7/23/2019 STUDY NOTES.docx

1/11

STUDY NOTES # 1Kabihasnan sa Kanlurang Asya

Lokasyon Lungsod-Estado Pinuno Lara!an atPaglalara!an"

Abag Lara!an atPaglalara!an"

Dahilan

A$ %&so'otaia 1$ Su&rian ()**-(*** +$,$E$"

isang sinaunangkabihasnanat

historikal na rehiyon

saMesopotamia

sa

modernongIraqnoong mga

panahongChalcolithicatmaagangpanahong Tanso

Ang Katimugang Mesopotamia aytinawag na Sumer

Ang mga [amayanang malapit sailog ay bumuo ng 12lungsod/estado napinamumunuan ng isang lugal ohari.- Matatagpuan sa bawat estadoang mga templong tinatawag naziggurat.- Ang ziggurat ay nagsisilbingsagradong tahanan at templo ngmga patron o diyos ng isanglungsod. Samakatuwid ang mgapari lang ang maaring pumasokdito.- Ang kanilang mga diyos ay maykatangian o katauhan ng isangtao !anthropomorphi"#.

Ang mgasiyudad-estado

o

lungsod-estado na Sumeryo ay

umakyat sa kapangyarihan

noong prehistorikal

napanahong

Ubaidatpanahong Uruk

.

MgaPinakamahalagangLungsod ng Sumer*

Ur

Mga Papel naGinagampanan ng

Paring-Hari

- taga'aahalangis'irit!al at isang 'ulitikalna lid&r

- ang ga 'inunongilitar ang 'a'alit saParing-hari bilang 'inunong t&'long-&stado

ang pinuno ng summerian aysina URNAMU ng UR at

GILGAMESH ng URUK.itinuturing na sugo ng diyos ang

mga hari ng summerian.

Pagsulat[baguhin|baguhi

n ang batayan]

Pagsulat na Sumeryo na nagtatala

ng alokasyon ngserbesa,3100

3000 BCE

Ang pagsulat sa Sumerya ang

pinakamatandang halimbawa

ng pagsulat sa mundo. Angmalaking bilang ng mga libo

libong kasulatan sawikang

Ang Sum

noong sin

Akkadiano

estado na

ngImpery

Nilusob d

Sinasabin

agrikultur

ibang tao

bahagi ito

Imperyon

https://tl.wikipedia.org/wiki/Kabihasnanhttps://tl.wikipedia.org/wiki/Mesopotamiahttps://tl.wikipedia.org/wiki/Iraqhttps://tl.wikipedia.org/wiki/Chalcolithichttps://tl.wikipedia.org/wiki/Chalcolithichttps://tl.wikipedia.org/wiki/Panahong_Tansohttps://tl.wikipedia.org/wiki/Panahong_Tansohttps://tl.wikipedia.org/w/index.php?title=Siyudad-estado&action=edit&redlink=1https://tl.wikipedia.org/w/index.php?title=Siyudad-estado&action=edit&redlink=1https://tl.wikipedia.org/wiki/Panahong_Ubaidhttps://tl.wikipedia.org/wiki/Panahong_Ubaidhttps://tl.wikipedia.org/wiki/Panahong_Urukhttps://tl.wikipedia.org/wiki/Panahong_Urukhttps://tl.wikipedia.org/wiki/Panahong_Urukhttps://tl.wikipedia.org/w/index.php?title=Sumerya&veaction=edit&vesection=11https://tl.wikipedia.org/w/index.php?title=Sumerya&action=edit&section=11https://tl.wikipedia.org/w/index.php?title=Sumerya&action=edit&section=11https://tl.wikipedia.org/wiki/Serbesahttps://tl.wikipedia.org/wiki/Serbesahttps://tl.wikipedia.org/wiki/Serbesahttps://tl.wikipedia.org/wiki/Wikang_Sumeryohttps://tl.wikipedia.org/wiki/Akkadhttps://tl.wikipedia.org/wiki/Mesopotamiahttps://tl.wikipedia.org/wiki/Iraqhttps://tl.wikipedia.org/wiki/Chalcolithichttps://tl.wikipedia.org/wiki/Panahong_Tansohttps://tl.wikipedia.org/w/index.php?title=Siyudad-estado&action=edit&redlink=1https://tl.wikipedia.org/wiki/Panahong_Ubaidhttps://tl.wikipedia.org/wiki/Panahong_Ubaidhttps://tl.wikipedia.org/wiki/Panahong_Urukhttps://tl.wikipedia.org/w/index.php?title=Sumerya&veaction=edit&vesection=11https://tl.wikipedia.org/w/index.php?title=Sumerya&action=edit&section=11https://tl.wikipedia.org/w/index.php?title=Sumerya&action=edit&section=11https://tl.wikipedia.org/wiki/Serbesahttps://tl.wikipedia.org/wiki/Wikang_Sumeryohttps://tl.wikipedia.org/wiki/Akkadhttps://tl.wikipedia.org/wiki/Kabihasnan

7/23/2019 STUDY NOTES.docx

2/11

Uruk

Eridu

Sumeryoay nakaligtas gaya ng

mga liham na personal o

pangnegosyo, mga resibo, mga

talaang leksikal, mga batas,

mga imno, mga panalangin,

mga kuwento, mga talaang

pang-araw araw at mga

aklatang puno ng mga

tabletang putik. Ang sistema ng

kanilang pagsulat ay tinatawag

naCuneiform.

Relihiyon[baguhin|baguhi

n ang batayan]

Walang malawakang

pangimperyong hanay ng

mgaDiyos.Ang bawat

siyudad-estado ay may sarili

nitong patrong-Diyos, mgatemplo, mgasaserdote-hari.

Ang mga Sumeryo ang

pinaniniwalaang ang unang

sumulat ng kanilang mga

paniniwala na kalaunang

naging inspirasyon

ngmitolohiyang

Mesopotamianona naging

impluwensiya naman sa mga

mas kalaunangrelihiyongaya

ng Hudaismo at Kristiyanismo.

Matematika[baguhin|bag

https://tl.wikipedia.org/wiki/Wikang_Sumeryohttps://tl.wikipedia.org/wiki/Cuneiformhttps://tl.wikipedia.org/wiki/Cuneiformhttps://tl.wikipedia.org/w/index.php?title=Sumerya&veaction=edit&vesection=12https://tl.wikipedia.org/w/index.php?title=Sumerya&action=edit&section=12https://tl.wikipedia.org/w/index.php?title=Sumerya&action=edit&section=12https://tl.wikipedia.org/w/index.php?title=Sumerya&action=edit&section=12https://tl.wikipedia.org/wiki/Diyoshttps://tl.wikipedia.org/wiki/Diyoshttps://tl.wikipedia.org/wiki/Saserdotehttps://tl.wikipedia.org/wiki/Saserdotehttps://tl.wikipedia.org/wiki/Mitolohiyang_Mesopotamianohttps://tl.wikipedia.org/wiki/Mitolohiyang_Mesopotamianohttps://tl.wikipedia.org/wiki/Mitolohiyang_Mesopotamianohttps://tl.wikipedia.org/wiki/Relihiyonhttps://tl.wikipedia.org/w/index.php?title=Sumerya&veaction=edit&vesection=13https://tl.wikipedia.org/w/index.php?title=Sumerya&veaction=edit&vesection=13https://tl.wikipedia.org/w/index.php?title=Sumerya&action=edit&section=13https://tl.wikipedia.org/wiki/Wikang_Sumeryohttps://tl.wikipedia.org/wiki/Wikang_Sumeryohttps://tl.wikipedia.org/wiki/Cuneiformhttps://tl.wikipedia.org/w/index.php?title=Sumerya&veaction=edit&vesection=12https://tl.wikipedia.org/w/index.php?title=Sumerya&action=edit&section=12https://tl.wikipedia.org/w/index.php?title=Sumerya&action=edit&section=12https://tl.wikipedia.org/wiki/Diyoshttps://tl.wikipedia.org/wiki/Saserdotehttps://tl.wikipedia.org/wiki/Mitolohiyang_Mesopotamianohttps://tl.wikipedia.org/wiki/Mitolohiyang_Mesopotamianohttps://tl.wikipedia.org/wiki/Relihiyonhttps://tl.wikipedia.org/w/index.php?title=Sumerya&veaction=edit&vesection=13https://tl.wikipedia.org/w/index.php?title=Sumerya&action=edit&section=13

7/23/2019 STUDY NOTES.docx

3/11

Lagash

Ni''ur

uhin ang batayan

]

Ang mga Sumeryo ay bumuo

ng isang masalimuot na

sistema ngmetrolohiyanoong

mga 4000 BCE. Ito ay

nagresulta sa paglikha ng

aritmetika,heometriyaatalhebr

a. Mula c. 2600 BCE, ang mgaSumeryo ay sumulat ng

mgatabla ng multiplikasyonsa

mga tabletang putik at mga

pagsasanay na heometrikal at

mga problema sadibisyon.

Ang pinakamaagang mga

bakas ng mga numeral na

Babilonyo ay mula sa

panahong ito. Ang panahong

27002300 BCE ay nakakita

ng unang paglitaw

ngabacusat isang tabla ng

mga sunod sunod na column

na nagdelimita ng mga sunod

sunod na orden ng magnitudo

ng sistemangseksahesimalng

bilang. Ang mga Sumeryo ang

unang gumamit ng isang

halagang lugar na sistemang

numeral. Maaari ring ang mga

Sumeryo ay gumamit ng isanguri ngslide rulesa

pagkukuwentang astronomikal.

https://tl.wikipedia.org/w/index.php?title=Sumerya&action=edit&section=13https://tl.wikipedia.org/wiki/Metrolohiyahttps://tl.wikipedia.org/wiki/Metrolohiyahttps://tl.wikipedia.org/wiki/Metrolohiyahttps://tl.wikipedia.org/wiki/Heometriyahttps://tl.wikipedia.org/wiki/Alhebrahttps://tl.wikipedia.org/wiki/Alhebrahttps://tl.wikipedia.org/wiki/Alhebrahttps://tl.wikipedia.org/w/index.php?title=Tabla_ng_multiplikasyon&action=edit&redlink=1https://tl.wikipedia.org/wiki/Dibisyonhttps://tl.wikipedia.org/wiki/Dibisyonhttps://tl.wikipedia.org/wiki/Abacushttps://tl.wikipedia.org/wiki/Abacushttps://tl.wikipedia.org/wiki/Abacushttps://tl.wikipedia.org/wiki/Seksahesimalhttps://tl.wikipedia.org/wiki/Slide_rulehttps://tl.wikipedia.org/wiki/Slide_rulehttps://tl.wikipedia.org/w/index.php?title=Sumerya&action=edit&section=13https://tl.wikipedia.org/w/index.php?title=Sumerya&action=edit&section=13https://tl.wikipedia.org/wiki/Metrolohiyahttps://tl.wikipedia.org/wiki/Heometriyahttps://tl.wikipedia.org/wiki/Alhebrahttps://tl.wikipedia.org/wiki/Alhebrahttps://tl.wikipedia.org/w/index.php?title=Tabla_ng_multiplikasyon&action=edit&redlink=1https://tl.wikipedia.org/wiki/Dibisyonhttps://tl.wikipedia.org/wiki/Abacushttps://tl.wikipedia.org/wiki/Seksahesimalhttps://tl.wikipedia.org/wiki/Slide_rule

7/23/2019 STUDY NOTES.docx

4/11

kish

Sila ang unang nakahanap

ngareang isang tatsulok at

bolyum ng isang cube.

Agrikultura[baguhin|bagu

hin ang batayan

]

Ang mga Sumeryo ay

nagsanay ng mga

pamamaraang agrikultural

kabilang ang

organisadongirigasyon,

malawakang kultibasyon ng

lupain, pang isahang

pagtatanim, paggamit ng araro

at paggamit ng

espesyalisadong mga

manggagawa sa ilalim ng

burokratikong kontrol. Ang

pangangailangan namangasiwa ng mga salaysay

ng templo sa organisasyong ito

ay nagresulta sa pagbuo ng

pagsulat sa Sumerya noong

ca. 3500 BCE.

Mga

teknolohiya[baguhin|bag

uhin ang batayan

]

https://tl.wikipedia.org/wiki/Areahttps://tl.wikipedia.org/wiki/Areahttps://tl.wikipedia.org/w/index.php?title=Sumerya&veaction=edit&vesection=14https://tl.wikipedia.org/w/index.php?title=Sumerya&action=edit&section=14https://tl.wikipedia.org/w/index.php?title=Sumerya&action=edit&section=14https://tl.wikipedia.org/wiki/Irigasyonhttps://tl.wikipedia.org/wiki/Irigasyonhttps://tl.wikipedia.org/w/index.php?title=Sumerya&veaction=edit&vesection=15https://tl.wikipedia.org/w/index.php?title=Sumerya&action=edit&section=15https://tl.wikipedia.org/w/index.php?title=Sumerya&action=edit&section=15https://tl.wikipedia.org/wiki/Areahttps://tl.wikipedia.org/w/index.php?title=Sumerya&veaction=edit&vesection=14https://tl.wikipedia.org/w/index.php?title=Sumerya&action=edit&section=14https://tl.wikipedia.org/w/index.php?title=Sumerya&action=edit&section=14https://tl.wikipedia.org/wiki/Irigasyonhttps://tl.wikipedia.org/w/index.php?title=Sumerya&veaction=edit&vesection=15https://tl.wikipedia.org/w/index.php?title=Sumerya&action=edit&section=15https://tl.wikipedia.org/w/index.php?title=Sumerya&action=edit&section=15

7/23/2019 STUDY NOTES.docx

5/11

iggurat

Maagang karwahe saPamantayan

ng Ur,ca. 2600 BCE.

Kabilang sa mga teknolohiyanginimbento o ginamit ng mga

Sumeryo

anggulong,kuneiporma,aritme

tika,heometriya, mga

sistemangirigasyon,

mgabangka,kalendaryong

lunisolar,bronse,kuwero,mga

lagari, mga pait, mga martilyo,

mga pako, mga pin, mga bit,

balat ng tubig, mga singsing,

mga pala, mga palakol, mga

kutsilyo, mga espada,

pandikit,balaraw, mga bag,

mga harness, mga baluti,

mgakarwahengpandigma,

mga bota, mga sandalyas, mga

arpon, atserbesa.

Mga Ambag sa Kabihasnan

Sanhi ng Pag-unlad at

Pagbagsak

Mga Imbensyon:1. Cuneiform unang nabuong

sistema ng panulat. Isa itong

https://tl.wikipedia.org/w/index.php?title=Pamantayan_ng_Ur&action=edit&redlink=1https://tl.wikipedia.org/w/index.php?title=Pamantayan_ng_Ur&action=edit&redlink=1https://tl.wikipedia.org/w/index.php?title=Pamantayan_ng_Ur&action=edit&redlink=1https://tl.wikipedia.org/w/index.php?title=Pamantayan_ng_Ur&action=edit&redlink=1https://tl.wikipedia.org/wiki/Gulonghttps://tl.wikipedia.org/wiki/Gulonghttps://tl.wikipedia.org/wiki/Kuneipormahttps://tl.wikipedia.org/wiki/Aritmetikahttps://tl.wikipedia.org/wiki/Aritmetikahttps://tl.wikipedia.org/wiki/Aritmetikahttps://tl.wikipedia.org/wiki/Aritmetikahttps://tl.wikipedia.org/wiki/Heometriyahttps://tl.wikipedia.org/wiki/Irigasyonhttps://tl.wikipedia.org/wiki/Irigasyonhttps://tl.wikipedia.org/wiki/Irigasyonhttps://tl.wikipedia.org/wiki/Bangkahttps://tl.wikipedia.org/w/index.php?title=Kalendaryong_lunisolar&action=edit&redlink=1https://tl.wikipedia.org/w/index.php?title=Kalendaryong_lunisolar&action=edit&redlink=1https://tl.wikipedia.org/w/index.php?title=Kalendaryong_lunisolar&action=edit&redlink=1https://tl.wikipedia.org/wiki/Bronsehttps://tl.wikipedia.org/w/index.php?title=Kuwero&action=edit&redlink=1https://tl.wikipedia.org/w/index.php?title=Kuwero&action=edit&redlink=1https://tl.wikipedia.org/w/index.php?title=Balaraw&action=edit&redlink=1https://tl.wikipedia.org/w/index.php?title=Karwahe&action=edit&redlink=1https://tl.wikipedia.org/wiki/Serbesahttps://tl.wikipedia.org/wiki/Serbesahttps://tl.wikipedia.org/w/index.php?title=Pamantayan_ng_Ur&action=edit&redlink=1https://tl.wikipedia.org/w/index.php?title=Pamantayan_ng_Ur&action=edit&redlink=1https://tl.wikipedia.org/wiki/Gulonghttps://tl.wikipedia.org/wiki/Kuneipormahttps://tl.wikipedia.org/wiki/Aritmetikahttps://tl.wikipedia.org/wiki/Aritmetikahttps://tl.wikipedia.org/wiki/Heometriyahttps://tl.wikipedia.org/wiki/Irigasyonhttps://tl.wikipedia.org/wiki/Bangkahttps://tl.wikipedia.org/w/index.php?title=Kalendaryong_lunisolar&action=edit&redlink=1https://tl.wikipedia.org/w/index.php?title=Kalendaryong_lunisolar&action=edit&redlink=1https://tl.wikipedia.org/wiki/Bronsehttps://tl.wikipedia.org/w/index.php?title=Kuwero&action=edit&redlink=1https://tl.wikipedia.org/w/index.php?title=Balaraw&action=edit&redlink=1https://tl.wikipedia.org/w/index.php?title=Karwahe&action=edit&redlink=1https://tl.wikipedia.org/wiki/Serbesa

7/23/2019 STUDY NOTES.docx

6/11

uri ng

pictograph na naglalarawan ng

mga

bagay na ginagamitan ng may

600

pananda sa pagbubuo ng mga

salita o ideya

2. Gulong sa pagkakatuklas

nito, nagawa nila ang unang

karwahe3. Cacao ginamit bilang

unang pamalit ng kalakal

4. Algebra sa prinsipyong ito

ng matematika, ginamit ang

sistema

ng pagbilang na nakabatay sa

60,

paghahati o fraction, gayundin

ang

square root

5. Kalendaryong lunar na may

12 buwan

6. Dome, vault, rampa, at

ziggurat mga disenyong

pangarkitektura

at pang-inhinyera na

Pag-unlad:

Malaki ang naitulong ng

maraming

imbensyon sa pagtatag at

pagunlad

ng kabihasnang Sumer. Ang

mga imbensyong ito ay

nagpaunlad

sa pagsasaka, kalakalan, at iba

7/23/2019 STUDY NOTES.docx

7/11

pang mga industriya na

nagpaunlad

din sa lipunang Sumerian sa

pangkalahatan.

Naitatag ang mga lungsod-

estado

na lubos na nakatulong sa

pagtatag

ng pamahalaan at

pagpapalakas samga Sumerian bilang isang

pangkat.

Nakatulong nang malaki ang

edukasyon sa pagiging bihasa

ng

mga mamamayan sa halos

lahat ng

aspeto ng pamumuhay, mula

kalakalan hanggang

astrolohiya.

Pagbagsak:

Panguanahing dahilan ng

paghina

ng mga Sumerian ay ang

madalas

Kontribusyon ng

Sumerian:

Unang nakaimbento ng

gulong at karwahe na hila ng

asnoPaggatas ng baka, paghabi ng

mga mamahaling lana at lino

7/23/2019 STUDY NOTES.docx

8/11

bilang kalakal

Nakaimbento ng unang

paraan ng pagpapalitan

ang paggamit ng cacao bilang

pamalit ng kalakal

Nakaimbento ng unang

unang sistema ng panukat ng

timbang o habaUnang lungsod-estado

Paggamit ng prinsipyo ng

algebra at ang sistema ng

pagbilang na nakabatay sa 60

Kalendaryong lunar na may

1 buwan

Paggamit ng cunei!orm at

pagsulat sa luwad

Paggamit ng laryo na yari sa

luwad "clay tablet#

Domeat vault saarkitektura at

inhenyeriya

Ziggurat"templo para sa

mga diyos#, rampa, paggawa

ng dike

Pag-oopera

Pugon

Fractionat square

root

Prinsipyo ng calculatorUnang organisadong

pwersang paggawa

7/23/2019 STUDY NOTES.docx

9/11

Unang gumamit ng

hayop"toro# sa pag-araro

7/23/2019 STUDY NOTES.docx

10/11

7/23/2019 STUDY NOTES.docx

11/11

Lokasyon Lungsod-Estado Pinuno Lara!an atPaglalara!an"

Abag Lara!an atPaglalara!an"

Dahilan

.$ Akkadian semitikong pangkat ng tao nanagsimula sa lupainng Sipparat Kishsa ahagingEuphrates na nandarayuhan saMesopotamia noong !"#$ %&Ang lungsod ay maaringmatatagpuan sa kanlurangpampang ng Eu'rates( sapagitan ng Sippar at Kish )sakasalukuyang Irak( mga #$ km

sa timong*kanluran ng gitnang%aghdad+. Sa kaila ngmala,akang paghahanap( hindipa rin matagpuan ang tiyak nakinaroroonan nito.

Pangunahin sa mga lungsod naito ay ang Ur sa $lalim ni UrNammu, ang lungsod na itonaging kabisera ng isangimperyo na kumalaban sa%kkadian&

SARG-N I*pinuno

Ito ang kauna*unahang imperyonaitatag sa uong Asya.itinatag ito ni Haring Sargonnoong sirka !"#$ %KE. Angimperyo ay isang malakingestado na inuuo ng mgakaharian at pinamumunuan ngisang tao na karani,ang

tinata,ag na emperador. inag*isa ni Haring Sargon ang mgadating naglalaanang lungsod*estado at pinamahalaan

inakamahalagang AM%AG/IMER0-*1,ikang Semitiko*Arae atHereoSa ilalim ng mga naging kapalitng unang Haring Sargon(napaunlad ng mga Akkadianoang sining ng pagsulat( atnagdisenyo sila ng unang mgapandigmang helmet na yari sa

tanso at katad.

agagsamahusay

Nang mampinalitan smahihinanHaring Sadaan sa pimperyongMga pama

($ +abylonian

/$ Assyrian

+$ 0ba 'ang 'angkat

1$ ,hald&an

.$ ittit&s

($ Lydian /$ Pho&ni2ian

)$ &br&o 3$ P&rsian