδοξος, σκέφτηκε ο

Ιγκόρ.

«Σημασία έχουν αυτά που χάσαμε και όχι αυτά πουβρήκαμε. Μιλούμε για τεράστια δύναμη καταστροφής και

των δύο μόνο δοχείων που φαίνεται ότι λείπουν».

ί ά ύ έ ό ί



Έμεινε λίγο ανάμεσα σε δύο σκέψεις. Χρόνο δεν είχε

να ζητήσει ενισχύσεις. Αν οι αντίπαλοι είχαν καλή οργά

νωση, και από την ενέργειά τους φαινόταν ότι είχαν, θα

τους προλάβαινε μόνο αν ξεκινούσε αμέσως.

«Μείνε εδώ με τον ένα στρατιώτη σου να φυλάξεις τα

δοχεία» διέταξε τον ανθυπολοχαγό. «Ειδοποίησε με τον

ασύρματό σου να κινητοποιηθεί η μονάδα που φυλάει τηνπερίμετρο στα ανατολικά και να σταματήσει κάθε κίνηση

που θα εντοπίσει στην περιοχή της. Εγώ με τους άλλους

δύο θα συνεχίσουμε να δούμε πού βγάζει η σήραγγα και

θα προσπαθήσουμε να προλάβουμε αυτούς που πήραν τα

δοχεία. Πριν εξαφανιστούν οριστικά».


λιάδες άνθρωποι μπορούσαν να πεθάνουν με το σαρίν στα

χέρια των τρελών φανατικών που δρούσαν στην περιοχή

του Καυκάσου. Κανείς δε θα ήταν πια σίγουρος για τί

ποτε. Ούτε η σημερινή γενιά ούτε και η γενιά του αύριο.

Καθώς έτρεχε, έκανε μια σκέψη για το ποιος ήταν ο ίδιος.

Αν ήταν ένας οποιοσδήποτε αξιωματικύς που με γραφειο

κρατική νοοτροπία έσπρωχνε το χρόνο όπως όπως μέχρινα έρθει η ώρα της αποστρατείας και της σύνταξης, θα

πήγαινε με αργό ρυθμό. Αυτός όμως έτρεχε στα τυφλά,

διακινδυνεύοντας ο ίδιος για να μην κινδυνέψουν αθώοι



διακινδυνεύοντας ο ίδιος για να μην κινδυνέψουν αθώοι

αργότερα. Κι αυτό δεν ήταν σύμφωνο με τα νέα ήθη, ού

τε με τις ντόπιες συνήθειες. Αλλοτε υπήρχαν οι ιππότες

που πολεμούσαν για την προστασία των αδυνάτων, ή έτσι

τουλάχιστον έλεγαν. Από τότε όμως τα πράγματα είχαν

αλλάξει και οι στρατοί, τακτικοί και άτακτοι, στόχο είχαν

πια κυρίως τους αμάχους. Είχαν μάλιστα εφεύρει ειδικό

όρο για τις ενέργειες αυτές και για τα θύματα που προ

καλούσε η δυσανάλογα μεγάλη δύναμη πυρός που διέθε

ταν. Τις έλεγαν παράπλευρες απώλειες. Προκαλώντας τις

απώλειες αυτές, ήλπιζαν όλοι οι στρατοί, τακτικοί και ά

τακτοι, ότι η αντίσταση που συναντούσαν στην ικανοποίηση των στόχων τους θα έπαυε να υπάρχει. Είτε κάτω από


βάθος της σήραγγας. Ήταν καλάσνικοφ παλιού τύπου, ό

πως κατάλαβε από το φοβερό ορυμαγδό που έκανε η ρι

πή καθώς αντηχούσε στα τοιχώματα της στενής σήραγ

γας. Πριν προλάβει να δώσει απάντηση στο ζωτικό ερώ

τημα που είχε απευθύνει στον εαυτό του, ένιωσε ένα χτύ

πημα στο στήθος. Σαν σιδερένια γροθιά, που τον έριξε

στα γόνατα. Την ίδια στιγμή άκουσε μια κραυγή πόνου

πίσω του. Ο ένας από τους στρατιώτες είχε πέσει, κι

απ' το λαιμό του έβγαινε ένας ανατριχιαστικός λαρυγγισμός. Ο δεύτερος φαντάρος είχε σηκώσει το όπλο και πυ

ροβολούσε πάνω από το κεφάλι του λοχαγού, στα τυφλά.

προς το βάθος της σήραγγας Μια δεύτερη ριπή ακούστη



προς το βάθος της σήραγγας. Μια δεύτερη ριπή ακούστη

κε, κι ο φαντάρος έπαψε να πυροβολεί.

Ένας φακός άναψε στο βάθος. Μέσα από τη θολούρα του

πόνου ο Ιγκόρ μπόρεσε να δει μερικές σκιές που προχω

ρούσαν από το βάθος της σήραγγας προς το μέρος του.Ήταν γονατιστός και το αριστερό του χέρι πατούσε το

σημείο του στήθους απ' όπου ένιωσε ν' αναβλύζει με α

πρόσμενη ορμή το αίμα του. Με το δεξί πήγε να φτάσει

το πιστόλι, αλλά δεν μπόρεσε ούτε καν ν' ανοίξει τη θή

κη του τοκάρεφ. Έμεινε εκεί να ακουμπάει, σαν να ήταν

θή λ ί ξ λά λύ ά


«Αθώοι...» ψιθύρισε στο στρατηγό. «Κρίμα, πολλοί α

θώοι».

Ο στρατηγός κούνησε το κεφάλι στο νεότερο αξιωμα

τικό που είχε κάποτε, πριν λίγες μόνο μέρες, αποστολή να

τον εκτελέσει. Και είχε δείξει απέναντι του έλεος που δεν

ταίριαζε σε αξιωματικό.

«Πολλοί αθώοι, πράγματι» κούνησε καταφατικά το

κεφάλι η μακρόστενη σκιά μπροστά στο λοχαγό. «Αλλά

όχι μόνο τώρα. Από πολλά χρόνια. Δεκαετίες πολλές πλη

ρώνουν οι αθώοι. Ήταν φυσικό κάποτε το αίμα να γυρί

σει πίσω. Έπειτα έχει φανεί πια ότι μόνο με θύματα α

GreekLeech.info



θώους συγκινούνται οι κυβερνήσεις. Τους στρατιωτικούς

τους πληρώνουν για να πεθαίνουν προστατεύοντας τηνκοινωνία. Όταν όμως θύμα είναι η ίδια η κοινωνία, τα

πράγματα αλλάζουν. Πρέπει να πληρώσουν οι αθώοι για

να γίνει δικαιοσύνη, κι ας φαίνεται περίεργο».

«Κατάστρεψε το αέριο» βρήκε τη δύναμη να πει ο

Ιγκόρ. «Δείξε το...» η θολή σκέψη δε βοηθούσε να βρει τη

λέξη. «Δείξε το έλεος που έδειξα για σένα» θέλησε να πει,

μα το κεφάλι του έγειρε μαζί με το κορμί στο πλάι.

«Είναι αργά». Ο στρατηγός απευθυνόταν πια σε νεκρό

κορμί μπροστά του, αλλά αισθανόταν ότι κάποια εξήγησητου όφειλε ακόμη «Είναι αργά λοχαγέ» μουρμούρισε


έχουν εξισωθεί και οι ισχυροί με τους αδύναμους. Έτσι,

και αν ακόμη δεν υπήρχε το σαρίν, κάποιο άλλο υλικό, το

ίδιο ή και περισσότερο καταστρεπτικό, θα ανακαλυφθεί

για μαζικούς θανάτους. Κατά προτίμηση αθώων, όπως

ταιριάζει στην εποχή μας».




πισαν ήταν από καιρό είτε πεθαμένοι είτε απλώς εξαφα

νισμένοι ύστερα από συνεχείς μετακινήσεις και διώξεις

του παλιού καθεστώτος. Τώρα, η Ελένη και ο Μιχάλης εί χαν εκτείνει τη δράση τους στην Ουκρανία. Και αυτό ε

πειδή η Ελληνική Πρεσβεία στο Κίεβο, μετά από σχετική

αλληλογραφία, είχε υποσχεθεί να κάνει μια ειδική έρευνα

για το πρόσωπο που ζητούσαν και να τους δώσει απά

ντηση μέχρι το τέλος του χρόνου. Τους έμενε έτσι ακόμημια ελπίδα.



Η Ελένη κοίταξε τον Μιχάλη χωρίς να σταματήσει να τρί

βει μηχανικά το τρύπιο τραπεζομάντιλο. Κάθονταν σ' ένα

ποταμόπλοιο-εστιατόριο, ένα απ' τα τρία που ήταν α

ραγμένα στην όχθη του Δνείπερου, δίπλα στη λεωφόρο

Ναμπερέζνιε. Τα ποταμόπλοια είχαν δει παλιά μεγάλες

δόξες, αλλά και τώρα, παρ' όλη τη γενικευμένη φτώχεια,τη νύχτα γέμιζαν με κόσμο που διασκέδαζε μέχρι το πρωί.

Με κόσμο που περίμενε ακόμη και έξω με το φοβερό κρύο

του Δεκέμβρη για να μπει στα πλοία της χαράς. Ήταν συ

νήθως νέοι, μέλη μιας καινούριας τάξης, της ολιγοκρα-

τίας και της μαφίας, που είχε δημιουργήσει η παγκοσμιο

ί


είχε κάνει πλούσιους από τη μια μέρα στην άλλη; Πόσος

ακόμη μόχθος και τρέξιμο και σε ποιες ακόμη χώρες

χρειαζόταν να πάνε για να πουν ότι ξόφλησαν το χρέος

τους;

«Ίσως θα πρέπει να πάρουμε μιαν ανάσα» απάντησε

ο Μιχάλης. «Από τη στιγμή που φύγαμε απ' την Ελλάδα

δεν πάψαμε να τρέχουμε. Καμιά φορά, ενεργώντας έτσι

χάνεις την επαφή με το αντικείμενο σου. Ίσως μας χρειάζεται να απομακρυνθούμε για να το δούμε καλύτερα».

«Εννοείς να φύγουμε και να ησυχάσουμε... Να πούμε:

Κάναμε ό,τι έπρεπε. Πληρώνουμε το οικοτροφείο του



μ , ρ ηρ μ ρ φ

Γιουτζήν και είναι αρκετό, νομίζεις; Μπορούμε τώρα να

χαρούμε την άνετη ζωή που μας χάρισε ο Γιόργκι;»

«Όχι. Εννοώ να γυρίσουμε πίσω. Να μιλήσουμε με τον

Αγραπίδη, που ανέλαβε την όλη επίβλεψη, και να ξανα

μελετήσουμε όλα τα στοιχεία που συγκεντρώσαμε. Με η

ρεμία. Κατόπιν να αποφασίσουμε αν αυτά που κάναμεείναι αρκετά ή όχι».

«Ας πιούμε το τσάι μας και να πηγαίνουμε» αναστέ

ναξε η Ελένη. Σκεφτόταν το κρύο έξω από το θερμασμέ-

νο χώρο του ποταμόπλοιου. Αντίθετα με τον Μιχάλη, που

ήταν συνηθισμένος στο βαρύ κλίμα της Ουκρανίας, και μάλιστα στο υγρό κρύο του Κιέβου η Ελένη ήταν παιδί της


παιδί. Μόνο όταν το νερό κοκκίνισε απ' το αίμα κατάλα

βε ότι είχε ανοίξει το δάχτυλό της.

Βγήκαν στη λεωφόρο Ναμπερέζνιε και τράβηξαν τον α

νήφορο προσπαθώντας να αποφεύγουν τα παγωμένα ση

μεία του πεζοδρομίου. Η λεωφόρος ήταν τεράστια. Κα

τασκευασμένη σαν όλες τις λεωφόρους και τις πλατείες

που δύσκολα διασχίζει κανείς, ιδίως με το κρύο. Ένιωσε

και πάλι η Ελένη την αίσθηση της ερημιάς που προκαλούν

οι μεγάλες εκτάσεις. Την αίσθηση των μεγάλων έργων

που έχουν γίνει για να απομονώνουν τους ανθρώπους να



που έχουν γίνει για να απομονώνουν τους ανθρώπους, να

δοξάζουν την εξουσία με μεγαλειώδεις παρελάσεις και,

σε έκτακτη ανάγκη, να πνίγονται οι επαναστάσεις εύ

κολα με την ευελιξία που έτσι αποκτούν τα τεθωρακι

σμένα.

Ταξί δε φάνηκε. Ξεκίνησαν λοιπόν και πήραν τον ανήφο

ρο για την Πρεσβεία. Ήταν ένα φαρδύ καλντερίμι που

τη μια του πλευρά είχαν πιάσει μικρά μαγαζιά με αντί

κες, εικονίσματα, μπάμπουσκες, εργαλεία, μπρούντζινα

αντικείμενα και παλιά ενθυμήματα του σοβιετικού καθε


Αριστερά, καθώς ανέβαιναν, είδαν απλωμένους πίνακες

ζωγραφικής, μια απέραντη υπαίθρια έκθεση που έπιανε

σχεδόν όλο το μεγάλο παγωμένο πεζοδρόμιο. Ήταν εκεί

και οι ζωγράφοι με πλεκτά καπέλα και γάντια, κουλου-ριασμένοι στην παγωνιά να περιμένουν τους ανύπαρκτους

πελάτες. Ήταν ζωγράφοι που βγήκαν στο πεζοδρόμιο για

να βγουν. Που αράδιασαν τους πίνακες για να τους αρα

διάσουν. Και να τους ξαναμαζέψουν το βράδυ με τη με

γάλη παγωνιά. Επειδή οι άνθρωποι δεν μπορούν να μην

κάνουν κάτι που ν' αφήνει στην ελπίδα μια πόρτα ανοι

χτή. Που να τους δίνει το δικαίωμα να περιμένουν.

ί ά έ δ ί δ ώ



«Κοίτα μιαν ομορφιά που ποτέ δεν είχα δει ως τώρα

από κοντά» φώναξε η Ελένη και πλησίασε σ' ένα μικρομάγαζο. Στον πάγκο που χρησίμευε για βιτρίνα βρισκό

ταν ένα όμορφο τριγωνικό μουσικό όργανο, με λεπτό χε

ρούλι, τέλεια λακαρισμένο και ζωγραφισμένο από χέρια

πραγματικού καλλιτέχνη. Ο μαγαζάτορας το πήρε στα

χέρια και το έδειξε στην Ελένη από κοντά.

«Κούκλα. Μπαλαλάικα» σχολίασε πίσω της ο Μιχάλης.

Η Ελένη θαύμασε τις ζωγραφισμένες φιγούρες. Κάπου

δέκα άνδρες και γυναίκες ήταν δοσμένοι σε διονυσιακό

χορό μπροστά σε μια μικρή εκκλησιά. Η σκηνή φωτιζόταναπό μια σειρά αναμμένα κεριά και έναν ήλιο που έλαμπε


«Ξέρεις να παίζεις;» ρώτησε τον Μιχάλη. «Πολύ θα ή

θελα να ξέρεις να παίζεις».

Ο Μιχάλης κούνησε το κεφάλι αρνητικά.

«Όχι, αλλά μπορείς να την πάρεις και να μάθεις εσύ.

αν σου αρέσει... Σου την κάνω δώρο» πρόσθεσε.

Η Ελένη χάιδεψε τρυφερά τη λακαρισμένη επιφάνεια.

«Δεκτό το δώρο» είπε «αλλά έχουμε άλλη δουλειά τώ

ρα». Γύρισε προς το μέρος απ' όπου είχαν έρθει και ατέ

νισε μακριά τον Δνείπερο, φαρδύ, σκοτεινό, με βαριά μου

λωχτά νερά. Κοίταξε και το καλντερίμι που είχαν ανεβεί.

Γύρισε στον Μιχάλη:

Ό έ ί λύ ύ Έ



«Όμορφο μέρος» είπε «αν και πολύ κρύο». Ένιωσε

ρίγος και έσφιξε γύρω της το πανωφόρι.«Εδώ άρχισαν όλα» είπε ο Μιχάλης.

«Τι εννοείς;»

«Εδώ άρχισε η ιστορία των Ρως του Κιέβου, όπως ήταν

γνωστό τότε το έθνος αυτό. Πριν χίλια χρόνια. Είχαν και

πριν την ιστορία τους, αλλά χρειάστηκε ένας ηγεμόνας, ο

Βλαδίμηρος, που ανακηρύχτηκε άγιος αργότερα, για να

βάλει τους Ρως στην ιστορία της Ευρώπης...»

«Ήταν αυτός που επέβαλε το χριστιανισμό;»

«Ακριβώς. Και το έκανε με το βούρδουλα, αναγκάζοντας το έθνος του να εγκαταλείψει την ειδωλολατρία. Α


ότι η βυζαντινή κουλτούρα από τότε κυριάρχησε σε τομείς

όπως η τέχνη, η αρχιτεκτονική κι η μουσική. Ήταν η ιστο

ρική στιγμή που έπαιξε κρίσιμο ρόλο στη διαμόρφωση των

αξιών και της ιδιαίτερης ταυτότητας των Σλάβων της Ανατολής. Θα το καταλάβεις μόλις δεις το εσωτερικό της με

γάλης εκκλησιάς που φαίνεται στο βάθος ψηλά. Είναι η

Αγια-Σοφιά. που οι Ρως προσπάθησαν να χτίσουν ισάξια

της Αγια-Σοφιάς της Κωνσταντινούπολης. Αν θέλεις, πη

γαίνουμε εκεί αφού τελειώσουμε με την Πρεσβεία».

«Ελπίζεις να έχουμε αυτή τη φορά αποτέλεσμα;» Η

Ελένη είχε πάλι πάρει τον ανήφορο. Η προσπάθεια τη

β θ ύ ξ ά ύ Ο άλ έθ β



βοηθούσε να ξεχνάει το κρύο. Ο Μιχάλης υποσχέθηκε βια

στικά στο μαγαζάτορα ότι θα αγόραζε την μπαλαλάικαστο γυρισμό τους και βιάστηκε να προλάβει την Ελένη.

«Δεν ξέρω» απάντησε. «Δεν υπάρχει πληροφορία που

να αναφέρει ότι η οικογένεια που ανέθρεψε το γιο του

Γιόργκι ήρθε και στην Ουκρανία. Βέβαια, τότε δεν υπήρ

χαν σύνορα ανάμεσα στις σημερινές Δημοκρατίες, αλλά

όσοι μας μίλησαν γι' αυτούς ανέφεραν μόνο τη Γεωργία

και τις υπόλοιπες περιοχές του Καυκάσου. Ποτέ την Ου

κρανία. Κακό πάντως δεν είναι να ελπίζουμε».


πλα στο γραφείο του και κάθισε μαζί τους γύρω από ένα

χαμηλό τετράγωνο τραπέζι. Έδειξε αμέσως ότι όχι μόνο

ήξερε καλά την υπόθεση που τους απασχολούσε αλλά και

ότι είχε φροντίσει σοβαρά για τον εντοπισμό του παιδιούτου Γιόργκι.

«Ξεκίνησα την αλληλογραφία από τα αρχεία του Κιέ

βου και συνέχισα προς άλλες μεγάλες πόλεις της Ουκρα

νίας» είπε, αφού παρήγγειλε καφέ για τους επισκέπτες

του. «Έγραψα στο Υπουργείο Εσωτερικών, που κρατάει

τα αρχεία του παλαιού καθεστώτος, έγραψα στον Ερυθρό

Σταυρό και σε άλλες ανθρωπιστικές οργανώσεις που δρα

στηριοποιούνται στην Ουκρανία. Μετά έβαλα συναδέλ



στηριοποιούνται στην Ουκρανία. Μετά έβαλα συναδέλ

φους μου που ξέρουν να χειρίζονται τα καινούρια συστήματα της πληροφορικής να ψάξουν μέσα από μηχανισμούς

αναζήτησης στο διαδίκτυο. Λυπούμαι που πρέπει να σας

πω ότι όλα αυτά έμειναν χωρίς αποτέλεσμα. Σύμφωνα με

τα αρχεία του Υπουργείου Εσωτερικών -σας μιλώ τώρα

για το ρωσικό, στη Μόσχα- το όνομα Λίτσιος, όπως λε

γόταν η οικογένεια που ανέλαβε τον μικρό μετά το θά

νατο του Αποστόλη, σιγά σιγά χάθηκε από τα αρχεία.

Όλα τα μέλη της ήταν ηλικιωμένα την εποχή εκείνη και

πέθαναν ή μετανάστευσαν, χωρίς να μένει κανένα στοιχείο για το γιο του Ισβίλι-Πετροσιάν».


είχα βρει κάτι» απάντησε ο πρέσβης. «Όσο για τον κόπο...

να μην το σκέφτεστε. Έχουμε άφθονο καιρό για τη δου

λειά μας. Καθώς η οικογένεια έχει μείνει πίσω στην Ελλά

δα -τα κατάλοιπα του Τσερνόμπυλ, βλέπετε, δεν έπαψαν

να επηρεάζουν τη ζωή μας-, έχουμε διαθέσιμο χρόνο όσοι

υπηρετούμε εδώ, και πραγματικά σας λέω ότι παρακα

λούμε ποτέ να μη μας λείπει η δουλειά».

«Ένα πράγμα πάντως μου έκανε εντύπωση» πρόσθεσε ο

πρέσβης καθώς ξεπροβόδιζε τον Μιχάλη και την Ελένη

απ' το γραφείο του. «Μια γνώμη ή εντύπωση από κάποιο



φίλο στο Υπουργείο Εσωτερικών. Μου είπε ότι μπορεί να

κάνει λάθος, αλλά η περίπτωση του γιου του Ισβίλι-Πε-

τροσιάν τού θύμιζε κάτι άλλες που είχε συναντήσει στο

παρελθόν. Η όλη ιστορία έμοιαζε σαν να προσπαθούσε το

καθεστώς να αποκρύψει την ύπαρξη του παιδιού αρχικά,

του ενηλίκου αργότερα. Σαν αυτές τις υποθέσεις που τοκαθεστώς τις χειριζόταν με σκοπό να κρατάει κάποιον

υπό τον έλεγχο του. Προφανώς, στην περίπτωση αυτή, τον

πατέρα».

* * *


σία του πρέσβη...; Ομολογώ ότι δεν έχω κέφι παρά να

γυρίσω πίσω στην πατρίδα. Είναι βέβαιο ότι αποτύχα

με».

Ο Μιχάλης σταμάτησε, γύρισε και την κοίταξε στα μάτια. Η ξερακιανή μορφή του και το βλέμμα του εκφράζα

νε κάτι σαν επίπληξη.

«Δεν είσαι σήμερα ο πραγματικός σου εαυτός» είπε

ακουμπώντας το δείκτη του στο πιγούνι της Ελένης. «Ψη

λά το μέτωπο. Ποτέ δε χάνονται τα πάντα πριν χαθούν

όλα. Έχουμε όλο το χρόνο μπροστά μας».

«Κάτι τέτοιο σε είχα συμβουλέψει εγώ παλιά. Αλλά

μου φαίνεται σαν να μην πέρασαν μήνες αλλά χρόνια από



τότε. Σαν να βάρυνε πάνω μου ατέλειωτος χρόνος από

την πρώτη μας βραδιά στην Άθυτο».

«Κουράστηκες από τις συνεχείς μετακινήσεις. Αυτό εί

ναι όλο. Έλα τώρα. θα σου δείξω κάτι που δε θα το ξε

χάσεις ποτέ. Αξίζει τον κόπο να επισκεφτούμε την Αγια-

Σοφιά πριν φύγουμε από τη χώρα». Την κοίταξε επίμονα ελπίζοντας να την πείσει. «Θα σου μείνει αξέχαστη, να

είσαι σίγουρη».

Μπροστά τους ορθώνονταν κιόλας οι θαυμαστοί πράσινοι


υγρή παγωνιά. Μέσα, κόσμος πολύς παρακολουθούσε τη

λειτουργία.

«Τόσος κόσμος σε μέρα εργάσιμη...» ψιθύρισε η Ελένη.

«Σε καμιά εκκλησία της γης δε θα βρει κανείς τόσουςπιστούς όσους στις χώρες που μόλις βγήκαν από την επί

σημα θεσπισμένη αθεΐα. Είναι φαινόμενο που παρατηρεί

ται σε όλες τις πρώην κομουνιστικές χώρες» είπε ο Μι

χάλης. «Ίσως από αντίδραση...»

«Ίσως και γιατί έχουν κουραστεί να ελπίζουν στους

θνητούς φωστήρες που τους κυβέρνησαν και τους κυβερ

νούν μέχρι τώρα».

«Μπορεί να μην έχεις άδικο. Έλα ν' ανεβούμε στο γυ



ρ μη χ ς β μ γ

ναικωνίτη, από κει φαίνεται καλύτερα το μεγαλείο τουναού».

«Πρόσεξε» συνέχισε μόλις έφτασαν στον εξώστη του

γυναικωνίτη «τους δεκατρείς θόλους που συμβολίζουν στο

κέντρο τον Χριστό και ολόγυρα τους δώδεκα Αποστό

λους. Ό,τι αγιογραφήθηκε στα παλιότερα χρόνια έχει ελληνικές επιγραφές. Βλέπεις απέναντι μας "...τούτο εστί

το αίμα μου...". Συνεχίζει όλη η ρήση στην περίμετρο του

τύμπανου. Πρόσεξε πάνω τον ολόχρυσο Παντοκράτορα.

Τη Θεομήτορα απέναντι. Οι αγιογραφίες άρχισαν με τον

καιρό να φέρουν σλαβικές επιγραφές, αλλά η ελληνική ε

GreekLeech.info

ΜΑΝΟΣ Μ Ε Γ Α Λ Ο Κ Ο Ν Ο Μ Ο Σ

Οι καμπάνες είχαν σταματήσει από ώρα. Τη θέση τους εί

χε πάρει ένας άλλος ήχος, βαθύς, πονεμένος. Η Ελένη γύ

ρισε και κοίταξε τον Μιχάλη ερωτηματικά. Τη ραχοκοκα

λιά της είχε αγγίξει το πάθος που έφερνε η φωνή, κι η μουσική που τη συνόδευε τη χάιδεψε σαν περαστική ανατριχί

λα. Ήταν φωνή που έμοιαζε να βγαίνει από πυκνό δάσος.

Ο Μιχάλης χαμογέλασε και της έκανε νόημα να τον ακο

λουθήσει. Προχώρησαν στο μικρό άλσος του προαυλίου

της εκκλησίας, μέχρι ένα μακρύ πεζούλι όπου είχαν στή

σει τους πάγκους τους τρεις τέσσερις μικροπωλητές με ει



κονίσματα, μπρούντζινα τρίπτυχα και κομπολόγια γιατους τουρίστες. Ανάμεσά τους, καθιστός, ένας ώριμος άν

δρας με γκρίζα γενειάδα έπαιζε ένα τσίτερ ακουμπισμένο

στα γόνατα. Από το λαρύγγι του έβγαινε ένα τραγούδι

τόσο βαθύ και νοσταλγικό, που σε έκανε αμέσως να ξα-

ναπιστέψεις στα απρόοπτα θεία δώρα που κάποτε κάποτε χαρίζει στους ανθρώπους ο ουρανός. Ήταν μια φω

νή απαλή και δυνατή ταυτόχρονα, που είχε μέσα της πά

θος και ηρεμία μαζί, απελπισία κι ελπίδα αγκαλιασμένες

σε απρόσμενο συνταίριασμα. Τα δάχτυλα του βάρδου, μέ

σα σε γάντια κομμένα στις άκρες, άγγιζαν απαλά τις χορ

ΤΑ ΣΚΑΛΟΠΑΤΙΑ ΤΩΝ ΘΕΩΝ

«Τσίτερ είναι το όργανο που παίζει» ψιθύρισε ο Μιχά

λης στην Ελένη.

Εκείνη κούνησε το κεφάλι. Είχε διαβάσει για το όργα

νο αυτό με τον ξεχωριστό ήχο που ήταν πολύ συνηθισμένο στην κεντρική Ευρώπη.

«Είναι το όργανο με το οποίο έκανε σερενάτα ο Με-

φιστοφελής στη Μαργαρίτα» του ψιθύρισε κι αυτή χαμη

λόφωνα. «Κατά τον Γκαίτε βέβαια».

Ο Μιχάλης χαμογέλασε και της έπιασε το χέρι. Ευτυχισμένος. Συχνά τον είχε εκπλήξει με τις απροσδόκη

τες γνώσεις που κυριολεκτικά αποθήκευε η Ελένη με τα

διαβάσματα. Είχαν τώρα πλησιάσει το βάρδο. Είχε μα



κριά μαλλιά ανάκατα, άγρια, γκρίζα, να πετάνε προς

όλες τις κατευθύνσεις. Σαν πλαίσιο για το κεφάλι του.

Πλαίσιο και για ένα υπέρυθρο απ' το ποτό πρόσωπο. Ο

βάρδος συνέχισε το τραγούδι του για κάμποση ώρα. Κα

νείς δεν κουνήθηκε από τη θέση του. Λίγοι ακόμη ακροα

τές προστέθηκαν στους αρχικούς, διψασμένοι κι αυτοί να γευθούν από κοντά την απρόσμενη ακουστική πανδαι

σία.

Κάποτε ο βάρδος σταμάτησε και σήκωσε τα μάτια του


Ο Μιχάλης τον ρώτησε κάτι στα ρωσικά και μετέφρα

σε την απάντηση του στην Ελένη.

«Μου λέει ότι η κασέτα περιέχει δώδεκα τραγούδια

του. Ήταν παλιότερα βαρύτονος στην όπερα».Το πρόσωπο του βάρδου φωτίστηκε ξαφνικά πίσω

απ' τα πυκνά γένια. Για μια μόνο στιγμή, καθώς ο Μιχά

λης τής εξηγούσε στα ελληνικά. Η Ελένη πρόσεξε την αλ

λαγή, παρ' όλο που το βλέμμα του χαμήλωσε αμέσως. Το

κάλυμμα της κασέτας είχε, εκτός από τη φωτογραφίατου, γραμμένα στα ρωσικά τους τίτλους των δώδεκα τρα

γουδιών και το όνομα του καλλιτέχνη. Η Ελένη, μην μπο

ρώντας να διαβάσει τους κυριλλικούς χαρακτήρες, γύρισε

ζή ξ ά β ήθ ' Μ άλ



και ζήτησε ξανά βοήθεια απ' τον Μιχάλη.

«Λέγεται Στεφάν Λίτσιακ» είπε ο τελευταίος και η μα

τιά του συνάντησε με απορία το βλέμμα της Ελένης. «Πό

σο κοστίζει η κασέτα;» ρώτησε το βάρδο στα ρωσικά.

Εκείνος είπε την τιμή και ο Μιχάλης έβγαλε ένα χαρ

τονόμισμα των δέκα δολαρίων. Καθώς του το έτεινε, οβάρδος άπλωσε το χέρι να το πάρει. Στον καρπό του φά

νηκε ένα λεπτό ασημένιο βραχιολάκι, «μάλλον γυναικείο»

σκέφτηκε η Ελένη. Στην πάνω μεριά είχε μια μικρή πλα-

κίτσα με καρφωμένο σ' αυτήν ένα μικρό αμέθυστο. Η Ελέ

νη ένιωσε ξαφνικά ότι ονειρευόταν. Έκανε χώρο ανάμε

ΕΠΙΛΟΓΟΣ

Η σκιά πάνω στα χρώματα

ΤΗ ΘΩΜΑΗ ΜΕ ΑΓΑΠΗ ΠΑΝΤΟΤΙΝΗ» Η Ελένη



ΣΤΗ ΘΩΜΑΗ ΜΕ ΑΓΑΠΗ ΠΑΝΤΟΤΙΝΗ». Η Ελένη

καθόταν δίπλα στον Στεφάν, ενώ στο πίσω κάθι

σμα του αεροπλάνου μισοκοιμόταν ο Μιχάλης.

Διάβαζε και ξαναδιάβαζε η Ελένη την επιγραφή πίσω από

την πλακίτσα του ασημένιου βραχιολιού κι η φαντασία

της είχε πάρει δρόμο ασυγκράτητο. Σκεφτόταν σε πόσεςφάσεις αγωνίας και ανασφάλειας είχε γίνει μάρτυρας το

μικρό αυτό βραχιολάκι. Από τον άγριο φόνο της μικρής

νιόπαντρης ως την οδύσσεια του παιδιού της. Από τις πε

ριπέτειες της εφηβικής ηλικίας μέχρι την εμπειρία του πε

ριπλανώμενου βάρδου που τώρα καθόταν δίπλα της. Τουά


ντελόνι και μπουφάν. Είχε συγυρίσει ακόμη και τη γε

νειάδα του χωρίς να την ξυρίσει εντελώς. Με τα μαλλιά

πιο κοντά τώρα, είχε αποβάλει την όψη του πρωτόγονου

και έδειχνε ένα ώριμο, όμορφο πρόσωπο που θύμιζε κάπως τον Χεμινγουέυ στις καλές του μέρες.

Ο Στεφάν ήταν στο στάδιο της προσαρμογής. Προσπα

θούσε ακόμη να καταλάβει τι του είχε συμβεί από τη μέ

ρα που οι δύο καινούριοι φίλοι του τον είχαν ακούσει να

τραγουδάει στο προαύλιο της Αγια-Σοφιάς. Μετά την α

ναγνώριση που επιβεβαιώθηκε από το βραχιολάκι που



περιεργαζόταν τώρα η Ελένη, του είχαν πει ότι ήταν γιοςκάποιου πρόσφυγα. Ότι ο πατέρας του είχε φτάσει στην

Ελλάδα και ότι η μάνα του ήταν Ελληνίδα από την Κων

σταντινούπολη. Ότι και οι δύο ήταν πεθαμένοι αλλά ότι

ο πατέρας του, πριν πεθάνει, είχε αναθέσει σ' αυτούς, τον

Μιχάλη και την Ελένη, να βρουν το παιδί που είχε χάσει

από μωρό, σαράντα πέντε περίπου χρόνια πριν. Και ότι

είχε δώσει σ' αυτούς ένα γερό ποσόν για αμοιβή. Ότι ένα

επίσης σοβαρό ποσόν περίμενε κι αυτόν τον ίδιο, που δεν

είχε μέχρι τώρα στον ήλιο μοίρα.


Γεωργία και είχε εγκατασταθεί στο Κίεβο, όπου όμως,

μην έχοντας άλλη λύση, αναγκάστηκε να τραγουδάει στο

δρόμο ή μπροστά στις εκκλησίες προσπαθώντας να κερ

δίσει τη ζωή του.

Η Ελένη γύρισε και του επέστρεψε το βραχιολάκι. Χαμο

γέλασε .

«Πώς αισθάνεσαι τώρα που πηγαίνεις στην Ελλάδα;»

ρώτησε.

Αυτός κούνησε τους ώμους αμήχανα. Τα ελληνικά του

έτσι κι αλλιώς ήταν λιγότερο από στοιχειώδη. Η οικογέ

Λί λ ύ ί ά



νεια του Λίτσιου μιλούσε στο σπίτι ρωσικά και χρησιμο

ποιούσε τα ελληνικά μόνο με τη γιαγιά της οικογένειας.

Ο ίδιος είχε πάει σε σχολεία αποκλειστικά ρωσικά. Σκέ

φτηκε λίγο.

«Φοβάμαι» είπε στο τέλος με δισταγμό. «Λίγο».

«Να μη φοβάσαι. Τα πιο δύσκολα πέρασαν. Από δω

και πέρα θα ζήσεις άνετα. Κρίμα μόνο που δεν πρόλαβες

να συναντήσεις τον πατέρα σου. Έκανε πολλές προσπά

θειες για να σε βρει. Σ' όλη του τη ζωή αυτό και μόνο ο

νειρευόταν: να σε βρει. Αλλά οι συνθήκες τότε ήταν πο

λύ πιο δύσκολες. Άλλωστε, εσύ τα ξέρεις αυτά καλύτερα


θούμε από την Πόλη, μου τηλεφώνησε ο Αγραπίδης ότι θα

μας παραλάβει στην Αθήνα, "αυτοπροσώπως", όπως εί

πε».

* * *

Τα βλέφαρά του σκοτείνιασαν πάλι πέρα απ' τον ύπνο κι

ας ήταν ακόμη δειλινό. Δε χρειαζόταν πια να είναι ραμ

μένα για να σκοτεινιάζουν. Απλά τα βάραιναν οι μορφές

της περασμένης του ζωής. Η Θωμαή πρώτα, που άπλωνε

τα χέρια της και του ζητούσε, μάταια, βοήθεια, γι' αυτή

και για το παιδί που είχε στην κοιλιά. Ο Ααρών, γιατί εί

χε προστεθεί κι αυτός στις ονειρικές του εμφανίσεις μετά



χε προστεθεί κι αυτός στις ονειρικές του εμφανίσεις μετά

τη νυχτερινή επίσκεψη του ανθρώπου με τη χορδή που εί

χε δεχτεί στο «ασφαλές σπίτι» στην Άθυτο. Ο Ααρών, που

του ζητούσε να διορθώσει το δάπεδο που έγερνε πριν τον

πνίξει το νερό.

Μαζί μ' αυτούς έβλεπε και μια μορφή απροσδιόριστη κι

ασχημάτιστη, ανάμεσα σε βρέφος και ώριμο άνδρα. Προ

σπαθώντας να τον εντοπίσει στη συνείδηση του, να δώσει

ένα όνομα στο βρέφος-άνδρα, καταλάβαινε τελικά μέσα

Όλες μαζί οι μορφές είχαν χωθεί κάτω απ' τα βλέφαρα

προσπαθώντας να ξεπεράσουν τα εμπόδια και να τον φέ

ρουν πίσω στις στιγμές που ένιωσε γνήσιος άνθρωπος.

Χώθηκαν τόσο βαθιά και πιάσαν τόσο χώρο μέσα στο όνειρό του, που, κάποια στιγμή, μην αντέχοντας το βάρος,

άνοιξε τα μάτια.

Ήταν καθιστός σε μιαν αναπαυτική πολυθρόνα και εί

χε απέναντι του το παράθυρο που έβλεπε προς τις ορει

νές ακτές της Στερεάς Ελλάδας. Ένα τρίκορφο νησάκι στη

μέση του κόλπου δέσποζε σαν σκοτεινό ορόσημο. Χώρι

ζε την εικόνα απέναντι του ανάμεσα στα βουνά που είχαν

πάρει γαλάζιες αποχρώσεις και στο νερό του κόλπου που



λαμπύριζε ανατριχιάζοντας από έναν παιχνιδιάρη μπάτη.Πάνω απ' τα βουνά, ο ουρανός, στη δύση, αγωνιζόταν να

κρατηθεί ρόδινος ανάμεσα σε σκόρπια γκρίζα σύννεφα.

Την όλη εικόνα έκοβε ακόμη ένας στύλος, στη μέση, κά

θετα. Ένα ορόσημο οριζόντιο, το τρίκορφο νησάκι, κι ένα

κάθετο, ο στύλος του ηλεκτρικού, σκέφτηκε. «Γιατί να μην

έχω μιαν εικόνα ενιαία, αλλά να είναι πάντα χωρισμένη,

διαιρεμένη, ανταγωνιστική; Το πάνω και το κάτω. Το α

ριστερά και το δεξιά. Η εξουσία και οι πολίτες. Τα θύ

ματα και οι θύτες. Οι ένοχοι και οι αθώοι. Ή μήπως όλαείναι ένα και δεν υπάρχει ούτε κάθετος στύλος ούτε τρί


Η Αλίκη ήταν η μόνη που είχε μείνει κοντά του, και μόνο

αυτήν είχε εμπιστευτεί για να μοιραστεί μαζί του τη συ

νωμοσία που είχε στήσει με τις υπηρεσίες πληροφοριών.

Να σκηνοθετηθεί, δηλαδή, ο θάνατος του και να γίνει μιαδήθεν κηδεία. Να εξαφανιστεί από τη ζωή, για να πάψει

να τον κατατρέχει το παρελθόν. Η σκηνοθεσία είχε πετύ

χει, ο δήθεν ξεχασμένος αριθμός τηλεφώνου και το ασή

μαντο χαρτάκι στα άχρηστα του σπιτιού της Αθύτου, το

ποθετημένα έξυπνα, είχαν εκτελέσει πιστά την αποστολή

τους κι ο Γιόργκι είχε αναγγελθεί επίσημα νεκρός και πέ

ρα από κάθε απειλή. Σε τόπους «ένθα ουκ έστι λύπη ή

στεναγμός».



Νεκρός νομικά, αλλά περιμένοντας να πεθάνει και βιολο

γικά, μιας και ο καρκίνος τον κατέτρωγε με μεγάλη τα

χύτητα. Οι δυνάμεις του είχαν αρχίσει να τον εγκαταλείπουν, ο χρόνος που μπορούσε να μετακινείται γινόταν

όλο και βραχύτερος. Οι ώρες στην πολυθρόνα του γίνο

νταν κάθε μέρα περισσότερες. Η Αλίκη, η μόνη, έξω απ' τις

υπηρεσίες πληροφοριών, που ήξερε την αλήθεια, ήταν η

παρηγοριά του. Ίσως και η τελευταία του επαφή με γυ


Τον περιεργάστηκε για λίγο σαν να αναρωτιόταν αν θα

άντεχε τη μεγάλη συγκίνηση. Ο Αγραπίδης, που της είχε

τηλεφωνήσει λίγο πριν, την είχε αφήσει ελεύθερη να τον

ετοιμάσει, κατά την κρίση της, για το μεγάλο νέο. Όσο νό

μιζε ότι ήταν απαραίτητο να τον ετοιμάσει.

«Είχαμε ένα τηλεφώνημα όσο κοιμόσουν» του είπε.

«Ήταν ο Αγραπίδης. Θα έρθει μαζί με την Ελένη και τον

Μιχάλη, που επέστρεψαν...»

«Έχουν κάτι καινούριο;» ρώτησε ο Γιόργκι.«Ο Αγραπίδης μού είπε ότι έχουν νέα ευχάριστα» τον

προετοίμασε εκείνη χωρίς να εξηγήσει.



Πριν περάσει μισή ώρα, δύο αυτοκίνητα ακούστηκαν νασταματούν έξω απ' το εξοχικό. Η Αλίκη πήγε ν' ανοίξει κι

ο Γιόργκι έκλεισε τα μάτια για μια στιγμή, παγώνοντας

έτσι τις αντιδράσεις του. Ήταν μια παλιά συνήθεια από

τότε που αντιμετώπιζε καθημερινές κρίσεις και χρειαζό

ταν τα κρυμμένα αποθέματα της ψυχραιμίας του. Πρώτοι

μπήκαν ο Μιχάλης και η Ελένη, που πήγαν κατευθείαν

πάνω του και τον αγκάλιασαν με ενθουσιασμό. Πίσω τους

ερχόταν ο Αγραπίδης με τη Φαίδρα - είχε κι εκείνη θελή

σει να έρθει. Λίγο για να συμμετάσχει στη μεγάλη στιγ

μή, λίγο από επαγγελματική παραμόρφωση. Μπορεί από


πρόσθεσε απευθυνόμενος στον Γιόργκι. «Κάτι που το φο

ράει από τότε που ήταν παιδί».

Ο Στεφάν πλησίασε, έβγαλε το βραχιολάκι από το χέρι και

το έτεινε στον Γιόργκι. Είδε το πρόσωπο του ηλικιωμένου

να αλλάζει χρώμα.

«Πού το βρήκες;» ψιθύρισε ο Γιόργκι.

Ο Στεφάν δίστασε. Τα ελληνικά του δεν τον βοηθούσαν να εξηγήσει. Μίλησε τέλος ρωσικά.

«Το είχα πάντα στο χέρι. Από τότε που θυμάμαι τον

εαυτό μου. Η μάνα που με μεγάλωσε, η θετή μου μητέρα,

είχε πει να μην το αποχωριστώ ποτέ».



είχε πει να μην το αποχωριστώ ποτέ .

Ο Γιόργκι διάβαζε και ξαναδιάβαζε την επιγραφή στην

πλακίτσα. Σήκωσε τα μάτια και κοίταξε με προσοχή τον

άνθρωπο που έλεγε ότι φορούσε το βραχιολάκι της Θω-μαής σ' όλη του τη ζωή. Ήταν ο γιος του... Αλλά τι σχέ

ση είχε αυτός ο γενειοφόρος μεσήλικας με το μωρό που

είχε πάρει ο Αποστόλης, σχεδόν μισό αιώνα πριν, από το

νοσοκομείο του Μπαλουκλή για να το σώσει από την

Τουρκιά; Άπλωσε τα χέρια και αγκάλιασε τους ώμους


Οι άλλοι είχαν συγκεντρωθεί στην άκρη του δωματίου,

διακριτικά, μη θέλοντας να βλάψουν τη μοναδικότητα της

στιγμής. Ο Αγραπίδης πήγε στο διπλανό δωμάτιο και ά

νοιξε την τηλεόραση ν' ακούσει ειδήσεις. Γύρισε αμέσωςκαι έκανε νόημα στη Φαίδρα.

«Άκου τα νέα» της είπε χωρίς να μπορέσει να ξεκολ

λήσει τα μάτια από την εκρηκτική της σιλουέτα. Η Φαί

δρα αυτή τη φορά είχε σφιχτεί σε ροζ δερμάτινο σύνολο.

«Χαρούμενο χρώμα, ειδικό για την περίσταση» είχε εξη

γήσει κατά τη διαδρομή.

«Ακου» επανέλαβε ο Αγραπίδης και ακούμπησε μαζί

της το αυτί στην τηλεόραση μη θέλοντας ν' ανεβάσει την

GreekLeech.info



ένταση.Ο εκφωνητής μιλούσε για μια ομάδα εξτρεμιστών μα

χητών που ζητούσε την απελευθέρωση συναγωνιστών της

από τις αρχές και απειλούσε, σε αντίθετη περίπτωση, να

εξαφανίσει τον πληθυσμό ολόκληρων επαρχιών στον Καύ

κασο. Η ομάδα των μαχητών δήλωνε ότι είχε στη διάθε

ση της πυραύλους με γόμωση ενός αερίου που λεγόταν

σαρίν και που μπορούσε με χειροκίνητους εκτοξευτήρες

να εξαπολύσει σε οποιαδήποτε πόλη της περιοχής. Ακο

λουθούσε εξήγηση από τον εκφωνητή ότι ένα μόνο δέκατο του γραμμαρίου του αερίου δηλαδή μια σταγόνα εί


Ώρες πολλές κράτησαν οι εκμυστηρεύσεις ανάμεσα στον

πατέρα και στο γιο. Στο τέλος ο Γιόργκι, εξαντλημένος

από τη συγκίνηση, αποκοιμήθηκε. Και ονειρεύτηκε ότι τα

διάφορα χρώματα της εξουσίας δεν είχαν πια πάνω τους

τη σκιά της φαυλότητας, της σκληρότητας και της φιλο

δοξίας. Τα πέντε χρώματα είχαν πάψει να τυφλώνουν τα

μάτια των ανθρώπων. Και οι πέντε ήχοι δεν κούφαιναν

πια. γιατί οι ηγέτες είχαν αποφασίσει να δώσουν λιγότε

ρο πομπώδεις υποσχέσεις και να κάνουν περισσότερα

χρήσιμα έργα. Όταν και πάλι, ανάλαφρα τώρα, ανέβηκε

με τεράστιες δρασκελιές τα «σκαλοπάτια των θεών», αντί

να βρει τη σκιά που αλλοίωνε τα χρώματα, είδε για πρώ

τη φορά καθαρά την κορφή. Όλες οι μορφές που στοίχειω-



ναν παλιά το βίο του ξαναήρθαν ζωηρότερα από ποτέ,αλλά ήταν αυτή τη φορά διαφορετικές: Ο χοντρός φάνη

κε πάλι, αλλά δεν κρατούσε σιδερολοστό, δεν είχε χτυπή

σει τη Θωμαή. Αντίθετα, την είδε να σκοντάφτει και έτρε

ξε να τη βοηθήσει. Ο χοντρός, όπως σωστά πίστευαν όλοι,

ήταν, τελικά, καλοσυνάτος. Ο γιος του Γιόργκι είχε μεγα

λώσει πλάι του και ανέβαινε ένα ένα τα σκαλιά της προ

κοπής. Τώρα ήταν πρώτος βαρύτονος της Εθνικής Λυρι

κής Σκηνής, και ο Βαρτάν είχε καταφέρει να σεβαστεί την

τελευταία επιθυμία της μητέρας του. Ο Βαρτάν πήγαινεπίσω από τη σορό της ενώ μπροστά έψελναν δέκα ψαλ-


το πλαγιαστό επίπεδο, αλλά τον έσωσε απ' τον πνιγμό

και, ακόμη σπουδαιότερο, όλη η ράτσα του Ααρών ξαφ

νικά αποφάσισε να συμβιώσει με τους γείτονες της, έχο

ντας πολύτιμο οδηγό της τη δικαιοσύνη. Τελικά ο κόσμοςδεν ήταν τόσο μοχθηρός. Η ανθρωπιά τον είχε κάποτε, ε

πιτέλους, μεταμορφώσει. Τον είχε αφομοιώσει ολότελα,

ονειρευόταν ο Γιόργκι.

Ta Skalopatia Twn Thewn _-- Megalokonomos Manos

Documents

Transcript of Ta Skalopatia Twn Thewn _-- Megalokonomos Manos