salome imgesi

8/14/2019 salome imgesi

1/9

(Gustave Moreauya gre Salome)


2/9

Vaftizci Aziz Yahyann kellesini alan Salome imgesi

Bir ikonografiyi ykmak ya da Salomeyi savunmak:

Mustafa Durak

Salome; Romal ynetici 2. Herodun vey kzdr. 2. Herod doum gnndedavetliler nnde kendisi iin dans etmesini ister Salomeden. Ve bu dans bitince coan 2. Herod, karlk olarak ne isterse yerine getireceine sz verir.Salomenin annesi Herodias, Salomeye, zindandaki Yahyann kesik banistemesini nerir hatta bu konuda kzn bilemediimiz biimde kkrtr. Bir olaslk: Salome Yahyaya aktr ama yz bulamamakta ve ac ekmektedir.

Salome zerine yaplan incelemelerde Salome, annesi (Herodias) ve vey babas (Herod)un gerekten yaam kiiler olarak varlklardorulanabilmekte (Ayni dnemde yaam tarihi Flavius Josephus, EskiYahudi Tarihi Jews Antiquities adl kitabnda Salomeden ve onun aileilikilerinden sz etmitir (1)), ancak Salomenin Aziz Yahya ile ilikisikonusunda ncildeki anlatmlar dnda tarihi bir anlatma rastlanlmamaktadr.Olay dorudan ncilden (Markos; 6. blm: Yahyann ldrlmesindenokuyalm:

Kral Hirodes de olup bitenleri duydu. nk sa nn n her tarafa yaylmt. Bazlar, Bu adam, lmden dirilen Vaftizci Yahyadr. Olaanst glerin onda etkin olmasnn nedeni budur, diyordu. Bakalar, O lyastr, diyor, yine bakalar Eski peygamberlerden biri gibi bir peygamberdir, diyordu. Hirodes bunlar duyunca, ban kestirdiim Yahyadirildi!, dedi.

Hirodesin kendisi, kardei Filipusun kars Hirodiyann yznden adam gnderip Yahyay tutuklatm, zindana attrp zincire vurdurtmutu. nk Hirodes bu kadnla evlenince Yahya ona, kardeinin karsyla evlenmen Kutsal yasaya aykrdr, demiti. Hirodiya bu yzden Yahyaya kinbalamt; onu ldrtmek istiyor, ama baaramyordu. nk Yahyanndoru ve kutsal bir adam olduunu bilen Hirodes ondan korkuyor ve onukoruyordu. Yahyay dinledii zaman byk bir aknlk iinde kalyor, yine deonu dinlemekten zevk alyordu.


3/9

Ne var ki Hirodesin kendi doum gnnde saray bykleri, komutanlar veCelilenin ileri gelenleri iin verdii lende beklenen frsat dodu. Hirodiyann kz ieri girip dans etti. Bu, Hirodesle konuklarn houna gitti.

Kral gen kza, Dile benden, ne dilersen veririm, dedi. Ant ierek, Bendenne dilersen, krallmn yars da olsa, veririm, dedi. Kz dar kp annesine, Ne isteyeyim?, diye sordu.Vaftizci Yahyann ban iste, dedi annesi. Kz hemen koup kraln yanna geldi, Vaftizci Yahyann ban bir tepsizerinde hemen bana vermeni istiyorum, diyerek dileini aklad. Kral buna ok zldyse de, konuklarn nnde itii anttan tr kzreddetmek istemedi. Hemen bir cellat gnderip Yahyann ban getirmesinibuyurdu. Cellat zindana giderek Yahyann ban kesti. Kesik ba bir tepsizerinde getirip gen kza verdi, kz da annesine gtrd. Yahyannrencileri bunu duyunca gelip cesedi aldlar ve mezara koydular.


4/9

Guido Reniye gre Salome ve Yahyann kesik ba

Matta ncilinde de benzer bir anlatm vardr kk bir farkla: AnnesiSalomeyi Yahyann ban istemesi iin kkrtmtr.

Salome ressamlar tarafndan, Yahyann kesik bann bulunduu tepsiyitutarken, kesik ba kendisine sunulurken, dans ederken resmedilmitir.zellikle Gustave Moreau resimleri ilgintir.

Burada Jose Ortega Y Gassetnin Sevgi stne adl kitabndaki yorumunuele almak istiyorum. Gasset, anlaty tarihi gerekliini sorgulamadan


5/9

gerekten yaanm olarak benimsemi ve bir kiilik zmlemesine gitmitir.Salome ile ilgili kabulleri yledir: Salome, Filistinde martlarak bytlm aylak bir prensestir, (Mallarmnin deerlendirmesini dorulayarak) Salome frijittir,

Salome kendisini Yahyaya ak sanmaktadr, ak kuruntusu iindedir, Huysuzdur, hn doludur, Danseden (ritmik hareketlerle iki yana sallanan), karga gibi brani[Yahudi] suratldr, Bakiredir, el dememi bir srngendir, Salome yrtc kadndr.

Gasset, yarglarnda kesindir, yorum ve/ya deerlendirmelerinde de yledir: Vaftizci Yahya ile Salome arasndaki trajik flrt Gassetnin bize

anlatamayaca lde karmak ve uzun bir ykdr. Salome, kesik ba ele geirmekle iki kafaya birden sahip olur. Salomenin gllk havas iinde yetitirilmesi, onun kafasnda gerek olan imgesel olandan ayran izgiyi silip yok etmitir. Onun iin istemek elde etmek anlamna gelir, istedii her eyi elde etmitir.Dolaysyla kocaman bir arzular ve dlemler kitlesine, trbininednmtr. Bu yzden de diilii bir biim bozulmasna, sapmaya uramtr. Zirakadnlar gerekte olan, gerek eyler arasnda kefettii bir eyi; erkekler iseimgelemlerinde yarattklarn, imgesel olan ister. Erkek, gerek d bir kadnimgesi yaratr genellikle. Gerekte olana deil, Chateabriandn ifadesiylehayalet aka tutkuyla balanr. Bakireliini titizlikle koruma abas da diilik bozulmas yaratr. Salome kendi yaratt imgeye ak olmutu. Vaftizci Yahya onun iin bir aracdr. Salomenin kendi yaratt erkek imgesini Vaftizci Yahya ile denk drmesi, bilinmeyen bir cinsiyettenmi gibi grnmesindendir. Zira o,kadn dkn deil bir din adamdr.

Kendi yorumlarmda ikili bir yol izleyeceim. nce Salome ile Yahya olaynn,uydurulmu bir sylence olduunu syleyeceim. Sonra da uydurulansylenceye gre nkabul ve yorumlar ele alacam.

Dnemin tarihisi bu ok nemli olay anmadna gre Salomenin Yahyann ban istemesi olmu bir ey deildir. Yahyann yaam olduu kesindeildir. Roma imparatorluunun Yahudilerle bann dertte olduu biliniyor.Hatta, imparator kargaa karmamalar kouluyla onlar vergiden muaf tutmu,dinlerine de karlmayacan hkm altna almtr: sizin dininiz size bizimdinimiz bize.


6/9

Anlatya zneler asndan bakldnda erkek ve kadn kmelenmelerini akagrmekteyiz. Salome ve annesi; kartrc, bozucu giderek ldrckmesindedir. Ve burada Salome ne karlmtr. Kar kmede ise erkekler (Yahudiler) var. Bunlarn temsilcisi de Yahya. Herod, istemedii bir eylemi bir

rastlant sonucu yerine getirme durumunda gsterilmitir. lm emrinivermesine karn mparator temsilcisi (Herod) korumaya alnmtr. Henzyeterince gl olmadklar iin imparatorluun hedefi olmaktan kanmlar,diye yorumlanabilir. Herod iki kmenin ortasnda kalr. Yaptyla sulu,yapmak zorunda kalyla susuzdur. Sonu olarak anlatlan (uydurulan)sylence; kastl, kadn ktlemeye ynelik erkek egemen toplumunkemiklemesini salayan bir imge olarak ileyecektir. Kadn; hem ana, hem dekz (n) peygamber dzeyinde saygn, kutsal bir kiinin lmne yol amaklaen byk suu ilemitir. Konu ayni zamanda Adem Havva anlatsyla da balantldr. Kadn; ylana (eytana, nefsine) uyan cinstir. Uursuz bir yaratktr bu anlaya gre. Uydurulmu bu sylence genelde kadnla bir saldrdr. Uydurulmasnn bir amac budur.

Salome, Yahyann ban almakla iki kafaya sahip olmaz, olamaz. Zirateki sahip olduu anda yitirmi olduudur. Kin ve intikam duygusudoyurulamaz. Her sahipliin ardnda yitirilen vardr iyi dnldnde. Salomeye yrtc kadn, uursuz kadn, katil kadn damgasnnvurulmas, Dyonisos trenlerine bal bakalarla ilgili bir dlama olarak dagrlebilir. Salome irkin deildir. Salome frijit deildir. Gasset; Salomeye yanl bakar. Onu eytan kadn olarak gsterir. Bu; erkek egemen toplum asndan,din asndan bakmaktr. Eer Salome irkin olsayd Roma imparatorluunundrtte birine hkmeden kii (ler) ( iki karde) ona niye rabet etsinler (gereklik dzlemi)? Frijit olmasna gelince o, frijit deildir. Gasset kendince,Salomenin Yahyann cinsellik tesinden bir kiilik olmasna tutulduunudikkate alarak bu sava scak bakar. Oysa Yahya evresini etkileyiiyle(Herodu da etkiliyor ya) sz gcyle Salomeyi etkilemi olamaz m? Ki szgc (konumay, anlatmay bilme gc) cinsel gcn temsilcisi olarak grlemez mi? (Anlat sylence- dzleminde). Gasset, Salomenin Yahyaya ak olmasn anlat d ek sylenlerdenkarr. ncildeki anlatlarda byle bir ey yok. Ama genel olarak Salomesylencesinde tek yanl bir ak iletilir. Salomeyi kk drmek iin. Salome, sylence iinde kalsak bile, huysuz, hn dolu biri deildir. ZiraSalomenin kendi dilei deildir Yahyann ban istemek. Eer birilerininhncndan sz edilecekse bu annenin hncdr, Yahyaya kar. Ve Gassetninhncdr, Salomeye kar (Anlat sylence- dzlemi). Salomenin bakire olduu da onun Yahyaya ak olduunu dnmekle

balantldr. Salome; dans ediiyle, (dans cinselliin, cinsel arzunun bir ifadesigibi alnm) bu dansn ok beenilmi olmas yznden el dememi


7/9

srngene benzetilmitir. Bu bir uursuzlamadr. Onu doyumsuz, budoyumsuzluunu arzuyu silerek diilik sapmasna ynelen biri olarak dnmek, onun Yahya severlerce yanl deerlendirilmesinden baka bir eydeildir.

Zaten uydurulmu bir anlatnn yaktrlan yorumlarndan sz ettiimin bilincinde kalarak, Salomenin uysal, kendi kiilii olumam, zayf, naif biriolarak grlmesi daha doru geliyor bana anlat iinden deerlendirildiinde.Btn sululuu kendi olamamasndadr. Gassetnin yorumu hristiyanlkta sa ikonas anlayndan yansmadr. sakonas yalnzca say deil, ardndaki, iindeki Tanry da iaret etmektedir.Erkekler, tpk sa ikonasnda (hristiyanlk inancnda) olduu gibi imgeninnelii ile deil, o imgeye dayal zihinselinde rettii ak hayaletine tapar.Olduu gibi deil kurduu gibi bakar kadna. Bu durumda erkek iin kadntanrnn bir deikenidir. Ya da tersi. lkselletirilmi varlktr kadn, erkek iin Gassetye gre. Bu, kadna idealist baktr. Zavall Salome, istediini elde eden mark bir kz gibi yorumlanm. HattaGasset bizi inandrmak iin gnmzden zengin mark kzlar rneklemi.Oysa Salome dans etmeden nce belirli bir istek tasarlam deil. Salomeisteme durumuna ynlendirilmi kiidir. nce Herod zorlar onu bir dilekte bulunmaya, ardndan da bu dilek konusunda annesi ynlendirir (kkrtr)onu. O dilekte bulunmaya, istemeye hevesli deildir. Ve sulu bulunacak birileri varsa kzn davetliler nnde oynatanlar, onu ho olmayan bir isteeynlendirilenlerdir bunlar. Yargnn glgesinde mi kalacak asl sulular? Gassset, Salome konusunda syleyebileceini syledikten sonra yinekendisiyle ilgili bir derinlik, arkas var dncesi amaya almtr, bunungirift ve uzun bir yk olduunu syleyerek. Senaryo yazmaya kalkarsanzelbette anlatlacak ok ey icat edersiniz. Salomenin kafasnda gereklik ile imgelemsel olan karmamtr. Dilek ileeylemin sonucu arasnda ilgi kuramayacak aklsz bir naiflikten sz edilebilir (anlat dzleminde). Salomenin kendi yaratt bir imgeye ak olduu benimsenirse onunreddedilmilii sz konusu edilemez. Gasset, yan ve yin anlayn benimseyerek, hristiyan anlayndan uzaklar gibi durur. Bu anlayta her insann iinde belirli oranda erkeklik ve diilik vardr. Ve bu oranlar sabit deildir. Srekli bir devinim halindedir. Dolaysylakimi zaman tinsel olarak erkeklik egemen olabilirken kimi zaman da diilik egemen olabilir grnteki cinsiyetimize karn. nsanlk konusundaki budoru ile onun hristiyanla dayal yorumlar uzla(a)myor.


8/9

Paul Delarochea gre HerodiasSonu: Yaamam olan bir kiilik ya da yaam olsa bile hi nemsenmemi bir kii olan Yahya, lmle (bir cinayetle) birlikte sunulunca birdenkahramanlatrlabilmitir ve Yahudi tezi iin nemli bir silaha dnmtr.stelik kadn dmanlnn yaygnlatrlmas da cabas.

Bir imgeyi anlamak, o imgenin arkeolojik bilgi kazsn zorunlu klar. Ortayakan odur ki insanlk yzyllardr aldatlmtr, aldatlmaktadr. Ve ortayasosyolojik dorular, tarihi dorular ve anlatsal doru/yanl yorumlar gibiayrmlar kar. Ne yazk ki ou kii kendisine en yakn, en kolay, en yaygnolan seer, en doruyu deil. Ve inan kavramna drt elle sarlr, bir kavramn


9/9

ne olduunu bilmeden onu, can bahasna korumaya hazr hale gelir getirilir,zira onunla kendi olduuna inandrlmtr.

Not:(1) Herodias, Byk Herodun olu Herod ile evlenmiti. Herodias, en yksek rtbeli din adam Simonun kz Mariamneden domutu. Salome adnda bir kz vard. Salome doduktan sonra lkemizin yasalarn kartrmak iin onukendi sorumluluuna alm ve hayatta olduu halde kocasndan boanm vekocasnn kardei Herod, Celile blgesinin [Roma imparatorluunun drtte birinin] yneticisi ile evlenmiti. Salome de Trachonitis blgesinin yneticisive Herodun olu Filip ile evlenmiti. Ama hi ocuu olmadan ldnden,yine Herodun olu, Agrippann erkek kardei Aristobulus, Salome ile evlendi.Ve ocuklar oldu: Herod, Agrippa ve Aristobulus.

salome imgesi

Documents

Transcript of salome imgesi