sd{rf/L k |zf;g lgodfjnL · 2016. 4. 17. · 2 @+=@@= ækl/jf/Æ eGgfn] ; +:yfsf ] sd {rf/L; “u}...

40
0 b=g+=@$%÷@)^%÷)^^ ;xsf/L P]g @)$* adf]lhd :yflkt ljxfgL ax'p2]ZoLo ;xsf/L ;+:yf ln= a/]ª, afun'ªsf] :yf=@)^% sd{rf/L k|zf;g lgodfjnL @)&!

Transcript of sd{rf/L k |zf;g lgodfjnL · 2016. 4. 17. · 2 @+=@@= ækl/jf/Æ eGgfn] ; +:yfsf ] sd {rf/L; “u}...

  • 0

    b=g+=@$%÷@)^%÷)^^

    ;xsf/L P]g @)$* adf]lhd :yflkt

    ljxfgL ax'p2]ZoLo ;xsf/L ;+:yf ln= a/]ª, afun'ªsf]

    :yf=@)^%

    sd{rf/L k|zf;g lgodfjnL

    @)&!

  • 1

    k|:tfjgfM– ljlQo sf/f]jf/ ug]{ nIosf ;fy :yflkt o; ljxfgL ax'p2]ZoLo ;xsf/L ;+:yf ln=afun'ªdf cfjå sd{rf/Lx?sf] Joj:yfkg kIfnfO{ Jojl:yt / ;'b[9 ug{ tyf ;+:yfk|lt k"0f{ pQ/bfoL e} o;sf] sfo{qmd ;+rfngdf sd{rf/Lx?sf] ljz]if e"ldsf /xg] x'“bf sd{rf/Lx?sf] sfd, st{Jo / clwsf/sf] ;fy;fy} ;]jf zt{ / ;"ljwf af/]df :ki6 lgod th'{df ug{ af~5gLo ePsfn] ljxfgL ax'p2]ZoLo ;xsf/L ;+:yf ln= w'Nn'af“:sf]6 % afun'ªsf] ljlgod @)^% sf] bkmf @^ n] lbPsf] clwsf/ k|of]u u/L ;~rfns ;ldltn] of] k|zf;lgs lgodfjnL tof/ u/L ldlt @)&! cflZjg ( ut] ;DkGg 5}7f}+ aflif{s ;fwf/0f ;ef tyf t];|f] clwj]zgaf6 kl/te} nfu" u/LPsf] 5 .

    kl/R5]b – ! ;+lIfKt gfd / k|f/DeM

    != ;+lIfKt gfd / k|f/DeM !=!= of] lgodfjnLsf] gfd ljxfgL ax'p2]ZoLo ;xsf/L ;+:yf ln=afun'ªsf] sd{rf/L k|zf;g lgodfjnL @)&! /xg]5 . !=@= of] lgodfjnL ;fwf/0f ;efaf6 kfl/t ePkl5 t'?Gt k|f/De x'g]5 . @= kl/efiffM– ljifo jf k|;+un] csf]{ cy{ gnfu]df o; lgodfjnLdfM @=!= æ;+:yfÆ eGgfn] ljxfgL ax'p2]ZoLo ;xsf/L ;+:yf ln= afun'ªnfO{ ;Demg' kb{5 . @=@= æljlgodÆ eGgfn] ljxfgL ax'p2]ZoLo ;xsf/L ;+:yf ln= afun'ªsf] ljlgod nfO{ ;Demg' kb{5 . @=#= æ;+rfns ;ldltÆ eGgfn] ljxfgL ax'p2]ZoLo ;xsf/L ;+:yf ln= afun'ªsf] ljlgod adf]lhd ;+:yf ;+rfngsf

    nflu ul7t ;+rfns ;ldltnfO{ ;Demg' kb{5 . @=$= æcWoIfÆ eGgfn] ljxfgL ax'p2]ZoLo ;xsf/L ;+:yf ln= afun'ªsf] cWoIfnfO{ ;Demg' kb{5 . @=%= æP]gÆ eGgfn] ;xsf/L P]g @)$* nfO{ ;Demg' kb{5 . @=^= ælgodfjnLÆ eGgfn] ;xsf/L lgodfjnL @)$( nfO{ ;Demg' kb{5 . @=&= æ;fwf/0f ;efÆ eGgfn] ;+:yfsf] ljlgod adf]lhd ul7t ;+:yfsf z]o/ ;b:ox? ;+nUg ;+:yfsf] ;jf]{Rr

    lgsfonfO{ ;Demg' kb{5 . @=*= æcfly{s jif{Æ eGgfn] x/]s jif{sf] >fj0f ! ut] b]lv cfiff9 d;fGt;Ddsf] cjlwnfO{ ;Demg' kb{5 . @=(= æcfly{s lgodfjnLÆ eGgfn] ljxfgL ax'p2]ZoLo ;xsf/L ;+:yf ln= afun'ªsf] cfly{s k|zf;g lgodfjnLnfO{

    ;Demg' kb{5 . @=!)= æb/jGbLÆ eGgfn] ljxfgL ax'p2]ZoLo ;xsf/L ;+:yf ln= afun'ªsf] ;+rfns ;ldltaf6 :jLs[t sd{rf/Lx?sf] tx

    / ;+Vof v'n]sf] b/jGbL ljj/0fnfO{ ;Demg' kb{5 . @=!!= ækbÆ eGgfn] laxfgL ax'p2]ZoLo ;xsf/L ;+:yfdf tf]lsPsf] sfo{ ug{ :jLs[t ul/Psf] b/jGbLdf pNn]v u/LPsf]

    sd{rf/Lx?sf] kbnfO{ ;Demg' kb{5 . @=!@= æsd{rf/LÆ eGgfn] ljxfgL ax'p2]ZoLo ;xsf/L ;+:yf ln= afun'ªsf] :jLs[t b/jGbL leq /xL ;+:yfsf] sfo{

    ;+rfngsf nflu :yfoL jf c:yfoL ?kdf lgo'lQm ul/Psf] JolQmnfO{ ;Demg' kb{5 . @=!#= æhdfgLÆ eGgfn] sd{rf/Lsf] tkm{af6 sd{rf/Ln] s'g} lxgfldgf u/]df ;f] sf] hjfkmb]xL / lhDd]jf/L d]/f] xf] egL

    cg';"rL ^ adf]lhd ;+:yfsf sd{rf/L / lghsf cleefjsn] ;+:yfnfO{ n]lvlbPsf] hdfgL sfuhnfO{ ;Demg' kb{5 .

    @=!$= æk|jGwsÆ eGgfn] ;+:yfsf] sd{rf/L k|d'vsf] ?kdf sfo{ ug]{ u/L ;+rfns ;ldltaf6 tf]lsPsf] JolQmnfO{ ;Demg' kb{5 .

    @=!%= ækbk"lt{ ;ldltÆ eGgfn] o; lgodfjnL cg';f/ sd{rf/L lgo'lQmsf nflu ul7t kbk"lt{ ;ldltnfO{ ;Demg' kb{5 . @=!^= ætnjÆ eGgfn] sd{rf/LnfO{ dfl;s ?kdf kfpg] u/L tf]lsPsf] tnj, kfl/>lds ;'ljwf, jflif{s tnj j[lå

    ;d]tnfO{ ;Demg' kb{5 . @=!&= æcltl/Qm ;'ljwfÆ eGgfn] ljxfgL ax'p2]ZoLo ;xsf/L ;+:yf ln= afun'ªdf sfo{/t sd{rf/Lx?nfO{ tnj afx]s

    lgodfjnLsf] Joj:Yff cg';f/ lbOg] cGo ;'ljwfx?nfO{ ;Demg' kb{5 . @=!*= æ;+rosf]ifÆ eGgfn] ljxfgL ax'p2]ZoLo ;xsf/L ;+:yf ln=afun'ªdf sfo{/t ! jif{ k'u]sf sd{rf/Lx?sf] tnj :s]naf6 !) k|ltzt s§f u/L ;+:yfaf6 klg ;f]xL adf]lhdsf] /sd yk u/L sd{rf/Ln] ;]jf lgj[Q ePk5fl8 kfpg] u/L v8f ul/Psf] sf]ifnfO{ ;Demg' kb{5 . @=!(= ækf/L>ldsÆ eGgfn] ljxfgL ax'p2]ZoLo ;xsf/L ;+:yf ln= afun'ªsf] ;+rfns ;ldlt j}7sdf ;xefuL eP jfkt

    / ;+:yfsf] sfdsf] l;nl;nfdf k|fKt ug]{ u/L cfly{s k|zf;g lgodfjnL jdf]lhd pknJw x'g] ;]jf ;'ljwfnfO{ ;Demg' kb{5 .

    @=@)= æcfr/0fÆ eGgfn] sd{rf/Ln] ;+:yfdf sfd ubf{ kfngf ug'{kg]{ cg'zf;g / ;xsf/L ;+:yfsf] cfrf/0f ;+lxtf ;d]tnfO{ ;Demg' kb{5 .

    @=@!= æ;h“foÆ eGgfn] sd{rf/Ln] tf]lsPsf] cfrf/0f pNn3+g u/]df ;+:yfaf6 x'g] sfjf{lxnfO{ ;Demg' kb{5 .

  • 2

    @+=@@= ækl/jf/Æ eGgfn] ;+:yfsf] sd{rf/L;“u} a:g] tyf lgh cfkm}n] kfng kf]if0f ug'{kg]{ klt÷kTgL, 5f]/f j'xf/L, cljjflxt 5f]/L, wd{k'q, cljjflxt wd{k'qL, afa'cfdf jf ;f}t]gL cfdfnfO{ ;Demg' kb{5 . ;f] zAbn] k'?if sd{rf/Lsf] xsdf lghsf] afh] aHo} tyf dlxnf sd{rf/Lsf] xsdf lghsf] ;f;' ;;'/f ;d]tnfO{ hgfp“5 .

    @=@#= æcg';"rLÆ eGgfn] o; lgodfjnLsf] cflv/Ldf lgodfjnL cg';f/ lj:t[t ljj/0f ;d]l6Psf] clen]v kmf/fdx?nfO{ ;Demg' kb{5 .

    kl/R5]b – @ ;+:yfsf] ;+u7gfTds 9f“rf kb ljj/0f / b/jGbL >[hgf

    #= ;+u7gfTds 9f“rfM– #=!= ljxfgL ax'p2]ZoLo ;xsf/L ;+:yf ln= afun'ªsf] sd{rf/L ;+u7gfTds 9f“rf cg';"rL ! df pNn]v eP cg';f/

    x'g]5 . #=@= ;+:yfsf] ;+u7gfTds 9f“rfdf ;+rfns ;ldltn] x]/km]/ ug{ ;Sg]5 . t/ ;+u7gfTds 9f“rfdf x]/km]/ ubf{ / gof“ kb

    ;[hgf ubf{ ;f]sf] sfo{ljj/0f / sf/0f ;lxtsf] k|:tfj k]z u/L ;f] k|:tfjdf ;+:yfnfO{ kg]{ cfly{s bfloTj sd{rf/Lsf] j[lå ljsf; tyf cGo k|f+;lus s'/fx? ;d]t pNn]v ug'{kg]{5 .

    $= kb ljj/0f, b/jGbL / of]UotfM– $=!= ljxfgL ax'p2]ZoLo ;xsf/L ;+:yf ln= afun'ªsf nflu jt{dfg cfjZostfsf cfwf/df lgDg b/jGbL / of]Uotf

    sfod u/LPsf] 5 . :t/ kb Go"gtd of]Uotf cg'ej clws[t sfo{sf/L k|d'v÷dxf

    k|jGws ;DjGwLt ljifodf :gfts plQ0f{ u/L # aif{sf] cg'ej k|fKt

    ;+:yfsf] ;~rfng ;ldltdf slDtdf klg b'O{ sfo{sfn sfd u/]sf] .

    clws[t k|jGws ;DjGwLt ljifodf :gfts jf ±@ plQ0f u/L ;xfos k|jGwse} sfd u/]sf] # jif{sf] cg'ej

    sDtLdf @ jif{sf] cg'ej

    ;xfos ;xfos k|jGws÷Sof;Lo/

    ;DjGwLt ljifodf :gfts jf ±@ plQ0f{ u/L # jif{sf] sfo{cg'ej

    :gftsnfO{ sDtLdf # jif{ / ±@ nfO{ sDtLdf % jif{

    ;xfos !=sDKo'6/ ck/]]6/ tyf ;Dks{ ;xfos

    ;DjGwLt ljifodf k|df0fkq tx jf ±@ plQ0f{ ! jif{sf] sfo{cg'ej sDKo'6/ l8Knf]df clgjfo{

    ;xfos @=n]vf tyf k|zf– ;lgs ;xfos

    ;DjGwLt ljifodf k|df0fkq tx jf ±@ plQ0f{ ! jif{sf] sfo{cg'ej sDKo'6/ l8Knf]df clgjfo{

    ;xfos #=ahf/ Joj:yfks

    ;DjGwLt ljifodf ±@ jf P;=Pn=;L=plQ0f{ e} @ jif{ sfd u/]sf]

    cg'ejLnfO{ k|fyldstf

    ;xfos $=;xfos ahf/ Joj:yfkg

    P;=Pn=;L=plQ0f{ cg'ejLnfO{ / sDKo'6/ l8Knf]dfnfO{ k|fyldstf

    ;jf/L rfns ;fIf/ cg'ejLnfO{ k|fyldstf ;xof]uL sfof{no ;xof]uL ;fIf/ cg'ejLnfO{ k|fyldstf ;'/Iff uf8{ e"=k"=;}lgs jf k|x/L cg'ejLnfO{ k|fyldstf

    $=@= lgofjnL $=! df h] ;'s} s'/f n]lvPsf] ePtf klg ;+:yfn] pQm kbx?sf] k"lt{ cfjZostf cg'?k qmlds ?kdf

    ug]{ 5 . %= kb ;[hgf / ;f]sf nflu cfjZos kg]{ cfwf/x?M– %=!= ;+rfns ;ldltn] kbk"lt{ ;ldltsf] l;kmfl/;sf] cfwf/df cfjZostf cg';f/ df}h'bf b/jGbLdf yk kbsf] ;[hgf

    jf dflyNnf] kbdf :t/f]GgtL jf kb ;+Vof yk36 ug{ ;Sg]5 . %=@= ;+:yfsf] nflu ;[hgf ul/g] kbn] ug'{kg]{ sfdsf] ljj/0f tof/ kf/L pknJw u/fO{g] 5 . %=#= pklgod %=@ cg';f/ lgwf{l/t sfo{ ljj/0fdf ;f] kbsf] pQ/bfloTj / clwsf/ :ki6 ?kdf ls6fg ul/g]5 . %=$= ;[hgf ug{ k|:tfljt kbsf] sfd cGo a}slNks Joj:yfaf6 u/fpg ;lsg] jf g;lsg] ;+efjgfsf] ;d]t ljZn]if0f

    u/Lg] 5 . %=%= df}h'bf b/jGbL cg';f/sf sd{rf/Lx?sf] sfo{af]emsf] ljZn]if0f ul/g] 5 . %=^= kb ;[hgf jf kbf]Ggltaf6 ;+:yfnfO{ kg{ hfg] yk cfly{s Jooef/ / ;f] jfkt k|fKt x'g] glthfsf] t'ngfTds

    cWoog ul/g] 5 . ^= ljz]if kb ;[hgf x'g] cj:yfM– ^=!= s'g} :yfoL jf c:yfoL sd{rf/L cWoog jf sfh jf ljbfdf uPsf] sf/0faf6 lghaf6 ul/g] sfd @ dlxgf jf ;f]

    eGbf a9L ;dosf nflu cj?å e} csf]{ sd{rf/Lsf] lgo'lQm gu/L gx'g] ePdf ljz]if kb ;[hgf ug{ ;lsg] 5

  • 3

    o:tf] kbsf nflu lj1fkg ug'{kg]{ 5}g kf/:kl/s ;xdltdf ;+:yf k|d'vjf6 lgo'lQm ug{ ;lsg] 5 t/ of] lgo'lQm 5 dlxgf eGbf jl9 x'g] 5}g .

    &= b/jGbL lstfj /fVg'kg]{ M– &=!= ;+:yfdf sfo{/t sd{rf/Lx?sf] s"n b/jGbLsf] clen]v cg';"rL @ jdf]lhdsf] 9f“rfdf b/jGbL lstfjdf /flvg]5 . &=@= pklgod &=! adf]lhdsf] clen]v /fVg] / cWofjlws ug]{ bfloTj dxfk|jGwssf] x'g]5 . dxfk|jGwssf] Joj:Yff

    gePsf] cj:yfdf k|jGwsn] ;f] sfd ug'{ kg]{5 .

    kl/R5]b – #

    kbk"lt{ pk;ldltsf] u7g, j}7s ;DjGwL sfo{ljlw tyf sfd st{Jo / clwsf/

    *= kbk"lt{ pk;ldltsf] u7gM– *=!= ljxfgL ax'p2]ZoLo ;xsf/L ;+:yf ln= afun'ªsf] nflu cfjZos kg]{ sd{rf/L lgo'lQm, b/jGbL ;[hgf /

    :t/f]GgtLsf nflu b]xfo adf]lhd # ;b:oLo kbk"lt{ pk;ldltsf] u7g ul/g] 5 . s_ ;+rfns ;ldltsf cWoIf – ;+of]hs v_ ;ldltn] tf]s]sf] ! hgf ;+rfns – ;b:o u_ ;ldltn] tf]s]sf] ljifo ljz]if1 z]o/ ;b:o dWo]af6 ! hgf – ;b:o 3_ kbk"lt{ pk;ldltn] l8lehg ;xsf/L sfof{no k|d'v jf k|ltlglwnfO{ kbk""lt{ ;ldltsf] j}7sdf cfdGq0f ug{ ;Sg]

    5 . (= kbk"lt{ pk;ldltsf] kbfjlwM– kbk"lt{ pk;ldltsf] kbfjlw # jif{sf] x'g]5 . !)= kbk"lt{ pk;ldltsf] a}7s ;DjGwL sfo{ljlw M– !)=! kbk"lt{ pk;ldltsf] a}7s cfjZostf cg';f/ a:g]5 . !)=@ a}7ssf] cWoIftf kbk"lt{ pk;ldltsf ;+of]hsn] ug{]5g\ / lghsf] cg'kl:ytLdf a}7sdf pkl:yt ;b:ox?n] cfkm"

    dWo]af6 5fg]sf] ;b:on] a}7ssf] cWoIftf ug{]5 . !)=# ;ldltsf] s"n ;b:o ;+Vofsf] krf; k|ltzt eGbf al9 ;b:ox? pkl:yt ePdf ;f] ;ldltsf] a}7ssf nflu

    u0fk'/s ;+Vof k'u]sf] dflgg]5 . !)=$ ;ldltsf] a}7sdf ax'dtsf] /fo dfGo x'g]5 . dt a/fa/ ePdf a}7sdf cWoIftf ug{] JolQmn] lg0ff{os dt

    lbg]5g\ . !)=% ;ldltsf] a}7s ;DaGwL cGo sfo{ljlw ;+:yfsf] ljlgod / gLlt lgod cg';f/ x'g]5 . !)=^ ;ldltsf] ;lrjfnosf] sfd laxfgL ax'p2]ZoLo ;xsf/L ;+:yf lnld6]8 afun'ªsf] sfof{non] ug{]5 . !! kbk"lt{ pk;ldltsf] sfd, st{Jo / clwsf/ kbk"lt{ pk;ldltsf] sfd st{Jo / clwsf/ b]xfo adf]lhd x'g]5 . !!=! ;+:yfdf cfjZos sd{rf/Lx?sf] lj1fkg ug{], lgo'lQm tyf a9'jfsf] nflu l;kmfl/; ug{] . !!=@ ;+:yfdf cfjZos sd{rf/Lsf] kbk"lt{sf nflu k/LIffsf] kf7\oqmd lgwf{/0f ug{] tyf k/LIff / cGt{jftf{ ;DaGwL

    cGo sfd ug{] . !!=# ;+:yfdf sfo{/t sd{rf/Lx?sf] jflif{s ?kdf sfo{ ;Dkfbg d"Nofª\sg u/L ;+rfns ;ldltdf k]z ug{] . !@ kbk"lt{sf] dfWod M– o; lgodfjnLsf] lgod $ sf] pklgod $=! cg';f/sf kbx? l/Qm /x]df v'nf k|ltof]lutfTds k/LIff, cGt{jftf{

    jf a9'jfsf] dfWodaf6 k"lt{ u/Lg]5 . !#= k|ltof]lutfsf nflu lj1fkg ug{'kg{] M– !#=! kbk"lt{ ;ldltn] l/Qm sd{rf/Lsf] kbk"lt{ ug{ ;+:yfsf] ;+rfns ;ldltsf] k/fdz{df cfjZos ljj/0f v'nfO{

    :yfgLo:t/sf] kq klqsfdf lj1fkg ug{ ;Sg]5 . !#=@ pklgod !#=! adf]lhd lj1fkg ubf{ cfjZos ePsf] kb / kbsf] ;+Vof, cfjZos Go'gtd z}lIfs of]Uotf,

    tflnd / cg'ej pNn]v u/L pNn]lvt k/LIffsf] tl/sfx? dWo] s'g s'g tl/sfåf/f k/LIff x'g] xf] ;f] ;d]t v'nfpg' kg{]5 .

    !#=# pklgod !#=! adf]lhd lj1fkg ubf{ b/vf:t k]z ug{'kg{] Dofb sDtLdf & lbg / al9df !% lbgdf ga9fO{ tf]lsg] 5 .

    !$ cfjZos Go"gtd z}lIfs of]Uotf / b/vf:t ;DaGwL Joj:yfM– !$=! of] lgodfjnL nfu" x'g' eGbf cufj} b]lv ;+:yfdf sfo{/t sd{rf/Lx?sf] xsdf afx]s kl5 kb:yfkgf u/L lgo'lQm

    x'g] sd{rf/Lsf] xsdf cg';"rL # adf]lhdsf] cfjZos Go"gtd z}lIfs of]Uotf k'u]sf] x'g' kg{]5 .

  • 4

    !$=@ k|ltof]lutfdf efu lng rfxg] pDd]bjf/n] ;+:yfåf/f lgwf{l/t b/vf:t kmf/fd el/ pk;ldltn] tf]s] adf]lhdsf] k/LIff b:t'/ bflvnf u/L lj1fkgdf tf]lsPsf] :yfg / ;dofjlw leq b/vf:t kmf/fd a['emfpg' kg{]5 . b/vf:t kmf/fdsf] 9f“rf cg';"rL $ adf]lhd x'g]5 .

    !$=# sd{rf/L cfjZostf ;+jGwL ;"rgfsf] gd'gf cg'''''';"rL !% adf]lhd x'g] 5 . !%= pDd]bjf/Lsf nflu cof]Uotf M– !%=! u}/ g]kfgL gfu/Ls,!* jif{ pd]/ gk'u]sf] / %) jif{ gf3]sf] / duh lju|]sf] . !%=@ g}lts ktg b]lvg] u/L kmf}hbf/L cleof]udf cbfntaf6 s;'/bf/ 7xl/Psf] . !%=# eljiodf ;/sf/L gf]s/L jf ;xsf/L ;]jfsf] nflu cof]Uo 7xl/g] u/L ;]jfaf6 jvf{:t u/LPsf] .

    kl/R5]b $ kf7\oqmd, k/LIff k|0ffnL tyf d"Nofª\sg k|lqmof ;DaGwL Joj:yf

    !^= kf7\oqmd, k/LIff k|0ffnL tyf d"Nofª\sg k|lqmof M– !^=! ;+:yfsf] :jLs[t tyf l/Qm kbk"lt{ ug{sf nflu lnO{g] k/LIffsf] kf7\oqmd, k/LIff k|0ffnL tyf d"Nofª\sg k|lqmof

    kbk"lt{ pk;ldltn] tf]s] adf]lhd x'g]5 . !&= k/LIff ;+rfngM– ;+:yfsf] l/Qm kb k"lt{ ug{] p4]Zoaf6 ;+rfng u/Lg] k/LIff kbk"lt{ ;ldltsf] lg0f{o cg';f/ x'g]5 . !*= k/LIff x'g] ldlt, ;do / s]Gb| M– o; lgodfjnL adf]lhd lnO{g] k/LIff kbk"lt{ ;ldltn] tf]s] adf]lhd x'g]5 . !(= k/LIffsf] k|sf/ M– o; lgodfjnL adf]lhd lnO{g] k/LIffsf] k|sf/ kbk"lt{ ;ldltn] tf]s] adf]lhd x'g]5 . @) k/LIffsf] c+sef/ M– @)=! kbk"lt{ ;ldltaf6 lnO{g] v'nf k|ltof]lutfTds k/LIffsf] c+sef/ b]xfo adf]lhd x'g]5 . c_ lnlvt k/LIffsf] k"0ff{ª\s – %) c+s -cf_k|of]ufTds k/LIffsf] k"0ff{ª\s– @)c+s -O_cGtjf{tf{sf] k"0ff{ª\s–@%c+s O{_ z}lIfs of]Uotf -k|yd – %, låtLo – #, / t[tLo – @_ – % c+s u/L hDdf c+sef/ !)) x'g]5 . @!= k|of]ufTds k/LIff M– @!=! ;+:yfsf] l/Qm kbsf] k|s[lt x]/L cfjZos b]lvPdf kbk"lt{ pk;ldltn] k|of]ufTds k/LIff lng]5 . @!=@ 5flgPsf pDd]bjf/sf] k|of]ufTds k/LIff kbk"lt{ pk;ldltn] tf]s]sf] :yfgdf x'g]5 . o:tf] k/LIffdf ;ldltn]

    ;DaGwLt ljifosf] ljz]if1sf] ;xof]u lng ;Sg]5 . @@= k|Zgkqsf] lgdf{0fM– @@=! ;+:yfsf] l/Qm kbk"lt{ ug{] p2]Zoaf6 ;+rfng u/Lg] v'nf k|ltof]ufTds k/LIffsf] k|Zg kqsf] lgdf{0f ;+:yfsf]

    kbk"lt{ ;ldltn] ug{]5 . @@=@ pklgod @@=! sf] k|of]hgsf] nflu pk;ldltn] ljifo lj1 jf ljz]if1sf] ;xof]u lng ;Sg]5 . @#= k/LIffsf] b:t'/ M– o; lgodfjnL adf]lhd lnO{g] k/LIffsf] b:t'/ kbk"lt{ pk;ldltn] tf]s] adf]lhd x'g]5 . @$= pQ/k'l:tsf k/LIf0fM– ;+:yfsf] l/Qm kbk"lt{ ug{] p2]Zoaf6 ;+rfng u/LPsf] k/LIffsf] pQ/k'l:tsfsf] k/LIf0fsf] sfo{ kbk"lt{ pk;ldltsf]

    lg0f{o cg';f/ x'g]5 . @%= lnlvt k/LIffsf] glthf k|sfzg M– s_ kbk"lt{ pk;ldltåf/f lnO{Psf] lnlvt / k|of]ufTds k/LIffsf] pQ/k'l:tsfx?sf] k/LIf0fe} ?h' u/L;s] kl5 ;a}

    kqsf] c+s hf]8L ;+s]t gDa/ le8fO{ j0ff{g'qmd cg';f/ glthf k|sfzg u/Lg]5 . glthf k|sfzg ubf{ Ps jf PseGbf a9L h] hlt kq ePtf klg k|To]s kqdf Go"gtd #% k|ltzt c+s k|fKt ug{] pDd]bjf/x?sf] c+s hf]8L al9 c+s k|fKt ug{]nfO{ l/Qm kb ;+Vofdf cGt{jftf{sf] nflu 5gf}6 u/Lg]5 .

    @^= cGt{jftf{ ;DaGwL Joj:yf – @^=! lnlvt k/LIffsf] glthf ljxfgL ax'p2]ZoLo;xsf/L ;+:yf ln= afun'ªsf] ;"rgfkf6Ldf k|sfzg u/Lg]5 . o;/L

    glthf k|sfzg ubf{ cGt{jftf{ x'g] :yfg, ldlt / ;do ;d]t v'nfO{g] 5 . @^=@ lnlvt k/LIffsf] glthf k|sflzt ePsf] ldltn] sDtLdf & lbg / a9Ldf ! dlxgf leq cGt{jftf{ z'? u/L

    oyf;So l56f] ;DkGg ul/g]5 . glthf k|sflzt ePsf] ldltn] !% lbg leq of]Uo pDd]bjf/x?sf] gfd of]Uotfqmd cg';f/ k|sfzg u/L lgo'lQmsf nflu l;kmfl/; u/Lg]5 . t/ ljz]if k/Ll:ylt ;[hgf ePdf ^ dlxgf leq glthf k|sfzg ug{ klg ;lsg]5 .

  • 5

    @^=# pklgod @^=@ adf]lhd k|sflzt ;"rgfdf pNn]lvt pDd]bjf/sf] cGt{jftf{ lngsf nflu kbk"lt{ pk;ldltn] ;+rfns ;ldltsf] k/fdz{df ;DjGwLt If]qsf ljz]if1 ;lxt /x]sf] # ;b:oLo cGt{jftf{ ;ldlt u7g ug{ ;Sg]5 .

    @&= of]Uotfqmd k|sfzg ug]{M– @&=!= pk;ldltn] lnlvt / k|of]ufTds k/LIff lnPsf] eP ;f] k/LIffdf ;kmn ePsf pDd]bjf/n] cGt{jftf{df k|fKt u/]sf]

    c+s hf]8L ;a} k/LIffaf6 ;kmn ePsf pDd]bjf/sf] gfd lgo'lQmsf nflu l;kmfl/; ;lxt of]Uotfqmd k|sflzt ug'{kg]{5 . To;/L l;kml/; ubf{ pknAw eP;Dd l/Qm kb ;+Vofsf] bz k|ltztn] x'g cfpg] ;+Vofdf pDd]bjf/sf] gfd k|ltIff ;"rLdf /fVg'kg]{5 .

    @&=@= ;dfg:t/sf] PseGbf a9L kbdf ;kmn x'g] pDd]bjf/nfO{ pk;ldltn] tf]s]jdf]lhdsf] cfwf/df s'g} Ps kbsf nflu dfq lgo'lQmsf] l;kmfl/; ug]{5 .

    kl/R5]b – %

    lgo'lQm, tnj–eQf, pkrf/ vr{ / cGo ;'ljwf tyf zt{;DjGwL Joj:yf

    @*= sd{rf/Lsf] lgo'lQm M– @*=!= ;+:yfdf cfjZos sd{rf/Lsf] lgo'lQm ljxfgL ax'p2]ZoLo;xsf/L ;+:yf ln= afun'ªsf] sd{rf/L k|zf;g lgodfjnL

    @)&! adf]lhd kbk"lt{ pk;ldltsf] l;kmfl/;df ;~rfns ;ldltn] ug]{5 . @*=@= ;+:yfsf] k|zf;sLo k|d'vsf] ?kdf sfd ug{ Pshgf k|jGwssf] Joj:yf u/Lg]5 ,h;sf] lgo'lQm o; lgodfjnLdf

    pNn]lvt k|fjwfgcg';f/ kbk"lt{ ;ldltsf] l;kmfl/;df ;~rfns ;ldltn] ug]{5 . k|jGws lgo'lQm gePsf] cj:yfdf pQm kbn] ug]{ egL tf]lsPsf] sfd ;xfos k|jGwsn] ug]{5g\ .

    @(= j}slNks pDd]bjf/nfO{ lgo'lQm ug{ ;lsg] M– ;+:yfn] b]xfosf cj:yfdf j}slNks jf k|ltIff ;"rLdf /x]sf pDd]bjf/nfO{ of]Uotfqmdfg';f/ lgo'lQm ug{ ;Sg] 5 . @(=! l;kmfl/; u/LPsf] pDd]bjf/n] lgo'lQmsf] ;"rgf k|sflzt ePsf] ldltn] kGw| lbgleq lgo'lQmkq glnPdf, @(=@= l;kmfl/; u/LPsf] pDd]bjf/sf] d[To' eO{{ jf lghn] /fhLgfdf lbO{ jf dflyNnf] txsf] kbdf lgo'lQm lnPsf] sf/0f

    Ps dlxgfleq} kb l/Qm x'g cfPdf, @(=#= lgo'lQmkq lnPsf] sd{rf/Ln] lgo'lQm lnPsf] ldltn] & lbgleq kb:yfkg ePsf] sfof{nodf xflh/ gePdf, @(=$= j}slNks pDd]bjf/nfO{ lgo'lQm ug'{ k/]df k|jGwsn] ;f]sf] hfgsf/L t'?Gt kbk"lt{ ;ldltnfO{ lbg'kg]{5 . @(=%= dfly pNn]lvt pklgodx?df h'g;'s} s'/f n]lvPsf] ePtfklg kbk"lt{ ;ldltn] l;kmfl/; u/]sf] # dlxgf gf3]kl5

    s'g} klg j}slNks pDd]bjf/nfO{ lgo'lQm u/Lg]5}g . #)= lgo'lQmkq M– o; ;+:yfsf] ljleGg kbdf 5gf}6 u/LPsf] sd{rf/LNffO{ lgo'lQm lb“bf nfu" x'g] ldlt, kbfjlw ;Dkfbg ug'{kg]{ sfo{

    jf lhDd]jf/L / pQ/bfloTj, sfd ug'{kg]{ If]q, kfpg] cfly{s Pj+ cGo ;'ljwfx?;d]t :ki6 v'n]sf] lgo'lQm kq lbOg] 5 .

    #!= wghdfgL jf sj'lnotgfdf jf cleefjssf] k|ltjåtf M– #!=!= sd{rf/Lx?nfO{ lgo'lQm lb“bf sfdsf] k|s[ltcg';f/ wghdfgL jf sj'lnotgfdf u/fpg' kg]{ cfjZostf ePdf

    To:tf] wghdfgL jf sj'lnotgfdf lnOg]5 . #!=@= pklgod #!=! cg';f/ lgo'lQm kfpg] sd{rf/Lx?n] cg';"rL % adf]lhdsf] k|ltjåtf kqdf / cfkm\gf] glhssf]

    cleefjs jf ;+/Ifssf] cg';"rL ^ adf]lhdsf] x:tfIf/ u/fpg' kg]{5 . #@= lg/f]lutfsf] k|df0fkq M– ;+:yfdf gof“ lgo'lQmsf nflu l;kmfl/; u/LPsf] pDd]bjf/n] lgo'lQm lng' cufj} :jLs[lt k|fKt lrlsT;såf/f

    cg';"rL & adf]lhdsf] 9f“rfdf :jf:Yo k/LIf0f u/fO{ lg/f]lutfsf] k|df0fkq k]z ug'{ kg]{5 . ##= zky u|x0f M– gof“ lgo'lQm kfpg] sd{rf/Ln] cg';"rL * adf]lhdsf] 9f“rfdf ;+:yfsf cWoIf;dIf zky u|x0f ug'{ kg]{5 . #$= cg'lzIf0f M– #$=!= ;+:yfdf lgo'lQm sd{rf/LnfO{ ;]jf k|j]z cg'lzIf0fsf] Joj:yf ldnfOg]5 . #$=@= pklgod #$=! adf]lhdsf] cg'lzIf0f k|bfg ug{ ;+:yfsf] kbk"lt{ pk;ldltsf kbflwsf/Lx? jf dflyNnf] txsf

    sd{rf/L jf ;DjGwLt ljifo lj1nfO{ cfdGq0f ug{ ;lsg]5 . #$=#= lj1fkg u/LPsf] kbsf] k/LIff, cGtjf{tf{ / cg'lzIf0fdf ;+nUg kbflwsf/L / lj1nfO{ lbOg] kfl/>lds cfly{s

    k|zf;g lgodfjnLdf Joj:yf eP cg';f/ x'g]5 . #%= sd{rf/Lsf] clen]v M– ;+:yfdf lgo''lQm sd{rf/Lx?sf] # k':t] v'n]sf] JolQmut ljj/0f cg';"rL ( adf]lhdsf] 9f“rfdf /fvL cBfjlws

    u/Lg]5 . #^= k/LIf0fsfn M–

  • 6

    #^=!= lgod #) cg';f/ lgol'Qm sd{rf/LnfO{ ^ dlxgf k/LIf0fsfndf /flvg]5 . #^=@= pklgod #^=! adf]lhdsf] k/LIf0fsfndf /flvPsf] sd{rf/Lsf] sfd ;Gtf]ifhgs gePdf lghnfO{ lgo'lQm ug]{

    clwsf/Ln] ;]jfaf6 x6fpg ;Sg]5 . #^=#= :yfoL lgo'lQmsf] Joj:yf gx'“bf;Ddsf nflu x/]s sd{rf/Ln] !÷! jif{df ;]jfcjlw yk ePsf] lgo'lQm kq

    lng'kg]{5 . #&= tnj eQf M– ;+:yfsf] tf]lsPsf] kbdf lgo'lQm sd{rf/Lx?sf] tnj–eQf / cGo ;'ljwf ;+:yfsf] ;+rfns ;ldltn] tf]lslbP

    cg';f/ x'g]5 . #*= jflif{s u|]8 M– o; ;+:yfdf sfo{/t sd{rf/Lx?sf] sfo{ ;Dkfbgsf] cfwf/df d"Nofªsg u/L ;+:yfsf] Ifdtfcg';f/ Ps jif{df Ps

    jflif{s u|]8sf] Joj:yf u/Lg] 5 . of] ;'ljwf clwstd !) u|]8 eGbf dfly x'g]5}g . ! u|]8 a/fa/ clws[t :t/df ?=@)).– ;xfos n]vfkfn :t/df ?=!*).–jhf/ Aoj:yfks / ;xfos jhf/ Aoj:yfks :t/df ?=!%).–;'/Iffuf8{ ?=!@%.– / ;xof]uL :t/df ?=!!).– x'g]5 .

    #(= bz}+ vr{ M– o; ;+:yfdf a8f b;}+eGbf cl3b]lv lgo'Qm e} ^ dlxgf;Dd cljlR5Gg ?kdf sfo{/t sd{rf/Lx?nfO{ x/]s jif{

    cfkm"n] vfOkfO{ cfPsf] dfl;s tnj a/fa/sf] /sd b;}+ vr{ jfkt lbOg]5 . $)= sd{rf/L sNof0f sf]if M– ;+:yfsf] s"n sf/f]jf/df ePsf] d'gfkmfsf] % k|ltztn] x'g cfpg] sd{rf/L jf]g; sf]ifsf] /sdnfO{ sd{rf/L

    sNof0f sf]ifdf /sdfGt/ u/Lg] 5 . pQm sf]ifaf6} sd{rf/Lx?nfO{ pkbfg, cf}ifwLpkrf/, ;+lrt ljbfsf] /sd, c;fwf/0f pkbfg, z}lIfs tyf ;Gtlt j[lå, k|z+;f tyf k'/:sf/ nufotsf cGo zLif{sx?df ;'ljwf pknAw u/fOg] 5 .

    $!= sd{rf/L ;~rosf]if M– ;+:yfdf Ps jif{eGbf nfdf] ;dob]lv sfo{/t :yfoL lgo'lQm k|fKt sd{rf/Lx?sf] eljiosf] cfjZostf k"lt{ ug{sf

    nflu ;3fp k'¥ofpg] p2]Zon] ;~rosf]ifsf] Joj:yf x'g]5 . pQm sf]ifdf x/]s sd{rf/Lsf] dfl;s tnjaf6 dfl;s !) k|ltztn] /sd clgjfo{ ?kdf s§L u/Lg]5 / ;+:yfaf6 klg Tolt g} /sd yk u/L ;~rosf]ifdf hDdf ug]{ Joj:yf ldnfOg]5 . t/ of] ;'ljwf Ps jif{ eGbf nfdf] ;do ;]jf/t sd{rf/Lx?nfO{ dfq pknAw x'g]5 . ;+rfns ;ldltn] s;dsf]if ;DjGwL 5'§} gLlt agfO{ nfu" ug{ ;Sg] 5 .

    $@= aLdf ;'ljwfM– ;+:yfn] cfkm\gf] sf]ifsf] cj:yf x]/L ;+:yfsf] ;~rfns ;ldltsf] lg0f{ocg';f/ hf]lvdk"0f{ sfddf nufOPsf sd{rf/Lx?nfO{ hLjg aLdf jf b'3{6gf aLdfsf] ;'ljwf lbg ;Sg]5 .

    $#= kf]zfs / vfhf ;'ljwfM– $#=! ;+:yfdf sfo{/t sd{rf/Lx?sf] tf]lsPsf] kf]zfs b}lgs ?kdf nufpg' kg]{5 . To; lsl;dsf] kf]zfssf nflu

    ;+:yfdf sfo{/t sd{RFF/Lx?nfO{ kf]iffs jfktsf] /sd ;~rfns ;ldltn] tf]lslbP cg';f/ x'g]5 . $$= sd{rf/L jf]g;M– $$=!= ;+:yfsf] s"n sf/f]jf/df ePsf] d'gfkmfaf6 sd{rf/L jf]g; sf]ifdf lgDg adf]lhd /sd ljlgof]]lht ePdf ;+:yfdf

    sfo{/t sd{rf/Lx?nfO{ lgDg cfwf/df sd{rf/L af]g; af“8kmf“8 u/L af“sL /x]sf] /sd sd{rf/L sNof0fsf]ifdf /sdfGt/ u/Lg] 5 .

    $$=@= sd{rf/L af]g; sf]ifdf ?= !))))) -Ps nfv_ eGbf a9L ljlgof]lht x'“bf k|lt sd{rf/L 36Ldf !) lbg -kGw|_ lbgsf] tnj .

    $$=#= ?=@))))) -b'O{ nfv_ eGbf a9L ljlgof]lht x'“bf k|lt sd{rf/L 36Ldf !% lbg -Ps dlxgf_ sf] tnj . $$=$= ?=@%)))) -b'O{ nfv krf; xhf/_ eGbf a9L /sd ljlgof]lht x'“bf k|lt sd{rf/L 36Ldf #) lbg -Ps dlxgf

    kGw| lbg_ sf] tnj . $$=%= ?= #))))) -tLg nfv_ eGbf a9L /sd ljlgof]lht x'“bf k|lt sd{rf/L 36Ldf $% lbg -b'O{ dlxgf_ sf] tnj .

    b'O{ dlxgf eGbf j9L cjlwsf nflu sd{RFF/L af]g; pknAw u/fOg] 5}g

    kl/R5]b – ^ sfd ug]{ ;do, xflh/L / ljbf;DjGwL Joj:yf

    $%= sfd ug]{ ;doM–

    o; ;+:yfdf sfo{/t sd{rf/Lx?sf] sfd ug]{ ;do b]xfoadf]lhd x'g]5M– $%=!= k|To]s xKtf cfOtjf/ b]lv z'qmaf/ ;Dd ,k|To]s lbg ljxfg (M#) ah]b]lv ;f“em %M)) ah];Dd . $%=@= vfhf vfg] ;do k|To]sf lbg @M)) ah] b]lv @M#) ah];Dd #) ldg]6 x'g]5 .

  • 7

    $%=#= sflt{s dlxgfsf] !^ ut]b]lv df3 dlxgfsf] !% ut] ;Dd !)M)) ah]b]lv $M)) ah];Dd . :ki6Ls/0fM– dfly pklgod $% df h'g;'s} s'/f n]lvPsf] ePtfklg ;+:yfsf] sfdsf] cfjZostf x]/L k|jGwsnfO{ cWoIf, ;lrj / cGo sd{rf/Lx?nfO{ k|jGwsn] sfof{no ;do ax]ssf] cltl/Qm ;dodf klg sfddf nufpg ;Sg]5g\ . o:tf] sfo{ jfkt cf]e/6fO{d -cf]=l6=_ eg] pknAw u/fOg]5}g .

    $^= xflh/L hgfpg]M– o; ;+:yfdf lgo'lQm sd{rf/Lx?n] sfof{no ;dodf pkl:yt ePkl5 sd{rf/L xflh/L k'l:tsfdf cfkm" pkl:yt ePsf] ;do / sfof{no 5f8]sf] ;do hgfO{ b:tvt ug'{kg]{5 .

    $&= 58\s] hf“rM– $&=!= ;+:yfdf sfo{/t sd{rf/Lx?n] sfof{nosf] ;dodf lghx?nfO{ tf]lsPsf] :yfgdf a;L sfof{nosf] sfo{ ;Dkfbg

    u/] gu/]sf] x]g{ ;+:yfsf kbflwsf/L / ;b:ox?n] ;do–;dodf 58\s] hf“r ug]{5g\ . $&=@= o;/L hf“r ubf{ cfkm\gf] sfo{ :yfgdf cg'kl:yt /x]sf sd{rf/Lx?nfO{ dgfl;adflkmssf] sf/0f;lxt :ki6Ls/0f

    dfu u/Lg]5 . $&=#= To:tf] :ki6Ls/0f ;Gtf]ifhgs gePdf lghnfO{ uon ug{ ;lsg]5 . $&=$= k"j{ :jLs[lt glnO{ nuftf/ # k6s;Dd sfof{no 5f8\g] sd{rf/LnfO{ g;Lxt lbOg]5 . $*= ljbf;DjGwL Joj:yfM– $*=!= ;+:yfdf sfo{/t sd{rf/Lx?n] cg'';"'rL !) adf]lhd jflif{s ljbf kfpg]5g\ . $*=@= 3/ ljbf ^ lbg, kj{ ljbf !@ lbg , lj/fdL ljbf !@ lbg . $*=#= dlxnf sd{Rff/Lx?nfO{ uef{j:yfsf] $ dlxgfsf] ;dob]lv * dlxgfsf] ;do;Dddf x/]s dlxgf ! lbg ue{ k/LIf0f

    ljbf . $*=%= dlxnf sd{rf/Lx?n] ;'Ts]/Lsf] cl3 kl5 u/L ;]jf cjlwe/ !@) lbg k|;'lt ljbf kfpg]5g\ . t/ of] ;'ljwf @

    k6s eGbf a9L pknAw u/fOg] 5}g . o:tf] ljbf Ps k6sdf ^) lbg ;Dd dfq x'g]5 . $*=^= k'?if sd{rf/Lsf] >Ldlt ;'Ts]/L ePsf] cj:yfdf 3/df s'g} :ofxf/ ;+ef/ ug]{ ;+/Ifs gePdf k'?if sd{rf/Ln]

    gf]s/L cjlwe/df a9Ldf @$ lbg;Dd ;'Ts]/L :ofxf/ ljbf lng ;Sg]5 . t/ ljbf Ps k6sdf a9Ldf !@ lbg eGbf a9L x'g]5}g .

    $*=&= sd{rf/Lsf] afa', cfdf jf s;}sf] d[To' e} :jo+ lqmof a:g' k/]df !% lbg lqmof ljbf kfpg]5g\ . $*=*= pklgod $*=! b]lv $*=* ;Dd ljbfdf a:g] sd{rf/Ln] k"/f tnj kfpg]5g\ . %) k|ltzt eGbf a9L lj/fdL ljbf

    ;+lrt ug]{ sd{rf/LnfO{ jflif{s ;+lrt ljbf k|ltlbgsf b/n] p;n] vfO{KFFO{ cfPsf] /sd ;+lrt ljbf jfkt pknAw u/fOg] 5 . o;/L hDdf ePsf] /sd sd{rf/Ln] cjsf; k|fKt u/]kl5 Psd'i6 k|fKt ug]{5g\ . ljbf hlt;'s} ;+lrt ePklg &% lbg eGbf a9Lsf] /sd pknAw x'g]5}g .

    $(= a]tnjL ljbfM– $(=!= o; lgodfjnLsf] pkbkmf $* adf]lhd :yfoL sd{rf/Ln] lng kfpg] ;Dk"0f{ ljbf lnO;s]sf] cj:YFFDFf cTofjZos

    sfd k/L ljbfdf a:g'k/]df gf]s/L :yfoL ePsf] @ jif{ k"/f ePsf] :yfoL sd{rf/LnfO{ ;+:yfsf] sfddf jfwf gkg]{ u/L Ps jif{df ! dlxgfdf ga9fO{ gf]s/L cjlwe/df a9Ldf # dlxgf;Dd a]tnjL ljbf lbg ;lsg]5 .

    $(=@= pklgod $(=! adf]lhdsf] ljbfsf] cjlw c:yfoL sd{rf/Lsf] xsdf ! jif{df % lbg eGbf j9L x'g] 5}g . %)= ljbf gkfpg]M–

    Hofnfbf/L sd{rf/Lx?n] s'g} k|sf/sf] ljbf kfpg]5}gg\ . %!= ljbf cjlwdf cf]xbfsf] sfd ug{ gx'g]M–

    s'g} sd{rf/L ljbfdf a;]sf] avt ;+:yfsf] tkm{af6 jf cfkm\gf] kbLo bfloTjon] ug]{ sfo{ ug'{ x'b}g . %@= ljbf lbg] clwsf/LM– %@=! k|jGwssf] ljbf cWoIf jf ;lrjn] / cGo sd{rf/Lx?sf] ljbf k|jGwsn] :jLs[t ug]{5g\ . %@=@= sd{rf/Ln] ljbf :jLs[t gu/fO{ sfof{nodf cg'kl:yt x'g kfpg]5}gg\ . t/ lj/fdL k/L sfof{nodf cg'kl:yt /xg'

    k/]sf] cj:yfdf To:tf] sd{rf/Ln] ;se/ l56f] ;fwgåf/f ljbf :jLs[t u/fpg' kg]{5 . cGo cj:YFFdf tLg k6seGbf a9L cjlw;Dd ljgf hfgsf/L cg'kl:yt /x]df k|jGwssf] xsdf cWoIfn] / cGo sd{rf/Lx?sf] xsdf k|jGwsn] :ki6Ls/0f lng jf gl;xt lbg jf tnj /f]Ssf ug{ ;Sg]5g\ . t/ tnj /f]Ssf, lgnDjg / cjsf; ug'{ k/]df ;~rfns ;ldltdf :jLs[ltsf nflu k]z ug'{ kg]{5 . ;~rfns ;ldltsf] lg0f{o clGtd x'g]5 t/ ;kmfO{sf] df}sfaf6 al~rt u/Lg] 5}g .

    %#== ljbfsf] dfu kmf/fd eg'{kg]{M– sd{rf/Ln] ljbf dfu ubf{ cg';"rL !! cg';f/sf] kmf/fd eg'{ kg]{5 .

    %$= ljbf ;x'lnot dfq x'g]M– ljbf clwsf/sf] s'/f xf]Og , ;x'lnot dfq xf] . To;}n] s'g} sd{rf/L lj/fdL k/]sf] cj:yfdf afx]s cGo cj:yfdf sd{rf/LnfO{ ljbf lbg]–glbg] clwsf/ ;+:yfdf lglxt x'g]5 . s'g} sd{rf/Ln] ljbf gkfPsf] ljifodf s'g} klg lgsfodf lzsfot jf ph'/L nfUg] 5}g .

  • 8

    kl/R5]bM –&

    sfod d'sfod / a9'jf ;DjGwL Joj:yf %%= sfod d'sfod / j9'jf ;DjGwL Joj:yfM– %%=!= ;+:yfsf] k|jGws jf k|jGws kb l/Qm /x]sf] cj:yfdf jf lgh !% lbg eGbf j9L nfdf] ljbfdf a;]sf] jf sfhdf

    vl6Psf] cj:yfdf lghn] ;Dkfbg ug'{ kg]{ sfo{ ;Dkfbg ug{sf] nflu lgh eGbf Ps tx d'lgsf] ;xof]uL :t/ afx]ssf] sd{rf/LnfO{ sfod d'sfod d's// u/Lg]5 .

    %%=@== sfod d'sfod d's// ul/Psf] sd{rf/LnfO{ lhDd]jf/L eQf jfkt clws[t :t/df dfl;s ?=%)) / ;xfos :t/df dfl;s ?=#)) pknAw u/fOg] 5 .

    %%=#= ;fdfGotof ! jif{ eGbf j9L cjlwsf nflu sfod d'sfod d's// u/Lg]5}g . %^= j9'jfsf] nflu pDd]bjf/ aGg ;Sg]M– %^=!= ;+:yfdf # jif{ eGbf a9L ;do;Dd cljlR5Gg sfo{/t of]Uotfk|fKt ;Ifd sd{rf/LnfO{ ;+:yfdf l/Qm dflyNnf]

    txsf] kbdf a9'jf ug{ ;lsg]5 . t/ b]xfosf cj:yfdf b]xfosf cjlwe/ s'g} klg sd{rf/L a9'jfsf] nflu pDd]bjf/ x'g kfpg] 5}gg\ .

    c_ lgnDjg ePsf]df lgnDjg ePsf] cjlwe/, cf_ j9'jf /f]Ssf u/LPsf]df /f]Ssf ePsf] cjlwe/, O_ tNnf] kbdf 36'jf u/]sf]df 36'jf ePsf] ldltn] Ps jif{;Dd . O{_ tnj j[lå -u|]8_ /f]Ssf ePsf]df /f]Ssf ePsf] ldltn] Ps jif{;Dd . %^=@= o;/L cfGtl/s a9'jf ug'{ kbf{ k|jGwsn] ;DjGwLt sd{rf/Lsf] sfo{;Dkfbg d"Nofªsg kmf/fdsf ;fy kbk"lt{

    pk;ldltdf k|ltj]bg k]z ug'{kg]{5 / kbk"lt{ ;ldltn] cf}lrTotf x]/L ;~rfns ;ldltdf l;kmfl/;;fy k]z ug]{5 / ;~rfns ;ldltn] cfjZos cWoog u/L a9'jfsf] k|lqmof cufl8 a9fpg]5 .

    %^=#= cfGtl/s a9'jf x'g] sd{rf/Lx?sf] ;]jfcjlwsf] u0fgf ;'? lgo'lQmsf] ldltaf6} x'g]5 . %&= a9'jfsf] cfwf/x?M– %&=!= ;+:yfdf l/Qm x'g cfPsf] dflyNnf] txsf] kbdf cfGtl/s a9'jfsf nflu kbk"lt{ pk;ldltn] ;+rfns ;ldltsf]

    k/fdz{ lnO{ ;+:yfsf of]Uo / Ifdtfjfg\ OR5's sd{rf/Lx?sf] b/vf:t cfJxfg ug]{5 . %&=@= pklgod %^=! adf]lhd ;do cjlw k'u]sf sd{rf/Lx?sf] lgj]bg cg';f/ lghx?sf] of]Uotf / sfo{Ifdtfsf]

    d"Nofªsg u/L ;a}eGbf a9L c+s k|fKt ug]{ sd{rf/LnfO{ ;a}eGbf klxn] a9'jf ug{ kbk"lt{ pk;ldltn] ;~rfns ;ldltdf l;kmfl/z ug]{5 . ;ldltn] of]Uo 7x¥ofPsf] sd{rf/LnfO{ lgo'lQm ug{ ;Sg] 5 .

    %&=#= lgj]bs sd{rf/Lx?sf] sfo{Ifdtf d"Nofªsg ubf{ ;+of]ujz ;dfg c+s b]lvPdf To:tf sd{rf/Lsf] ;fljssf] kbsf] lgo'lQmsf] l;kmfl/znfO{ cfwf/ dflgg]5 .

    %&==$= kbk"lt{ ;ldltn] sd{rf/LnfO{ a9'jfsf] nflu l;kmfl/; ubf{ lghsf] sfo{Ifdtfsf] {{{{cfwf/df ug]{5 . sd{rf/Lsf] sfo{Ifdtfsf] d"Nofªsg ubf{ b]xfoadf]lhd a9Ldf !)) c+s k|bfg u/Lg]5 M–

    != gf]s/Lsf] h]i7tf jfkt – a9Ldf @) c+s @= z}lIfs of]Uotf jfkt – a9Ldf !% c+s #= tflnd jfkt – a9Ldf !% c+s $= sfo{;Dkfbg d"Nofªsg jfkt – a9Ldf %) c+s %*= gf]s/Lsf] h]i7tfM– %*=! Ho]i7tfsf] c+s u0fgf ubf{ xfn axfn /x]sf] kbdf sfd u/]sf] k|To]s jif{sf nflu @ c+ssf b/n] a9Ldf @) c++s

    k|bfg u/Lg]5 . jif{ k"/f ge} rfgr'g dlxgf jf lbgsf] xsdf bfdf;fxLsf] lx;fjn] c+s lbOg]5 . t/ uon ePsf] jf c;fwf/0f ljbfdf a;]sf] cjlwsf] c+s lbOg] 5}g .

    %*=@= o; kl/R5]bsf] k|of]hgsf] lglDt :yfoL ;]jf jLrdf 6'6]sf] eP To:tf] 6'6]sf] cjlw s§f u/L af“sL sfd u/sf] c:yfoL cjlw u0fgf u/Lg]5 eg] c6'6?kdf c:yfoL ;]jf ug]{ sd{rf/L eP lghn] sfd u/]sf] cjlwsf] krf; k|ltzt u0fgf u/Lg]5 . t/ tnj gkfpg] u/L cg'kl:yt /x]sf] cjlwnfO{ sfd u/]sf] cjlw dflgg] 5}g .

    %(= z}lIfs of]UotfM– s_ sd{rf/LnfO{ z}lIfs of]Uotfafkt c+s lb+bf ;]jf k|j]zsf] nflu tf]lsPsf]] Go"gtd z}lIfs of]Uotfsf] k|yd >]0fLsf]

    eP !) c+s, lålto >]0fLsf] eP * c+s / t[lto eP ^ c+s lbOg]5 . Go"gtd z}lIfs of]UotfeGbf dflysf] s'g} Ps z}lIfs pkflw xfl;n u/]sf] eP ;f] Ps pkflwsf] k|yd >]0fLsf] eP % c+s, lålto >]0fLsf] eP # c+s / t[lto >]0fLsf] eP @ c+s lbOg]5 .

    v_ >]0fL gv'n]sf] z}lIfs of]Uotfjfkt lålto >]0fL ;/xsf] c+s lbOg]5 . ^)= tflndM– tflnd jfkt b]xfosf b/n] a9Ldf !% c+s lbOg] 5 .

  • 9

    ^)=!= Go"gtd z}lIfs of]Uotf k"/f u/L ;DjGwLt tx jf ;f] eGbf dflyNnf] :t/df bz jf ;f]eGbf a9L cjlwsf] tflnddf k|yd >]0fL k|fKt u/]sf] eP !% c+s, lålto >]0fL eP !@ c+s / tl[to >]0fL eP !) c+s lbOg] 5 .

    ^)=@= Go"gtd z}lIfs of]Uotf k"/f u/L ;DjGwLt tx jf ;f] eGbf dflyNnf] :t/df kf“r dlxgf jf ;f]eGbf a9L cjlwsf] tflnd k|fKt u/]sfnfO{ k|yd >]0fLsf] eP * c+s, lålto >]0fLsf] eP # c+s / t[lto >]0fLsf] eP @=% c+s lbOg]5 .

    ^)=#= >]0fL gv'n]sf] tflndafkt t[lto >]0fL ;/xsf] c+s lbOg]5 . ^!= sfo{ ;Dkfbg d"NofªsgM– ^!=!= sd{rf/Lsf] sfo{;Dkfbgsf] d"Nofªsg ug{ cg';"rL !@ jdf]lhdsf] lgwf{l/t 9f“rfdf sfo{ ;Dkfbg d"Nofªsg

    kmf/fd el/g] 5 . ^!=@= sfo{ ;Dkfbg d"Nofªsgsf] nflu sfod u/LPsf] clwstd c+s %) nfO{ u0fgf ubf{ a9'jfsf] nflu ;DefJo

    pDd]bjf/ x'g hlt jif{sf] ;]jf cfjZos kg]{ xf] kl5Nnf] jif{sf] sfo{ ;Dkfbg d"Nofªsg kmf/fdsf] cf};taf6 lx;fj u/Lg]5 .

    ^!=#= pklgod ^!=! / ^!=@ df h'g;'s} s'/f n]lvPsf] ePtfklg of] lgodfjnL k|f/De ePkl5 x'g] j9'jfsf] pklgod ^!=! adf]lhdsf] cf};t c+s u0fgf ug]{ k|of]hgsf lglDt tf]lsPsf] sfo{ ;Dkfbg d"Nofªsg kmf/fd pknAw x'g g;Sg] cj:yf ePdf pknAw eP;Ddsf kmf/fdsf cfwf/df klxnf] jif{sf lglDt Ps cjlwsf], bf];|f] jif{sf] lglDt b'O{ cjlwsf] / t];|f] jif{sf] lglDt tLg cjlwsf] sfo{ ;Dkfbg d"Nofªsg kmf/fdsf] cf};t c+s u0fgf u/Lg]5 .

    s_ a]tnjL ljbfdf a;]sf] cjlwnfO{ ;DefJo pDd]bjf/ x'g] k|of]hgsf nflu u0fgf u/Lg] 5}g / To:tf] cjlwsf] sfo{ ;Dkfbg d"Nofªsg kmf/fd el/g] 5}g .

    v_ Ps jif{ eGbf sd t/ ^ dlxgfeGbf a9L cjlwsf] sfo{ ;Dkfbg d"Nofªsg Ps jif{sf] nflu tf]lsPsf] c+ss} bfdf;fxLn] u0fgf u/Lg]5 . ^ dlxgfeGbf sd cjlwsf nflu of] kmf/fd el/g] 5}g .

    ^@= sfo{ ;Dkfbg d"Nofªsg kmf/fd eg]{ sfo{ljlwM– ^@=!= sd{rf/Lsf] sfo{ bIftfsf] d"Nofªsgsf nflu k|of]u u/Lg] sfo{ ;Dkfbg d"Nofªsg kmf/fd k|To]s cfly{s jif{

    ;dfKt ePsf] ;ft lbgleq ;a} sd{rf/Lx?n] cnu cnu kmf/fd e/L kbk"lt{ pk;ldltnfO{ a'emfpg' kg]{5 . ^@=@= kbk"lt{ pk;ldltn] sfo{ ;Dkfbg d"Nofªsg kmf/fdx?sf] cWoog u/L c+s dfkg u/L a9'jfsf nflu ;~rfns

    ;ldltdf l;kmfl/z ug]{5 / ;ldltn] a9'jfsf] k|lqmofnfO{ cufl8 a9fpg]5 . ^#= a9'jf x'g txsf] aGb]hM– Ps tx gf3\g] u/L s'g} klg txsf] sd{rf/LnfO{ ;+:yfsf] s'g} klg kbdf a9'jf u/Lg] 5}g . ^$= pd]/sf] xb gnfUg]M– ;+:yfdf sfo{/t sd{rf/LNFFO{ Ps txdflysf] kbdf a9'jfsf nflu pd]/sf] xb nfUg] 5}g . ^%= kb kl/jt{g– ^%=! ;DjGwLt kbsf nflu tf]lsPsf] Go"gtd z}lIfs of]Uotf k'u]sf sd{rf/Lx?nfO{ ;~rfns ;ldltsf] k/fdz{ lnO{

    kbk"lt{ ;ldltn] kb kl/jt{g ug{ ;Sg]5 . ^%=@= kb kl/jt{gsf nflu lnOg] k/LIffsf] kf7\oqmd tyf cGo sfo{ljlw kbk"lt{ ;ldltn] tf]s] adf]lhd x'g]5 .

    kl/R5]b – * pkbfg, z}lIFs tyf ;Gtltj[lQ / k'/:sf/ ;DjGwL Joj:yf

    ^^= pkbfgM– ^^=! ;+:yfdf % jif{;Dd cljl5Gg ?kdf sfd u/]sf sd{rf/LnfO{ sfd u/]sf] k|To]s cflv/L dlxgfsf] b/n] k|To]s

    jif{sf] lglDt cfwf dlxgf, % b]lv & jif{ @) lbg & b]lv !) jif{ @% lbg / !) jif{ b]lv dfly hlt;'s} jif{ ePklg k|To]s jif{sf] lglDt cflv/L ! dlxgfsf] tnj a/fj/sf] /sd pkbfg :j?k sd{rf/L sf]ifaf6 sd{rf/LnfO{ Psd'i7 e'QmfgL lbO{g]5 . t/ s'g} :yfoL sd{rf/Ln] hfgfhfgL jf nfk/jfxLn] ;+:yfsf] ;Dklt xfgL gf]S;fgL u/]df jf ltg'{kg]{ s'g} /sd jf“sL /fv]df lghn] kfpg] pkbfg /sdjf6 c;'n u/Lg] 5 .

    ^^=@ lgod ^^=! df h];'s} s'/f n]lvPsf] ePtfklg s'g} sd{rf/LnfO{ kb cg's"n cfr/0f gu/]sf] sf/0fjf6 cg'zf;gsf] sfo{jfxL:j?k lgisflzt u/LPdf lghnfO{ pkbfg lbO{g] 5}g .

    ^^=# gf]s/L cjlwsf] u0fgf M– pkbfgsf] k|of]hgsf] nflu gf]s/L cjlwsf] u0fgf b]xfosf cfwf/df u/Lg] 5 M–

    s_ ;+:yfdf :yfoL lgo'lQm lnO{ cljlR5Gg gf]s/L u/]sf] hDdf cjlwsf] u0fgf u/Lg]5 . v_ c;fwf/0f ljbfdf a;]sf jf a]tnjL ljbfdf a;]sf] jf ljbf jf sfh :jLs[t gu/fO{ ;+:yfdf cg'kl:yt /x]sf]

    cjlw gf]s/L cjlwdf u0fgf u/Lg] 5}g . u_ :yfoL gf]s/L cjlw u0fgf ubf{ :yfoL;]jf cjlw aLrdf 6'6]sf] eP ;f] 6'6]sf] cjlw s6fO{g] 5 . ^& c;fwf/0f pkbfg M–

  • 10

    ^&=! ;:yfdf sfo{/t sd{rf/L ;+:yfsf] sfdsf] l;nl;nfdf b'3{6gfdf k/L tTsfn d[To' ePdf jf To;}sf] sf/0faf6 lgsf] gx'“b} kl5 d[To' ePdf lghn] OR5fPsf] JolQmnfO{ jf lghsf] glhssf] xsjfnfnfO{ Psd'i6 b'O{ dlxgfsf] tna a/fa/sf] /sd c;fwf/0f pkbfgjfkt lbO{g]5 .

    ^&=@ pklgod ^&=! adf]lhd kfpg] c;fwf/0f pkbfg lbg] lg0f{o ;+:yfsf] ;+~rfns ;ldltsf] a}7sn] ug]{5 . ^* z}lIfs tyf ;Gtlt a[lQM– ^*=! ;:yfdf sfo{/t sd{rf/Lx? ;+:yfsf] sfdsf] l;nl;nfdf s'g} b'3{6gfdf k/L d[To' ePdf jf cfhLjg sfd ug{

    g;Sg] u/L czQm ePdf lghsf] hLjg ofkgsf nflu cGo ;|f]t gePsf] cj:yfdf To:tf] d[ts jf czQm sd{rf/Lsf] Ps ;Gtfgsf] nflu P;=Pn=;L= pQL0f{ gx'“bf;Ddsf nflu dfl;s ? #)) tLg ;osf b/n] z}lIfs tyf ;Gtlt j[lQ pknAw u/fO{g] 5 .

    ^( k'/:sf/ tyf k|z+;fkq M– ;+:yfdf aif{el/df pTs[i6 sfd ug]{ sd{rf/LnfO{ ;+:yfsf] ;+~rfns ;ldltn] sfo{;Dkfbg / d"NofÍgsf] cfwf/df k'/:sf/ tyf k|z+;fkq / cGo yk cfly{s ;'ljwf lbg ;Sg]5 .

    kl/R5]b – ( ;hfo ;DjGwL Joj:yf

    &) ;hfo M– kof{Kt / plrt sf/0f ePdf ;+:yfsf] sd{rf/Lx?nfO{ b]xfosf] ;hfo ug{ ;lsg] 5 .

    -s_ gl;xt lbg] . -v_ tna jf tna a[l4 /f]Ssf jf tna 36'jf ug{ ;lsg] . -u_ a9Ldf b'O{ aif{;Dd a9'jf /f]Ssf ug]{ . -3_ ;]jfaf6 x6fpg] jf avf{:t ug]{ . &!= gl;xt lbg] M– &!=! ;+:yfdf sfo{/t sd{rf/Lx?nfO{ lgDglnlvt cj:yfdf gl;xt lbO{g]5 M– -s_ ;+:yfdf cfpg'kg]{ / hfg] ;dosf] kfng gu/]df . -v_ sfd ubf{ hfgfhfgL af/Daf/ e'n u/]df . -u_ sfdsf] le8 x'g] cj:yfdf j/fj/ cg'kl:yt e}/x]df . -3_ hfgLhfgL ;+:yfsf ;b:o jf u|fxsx? k|lt jf/Djf/ ceb| Jojxf/ u/]df . -ª_ j/fj/ c? sd{rf/Lk|lt ceb| Jojxf/ u/]df . -r_ cg'zf;gxLg cfr/0f k|bz{g u/]df jf To:tf] s'/f k|dfl0ft ePdf . -5_ sfof{no ;doleq dfbs kbfy{ jf nfu' cf}iflw ;]jg u/]df . -h_ em'§f ljj/0f k]z u/L 9f“6]df jf ;'ljwf lnPdf . -em_ dgf]dfgL 9+ujf6 c? sd{rf/Lx?sf] uf]Ko k|ltj]bg e/]df . -`_ dflyNNff] cf]xbfsf sd{rf/LnfO{ cdof{lbt Jojxf/ u/]df . -6_ cfkm\gf] lhDd]jf/Lsf] lx;fj b'?:t gj'emfPdf . -7_ gl;xtsf] /]s8{ ;+:yfsf] sd{rf/L ljj/0fdf clen]vsf ?kdf b'?:t /flvg]5 . &@= tnj jf tnj j[lå /f]Ssf jf tnj 36'jf ug{ ;lsg]M–

    b]xfosf] cj:yfdf ;+:yfdf sfo{/t sd{rf/Lsf] tnj jf tnj j[lå /f]Ssf jf 36'jf ug{ ;lsg]5 . -s_ k6s k6s ;'w|g] df}sf lbbf klg sfo{df ;Gtf]ifhgs k|ult gePdf . -v_ k6s k6s em'§f ljj/0f k]z u/L ;+:yfnfO{ 9f“6\g] jf xfgL gf]S;fgL k'¥ofPdf . -u_ sfo{ ;Dkfbgdf nfkjf{xL u/]df . -3_ ;+:yfn] tf]s]sf] ;dodf cfkm\gf] lhDdfsf] gubL lhG;L tyf sfuhft ;+:yfdf hDdf gu/]df . = b'O{ jif{;Dd j9'jf /f]Ssf ug{ ;Sg] M–

    b]xfosf] cj:yfdf sfo{/t sd{rf/LnfO{ b'O{ jif{ ;Dd j9'jf /f]Ssf ug{ ;lsg]5 . s_ cg'zf;gxLg sfd u/]df , v_ a/fj/ sfof{nosf] ;do kfngf gu/]df, u_ cfr/0f ;DjGwL lgod pNn3+g u/]df, &$= ;]jfaf6 x6fpg] jf avf{:t ug]{ MM–

    b]xfosf] cj:yfdf ;+:yfn] h'g;'s} sd{RFF/LnfO{ ;]jfaf6 x6fpg jf avf{:t ug{ ;Sg]5 . -s_ k6s–k6s kbcg';f/sf] cfr/0f kfng gu/]df, -v_ af/Djf/ cg'zf;gxLg sfd u/]df, -u_ af/Djf/ gl;xt lb+bf klg g;'lw|Pdf, -3_ uDeL/ nfk/afxL u/L ;+:yfnfO{ xfgL k'¥ofpg] sfo{ hfgL–hfgL jf ghfg]/ u/]df,

  • 11

    -ª_ ;+:yfsf] uf]klgotf e+u u/L ;+:yfnfO{ gf]S;fg k'Ug] sfd u/]sf] cfz+sf ePdf, -r_ sfof{no ;dodf dfbs kbfy{ jf cGo nfu" kbfy{ ;]jg u/L af/Djf/ sfof{nodf pkl:ylt ePdf, -5_ g}lts ktg b]lvg] kmf}hbf/L cleof]udf cbfntaf6 k|dfl0ft e} ;hfo kfPdf, -h_ o; lgodfjnL jf ;+:yfsf lgod ljlgod ;xsf/L P]g, lgod tyf ;xsf/L l;åfGtsf] pNn3+g u/]df, -em_ unt jf em'§f ljj/0f k]z u/L JolQmut nfe k|fKt ug]{ k|of; u/]df, -`_ e|i6frf/ u/]df jf e|i6frf/ ug{ k|f]T;flxt x'g] sfo{ u/]df, -6_ a]OdfgLk"j{s ;+:yfnfO{ xfgL x'g] sfo{ u/]sf] k|dfl0ft ePdf, -7_ cfkm\gf] sfo{If]qleqsf] clwsf/ af/Daf/ pNn+3g u/]df, -8_ ;+:yfsf ;b:o jf cGo JolQmx?nfO{ cgfjZos b'Mv lbg] lgot u/]df . &%= sfo{jfxL ug]{ lgsfoM &%=! o; lgodfjnLsf] bkmf &), &!, &@, / &$ df pNn]lvt ;'? sf/jfxL ug{ b]xfosf] lgsfo tf]lsPsf] 5 . !_ k|jGws afx]ssf sd{rf/Lx?nfO{ k|jGwsn] . @_ k|jGwsnfO{ ;+:yfsf cWoIfn] . &%=@= k|jGws afx]ssf sd{rf/Lx?nfO{ k|jGwsn] ;'? sf/jfxL :j?k b]xfosf] ;hfo ug{ ;Sg]5g\ . !_ :ki6Ls/0f ;f]Wg . @_ gl;xt lbg . #_ xflh/L vftfdf uon vf/]hL hgfpg . $_ lgnDjg ug{ . &%=#= sd{rf/Lsf] s;'/sf] dfqfsf cfwf/df k|jGwsn] lgDglnlvt sfo{jfxLsf] ;hfosf nflu ;+rfns ;ldltdf k]z

    ug]{5g\ . !_ tnj /f]Ssf jf tnj j[lå /f]Ssf jf 36'jf ug{ . @_ ;]jfaf6 x6fpg jf jvf{:t ug{ . &%=$= ;+:YFFsf] cWoIfn] lgDglnlvt cj:yfdf k|jGwsnfO{ ;'? sfo{jfxLsf ?kdf b]xfosf] ;hfo ug]{5g\ . !_ :ki6Ls/0f ;f]Wg . @_ gl;xt lbg . #_ xflh/L vftfdf uon vf/]hL hgfpg . $_ lgnDjg ug{ . &%=%= k|jGwssf] s;'/sf] dfqfsf cfwf/df ;+:yfsf cWoIfn] lgDglnlvt ;hfo sfo{jfxLsf nflu ;~rfns ;ldltdf

    k]z ug]{5g\ . !_ tnj /f]Ssf jf tnj a[lå /f]Ssf jf 36'jf ug{ . @_ ;]jfaf6 x6fpg jf avf{:t ug{ . &^= ;hfo ;DjGwL sfo{ljlwM– &^=!= s'g} klg sd{rf/LnfO{ ;hfo ug'{cl3 lghn] u/]sf] s;'/;lxtsf] Joxf]/f pNn]v u/L lghnfO{ :ki6Ls/0f /

    ;kmfOsf] cj;/ k|bfg ug'{kg]{5 . &^=@= s;'/;DjGwL s'g} s'/fdf z+sf nfu]df ;hfo ug]{ clwsf/Ln] cfjZos hf“ra'em ug{ ;Sg]5 . &^=#= ;h“fosf nflu k|:tfljt ;h“fosf] ;"rgf ;DjGwLt sd{rf/LnfO{ lbg'kg]{5 . &^=$= sfo{jfxL;DjGwL ;"rgf ;DjGwLt sd{rf/LnfO{ lnlvt ?kdf xft] jf x'nfs jf :yflgo klqsf jf cfjZos k/]df

    /fli6«o klqsfdfkm{t ;d]t k7fOg]5 . &^=%= s'g} klg sfo{jfxLsf] cjlw sDtLdf & lbg / j9Ldf # dlxgf eGbf x'g] 5}g . &^=^= s'g} sd{rf/Laf6 sfo{jfxLsf nflu dfluPsf] :ki6Ls/0f jf k|df0f lrQa'em\bf] gePdf sfo{jfxL ug]{ clwsf/Ln] k'gM

    To:tf] :ki6Ls/0f jf k|df0f dfu ug{ ;Sg]5 . &&= lgnDjg ug]{M– &&=!= s'g} sd{rf/LnfO{ ;hfosf] cfb]z lbg'cl3 s'g} ljifodf hf“r ug'{k/]df lghnfO{ ;h“fo lbg tf]lsPsf] clwsf/Ln]

    lgnDjg ug{ ;Sg]5 . lgnDjg ubf{ ;fdfGotM # dlxgfeGbf a9L x'g' x'b}g . &&=@= g}lts ktg b]lvg] kmf}hbf/L cleof]udf lu/km\tf/ e} y'lgPsf] sd{rf/L To:tf] y'lgPsf] cjlwe/ :jtM lgnDjg

    ePsf] dflgg]5 . o;/L lgnDjg ePsf] sd{rf/Ln] lgnDjg ePsf] cjlwsf] tnj eQf kfpg] 5}g . &&=#= s'g} sd{rf/L cfkm\gf] kbdf k'gM :yflkt ePdf jf gf]s/Ldf g/x]df lghsf] lgnDjg ;dfKt ePsf] dflgg]5 . &&=$ pklgod &&=! adf]lhd s'g} sd{rf/L lgnDjg e} ;f] cleof]u k|dfl0ft gePdf ;f] lgnDjg /x]sf] cjlwsf] tnj

    kfpg]5 . &*= kbaf6 cjsf; lbg]M–

  • 12

    &*=!= ;+:yfsf k|jGwssf] xsdf cWoIfn] / cGo sd{rf/Lsf] xsdf k|jGwsn] k]z u/]sf] ;hfosf] sfo{jfxL ;DjGwL k|ltj]bg ;~rfns ;ldltn] hfoh 7x/fPdf ;DjGwLt sd{rf/LnfO{ lghn] axfnL u/L/x]sf] kbaf6 x6fpg ;Sg]5 . t/ To;/L kbaf6 x6fpg' cl3 x/]s sd{rf/LnfO{ ;kmfO{ k]; ug]{ df}sf lbOg]5 .

    &*=@= pklgod &*=! adf]lhd s'g} sd{rf/LnfO{ kbaf6 x6fpg'cl3 lghdfly nufOPsf] cleof]usf] ;DjGwdf a9Ldf & lbgsf] ;do lbO{ lghaf6 lnlvt :ki6Ls/0f dfu u/Lg]5 .

    &*=#= pklgod &*=@ adf]lhd :ki6Ls/0f dfu ePdf ;DjGwLt sd{rf/Ln] tf]lsPsf] ;doleq} :ki6Ls/0f lbg' kg]{5 . &*=$= pklgod &*=# adf]lhdsf] :ki6Ls/0f lrQ a'em\bf] gePdf pklgod &*=@ adf]lhdsf] ;doleq k]z gu/]df

    To:tf] sd{rf/LnfO{ ;+:yf k|d'v / k|jGwsn] lghsf] kbaf6 cjsf; lbg]5g\ . &*=%= pklgod &*=$ adf]lhd lbOg] cjsf; kqdf cjsf; lbg' kgf{sf] sf/0f :ki6 ?kdf vf]lnPsf] x'g'kg]{5 . &(= k'\g/fj]bgM– &(=!= s'g} sd{rf/LnfO{ tf]lsPsf] lgsfoaf6 ePsf] sfo{jfxLdf lrQ ga'em] ;DjGwLt sd{rf/Ln] ;+:yfsf] ;~rfns

    ;ldlt;dIf k'g/fj]bg ug{ ;Sg]5g\ . &(=@= ;Dk"0f{ sfo{jfxLx?sf] clGtd lg0f{o ;+:Yffsf] ;~rfns ;ldltaf6 x'g]5 . &(=#= ;~rfns ;ldltsf] lg0f{o lj?å ;DjGwLt sd{rf/Ln] ;fwf/0f ;efdf k'g/fj]bg ug{ ;Sg] 5 . ;fwf/0f ;efsf]

    lg0f{o clGtd x'g]5 . *)= ;]jfsf] cGToM–

    b]xfosf cj:yfdf ;+:yfsf sd{rf/Lx?sf] ;]jfsf] cGTo x'g]5 . *)=!= lnlvt ;"rgf lbO{ cfkm\gf] kbaf6 /fhLgfdf lbO{ ;~rfns ;ldltaf6 :jLs[t ePdf . *)=@= sd{rf/Lsf] d[To' ePdf . *)=#= kmf}hbf/L cleof]u nflu cbfntaf6 bf]ifL k|dfl0ft ePdf . *)=$= lgsf] gx'g] ;?jf /f]u nfu]df . *)=%= s'g} b/jGbL vf/]h ePdf jf b/jGbL s6f}6L ePdf . *)=^= tf]lsPsf] ;]jf cjlw k'u]df jf pd]/sf] xb nfu]df . *)=&= ;+:yfsf] lhG;L jf gub lxgfldgf k|dfl0ft ePdf . *)=*= ;+rfns ;ldltaf6 cg'zf;gsf] sfjf{xL e} cjsf; kfPdf . *!= /fhLgfdfM– *!=!= ;+:yfdf sfo{/t sd{rf/Ln] cfkm\gf] ;]jfaf6 :j]R5fk"j{s /fhLgfdf lbPdf ;+:yfsf cWoIfn] lghsf] /fhLgfdf

    :jLs[t ug]{5g\ . *!=@= pklgod *!=! adf]lhd /fhLgfdf lbg' kbf{ k|jGwsn] @ dlxgf cufj} / cGo kbdf sfo{/t sd{rf/Ln] ! dlxgf

    cufj} k"j{ ;"rgf lbg'kg]{5 . k"j{ ;"rgf glbO{ hflu/ 5f]8\g] sd{rf/LnfO{ af“sL cjlwsf] tnj pknAw u/fOg] 5}g . tnj vfO;s]sf] cj:yfdf ;+:yfn] rfx]df lghx?af6 c;'n pk/ sfo{jfxL u/L /sd c;'n pk/ ug{ ;Sg]5 . t/ hfgsf/L lbO{ cjsf; lnPsf] cj:yfdf tnj s§L u/Lg] 5}g .

    *@= clgjfo{ cjsfzM– s_ ^) jif{ k'u]sf sd{rf/LnfO{ ;+:yfsf] ;]jfaf6 cjsfz lbOg]5 . t/ s'g} sd{rf/LnfO{ ;+:YFFDFF c? yk cjlw

    sfddf nufpg cfjZos 5 eGg] ;+:yfsf] ;+rfns ;ldltnfO{ nfu]df ^) jif{ k'/f ePsfnfO{ yk % jif{ / #) jif{ ;]jf cjlw k'/f e} cjsf; x'g]nfO{ pd]/ ^) jif{ ggf3\g] u/L j9Ldf % jif{sf] cjlw yk ug{ ;lsg] 5 . o; lgodsf] k|of]hgsf] nflu sd{rf/Lsf] pd]/ b]xfoadf]lhd u0fgf u/Lg]5 M–

    !_ gf]s/Ldf k|j]z ubf{sf] jvt lghn] k]z u/]sf] z}lIfs of]Uotfsf] k|df0fkq jf gfu/Lstf k|df0fkqdf pNn]lvt hGdldlt jf jif{af6 x'g cfpg] pd]/ .

    @_ To:tf] clen]v gePdf lghn] gf]s/Ldf k|j]z ubf{ n]lvlbPsf] hGdldlt jf jif{af6 x'g] pd]/ . v_ c;fwf/0f ljbf e'Qmfg ePsf] kGw| lbgleq klg sfof{nodf xflh/ gx'g] sd{rf/LnfO{ ;]jfaf6 cjsfz lbOg]5

    o:tf] cjsfz lb“bf p;n] kfpg] ;'ljwf lbg] glbg] clwsf/ ;+:yfdf lglxt /xg]5 .

    kl/R5]b – !) sd{rf/L cfr/0f / cfrf/ ;+lxtf

    *#= sd{rf/Ln] kfng ug'{kg]{ cfrf/0f

    o; ;+:yfdf sfo{/t sd{rf/Ln] b]xfoadf]lhdsf] cfr/0f ug'{kg]{5 . *#=!= cfkm"nfO{ v6fPsf] kbef/ ;DxfnL tf]lsPsf] sfd ug'{kg]{ . *#=@= lgwf{/t ;dodf lgoldt ?kn] sfof{nodf cfP uPsf] ;do hgfO{ xflh/ x'g'kg]{ / klxn] ljbfsf] cg'dlt glnO{

    sfof{nodf cg'kl:yt x'g' gx'g] .

  • 13

    *#=#= cfkm\gf] ;]jf ;DjGwL s'/fdf dtnj ;fWo ug]{ dg;fon] s;}dfly s'g} /fhg}lts jf cjf~5gLo k|efj kfg{ jf kfg]{ k|oTg ug'{ x'b}g .

    *#=$= cf1fsfl/tf, cg'zf;g, ;b\efjgf, ;xof]u, ;bfrf/, ;xfg'e"lt, w}o{ / ;Rrl/qtfnfO{ k|f]T;fxg lbg'kg]{ . *#=%= ;+:YFFDFF sfo{/t sd{rf/Lx?n] cfkm\gf] sfo{;DjGwL s'/fdf cfkm"eGbf dflysf] kbflwsf/L jf sd{rf/Ln] ;DjGwLt

    sfddf lbPsf] lgb]{zgnfO{ zL3|tf / nuglzntfsf ;fy kfngf ug'{ kg]{5 . *#=^= sd{rf/Lx?n] cfkm"eGbf dflysf ;a}k|lt cfb/ / cfkm"eGbf tNnf] txsf ;“u ;xof]uL Jojxf/ ug'{kb{5 . *#=&= ;+:yfsf] hg;Dks{df cfpg] JolQmk|lt plrt cfb/ tyf lzi6tfk"0f{ Jojxf/ ug'{kb{5 . *#=* sd{rf/Lx?n] sfo{;ldltsf] r'gfjdf pDd]bjf/ jGg / s;}sf] kIfdf k|efj kfg]{ sfd ug'{ u/fpg' x'b}g t/ of]

    k|of]hgn] z]o/ ;b:o /x]sf sd{rf/Lx?sf] dtflwsf/ ug]{ clwsf/nfO{ eg] j+lrt u/]sf]] dflgg] 5}g . *#=( ;+:yfdf sfo{/t sd{rf/Lx?n] cfly{s nfe x'g] k|sf/sf] s'g} sfd ;+:yf jflx/ ug'{ k/]df ;:yfsf] cg'dlt lng'

    kg]{5 . *#=!) ;+:yf;“u k"Jf{ :jLs[lt glnO{ ;+:yf jf sfof{nosf] Jofj;flos jf k|zf;lgs sfo{;DjGwdf s'g} klg sd{rf/Ln]

    k|ToIF jf ck|ToIF ?kjf6 k]|;;“u ;Dks{ /fVg' jf s'g} lsl;djf6 k|rf/ k|;f/ ug'{ x'b}g . t/ ;flxlTos, snfTds, P]ltxfl;s jf j}1flgs ljifo;“u ;DjGwLt n]v, /rgf k|sfzg ug{ u/fpg To:tf] :jLs[lt cfjZos x'g]5}g .

    *#=!! s'g} klg sd{rf/Ln] klbo /fhlgltdf efu lng' x'b}g . *#=!@ sd{rf/Ln] cfkm\gf] ;]jf ;DjGwL s'/fdf dtnj ;fWo ug]{ dg;fon] s'g} /fhg}lts jf cjfG5Lt k|efj kfg]{ k|oTg

    ug'{x'b}g . *#=!# sd{rf/Ln] k|rlnt sfg'gsf] ljkl/t x'g] u/L ;+:yf jf ;:yfsf s'g}klg clws[t tyf kbflwsf/Lsf] sfg''gåf/f

    lgwf{l/t st{Jo k'/f ug{df jfwf lj/f]w x'g] u/L lj/f]w k|bz{g sndjGb, x8\tfn, ;ef y'g5]s, 3]/fp ug{ tyf dfgl;s jf zf.Ll/s pTkLl8t x'g] u/L bjfj lbg jf ;f] ug]{ p2]Zon] c?nfO pS;fpg ;d]t x'b}g .

    *#=!$ ;+:yfsf] Joj;flos k|zf;lgs tyf ;~rfng ;DjGwL uf]Ko sfds'/fx? / lg0f{ox? uf]klgo /fVb} ;+:yfdf sfo{/t s'g} klg sd{rf/L ;+:yfsf] d"No / dfGotf lj?å hfg' x'b}g .

    *#=!% ;+:yfdf sfo{/t sd{rf/Lx?n] cfly{s k|nf]eg lbg], 3'; lng] lbg] h:tf sfd ug'{ u/fpg' x'b}g . *$= cfrf/ ;+lxtfM

    o; ;+:yfdf sfo{/t sd{rf/Lx?n] /fli6«o ;xsf/L ;+3 jf6 kf/Lt cfrf/ ;+lxtf @)^$ sf] k"0f{ kfngf ug'{kg]{ 5 .

    kl/R5]b !! ljljw

    *%= sfo{ljj/0fM– o; lgodfjnLdf pNNF]lvt kbx?sf] sfo{ ljj/0f cg';'lr $ df pNNf]lvt u/] cg';f/ x'g]5 .

    *^= hjfkmb]xL M– o; ;+:yfsf cGo sd{rf/Lx? ;+:yfsf] k|jGws k|lt,k|jGws sfo{sf/L k|d'v k|lt, sfo{sf/L k|d'v ;+:yfsf] ;~rfns ;ldltk|lt, ;~rfns ;ldlt ;+:Yff / ;+:yfsf] ;fwf/0f ;ef k|lt hjfkmb]xL x'g]5g\ .

    *& o;} lgodfjnL jdf]lhd x'g] M– of] lgodfjnLdf n]lvP hlt s'/fx?df o;} lgodfjnL jdf]lhd / cGo cj:yfdf ;+:yfsf] ljlgod, ;~rfns ;ldlt tyf ;fwf/0f ;efsf] lg0f{o jdf]lhdsf] x'g]5 .

    **= lgodfjnLsf] JofVofM– o; lgodfjnLsf] JofVof ;+:yfsf] ljwfgsf] clwgdf /lx ug'{kg]{5 . o; lgodfjnLdf :ki6 ePsf s'/f o;} lgodfjnL jdf]lhd / s'g} s'/f c:ki6 ePdf ;+:yfsf] ljwfg, ljlgod / ;~rfns ;ldltsf] lg0f{ofg';f/ x'g]5 .

    *(= jfwf c8\sfp km'sfpg] clwsf/M– s'g} clwsf/Ln] o; lgodfjnLsf] k|of]u ubf{ u/]sf] JofVofjf6 s'g} jfwf c8\sfp k/]df ;f] km'sfpg] clwsf/ ljwfgsf] clwgdf /xL ;~rfns ;ldltnfO{ x'g]5 .

    () lgodfjnLsf] ;+zf]wgM– of] lgodfjnLsf] ;+zF]wg ;+:yfsf] ;~rfns ;ldltn] ;dofg's"n ug]{5 / ;+zf]wgsf nflu ;~rfns ;ldltsf] b'O{ ltxfO{ jx'dtsf] cfjZostf kg]{5 h;nfO{ ;fwf/0f ;efn] kl/t ug'{kg]{ 5 .

    (!= jrfpM– of] lgodfjnL nfu' x'g'eGbf cl3 ;+:yfjf6 eP u/]sf sfd sfjf{xLx?, o;k"j{ l;lh{t kbx?sf] x]/km]/ ug]{ / ufEg] sfo{ klg o;} lgodfjnL cg';f/ ePsf] dflgg]5 .

    ;dfKt

  • 14

    cg';"rL !

    ljxfgL ax'p2]ZoLo ;xsf/L ;+:yf ln= sd{rf/L ;+u7gfTds 9f“rf

    -bkmf # sf] pkbkmf #=! ;“u ;DjGwLt_

    dxfk|jGws

    ⇓ k|jGws

    ⇓ ;xfos k|jGws÷Sofl;o/

    n]vf tyf k|zf;lgs ;xfos

    sDKo'6/ ck/]6/ tyf ;Dks{ ;xfos

    jhf/ Aoj:yfks

    ;xfos jhf/ Aoj:yfks

    ;jf/L rfvns

    ⇓ ;'/Iff uf8{

    ;xof]uL

  • 15

    cg';"rL – @

    ljxfgL ax'p2]ZoLo ;xsf/L ;+:yf ln= b/jGbL lstfjsf] 9f“rf

    -bkmf & sf] pkbkmf &=@ ;“u ;DjGwLt_

    qm=;

    kb tx b/jGbL :jLs[t ldlt

    b/jGbLsf] lsl;d k|dfl0ft ug]{ clwsf/Lsf] b:tvt

    s}lkmot :yfoL c:yfoL

  • 16

    cg';"rL – #

    ljxfgL ax'p2]ZoLo ;xsf/L ;+:yf ln= sd{rf/Lx?sf] cfjZos Go"gtd z}lIfs of]Uotf

    -bkmf !$ ;“u ;DjGwLt_

    :t/ kb Go"gtd of]Uotf cg'ej clws[t sfo{sf/L k|d'v ;DjGwLt ljifodf :gfts plQ0f{ u/L @

    aif{sf] cg'ej k|fKt ;+:yfsf] ;~rfng ;ldltdf slDtdf klg b'O{ sfo{sfn sfd u/]sf] .

    clws[t k|jGws ;DjGwLt ljifodf :gfts jf ±@ plQ0f u/L ;xfos k|jGwse} sfd u/]sf] # jif{sf] cg'ej

    sDtLdf @ jif{sf] cg'ej

    ;xfos ;xfos k|jGws÷Sof;Lo/

    ;DjGwLt ljifodf :gfts jf ±@ plQ0f{ u/L # jif{sf] sfo{cg'ej

    :gftsnfO{ sDtLdf # jif{ / ±@ nfO{ sDtLdf % jif{

    ;xfos !=sDKo'6/ ck/]]6/ tyf ;Dks{ ;xfos

    ;DjGwLt ljifodf k|df0fkq tx jf ±@ plQ0f{ ! jif{sf] sfo{cg'ej sDKo'6/ l8Knf]df clgjfo{

    ;xfos @=n]vf tyf k|zf– ;lgs ;xfos

    ;DjGwLt ljifodf k|df0fkq tx jf ±@ plQ0f{ ! jif{sf] sfo{cg'ej sDKo'6/ l8Knf]df clgjfo{

    ;xfos #=ahf/ Joj:yfks

    ;DjGwLt ljifodf ±@ jf P;=Pn=;L=plQ0f{ e} @ jif{ sfd u/]sf]

    cg'ejLnfO{ k|fyldstf

    ;xfos $=;xfos ahf/ Joj:yfkg

    P;=Pn=;L=plQ0f{ cg'ejLnfO{ / sDKo'6/ l8Knf]dfnfO{ k|fyldstf

    ;jf/L rfns ;fIf/ cg'ejLnfO{ k|fyldstf ;xof]uL sfof{no ;xof]uL ;fIf/ cg'ejLnfO{ k|fyldstf ;'/Iff uf8{ e"=k"=;}lgs jf k|x/L cg'ejLnfO{ k|fyldstf

    of] lgodfjnL nfu' x'g' eGbf cuf8L eP u/]sf lgo'lStx?df pNNf]lvt k|fjwfg nfu' x'g] 5}g .

  • 17

    cg';"rL – $

    ljxfgL ax'p2]ZoLo ;xsf/L ;+:yf ln= b/vf:t kmf/dsf] 9f“rf

    -bkmf !$ sf] pkbkmf !$=@ ;“u ;DjGwLt_

    sfof{no k|of]hgsf] nflu b/vf:t btf{ g+ M /f]n gDj/ btf{ ldlt M lj1fkg g+=M

    efu -s_ lj1fkgdf pNn]lvt ljj/0f :ki6 a'lemg] u/L cIf/df n]Vg'xf]; .

    lj1fkg g+ M kb M ;]jf MM k/LIff x'g] s]Gb| M

    efu -v_ cfkm\gf] ;Dk'0f{ j}olQms ljj/0f :ki6 a'lemg] u/L cIf/df n]Vg'xf]; .

    pDd]bjf/sf] k'/f gfd b]jgfu/Ldf M c+u|]hL 7"nf] cIf/df M

    :yflo 7]ufgf !_ lhNnf M @_ g=kf÷uf=lj=;= #_ j8f g+= M $_ 6f]n M %_ x'nfs M ^_ kmf]g g+= M &_ Od]n M *_ glhssf] ;Dks{ kmf]g M

    kqfrf/ ug]{ 7]ufgf M–

    pDd]bjf/sf]

    lhNnf M gfu/Lstf M jfh]sf] gfdy/ M gfu/Lstf M afa'÷kltsf] gfdy/ M gfu/Lstf M

    pDd]bjf/sf] hGd ldlt M wd{ M

    O:jL ;+jt M a0f{ ln+u M dft[efiff x'lnof M

    ljjflxt dlxnf÷k'?ifsf] lgldQ

    klt÷kTgLsf] k'/f gfd M gfu/Lstf M hGd ldlt M gfu/Lstf M

    efu -u_ z}lIfs of]Uotf M–

    plQ0f{ u/]sf] tx

    cWoog ;+:yfg

    plQ0f{ jif{ k/LIff lng] ;+:yf s'n k|fKtfªs

    k|ltzt >]0fL d'Vo ljifox?

    efu -3_ tflnd ljj/0f M

    qm=;+ tflndsf] gfd tflnd k|bfg ug]{ lgsfo

    tflnd ldlt / cjlw tflnd ;~rflnt :yfg b]lv ;Dd lbg

    != @= #= $=

  • 18

    efu -ª_ k"j{ ;]jf jf cg'ej ;DjGwL ljj/0f M qm=;+= sfof{nosf] gfd kb sfd u/]sf] ldlt / cjlw ;Dkfbg u/]sf] sfdsf]

    k|s[lt b]lv ;Dd cjlw != @= #= $= %= ^= &= k"j{ ;]jf jf cg'ej ;DjGwdf cg'ej jf ;]jf k|dfl0ft ePsf] k|ltlnlk ;+nUg x'g' kg]{ 5 .

    d}n] o; b/vf:tdf pNn]v u/]sf ;Dk"0f{ ljj/0fx? ;To 5g . k|rlnt sfg"g adf]lhd eljiodf gf]s/Lsf] nflu cof]Uo 7xl/g] u/L ;]jf af6 avf{:t u/LPsf] 5}g jf s'g} klg g}lts ktg x'g] kmf}hbf/L cleof]udf ;hfo kfPsf] 5}g / d]/f] lgo'lQmsf] ;DjGwdf c;/ kg{ ;Sg] s'g} s'/f n'sfPsf] 5}g . ;+:yfsf] ljwfg gLlt lgod /fd|/L cWog u/]sf] 5' . ;f] sf] k"0f{?kdf kfngf ug{ k|lta4 5' . o; ;+:yfdf k|j]z ug]{ cj;/ kfPdf sd{rf/Lsf] ?kdf cfkm\gf] cfly{s nfe eGbf ;+:yfsf] cfly{s nfe / ;fdflhs ;]jfsf] efjgfn] k|]l/t e} ;bf cfkm\gf] st{Jo k|0f ub{5' . =====================================

    -pDd]bjf/sf] x:tfIf/_

    ldlt M

    bfFof afFof ;+:yfsf] ;DjGwLt AolQmn] eg]{ M != /f]n g+ M

    @= gub÷a }+s M

    #= ef}r/÷/l;b g+ M

    $= ef}r/ k|lt M

    %= k|dfl0ft k|ltlnlkx?sf] ;+nUg k|lt M ldlt M

    ^= b/vf:t a'lemlng]sf] x:tfIf/ M

    &= b/vf:t :jLs[t ÷c:jLs[t ug]{ clwsf/Lsf] b:tvt M

    b/vf:t ;fy lgDg lnlvt sfuhftx? clgjfo{ ?kdf ;+nUg x'g' kg]{ 5 . -!_ g]kfnL gfu/Lstfsf] k|dfl0ft k|ltlnlk . -@_ lj1fkg ePsf] kbsf] nflu tf]lsPsf] Go"gtd z}lIfs of]Uotfsf] k|dfl0ft k|ltlnlk . -tflnd / cg'ejsf k|dfl0ft

    k|ltlnlkx? ;+nUg ug'{ kg]{ _ . -#_ cGtjf{tfsf] lbg pDd]bjf/n] cfkm\gf ;j} ;Ssn k|df0f kqx? / Ps k|lt gSsn ;lxt pkl:yt x'g'kg]{5 .

  • 19

    ljxfgL ax'p2]ZoLo ;xsf/L ;+:yf ln= afun'ª k/LIff k|j]z kq

    k/LIffyL{n] eg]{ M

    -s_ gfd, y/ M -v_ lj1fkg g+Dj/ M -u_ kb M -3_ ;]jf M -ª_ :t/, tx M -5_ ljifo M -r_ k/LIffyL{sf] b:tvt gd"gf M !=

    ;+:yfsf] ;DaGwLt sd{rf/Ln] eg]{ M @= o; ;+:yfaf6 lnO{g] pQm kbsf] k/LIffdf tkfO{nfO{ lgDg s]Gb|af6 ;lDdlnt x'g cg'dlt lbO{Psf] 5 . lj1fkgdf tf]lsPsf] zt{ gk'u]sf] 7x/ ePdf h'g;'s} cj:yfdf klg of] cg'dlt /4 x'g] 5 .

    k/LIff x'g] :yfgM /f]n g+Da/ M cWoIf÷;lrjsf] b:tvt M

    ljxfgL ax'p2]ZoLo ;xsf/L ;+:yf ln= afun'ª k/LIff k|j]z kq

    k/LIffyL{n] eg]{ M

    -s_ gfd, y/ M -v_ lj1fkg g+Dj/ M -u_ kb M -3_ ;]jf M -ª_ :t/, tx M -5_ ljifo M -r_ k/LIffyL{sf] b:tvt gd"gf M !=

    ;+:yfsf] ;DaGwLt sd{rf/Ln] eg]{ M @= o; ;+:yfaf6 lnO{g] pQm kbsf] k/LIffdf tkfO{nfO{ lgDg s]Gb|af6 ;lDdlnt x'g cg'dlt lbO{Psf] 5 . lj1fkgdf tf]lsPsf] zt{ gk'u]sf] 7x/ ePdf h'g;'s} cj:yfdf klg of] cg'dlt /4 x'g] 5 .

    k/LIff x'g] :yfg M /f]n g+Da/ M cWoIf÷;lrjsf] b:tvt M

    b'j} sfg b]lvg] PP ;fOhsf] kmf]6f]

    b'j} sfg b]lvg] PP ;fOhsf] kmf]6f]

  • 20

    cg';"rL %

    ljxfgL ax'p2]ZoLo ;xsf/L ;+:yf ln= afun'ª

    =sfo{/t sd{rf/Lx?sf] d+h'/L tyf k|ltj4tf kq

    -bkmf #! sf] pkbkmf #!=@ ;+u ;DjGwLt_ lnlvtd\ lhNnf uf=lj=;=÷g=kf j8f g+= :yfoL 3/ e} afun'ª

    lhNnf w'Nn'af:sf]6 %, a/]ª ahf/ l:yt ljxfgL ax'p2]ZoLo;xsf/L ;+:yf ln= åf/f ;+rflnt ;xsf/L sdL{x?sf] cfTdlge{/tfsf] nflu ;+rflnt ;xsf/L ;+:yfsf] kbdf sfo{/t d >L = cfu] ;+:yfåf/f ;+rflnt ;xsf/L ;+:Yffsf] ljlgod, gLlt lgodnfO{ ljgf zt{ k"0f{ kfngf ug{] k|ltj4tf ;lxt sfo{qmd cGtu{t art ;+sng ug{] tyf C0f k|jfx ug{] jf lalgoddf pNn]lvt pb]:o adf]lhdsf cGo ;]jf;+u ;DaGwLt ;a} sfo{x? ug{] ;Gbe{df k"0f{ lhDd]jf/L Pj+ ;+:yfsf] lalgoddf pNn]lvt p4]Zo adf]lhd ;+j]bgzLn eO{ sfd ug{]5' . ;xsf/Ldf cfj4 z]o/ ;b:ox?af6 dfu eO{ cfPsf] C0fsf] jf:tljs ljZn]if0f u/L cfkm' ljZj:t eP kl5 dfq C0f l;kmfl/; ug{] tyf C0f ;ldltsf] l;kmfl/;df ;+:yfåf/f :jLs[t eO{ nufgL u/LPsf] C0fsf] k"0f{ ;b'kof]u ug{ nufO{ lghsf] cfo cfh{g u/L hLjg:t/df ;'wf/ Nofpg ;xof]u k'¥ofpg] 5' . C0fsf] ;f“jf tyf Jofh lgoldt c;'nLsf] nflu k"0f{ lhDd]jf/ eO{ sfd ug{]5' . C0f nufgL tyf c;'nLsf] qmddf d]/f] lhDdfdf /x]sf] ;Dk"0f{ /sdsf] k"0f{ lhDd]jf/L lnO{ ;f] dfl;P gfl;Pdf ;f] /sd d]/f] 3/3/fgf, rncrn ;Dklt hfoh]yfaf6 e'QmfgL ug{]5' . d ;+:yfdf sfo{/t /xbf jf s'g} sf/0fjz ;+:yfdf g/x]sf] cj:yfdf ;d]t d}n] sf/f]af/sf] lhDdf lnO{ sfd ubf{sf] jvt d]/f] x]nrqmfO{, nfxkjf{xLsf] sf/0f jf s'g} df]nflxhfdf k/L d}n] l;kmfl/; u/]sf] C0f /sd c;'n pk/ gePdf d]/f 3/ 3/fgf, rncrn hfoh]yf ;Dkltaf6 bfloTj axg ug{ tof/ 5' . kl5 o; k|ltj4tfsf] ljkl/t d}n] of] bfloTj jxg ug'{ kg{] xf]Og elg st} s'g} ph'/ jfh'/ ug{] 5}g . u/]df o;} sj'lnotgfdf -k|ltj4tf–kq_ sf] cfwf/df vf/]hL xf];\ egL d]/f] dgf]dfgL /fhLv'zLn] lsgf/fsf ;fIfLsf]] /f]xj/df of] sj'lnotgfdf -k|ltj4tf–kq_ df ;lx5fk u/L cfkm' sfo{/t ljxfgL ax'p2]ZoLo ;xsf/L ;+:yf ln= afun'ªdf a'emfP“ . Olt ;+jt =============dlxgf ut] /f]h z'ed\ .

    bfof“ afof“

    bf“of af“of ;f“IfL

    lhNn

    f uf=lj=;÷g=kf j8f g+= a:g] aif{ s

    f >L

    lhNn

    f uf=lj=;= j8f g+= += a:g] aif{ s

    f >L

    n]vt ;

    fIfL ljxfgL ax'p2]ZoLo ;

    xsf/L ;

    +:yf ln=================== >

    L

  • 21

    cg';"rL – ^ ljxfgL ax'p2]ZoLo ;xsf/L ;+:yf ln=

    afun'ª sfo{/t sd{rf/Lsf cleefjs / ;+/Ifssf] d+~h'/L tyf k|ltj4tf kq

    -bkmf #! sf] #!=@ ;+u ;DjGwLt_

    lnlvtd\=======================lhNnf====================uf=lj=;= j8f g+======a:g] aif{========sf] d

    >L==============================! /====================lhNnf==========================uf=lj=;= j8f

    g+=========a:g] d aif{=========sf] d >L=====================================! ;d]t hgf @ cfu]

    laxfgL ax'p2]ZoLo ;xsf/L ;+:yf ln sf]================================kbdf lgo'lQm lbgnfO{

    lhNnf=============================uf=lj=;=j8f g+======a:g] >L===============================sf]

    5f]/f÷5f]/L aif{======sf] >L======================================n] xfdL @ hgfnfO{ hdfgL a;L lbg

    k¥of] egL ljxfgL ax'p2]ZoLo;xsf/L ;+:yf ln= afun'ªsf] sfof{nodf pkl:yt u/fpg'

    ePsf] / lghsf] hdfgL a:g xfd|f] d~h'/ e} lghsf] xsdf xfdL hdfgL eof}+ lgh >L

    ==================================n] o; laxfgL ax'p2]ZoLo ;xsf/Lsf]======================

    kbdf o;sf cnfjf ;+:yfn] lhDdf lbPsf] cGo kbdf lgo'lQm lnO{ sfo{ ubf{ sfof{nosf]

    gubL÷lhG;L ;d]tsf] s'g} wg ;Dklt lxgfldgf u/]df ;f] lxgfldgf u/]sf] ;Dklt

    xfdL;+uaf6 sfof{non] c;'n pk/ u/L lnPdf xfd|f] d~h'/L 5 egL of] hdfgL kq n]vL

    laxfgL ax'p2]ZoLo ;xsf/L ;+:yf ln a/]ª afun'ªsf] sfof{nodf r9fof}+ . ;fIfL km8\s]

    lsgf/fsf ;b/ Olt ;Dat\ @)========;fn==============dlxgf========ut] /f]h======z'ed\ .

    bfFof aF“of ;f“IfL

    lhNn

    f==========================uf=lj=;÷g=kf================j8f g+==============a:g] aif{==========s

    f >L=======================

    lhNn

    f======================uf=lj=;=======================j8f g+===== +=a:g] aif{=============s

    f >L

    n]vt ;

    F“IfL laxfgL ax'p2]ZoLo ;

    xsf/L ;

    +:yf ln= jfun

    'ª >L====================================

  • 22

    cg';"rL & ljxfgL ax'p2]ZoLo ;xsf/L ;+:yf ln=

    lg/f]lutf k|df0f kqsf] gd'gf

    -bkmf #@ ;+u ;DaGwLt_

    ljxfgL ax'p2]ZoLo;xsf/L ;+:yf ln= sf] ===========================================kbdf pDd]bjf/ x'g' ePsf >L

    ===================================nfO{ d}n] hf“Rbf s'g} lsl;dsf] ;?jf /f]u jf s8f /f]u nfu]sf] jf s'g} lsl;dsf]

    zf/Ll/s ljs[lt jf cfGtl/s /f]u ePsf] kfOg . gLhdf =================================================== /f]u eP tfklg

    To;n] ;+:yfsf] sf] pk/f]Qm kbdf /lx sfd ug{ c;dy{ jgfpb}g .

    lghsf] x'lnof M==============================================================================================================================5 .

    s_ ;DjGwLt JolQmsf] b:tvt M

    v_ ldlt M

    u_ pDd]bjf/sf] bfFof afFof xftsf] a'l9 cf}nfsf] 5fk M

    k|dfl0ft ug]{ lrlsT;ssf ]

    s_ gfd M

    v_ b:tvt M

    u_ kb M

    3_ /lhi6«]zg g+ M

    ª_ ldlt M

    r_ sfof{nosf] 5fk M

    bfFof afFof

  • 23

    cg';"rL * ljxfgL ax'p2]ZoLo ;xsf/L ;+:yf ln=

    afun'ª ;ky u|x0f kmf/fdsf] gd'gf -bkmf ## ;+u ;DjGwLt_

    d ====================================;xsf/Lsf] gfddf zky lnG5' ls ljxfgL ax'p2]ZoLo;xsf/L ;+:yf ln= afun'ªsf]

    sd{rf/Lsf] x}l;otn] dnfO{ tf]lsPsf] sfd d]/f] 1fg ljj]sn] hfg] j'em] ;Dd Odfg, tyf st{Jo ;+emL ;+:Yff / ;d'bfo

    k|lt jkmfbf/ /lx eo, kIfkft g/fvL nf]e, nfnr / df]nflxhf gu/L cg'zf;gdf /lx laxfgL jx'p4]ZoLo ;xsf/L

    ;+:Yff ln sf]] sd{rf/L lgodfjnL @)&!, ljlgod @)^% / k|rlnt g]kfn sfg'gsf] clwgdf /lx] cfkm\gf] st{Josf]

    kfngf ug]{5' . dnfO 1ft x'g cfPsf] ;+:yfsf] s'g} uf]Ko s'/f cflwsf/Ls JolQmnfO{ jfx]s c? s;}nfO{ d ;]jfdf

    jxfn /x] jf g/x]sf] h'g;'s} cj:yfdf klg k|ToIf jf ck|ToIf ?kn] eGg] jf ;+s]t ug]{ 5}g .

    zky u|x0f ug]{ sd{rf/Lsf]

    s_ gfd M–

    v_ b:tvt M–

    u_ ldlt M–

    3_ ;]jf M–

    zky u|x0f u/]sf] k|dfl0ft ug]{ clwsf/L M

    s_ gfd M–

    v_ b:tvt M–

    u_ kb M–

    3_ ldlt M–

    ª_ sfof{nosf] 5fk M–

  • 24

    cg';"rL – ( ljxfgL ax'p2]ZoLo ;xsf/L ;+:yf ln=afun'ª

    sd{rf/Lx?sf] JolQmut ljj/0fsf] 9+frf

    -bkmf #% ;+u ;DaGwLt_

    lgb]{lzsf M

    -!_ pd]/ v'n]sf] z}lIfs k|df0f kqdf pNn]v ePsf] hGd ldlt n]Vg] .

    -@_ o; cl3 s'g} ;+3 ;+:yf tyf ;/sf/L ;]jfdf :yfoL, c:yfoL kbdf /xL sfd u/]sf] eP ;f] sf] ljj/0f :ki6 ;+u

    pNn]v u/L tT;DaGwL sfuhftsf] k|dfl0ft k|ltlnlk k]z ug]{ .

    -#_ z}lIfs of]Uotf / gfu/Lstfsf] k|df0f kqsf k|ltlnlkx? k]z ug]{ .

    -$_ cg'ej tyf tflndsf k|df0f kqsf k|ltlnlkx? k]z ug{] .

    a}olQms ljj/0f M

    )=! =sd{rf/Lsf] k'/f gfd / y/ )=% hGd]s]f ldlt M

    )=@ :yfoL 7]ufgf M ;fn dlxgf ut]

    c~rn M )=^ a9L pd]/ k'Ug] ldlt

    lhNnf M )=& gfu/Lstf M

    ufp÷gu/ M )=* wd{ M

    j8f g+Da/ M )=( lnª\u M

    ufp“÷6f]n M !) x'lnof M

    Jns gDa/ M !!= ljjflxt eP klt÷ kTgLsf] gfd

    kmf]g ÷ˆofS; g+= M !@= klt÷kTgLsf] k]zf M

    O{d]n M !# 5f]/Lsf] ;+Vof M

    glhssf] ;Dks{ kmf]g M !$= 5f]/fsf] ;+Vof M

    )= # c:yfoL 7]ufgf M !% afa'sf] gfd

    c+rn M !^ afa'sf] k]zf M

    lhNnf M !& cfdfsf] gfd M

    ufp“ ÷ gu/ M !* cfdfsf] k]zf

    j8f g+Da/ M !( afh]sf] gfd M

    ufp“÷6f]n M @)= OR5fPsf] JolQmsf] M

    Ans g+ M gfd y/ M

    kmf]g g+ MOd]n 7]ufgf M

    )=$ 3/ ePsf] lhNnf M c+rn M

    lhNnf M @!= lgo'lQmsf] ljj/0f M

    ufp“÷gu/ M kb M

    sd{rf/Lsf] b'j} sfg b]lvg] PP ;fOhsf] kmf]6f]

  • 25

    j8f g+Da/ M ;]jf M

    ufp“÷6f]n M lgo'lQm ldlt M

    Jns gDa/ M @@= 3/ ePsf] lhNnf M

    sd{rf/Lsf] lgh ;+u ;DaGw M

    @#= o; cl3 s'g} ;+:yfsf jf ;/sf/L sfof{nodf

    :yfoL c:yfoL kbdf /xL sfd u/]s]f eP ;f]

    sf] ljj/0f M

    sfof{nosf] gfd M

    kb M

    >]0fL÷;]jfM

    lgo'lQm ldlt M

    5f]8]s]f ldlt M

    dfly n]lvPsf] ljj/0f l7s 5 . ;/sf/L, u}x| ;/sf/L / ;xsf/L ;]jfsf] lgldQ cof]Uo x'g] u/L dnfO{ s'g} ;h“fo ePsf] 5}g . s'g} s'/f e'm7f] n]lvPsf] jf hfgf hfgL ;f“rf] s'/f bjfpg] n'sfpg] p4]Zon] n]lvPsf] 7x/] sfg'g adf]lhd ;hfo :jLsf/ ug]{5' egL ;xL 5fk ug]{ M sd{rf/Lsf] a'9L cf}nfsf] 5fk k|dfl0ft ug]{ sfof{no ÷;+:yf k|d'vsf] gfd M

    kb M

    b:tvt M

    ldlt M

    sd{rf/Lsf] b:tvt M ;+:yfsf] 5fk M

    bfofF afFof

  • 26

    cg';"rL – !) ljxfgL ax'p2]ZoLo ;xsf/L ;+:yf ln=

    aflif{s ljbf -bkmf $* ;+u ;DaGwLt_

    != gj aif{ ! lbg

    @= Clif tk{0fL -hg} k"l0f{df_ ! lbg

    #= Clif k~rdL ! lbg

    $= ljhof bzdL % lbg

    %= ;+ljwfg lbj; ! lbg

    ^= ltxf/ # lbg

    &= gf/L lbj; -dlxnf sd{rf/LnfO{ dfq_ ! lbg

    *= xf]nL k"l0f{df ! lbg

    (= r}qfi6dL ! lbg

    hDdf !% lbg

    !) cGo ;~rfns ;ldltnsf] lg0f{o cg';f/

    tf]s] jdf]lhd

  • 27

    cg';"rL !! ljxfgL ax'p2]ZoLo ;xsf/L ;+:yf ln=

    ljbf dfu kmf/fd -bkmf %# ;+u ;DjGwLt_

    >L ljxfgL ax'p2]ZoLo ;xsf/L ;+:Yff ln, ldlt M afun'ª .

    ljifo M ====================== ljbf kfpm“ . dxf]bo, k|:t't ljifodf dnfO{ ================== lbgsf] nflu =================== ljbf cfjZos k/]sfn] tkl;ndf pNn]lvt ljj/0f cg';f/sf] ljbf :jLs[t u/L lbg'x'g cg'/f]w ub{5' . ljj/0f

    qm=;+= dfu]sf] ljbfsf] k|sf/ ljbfsf] cjlw hDdf lbg ljbf a:gfsf] sf/0f s}lkmotb]lv ;Dd

    1. 3/ ljbf 2. kj{ tyf e}k/L ljbf 3. lj/fdL ljbf 4. k|;'tL ljbf 5. lqmof ljbf 6. cWoog ljbf 7. j]tnjL ljbf 8. k]ZsL ljbf

    sd{rf/Lsf] gfd M======================================================= kb M============================x:tfIf/ M============= ljbf l;kmfl/; ug]{ sd{rf/Lsf] gfdM =========================================== kbM==================================x:tfIf/ M======== ljbf :jLs[t ug]{ clwsf/Lsf] gfdM=================================================kbM ==================================x:tfIf/ ======== ljbf :jLs[lt÷cL:js[lt ljj/0fM– >L================================== k|:t't ljifodf oxf“n] ldlt =======================b]lv ldlt ================;Ddsf nflu dfu ug'{ePsf] ====================ljbf :jLs[t÷c:jLs[t u/LPsf] Joxf]/f hfgsf/L u/fOG5 . ljbf :jLs[t ug]{ clwsf/L gfd M 5fk M kb M x:tfIf/ M ldlt M

    lghn] ljbf ln+bf sfdnfO{ s'g} c;/ kg]{ ÷ gkg]{ ePsfn] ================= lbg =========== ljbf :jLs[t÷c:jLs[tLsf nflu l;kmfl/; ub{5' .

  • 28

    cg';"rL !@

    ljxfgL ax'p2]ZoLo ;xsf/L ;+:yf ln= sfo{;Dkfbg d"Nofª\sg kmf/fdsf] 9f“rf

    !_ sd{rf/Lsf] gfd M @_ d"Nofª\sg cjlw M ============================================ b]lv ========================================= ;Dd #_ kb M ;Dkflbt sfdsf] ljj/0f M

    sfdsf] ljj/0f :t/ c+s

    clt pQd !))

    pQd &%

    ;fdfGo @%

    s_ ljifo j:t'sf] 1fg ;Lk

    v_ ljj]s k|of]u / lg0f{o ug]{ Ifdtf

    u_ OdfGbfl/tf / uf]klgotf /fVg ;Sg] Ifdtf

    3_ pkl:ylt ;do kfngf / cg'zf;g

    ª_ lgb]{zg cg';f/ sfd ug{;Sg] Ifdtf

    s'n c+s %))

    ==================== ====================== ================== ======================

    kmf/fd eg]{ n]vf ;+of]hs ;lrj cWoIf

  • 29

    cg';"rL !# ljxfgL ax'p2]ZoLo ;xsf/L ;+:yf ln=

    sd{rf/Lx?sf] sfo{ ljj/0f -bkmf *% ;+u ;DjGwLt_

    kb M k|aGws dftxt M ;+:yfsf cWoIf÷;lrj ;+:yfsf] ljlgod, gLltx? tyf ;+rfns ;ldltsf] ;do ;dodf ePsf] lg0f{o / lgb]{zg ;d]tsf] clwgdf /xL tyf dxfk|aGwssf] k|ToIf dftxtdf /xL k|jGwsn] b]xfo adf]lhdsf] sfo{x? ug'{, u/fpg' kg]{5 . s= k|zf;lgs != ;a} ;'/lIft /flvg' kg]{ art ;DjGwL dxTjk"0f{ sfuhftx? -8s'd]G6x?_ Psbd} ;'/lIft 7fp“df /fVg] tyf To;sf]

    sfo{x? tyf To;sf] r]sln:6x? ;DjGwLt kmfOndf /flv ;'lglZrt ug]{ . @= ;a} lsl;dsf art vftfx?df cfjZostf cg';f/ art hDdf tyf /sdfGt/ x'g' kg]{ ;dodf eP gePsf]

    olsg u/L cfjZostf cg';f/ ;b:onfO{ hfgsf/L ug]{ ÷ u/fpg] . #= ;b:ox?;“u glhs /fd|f] ;DaGw sfod ug]{ . $= dxfk|aGwssf] cg'kl:yltdf sfo{jfx]ssf] lhDdf kfPdf sfof{no k|d'vsf] ?kdf sfd ug]{ . %= cfkm\gf] sfof{nosf] kl/cfPsf] h'g;'s} kIfdf klg ;~rfns ;ldlt tyf ljleGg pk–;ldltnfO{ ;xof]u ug]{ . ^= cfkm"n] lhDdf lnO{ /flvPsf] ;fdfgsf] ;fy ;fy} h]yfsf] klg /fd|/L d"Nofªsg tyf dd{t ;Def/ ug]{÷u/fpg] . &= C0f k|jfx ubf{ ;+:yfsf] C0f gLlt, lgod, zt{ tyf k|lqmofx? kfngf ug]{ u/L C0f :jLs[t ug{ l;kmfl/; u/]sf]

    s'/fdf lglZrt x'g] / ;+:yfsf] pRr u'0f:t/sf] C0fsf lgodx?nfO{ sfod ug]{ . *= ePsf C0fsf ;a} kmfO{nx?sf] sfuh kqx?, jflif{s ;ldIffsf sfuhkq, cGo dxTjk"0f{ sfuhkqx?sf] ;"rL,

    af]8{n] cg'df]bg u/]sf k|ltx? tyf c? d]df]x? k"/f / qmdjå t/Lsfn] ldnfP/ /fVg' kg]{ 5 . (= ;xfos k|aGws, ahf/ Joj:yfkg, Sof;Lo/ tyf sDKo'6/ ck|]6/ n]vf tyf k|zf;lgs ;xfos nufot cGo

    sd{rf/Lx?;“u ;dGjo u/L sfo{ ;Dkfbg ug]{ . !)= nufgL ug'{ k"j{ lg/LIf0f, d"Nofªsg, /f]Ssf / C0f r'Stf ePkl5 km's'jf ug]{ h:tf sfo{ ug]{÷u/fpg] . v= of]hgf != ;+:yfsf] jflif{s sfo{qmd tyf ah]6 tof/ ug]{, of]hgf u/LPsf sfo{qmd tyf ah]6sf p2]Zox? k'/f ug{, jflif{s

    of]hgf cg';f/sf ljleGg lqmofsnfkx?df of]hgf th'{df, sfof{Gjog tyf ;+of]hg ug]{ sfo{df dxfk|aGwsnfO{ ;xof]u ug]{ .

    @= ;+:yfn] to u/L nfu" u/LPsf] gLltx? nfu" ubf{ s] s:tf ;d:ofx? cfP / To;nfO{ ;dfwfg ug{ s:tf] pkfo ckgfpb} s]–s] kl/dfh{g u/L gof“ agfpg] eGg] ljifodf dxfk|aGwsnfO{ cfjZos ;xof]u ug]{ .

    #= nufgLsf nflu ahf/ lj:tf/ ug]{, vf]hL ug]{, nufgLsf] ;DefJotf cWoog, C0fsf] ljZn]if0f, k|fyldlss/0f, cg'udg, c;'nL ;DaGwL sfo{ ug]{ u/fpg] .

    $= ;b:ox?nfO{ ;dodf Jofh tyf ;f“jf ltg{sf] nflu ;"rgf Pj+ kxn ug]{ . %= nufgLdf /x]sf sdhf]/ C0fx? klxNofpg] / tL C0fx? ;dLIff u/L ;dod} c;'n x'g ;Sg] u/L /0fgLltx? lng]

    / lngsf nflu dxfk|aGwsnfO{ cfjZos ;Nnfx ;'emfj lbg] . ^= sdhf]/ C0fx?nfO{ lgoldt cg'udg ug]{ / rflnPsf sbdx?sf] ljj/0f /fVg] . &= efsf u'h|g nfu]sf C0fx? efsf gf3\g' cufl8 g} C0fLx?nfO{ xf]l;of/ u/fpg] lsl;dsf] Joj:yfkg ug]{ . *= k|efjsf/L ?kdf C0fsf] lgoGq0f tyf cfjlws ;dLIff ug]{ . (= ;+:yfn] k|bfg ug]{ C0f ;'ljwfx?sf] k|i6 hfgsf/L ;dfj]z u/L ;b:ox?nfO{ pknAw u/fpg] . !)= C0f lng] ;b:ox?sf] C0fsf kmfOnx? cWofjlws ug]{ u/L cfjZos sfuhftx? l7s eP gePsf] x]/L /fd|/L

    kmfOn u/LPsf] s'/fdf lglZrt x'g] . !!= ;b:osf] vftfsf lqmofsnfkx?, C0f pkof]u u/]sf], k'gM kmfOgfG; u/]sf], C0f a9]sf], l/Go' u/]sf], ;dodf Jofh

    lt/]sf] ÷ glt/]sf] h:tf d'Vo sfdx? eP gePsf] cg'udg ug]{ . !@= ;+:yfsf] gLlt lgod, k|0ffnL, k|lqmof tyf Jofkfl/s gLlt cg'?k /fd|f] kmfObf k'u] gk'u]sf] x]g{sf nflu

    dxfk|aGws;“u ;dGjo u/L sfo{ ug]{ . !#= /fd|f] C0f Joj:yfkg eP gePsf] x]g]{ / tYof+sut ?kdf l/kf]6{x? ;dod} tof/ eP gePsf] ;'lglZrt ug]{ . u= gub Joj:yfkg != ;a} lsl;dsf art vftfx?df k|fKt x'g] gub jf r]s a'lemPsf] /l;b clgjfo{ ?kdf ;b:ox?nfO{ lbP glbPsf]

    ;'lglZrt ug]{ .

  • 30

    @= ;b:osf] gub sf/f]jf/x? k|lqmofut ?kdf n}hfg] h:tf] ls art tyf C0f e'Qmflg lnPsf] ÷ lbPsf] ;'lglZrt ug]{ .

    #= ;b:osf] b:tvt ;gfvt ug]{ / gub e'QmfgL ug'{ cl3 o;sf] Eoflnl8l6 eP gePsf] /fd|/L x]g]{ . $= cfkm\gf] lhDdfdf /x]sf] gub tyf r]sx?sf] lhDd]jf/L lng] . sy+sbflrt gub jf r]s x/fO{ gk'u ePdf tTsfn

    egf{ u/L lx;fa ldnfg ug]{ . %= e'Qmflg lb“bf plrt x/ lx;fa eP gePsf] s'/fdf lgw{Ss x'g' kg]{ . ^= b}lgs sf/f]jf/ ;~rfngsf] nflu cfjZos /sdsf] Joj:yf ug]{ . &= e'Qmflg lbgsf] nflu cfjZos dfqfdf gub eP gePsf] s'/fdf olsg ug]{ . *= cfly{s gLltn] u/]sf] Joj:yf cg';f/ gub df}Hbft /fVg], a}+s bflvnf ug]{ . (= :jLs[lt eP cg'?k ;a} lsl;dsf e'Qmflg ug]{ . !)= ;+:yfsf] sf/f]jf/ a9fpg] lsl;dsf lqmofsnfkx? k|efjsf/L tyf pko'Qm tl/sfn] Joj:yfkg ug]{ . !!= ;a} lsl;dsf C0fsf vftfx?df k|fKt x'g] gub jf r]s a'lemlnO{ clgjfo{ ?kdf ;b:ox?nfO{ /l;b lbP glbPsf]

    ;'lglZrt ug]{ . !@= ;a} lsl;dsf C0fsf vftfx?df lbg'kg]{ e'QmfgLsf] gub jf r]s a'emfO{ clgjfo{ ?kdf cfjZos clen]v

    /fv]÷g/fv]sf] ;'lglZrt ug]{ . 3= sfof{no Joj:yfkg tyf sf/f]jf/ != ;b:on] ljleGg lsl;dsf vftfx? vf]Ng jf jGb ug{ rfx]df jf s'g} ;]jfx? lng grfx]df To;sf] clen]v /flv

    cfjZos sfo{ ug]{ ÷ u/fpg] . @= b}lgs sfo{ ck8]6 ug]{ ÷ u/fpg] . #= gub tyf l/kf]6{ /fd|/L ;DxfNg] . $= s'g} klg sfg'gL ;jfnx? ePsf] v08df dxfk|jGwsf] ;xof]u lnO{ sfg'gL ;Nnfxsf/åf/f klxn] g} lglZrt ul/g'

    kg]{ . ª= k|ltj]bg != dfl;s k|ltj]bg tof/ kf/L dxfk|aGwsnfO{ a'emfpg] . @= cfkm\gf] dftxtsf] sd{rf/L;“u k|ltj]bg lnO{ kmfOn ug]{ . #= ;~rfns ;ldltdf k]z ug'{ kg]{ ;a} lsl;dsf k|ltj]bg, ;"rgf hfgsf/Lx? tof/ ug{ dxfk|aGwsnfO{ ;xof]u ug]{

    . dxfk|aGws lgo'St ge} ;s]sf] cj:yfdf k|aGwsn] ug]{ egL tf]lsPsf ;Dk"0f{ sfo{x? ug]{ . $= ;b:on] dfu u/]sf] cfjZos hfgsf/L pknAw u/fpg] . %= C0f Joj:yfkgsf] k|ltj]bg tof/ u/L dxfk|aGwsnfO{ a'empg] . ^= ;~rfns ;ldltdf k]z ug'{kg]{ C0f ;DaGwL ;a} lsl;dsf k|ltj]bg, ;"rgf, hfgsf/Lx? tof/ ug{

    dxfk|aGwsnfO{ ;xof]u ug]{ . sd{rf/Lsf] tkm{af6 k9] a'em] d~h'/L 5 . ;+:yfsf] tkm{af6 gfdM– gfdM– kbM– kbM– x:tfIf/M– x:tfIf/M– ldltM– ldltM–

  • 31

    ;xfos k|aGws kb M ;xfos k|aGws dftxt M k|aGws

    ;+:yfsf] ljlgod, gLltx? tyf ;+rfns ;ldltaf6 ;do ;dodf ePsf] lg0f{o / lgb]{zg ;d]tsf] clwgdf /xL tyf k|aGwssf] k|ToIf dftxtdf /xL ;xfos k|aGwsn] b]xfo adf]lhdsf sfo{x? ug'{, u/fpg' kg]{5 .

    s= k|zf;lgs != ;a} ;'/lIft /flvg' kg]{ art ;DaGwL dxTjk"0f{ sfuhftx? -8s'd]06x?_ Psbd} ;'/lIft 7f“pdf /fVg] tyf To;sf]

    slkx? tyf To;sf] r]sln:6x? ;DaGwLt kmfOndf /flv ;'lglZrt x'g] . @= ;a} lsl;dsf art vftfx?df cfjZostf cg';f/ art hDdf tyf /sdfGt/ x'g' kg]{ ;dodf eP gePsf]

    olsg u/L cfjZostf cg';f/ ;b:onfO{ hfgsf/L ug]{ u/fpg] . #= art / C0f afx]ssf sf/f]jf/x?df k|aGws ;“u ;dGjo ug]{ . $= ;b:ox?;“u / glhs /fd|f] ;DaGw sfod ug]{ . %= k|aGwssf] cg'kl:yltdf sfo{afxssf] lhDdf kfPdf gLldQ k|aGwssf] sfd ug]{ . ^= cfkm"n] lhDdf lnO{ /flvPsf ;fdfgsf] ;fy ;fy} h]yfsf] klg /fd|/L d"Nofªsg tyf dd{t ;Def/ ug]{ . &= C0fsf] 8s'd]06df ;a} lsl;dsf ;+:yfsf] C0f gLlt, lgod, k|lqmof Pj+ zt{x? k"0f{ ?kn] kfngf ug]{ u/L C0f

    :jLs[t ug{ l;kmfl/; u/]sf] s'/fdf lglZrt x'g] / ;+:yfsf] pRr u'0f:t/sf] C0fsf lgodx?nfO{ sfod /fVg] . *= ePsf C0fsf ;a} kmfO{nx?sf] sfuh kqx?, jflif{s ;ldIffsf sfuhkq, dxTjk"0f{ sfuhkqx?sf] ;""rL, af]8{n]

    cg'df]bg u/]sf k|ltx? tyf c? d]df]x? k'/f / qmdaå t/Lsfn] ldnfP/ /fVg] . (= clen]vx? r':t b'?:t / Jojl:yt t/Lsfn] /fVg] . !)= nufgL ug'{ k"j{ lg/LIf0f, d"Nofªsg, /f]Ssf / C0f r'Stf ePkl5 km's'jf ug]{ h:tf sfo{ ug]{ . !!= cfkm\gf sfof{nodf kl/cfPsf h'g;'s} kIfdf klg dxfk|aGws ÷ k|aGws ÷ ;~rfns ;ldlt tyf ljleGg pk

    ;ldltnfO{ ;xof]u ug]{ . !@= dxfk|aGws ÷ k|aGws / c? sd{rf/L;“u ;dGjo u/L sfo{ ;Dkfbg ug]{ . v= of]hgf != ;+:yfsf] jflif{s sfo{qmd tyf ah]6 tof/ ug{, of]hgf u/LPsf sfo{qmd tyf ah]6sf p2]Zox/ k'/f ug{, jflif{s

    of]hgf cg';f/sf ljleGg lqmofsnfkdf of]hgf th'{df, sfof{Gjog tyf ;+of]hg ug]{ sfo{df k|aGwsnfO{ ;xof]u ug]{ .

    @= ;+:yfn] to u/L nfu" u/LPsf] gLltx? nfu" ubf{ s] s:tf ;d:ofx? cfP / To;nfO{ ;dfwfg ug{ s:tf] pkfo ckgfpb} s] s] kl/dfh{g u/L gof“ gLlt agfpg] eGg] ljifodf k|jGwsnfO{ cfjZos ;xof]u ug]{ .

    #= nufgLsf nflu ahf/ lj:tf/ ug]{, vf]hL ug]{, nufgLsf] ;DefJotf cWoog, C0fsf] ljZn]if0f, k|fyldlss/0f, cg'udg, c;'nL ;DaGwL sfo{x? ug]{ .

    $= ;b:ox?nfO{ ;dodf Jofh tyf ;f“jf ltg{sf] nflu ;"rgf Pj+ kxn ug]{ . %= ljz]if lsl;dsf sdhf]/ C0fx? klxNofpg] / tL C0fx? ;dLIff u/L ;dod} c;'n x'g ;Sg] u/L /0fgLltx?

    lngsf nflu k|aGwsnfO{ cfjZos ;Nnfx ;'emfj lbg] . ^= sdhf]/ C0fx?nfO{ lgoldt cg'udg ug]{ / lgoldt ?kdf To;sf] l/kf]6{ tyf To;sf] nflu lnOPsf pkfox?sf]

    /]s8{ /fVg] . &= efsf u'h|g nfu]sf C0fx? efsf gf3\g' cufl8 g} xf]l;of/ u/fpg] lsl;dsf] Joj:yfkg ug'{kg]{ . *= k|efjsf/L ?kdf C0fsf] lgoGq0f tyf cfjlws ;dLIff ug]{ . (= ;+:yfn] k|bfg ug]{ C0f ;'ljwfx?sf] k|i6 hfgsf/L ;dfj]z u/L ;b:ox?nfO{ pknAw u/fpg] . !)= C0f lng] ;b:ox?sf] C0fsf kmfOnx? cWofjlws ug]{ u/L cfjZos sfuhftx? l7s eP gePsf], k"/f ul/Psf],

    /fd|/L kmfOn u/LPsf] s'/fdf lglZrt u/fpg' kg]{ . !!= ;b:osf] vftfsf lqmofsnfkx?, C0f pkof]u u/]sf], k'gM kmfOgfG; u/]sf], C0f a9]sf], /]Go' u/]sf], ;dodf Jofh

    lt/]sf] ÷ glt/]sf] h:tf d'Vo sfdx? eP gePsf] cg'udg ug]{ . !@= ;+:yfsf] gLlt lgod, k|0ffnL, k|lqmof tyf Jofkfl/s gLlt cg'?k /fd|f] kmfObf k'u] gk'u]sf] x]g{sf nflu sfo{sf/L

    k|jGws;“u a;L sfd ug]{ . !#= /fd|f] C0f Joj:yfkg eP gePsf] x]g]{ / tYof+sut ?kdf l/kf]6{x? ;dod} tof/ eP gePsf] ;'lglZrt ug]{ . u= gub sf/f]jf/ tyf sfof{no Joj:yfkg != ;a} lsl;dsf art vftfx?df k|fKt x'g] gub jf r]s a'lemlnO{ clgjfo{ ?kdf ;b:onfO{ /l;b lbg] . @= ;b:osf] gub sf/f]jf/x? k|lqmofut ?kdf n}hfg h:tf] ls art tyf C0f e'QmfgL lng], lbg] cflb . #= ;b:osf] b:tvt ;gfvt ug]{ / gub e'QmfgL ug'{ cl3 o;sf] Eoflnl8l6 eP gePsf] /fd|/L x]g]{ .

  • 32

    $= cfkm\gf] lhDdfdf /x]sf] gub tyf r]sx?sf] lhDd]jf/L lng] . sy+sbflrt gub jf r]s x/fO{ gk'u ePdf tTsfn ;f]wegf{ u/L lx;fa ldnfg ug]{ .

    %= e'Qmflg lb“bf plrt x/ lx;fa eP gePsf] s'/fdf lgw{Ss x'g' kg]{ . ^= b}lgs sf/f]jf/ ;~rfngsf] nflu cfjZos /sdsf] Joj:yf ug]{ / o;sf] nflu k|aGwsaf6 cfjZos ;xof]u lng]

    . &= e'Qmflg lbgsf] nflu cfjZos dfqfdf gub eP gePsf] s'/f olsg ug]{ . *= cfly{s k|zf;g lgodfjnL cg';f/ gub df}Hbft /fVg], a}+s bflvnf ug]{ . (= :jLs[lt eP cg'?k ;a} lsl;dsf e'Qmflg ug]{ . !)= ;+:yfsf] sf/f]jf/ a9fpg] lsl;dsf lqmofsnfkx? k|efjsf/L tyf pko'Qm tl/sfn] Joj:yfkg ug]{ . !!= b}lgs sfo{ ck8]6 ug]{ ÷ u/fpg] . 3= sfof{no Joj:yfkg tyf sf/f]af/ != ;b:on] ljleGg lsl;dsf vftfx? vf]Ng jf aGb ug{ rfx]df jf s'g} ;]jfx? lng grfx]df k|aGwssf] lgb]{zg

    cg';f/ cfjZos sfo{ ug]{ . @= s'g} klg sfg'gL ;jfnx? ePsf] v08df k|aGwssf] ;xof]udf sfg'gL ;Nnfxsf/sf] ;Nnfx cg';f/ klxn] g}

    lglZrt ug]]{ . ª= k|ltj]bg != b}lgs k|ltj]bg tof/ kfg]{ / lbgsf] cGTodf gub lgoGq0f lz6 tof/ kfl/ gub b'?:t kf/]/ k|aGws dfkm{t

    dxfk|aGwsnfO{ a'emfpg] . @= cfkm\gf] dftxtsf] sd{rf/Ln] dfu]sf] k|ltj]bg pknAw u/fpg] . #= ;~rfns ;ldltdf k]z ug'{ kg]{ ;a} lsl;dsf k|ltj]bg, ;"rgf, hfgsf/Lx? tof/ ug{ k|aGws / dxfk|aGwsnfO{

    ;xof]u ug]{ . $= ;b:on] dfu u/]sf] cfjZos hfgsf/L pknAw u/fpg] .

    sd{rf/Lsf] tkm{af6 k9] a'em] d~h'/L 5 . ;+:yfsf] tkm{af6 gfdM– gfdM– kbM– kbM– x:tfIf/M– x:tfIf/M– ldltM– ldltM–

  • 33

    sDKo'6/ ck|]6/ tyf ;Dks{ ;xfossf] sfo{ljj/0f ;Dks{ ;DaGwL sfd tyf e"ldsf

    kb M sDKo'6/ ck|]6/ tyf ;Dks{ ;xfos dftxt M k|aGws

    1 sfof{nodf cfPsf kfx'gf tyf cfuGt'snfO{ clejfbg ug]{ . 2 kfx'gf jf cfuGt'sx? s] sfdsf nflu cfPsf x'g p2]Zo lglZrt ug]{ . 3 kfx'gfx?sf] e]6sf] clen]v cWofjlws ug]{ . 4 cfuGt's tyf kfx'gfx?nfO{ lkmtf{ k7fpg] . 5 s;nfO{ e]6\g vf]lhPsf] xf] ;f] JolQm;“u e]6\g] Joj:yf ldnfO{ lbg] . 6 6]lnkmf]g k|of]usf lzi6frf/x? yfxfkfO{ ;f]xL cg'?ksf] cfr/0f ug]{ . 7 k|d'v ;“usf] ;Dks{ / sfo{sfl/0fL lg0f{osf] ;+k|]if0f ug]{ . 8 sfo{sf/Laf6 ePsf cfnf]rgfx?nfO{ k[i7kf]if0fsf] ?kdf u|x0f u/L k''gM ;f]xL uNtL gbf]xf]¥ofpg] . 9 c?nfO{ a'em\g' kb{5 / c?;“u sfd ubf{ glaem\g] ;/n / dfgljo Jojxf/ ug'{ kb{5 . 10 sfof{nosf clen]vx? cWofjlws ug'{ kmfO{lnª k4lt Jojl:yt agfpg' . sDKo'6/ ;DaGwL sfdx?M 1 sDKo'6/ ;DaGwL ;Dk"0f{ sfo{x? g]kfnL c+u|]hL 6fO{k ug]{, 8f6fx? OG6«L tof/ k|zf]wg ug]{ . 2 ;km\6j]o/ / xf8{j]o/ ;DaGwL sfo{x?df bIFtf /fVg'kg]{ . 3 Od]n OG6/g]6 ;DaGwL kof{Kt hfgsf/L e} lgoldt ?kdf Od]n OG6/g]6 hf“r ug]{ k|ltpQ/ k7fpg kg]{ ePdf k|To'Q/

    tof/ kf/L k|aGwssf] :jLs[t k5f8L k7fpg] . 4 cGo tf]lsPsf] sfo{x? ug]{ . 5 uf]Ko ;"rgfx? uf]Ko /fVg] / c?nfO{ ;Dk|]if0f gug]{ . sd{rf/Lsf] tkm{af6 k9] a'em] d~h'/L 5 . ;+:yfsf] tkm{af6 gfdM– gfdM– kbM– kbM– x:tfIf/M– x:tfIf/M– ldltM– ldltMM–

  • 34

    n]vf ;DaGwL sfo{ n]vf tyf k|zf;lgs ;xfossf] sfo{ ljj/0f

    kb M n]vf tyf k|zf;lgs dftxt M k|aGws 1 ;+:yfsf] n]vf cfly{s k|zf;g lgodfjnL @)&! sf] clwgdf /lx bf]xf]/f] n]vf k|0ffnL / ;xsf/Lsf] $ vftfx?sf]

    dfWodjf6 /fVg] . 2 ahf/af6 ;xfos ahf/ Joj:yfks / ahf/ Joj:yfksn] NofPsf] /sd a'emL ;f]sf] n]vf /fVg] . 3 k|To]s lbgsf] gub /sd a}+s aGb x'g' eGbf klxn] a}+s bflvnf ug]{ . 4 k|aGws ;+:yf k|d'v cfGtl/s / jfx\o n]vf k/LIfs tyf cGo lgsfox?jf6 dfu u/LPsf ljj/0fx? oyfl;3|

    pknJw u/fpg] . 5 tnj lgsf;f ug]{, dfl;s Jofn]G; l;6 tof/ kfg]{ . 6 ;+:yfsf] ;j} k|sf/sf] sf/f]jf/x? :jLs[t jh]6sf] kl/lw leq /lx ug]{ . 7 cgfjZos vr{x? s6f}tL u/L ;+:yfnfO{ lbuf] / bl/nf] agfpg] sfo{qmdx? k|:tfljt ug]{ . 8 jflif{s n]vf k/LIf0f ug]{ . 9 jrt tyf Cl0fx?sf] ;'lr cWofjlws ug]{ . 10 n]vf k/LIf0fjf6 sfod x'g cfPsf] j]?h'sf] nfut /fVg] / km5\of]{6 ug{ k|df0f h'6fO{ k]z ug]{ . 11 cfly{s sf/f]jf/ ubf{ k|rlnt sfg'g jdf]lhd l/t k'u] gk'u]sf] hf“rL /Lt gk'u]sf] e'StfgLsf] lgDtL k|fKt x'g

    cfPdf /Lt gk'u]sf] Joxf]/f lnvLt ?kdf :ki6 v'nfO k|jGws ;dIf k]z u/L k|jGwssf] lnvLt cfb]z cg';f/ ug]{, u/fpg] .

    12 vr{sf] lzif{s cg';f/ kf}6jf/L / cfly{s ljj/0f tof/ ug]{ . 13 sf]iffWoIf / k|jGwsn] ;'Dk]sf cfly{s sf/f]jf/;“u ;DjGwLt sfd / pQ/bfloTj jxg u/L ;+:yfsf] cfly{s k|;f;g

    lgodfjnL cg';f/ /sd lgsf;f / vr{sf] Joj:yf ldnfpg] . 14 ;+:yfåf/f C0f nufgL u/]sf ;b:ox?nfO{ C0fsf] ls:tf / Jofh e'StfgL ;do jf/]df hfgsf/L u/fpg] . 15 n]vf ;DjGwL cGo e} k/L cfpg] sfdx? ug]{, u/fpg] . 16 ;+:yfsf b}lgs k|zf;gLs ultljlwx?df k|jGwsnfO{ ;3fpg] . 17 Od]n, OG6/g]6 r]s ug]{, k|ltpQ/ k7fpg], ;+:yfsf] sfo{qmdnfO{ ;3fp k'¥ofpg] vfnsf ;fdfu|Lx? 8fpgnf]]8 ug]{

    . 18 ;+:yfsf clen]vx? tyf sd{rf/Lsf] ljj/0fx? cWofjlws u/fpg] . 19 sfof{nonfO{ cfjZos kg]\{ lr7Lkqx? tof/ kfg]{, jflx/jf6 cfpg] kqx?sf] k|ltpQ/ k7fpg] . 20 sfof{nodf cfpg] :jb]zL / ljb]zL kfx'gfnfO{ plrt ;Ddfgsf] Joj:yf ldnfpg], sfo{ ;DjGwL hfgsf/L lng],

    e]6sf] Joj:yf ldnfpg] .

    sd{rf/Lsf] tkm{af6 k9] a'em] d~h'/L 5 . ;+:yfsf] tkm{af6 gfdM– gfdM– kbM– kbM– x:tfIf/M– x:tfIf/M– ldltM– ldltM–

  • 35

    ;xfos ahf/ Joj:yfks÷ahf/ Joj:yfkssf] sfo{ ljj/0f kb M ;xfos ahf/ Joj:yfks÷ahf/ Joj:yfks dftxt M k|jGws != z]o/ ;b:o j[låsf] nfuL cfjZos kxn ug]{ . @= z]o/ ;b:ox?;+u tf]lsPsf] art ;+sng ug]{ / ;f] sf] ljj/0f cWofjlws ug]{ . #= ;b:ox?sf] gub sf/f]af/nfO{ k|s[ofut ?kdf n}hfg] . $= ;+:yfsf] b}lgs sf/f]af/df k|aGwsnfO{ ;xof]u ug]{ . %= ;+:yfsf] :fDks{df cfpg] JolStx?;+u lzi6 / dof{lbt Jojxf/ ug]{ . ^= slDtdf @)) hgf ;b:ox?nfO{ ;]jf pknAw u/fpg] . &= ;+:yfsf] tkm{af6 kqrf/ tyf ;'rgf tyf ;Dk|]if0f ug]{ . *= ;+:yfsf] jflif{s sfo{qmdsf] k|:tfljt nIo xfl;n ug{sf nflu ljljw sfo{x? ug]{ u/fpg] . (= ;xsf/L ;+:yfsf vftfx? cWofalws ug{ n]vf tyf k|zf;lgs ;xfosnfO{ cfjZos ;xof]u k'–ofpg] . !) ;b:ox?nfO{ ;+:yfsf] ;'ljwfx?sf] jf/]df hfgsf/L u/fO{ sf/f]jf/ vftf / lgIf]k d'2tL vftf ;+rfng ug{ pTk|]/0ff

    hufpg] . !!= ;+:yfåf/f tf]lsPsf cGo sfo{x? ug]{ . !@ n]vf tyf k|zf;lgs ;xfos / k|aGwsnfO{ cfjZos ;xof]u k'–ofpg] . !#= dlxgfdf slDtdf ! j6f ;kmntfsf] syfx? tof/ kfg]{ . !$= dfl;s k|lta]bg tof/ u/L k|aGwsnfO{ a'emfpg] / cfufdL dlxgfsf] sfo{of]hgf tof/ kfg]{ . !%= Cl0f ;b:ox?nfO{ C0f / Jofh e'StfgL ug'{kg]{ ;do / cjlwsf] af/]df hfgsf/L u/fpg] . !^= cGo e}kl/ cfpg] sfdx? ug]{ u/fpg] .

    sd{rf/Lsf] tkm{af6 k9] a'em] d~h'/L 5 . ;+:yfsf] tkm{af6 gfdM– gfdM– kbM– kbM– x:tfIf/M– x:tfIf/M– ldltM– ldltM–

  • 36

    ;xof]uLsf] sfd, st{Jo / clwsf/ kb M ;xof]uL dftxt M sfof{no ;xfos ;+:yfsf] ljlgod, gLltx? tyf ;+rfns ;ldltaf6 ;do ;dodf ePsf] lg0f{o / lgb]{zg ;d]tsf] clwgdf /lx tyf sfof{no ;xfossf] k|ToIf dftxtdf /xL ;xof]uLn] b]xfo adf]lhdsf sfo{x? ug'{ kg]{5 . sfo{x?M != sfof{no ;dodf vf]Ng] tyf jGb ug]{, sfof{nosf] ;/;kmfOdf k"0f{?kn] Wofg lbg] . @= cfPsf lr7Lkqx? a'lemlng] ;fy} k'¥ofpg' kg]{ kqx? ;DjGwLt 7fp“df k'¥ofpg] . #= lrof gf:tf, vfg] kfgLsf] cfjZos k|jGw ug]{ . $= ;+:yfsf] ;dli6ut ?kdf ;'/Iffsf] k|Tofe'lt lbnfpg] . %= ;+:yfsf] ef}lts ;DklQx?sf] ;j{bf ;+/If0f tyf dd{t ug{sf nflu sfof{no ;xfosnfO{ cfjZos ;xof]u ug]{ . ^= ;+:yfsf sd{rf/Lx?n] lgb]{lzt u/]sf sfo{x? ;DkGg ug]{ . sd{rf/Lsf] tkm{af6 k9]+ a'em+] d~h'/L 5 . ;+:yfsf] tkm{af6 gfdM– gfdM– kbM– kbM– x:tfIf/M– x:tfIf/M– ldltM– ldltM–

  • 37

    ;'/Iff uf8{sf] sfo{ ljj/0f kb M ;xof]uL dftxt M sfof{no ;xfos 1 sfof{non] v6fPsf] ;dodf sfof{nodf pkl:yt x'g] . 2 sfof{nodf cfkm\gf] pkl:yt lglZrt u/] jdf]lhd x:tfIf/ u/L cfPsf] / uPsf] ;do ls6fg ug]{ . 3 sfof{non] v6fPsf] :yfgdf sfof{non] pknJw u/fPsf] 8«]; / ;'/Iff ;fdfg ;lxt vl6g] . 4 pknJw ;'/Iff ;fdfu|L r]s ug]{, ;'/lIFt k'j{d j:g] / cfkm\gf] ;do ;dfKt kZrft tf]lsP jdf]lhd x:tfIF/ u/L hfg]

    . 5 sfof{no leq cfpg] ;j} dxfg'efjx?nfO{ lzi6 efiffdf s], s:tf] / s:nfO{ e]6\g] xf] ;f]lw lgh;“u ;fydf ePdf

    ;fdfu|L r]s ug'{ kg]{ ePdf r]s ug]{ . 6 r]s ePdf ;fdfu|L clkm; ;Dd k'¥ofpg cfjZos gb]lvPdf sfof{non] ;fdfg /fVg] elg tf]s]sf] :yfgdf ;'/lIFt

    /flvlbg] / lgh sfof{nojf6 kms{bf lghnfO{ pknJw u/fpg] . 7 cGo sfo{ tf]lsP jdf]lhd x'g] . sd{rf/Lsf] tkm{af6 k9] a'em] d~h'/L 5 . ;+:yfsf] tkm{af6 gfdM– gfdM– kbM– kbM– x:tfIf/M– x:tfIf/M– ldltM– ldltM–

  • 38

    cg';"rL !$

    ljxfgL ax'p2]ZoLo ;xsf/L ;+:yf ln= afun'ª sd{rf/Lx?sf] cfjZostf ;+aGwL ;"rgfsf] gd"gf

    -bkmf !$=# ;+u ;DjGwLt_ l8=;=sf=af=b=g+=@$%–)^%÷)^^

    laxfgL ax'p4]ZoLo ;xsf/L ;+:yf ln= a/]ª, afun'ª .

    k=g+= r=g+=

    ldlt–================ sd{rf/L cfjZostf ;DaGwL ;"rgf π

    o; ;+:yfsf nflu tklzn adf]lhdsf kbdf sd{rf/L cfjZostf k/]sfn] !* aif{ k'/f e} #) aif{ ggf3]sf g]kfnL gful/sn] b]xfo adf]lhd b/vf:t cfjxfg ul/G5 . qm=;= kb ;+Vof z}lIfs of]Uotf tnj÷;'ljwf

    !=

    @=

    #=

    $=

    != b/vf:t lbg] clGtd ldlt M– @= kl/Ifsf] lsl;d M– lnlvt÷cGtjftf{ Pj+ k|of]ufTds . #= b/vf:t z'Ns M– ?=%)).– $= cfjZos sfuhftx? M– g]kfnL gful/stfsf] k|df0f kq, ;+jlGwt of]Uotf xf+l;n u/]sf] ;Ssn k|df0f kq, 8«fO{e/sf] xsdf nfO{;]G;, sDKo'6/ tflnd tyf cg'ejsf k|df0f kq / k|lta4tf ;lxtsf] x:tlnlvt lgj]bg . %= b/vf:t lbg] :yfg M– sfof{no ;do leq, ;+:yfsf] sfof{nodf . gf]6 M– ^ dlxgf kl/If0f cjlw /xg] 5 . ============== ;+of]hs kbk"tL{ pk;ldlt .

  • 39