Erik Arends

Inspiring every child with our wonderful cosmos

Hans Tuinenburg

2

Maan Planeet

Ster*

vs.

vs.

**op correcte afmetingsschaal*

Maan Planeet Ster

vs.

vs.

Natuurlijke satelliet Hemellichaam dat in een baan om een planeet beweegt. Reflecteert sterlicht, zendt zelf niet uit.

Planeet Hemellichaam in baan om een ster dat zwaar genoeg is om onder zijn eigen zwaartekracht bolvormig te worden. Reflecteert sterlicht, zendt zelf niet uit.

Ster Massieve, lichtgevende bol plasma die bijeengehouden wordt door zijn eigen zwaartekracht. Uitgezonden energie wordt opgewekt door kernfusie.

4

5

Zonnestelsel het

☑Aantal planeten

☑Relatieve afmetingen

☒Relatieve afstanden ☒Planeetbanen

6

7

8

150.000.000 km

Astronomische Eenheid is

1 A.E.

0.71 A.E.

0.3 * 0.46 A.E.

1.7 A.E.

5.2 A.E.

9.5 A.E.

19 A.E.

30 A.E

0.3 * 0.46 A.E.

9

Mercurius Geen atmosfeer Veel kraters Extreme temperatuursverschillen Overdag ~ 380 ºC Nacht ~ -180 ºC

1e planeet vanaf de Zon

Duur jaar 88 Aarde*dagen

Afstand tot Zon ~50.000.000 km *0.3-0.5 A.E.*

Diameter 4.880 km *0.38x Aarde*

Venus ‘Zuster’ planeet van de Aarde

Geologisch zeer actief: Vulkanen

Dik wolkendek: Extreem broeikaseffect

Koolstofdioxide: ~500 ºC

2e planeet vanaf de Zon

Duur jaar ~225 Aarde*dagen

Afstand tot Zon ~108.000.000 km *0.71 A.E.*

Diameter 12.102 km *0.95x Aarde*

De Aarde

Diameter 12.400 km

3e planeet vanaf de Zon

Duur jaar 365,24 dagen

Afstand tot Zon ~150.000.000 km *1 A.E.*

Leven

Vloeibaar water

Atmosfeer met zuurstof Broeikaseffect

Schrikkeljaar Elke 4 jaar een

Mars

Diameter 6.800 km *0.53 aarde*

4e planeet vanaf de Zon

Duur jaar 687 Aarde*dagen

Afstand tot Zon ~228.000.000 km *1.7 A.E.*

Rode kleur door ijzeroxide (roest!) Olympus: hoogste berg op een planeet in ons Zonnestelsel: 22.000 meter In het verleden zeer waarschijnlijk vloeibaar water

Jupiter 5e planeet vanaf de Zon

Duur jaar 11.9 Aarde*jaren

Afstand tot Zon ~779.000.000 km *5.2 A.E.*

Grootste planeet in Zonnestelsel Gasreus ‘Rode vlek’: gigantische storm die al meer dan 400 jaar rondraast 60+ manen Diameter

140.000 km *~10x Aarde*

15

Saturnus Draait snel rond eigen as (~11 uur)

Diameter 120.500 km *~9x Aarde*

6e planeet vanaf de Zon

Duur jaar ~30 Aarde*jaren

Afstand tot Zon ~1.400.000.000 km *9.5 A.E.*

Ringen Lage dichtheid (< water)

16

Leven

tientallen tot honderden meters dik!

Uranus

Diameter ~50.000 km *4x Aarde*

7e planeet vanaf de Zon

Duur jaar ~84 Aarde*jaren

Afstand tot Zon ~2.900.000.000 km *19 A.E.*

Ligt op zijn zij Koudste planeet (min. -224 ºC)

Neptunus 8e planeet vanaf de Zon

Duur jaar ~165 Aarde*jaren

Afstand tot Zon ~4.500.000.000 km *30 A.E.*

‘Zusterplaneet’ van Uranus Extreem weer: wind > 2.100 km/u

Diameter 49.400 km *~4x Aarde*

0 0 1 2 67 62 27 14

manen ZonnestelseL in ons

20

Gewicht is afhankelijk van zwaartekracht: Massa van het object – - Hoe zwaarder, hoe sterker de zwaartekracht Afstand tot het object – - Hoe groter de straal, hoe zwakker de zwaartekracht

23

FILMPJE* STAR SIZE

COMPARISON

24

Afstanden

* Constante snelheid gebruiken in afstandsmaat

* Snelheid van het licht * 299.792.458 m per seconde

≈ 300.000 km per seconde

8 rondjes om de Aarde in 1 seconde

Aarde - Maan ≈ Aarde - Zon ≈ Zon - Neptunus ≈

385.000 km

150.000.000 km

4.500.000.000 km

Astronomische afstanden zijn

GIGANTISCH

*1.1 lichtseconde

*8.5 lichtminuten

*4.25 lichtuur

1 lichtseconde

1 lichtminuut

1 lichtuur

1 lichtjaar

≈ ≈ ≈ ≈

300.000 km

18.000.000 km

1.080.000.000 km

9.460.000.000.000 km

Een hemel vol sterren

Afstand tot de meest nabije ster * Proxima Centauri *

4,4 LICHTJAAR ****

1 lichtjaar ≈ 9.460.000.000.000 km

Extreem VEEL lege ruimte tussen sterren*

Sterrenbeelden

Eeuwenlang een belangrijke rol*

Onderwerp van verhalen en mythes

*Godsdienst

*Spiritualiteit

*Navigatie

12 sterrenbeelden met ‘bijzondere eigenschap’

28

Dierenriem

Orientatie

Oude zeelui orienteerden zich aan de hand van de sterren

..

Orientatie Net als de zon bewegen de sterren ook aan de hemel

..

Behalve de Poolster

* Staat in het verlengde van de Aardas * Staat dus altijd in het noorden

Poolster

Hebben sterren in een sterrenbeeld iets met elkaar te maken?

De vorm van sterrenbeelden

Nederland

schorpioen

Amazone

Waterslang

Venezuela

Kinderdraagzak

PAUZE

41

42 Roque de los Muchachos* La Palma

De Melkweg Sterrenstelsel:

- Grote verzameling sterren, bijeen gehouden d.m.v. zwaartekracht - Veel sterren: 100 miljoen tot vele biljoenen - Veel lege ruimte

Melkwegstelsel - ~200-300 miljard sterren - schijf: ~1000 lichtjaar dik - Rotatie: ~200 miljoen jaar

100.000 lichtjaar

Wij zijn hier

44

Stof

Pinwheel galaxy

Driehoeksnevel

ANDROMEDA GALAXY

48

BALK

NGC 1300

M87

Sombrero Galaxy

Antennea Galaxy

52

BALK

Mice Galaxy

Op dit moment...

Komt het Andromedastelsel op onze Melkweg af*

Geen nood: botsing over 4.5 miljard jaar

snelheid * 120 km*s

Botsende sterrenstelsels

Botsing duurt miljoenen jaren

Botsen sterren ook?

Mice Galaxy

NEE

FILMPJE* BOTSENDE

STERRENSTELSELS

56

57

58

59

FILMPJE* THE KNOWN UNIVERSE

60

Satellieten

61

Soorten satellieten

• aardobservatie

• communicatie

• navigatie

• astronomisch onderzoek

• weer

62

Banen rond de aarde

• lage baan 200 * 1.200 km • middel hoge baan 1.200 – 35.790 km • geostationaire baan 35.790 km • hoge baan meer dan 35.790

63

Satellietbanen kunnen ook elliptisch of circulair zijn

64

Raketten

Door verbranding ontstaat uitlaatgas dat zich een weg zoekt naar buiten. De raket stuwt omhoog

Aan de slag

• Bouw een eenvoudige luchtraket

65

Verbeter je raket

Zodat hij ……

stabieler wordt

verder vliegt

*

Allerlei soorten

68

Zijn er nog VRAGEN ?

www.unawe.nl www.ruimtevaartindeklas.nl http://unawe.nl/middelen/lesmateriaal/ www.esa.int/esaKIDSnl http://unawe.nl/middelen/lesmateriaal/UiB_handbook_NL_WEB/ www.e-nemo.nl www.twanight.org www.stellarium.org http://www.science-on-stage.nl