© Target Publications Pvt. Ltd. No part of this book may be reproduced or transmitted in any form or by any means, C.D. ROM/Audio Video Cassettes or electronic, mechanical

including photocopying; recording or by any information storage and retrieval system without permission in writing from the Publisher.

STD. VI

10361_10861_JUP

Printed at: Repro India Ltd., Mumbai

ceneje<ì^ jep³e ceeO³eefcekeÀ Je G®®e ceeO³eefcekeÀ efMe#eCe ceb[U, HegCes

³eeb®³eeÜejs efve³eesefpele veJeerve DeY³eeme¬eÀceeJej DeeOeeefjle.

megueYeYeejleer

P.O. No. 25810

ÒemleeJevee vecemkeÀej, efMe#eCe ceb[Ueves F³ellee 6 Jeer `megueYeYeejleer'®ee veJee DeY³eeme¬eÀce HetJeea®³ee leguevesle HeÀej keÀuHekeÀ Je cegueeb®³ee mebkeÀuHevee DeefOekeÀ mHe<ì keÀjCeeje Deens. ³ee veJeerve DeY³eeme¬eÀceeJej DeeOeeefjle ìeiexì ÒekeÀeMevee®es F³ellee 6 Jeer megueYeYeejleer ns HegmlekeÀ cegueeb®³ee neleer osleevee Deecnebuee Deevebo nesle Deens. Òel³eskeÀ Heeþe®es mebkeÀefuele cetu³eceeHeve Je DeekeÀeefjkeÀ cetu³eceeHeve ³eele efJeYeepeve kesÀues Deens. mebkeÀefuele cetu³eceeHeveeleerue ÒeMveÒekeÀejecegUs Heeþe®es DeekeÀueve megueYejerl³ee nesC³eeme ceole nesF&ue. DeekeÀeefjkeÀ cetu³eceeHeveeleerue JewefJeO³eHetCe& GHe¬eÀce efJeoîeeL³ee¥®³ee keÀuHeveeMekeÌleeruee JeeJe osCeejs þjleerue DeMeer Deecneuee Kee$eer Deens. ³ee HegmlekeÀele meJe& Heeþeb®ee, keÀefJeleeb®ee meejebMe Fbûepeerletve efouee Deens. MeyoeLe&, JeekedÀÒe®eejeb®eener Fbûepeerletve DeLe& efouee Deens; pesCeskeÀªve cegueebvee DeLe& mecepetve IesCes meesHes nesF&ue. J³eekeÀjCee®³ee mejeJeemeeþer J³eekeÀjCeeJej DeeOeeefjle DeefOekeÀ ÒeMveeb®ee meceeJesMe kesÀuee Deens. DeY³eeme keÀjleevee DeeHeueer le³eejer peesKeCebner cenllJee®eb Demeleb. l³eecegUs HeeþebJej DeeOeeefjle mejeJe ÒeMveHeef$ekeÀener ³eele DebleYet&le kesÀu³ee Deensle. efJeoîeeL³ee¥vee mJe³ebcetu³eceeHeveemeeþer ³ee ÒeMveHeef$ekeÀe meene³³ekeÀejer þjleerue. cegueebvee cejeþer®eer iees[er ueeJeC³eele ns HegmlekeÀ ³eMemJeer Peeueb lej Deece®es Òe³elve meeLe&keÀer ueeieu³ee®es meceeOeeve efceUsue. ns HegmlekeÀ Glke=À<ì JneJes ³eemeeþer Deecner meJe&leesHejer Òe³elve kesÀues Deensle, lejer ³eele keÀener keÀcelejlee Demeu³eeme DeeHeu³ee met®evee vesnceer®e mJeeieleen& Deensle. HegmlekeÀe®eer Glke=À<ìlee DeefOekeÀeefOekeÀ Jee{eJeer ³eekeÀefjlee DeeHeuee DeefYeÒee³e Deecnebuee Heg{erue F&cesue Hell³eeJej HeeþJeeJee: mail@targetpublications.org

DeefYeveJe DeY³eemeemeeþer cegueebvee KetHe KetHe MegYes®íe! ÒekeÀeMekeÀ

De.¬eÀ Heeþe®es veeJe uesKekeÀ/keÀJeer He=.¬eÀ.

1. Yeejleceelee (ieeCes) Meeblee MesUkesÀ 1

2. ceePee DevegYeJe - 4

3. HeeTme Deeuee! HeeTme Deeuee! (keÀefJelee)

efJeboe keÀjboerkeÀj 11

4. ceeefnleer IesT³ee - 16

5. megiejCeer®es Iejìs - 21

6. ns Kejs Kejs JneJes.... (keÀefJelee)

meggceleer HeJeej 26

7. Goîeeveele Yesìuesuee efJeoîeeLeea [e@. ÒeoerHe DeeieueeJes 32

8. kegbÀoe®es meenme - 39

9. Iej (keÀefJelee) Oegbef[jepe peesMeer 46

10. yeeyeeb®eb He$e SkeÀveeLe DeeJne[ 55

11. efcevet®ee peueÒeJeeme efJeve³ee meeþs 61

12. ®ebêeJej®eer MeeUe (keÀefJelee) ®ee©lee HeW{jkeÀj 68

13. ceesþer DeeF& ceeueleeryeeF& oeb[skeÀj 73

De.¬eÀ Heeþe®es veeJe uesKekeÀ/keÀJeer He=.¬eÀ.

14. DeHHeepeeR®es ®eeleg³e& efJeueeme efieles 80 15. nesUer Deeueer nesUer (keÀefJelee) efoueerHe Heeìerue 87 16. ceggke̳ee ÒeeC³eeb®eer kewÀefHeÀ³ele p³eesleer Jewoîe-Mesìs 92

17. HeeCeHeesF& (keÀefJelee) De³³egye HeþeCe ueesnieeJekeÀj

101

DeeHeCe ns keÀª³ee! - 106 MeyokeÀesMe 109

J³eekeÀjCe efJeYeeie 111

uesKeve efJeYeeie 1. efveyebOeuesKeve 120 2. He$euesKeve 123 3. keÀLeeuesKeve 128 mejeJe ÒeMveHeef$ekeÀe -1 131 mejeJe ÒeMveHeef$ekeÀe -2 133 mejeJe ÒeMveHeef$ekeÀe -3 135 mejeJe ÒeMveHeef$ekeÀe -4 137

ìerHe : HeeþeKeeueer efouesues Òeµve * ³ee ef®evneves oµe&efJeues Deensle. HeeþeKeeueerue J³eekeÀjCe • ³ee ef®evneves oµe&efJeues Deens.

1

Heeþ: 01. Yeejleceelee Std. VI

ieieve DeeYeeU, DeekeÀeMe (sky)

iebOe megJeeme (fragrance)

PegUPegUCes Jeenl³ee HeeC³ee®ee PegUPegU Demee DeeJeepe (gurgling of water)

[gueCes JeeN³eeyejesyej nueCes (to sway)

OeJeue Heeb{jeMegYe´ (snow white)

OJepe PeW[e (flag of India)

efÒe³elece DeefleMe³e DeeJe[leer (beloved)

efYe[Ces YesìCes (to meet)

ceeveJe ceeCetme, ceveg<³e (human)

Jebove vecemkeÀej, veceve (to fold hands together for Namaste)

efMekeÀJeCe GHeosMe, yeesOe (moral)

meoe vesnceer (always)

meUmeUCes JeeN³eecegUs nesCeeje Heeveeb®ee meUmeUC³ee®ee DeeJeepe (rustling of leaves)

meodiegCeer ®eebieues iegCe Demeuesueer (with good virtues / qualities)

menîeefJebO³e menîeeêer DeeefCe efJebO³e veeJee®es HeJe&le (Sahyadri and Vindhya mountains)

MeyoeLe&

1. Yeejleceelee

Summary: What makes our motherland- ‘India’ so special? The characteristic of our

motherland that makes it so great is of ‘Unity in diversity’ The poetess, in this poem `Yeejleceelee', wants to describe the uniqueness of our motherland. We all have a difference in terms of our religion, caste, language etc. Yet we have the same identity of being Indians. We love everything that belongs to our motherland – the soil, the water, the farms and the winds. We love the dazzling Himalayas, the Vindhya and the Sahyadri mountain ranges along with rivers like Ganga and Jamuna. Her great children who taught the world the virtue of ‘equality’ are admired all over the world. We bow our heads with respect to such a great Motherland! We, her beloved children would always raise her flag in honour and keep it flying high. of her, will always keep her flag up & up!

2

Heeþ: 1. Yeejleceelee Std. VI

Òe.1. SkeÀ-oesve Meyoeble Gllejs efuene. i. HeeC³ee®ee DeeJeepe keÀmee Deens? : ii. JeeN³ee®ee DeeJeepe keÀmee Deens? : iii. efnceeue³ee®ee jbie keÀmee Deens? : iv. efnceeue³e kegÀþs efYe[lees Deens? : v. Yeejleceeles®eer cegues keÀMeer Deensle? :

Gllej: i. PegUPegU ii. meUmeU iii. OeJeue iv. ieieveeuee

v. meodiegCeer, uee[keÀer Òe.2. SkeÀe Jeeke̳eele Gllejs efuene.

i. Yeejleceeles®³ee keÀesCekeÀesCel³ee iees<ìer cegueebvee efÒe³e Deensle?

Gllej: ³esLeerue ceeleer, HeeCeer, [gueCeejer Mesles, Jeejs, efnceeue³e, menîeefJebO³e HeJe&le, iebiee-pecegvee ³ee veoîee ³ee meJe& iees<ìer cegueebvee HeÀej efÒe³e Deensle.

ii. Yeejleceeles®³ee cegueebveer peieeuee keÀesCeleer efMekeÀJeCe efoueer?

Gllej: meejs ceeveJe meceeve Deensle DeMeer efMekeÀJeCe Yeejleceeles®³ee cegueebveer peieeuee efoueer. iii. meJe& peieeuee keÀesCe efÒe³e Peeueer?

Gllej: Yeejleceeles®eer meodiegCeer cegues meJe& peieeuee efÒe³e Peeueer. iv. Yeejleceeles®eer uee[keÀer cegues efle®³eemeeþer keÀe³e keÀjCeej Deensle?

Gllej: Yeejleceeles®eer uee[keÀer cegues efleuee Jebove keÀªve efle®ee OJepe vesnceer Gb®e jenerue ³ee®eer keÀeUpeer IesCeej Deensle. Òe.3. ®eewkeÀìer HetCe& keÀje. i. ii. Gllej: i. 1. efnceeue³e 2. menîeeêer 3. efJebO³e ii. 1. iebiee 2. pecegvee

mebkeÀefuele cetu³eceeHeve (Summative Assessment)

HeeþeOeeefjle ÒeMveesllejs (Questions Based on Lesson)

keÀefJelesle Deeuesueer HeJe&leeb®eer veeJes

1 2 3

keÀefJelesle Deeuesueer veoîeeb®eer veeJes 1 2

3

Heeþ: 01. Yeejleceelee Std. VI

Òe.4. keÀefJeles®³ee DeesUer HetCe& keÀje. i. efÒe³ekeÀj ner [gueCeejer Mesles _________________ ii. efÒe³elece Deceg®ee OeJeue efnceeue³e _________________ iii. ceeveJe meejs meceeve Demeleer _________________ iv. ³ee ceeles®eer cegues uee[keÀer _________________ Gllej: i. efÒe³ekeÀj ner [gueCeejer Mesles efÒe³e ns Jeejs meUmeUles ii. efÒe³elece Deceg®ee OeJeue efnceeue³e yeIes efYe[e³ee pees ieievee iii. ceeveJe meejs meceeve Demeleer efMekeÀJeCe ner peieleeme efoueer iv. ³ee ceeles®eer cegues uee[keÀer meoe efle®ee OJepe Gb®e Oeª Òe.1. ns Meyo Demes®e efuene. menîeefJebO³e, PegUPegU, meodiegCeer, OJepe, efÒe³elece Òe.2. ns legcnebuee ceenerle Deens keÀe? i. Yeejlee®ee je<ì^er³e KesU : ii. Yeejlee®ee je<ì^er³e He#eer : iii. Yeejlee®ee je<ì^er³e ÒeeCeer : iv. Yeejlee®es je<ì^er³e Pee[ : v. Yeejlee®es je<ì^er³e HetÀue : vi. Yeejlee®es je<ì^er³e HeÀU : vii. Yeejlee®es je<ì^ieerle : viii. Yeejlee®es je<ì^er³e meCe :

Gllej: i. ne@keÀer ii. ceesj iii. JeeIe

iv. Je[ v. keÀceU vi. Deebyee

vii. peve ieCe ceve viii. mJeeleb$³eefove (15 Dee@iemì), ÒepeemelleekeÀefove (26 peevesJeejer) Òe.3. legce®³ee keÀuHevesleerue Yeejleceeles®es ef®e$e keÀe{e Je jbieJee.

DeekeÀeefjkeÀ cetu³eceeHeve (Formative Assessment)

137

ÒeMveHeef$ekeÀe - 1 Std. VI

[Heeþ ¬eÀ. 14, 15, 16 Je 17 ³eebJej DeeOeeefjle] Òe.1. SkeÀ-oesve Jeeke̳eeble Gllejs efuene.

i. DeHHeepeeRveer yewueiee[erle keÀMee®es HeerkeÀ I³ee³euee ueeJeues?

ii. ceveg<³eeuee ÒeeC³eeb®es mcejCe kesÀJne nesF&ue Demes ÒeeCeer cnCeleele?

iii. nesUer®³ee JesUer PeesUer keÀMeeves YejeJeer?

iv. ef®eceCeeruee keÀesCelee $eeme neslees?

v. Glke=À<ì opee&®eer cetleea keÀesCeleer?

vi. HeeCeHeesF&Jej HeeCeer efHeC³eeme keÀesCe keÀesCe ³esleele? Òe.2. kebÀmeeleerue ³eesi³e He³ee&³e efveJe[tve efjkeÀec³ee peeiee Yeje.

i. DeHHeepeeRveer leervener cetleeA®ee _______ DeesUKeu³eeves jepee mebleg<ì Peeuee. (Heesle / keÀeve / opee&)

ii. efHeC³eeme þsJeleele HeeC³eeves Yejuesues _______. (ceeþ / jebpeCe / nb[s)

iii. Deefve<ì ª{er, _______ yeebOet nesUermeeþer ceesUer. (ÒeLeeb®eer / J³eLeeb®eer / keÀLeeb®eer)

iv. Ieemeeyejesyej Hue@efmìkeÀ peeles ceePes lej _______ ®e Gþles!! (HeeþMetU / HeesìMetU / HeesìogKe)

v. vekeÀe lees[t Je=#ejepeer, I³eeJeer Deepe DeMeer _______. (Òeefle%ee / DeeCe / MeHeLe) Òe.3. Keeueerue Meyoeb®es meceeveeLeea Meyo efuene.

i. keÀerleea : ii. mebleg<ì : iii. He³ee&JejCe : iv. DeeCe : v. veelesJeeF&keÀ :

Òe.4. Keeueerue Meyoeb®es efJe©odOeeLeea Meyo efuene. i. efnle × ii. efveke=À<ì × iii. meodiegCe ×

iv. jbkeÀ × v. meppeve × Òe.5. Keeueerue Jeeke̳eebleerue JeekedÀÒe®eej DeesUKee Je DeLe& efuene.

i. ceer ceeJeMeer®³ee Iejer ®eefJe<ì pesJeCee®ee DeemJeeo Iesleuee.

ii. menîeeêer [eWiej ®e{leevee Deece®ee peerJe HeeCeer efHeC³eemeeþer keÀemeeJeerme nesle neslee.

iii. iejpeJebleeuee ceole kesÀu³eeJej lees DeeHeu³eeuee ogJee oslees.

iv. jml³eeJej Ie[uesuee DeHeIeele yeIetve meJee¥®es [esUs HeeCeeJeues. Òe.6. Keeueerue Meyoeb®es Je®eve yeouee.

i. meeOeves ii. Jeeìmeª iii. ceesUîee iv. keÀHeeì

v. ceemeesUîee Òe.7. Keeueerue Meyoeb®es efuebie DeesUKee.

i. JeeIe ii. Pee[ iii. ojer iv. uee[t

v. ef®e$e

mejeJe ÒeMveHeef$ekeÀe - 4

138

mejeJe ÒeMveHeef$ekeÀe - 4 Std. VI

Òe.8. Keeueerue Jeeke̳eebleerue veeceebvee DeOeesjsefKele keÀje.

i. nesUer Deeueer nesUer, HeUtve iesueer otj Leb[er.

ii. l³eeb®³ee ÒeOeeveeb®es veeJe nesles DeHHeepeer.

iii. HeeCeer efHeT IeesìYej.

iv. JeìJe=#ee®³ee meeJeueerle Leeìuesueer HeeCeHeesF&. Òe.9. kebÀmeeleerue ³eesi³e meJe&veece efveJe[tve efjkeÀec³ee peeiee Yeje. i. efvemeie&jepee _______ Iejer mJele: ³esTve HeeCeer Yejerue. (l³ee®³ee, l³eeuee, ne, ceuee) ii. Oev³e Demees p³eeves Leeìueer _______ HeeCeHeesF& Gvnele. (lees, les, ner, ne) iii. _______ meebielees HeÀjkeÀ. (les, ceer, ns, ceeP³ee) iv. _______ Deensme veepegkeÀMeer. (lees, ner, let, ne) Òe.10. kebÀmeeleerue ³eesi³e ef¬eÀ³eeHeo efveJe[tve Jeeke̳e HetCe& keÀje. (cejles, Yejueer, G[les, He[les) i. Ieeiej HeeC³eeves _______ . ii. efJeceeve Gb®e DeekeÀeMeele _______ . Òe.11. Keeueer efouesues Meyo DeeefCe efJeMes<eCe ³eeb®³ee ³eesi³e pees[îee ueeJee.

Meyo efJeMes<eCe i. DeekeÀeMe De. ieej ii. Jeeje ye. efvejYe iii. Tve keÀ. DeJeKeU iv. HeeCeer [. jKejKeles

Òe.12.efouesu³ee met®eveebÒeceeCes Keeueerue Jeeke̳eeble yeoue keÀje.

i. ceuee Deebyee DeeJe[lees. (Jeeke̳e YeefJe<³ekeÀeUer keÀje.)

ii. mebpet ef¬eÀkesÀì KesUlees. (Jeeke̳e YetlekeÀeUer keÀje.)

iii. oerefHekeÀe íeve vee®eueer. (Jeeke̳e YeefJe<³ekeÀeUer keÀje.) iv. cebefpejer Yeepeer DeeCesue. (Jeeke̳e Jele&ceevekeÀeUer keÀje.) Òe.13.®eewkeÀìerle efouesueer efJejeceef®evns Keeueerue Jeeke̳eeble JeeHeªve Jeeke̳es Hegvne efuene.

i. DeeF& cnCeeueer mJeHvee ueJekeÀj DeY³eeme keÀj ii. let cewoeveele KesUe³euee ³esleesme keÀe iii. yeeHejs kesÀJe{er ceesþer peKece iv. meieUs ceeP³ee Jeef[ueebvee DeCCee cnCeleele

. , ` ' ’ “ ? !