Nederlandsesynopsis

VerschenenopAmazon.comviaWardenPress,november2018

2

Introductie

Oursocieties,institutionsandsocialfabricarecurrentlyintheearlystagesofthethirdrevolutionofhumanity,theDigitalCivilRevolution,asitisanalyzedanddefinedhere.Disruptionisnotrestrictedtomarkets.Thesametechnologiesthatcauseandfuelit,aregivingcitizensmoreknowledgeandinformation,publicandpoliticalinfluence,andtoolstoorganizethemselvesandsotodisruptpolitics,democracyandpublicservices.Ittotallytransformsthemedialandscape,publicopinion,politicaldebate,andtherolesofindustryandthestatetowardscitizens.Usingmultipleexamplesfromacrosstheglobe,thisbookexplores,analyzesanddefinesthisrevolution,itsimpact,theunderlyingtechnologyandtrends,aswellasthespecialkindofcivilleadershipneededtoharnessthisnewcivilpowerthatcandisruptthepublicdomain.

Ditboek-essayisbedoeldomdierevolutionaireimpact,naastdeonderliggendeverklarendetrendsentechnologieën,teonderzoeken,schetsenenanalyseren.DebekendeuitspraakvanBillClinton(1998)persiflerend,gaatditonderdeslogan:‘Itisnottechnology,stupid,itisthementalityandpowerofcitizens’.Ditessayprobeerttebereikendatdeenekantvanhetspectrumvanhetobjectendoelvanditboek,debestuurlijkverantwoordelijkeninoverheidenpubliekedienstverlening,nietnetzodoordisruptieenachterliggendetechnologischeomwentelingenwordenovervallenalsveelCEO’sinhetbedrijfslevenenigejarenterug.VanuitdemissievanDenknetwerkPublicSpace,opgerichtin2001,iseruiteraardnogeenanderekantvandatspectrumdienogeengraadjebelangrijkerisdandezeprofessionelebestuurders.Datzijnburgersdiezichactiefmethetsamenleven,desamenlevingendeaanpakvanpubliekemaatschappelijkevraagstukken(willen)bezighouden.Datisdebasisvanmaatschappelijkleiderschap.Vanuitdevisieendefinitie,dieookisontwikkeldinmijnacademischonderzoekenproefschrift(2014),isereenoverlaptussendezebeidekantenvanhetspectrum.Burgerschapkanimmersookwordenuitgeoefendvanuitbestuurlijkeposities:eris(gelukkig)burgerschapindeboardroom.Sterkernog:gezienhunstatus,machtspositieentoegangtotresourcesisdiebestuurlijkeomarmingvanburgerschapswaardencrucialervoordeimpactopdemenselijkesamenlevingdandeomarmingdoordemensenindebiotoopwaaractiefburgerschapklassiekvaaktoewordtbeperkt,namelijkvrijwilligerswerk,filantropieendeinformelenetwerkenenverbandenvandecivilsociety.

Degroterevolutiediedezevragenenkwestiesoproepenenwaarwenudiepenopeenstrategischzeerbelangrijkmomentinzitten,zetditboekneeralszodichtopdehuidvanonsmenszijnenonzesamenlevingdathethierwordtgeanalyseerdenomschrevenalsdederdefundamentelerevolutievandemensheid:deDigitalCivilRevolution,nadeagrarischeenindustriëlerevoluties.Tijdomdaargrondig,openenmoedignaartegaankijken,omuerstrategischinmeetenemenenuwmaatschappelijkleiderschaphiermeetestimuleren.

3

INHOUDSOPGAVEGEDETAILLEERD

HoofdstukI. Introductie:deDigitalCivilRevolution(ziehiervoor)HoofdstukII. Disruptievetechnologieënleidentotburgermacht

DeDigitalCivilRevolution,brengteenverschuivingaanindedriehoekwaarinallewesterselandenzijngeordend:staat,marktenburgerij.Deburgerijwordtzelfstandiger,mondiger,betergeïnformeerdenbetergeorganiseerd.Daarzullenstaatenmarktzeeraanmoetenwennen.Datvergtbijbestuurdersenburgersstrategischeintelligentieomdedisruptievan(democratische)politiekenpubliekeinstitutenendienstverleningtezienaankomenendejuistestappenoptijdtezetten.Doorconcurrentieindeplatformeconomieenmetinternetoepassingvandezelfdetechnologieën,wordenorganisatiestoenemendzelfookplatforms.Datdisrupteertderolenfunctievanmanagers.Deallangergaandeslagnaarmeerleiderschapzalhierdoorversterktworden.Demooisteslag,dieopsommigeplaatsenalzichtbaaris,maarnoglangniethetzelfdemomentumheeftalsinveelmarktsegmenten,isalserplatformsvoorburgerschapontstaan.Platformsdiedeinzichtenenwensentotmeedoenenbijdragenvanburgerskoppelenaanmaatschappelijkevraagstukkenendemocratischeissues.Zowelinopendialoogmetelkaaralsgerichtopwerkelijkietsbijdragen,impactèninvloed.Nogeenlangewegtegaan,maartechnologischnualmogelijkensomszichtbaar,detraagheidisvooraleentekenvandemachtsstrijdengebrekaancivilleadership.

1. Disruptieindemarkt:verschijnselentechnologischeverklaring2. Nieuwebalansindedriehoekvanmarkt,staatenburgers3. Disruptievanklassiekeorganisatiestructurenenmanagement4. Nieuwebalanstussenvirtueleenfysiekekanalen5. Noodzaakvanstrategischeintelligentie

Despagaatvanpolitici:strategischeintelligentieoptweefronten6. Alternatief:platformsvoorburgerschap

HoofdstukIII.Disruptievanpolitiekenpubliekesector

Denieuwetechnologieënhebbeneenenormeffectopdepubliekesector.Allereerstnatuurlijkopdedemocratischepolitiek,omdatdezeookfunctioneertopeenmarkt,namelijkdievankiezersenhunstem.Degrootste,meestzichtbaredisruptievindtdaarbijplaatsvanpositieenfunctievanpolitiekepartijen.Ditallesdreigtderepresentatievedemocratieteondermijnentengunstevaneenpermanentedirectedemocratie.Hopelijkzijnprofessionelepoliticivanderepresentatievedemocratiestrategischintelligentgenoegomtijdigeennieuwemixmetdedirectedemocratievormtegeven,alvindenzedatineersteinstantiebedreigendvoorhunpositie.Belangrijkepubliekeeffectenontstaanookdoorveelgroterenextremerzwermgedragvanburgerseneengeheelnieuwmedialandschap.Hetnieuwedirectemediakanaalvan,doorenvoorburgersiserookeenmetzelfproductievanburgers.Dezegenereertinvloeddooronderlingedelingenopenlijkesteun,maarookdoordathetzichtbaar,deelbaarenciteerbaarisindeanderemediakanalenenindepubliekedebattenoverformeleoverheidsbesluiten,zoalswettenenbenoemingen.Ookambtenarijenpubliekedienstenzullenmoeteninzettenoprevolutionaireaanpassingendoortijdigcreatiefhieropintespelenvianieuwekanalenenwerkwijzen.

1. Disruptievanpolitiek Demachtvanzwermgedrag

4

2. Eennieuwmedialandschap:eenwerkelijkpubliekeopinieeneenpermanentepubliekearenaDenieuwestrijdomdemachttussendemediaalspubliekekanalen

3. DisruptievandemocratieHetmachtsgevechtrondmediaenvooralframingStrategischantwoord:nieuwmengselvanrepresentatieveendirectedemocratie

4. DisruptievanambtenarijStrategischantwoord:inzetopcountervailingpower:meetkamervoorburgerschap

5. DisruptievanpubliekedienstenAnderetechnologischeinnovatiesdieookburgerschapverderversterkenVormenvanimpactvandenieuweburgermachtStrategischantwoord:co-productiemetburger

Intermezzo:metstrategischeintelligentievoorbijdedisrupties

Denieuwetechnologischgedrevenrevolutiegaateenenormeffecthebbenopdeinstitutioneleordeningvanwesterselanden,dooreenversterkingenvergrotingvandemacht,invloedenorganisatiekrachtvandecivilsociety,vanburgerszelf.Daaromnoemikheteennieuwe,derderevolutie,deDigitalCivilRevolution,dieveelverdergaatdanalleenindustriële,economischeofinstrumenteleprocessen.Ditzalookleidentoteenherontdekkingvanbelang,meerwaardeenfunctionerenvancommons,alsbasisvangovernancevanzelfsturendeenonderlingdepubliekezaakorganiserendeburgers.Tevenszaldit,zoalsbijiedererevolutie,leidentoteenmachtsgevechtmetdeklassiekdominanteenpaternalistischeoverheidenpolitiekbestuur,diehunmachtzullenwillenbehouden.Derepresentatievedemocratieendedaarbijhorendeoverheidsbureaucratiezijnnietzondermeervoorstandervaneenvitalerenkrachtigerburgerij,hoevreemdditooklijktvanuitdeprincipesvandemocratie.Inhunretoriekzullendedemocratischebeginselenaltijdomarmdworden,heteigenlijkegedragkanvaakmeergerichtzijnopbehoudvanmachtenherverkiezing.Ditgedragendezeattitudezullenechtertoenemendopdepermanentepublieketribunegesignaleerdenonderuitgehaaldworden.Erzalaandebouwstenenvaneenkrachtigecivilsocietygewerktmoetenworden,endaarvoorismeernodig,vooralleiderschap,danalleendenuaanwezigetechnologischemogelijkhedenengoedwillendeburgers.

1. Denieuwestrategischecontext:versterkingburgermacht2. Degroeiendemachtvandecivilsocietytegenovermarktenpubliekedienstverlening3. Commons:toekomstigbestuursmodelvanburgersdoorburgersvoorburgers

Deworstelingvandestaatmeteensterkevitalecivilsociety4. Bouwenaandenieuwecivilsociety5. Conclusie:deDigitalCivilRevolutionraaktdirectonsmenszijnenonssamenlevenendusons

burgerschap

HoofdstukIV.Maatschappelijkleiderschapalshetleiderschapvandetoekomst

Ookalhebbendenieuwetechnologieënsomsindemarkt,depolitiekendepubliekedienstverleningeendisrupterendeffectenisdatineersteinstantieverontrustend,omdatdezezeker(publiekeenmaatschappelijke)waardehebben,tochishettegelijkpositiefdatzeburgersmeerinvloed,kennisenmachtgeven.Deonderliggendekansenvooreenbeteresamenlevingeninstitutioneleordezijnalleenteverzilverendoordieburgersaandeenekant,endemachthebberseninstitutenaandeanderekantmeetenemenendusmeteenanderleiderschap:maatschappelijkleiderschap.Quawaardenzaldatmoetenpassenbijdecivilsocietyendusbijwatburgerswillenzieninhunleidersen

5

willenvolgen.Hetisleiderschapvan‘oneofus,citizens’.Oudebronnenvanpubliekgezagzoalsformelepositieenfunctie,opleiding,kennisendeskundigheidverminderensterkinwaarde.Hetmoettegelijkwelpasseninboardroomsenbijbestuurlijkeposities,omdatalleenzohetgezagvanbestuurdersindepubliekearenaopnieuwveroverdkanworden.Ditnieuweleiderschapisdaarmeedeenigebrugfunctietussenhetopkomendburgerschapendenoodzakelijkeveranderingvaninstituten,tussenburgersenbestuur,tussendisruptiesdoordeonvermijdbaaropkomendeburgermachtaandeenekantendedaaropvolgendeinnovatiesvanpolitiekenpubliekesectoraandeanderekant.

1. Vandisruptienaarmaatschappelijkleiderschap2. Goedleiderschapkanburgerschapreddenvanverkeerdgebruiktechnologieendemachtsstrijd

WatisBurgerschap?DegevarenvandenieuwetechnologieënNoodzaakGoedleiderschap

3. Tegendemisverstanden:Watisleiderschap?4. Devijfbouwstenenvanhetnieuweleiderschap5. Maatschappelijkleiderschapinkernelementen

WaardenWaardenafweging:AristotelesenPraktischeWijsheidPrivateforPublic:deinstitutionelestrijdtussenprivaatenpolitiekoverpubliekleiderschapBurgerschapindeboardroomStrategischeintelligentieenbestuurlijkevaardighedenCivilLeadershipastheFutureofLeadership

6. InspirerendelessenuitdepraktijkvancivilleadersVerbindjeaanhetmaatschappelijkprobleemendedoelgroepHetmaatschappelijkezitinjedoelenenpubliekepassie:voordiedoelengajedesnoodsdoor

roeienenruitenSchakelactiefmetdemaatschappelijkemachten:instanties,media,beslissers;benutjepositie

ennetwerkStuuroppassie;jepassiestuurtanderenHetbesteisnognietgoedgenoegvoorhetgoededoel;zieligheidengoedebedoelingenzijn

geenexcuusvooramateurismeofkwaliteits-concessiesBenutdemaatschappelijkesteunschaamteloosZorgvoortdurendvoorlegitimiteitAlleenpersoonlijkeoffersenkeuzeszijngeloofwaardigHebenhoudeengoedverhaal;onderschatnooitdekrachtvanretoriekGavoordeoplossing,nietvoorroutineofwatgebruikelijkisNeeminstantiesenregelsopdehak

HoofdstukV. Slot:hoopintijdenvandisruptieenrevolutie

Hetinditboekbesprokenonderwerpbegintbrederteleven,zowelbijburgersalsbijbestuurlijkverantwoordelijkeninpolitiekenpubliekedienstverlening.Velenzien,voelenofdoeninmiddelsmee,anticiperendopderevolutionaireimpactenviainnovatiesproberenddeverworvenmeerwaardevandemocratie,vrijepersenpubliekedienstverleningovereindtehoudentemiddenvandenieuwetechnologischerevolutie.Tegelijkzijnerookvelen,ikschatindemeesten,diederevolutieendeenormeimpactopmenszijn,menselijksamenlevenenburgerschap,nietzienof

6

willenzien,medeomdatzehunbestaandepositieswillenbeschermen,dietegelijk,paradoxalerwijs,juistdaaromgedisrupteerdzullenworden.

Dealgemeneconclusiedieiktrek,medegebaseerdopdeinmiddelsgeldendestrategischelessenuitdedisruptieindemarkt,isdusdatzowelpolitiekalspubliekedienstverleningdatnieuwedirectekanaal,dienieuweburgermacht,dienieuweburgerinbrengvolstrektenzovolwassenmogelijkmoetenomarmen.Datleertdedisruptieindemarkt:hetisgeenkanaaldatjekuntbagatelliserenofnegeren,jezulthetmoetenomarmen.Indemarktbetrofdiefundamenteleherijkingjebedrijfs-,winkel-endienstverleningsconceptenendedirecte,servicegerichteensnelleomgangmetdeklantviadeopkomendeplatformtechnologieën.Indepubliekesectorzijndatjeinstitutionelepositieenreputatie,jedienstenendewijzewaaropjedielevertenookhierdeomgangmetklantenenburgers.Hetiseencivilpowerheretostay.

Ditleidttothetomarmenvaneennieuwtypeleiderschap,passendbijdezefundamenteelnieuwetijdengeïnspireerdopburgerschapswaarden:civilleadership.Deleidermoetzichgedragenals‘oneofus,citizens’inhouding,gedragenonderliggendewaarden.Veelbestuurdershebbendatjuistafgeleerdineerderemanagementtrainingenendenkendatzegezagverwervendoorhunwaardenenpersoonlijkheidjuistniettelatenzienenzichteverschuilenachterzogenaamdemanagementtechniek,schijnbaarrationelebelangenafwegingenenprofessionaliteit.

Erzijndaarvoorgelukkigwelgenoeghoopgevendevoorbeelden,sommigezijninhetboeklangsgekomen,maarerzijnergelukkigveelmeer,wereldwijdtezien.

Voorbeeldenvanpoliticidieviadenieuwekanalen,zoalssocialmedia,ofeenmixvanoudeennieuwekanalen,zoalsdevirtueleopenoproeptoteenbijeenkomst,directverantwoordingafleggenaanhunachterbanofpartijleden.Diezichdusnietverschuilenachternietszeggendepraatachtereenkathederinofficiëleparlementaireruimtes,inderoutineuzehoopdatdeklassiekemediadatbijhetpubliekzullenbrengenen,vooralvanuitdeillusie,datdatzelfdepubliekdaarnognaarzalkijken.Maarookpoliticidiesignalenophetdirecteburger-kanaalserieusnemenendoorvertalennaardeproceduresenbevoegdhedenvaneenparlementairdebat.

Erzijnvoorbeeldenvanbestuurdersvanpubliekediensten,zoalsziekenhuizen,diedeprofessionalsinhunorganisatiemeenemennaar‘shareddecisionmaking’(dusindialoogmetdepatiëntenfamilie)en‘partnership’metburgerinitiatiefvoorbijdeklassiekeverankerdehoudingvanregenteskgelijkhebben(‘Wijhebbenertochvoorgestudeerd?’)ofbureaucratischschuilgedrag(‘Datmagniet,wantstaatnietinhetprotocol’en‘Hoezithetdanmetmijnprofessioneleaansprakelijkheid?').

Ennatuurlijkvoorbeeldenvanburgers,veelburgers,dievernieuwendbezigzijnmetdepubliekezaakinhunwijkofbuurt,ofinhetonderwijs,deenergiesectorendeonderlingehulpenzorg.Daarvoorzettenzijdenieuwetechnologievoluitin:WhatsApp-groepenopbuurtniveaurondveiligheid,buurcoöperatiesenruilgroepenofplatformsrondkinderopvangenzorgvoorelkaar.

Veelvandemaatschappelijkleidersuitmijnpromotie-onderzoek,zekerdegenendieopereerdenvanuiteencontextvaninformalactivecitizenship,kregendepolitiekvaakalseersteenheftigsteoverzichheenmetaansluitendsomsde,toennoginkleinekringafgestemdepubliekeopinieviadepers.Volgensdetoennoggeldendeillusiedatdepolitiekhetmonopolieophetpubliekedebatenhetpubliekleiderschapzouhebben.ZoalseenDomineeVisserdiedeverslaafdenopvanginzijnstadRotterdambekritiseerdedoorhetopenstellenvanzijnPauluskerkvanuitzijnoprechtepubliekebezorgdheid,onderbouwddoorvooriedereenteverifiërenpubliekezichtbaarheid,datverslaafdenwerdenverwaarloosd,overstraatzwiervenenalzekernietbijopvang-enhulporganisatiesterechtkondenbuitenkantoortijden.OfeenYolandaEijgensteindiehetbasisonderwijsvoorhaareigen

7

kinderenmiszaggaaneneennieuwbasisonderwijswildevestigenuitgaandvanhuneigenleer-ennieuwsgierigheidengerichtophunopen,zelfstandigeenmaatschappelijkgerichtekarakterontwikkeling.

Aldievoorbeelden,ookinditboek,gevengoedaandatdenieuwetechnologieëndeopkomst,machtenhetorganisatievermogenvanburgerszalvergrotenenduszalmoetenleidentoteenmachtsgevecht.Nogeenlangewegtegaan.Hoopgevendishetglorendinzichtbijpubliekebestuurdersendeveleburgerinitiatievendienuopbloeien.

Alsuzichnalezingvanditessaydaartoegeroepenenuitgedaagdvoelt,hebikmijndoelbereikt.Dankuntudeeerstestappengaanzettenopdieenigmogelijkeechtstrategischerouteenbijdragenaaneenbeteremensheidenburgersamenlevingindezederderevolutie.Erstaatunogeenlangeroutetewachtenwaarvanikhopelijkdecontextencontourenvoldoendegeschetsthebomuopwegtehelpen.

8

BIJLAGEI.PERSOONLIJKEBIOGRAFIEENRELEVANTEACHTERGROND

Dr.StevenP.M.deWaalheefteenachtergrondineenlevenlangzoekennaareencreatieveeninnovatievecombinatievandeelnemenindebestuurlijkepraktijkenacademischereflectiedaarop.

Debestuurlijkepraktijkdeedhijvooralopalsstrategieconsultantvoordetopvanveleorganisatiesindepubliekesector,vanziekenhuizentotuniversiteitenenvanbrancheverenigingentotdepartementen,uiteraardmeestalinstrategischmoeilijkefasen.Inaansluitingopdieprofessionelepraktijk,werdhijookondernemer.Hijwerdmede-eigenaar,dagelijksbestuurderentenslottebestuursvoorzittervaneentoonaangevendefirmainEuropaophetgebiedvanmanagementconsultancyeninterim-management,Boer&CroonStrategyandManagementGroup,gevestigdteAmsterdam.Tegelijkmetdezeprofessioneleenondernemendepraktijkwashijooksteedsenisooknunog,voorzittervanveleRadenvanToezicht,zoalsingezondheidszorg,woningcorporaties,culturelesectorenbetaaldvoetbal.Vaakook,juistgeziendiezelfdeprofessioneleachtergrond,vanuiteenbeginfasewaarinsprakewasvanmoeilijkeomstandigheden.HijwasookvijfjaarlidvanhetlandelijkpartijbestuurvandePvdAindeheftigsteparlementaireperiodeooitinNederland,namelijktentijdevandemoordopPimFortuyn,eenvandeeerste‘populistische’politiciinEuropa.

ToenDeWaalin2004‘zijn’firmaverliet,naeenzeersuccesvolleondernemendeperiode,heefthijdedoorhemdaaralopgerichteDenktankPublicSPACE(www.publicspace.nl)meegenomenenondergebrachtineenapartestichting.UiteraardsluitdezeDenktankaanopzijnhoofdthema’smetdemissievanhetontwikkelenvanStrategiesforPublicAndCivilEntrepreneurs(SPACE)enpromotingsocialentrepreneurshipandactivecitizenshipinthepublicsector.DezeDenktank-constructieleiddeertoedathijopnieuwviaartikelen,interviews,blogs,lezingenendebatvoorzitterschappenzijnideeënenconceptenkonblijvenontwikkelenenverspreiden.Hijisindatverbandlidvandiverseinternationaleverenigingen,vaakeenmengselvanwetenschappersenpractitioners,o.a.deEuropeanHealthcareManagementAssociation,AcademyofManagement,NetworkforPublicandPoliticalLeadershipenInternationalLeadershipAssociation.

Deacademischereflectiegebruiktehijomtebeginnenineengrootaantallezingenencollegesopvelemanagementconferentiesopdezeenaanpalendeterreinengedurendedeafgelopen25jaar.Tersystematisering,onderbouwingenverspreidingvandezereflectieopdebestuurlijkepraktijkenbeleidsdebatten,heefthijinmiddelseenvijftalboeken(inhetNederlands)geschreven(ziebijlageII).Ditacademischewerkculmineerdein2014inzijnpromotieaandeRUU/USBOaandehandvaneen(Engelstalig)proefschrift:‘TheValue(s)ofCivilLeaders’.

Hijleerdedezelesalinzijnstudie(Andragologie,destudievanmenselijkeontwikkelingendeinstituten,interventiesenintentiesdiedieondersteunen,cumlaude,1979)diezochtnaareensocialewetenschapdievolledigpastebijdatzelfdeobjectvanstudieendusookbijdroegaaneenmenselijkenmenswaardigbestaan.Ditleiddetoteenwetenschapsfilosofiegebaseerdopeencombinatievanempirisch,filosofischennormatiefonderzoek.DezefilosofieisookgoedsamengevatinAristoteles’phroneisis,praktischewijsheid,datinhetboekeenprominenterolspeelt.

9

OpgrondvandezeinzichtenenervaringenishijveelgevraagdsprekeropveleconferentiesenleergangeninNederlandeninEuropa,onderandereviaAvicennaAcademievoorLeiderschap,AOGDigitaalLeiderschap,Blommesteingroep,ManagementEvents,AcademiesvoorRadenvanToezicht,NationaalRegistervanCommissarissen.

10

BIJLAGEII.INTELLECTUELEBIOGRAFIE:BOEKENSTEVENP.M.DEWAAL

VandehieronderweergegevenboekenzijnhetManifest(2007)endatoverdeMaatschappelijkeOnderneming(2000)tebestellenviainfo@publicspace.nl.Deanderezijngoedverkrijgbaarbijuitgevers/boekhandels,metuitzonderingvanheteersteuit1994.AlleanderepublicatiesvanS.P.M.deWaal,zoalsartikelen,columns,essayseninterviewszijntevindenviadepublicatielijstopwww.publicspace.nl.

HandboekMaatschappelijkOndernemerschap[1994]Co-redactiemetTheoSchuytenPaulVerveen,BohnStafleuvanLoghum

Ditboeklegdevoorheteersthetbegrip‘maatschappelijkondernemerschap’neerinNederland,metveelpraktischecasussenomhetteillustreren.VanhetPanda-broodjetotCampingZeeburg.Nademeertheoretischecontextvolgteenschetsvandepraktijkinstrumenten,vanfondsenwervingtotdekeuzevanrechtspersoonenomgaanmetvrijwilligers.Uiteraardwaserveelideologischeweerstandtegenhetconcept:‘maatschappelijk’kosttochalleenmaargeld,vooralvandeoverheid?En‘ondernemerschap’doejetochvooralomzelfveelgeldteverdienen?

WehebbenhetboekinNieuwspoortkunnenaanbiedenaanElcoBrinkman,toenfractievoorzitterenbeoogdpolitiekleidervanhetCDA.HijwerdomgevendoorTVcamera’s,omdathijhetkabinethadtoegesprokendat‘hetspeelkwartiervoorbijis’enLubbersdaarnotamusedopreageerde.Zijnprofessionaliteittoondehijdoor,ondanksdiepolitiekedruk(te),eengoeddoordachtenwarmpleidooitehoudenvoordittypedenkenenhandelen.

Nieuwestrategieënvoorhetpubliekedomein[2000]MaatschappelijkOndernemenindepraktijkSamsom

Ditboekwasgebaseerdopvelelezingenindejaren90indehoogtijdagenvanprivatiseringenmarktwerking.Dedichotomievandatdebat,alsofhetalleenomeenkeustussenstaatenbedrijfslevenging,verbaasdeme.Datzagikinhetgeheelnietteruginmijnadviespraktijk,diegeconcentreerdwasopo.a.gezondheidszorg,volkshuisvesting,onderwijsenpubliekeomroepen,waarikzelfstandigeeninnovatievenon-profitorganisatiesmeemaakteenbijstond.Inditboekintroduceerdeikdusdedriehoek:staat,marktènburgerij.Diedriehoekenditboekwarenvanafhetbegin(2001)debasisonderPublicSpace.Ookhetbegrip‘maatschappelijkeonderneming’ishiergeïntroduceerd:hetuniekNederlandsepubliek-privatemodel,voortkomenduitburgerinitiatiefvansomsmeerdan100jaargeleden,opnon-profitbasisentegelijkpro-actiefenondernemend.

DatconceptisomarmddoorhetCDAenikhebhetindietijdopvelecongressen,panelsencommissiesvanhetCDAmogenuitleggen.Datleiddeinhetdaaropvolgendekabinettoteenwetsontwerprondmaatschappelijkeondernemingen.InmijnanalyseeninbrengindeTweedeKamercommissiebooddatvoorstelechterteweinigopeningvoornieuw,modernburgerinitiatief.Hetdenkenvanuit‘maatschappelijkondernemerschap’hebikdaarnaookmeekunnennemenalsvoorzittervandePvdAcommissieoverhetnieuwezorgstelsel(2005).

11

Naareenintelligenteenverbondenoverheid[2007]ManifestvandeDenktankPublicSpaceUitgavePublicSpace

DitmanifestisgebaseerdopgesprekkenindeDenktank,inmiddelsDenknetwerk,vanprominentebestuurdersoppubliekeenprivateknooppunteninNederlandseconomieenoverheid,diemeegegaanzijnnamijnvertrekbijBoer&Croon.

Kernboodschapvanhetmanifestisdeinzetopopenensystematischepubliek-privatesamenwerking.Debesteplaatsenhiervoorzijnstedelijkeagglomeraties,metalsbestevoorbeeldenEindhovenenRotterdam.Wereldwijdeconcurrentievindtimmersopdieschaalplaats.Tochiserwelnoodzaakvaneeneigennationalestrategie,maarjuistnietvanuitdehuidige‘kleinmakende’enconsensuszoekendebesluitvorming.Nederlandheeftdoordiepolitiekecultuurinterneengezags-enidentiteitsprobleemenexterneencreativiteits-enslagkrachtprobleem.Nederlandmoetmeerzelfbewustgaanopererenvanuittrotsenallure.

SchipholwasonsvoorbeeldvanhetsoortgrootschaligekeuzesdatNederlandmoestlerenmaken.Schipholligtvolstrektverkeerd,inhetdrukstedeelvanhetland,enzaldusbijdetoenalvoorspeldegroeivanhetvliegverkeertegenzijngrenzenaanlopen.HetligttegelijkopdeduurstegrondvanNederland.Alsjehetvolledigevliegveldverplaatst,verdientdeverkoopvandiegronddeverhuizingterug.Ermoetdusnieteenbaantjebijgelegdworden(datvergrootalleenmaarhetprobleemvoordeomwonendenenmaakthetvliegveldtothetminstefficiëntevanEuropa),maarhethelevliegveldmoetverplaatstworden.Wezagentweeprimalocaties:voordekustofgeheelnaardeFlevopolder.IndatlaatstegevalookmetdeaanlegvaneenzeersnellelightrailverbindingnaarGroningenterontwikkelingvanhetNoorden.

Anderevoorbeeldenwaren:treinenindeheleRandstadlatenrijdenopmetro-wijze,dusomde10minuten,liefstineenmetrolijnonderdegrond,eenHuisvoordeDialoogophetDompleininUtrechtalshistorischegeboorteplaatsvanChristendomennatievormingeneenmarkerendstandbeeldopzee,alsboegbeeldvoorEuropa.

DitmanifestisinNieuwspoortgepresenteerdaandepersendaarnaopTV,radioeninkrantenveelvuldigbehandeld,metnamedeiconischevoorbeeldenvoorNederlandsetrotsenalluresprakenaan.Hetisookboeiendhoe10jaarlatertezienisdataldezeissuesnogsteedsspelenenNederlanddienoodzakelijkestappennogsteedsnietweettezetten.

StrategischManagementvoordePubliekeZaak[2008]Hoeburgers,bedrijven,non-profitorganisatiesenoverheidgezamenlijkproblemenoplossenBoomLemma

Maatschappelijkevraagstukkenvragenominventieveoplossingen.Datvergtsamenwerkingtussenallepartijen.Ditboekschetstaandehandvaneenopenenonbevangenstrategischperspectiefhethelekrachtenveldendebelangrijkstestrategieënentactiekenvanallepartijenomdepubliekezaakverdertebrengen.

Hetboeklooptsystematischruim30tactiekenvanaldezepartijenlangs,vangebiedsgerichtepubliek-privatesamenwerkingenrugzakfinanciering(overheid)totmicrokredieten

12

maatschappelijkverantwoordondernemen(bedrijfsleven)totfanclubenRobinHood(non-profits)totcommunitybuildingenzelforganisatie(burgers)enschetstdevoor-ennadelenendeimplicaties.Omarmdwordenonderanderehetpersoonsgebondenbudgetalsmechanismevankunstmatigekoopkrachtenduskeuzemachtvoorkwetsbaregroepenbinnenpubliekaanbodenhet‘cap&trade’-systeemomaanCO2-uitstooteenmarktconformeprijsenmechanismetehangenendaardoorhetmarktmechanismetegebruikenomhettebeteugelen.

DitboekisaangebodenaanFrankHeemskerk,toenmaligstaatssecretarisvanEconomischeZaken,tijdenseensymposiumopdebovensteetagevanhetHavengebouwinRotterdam.

TheValue(s)ofCivilLeaders[2014]AStudyintotheInfluenceofGovernanceContextonPublicValueOrientationEleven

Ditiseenverslagvanmijnonderzoekonder30maatschappelijkleiders,tevensmijnproefschriftbijpromotorprof.Paul’tHart(opvolgingvanprof.TomvanderGrinten).

Kernconclusie:maatschappelijkleiderszijn‘abreedoftheirown’.Zehebbeneenonafhankelijk,eigenwaardenpatroondatlosstaatvanhungovernancecontext(diewaardenpatronenzijnookonderzocht,onderscheidenzijn:ForProfit,NonProfitenActiveCitizenship).Datwaardenpatroonbestaatuit2belangrijkeelementen.Zezijnenerzijdsmaatschappelijkzeerbetrokkenopeenissue,verschijnsel,vraagstuk,probleem.Datverklaartderichtingvanhunleiderschapenhunpublicvaluepassie.Tegelijkhebbenzeeeneigenwijze,ondernemende,proactiefvormgevendehoudingenvaardigheden.Zewachtendusnietpassiefaf,maarzijnsociaalondernemend,vaakdoorgegroeideverhoudingen,routines,formaliteitenheen.Hetzijnzeergedrevenendaardoorookvaakgeengemakkelijkemensen.

Depromotieisbezochtdooreengrootpubliek.Erwaseen2ezaalmetvideoverbindingnodiginhetAcademiegebouwvandeUniversiteitUtrecht.

BurgerkrachtmetBurgermacht[2015]HeteindevandemaatschappelijkeondernemingenhetpolderpaternalismeBoomLemma

Eenanalysevandevoortgaandeombouwvandeverzorgings-enverzekeringsstaat,gebaseerdopeigendebatten,lezingeneneendiscoursopdewebsitemetbijdragen,ookindevormvaninterviews,vanbestuurlijkverantwoordelijken.Dezetransformatiedoetogenschijnlijkeenappèlopactiefburgerschap,maarmetveelfoutenindeaannames,conceptenenuitvoering.Ditboekkentdaartoeverschillendeconceptuelebouwstenen.

PolderPaternalismealstyperingvandeNederlandsecentralistische,regentencultuur,waarinburgers(metgoedebedoelingen!)alskinderenwordenbehandeldenvagebelangengebondencompromissenduswettelijkverplichtenuniformopgelegdworden.

Maatschappelijkeondernemingalsprivatefaçade:maatschappelijkeondernemingenwordendoordeoverheidnietgezienalsprofessioneleenvolwaardigepartners,maaralshiërarchisch

13

ondergeschikteuitvoerdersvanoverheidsbeleiden-richtlijnen(taakorganisaties).Alshetgoedgaat,ligtdataanhetdegelijkeenweldoordachteoverheidsbeleid.Alshetfoutgaatligtdataan‘foute’privatebestuurdersmethunonoplettenderadenvantoezicht.

Decentralisatiewordtgefileerdals:omwegbinnendeoverheidenwegvandeburger.Dedecentralisatienaargemeentenvanbevoegdhedenenbudgetwordtverkochtalseenroutedichternaardeburger.Datishetzekerniet.Hetisvooralinzetopeenreorganisatiebinnendeoverheid.Hetzalnogdecenniadureneerdeburgererietspositiefsvanzalmerken.

Enuiteraard:BurgerkrachtmetBurgermacht.BurgerkrachtisvoorNederlandnietsnieuws.Dezedraagtalmeerdan100jaarbijaanonssamenlevenendepubliekesector.Datdepolitiekdatnuontdekt,iseentekenvanhaarisolement,opgesloteninheteigen‘dorp’.Alsburgerschapnueencentralebouwsteenindietransformatieis,moethetbelegdwordenmetformelemacht:righttochallenge,persoonsgebondenbudgetenvouchersystemen,financieringviasocialimpactbondsenburgercoöperatiestoelatentotvergunningensystemen.

Ditboekisbesprokenineenaantaldebatten,waarondereeninPaushuizeinUtrechtmeto.a.PaulSchnabel,StafDeplaenRaymondGradusenondergrotebelangstellingaangebodenaanKimPutters,directeurSociaalCultureelPlanbureauinCaféDudokinDenHaag.Veelvandelaatsteaanbevelingenzijnopgenomeninhetregeerakkoordvaneennieuwkabinet(2016).