SÜRDÜRÜLEBİLİR

ATIK VE KAYNAK YÖNETİMİ

Aylin ÇİÇEKÇevre ve Şehircilik Bakanlığı

ÇYGM/AYD/Şube Müdürü

-DÖNGÜSEL EKONOMİ -

Dünya Geneli (Yıllık Bertaraf Edilen Atık Miktarı ve Kullanılan Yöntemler)

2Kaynak: A Global Review of Solid Waste Management, The World Bank, 2012

Düzenli Depolama43%

Geri Dönüşüm17%

Yakma16%

Kompost9%

V. Depolama9%

Diğer6%

Toplam: 1.300.000.000 ton/yıl

Avrupa (EU27) (Yıllık Bertaraf Edilen Atık Miktarı ve Kullanılan Yöntemler)

3Kaynak: Eurostat, 2012 (European Commission)

Düzenli Depolama Geri Dönüşüm Yakma (Enerji Dahil) Kompost ve Anaerobik Çürütme

%27 %25%15

%33

10 Yıllık Nüfus Artışı (2004-2014)

Kaynak: REC Türkiye, Veri kaynağı: UNSD

2014

2014

Satınalma Gücü Paritesinegöre 10 Yıllık GSYİH Artışı (2004-2014)

Kaynak: TUİK, Veri kaynağı: Dünya Bankası

2014

6

AB Üye Ülkeler

27/01/2017 Antalya

Polonya Fransa İtalya Almanya Türkiye

Belediye Atığı Miktarı (ton/gün) 10.331 33.703 27.647 50.064 80.873

Maddesel Geri Kazanım 21% 22% 27% 47% 7,4%

Kompost ve Çürütme 11% 17% 18% 17% 5,6%

Yakma 15% 35% 21% 35% 0,3%

Depolama 53% 26% 34% 1% 86,7%

7

Planlamada Atık Ekonomisi Döngüsü Çeşitleri

Kaynak

Üretim

Tüketim

AtıkAtık

Kaynak

Downcycling Üretim

Tüketim

UpcyclingSürdürülebilir

üretim

Sürdürülebilir

tüketim

Döngü Ekonomisi

Ekonomi Zinciri

Doğrusal Ekonomi

8

9

• 2030 yılına kadar belediye atıklarının geri dönüşüm ve tekrar kullanıma hazırlama oranını

%65’e çıkarma,

• 2030 yılına kadar depolanacak belediye atığını aşamalı olarak %10’a indirgeme,

• Ambalaj atıklarının geri dönüşüm ve tekrar kullanıma hazırlama oranlarının arttırılması

(%75),

• Ayrı toplanan atıkların depolanmasının yasaklanması,

• Yan ürün ve atıktan çıkma durumlarına dair yasal çerçevelerin daha sadeleştirilmesi,

• Tekrar kullanımı ve gıda atıklarını da içerecek şekilde atık oluşumunun daha iyi seviyede

engellenmesine dair yeni önlemler,

• Genişletilmiş Üretici Sorumluluğu için asgari çalışma şartlarının belirlenmesi,

Genel Hedefler

%27%33%10

%65

Evsel Atıklar Ambalaj Atıkları

%55

%75

o Yıllık beklenen materyal bazındaki kazanç €265-490 Milyar.

o fiyat değişimlerinin önlenmesi,

o Daha uzun ömürlü ürün tasarımlar,

DÖNGÜSEL EKONOMİ AB’YE NE GETİRİYOR?

Circular Economy in Europe, European Environmental Agency, 2016

o 2035 yılına kadar Danimarka sunacağı getiriler;

- Gayrisafi yurtiçi hasılada % 0.8-1.4 oranında artış,

- 7.000 ilâ 13.000 yeni iş imkânı,

- Ülke karbon ayak izinde % 3-7 arasında azalım,

- Net ihracatta % 3-6 arasında artış,

- Belirli kaynaklarda % 5-50 arasında tüketim azalışı,

ULUSAL ATIK YÖNETİMİ VE EYLEM PLANI

Amaç:Doğal kaynakların hızlı tüketiminin önüne geçilmesi amacıyla geridönüşüm ve geri kazanım ile atıkların ekonomiye yenidenkazandırılması sağlanarak, ülke genelinde “sürdürülebilir atık yönetimstratejilerinin” belirlenmesi.

Kapsam:

✓ Atığın Kaynağı, Miktarı ve Türü,

✓ Mevzuat,

✓ Mevcut Durum

✓ Uygun Geri Kazanım ve Bertaraf YöntemlerininBelirlenmesi,

✓ Planlanan Tesislerin Yatırım MaliyetlerininBelirlenmesi

Planın Kapsadığı Atık Türleri

▪ Belediye Atıkları,▪ Ambalaj Atıkları,▪ Tıbbi Atıklar, ▪ Tehlikeli Atıklar,▪ Özel Atıklar

- Bitkisel atık yağlar, - Atık yağlar,- Atık pil ve akümülatörler,- Atık Elektrikli ve Elektronik Eşyalar, - Ömrünü tamamlamış lastikler, - Ömrünü tamamlamış araçlar

Atık Yönetimi Mevzuatı

Mevcut Durum Belirleme Çalışmaları

Balıkesir

İzmir

Şanlıurfa

GaziantepEskişehir

Büyükşehirlerde Yerinde İnceleme

81 İl Online Anket

Coğrafi BölgelendirmeAtık yönetim modellerinin oluşturulmasında illerin atık miktarları, demografik yapıları, coğrafiözellikleri, sosyo-ekonomik durumları, turizm sektörünün varlığı, tarım ve orman alanlarınınyoğunluğu ve hayvancılık faaliyetlerine yönelik özellikler dikkate alınarak, ülkemiz 7 coğrafi bölgeüzerinden 15 alt bölgeye ayrılmıştır.

BÖLGELER ALT BÖLGELER İLLER

MARMARA

1.BÖLGE İstanbul, Kocaeli, Sakarya

2.BÖLGE Balıkesir, Bilecik, Bursa, Çanakkale, Yalova

3.BÖLGE Edirne, Kırklareli, Tekirdağ

AKDENİZ1.BÖLGE Adana, Hatay, Kahramanmaraş, Mersin, Osmaniye

2.BÖLGE Antalya, Burdur, Isparta

EGE1.BÖLGE Aydın, İzmir, Muğla

2.BÖLGE Afyonkarahisar, Denizli, Kütahya, Manisa, Uşak

İÇ ANADOLU1.BÖLGE Ankara, Çankırı, Eskişehir, Karaman, Konya

2.BÖLGE Aksaray, Kayseri, Kırıkkale, Kırşehir, Nevşehir, Niğde, Sivas, Yozgat

KARADENİZ

1.BÖLGE Amasya, Çorum, Kastamonu, Ordu, Samsun, Sinop, Tokat

2.BÖLGE Bartın, Bolu, Düzce, Karabük, Zonguldak

3.BÖLGE Artvin, Bayburt, Giresun, Gümüşhane, Rize, Trabzon

GÜNEYDOĞU

ANADOLU

1.BÖLGE Adıyaman, Gaziantep, Kilis, Şanlıurfa

2.BÖLGE Batman, Diyarbakır, Mardin, Siirt, Şırnak

DOĞU ANADOLUBingöl, Elazığ, Erzincan, Malatya, Tunceli, Ağrı, Ardahan, Bitlis, Erzurum, Hakkari, Iğdır,

Kars, Muş, Van

Toplam Atık Miktarı

27.126.138

2.392.373

1.238.832

266.940

91.044

Belediye Atığı Miktarı Ve Yönetimi

: 25.601.738 ton/yıl

: 1.527.960 ton/yıl

: 1.524.400 ton/yıl

: 25.601.738 ton/yıl

: 2.392.373 ton/yıl

: 1.524.400 ton/yıl

Belediye Atığı Karakterizasyonu ve Miktarı

Ambalaj Atıkları Yönetimi

Piyasaya Sürülen Ambalaj Atığı Miktarı : 4.200.000 ton/yılToplanan Ambalaj Atığı Miktarı : 2.392.374 ton/yıl

20

Ulusal Atık Yönetim Planı - Hedef 2023

88,7%

5,6 %

5,3%

0,3%

Ambalaj Atıkları

Belediye Atıkları (Biyolojik-MBT )

Belediye Atıkları (Termal)

Belediye Atıkları (Depolama)

65%

15 %

12%

8%

2014 2023

▪ Düzensiz döküm sahalarının rehabilite edilmesi

▪ İnşaat yıkıntı atıkları ve hafriyat toprağı yönetiminin ülke genelinde yaygınlaştırılması

▪ Özel atıkların yönetiminde toplama ve geri kazanım verimini arttırılması

▪ Tehlikeli atıkların geri kazanım ve bertarafı için ilave tesis yatırımlarının yapılması

2023 yılında oluşan atığın; % 35’inin geri kazanım, % 65 inin düzenli depolama yönetimi ile bertaraf edilmesi hedeflenmektedir.

Belediye Atıkları Yönetimi - Hedef 2023

Ambalaj Atıkları Yönetimi - Hedef 2023

Ambalaj Atığı Miktarı (2023 Projeksiyonu) : 10.806.010 ton/yılToplanması Planlanan Ambalaj Atığı Miktarı : 4.565.785 ton/yıl

Tehlikeli Atık Yönetimi - Hedef 2023

Tehlikeli Atık Miktarı(2023 Projeksiyonu): 2.302.100 ton/yılGeri Kazanılacak Atık Miktarı : 1.555.253 ton/yılBertaraf Edilecek Atık Miktarı : 743.278 ton/yılİhraç Edilecek Atık Miktar : 3.568 ton/yıl

YATIRIM İHTİYACI - Hedef 2023

28

NE YAPMALI?

Üretimin tasarım fazından, atıktan tekrar istifade

edilmesini sağlamak üzere değer zincirine

katılmasını öngören döngüsel ekonominin bu

minvalde göz önüne alınması faydalı olacaktır. Bu

yönüyle döngüsel ekonomi sadece atık yönetimi gibi

belli bir sektörde değil, gıda, moda, turizm,

ulaştırma ve diğer bütün sektörlerde

uygulanabilecek bir metot olarak karşımıza

çıkmaktadır.

ORTAK ÇALIŞMAKÜLTÜRÜ

• TÜİK verilerine göre, ülkemizde büyümeye bağlı olarak yenilikçiliği öngören Ar-Ge çalışmalarına ayrılan GSMH oranı 2000’li yıllarda yüzde 0.5 iken 2010’lu yıllarda bu değer giderek artış göstermiş ve %0.92 seviyesine ulaşmıştır. Ne var ki bu değer, %1.71 olan AB ile %2.2 olan OECD değerlerinin oldukça gerisinde kalmaktadır.

• 2000’li yıllarda % 50 dolaylarında olan toplam istihdam oranının da 2010’lu yıllarda artış göstererek %53’lere ulaştığı görülmektedir.

• Döngüsel ekonomi modeli dâhilinde yapılması öngörülen olası inovatif yatırımların döngüsel ekonominin sosyal katkılarından biri olan ve nitelikli istihdama olumlu yansıyacağı düşünülmektedir.

30

ÜLKEMİZDE NE YAPMALIYIZ?

Çevre Yönetimi Genel Müdürlüğü

Atık Yönetimi Dairesi Başkanlığı

www.csb.gov.tr/gm/cygm

(0 312) 586 30 00