Science Of Getting RICH (Marathi)

download Science Of Getting RICH (Marathi)

of 51

description

By Best selling Author of "Science of Being GREAT"

Transcript of Science Of Getting RICH (Marathi)

  • Tkj rqEgkyk [kjks[kj xjhckauk enr djkoh vla okVr vlsy rjvkkh rqEgh ns.;k;ksX; cuk] lku cuk vkf.k ex brjkaukgh lkucu.;klkBh R;kaph enr djk-

    gs iqLrd rqEgkyk Jhearhps jgL; vxnh foLrkajkus letkowu lkaxsy-eyk [kkkh vkgs dh ;k fok;h vfkd dkgh okp.;kph vkrk rqEgkykdkhp xjt iM.kkj ukgh-

  • All rights reserved. No part of this publication may be reproduced, storedin or introduced into a retrieval system, or transmitted, in any form, or byany means (electronic, mechanical, photocopying, recording or otherwise)without the prior written permission of QFORD. Any person who does anyunauthorized act in relation to this publication may be liable to criminalprosecution and civil claims for damages.

    Published in India by:

    QFORDNew Delhi (India)Ph.: +91-9313284386 / 9310235817Email: [email protected]@qford.orgWebsite: http://www.qford.co.inhttp://www.bestseller2u.com

    First Indian Edition: 2009

    Published by QFORD, New Delhi (India)

    Marathi Translation : S. Kishor

    Copyright Reserved

    ISBN: 978-81-905924-3-7

    Cover designed by: QFORD Concepts

  • D;wQksMZ]D;wQksMZ]D;wQksMZ]D;wQksMZ]D;wQksMZ] HkkjrHkkjrHkkjrHkkjrHkkjr

    Jhearhpsxqfir

    n lk;Ul vkWQ xsfVax fjp pk ejkBh vuqokn1910 e;s fyfgysya gs iqLrd rqepa thou cnywu

    Vkdsy-

    y s[kdoSysl Msyks,l osV~VYl

    International Best Seller

  • rqepk fu.kZ; gk rj rqepk vfkdkj!

    izdkk okVY;kus fnO;kpk mtsM deh gksr ukghenj rsjslk

    lak; vMFkGs ikgrks] fookl ekxZ kkskrkslak; dkGks[k ikgrks] fookl izdkkkdMs usrkslak; Fkkacorks] fookl iq

  • vuqekad

    ifjp;euk sxr1- Jhear Ogk 112- Jhearhps kkLk 153- Lkeku lakh 194- ifgyk fu;e 235- thou foLrkj 296- y{eh vkiY;k nkjh 357- drKrk 418- fufpr fopkj fnkk 459- bPNkkfDrpk lnqi;k sx 5110- lQyrsps chtkjk siu 5711- iz;Rukph ;k sX;fnkk 6112- dqky iz;Ru 6713- ;ksX; dk;kZpk kk sk 7114- eqcydrsph vfHkykkk 7515- izxfr iq:k 7916- fudk Z vkf.k lkokkurk 83

    rqEgh ekfxrya rj rqEgkyk uDdhp fnY;k tkbZy i.k ts larqVvlrhy R;kaP;k dMwu ijr ?ksrY;k tkbZy-

    ck;cy

  • 6fk[kjkoj iksgpY;k ojp nqljh fk[kja iknkkar dj.;kph dykfkdrk ;srs-

    usYlu eaMsykfufpr mfnV vl.kk;k O;Drh dkghgh feGow kdrkr-

    lWE;q,y foYlufg;kaP;k kkskkr vl.kk;kauk c;kpnk dksGlkp gkrh ykxrks i.k rs

    Fkdr ukghr dkj.k eksy rj fg;kyk vlra Eg.kwu rs [kksnr jkgrkr dkj.kR;kap laiw.kZ y{k fg;kdMs vlra- dksGkkdMs ukgh-

    LosV ekMZutj ;k fookP;k fufeZrhpk dkgh mn~nsk vlsy rj ex vkEgh ;k

    iFohrykoj vl.;kpkgh dkgh rjh fufpr gsrw vlsyp rks kkskk- vkbZuLVkbZu

    ku gs lgkO;k bafnz;kle vkgs- R;kP;k vHkkokeqGs ckdhps ikpghvuqi;ksxh Bjrkr-

    foY;e lkWejlsV e?ke~izse gsp vafre lR; vkgs] ckdh dkgh ukgh- lqnSokus eh iSkkaojp izse

    djrks- fcyh fye

    txkrY;k lxG;k leL;kpa ewG iSlk vkgs] i.k rqEgkyk iSkkpa ewGdqBs vkgs rs ekfgr vkgs dk \

    ,Wuh jSaMvki.k Lor%p Lor%yk lku cuo.;kiklwu Fkkacorks vkgksr-

    vukfedizR;sdkyk okVra dh] vki.k LoxkZr tkoa] i.k LoxkZr tk.;klkBh

    ejkoa ykxra gsp rks foljrks- vukfed

  • 7ifjp;

    ekxP;k ,dk krdkgwu vfkd dkGkiklwu gtkjks yk[kks yksdkaP;kthoukr izsj.kkLkksr BjysY;k txkrhy lokZfkd [kikps ^^fn lk;UlvkWQ xsfVax jhp** ps ys[kd Jh oSysl Msyks,l osV~VYl 1860-1911txkyk lqifjfpr vkgsr- ekk rfjgh yksdkauk rs vesfjdsr tUeys ;kfkok; R;kapk vfkd dkgh HkwrdkG dq.kkyk Bkowd ukgh- okLrfodR;kapk izkjaHkhpk dkG Qkj nq%[kn gksrk- vHkko vkf.k vuqiyCkrk] xjhch]uSjk; ;k ckchuh R;kapk t.kw dkgh ikBiqjkokp dsyk gksrk-

    ksoVh osV~VYl us izkIr ifjfLFkrh cny.;kps Bjoya- R;kaP;kpkCnkr lkaxk;p rj ] ^ ^tj rqEgh lku] ;kLoh vkf.k fujksxh cu.;kpkfu.kZ; ?ksryk ulsy rj R;kpk ,deso vFkZ vlk dh] rqEgh Lor%p xjhc]v;kLoh vkf.k jksxhV cuk;pk fu.kZ; ?ksryk vkgs-** ;kfLork ghosV~VYl ;kaph izkFkfedrk gksrh- ^^R;kapk vfkdkfkd osG fy[kkukrO;frr gksr vls- ,d ;kLoh ys[kd] kfDrkkyh vkf.k izxrh ekXkkZojhy,d izoklh cu.ks gsp ,deso R;kpa LoIu gksra ts lkdkj dj.;klkBh]R;k LoIukyk okLrokr :ikarfjr dj.;klkBh R;kauh vFkd ifjJe dsys-;k iqLrdkpa izR;sd iku R;kaP;k thoukuqHkokph dFkk vkgs- okLrfod rsLor% ,dk izpaM kDrhps dsanz gksrs-** vla R;kaph dU;k YkksjsUlpa ervkgs- MsLdVZ~l] belZu] gsxsy] yscfuR>] kksisu gkSj vkf.k fiukstkvkk egku O;Drh osV~VYl ;kaP;k izsj.kk LFkku gksR;k-

    lrrPkh v;;u oRrh vkf.k dBh.k ifjJekOnkjs R;kuh laifRr]LokLF; vkf.k ;k rj feGoyp i.k R;kap Lor%p vla ,d uoaRkRoKkupa tUekyk ?kkrya T;keqGs R;kaP;k Lor%P;k thoukr veqykxz

  • 8ifjorZu ?kMwu vkya-b-l- 1910 eks ;k iqLrdkP;k izdkkukuarj Jh osV~VYl ;kap

    nsgkolku >kya ijarq R;kap gs ,sfrgkfld ys[ku vktgh iFohrykojhyyk[kks vHkkoxzLr] nhu ek.klkauk izsj.kkL=ksr c.kwu Jhearhpk lkurspkjktekxZ nk[kor vkgs-

    rqEgh djhr vlysyh izrh{kk ,[kkn;k ioZrkph maph deh dj.kkjukgh

    ;ksX; ekxkZoj dk gksbZuk] rqEgkyk kkokoa rj ykxsyp-foy jkstlZ

  • 9euksxr

    gs iqLrd dq.kkoj Vhdk dj.;klkBh vFkok rqEgkyk ,[kkn uaorRoKku fkdo.;klkBh uDdhp fyfgysya ukgh- gs ,d laiw.kZr%O;kogkfjd iqLrd vkgs] ts Jhear fdaok lku gksow bfPN.kk;k izR;sdL=h vFkok iq#kklkBh mi;ksxh Bjsy- gs iqLrd R;k izR;sdklkBh vkgs tksf;k&izfrf;sP;k flnkarkyk tk.kwu ?ksow bfPNrks-

    vkiY;kdMwu ,dp vis{kk vkgs dh] rqEgh ;k iqLrdkr ekaMysY;kflnkarkoj fukad eukus vaey djkok] tlk ekdksZuh vu~ ,fMlu P;kflnkarkoj dsyk tkrks- ek>h [kk=h vkgs dh tks dq.kh L=h fdaok iq:k;k iqLrdkrhy flnkarkps ikyu djsy rks fufprp FkksM;kp dkykokhrJhear gksowu tkbZy- dkj.k gk fu;e foKkukfkfBr vkgs- vkf.k R;keqGsrqepa vlQy gks.ka gs vkD; vkgs-

    ;k iqLrdkr lkkh ljG LiV Hkkkspk mi;ksx dj.;kr vkykvkgs] dkj.k izR;sdkyk ;k iqLrdkryk kCn u kCn dGk;yk gok vkgs-;k iqLrdkryk izR;sd kCn vu~ flnkar vusd okkZP;k iz;ksxkps Qfyrvkgs- rqEghgh ;krhy fu;ekps ikyu djk vu~ Jhear Ogk ---

    vkiyk kqHksPNqd

    oSysl Msyks,l osV~VYl

  • 10

  • 11

    Jhear Ogk

    nkfjnz;kps Hkys dq.kh fdrhgh leFkZu d# n;k i.k Jhearh fkok;thou iw.kZi.ks] euHk#u] eqDri.ks txrk ;s.ks vkD; vkgs gs dq.khukdk#p kdr ukgh- vHkkokP;k xrsZr izfrHkk dqafBr gksrs vu~vkRefodklkP;k ekxkZr gs nkfjnz; vMFkGk cuwu tkrs- ;kr nqervl.;kps dkgh,d dkj.k ukgh- dkj.k vkRefodkl vkf.k izfrHksyk uos?kqekjs QqV.;klkBh vusd izdkjP;k lkkukph vko;drk vlrs] vu~ kulaikh fkok; lkkukph ifjiwrhZ gksow kdr ukgh-

    tkxfrdhdj.kkP;k vktP;k ;qxkr lkkukapk mi;ksx ek.kwl ekufld]vkfRed rlsp kkjhfjd fodklklkBh djhr vlrks- ex vFkZO;oLFksykizkkkU; ns.kk;k vktP;k dkGkr vkEgkyk ekxs jkgwu dls pkysy\ vkf.kEg.kwup vktP;k ;k ;qxkr vkEgkyk kuoku gks.;kpa gs kkL= letkowu?;kopa ykx.kkj vkgs-

    fodkl vu~ v[kaM fodkl gsp ekuoh thoukp ,deso ;s; vkgs-nql;k kCnkr lkaxk;pa rj izxrhyk vkiya ;ksxnku ns.ka gs vkiya izFkedrZO; vu~ vfkdkj vkgs-

    loZizFke rqEgh dks.krhgh xksV izkIr dj.;klkBh ;s.kk;k vMFkG;kykiSlk]ku nwj djk- rjp ekufld] v;kfRed vkf.k HkkSfrd fodklkP;kfnksus ekxZe.k dj.;klkBh ek.kwl ru & eukus r;kj gksrks- vFkkZrizpaM ku laikh feGo.ks fdaok rh feGo.;kP;k vMFkG;kiklwu eqDrhfeGo.;kykp rqeP;k izxrhpk kqHkkjaHk ekukok ykxsy-

    Jhearhpk mn~nsk vkgs R;kr lekkku eku.ks fdaok vYilarqV

    izdj.k % 1

  • 12

    okhyk tUe ns.ks vlwp kdr ukgh- tj rqeP;kr eqcyd ;k feGo.;kph{kerk vlsy rj ex vkgs R;kr lekkku rjh dk ekuk;pa \ fulXkZlqnk izxrh] izlkj vu~ fodklkyk izkkkU; nsrks- Eg.ktsp ;k dk;kZrvkiyk okVk ns.ka gkp vkiyk keZ vkgs- LokHkkfodp vYi larqVvlY;klkj[ka nqljs iki ukgh- laiw.kZ vkf.k laiUursua ifj.kw.kZ thoutx.;klkBh ts vkf.k ftrda vki.kkl goa vkgs rs loZ rqeP;ktoGvlsya rjp rqEgh Jhear vkgkr] vkf.k ;k laiw.kZ txkr vlk ,dgh ek.kwlukgh dh tks gs loZ feGo.;klkBh vleFkZ vkgs- vktP;k ;k ;qxkrfodklkP;k vkakG;k okVsoj kkork kkork ek.kalkp tx.kap gjowupkyy;a thou fDyV gksowu xsy;] vkf.k Eg.kwup thou laiw.kZi.ks vu~pkaxY;k in~rhus txk;pa vlsy rj vkiY;k toG ku lairhph vR;arvko;drk Hkklrs- dkj.k izR;sd t.k vkiyh LoIus lkdkj dj.;klkBhkMiMr vlrks- i.k gh LoIua lkkuk fkok; dkh iw.kZ dj.kkj \ vkf.kEg.kwup gh lkku lkeqxzh feGok;ph vlsy rj rqEgh vkfFkZd nV;kLora= vl.ks xjtsps vkgs- ;k iqLrdkpk lkj letwu ?;k;pk vlsy rjeukps vu~ cqnhps lkjs dokMa m?kMwu ;k ckch letwu ?ks.ka vko;dvkgs-

    Jhearhph bPNk vl.ka gh dkgh okbZV ckc ukgh- dkj.k R;k bPNsekxskulaikh] fodkl] liaw.kZrk vkf.k eqcydrsph Hkkouk vlrs] th vaR;ruSlafxZd vkgs- R;keqGs tks O;Drh vkiya thou pkaxY;k inrhus vu~laiw.kZi.kkus tx.;kph bPNk ckGxr ulsy vkh O;Drh fojGhp Eg.kkohykxsy R;kp izek.ks ku izkIrhlkBh ts dkgh ifjJe ?;kos ykxrkr R;kiklwu nwj jkg.kkjk ek.kwlgh vlkkkj.kp ekukok ykxsy-

    laiw.kZ ekuoh lewg rhu xksVh lkBh txr vlrks] R;k rhu xksVhEg.kts kjhj] cqnh vu~ vkRek gks; ;k frUghiSdh dks.krhgh ,d xksVvfkd egRoiw.kZ fdaok foksk vFkok ifo= ulrs rj ;k frUgh ckchpsekuoh thoukr lkj[ksp egRo vlrs- dkj.k ;k frugh xksVhauk R;kpa,d foksk egRo vkgs- ;k iSdh dqBY;krjh ,dkp xksVhoj Hkj nsowuvki.k txw kdr ukgh- vkt nqnsZokus yksd QDr kjhjkyk egRo nsrkukfnlrkr] QDr kjhjklkBh txrkuk fnlwu ;srkr- ^^kjhj lkaHkkGys] rspkaxys jkfgys rjp vki.k thoukpk [k;k vFkkZus vkLokn ?ksow kdkrks**

  • 13

    vla rs ;k nsgdsafnzr tx.;kpa leFkZu djhr vlrkr- i.k R;kap gspfokku cqnh vu~ vkRE;kP;k lanHkkZrgh rsokMgoa vlra- Eg.ktsp R;kyk kjhj Jekiklwu eqDrh goh vlrs] kkjhfjdvu~ ekufld foJkarh goh vlrs- euksjatukph vko;drk vlrs- R;klkBhpkaxyh iqLrda okp.ka] fgM.ka fQj.ka] fulxkZP;k lkfu;kr tkowufulxkZuqHko ?ks.k] pkaxY;k] cqnhoar fe=kP;k lgoklkr jkg.ka ;k lj[;kckch lkscrp ckSfnd dljrh] xhr laxhr] ukVd] dyk vkf.k lkSna;kZaphvkoM vl.ka rlsp vki.k djhr vlysY;k dkekpa dq.khrjh dkSrqd dj.ka;k ckch lqnk eu%LokLF; jk[krkr] eu vkf.k cqnhph ldkjkRedrkfVdowu Bso.;klkBh mi;ksxh Bjrkr-

    izse vkRE;kpk vkgkj vu~ nfjnz; izsefHkO;Drhrhy vMFkGk ekuY;ktkrkr- T;kaP;koj vki.k eukiklwu izse djrks R;kaP;klkBh dkghrjhdj.;keqGs vki.kkl euLoh vkuan feGrks] dkj.k leiZ.k gk izsekpkLoHkko keZp vkgs- i.k tj ,[kkn;kdMs ns.;klkj[k dkghp ulsy rjvlk O;Drh ,d pkaxyk tksMhnkj] pkaxyk ikyd] ,d pkaxyk ukxfjdfdaok pkaxyk ek.kwl rjh dlk cuw kdsy \ vki.k vkiY;k nsgkyk lq[khBso.;klkBh fofok HkkSfrd oLrwapk okij djrks T;keqGs vkRek vkf.kcqnhpk fodklgh ijLijiwjd U;k;kus gksr vlrks- R;k eqGsp lkugks.;kyk izkkkU;e ns.ks xjtsps gksowu tkrs-

    loZizFke rqeP;kr Jhear cu.;kph bPNk vlyh ikfgts- ex laiw.kZ,dkxzrsus R;k bPNkiwrhZlkBh iwjd vlysY;k kkL=kpk vH;kl dsykikfgts- i.k tj rqEgh gs djr ulky rj rqEgh rqeP;k drZO;kiklwu nwjtkr vkgkr vla [kqkky letk- ,d xksV dk;e y{kkr jkgw n;k] rhEg.kts tj rqEgh Jhear >kykr rj rh rqeP;kdMwu ekuorsyk vu~bZojkyk fnysyh loZJsB HksV vlsy-

  • 14

  • 15

    Jhearhps kkL=

    xf.kr vu~ HkkSfrd kkL=kP;k fu;ek lkj[ksp Jhearhps gh dkghfofkV fu;e vkgsr- vkf.k rs dlksVhoj ?kklwu fln >kysys vkgsr-txkryk dks.krkgh ek.kwl ;k fu;kekps ikyu d#u ku laiUu gksowkdrks-

    ,dk fofkV dk;Zinrh uqlkj lrr iz;Rujr jkfgY;kl kuizkIrh vo; gksrs- ts yksd dGr udGr ;k inrhpk voyac djrkrrs kuoku gksowu tkrkr- vu~ txkr vlsgh dkgh nqnsZoh yksd vkgsr tsdBh.kkrhy dBh.k ifjJe d#ugh jadp jkgrkr-

    f;k & izfrf;k Action-Reaction ;k fu;ek lkj[kkp gk lqnk,d vpwd fu;e vkgs- R;keqGs tks dq.kh L=h vFkok iq#k ;k fu;ekpsikyu djhy rks lku >kY;k fkok; jkg.kkj ukgh-

    Jhear fdaok lkurk gh dkgh okrkoj.kkkh lacfkr ckc ukgh- tjrlpa vlra rj ,dk fofkV okrkoj.kkrys loZp yksd Jhear >kysvlrs] fdaok ,[kkn;k fofkV kgjkrys] Hkwiznskkrys] ,[kkn;k fofkVnskkrys lkjsp jfgoklh ku laiUUk vu~ brj fBdk.kps ukxfjd xjhc>kys vlrs-

    Ikjarq vki.k y{kiwoZd cf?krya rj vkiY;k vla ;kukr ;sra dhJhear vu~ xjhc ,dkp okrkoj.kkr] ,dkp O;olk;kr dke djrkukfnlrkr- ,dkp fBdk.kP;k ;k nksu O;Drh leku O;olk;kr vlwulqnk jko vkf.k jad vlrkr ;kpk vFkZ brdkp dh xjhch fdaok Jherhgh okrkoj.kkakh lcafkr ulrs- ek= dkgh fofkV ifjfLFkrh vuqdwyvFkok izfrdwy vlw kdrs] ijarq rjhgh ,d leku okrkoj.k vkf.k

    izdj.k % 2

  • 16

    leku O;olk;krhygh dkgh yksd ;kLoh rj dkgh v;kLoh gksrkrpEg.ktsp vki.k ;k fudkkZai;Zr iksgprks dh] ;kfLork fdaok Jhearh gh,dk fofkV vkk dk;Zinrhpk ifj.kke vlrs- ijarq ;kpk vFkZ vlkukgh dh ;k dk;Z inrhoj dq.kkpk ekydh gDd vkgs- fdaok ;kdk;Zinrhpk voyac dj.;klkBh rqeP;kr dkgh foksk ;ksX;rk ikfgts-;kpa lkk ljG dkj.k vla dh] dkgh foksk ;ksX;rk vl.kkjs cqnhoarbrjkph pkdjh djrkuk vki.k ikgrp vlrks- ;kpkp vFkZ ;k iFohrykojpkizR;sd ukxfjd ku laiUUk gksow kdrks-

    txkrY;k vusd kulaiUUk yksdkaP;k ,dk losZ{k.kkr vls y{kkrvkys dh] R;kaP;kr brjka lkj[;kap ;ksX;rk vlrkr- dkgh osxG;k{kerk] izfrHkk fdaok dkgh foksk cqnhizfo.; ulra] i.k ex rjhgh rskuoku vu~ brj jad dk\ ;k izukpa lkka ljG mkj vls dh] R;kaphdk;Z inrh vaR;r osxGh vlrs-

    Jhearh gh datqkh fdaok ku laxzgkpk ifj.kke ulrks dkj.k vusdku laiUUk O;Drh l

  • 17

    tUer%p fnysys vkgsr] Eg.kwup rj cqnhoar] izfrHkklaiUUk] eq[kZ]LoLFk] vLoLFk] cykkyh vu~ nqcZy vls loZp izdkjps yksd kulaiUu >kysys fnlwu ;srkr-

    tks vkiY;k Jo.ksfnza;kuh ,sdw kdrks] R;koj fopkj d: kdrks vu~rh xksV letwu ?ksow kdrks vlk izR;sd ek.kwl ek>a Eg.kua letwu ?ksowkdrks vkf.k fufpri.ks kuoku gksow kdrks-

    vkrkai;Zar vki.k gs tk.kwu ?ksrya dh] Jhearh gh okrkoj.kkkh lacfkrukgh- ijarq vkh dkgh vioknkRed LFkGa vkgsr dh rsFks gk fu;e ykxwgksr ukgh- mnk- lgkjk okGoaV

    JhearhP;k ekxkZus izokl djk;pk vlsy rj yksdO;ogkj dlk vkgsrs vki.kkl riklwu ?;kos ykxsy- xzkgdkaph vfHk:ph tk.kwu ?ks.ka gh lqnk,d dyk vkgs- i.k gh ckc lqnk Hkkkk] ifjfLFkrh vkf.k LFkGkuqlkjcnywu tkrs- ek>a Eg.k.ka brdp dh] tj rqeP;k kgjkr ,d tjhek.kwl Jhear gksow kdr vlsy rj ex rks ek.kwl rqEghp dk vlw u;s\

    eh iqUgk vki.kkl lkaxw bfPNrks dh] kulaiUUk gks.;klkBh dkghfoksk O;olk; vFkok kank fuoM.;kph vko;drk ukgh vkgs- loZpizdkjP;k O;olk;kr yksd ;kLoh gksrkgsr- vkf.k ;kr vkp;Zdkjdvla dkghp ukgh dh leku O;olk;kr vlwugh vkiyk fdaok vkiyklgO;olkf;d ,desdkis{kk vfkd ;kLoh vlrks-

    T;k O;olk;kr rqEgkyk vkoM vlsy rksp O;olk; tj rqEghfuoMykr rjp rqEgh R;kr loZLo vksrw kdky- rlsp ;ksX; inrhusfodflr dsys xsysys xq.k izfrHkk rqeP;k ;kkph [kk=h curkr- HkkSxksfydokrkoj.kkuqlkj O;olk;kph fuoM djk- vkbZLhe pk O;olk; djko;kpvlsy rj fgeky;kr tkowu mi;ksx gks.kkj ukgh] R;k ,soth okGoaVhm.k iznskkph fuoM djkoh ykxsy- eRL;ks|ksxklkBh yksfjMk ,sothvesfjdspk mkj & ifpe HkwHkkx vfkd mi;ksxh Bjsy b-

    Rkqepa ;k gs dqBY;kgh ,[kkn;k fofkV O;olk;koj voyacwuukgh- ,dk leku O;olk;kr rqeP;k ,soth nqljk vfkd ;kLoh vlsyrj ;kpk ljG vFkZ vlk dh] vkiY;k nks?kkaaP;k dk;Zinrheks Qjd vkgs-Eg.ktsp rqEgkyk tj kuoku Ogk;pa vlsy rj rqEgkyk ,dk fofkVvkf.k fufpr vkk dk;Zinrhpk voyac djkok ykxsy] ufkckyk nksk

  • 18

    ns.;kis{kk rqeP;k ;kLoh LikZd O;kolkf;dkpa vuqdj.k djkoa ykxsy-laikhpk vHkko dq.kkP;k kulaiUUk gks.;klkBh vMFkGk B: kdr

    ukgh- tj rqeP;kdMs Hkjiwj kulaikh vlsy rj ex rqEgkyk kulaIkUugks.;k fok;h fpark dj.;kps dkgh ,d dkj.k ukgh- ijarq tj rqEghvHkkoxzLr vlky] kulaikh ghu vlky vkf.k rqEgh gs Jhearhps kkL=voyacr vlky rj FkksM;kp dkGkr rqEgh JhearhP;k fnksus izokl d:ykxky- rqeP;kdMs gGwgGw iSlk ;sow ykxyk dh] rqEgh Jhear gksowykxyk vkgkr vla [kqkky letk- rqEgh ;k JhearhP;k kkL=kps ;ksX;inrhus ikyu djhr vkgkr vlkgh R;kpk vFkZ gksrks-

    letk rqEgh iFohrykojhy vR;ar xjhc vu~ fukZu O;Drh vkgkr-rqEgh [kwi dtZcktkjh >kysys vkgkr vkf.k rqepk ,dgh fe= rqeP;klkscr jkfgyk ukgh] rqEgkyk lkku lkeqxzhph vR;ar derjrk Hkklrsvkgs- rqEgh txkrys vxnhp izHkkokqU; O;fDreRokps kuh vlyk rjhghdkgh ,d dkGth d: udk- dkj.k rqEgh ;k JhearhP;k kkL=kpa ikyud: ykxykr dh] f;k & izfrf;sP;k fu;ekuqlkj rqEgh lku gks.kkjgs fufpr letk- rqeP;k toG vxnh ,d Nnkegh ulyk rjhgh rqEghkuoku gksow kdrk- dnkfpr rqEgh pqdhP;k O;olk;kr vlky rj rqEghrqeP;k vkoMh izek.ks uok O;olk; fuoMw kdrk] rqEgh pqdhP;k fBdk.khvlky rj rqEgh rqeps fBdk.k cnyw kdrk vkf.k gs lxGa rqEgh orZekuifjfLFkrhr fdaok okrkoj.kkr vkf.k orZeku O;olk;kr jkgwugh JhearhP;kkkL=kP;k fu;ekpa ikyu d:u d: kdrk- T;kph ifjf.krh kaHkjVDds ;kkrp gksrs-

    pyk rj ex] ;k uSlfxZd fu;ekpa ikyu d: ;k !

  • 19

    leku lakh

    laiUurk gh dq.kk ,dkph [kktxh ekyekk ukgh,- dq.khgh rqEgkykkuoku gks.;k iklwu jks[kw kdr ukgh vu~ rqeP;k HkkX;kr ku;ksx ukghvlsgh ukgh- tj rqEgkyk okVr vlsy dh rqEgh l;k T;k iznskkr jkgrvkgkr rsFks O;kolkf;d ;k feG.;kph kD;rk ukgh rj vkk osGhuO;k ;kksfk[kjkP;k okVk kksk.ks xjtsps Bjrs-

    txkrhy izR;sdkykp eqcyd izek.kkr leku lakh feGr vlrs-vkf.k gh lakh lkekftd fodklkr osGksosGh vkiyk ;ksxnku nsr vlrs-ek= ;k lakhpk ykHk mBok;pk vlsy rj ;k lakhP;k izokgkP;k fojkskkrtk.;kis{kk feGkysY;k lakhlg izokl dj.ks mfpr Bjrs-

    fulxZ dq.kkykgh lakh fouk oafpr Bsor ukgh- jktk vlks ok jad]Jhear vlks ok xjhc] uksdj vlks vFkok ekyd] fulxZ izR;sdkykpleku lakh cgky djrks- ekydk}kjs uksdjkpa kksk.k d:u vFkokeksB;k O;olk;k}kjs NksV;k O;ko;kf;dkauk ifjfLFkrhP;k ojoaV;k[kkyhjxMwu xjhc cuoY;k tkow kdr ukgh- dkj.k fukZu O;Drhph]xjhckaph dk;Zinrh vkf.k fopkj iz.kkyh JhearhP;k foKkukP;k fojkskkrvlrs-

    JhearhP;k foKkukaph dkl kjyh rj xqyke vkiY;k nkL;RokrwueqDr gksowu ekydkP;k jkaxsr ;sowu clw kdrkr- dkj.k gs Jhearhpsfu;e R;kpa ikyu dj.kk;k izR;sdkyk lkj[khp QGa nsrkr- ek= rqEgh;k fu;ekauk letwu metwu R;kpa ikyu ek= djk;yk goa- ts yksd vlsdj.kkj ukghr ijesojkP;k jkT;kr rs fUkfpri.ks jadp jkgrhy ,o

  • 20

    fu;ekaP;k ckcrhr vufHkK gksrs R;kaP;k lkBh gs iqLrd vkf.k ;krhyfu;e Jhear cu.;kP;k nVhus ojnku Bjsy-

    vHkko gs fukZursps dkj.k ukgh- fulxkZP;k dqkhr rqeP;k xjtkais{kkdSd iVhus vfkd laink nMwu iMyh;- txkrY;k izR;sdkykp ,d HkO;izklkn cuowu nsrk ;sbZy] lokZauk egkxMh oL= vu~ mnjHkj.kk lkBhLokfnV Hkkstukph gh O;oLFkk gksow kdsy brdh lkeqxzh ,dk NksV;kkkjkT;krp miyCk vkgs- dkj.k gh uSlfxZd laikh fulxkZ,okysyh vlrs] ;k eqyrRok iklwupizR;sd OkLrwph jpuk dsyh tkrs- R;krwup uO;k voLFksyk vkf.k uO;k:ikyk tUefnY;k tkrks vkf.k tqU;kyk feVoya tkra- ;k fookrY;kizR;sd ltukekxs bojkph ,d ;kstuk vlrs] ,d dk;Zinrh vlrs-R;kekxs ,d dYiuk dk;Z djhr vlrs- vxnh iFohph jpuk lqnk ;kpewyrRok iklwu >kysyh vkgs- ;k czEgkaMkrhy loZp xzg] rkjs] panz] lw;Z]vkdkk] izdkk] ty] ok;w] mixzg b- b- lxG;kp n; vn; xksVhvkf.k voLFkkapk tUe lqnk ;kp rRokiklwu >kyk vkgs vkf.k brda lkjagksowugh ;kryk ,d vak lqnk uV >kyk ukgh] laiyk ukgh-

    dq.kkP;kgh nkfjnz;kyk fulxZ tckcnkj vlw kdr ukgh- myVfulxZ ekuokyk nku ns.;klkBh mRlqd vlrks dkj.k fulxkZr ulai.kkjk [ktkuk vkgs- LokHkkfodp fulxZ dq.kkykp fukZu Bsow kdrukgh- ewyrRo ltukkh eS=h d:u lrr uouO;k kD;rk] lakh] :Ikvkf.k voLFkkauk tUe nsr vlrkr- fufeZrh lkkukr rqVoMk tk.koykrj fulxZ vfkd izek.kkr R;kph fufeZrh djrks- ksr tfeuh tj ifMriMY;k vlrhy rj fulxZ R;kauk vfkd dlnkj djrks] lksua] pkanh]tM&tokfgj iFohP;k xHkkZrwu ckgsj dkVdwu Vkdhr ukgh fdaok ekuokP;k xjtkaP;k HkLeklqjkiq

  • 21

    vkgs- vkf.k rjhgh tj dq.kh vkiY;k nfjnz;kykp dqjokGhr clykvlsy] vkiY;k xjhchrp [kwk gksr vlsy rj rks fulxZ fu;ekaP;kfojkskkr orZu djrks vkgs- vlsp vki.kkl Eg.kkos ykxsy-

    fopkj gk ewyrRokpkp dsoG ,d vak vkgs dkj.k ewyrRokrvkdyu vkf.k foysk.kkph {kerk vlrs gs ewyRkRop ek.klkyk eqcydrsP;kfnksus izokl dj.;klkBh lkrR;kus izsfjr djhr vlrs-

    eqcydrspk kksk] ekfgrh izpkj vkf.k ve;kZn vkRefodkj gkthoukpk ewykeZ vkgs- ;k vfHkO;DrhlkBh gs vewrZ rRo foo#ihewrZ:Ik kkj.k djra- vkiyh iFoh gs R;kpa mke mnkgj.k gks;- vuarRogkp fulxkZpk ewG xq.kkeZ vkgs vkf.k R;klkBhp R;kph jpuk >kyh vkgs-

    thoukP;k foLrkjklkBhp xjtsph vlysyh loZ lkku lkexzhfulxkZ}kjs ekuoki;Zar ikspoyh tkrs vkgs- gh R;k ijesojkphp ;kstukvkgs- gh ;kstuk vkhp pkyw Bso.;kpk fdaok [kafMr dj.;kpk vfkdkjgh bojkdMsp vckfkr vkgs-

    rqeP;k nkfjnz;kyk fulxZ fdaok fulxkZps fofok fokky L=ksr dlstckcnkj ukghr] Jhearhps useds jgL; dk; vkgs- gs iq

  • 22

  • 23

    ifgyk fu;e

    ^fopkj* gs rjaxkle vlrkr] fopkj Eg.kts Hkko] fopkj izsj.kkLo:Ikvlrkr] fopkj egkkDrh cuwu leksj ;srkr] fopkj t.kw tknwp vlrkr-fujkdkj rRokiklwu HkkSfrd oLrqph fufeZrh gs rj fopkjkapp dk;Z vkgs-

    ekxhy izdj.kkr vki.k cf?krya dh] fopkj gk ewy rRokpkp ,dvak vkgs- izR;sd oLrwph fufeZrh ewy RkRokiklwu gksrs- gh fufeZrhvkikiY;k fopkjkuqlkj fofHkUu :Ik kkj.k djrs- ewy rRo fopkjkuqlkjdk;Z djrs- fulxkZr fnl.kkjs loZp vkdkj] :Ik vkf.k voLFkk ewyrRokP;k fopkjkapk vkfodkj vkgs- fujkdkj rRo dks.kR;kgh vkdkjkr:ikarfjr gskow kdra] gs rRo dks.krgh dk;Z dj.;kph {kerk ckGxwuvlra- ;kp dk;Zinrh}kjs loZp oLrwph fufeZrh gksr vlrs-

    vki.k loZ fopkjkaP;k lkezkT;kr okojr vlrks ts fopkj ewy rRokpk,d vak vkgsr- vkiyh iFoh T;k izek.ks lw;kZHkksorh ifjek iw.kZ djrsR;k uqlkjp vkiys fopkjgh xrh kkj.k djrkr- iFohP;k ifjHkze.k vkf.kifjesle fopkj gh ifjfer gksrkr vkf.k u{k=:Ik kkj.k djrkr-;kp inrhus vkdkk xaxsph jpuk fln~ gksrs- vkiY;k erkuqlkj ,dfofkV vkdkj kkj.k dj.ks vkf.k R;k uqlkj xrhkhy jkg.ks gk rjfopkj rRokpk ewG xq.kkeZ vkgs-

    vkiY;k nVhl ,[kknk fokky oVo{k fnlrks- gk oVo{k] R;kpafctkjksiu >kya rsOgkp iw.kkZakkus tUekyk vkysyk vlrks- R;kph mxo.;kphfnkk Bjysyh vlrs] vkdkj Bjysyk vlrks] ;k loZ izf;syk HkjiwjdkG tkok ykxrks- ;k fufeZrhlkBh rs fujkdj rRo ,d iwoZ fukkZfjr;kstuk jkcor vlra] R;kuqlkj cht] vadqj] dGh]iku]Qqya] [kksM vkf.k

    izdj.k % 4

  • 24

    ex eksBk iw.kZ#i o{k gk izokl vfuok;Z Bjrks- ,dne laiw.kZ >kMkphfufeZrh gksr ulrs-

    fufeZrhfok;d izR;sd fopkj rjaxkuk fopkj rRok ekQZr ,dfufpr Lo#i iznku dj.;kr ;srs- ek= ;klkBh fufeZrh oLrqkhlacfkr iwoZ fufpr fofkV dk;Zinrhpk voyac dj.ks vko;dvlrs-

    rqeP;k eukr tj ,d ?kj cuok;pk fopkj vkyk vkf.k rqEghEg.kkykr dh] vkrk iqkysyh vlrs- dqBY;kgh fopkj &fofue;kfkok; dks.krhgh fufeZrh vkD; vkgs-

    vkrki;Zar vkiys lkjs iz;Ru kkjhfjd Jeki;Zarp e;kZfnr gksrs-vkiyh uo fufeZrhgh :ikrafjr vFkok ijkofrZr Lo:ikaphp jkfgyhvkgs- fopkjkP;k lgk;kus fujkdkj rRokiklwu uofufeZrh] ltu gksowkdrs ;k nVhus vtwu Qkjlk fopkj dsyk xsysyk ukgh- vkiY;kfopkjkauk lR;kr mkjo.;klkBh vki.k uSlfxZd lkku lkeqxzhpk okijdjr vlrks- bojkyk nsow kdw vkh loksZke HksV fdaok bojkP;kdk;kZr vkiy lgdk;Z Eg.krk ;sbZy vkh ,d gh OkLrw vki.k vkt Ik;Zar

  • 25

    cuow kdyks ukgh] vkf.k cuoyhp vlsy rj rh vxnh ux.; izek.kkrvlsy- bojh B: kdsy vkk ltuk lackh vki.k vtwu fopkjgh d:kdyks ukgh- kjhj JekP;k cGkoj vki.k R;kps :ikarj.k] vkf.kifjorZukrp O;Lr vkgksr- i.k ekuokP;k {kerk] vusdkusd kD;rk]vkf.k izfrHksP;k vkkkjs uofuekZ.kkP;k ckcrhr fopkj dj.ks vktP;k;qxkr vR;ko;d >kys vkgs-

    ;k egku dk;kZr vkiys ;ksxnku ns.;klkBh eh rqEgkyk vkeaf=rdjrks;- i.k R;klkBh rqEgkyk [kkyhy rF;kaoj fookl Bsokok ykxsy-

    loZp oLrwaph fufeZrh ewyrRokiklwu >kyh vkgs- osxosxG;k fnl.kk;koLrw vkf.k fofok voLFkk ;k ,dkp rRokP;k vfodkj vkgsr- ;k fofokizdkjP;k loZp tSfod vtSfod ckch vkf.k voLFkkapk tUe ,dkprRokiklwu >kysyk vlrks] T;kph fufeZrh fopkj rRok}kjs dsyh tkrvlrs-

    rqePkk fopkj] fopkjrRokP;k lgk;kus Lor%php ,d dkYifudvkdkh r;kj djrks- ekuokpk esanw ewG fopkjdsanzkleku vkgs tks okLrofopkjkaph fufeZrh dj.;kl l{ke vkgs- tj rqEgh rqeps fopkj fopkjrRokaP;kxkH;ki;Zar ?ksowu tkow kdykr rj R;kph ifj.krh uofufeZrhr gksrs-

    vkkki;Zar vki.k ikfgya &loZp oLrawph fufeZrh fopkj rokarwu >kysyh vkgs] gkp rks ewyinkFkZ

    vkgs tks n;&vn; :ikr fofHkUu vkdkj vkf.k izdkjkr lkekoysykvkgs-

    ;k rokar tUekyk vkysY;k fopkjkuqlkjp oLrwaph fufeZrh dsyhtkrs-

    ekuoh esanw dks.kR;kgh fopkjkauk tUe nsowu fujkdkj ewyrRokP;kvkkkjs R;k fopkjkauk lkFkZ :Ik nsow kdrks-

    dkgh yksd eyk usgeh vls fopkjrkr dh rqEgh gs fln d:kdrk dk\ vkf.k eh dqBY;kgh [kksYkkr u tkrk mkj nsrks gks! rvkf.k vuqHkokP;k vkkkjs eh gs fln d: kdrks-

    vkrki;Zar vkIk.k fopkj] fufeZrh vkf.k fopkj rRokaP;k rF;kaojizdkk VkdYkk- vki.k gs gh tk.kwu ?ksrya dh gs ekuoktoG bojkizek.ksp fopkj dj.;kph vkf.k ltukph {kerk vkgs vkf.k eh gs ;klkBh

  • 26

    Eg.krks vkgs dh gk iz;ksx eh Lor%ojp vkkh d:u ikfgyk vkgs Eg.kwueh [kk=hkhj inrhus lkaxrks dh gh xksV kaHkj VDds lR; vkgs-

    gs iqLrd okpr vl.kk;k dks.kR;kgh L=h fdaok iq:kkus ;k iqLrdkrfnysY;k fu;ekaps iw.kZi.kkus ikyu dsys rj R;kps kulaiUUk gks.ksfufpr vkgs- R;klkBh gk iz;ksx rqEgkyk Lor%ojp djkok ykxsy-

    okYnks belZu P;k ers tsOgk rqEgh ,d ;s; Bjork rsOgk R;k ;s;kIk;Zar iksgksp.;klkBh Lor% bZoj rqeph enr djrks-

    ekxP;k izdj.kkr eh fofkV dk;Zinrhpk mYys[k dsyk gksrk ftpsikyu dj.;klkBh rqEgh fufpr fnkk fuoM.ks eizkIr Bjrs-

    tj rqEgkyk pkaxY;k vkf.k fufpr ifj.kkekph vis{kk vlsy rjrqEgh dsoG R;kp fnksus fopkj djk vkf.k ,d iky mpyk vkiysvkoMrs dk;Z djrkauk vki.kkl ts pkaxys okVrs R;k lanHkkZrp vki.kfopkj djrks- Jhearhpk gkp ifgyk fu;e vkgs- rqeP;k vkoMhP;k xksVhckcr fopkj dj.ksp izkekf.kdsrsps y{k.k vkgs-

    bZojkus ekuokyk fopkj d: kd.;kpa ojnku cgky dsya vkgs-Hkfo;k ckcrhr fopkj dj.ks orZekukP;k rqyusr vfkd dBh.k dk;Zvkgs- dkj.k ts vkiY;k nVhl fnlrs R;kP;kkh lger gks.ks lksis vlrsek= Hkfo;kP;k xHkkZr yiysY;k vn; dYius fok;h fopkj dj.ks]R;kfok;h ,[kknh ;kstuk r;kj dj.ks vR;ar dBh.k vkgs- dnkfprR;keqGsp yksd ;k dk;kZiklwu nwj jkgrkr- ts vkiY;kyk fnlw kdrsR;kyk vki.k udkj nsow kdr ukgh- LokHkkfodp R;k fnksus vkiysfopkj ekxZe.k djrkr- ;kmyV vkkh fopkj vkf.k uarj R;k fopkjkauklkFkZ#i ns.ks vfkd mfpr vlrs- rs dk;Z dBh.k vlys rjh rs izekf.kdi.kkpsBjrs-

    ;k iFohrykojhy ,dw.k yksdla[;s iSdh xjhckaph la[;k izpaM vkgs-lgkftdp R;kaP;kdMs ikfgY;kl vki.k fukZurspkp fopkj d: ykxrksvkf.k JhearhP;k fopkjkaiklwu nwj tkrks ;kp izdkjs kkjhfjd nV;kvLoLFk okVr vlrkauk fujksxh cu.;kpk fopkj esanwe;s r;kj dj.ksdBh.k vlr-s vlY;k Hkkouka iklwu nwj jkg.;klkBh vkf.k ldkjkRedfopkjiz.kkyh dk;e Bso.;klkBh ,d foksk ekufld {kerk vlkohykxrs- T;kaP;kdMs rh vlrs R;kauk Master Mind vls EgVY;k tkrs- rs

  • 27

    vlkkkj.k vlrkr- vkiY;k ufkckyk gos rls cnywu ;k feGfo.;kphvkf.k vkiY;k LoIukauk izR;{kkr lkdkj dj.;kph R;kaP;kr {kerk vlrs-

    vls yksd JhearhP;k kkL=koj MksGs >kdwu fookl Bsorkr] R;kP;kfu;ekaps kaHkj VDds ikyugh djrkr- rqEgh lqnk gs lxGs fkdwkdrk- ;k JhearhP;k kkL=koj fookl Bsowu ;krhy fu;ekaps rqEghikyu d: ykxykr dh rqeP;k eukr vlysY;k kadk] iwokZxzg ;kiklwurqEgh eqDr gksowu tky- ex rqEgh lqnk rqeP;k vkoMhps dk;Z d:kdky- rqEgkyk gos vlysys loZdkgh feGow kdky- rqEgh vk;q;kr tsOgk;ps Bjoys vlsy rs gksow kdky- R;klkBh rqEgkyk vkkh mYys[kdsysY;k rhu rF;kaoj fookl Bsokok ykxsy- rs rhu rF;s Eg.kts- - -

    loZ oLrwaph fufeZrh fopkjokaiklwu >kysyh vkgs- n;&vn;:ikr fofHkUUk vkdkj izdkjkr O;kIr vlysys rsp ewyrRo gks;-

    ;k rokuqlkj tUeysY;k fopkjkuqlkjp oLrwaph fufeZrh dsyh tkrs-ekuoh esanw vkoMR;k fopkjkauk tUe nsowu fujkdkj ewyrokP;k

    vkkkjs R;k fopkjkyk lkFkZ :Ik ns.;kph {kerk ckGxwu vlrks-

    ;k fu;ekaps ikyu djhr vlrkauk gs fu;e vkiY;k O;ogkjkr dls;srhy ;koj y{k dsafnzr djk- R;kaps okjaokj okpu djk- ;k fu;ekaukprqEgh rqeP;k lo;hr :ikarjhr djk- ;k fu;ek lacakh rqeP;k eukrmn~Hko.kk;k kadkdqkadkps ,deso lekkku Eg.kts & rqEgh g;k fu;ekojhyfooklkr onh dj.ks gks;- ;klacakh mifLFkr dsY;k tk.kk;k loZr&fordkZiklwu rqEgh Lor%yk nwj Bsok-

    ku laikh gh eksgek;k vkgs] rs loZ ladVkaps ewG vkgs- vlsfkdo.kk;k v;kfRedrs iklwu rqEgh nwj jkgk- ;s;kiklwu fopfyrdj.kkjh iqLrds] lkIrkfgds] ekflds b- iklwu nwj jkgk- rqepkfudkGthi.kk rqeP;k Hkfo;kyk ckkd B: kdsy-

    eh gs loZ dk lkaxrks;\ ;k izukr vkf.k eh ts lkaxrks R;kph lR;rkiMrkGwu ikg.;kr Lor%pk osG noMw udk- JhearhP;k kkL=kyk vkrkdsoG rqeP;k gksdkjkph izrh{kk vkgs-

  • 28

  • 29

    thou foLrkj

    rqEgh deufkch vkgkr- - - rqeP;k HkkX;kr fukZurkp fyfgysyhvkgs- - - rqeP;k dqynsorsP;k kkikeqGs y{eh rqeP;kdMs ikB fQjowu mHkhvkgs- - - nkfjnz; gs rqeP;k leLr ikikaps izk;fpk vkgs- - - xfjch rqEgho:up ?ksowu vkyk vkgkr- - - vkk tqU;k vkf.k [kqGpV fopkjkaiklwunwj jkgk-

    ^bPNk rsFks ekxZ* ;k U;k;kus rqEgh rqeP;k bPNk kDrhP;k tksjkojvkD;izk; xksVhgh lk; d: kdrkr-

    rqeP;k ek;kr vlysys fopkjro ;k leLr fufeZrhyk tckcnkjvkgs- rs rRo lxG;kaP;k bPNk vkdka{kk iw.kZ dj.;klkBh laiw.kZ enrdjrs- foLrkj gk fulxkZpk xq.kkeZ vkgs- foLrkj gs thoukps y{k.k vkgs-izR;sd ltho vkiY;k foLrkjklkBh vFkkZr oak laokZuklkBhp dk;Zjrvlrks- ekrhr iMysys ,d cht foLrkj izf;sP;k fu;ekauqlkj ksdMkschtkauk tUe nsrs- ;kp ekus thou lqnk vkiyh okV kkskr vlrs-thoukP;k fodklklkBh gk foLrkj e izkIr vkgs-

    vkiyh cqnh foLrkj fojkskh ukgh- ekuoh esanw lqnk foLrkjizf;syk izkkkU; nsrks- izR;sd fopkj ,dk uO;k fopkjkyk tUe nsrvlrks- izR;sd lR; uO;k lR;kP;k kkskkph izsj.kk curs- izKsP;k lkgk;kusekuoh Kku vkf.k izfrHkk lrr foLrkj ikors vkgs- fulxkZ dMwuvfkdkfkd feGfo.;kph bPNk ckGx.ks vkiyk tUefln vfkdkjvkgs- gk foLrkjp vkiyh ftKklk tkxr Bsorks- vfkd fkd.;klkBh]uos dkgh dj.;klkBh vkf.k gos rs cu.;klkBh izsfjr djrks-

    vfkd tk.kwu ?ks.ks] dj.ks] vkf.k gks.ks fdaok cu.ks ;k ekuqlkj

    izdj.k % 5

  • 30

    vki.k vfkdkfkd feGor jkfgys ikfgts gs vfkdps feGfo.;klkBhvkEgkyk vfkd lf;rsus fkdkos ykxsy- fkd.;klkBh lkkukapkvH;kl dj.ks vko;d vlrs- lkursfkok; gh eqcydrk jk[k.ksfufprp vkD; vkgs-

    vkiys thou vki.kkl ifjiw.kZrsus] euLkksDri.ks txrk ;kos ghbPNkp vikj kulaikhph xjt ekuoh eukr fuekZ.k djr vlrs- vn;kD;rsph vfodkj:ih vfHkO;Drhp bPNsps y{; vlrs vkf.k bPNsykokLrokr :ikarfjr dj.ks gkp kDrhpk kksk vkgs- vFkkZr thou laiw.kZi.kkustxko;kps vlsy rj ku izkIrh vfuok;Z vkgs-

    ewyrRo lqnk ;k fojkskh ukgh- nh?kkZ;qkh gks.;kph vkiyh bPNk R;kpaizR;{k mnkgj.k vkgs- dqBY;kgh uofufeZrh lkBh fufeZrhph bPNk vl.kavfuok;Z vkgs- ewyrRo rqeP;k }kjs foLrkj d: bfPNrs] lkgftdpR;klkBh vko;d vl.kkjh loZ lkku lkeqxzh rqEgkyk miYkCk d:uns.kagh R;kpp dk;Z vkgs-

    rqEgh Jhear Ogkoa vkh bojkph lqnk bPNk vkgs- rqeP;k}kjs rksR;kph loZJsB fufeZrh iznfkZr d: bfPNrks rqeP;kr vlysY;k vusdkusdkD;rk vkf.k thoukph lkFkZdrk bZoj fln d: igrks;- ;k egkudk;kZr rqEgh lqnk bZojkyk lgk; d: kdrk- ijarq R;klkBh vkkhrqEgkyk rqeph ;ksX;rk fln djkoh ykxsy-

    rqEgh rs loZ feGoko ts feGo.;kph rqeph euLoh bPNk vkgs vlafulxkZyk okVrs] dkj.k fulxZ ekuokpk fgrfprad vkgs- fulxkZr tsdkgh vkgs rs loZ rqepap vkgs] rqeP;klkBhp fufeZysya vkgs] rqEgh ;klR;kpk fLodkj djk-

    cgqtu fgrk; & cgqtu lq[kk; gk fopkj rqeph izsj.kk vlykikfgts- dsoG LokFkZ yksyqirk udks- dsoG HkkSfrd lq[k& lqfokkmiHkksx.ks ekuoh thoukpk mn~nsk vlw kdr ukgh rj ekuorsP;k nVhusegoiw.kZ vkf.k foksk dk;Z dj.ksp thoukps izeq[k ;s; vkgs- dkghyksd HkkSfrd] ekufld vkf.k v;kfRed Lrjkae;s leku larqyujk[krkr thou tx.;kpk gk lokZr lq;ksX; ekxZ vkgs- fulxZ LkokZaukp;k ckcrhr laiUu djhr vlrks- vHkkoxzLr] viekfur vkf.k ghurspsthou tx.ks Eg.kts Ikkwleku tx.;klkj[ks gks;- HkkSfrd lq[k&lqfokkaph

  • 31

    ekuoh thoukr vko;drk Hkklrsp ek= bPNkiwfrZ] ekufld lq[k][kksVs iznkZu] izflnhph gko ;klkBh JhearhP;k ekxkZus tk.ks ;ksX; ukgh-HkkSfrd lq[kkph izkIrh gk thoukpk ,d vak vkgs- ijarq th O;Drh dsoGvkf.k dsoG ;k HkkSfrd lq[kkaP;k miHkksxklkBh txrs rh O;Drh ;k HkkSfrdlq[klqfokkaP;k miyCkrs eqGs lq[kh gksow kdr ukgh-

    R;kp izek.ks QDr nql;kaP;k vkuanklkBh tx.ks] nql;kaP;k lq[kklkBhLor%ps vfLrRo feVfo.ks fdaok laiw.kZ leiZ.kkP;k Hkkousus [kqk gks.ksgh;ksX; ukgh dkj.k vls dsY;kus dnkfpr ekufld lq[k feGsy ijarqvkfRed lq[kkiklwu vki.k oafpr jkgw-

    dkgh yksdkauk fgMa.k&fQj.ka] [kk.ka&fi.ka] fofok izdkjph ekfgrhfeGfo.ka] lYys ns.ka] lR;kP;k kkskkr vl.kk;kauk enr dj.ka ;krvkuan feGrks-

    ijarq ,d xksV dk;e Lej.kkr Bsok dh vR;kfkd LokFkZ fdaokleiZ.kokh gs nksUghgh ;kksekxkZojhy izeq[k vMFkGs vkgsr- R;kxkP;kekxkZus tkowu rqEgh bZojkyk izlUu djky fdaok bZoj rqeP;k dMwurqeP;k cfynkukph vis{kk djrks vkgs vlY;k [kqGpaV xksVhoj fooklBsow udk- bZojkyk vis{kk vlrs rh dsoG rqeP;krhy ts loZJsB vkgsR;kph- T;k}kjs rqEgh [k;k vFkkZus brjkaph enr d: kdrk- gs rqeP;krhyJsBRo fnl.;klkBh rqEgkyk loZizFke laiUu Ogkoa ykxsy- ;k dk;kZrfujkdkj ewyrRo laiw.kZi.ks rqeP;k lgk;klkBh r;kj vkgs- dkj.k R;kphjpuk thoukP;k foLrkjklkBhp dsyh xsyh vkgs- gs ewyrRo vki.kklokZeks leku #ikus foLrkj gsrwP;k iwrZrslkBh dk;Zjr vlrs-

    cqnheku rRo vkeP;k bfPNr oLrwph fufeZrh djrs] nql;kP;kfgkkrhy dk

  • 32

    nql;kP;k kulaikhdMs vkkkGHkwri.ks ikgw udk-kD;rks ykpkj okhyk toGgh ;sow nsow udk-vki.k loZ leku vkgksr- dq.;k ,dkykp bZojkus dkgh foksk

    lkeF;Z cgky dsYk; vla ukgh-rqEgh fuekZrk Ogk- LikZd ukgh- vla >kya rj rqEgkyk rs loZ dkgh

    feGsy ts feGo.;kph rqeP;k eukr bPNk vkgs- vkf.k ;k izoklkr T;kpaT;kpa rqEgkyk lgdk;Z feGky; R;k lokZauk R;kapk ekscnyk fufpri.ksfeGsy-

    eh vkkgh dkgh yksdkauk HksVyks; T;kauh mijksYysf[kr flnkarkP;kfojkskh dk;Z d:ugh Hkjiwj laikh feGoyh vkgs- i.k txkr vkhvlkkkj.k {kerk vl.kkjs Qkjp deh yksd vkgsr- dh T;kauh foksk;s;kus izsfjr gksowu vkS|ksfxd karh P;k ek;ekrwu tulkekU;kaP;kfodklkr cgqeksy vls ;ksxnku fnys vkgs- jkWd fQyj] dkusZxh vkf.kekWxZu lkj[;k vlkkkj.k izfrHkklaiUUk O;fDrauh vla?kfVr mRiknu{ks=kyk la?kfVr dsys R;kr O;ofLFkri.kk vk.kyk vkf.k ekuotkrhyk ,dfoksk foLrkjkph lakh izkIr d#u fnyh- ifjorZu ?kMowu vk.k.kk;k ;kfoksk O;fDreRokauk yksdkaP;k utjsr ek= dkhp ekukps LFkku feGwkdys ukgh- dkj.k ifjorZu Lohdkj.ks brds lgt ulrs- ek= ;s.kkjkHkfo;dkG gk forj.k O;oLFkspkp vl.kkj vkgs- T;kr la?kfVr gksowudk;Z dsY;kl izR;{k fufeZrh is{kkgh vfkd ykHk feGork ;sow kdsy-

    LikkZRedrsrwu feGkysyk iSlk larqVh nsow kdr ukgh- nql;kkCnkr lkaxk;ps rj dnkfpr vkt orZeku rqeP;k gkrkr vlsy i.kHkfo; ek= nql;kp dq.kkps rjh vlsy gs fufpr-

    y{kkr Bsok] tj rqqEgkyk vHkwriwoZ vkf.k LFkk;h Lo:ikps ;kfeGok;ps vlsy rj rqeP;k eukrhy bZ;kZ dk

  • 33

    dYiusgwu vfkd izek.kkr cqnheku rok}kjs iqUgk r;kj dsys tkbZy-rqEgh kulaiUu gks.;klkBh vko;d vlysyh laikh fuekZ.k

    dj.;klkBh pjkpjkr vlysyh leLr kDrhdsanzs lTt vkgsr- izu vkgsrks rqepk\ rqEgh r;kj vkgkr dh ukgh\ ;kpk-

    ts n; Visible Lo:ikr mifLFkr vkgs R;kis{kk ts vn; vkgsR;koj vfkd y{k n;k- dkj.k Hkysgh dq.kh rqeP;k toG vlysY;kizR;{kkrY;k ckchaoj rkck lkaxw kdsy ijarq rqeP;k fgkkps ts vizR;{kLo:Ik vkgs rs rks ?ksow kd.kkj ukgh- fujkdkj rokpk ve;kZn kksk?ksrY;kuarj rh ve;kZnrk rsFkwu foLFkkfir gksowu rqeP;kdMs ;ssow ykxrsvFkkZr rqEgkyk gos vlysys feGo.;kiklwu dq.khgh jks[kw kdr ukgh-

    rqePkk fgLlk rqeP;kiklwu dq.khgh fgjkowu ?ksow kdr ukgh- vdkj.kfpark d: udk laiw.kZi.ks fookl Bsok- bZ;kZ] fpark] fookl fdaokrqePkk FkksMklk fudkGthi.kk rqeP;k JhearhP;k ekxkZrhy vMFkGk cuwkdrks-

    ;k txkr dks.kR;kgh nksu oLrw leleku ukghrbelZu

    rqEgh brjkaP;k eukr fuekZ.k gks.kk;k fopkjkakh lacafkr ifj.kkekaphvis{kk d: kdr ukghr- ve;kZn nkrRo;qDr fujkdkj rokP;k vkkkjsrqEgh rqeP;kp fopkjkuqlkj vkoMhph fufeZrh d: kdrk-

    y{kkr Bsok%

    loZ OkLrwaph fufeZrh fopkj rRokiklwu >kysyh vkgs- gkp rks ewyinkFkZvkgs tks n; vn; Lo#ikr fofHkUu vkdkj izdkjkr loZO;kIr vkgs-

    ;k rokr tUeysY;k fopkjkuqlkjp OkLrwaph fufeZrh dsyh tkrs-ekuoh esanw vkoMR;k fopkjkauk tUe nsowu fujkdkj ewyrRokP;k

    vkkkjs R;k fopkjkyk lkFkZ #i ns.;kph {kerk ckGxwu vlrks-

  • 34

    vkt fnolHkj eh ckgsj HkVdr gksrksvkf.k ,dgh nq?kZVuk >kyh ukgh-vkt eh [kwi yksdkauk HksVyksvkf.k dq.khp ek>k vieku dsyk ukgh-vkt fnolHkj QDr [kjsp cksyyksvkf.k R;kpa dq.kkykp okbZV okVya ukgh-vkt lxG;kaojp fookl Bsoykvkf.k vkt dq.khp kksdk fnyk ukghvkf.k lxG;kr eksBk peRdkj rj gk gksrk dheh tsOgk ?kjh vkyks rsOgka dq.;k nql;kyk ukghrj] Lor%ykp ?kjh ijr ;srkauk eh ikfgya-

    & dqaoj ukjk;.k

  • 35

    y{eh vkiY;k nkjh

    eh rqEgkyk lkSnsckth u dj.;kpk lYyk nsrks rsOgka rqEgh rqEkP;kO;olk;krgh lkSnsckth d: u;s vls eyk Eg.kk;ps ulrs- ek;kEg.k.;kpk vFkZ brdkp dh] rqEgh [kksVs cksywu vFkok dq.kkyk vakkjkrBsowu Hkko dj.;kpk iz;Ru d: udk- xzkgdkaph fooklkgZrk xekoyhrj rqEgh rqeP;k O;olk;kryh xzkgadkph fooklkgZrk xekor vlrk-R;keqGs xzkgdkdMwu rqEgh olwy djhr vlysY;k fderh brir vFkokR;k is{kk vfkd lsok R;kauk iqjo.;kpk iz;Ru djk-

    xzkgdkl R;kus ekstysY;k jdesis{kk vfkd ewY; vlysY;k oLrwrj nsrk ;s.kkj ukgh i.k R;kyk vfkd mi;ksxh vkf.k vfkd xq.koRrsphoLrw fnY;k tkow kdrs- ;k iqLrdklkBh tks dkxn okijyk xsyk vkgs-fdaok brj th dkgh lkeqxzh okij.;kr vkyh vkgs R;k lokZps ewY; ;kiqLrdkaP;k fdaerh is{kk dnkfpr deh lqnk vlsy] ijarq ;k iqLrdkrts fopkj ekaMys vkgsr rs vxnh vueksy vkgsr- ek>h [kk=h vkgs dh]vR;ar vYi fdaerhr ;k iqLrdkpk rqEgh tks lkSnk dsyk vkgs rks rqEgkykuDdhp Qk;n;kpk Bj.kkjk vkgs- mnk%& letk ek;kdMs ,dk lqizflnfp=dkjkps ,d lqanj fp= vkgs vkf.k eh rs ,[kkn;k fkdk;kyk 500MkWyjyk fod.;kpk iz;Ru djrks vkgs- rj ek>h gh drh fufprpizkekf.kdi.kkph ukgh- dkj.k rs lqanj fp= R;k fkdk;kP;k Qkjlsmi;ksxh iM.kkj ukgh- ijarq eh R;kyk letk ,d Nkukh canwd 50MkWyjyk fodk;pk iz;Ru djhr vlsy rj R;k fkdk;klkBh rh ,dpkaxyh [kjsnh B# kdsy- dkj.k R;k canwdhus rks fkdkj d# kdsydnkfpr mnjHkj.kkpk R;kpk rks ,deso ekxZ vlyk rj vfkdkfkd

    izdj.k % 6

  • 36

    pkaxY;k fkdkj d#u rks R;kaP;k thoukr veqykxz cnygh ?kMowu vk.kwkdsy-

    brjkakh Li?kkZ djhr cl.;kis{kk rqEgh uofufeZrh eks y{; ?kkryarj vls rj dj.ks vfkd lgt lksis gksowu tkrs- ex rqeph brjkakhLikkZ jkgr ukgh rj Lor%khp LikkZ lq# gksrs vkf.k rqeP;krya tsloZJsB vkgs rs txkleksj ;sow kdra- eyk okVra gk ekxZ LkokZr tkLrlqjf{kr] lgt vkf.k vkOgkukRed Lo#ikpk vkgs-

    tj rqEgh vkk ,[kkn;k O;olk;kr vlky dh] T;kr brjkpkijkt; gkp rqepk fot; ekuyk tkr vlsy rj rqEgh R;krwu iVdunwj Ogk- rlk iz;Ru djk- dkj.k rks rqePkk ekxZ ukgh-

    izR;sd xzkgdkyk R;kus ekstysY;k ekscnY;k ,okY;kl R;k is{kk vfkd ewY;oku lsok ns.;kpk iz;Ru djk- rqEgh igkyFkksM;kp dkGkr rqepk O;olk; HkjHkjkVhyk ;srkuk fnlsy-

    tj rqeP;k O;olk;kr Hkjiwj euq;cGkph xjt vlsy] rj rqEghR;kaP;k dMwu vfkdkfkd dke d#owu ?ks.;kl izkkU; n;ky- vkkosGh rqEgh rqeP;k O;olk;kpa Lo#i vla Bjow kdrk dh] izR;sddkexkjkyk vfkd dke dsY;kps Lkekkku ykHkw kdsy-

    tufodklkr rqeP;k O;olk;kpa ;ksxnku vlya ikfgts tla ;kiqLrdkP;k ek;kekrwu vkEgh yksd fodklklkBh iz;Rujr vkgksr- vkiykO;kikj O;olk; dks.krkgh vlw n;k i.k rks brjkaP;k izxrhlkBh] fodklklkBhmi;qDr Bjk;yk gok-

    rqeP;k O;olk;kr jkgwugh tj dkagh yksd rls okxr ulrhy rjrks R;kapk nksk vkgs rqepk ukgh-

    ;kp inrhus rqEgh rqeP;k laokZxh.k fodklkpk ekxZ r;kj d#kdrk- fujkdkj rRo R;kr izosk d#u rqEgkyk rqeP;k ;s;k Ik;Zariksgpo.;klkBh fufprp enr djhy-

    mnkj.kkFkZ%& tj rqEgkyk ,d lqanj vkf.k egkxMh dkj ?;ko;kphvlsy rj vkiyh loZ dkea lksMwu ,[kkn;k can [kksyhr clwu ;kudsY;kuss dk; gks.kkj vkgs\ R;kis{kk rh dkj feGok;php vlk eukkhiDdk n

  • 37

    fopkj d# udk- rqePkk nVhdks.k liw.kZr% ldkjkRedp vlk;yk gok-rjp rs ije fujkdkj rRo ek;ek}kjs brj ekuoh eu @esanw rqeP;kfopkjkyk lkdkj dj.;klkBh lh; gksbZy- rqeP;k LoIukrY;k dkjlkj[kh dkj cuo.kk;k yksdkauk ek;e cuowu rqeP;ki;Zar rh dkjiksgpoyh tkbZy-

    fopkj rRo lokZaeks leku :ikus dk;Zjr vlrs- vki.k loZ ;krRokP;k lrr laidkZr vlrks vkf.k ;k rRokus izHkkforgh >kysys vlrks-thoukyk vfkd ifjiw.kZ vkf.k mRre cuo.;kP;k R;kP;k bPNs[kkrjvkiY;k loZ xjtk iw.kZ dsY;k tkrkr- vkf.k dsY;k tkr jkgrhy xjtvkgsrh rqeP;k eukr R;k fok;hpk fookl vkf.k bPNk fuekZ.k gks.;kph-

    ;k izdkjs n< bPNk kDrh}kjs rqEgh dkghgh feGow kdrk QDr R;krqeP;k dkeusekxs rqeP;k lfgr brjkapsgh ghr R;kr lkekoysys gos-

    vfkd feGo.;kph Hkkouk izR;sdkphp vlrs] R;kr ykt fdaokladksp ckGx.;kph dkgh xjt ukgh- bZlk elhg Eg.krks dh] rqEghekfxrya rj rqEgkyk fnY;k tkbZy] rqEgh nkj oktoya rj rs rqeP;klkBhm?kMya tkbZy- rqEgh ekxZ kkskr vlky rj rks rqEgkyk nk[koyk tkbZy-ijesojkph rhp bPNk vkgs-

    vkiY;k thoukr vki.kkl ts vfkdpa feGok;pa vkgs rs loZrqeP;ki;Zar ikspo.;kps dk;Z ewyrRo djrsp vkgs- vkf.k lnSo djhrjkghy-

    tsOgk rqEkPks vpsru eu lQyrk vkf.k rqeP;k loZJsB iznkZuklkBhiw.kZi.kkus r;kj gksrs rsOgk rqEgh vftaD; gksowu tkrk-

    ,dnk ,d NksVsls ckG fi;kuks oktfo.;kph kMiM djhr gksrsR;kyk fi;kuks dlk oktokok gs ekfgr ulY;keqGs rks nq%[kh >kyk ijarqrjhgh rks iz;Ru ek= djhrp gksrk- R;kyk R;k mnkl voLFksr ikgwu ehR;kP;k mnkflursps dkj.k R;kyk fopkjys rsOgk rks Eg.kkyk & ^^laxhreyk ek;k vkar [kksyoj dqBsrjh tk.kors i.k eh R;kyk O;ofLFkrjhR;kvfHkO;Dr d: kdr ukgh-** R;kps mRrj vxnh ;ksX; gksrs- R;kyk tslaxhr vkar e;s tk.kor gksrs rs Eg.kts nqljs frljs dkgh ulwuewyrRokpk izfrouh gks;- tks R;k ckydkP;k ek;ekrwu vkiY;kvfHkO;Drhpk ekxZ kkskr gksrk-

  • 38

    ;kp U;k;kus ijesojgh vki.kk lokZauk ek;e cuowu Lor%P;kvfHkO;Drhpk ekxZ kkskr vlrks- rks vkiY;krp vlrks] vkiY;k}kjsR;kP;k xjtkaph iwrZrk djhr vlrks vkf.k vkuanhr gksr vlrks- Lor%ijesojkP;k ers & ^^HkO; izklknkP;k fufeZrh lkBh] lqekwj laxhrkP;kfuekZ.kklkBh vkf.k lqanj fp=dkfjrslkBh eyk rqeP;k gkrkaph vko;drkvkgs- ek;k ikoykoj iky Vkdwu pky.;klkBh eyk rqeph ikoys gohvkgsr- eh T;k lkSna;kZph fufeZrh dsyh vkgs R;kpk vkLokn ?ks.;klkBh eykrqeP;k MksG;kph] rqeP;k nVhph xjt vkgs- lR;dFkuklkBh vkf.klqJkO; xk.kh xq.kxq.k.;klkBh eyk rqeP;k ok.khph xjt vkgs- rqEgh ek>hloZJsB jpuk vkgkr] ltu vkgkr vkf.k eyk rqeph vko;drk vkgs-rqEghp rj ,deso vls vkgkr dh T;kP;k ek;ekus eh Lor%yk iw.kZi.kkusvfHkO;Dr d: kdrks-**

    rqEgh dsoG vfHkO;Drhps ,d lkku vkgkr- laxhrkP;k fufeZrhlkBhbZoj rqEgkyk ek;e cuorks] rqEgh ok|kaauk ek;e cuork] vFkkZrT;kaP;k e;s gh okn;s oktfo.;kph {kerk vkf.k izfrHkk vkgs vkk lokZaojbZoj izse djrks- rks lkSan;kZlDr vkgs- R;keqGs rks lkSan;Zizsseh O;Drhojizse djrks] bojkyk lR; vkoMrs Eg.kwu lR;kPkk izpkj vkf.k izlkjklkBhdke dj.kkjh ek.kls R;kyk vkoMrkr- LoPNrk] lgdk;Z] LokfnVHkkstu] lQyrk] izxrh] lqxak] pkaxqyi.kk] izkekf.kdrk] izkalk] kunkSyr]oSHko] ;k lxG;k xksVh bZojkyk vkoMrkr- rks R;kP;k ;k vfHkO;Drhpkvkuan vkiY;k ekQZrp ?ksow kdrks- LokHkkfodp ts ;k loZ ckchaoj izsedjrkr bZoj R;kaP;koj izse djrks-

    iSxacj ikWyP;k ers & ^^rks bZojp vlrks tks rqeP;k ek;ekrwuLoIus ikgrks vkf.k R;kauk lkdkjgh djrks-**

    vkkk & vkdka{kk vkf.k vis{kk g;k bZojkps ojnku vkgsr- R;kbZojklekup vuknhvuar vkgsr Eg.ktsp R;kaph iwrZrkgh dsoG bZojpd: kdrks- ex rqEgh vfkd feGfo.;kpk ladksp dk ckGxkok\ gsekfgr vlwugh yksdkaP;k letwrh osxG;kp vlrkr- nkfjnz; rMtksMvkf.k R;kx ;k vkkkjs vk;q; O;rhr dsY;kl bZoj izLkUu gksrks- gsR;kaps er vxnh pqdhps vkgs- xjhchyk rs bZojkph yhyk ekurkr-nkfjnz; Eg.kts bZojkus fnysyk kki vkgs] nkfjnz; Eg.kts iFohoj

  • 39

    larqyu LFkkfir dj.;kps ,d ek;e vkgs- vkk [kqGpV ladYiuk rsckGxwu vlrkr-

    vfkd feGo.;kP;k bPNsyk rs ykylk ekuwu ;kiklwu nwj iGwikgrkr- larqVrsykp rs vkiyk thoukkkj ekuwu txr jkgrkr-

    eh rqEgkyk ,dk r#.kkph xksV lkaxw bfPNrks T;kyk eh gs JhearhpsjgL; lkafxrys gksrs- rks ,d HkkM;kP;k NksV;kkk [kksyhr jkgkr gksrk-R;kP;k vYi mRiUukr dkhckh xqtjk.k djhr gksrk- Jhearhps LoIuikg.ka lqnk R;kyk xqUgk okVr vls-

    gs Jhearhps jgL; tk.kwu ?ksrY;koj R;kus Lor%lkBh ,d mcnkjvaFk#.k ika?k#.k vkf.k FkaMhP;k fnolkr [kksyh xje jkgkoh Eg.kwu ,ddksGkkph ksdksVh feGfo.;kpk fu.kZ; ?ksryk vkf.k iqLrdkrY;k fu;ekapsikyu dj.;kl vkjaHk dsyk- FkksM;kp efgU;kr R;kus vkiys mRiUuokkyhR;k nVhus R;kP;k eukr ;kstuk r;kj gksow ykxyh xg [kjsnhP;kvkiY;k fu.kZ;koj R;kpk kadkfoghu fookl gksrk- R;kP;k eukr R;kP;k?kjkps fp= LiV gksrs- R;kuarjP;k dkgh okkZae;sp rks R;kP;k Lor%P;k?kjkpk ekyd cuyk- vkiY;k fopkjkauk LoIukauk fujkdkj rRokP;kgokyh d:u R;kauk okLrokr mrjfo.;kps lw= R;kus tk.kwu ?ksrys gksrs-

    ;kizdkjp brj vusd eksBeksB;k ckch fok;h fopkj dj.ks vkf.k R;kfeGfo.ks ;kr rks ikjaxr >kyk gksrk-

    gh ckc vki.kk lokZuk ykxw gksrs- R;k r:.kk izek.ksp vki.k lxGspgs Jhearhps jgL; tk.kwu ?ksowu rs loZ feGow kdrks ts feGfo.ksvkiY;kyk vkD;izk; gksrs-

    ^^laikh vkiY;ktoG vl.ks gs laikh ulY;kis{kk vfkd pkaxys-**

  • 40

  • 41

    drKrk

    ekxhy izdj.kkr vki.k gs tk.kwu ?ksrys dh] vki.k vkiY;k bPNsykfup;kr dls :ikarfjr d: kdrks vkf.k R;kyk fujkdkj rRokdMslksiowu JhearhP;k ekxkZdMs dls >sikow kdrks- ;kksekxkZojps gs rqePksifgys ikowy ekuk;yk gjdr ukgh- rqEgh fookl Bsok vxj Bsow udki.k rqEgh udGr i.ks tjh g;k fu;ekps ikyu djhr vlykr rjhghfujkdkj rRokP;k lgk;kus ;kp izf;srwu tkr vlrk-

    loZizFke fujkdkj rRo vkf.k rqePks fopkj ;kP;kr lerksy LFkkfird#u rks dk;e jk[k.ks egRokps Bjrs- ;k izdj.kkr vki.k ;k fok;hlfoLrkj ppkZ dj.kkj vkgksr- ek;k ekxkZps rqEgh vuqlj.k dj.kkjvlky rj rqeP;k eu vkf.k esanwyk bZojkkh Supreme power layXudj.;kr vki.kkl fufpri.ks ;k feGsy-

    ,dk fufpr ;s;kpk osk ?ks.;klkBh esanwyk fu;af=r vkf.k larqfyrdj.;kP;k izf;syk rqeP;k drKrk;qDr nfVdksukrwu lgtrk ykHkwkdrs] laHkofu;rsph kD;rk ok

  • 42

    nkskh Bjorkr- [kja rj vls dj.ks Eg.kts ijesojkus SupremePower R;kaP;k lkBh r;kj dsysY;k ;kstusP;k vaeyctko.khr vMFkGkpfuekZ.k dj.ks gks;-

    ,[kkn;k xHkZJhear fe=klkscr jkgr vlrkauk vki.k gh Jhear >kyksvkgksr vls okV.ks tls LokHkkfod vkf.k lksis vlrs rlsp bZojkP;klkfUUk;kr vlrkuk R;kP;k disus kuh gksowu R;kaph HksV fLodkj.ksvR;ar lgt vkf.k LokHkkfod gksowu tkrs- vla dj.;klkBh rqEgkykrqeP;k drKrk;qDr nfVdks.kkpk Qkj mi;ksx gksbZy- R;kP;k lgk;kusrqEgh bZojkP;k vfkd fudV tky vkf.k vkk ifjfLFkrhr vfkd dikfeGo.;kl ik= Bjky-

    rqeP;klkBh dnkfpr gs lw= uoa vlsy i.k gs dk;Z djrs ,okys rj bZojkps vkkhokZn vkf.k migkj rqEgkykp feGsy- ;skwP;kvk;q;kdMs nVh{ksi Vkdyk rj R;kpa laiw.kZ vk;q; drKrsus ;qDr

  • 43

    vlysys fnlrs- drKrkHkkok fkok; izkFkZuk dj.ks vkf.k izkFkZusfkok;R;k ijekDrhkh lyaXu jkg.ks vlaHko gksrs-

    gk drKrspk Hkko dk;e eukr jkgw n;k ukghrj ex rqeP;k eukrvlarqVrk fdaok vfooklkph Hkkouk fuekZ.k gksow kdrs- vkf.k T;k {k.khvkiY;k eukr vfooklkph Hkkouk tkxr gksrs R;k {k.kk iklwu vkiY;kvkksxrhyk lq#okr gksrs-

    rqEgh rqepa y{k xjhch] nkfjnz;] rqPNrk fdaok ykpkjhoj dsafnzrdjrk rsaOgk rqepk esanw vkf.k eu R;k lacfkr Hkkoukpap ?kj gksowu tkralkgftdp R;kp fopkjkaps rjax izlkfjr gksow ykxrkr R;kuqlkj rqeP;kfopkjkakh lger vl.kk;k yksdkauk rqEgh vkdfkZr d# ykxrk-

    ^^vkkh rqEgh okrkoj.k ?kMork vkf.k ex okrkoj.k rqEgkyk ?kMors**czk;u Vslh

    vkiY;k esanwyk vki.k xjhchkh lger dsys dh] ex rks nkfjnz;kakhlacfkr loZ ckchauk vkiY;kdMs vkdfkZr d#u vkiY;kyk cgkydjrks- vxnh ;kp U;k;kus JhearhP;k ckcrhr gh gkp fu;e ykxw gksrks-

    ldkjkRedrk vkiY;k leLr ltukDrhyk tkxr djrs- vkiykesanw vkiY;k ekufldrsyk fopkj rRok Ik;Zar iksgpo.;kpa dk;Z djrks-ex fopkjrRo lacfkr fopkjkyk vuql#u vkdkj kkj.k djrs-

    drKHkko usgeh ldkjkRed fopkjkauk tUe ?kkyhr vlrks-ykHknk;drk gkp drKrspk xq.kkeZ vkgs- R;klkBhp frph fufeZrh gksrvlrs-

    drKrseqGs fooklkpkgh tUe gksrks- vkHkkjh efLrd usgehloksZRdVrsphp dkeuk djrs- vkf.k gh dkeukp gGwgGw fooklkr#aikrfjr gksrs- drKrk fooklkgZrk onhxar dj.;kr vkf.k dk;ejk[k.;klgh mi;ksxh Bjrs-

    rqeP;k mfnViwrhZlkBh rqEgkyk izR;sd pkaxY;k okbZV ckchlkBhvkHkkj eku.;kph lo; ykowu ?;koh ykxsy- ;k lxG;k xksVhpk lacakrqEkP;k izxrhlkBh vkgs- LokHkkfodp rqEgh rqeP;k vk;q;kr ;k ckchaukizkkkU; n;k;ykp gos-

  • 44

    vuko;d o O;FkZ xksVhaoj ppkZ dj.;kr osG ok;k ?kkyow udk-rqeP;ki;Zar T;k xksVh] ifjfLFkrh vkf.k lakh iksgprs R;k loZ ,dklqfufpr ekxkZus rqeP;k Ik;Zar vkysY;k vlrkr- dkgh yksd ;krghmf.kok kkskk;pk iz;Ru djrhy- R;kuk rks d# n;k-

    ^^dk

  • 45

    fufpr fopkj fnkk

    izdj.k ekad lgk eks lkafxrysY;k R;k r#.kkP;k dFksdMs tjkoGwu ikgw T;kus vkiY;k fopkjkaeks cny d#u Lor%lkBh ?kj [kjsnhdj.;kr ;k feGoys gksrs- gh dFkk laf{kIri.ks rqEgkyk Jhearhps xqfirmyxMwu nk[kors- vkoMrh xksV feGok;ph vlsy rj loZizFke rqEghLor%yk R;k xksVhlkBh r;kj dsya ikfgts] rqePks eu vkf.k esanwyk rlsr;kj dsys ikfgts rjp rqepk esnw R;kaP;kkh lacfkr fopkj rjaxizlkfjr Transmission dj.;kr ;kLoh gksbZy-

    vusd yksd vls u djrkp QGkph vis{kk djrkr- vkiY;k bPNkvkdka{kkP;k ckcrhr rs usgeh nqfoksr iMysys vlrkr- vkiY;kyk usedsdk; gos vkgs rs lqnk R;kuk fuVi.ks Bkowd ulrs- lkgftdp rs fopkjrRokai;Zr vkiY;k bPNk iksgpo.;kl vleFkZ Bjrkr vkf.k dGrudGr vkiY;k LoIukauk kqGhr feGorkr-

    Hkjiwj iSlk fgMa.ks] fQj.ks fdaok QDr Jhear gks.;kps LoIus ikgrjkg.;kus dkgh gksr ukgh- dkj.k gs rj loZp djrkr-

    ^^tj rqEgkyk vla dkgh feGok;pa vlsy ts brjktoG ukgh rjrqEgkyk rs loZ djkoa ykxsy ts brj yksd d: bfPNr ukgh-**

    rqEkP;k bPNsP;k ifjiw.kZrslkBh ;kis{kk vfkd dkghrjh dj.ks xjtspsvkgs- rs eh rqEgkyk iq

  • 46

    rqeP;k Hkkoukaph vfHkO;Drh vlrs- nql;k kCnkr lkaxk;ps rj rqEghr;kj djhr vlysyk lansk gk dsoG futhZo v{kjkaph jpuk ulrks rjrks lansk Eg.kts v{kjkP;k enrhus dsysys fopkjkaps laizsk.k vlrs- rskCn] okD; rqeP;k fopkjkapsp izfrfufkRo djhr vlrkr-

    vxnh R;k lanskkizek.ks rqEgh rqeP;k LoIukaph jpuk djk;yk gohEg.kts R;kyk fopkj rRokdMs ikBo.ks vfkd lgt lqyHk gksbZy- gsdsoG rsOgkap gksow kdsy tj rqEgkyk dk; gos vkgs rs usedsi.kkusBkowd vlsy-

    ^^yksdkauk gsp ekfgr ulrs dh] R;kauk dk; ekfgr ukgh-**:nksYQ ySk

    ts dk;Z rqEgkyk djk;ps vkgs] R;kfok;h rqeP;k eukr dkgh kadkvlsy] rqePkk R;k dk;kZojp fookl ulsy rj rqEgh rqeps vi;kdk;ZjaHkkiwohZp fufpr d:u Bsor vlrk-

    usgeh eksBk fopkj djk- vkiY;k eukr vkiY;k LoIukps lqLiVfp= r;kj d:u Bsok- rqeps rs LoIua lR;kr vorjys vkgs- vla rqeP;keukyk iVowu n;k] letkowu lkaxk Eg.ktsp uthd Hkfo;kyk orZekukrvuqHko.;kpk iz;Ru djk-

    rqEgh rqeP;k ,dkxzrsus y{k dsafnzr djk- dkj.k rqeps LoIu vkrk,[kkn;k ukfodk lkj[ks gksowu xsysys vlrs- th ukosr rqeP;krvlysY;k gksdk;a=kus Compass nk[koysY;k fnksusp izokl djhrvlrs-

    ,[kkn;k fofkV jaxkps fofkV izdkjps diMs ?kky.ks] ,dkarkr;kukkj.kk dj.ks] fofkV] e=ksPpkj dj.ks- ;k laxG;k xksVhph JhearhlkBh dkgh ,d xjt ukgh- xjt vkgs rh QDr rqeP;k bPNsyk #ikrfjrdj.;kph-

    rqEgh tsOgka fuokar vlky] vkk osGh rqEgh rqEkP;k fopkjkap iksk.kdj.ks vaR;r xjtsps vkgs- ;klkBh eqn~nke osG dk

  • 47

    djk- rqepk jkse u~ jkse ;s; izkIrh lkBh mRlwd vkf.k vkaufnr vlk;ykgok- vla >kya rj rqepa eu vkf.k esanw gGwgGw daiu ik ykxsy]R;krwu fofkV ygjh mRlftZr gksow ykxrhy-

    rqEgh gksdk;a=kP;k lqbZ lkj[ks gksowu tky- ftps nksUgh Vksd vkiY;kfufpr y{;kP;k fnksusp fLFkj vlrkr- ts yksd vkGl] funzk] vkkvik;dkjd xksVhpk R;kx d#u Jhear cu.;kpk iz;Ru djhr vlrhyR;k lokZuk gs iqLrd fufprp enr djhy-

    vYykmn~nhuP;k gkrkr tlk tknwpk fnok gksrk rls rqeP;k gkrkrlxGs dkgh vkgs- rqEgh dsoG rqepk ks[kfpYyh gksow nsow udk- rqeps;k rsOgkap fufpr gksow kdsy tsOgk rqeP;k MksD;kr rqepk fup;iDdk vlsy- xjt vkgs rh rqeP;k lkRkR;kph-

    vkiyh LoIus lR;kr okLrokr mrjo.ks gkp rqePkk eq[; mn~nskvlyk ikfgts R;kp lkscr ehp gs d# kdrks vlk Lor%cn~nypkfooklgh rqeP;k eukr fuekZ.k >kyk ikfgts-

    rqEgh rqeP;k eukseapkoj rqeP;k LoIukauk lkdkj gksrkauk c?kk;yklq#okr djk- R;k LOkIu lkdkj.;kP;k fopkjkauk rqeP;k keU;kekwulGlGwu okgw n;k- rqeP;k oklksPNoklk cjkscj izokl d# n;k- R;krqeP;k LoIukauk rqeP;k jksekjksekr olw n;k-

    th>l Eg.krks & ^ ^izHkw dMs vkk inrhus ekxk dh tls dkgh rs loZrqEgkyk vkkhp fnys xsys vkgs-**

    rqeph lxGh LoIua Lor%ojP;k fooklkoj vkf.k rqeP;k nVhojvkkkfjr vlrkr- tsOgk rqEgh R;k vkkkjkP;k [kksyhi;Zar tky rsOgk rqEghvxnh vlkkkj.k gksowu tkrk rqEgh rqeP;k LoIukauk okLrokr vuqHkork-R;kP;k [kksyhr tkowu rqEgh vkuanhr gksowu tkrk- rqeP;klkBh rMtksMEg.kts nqyZ{k.kh; ckc gksrs- dkj.k rqEgkyk Bkowd vlrs dh] vkkifjfLFkrhyk rqEgh rqeP;k LoIukauk rqeP;k ik;kkh uez gksrkauk igky-

    ekxP;k izdj.kkr vki.k drK Hkkokfok;h ppkZ dsyh- vkiY;kLoIuklkBh bZojkps vkHkkjh jgk- Hkfo;kP;k xHkkZr yiysY;k vn;RokP;kizkIrhlkBh izR;{kkrY;k lkj[ks drK jgk vkf.k vls dj.kkjs fufrp

  • 48

    ,d fnol Jhear gksrhy vkk lkBh txkrY;k lxG;k [ktkU;kps }kjm?kMys tkrhy dkj.k R;kP;k leLr f;sps QG izfrf;k ku laiUurkpvkgs-

    ^^rqEgh ek;kdMwu dkgh ekxrp ukgh vkf.k ekfxrya rjhrs vR;ar vYi**

    xhrk

    ,dkp LoIuklkBh rqEgh okjaokj izkFkZuk dj.;kph vko;drk ukgh-rqEgh rqeP;k vpsru eukr R;kyk r;kj djk vkf.k fujkdkj rRoki;Zarlaizsfkr djk-

    R;klkBh dkgh osxGs kCn fuoM.;kph fdaok rqeP;k mRLQwrZ kCnkeksfoxzg&lakh dj.;kph dkgh ,d xjt ukgh- rqEgh QDr rqeP;k nwjnVhykfookl vkf.k mn~nskkps cG n;k-

    ts QG rqEgkyk feG.kkj vkgs rs rqEgh djhr vlysY;k izkFkZusP;kkCnkaoj voaycwu vlr ukgh rj rqeP;k dk;kZoj voyacwu vlrs-

    dkgh yksd Qkjp vakJn vlrkr- rs dkgh fofkV jaxkps diMs?kkyrkr] ,[kkn;k fofkV fnokh fokh iwtk djrkr] osxosxGs mRlodjrkr] ,dkarkr clrkr] Lor%yk dV nsrkr] vuok.kh ik;kus pkyrkr]taxykr tkrkr] fgeky;kr tkrkr vu ijesojkyk izLkUu dj.;kpkiz;Ru djrkr- i.k R;kauk gs Bkowd ulrs dh R;kaP;k ;k loZ drheqGsQkjQkj rj R;kaps fooklkyk iks"k.k izkIr gksbZy- R;keqGs ;s;izkIrhgks.kkj ukgh-

    rqEgh djhr vlysY;k iwtk&izkFkZuspk lacak LFkkufuB fdaokdkGfuB vlwu mi;ksxkps ukgh rj R;k izkFkZuspk lacak ljG ljGrqeP;k fopkajkkh vlyk ikfgts- rqePkk R;k ekx.khekxpk Hkko vlkvlyk ikfgts dh] t.kw dkgh bZojkus vkkhp rs nku rqEgkyk fnysyavkgs- rqeph izkFkZuk gh usgeh LokFkZ eqDr vkf.k drKrsus ;qDr vlyhikfgts-

    LoIua ;kstuk r;kj dsY;kuarj R;kyk lkdkj dj.;klkBh ljlkoysikfgts- ldkjkRed fopkj iz.kkyhpk voyac djk vkf.k bZojkps lrr

  • 49

    vkHkkjh jgk-rqEgh rqeP;k fu.kZ;koj vVG jgk- rqEgkyk uaos ?kj gos vlsy]

    fdearh oL=] egkxMh dkj] Hkze.k fdaok Hkjiwj ku laiRrh goh vlsy-rqEgh rqeP;k ;k loZ LoIukyk lR;kr vorjY;kP;k Hkkousus igk- rqeP;kpksgkscktwyk R;k LoIukkh lacafkr okrkoj.k r;kj djk- vkf.k R;kauklkdkj dj.;klkBh laiw.kZ ru&eukus iz;Ru djk- dkgh dkykofkrprqEgh rqeP;k MksG;kleksj rqeph lkjh LoIus lkdkj gksrkauk igky-

    rqepk mn~nsk vkf.k rqepk fookl

  • 111

    This book is dedicated to all themillions of people who have tried andfailed in whatever they haveattempted; to those who have still notachieved the things they want in life;to those who have climbed to greatheights but have fallen; to themultitudes who have suffered greatlyin their journey through life.

    In a world where materialachievement is being equated tosuccess, many people give up,become very disappointed, some even commit suicide when theyfail to get what they want.

    What these people fail to know is that in the lives of allthe worlds greatest achievers lie a path laden with manymistakes, set backs, disappointments and failures. But thesestories are seldom told. Failing is considered Taboo!

    Now for the 1st time in the world, a book has revealed itall - DARE TO FAIL. For too long we have listened to successstories, now lets listen to the other side of the success story.Who then is the best person to share this inspiring messageother than Mr. Billi Lim, the worlds first Failure Guru and No.1 Best-selling author.

    Billi, currently Asias top speaker, is a highly sought aftermotivational & inspirational speaker whose current speakingcircuit covers Malaysia, India, Singapore, Brunei, Indonesia,Thailand, Vietnam, Philippines, Japan, Hong Kong, China,Taiwan, and USA.

    Available in Hindi & English

    QFORD Best-Sellers

    DARE TO FAIL / lkgl foiQyrk dk(A book for those who hate to fail)

  • 112

    For more details contact:

    QFORDNew Delhi (India)

    Ph.: +91-9313284386/9310235817Email: [email protected], [email protected]: http://www.qford.co.inhttp://www.scienceofgettingrich.co.in

    The Science of Getting Rich

    The ownership of money and property comes as a result ofdoing things in a certain way. Those who do things in this certainway, whether on purpose or accidentally, get rich. Those who donot do things in this certain way, no matter how hard they workor how able they are, remain poor. It is a natural law that likecauses always produce like effects. Therefore, any man or womanwho learns to do things in this certain way will infallibly get rich.

    Also availablein Hindi, English & Punjabi