Ve •. Uil. Ot! rg. (2001).1 7. 1 : 107-1 U

SAKIZ X AKKARAMAN MELEZ (F, ve Gil KUZULARDA VERiM

OZELLiKLERi. I.S0VOME, VA~AMA GOcO, VOCUT OU;;OLERi

Fikret Esen I@ Orhan Ozbey 1

Production Charactericl ics of Chios x Akkaraman (F I and HI ) Crossbred L~ll11bs, I.Growlh, Survival Ability and Body Measures

Summary: The aim of this study was to investigate the growth. survival ability and body measurements of Chios x Ak­karaman (Fl) and Chios x (Chios x Akkaraman) B. crossbred lambs. The data for the study were obtained from 23 Chios x Akkaraman (Fl) and 28 Chios x (Chios x Akkaraman) B, crosbred lambs in suckling period and from 9 Chios x Akkaraman (Fl) and 12 Chios x (Chios x Akkaraman) Bl crosbred lambs in order to determine body me­asuremen's. Lambs were fed wi,h allalfa hay and concentrates in the suckling period. The average birth weight was 3.72 and 3.60 kg, the weaning weight was 19.35 and 18.26 kg (p<i)'OI), the survival ability at weaning (105th day of age) was 78.26 % and 78.56 % in 'he crossbred Fl and B, lambs, respectively. Withers high was 58.75 and 58.41 cm, and pelvis width was 21.75 and 17.16 cm (p<O.OI) in crossbred Fl and B, lambs at the age of 6 months, res­pectively.

Key Words: Chios, Akkaraman, Crossbreeding, Growth, Survival Ability.

Ozet: Bu ara~tlrma. Saklz (S) x Akkaraman (A) melez (FI) ve S x (S x A) melez (GIl kuzulann ooy(lme, ya~ama gQcu ve vtkut O~ulerinin ara~'lrIlmasl amaclyla yapllml~tlr. Ara~llrma ~in gerekli veriler, suI emme dOneminde 23 ba~ S x A (Ft) ile 28 ba~ S x (5 x A) Gl melez! kuzudan; vucul OI(;:Olerini belirlemek amaclyla 9 ba~ S x A (Ft) ve 12 ba~ 5 x (5 x A) GI melezi di~i kuzudan elde edilmi~tlr. Kuzulara sut emme dOneminde kali tell kuru yonca otu ve konsantre yem 51nll11 miktarlarda verilmi~lir. Melez Fl ve GI kuzularda slraslyla ortalama dogum aglrh91 3.72 ve 3.60 kg, sOtlen keslm aglrllgl 19.35 ve 18.26 (P<O.Ol) kg. sutten kesimdeki (105 gOnluk y~) ya~ama gucu %78.26 ve 78.57 olmu~tur. Melez Fl ve GI di~i kuzularda 6 ayhk cldago yOksekligi 51ra51y1a 58.75 ve 58.41 em, pelvis genl~hgi 21.75 ve 17.16 cm (P<O.OI) olmu~tur.

Anahtar kelimeler: Saklz, Akkaraman, Melezleme, BOyOme, Ya~ama GOcu.

Giri~ c;:ah~ma yapllm'$IIr. (Akcan ve ark, 1988; Akmaz ve

TOrkiye koyun varll{jl bak.mmdan dOnya 01keleri arasmda Onemli bir yere sahiplir. TOrkiye koyun var­Ii{jmln bOyOk klsml (%98) dO$Ok verimli yerli Irk­lardan meydana gelmektedir (Aytu{j ve ark,1990; KaymakCI ve S6nmez. 1992; Ak~pmar. 1994; Ak­c;:apmar, 1996)

Ba$anli bir koyunculu{jun en onemli $artl, ye­ti$liricilik yapllacak b61genin co{jrafi ve ekonomik $artlanna g6re yeti$tirme yonOnOn va $ekhnin iyi tespil edilmesi ve amaca uygun koyun "km.n ve ti­pmin isabelli sec;:ilmesidir. TOrkiye'nin Orta ve Do{ju Anadolu bolgelerinde, genellikle bu belgelerin sert iklim ve fakir mara $artlanna uyabilen, et, sOt, ya­paQ. yOnOnden kombine verimli yerli koyun .rklan ba$anh $ekilde yeti$tirilebilir (KaymakC;:1 ve S6nmez, 1992; Akc;:apmar. 1994).

TOrkiye yerli koyun Irklarlnm c;:e$itli ezelliklerini inceleyen ve onemli bilgiler ortaya koyan c;:ok saylda

Gchi Tanhl : 01.06.2000 @ . c$cnlikrCI@holmJll.com. l. F. U. Vc.cnner Fakullcsi Zoolckm Anabllun Duh. ELAZIC.

Akcapmar,1990; Kadak ve ark, 1993; O{jan ve ark. 1994; OztOrk. ve Boztepe. 1994; Akcapmar ve ark, 2000)

TOrkiye yerli koyun Irklan ic;:erisinde. Ak­karaman say. olarak en bOyOk paya sahip olmakla birlikte verim yonleri dO~OktOr. Saklz koyun Irkl isa saylca dO$Ok olmakla birlikle sOl ve dol verimi 01-dukc;:a iyi dOzeydedir. Ya{jh kuyruklu koyun Ifklannm hakim olduOu Orta, DoOu ve GOneydoOu Anadolu bOlgeleri ic;:in yeni koyun tiplerinin geli$lirilmesi ge­rekmektedir. Bu b61gelerdeki Akkaraman Irkmda. dol ve sOl variminin arttlnlmasl ve kuyruOunun ku­c;:OItOlmesi ic;:in Saklz Irkmdan yararlamlarak dol ve sat verimi yOksek ana halll olacak koyun fipleri ge­li$t irilabilir (Akc;:ap.nar. 1996).

BOyOme, prenatal va postnalal olmak uzere iki d6nemde incelenir. Prenatal bOyOmenin gostergesi doOum a{jlrlIO.d.r. DoOum aO.rl.{j. Ozenne genotlp

ESEN.OZUI:..Y

(Akyapmar ve Kadak, 1982; Demir, 1989; Ak­capmar, 1994), einsiyel (Akean ve ark, 1988; CZlurk ve Boztepe, 1994; Esen, 1997) , do§um tipi (Akmaz ve AkCaplnar, 1990; AIMel ve ark, 1994; Tekin. 1994), ana ya~l, ananm canll a§lrll§l, do{Jum mev­simi. do{jum YIIi. ananln beslenme durumu (Hulet. 1984; O~an ve ark, 1994; Akcapmar,1994) gibi cev­resel faktOrler etkilidir.

SuI emme d6neminde buyOme hlzma ylne ge­notlP, einsiyet. doQum IIpi, do{jum a{whOI, dogum mevSlmi va ylli. beslenma ~ekli (Ercanbrack ve Price. 1969: Shelton ve ark., 1974: CZsoy va ark., 1988) gibi cevresel fak1Or1er elkilldlr.

Ya~ama gOcu canllnln belli ya~lara kadar ha­yatta kalabilme yetenegi olup. doOum aglrllOI, cin­siyet, dogum tipi, baklm ve beslenme, dogum ylll ve mevsimi ile genolip gibi cevresel faktOrlerin et­klsindedir. (Akcaplnar ve Kadak. 1982: Akean ve ark., 1988. Colakoglu ve Akcapmar. 1993; AIMel ve ark., 1994).

Vucul O~Gleri. genotlp, elnsiyet, dogum tlpi. beslenma ~ekli ve ya~ gibi cevresel laklorlerin elkisi alMda ~ekil1enir (Cenglz ve al1<., 1989: Ertu{jrul ve ark., 1989: Ozcan ve ark., 1991).

Sal Merinos (M) ve Uneoln (L) x (L x M). Alman Siyah Sa~1I Etci (ASS) x (ASS x M), Hampshire Down (H) x (H x M), ASS x (ASS x Akkaraman (A», H x (H x A), ASS x (ASS x ivesi ( I) ve H x (H x I) Gl melezi kuzulann sut emme doneminde bu­yumalerini incelemek amaelyla yapllan bir Ca­h~mada (Tekin , 1994). genollplere gore elde edilen dogum aglrllgl ortalamalan yukandaki slra ile 4.5. 4.4, 4.7. 4.9. 4.2. 4.9, 4.6 ve 4.6 kg; seJtten kesim aglrhgl 23.8, 24.8. 27.5. 26.2. 24.8. 27.4, 26.6 ve 26.7 kg; buyOme hlzl 201.9, 212.7, 244.3. 225.6. 256.5. 235.6, 224.9 ve 230. 1 g/gOn ve her Oc ozellik yonunden genotipler araslndaki lark onemsiz bulunmu~lur.

Ozbey (1997). Morkaraman, Saklz x Mar­karaman (F l ) ve KlvlrClk x Morkaraman (Fl) melezi kuzulann dogum aglrflglnl siraslyla 3.25, 3.25 ve 3.26 kg : sOtten kesim aglrllglOi 17.71, 17.71 ve 17.69 kg; 105. GOne kadar ya~ama gueu de­gerlerini % 60.0. 76.0 ve 71.4 olarak bulmu~tur.

Kuzu eti uretimine uygun ana ve baba hat-1annln geli~ t i rilmesi amaelyla yapllan bir call~mada (Akcaplnar ve ark., 2000). Akkaraman, Saklz x Ak­karaman (F l ) ve Klvlrclk x Akkaraman (Fl ) ku­zularda. dogum. sOlten kesim (90. Gun) ve 180. Gun a{llrll{ll degerleri slraslyla 4.71.4.71.4.69 kg; 23.69. 22.89, 21.84 kg ve 36.02. 34.96. 34.25 kg; 90. Gune kadar ya~ma gucO degerleri ayO! Slra ile

108

% 89.5. 92.2 ve 87.1 olarak blldlrllml~tlr.

Kadak ve ark. (1993), Alman Slyah Sa~h EtCI x Akkaraman, Hampshire Down x Akkaraman. Alman Siyah Sa~11 EtCi x ivesi ve Hampshire Down x Ivesl (F1 ) kuzulann dogum aglrhgl ortalamalannl slfaslyla 4.95, 5. 18, 4.48 ve 4.63 kg (P<O.OI). sutten keslm aOlrllklaflnl 28.98. 31 .34. 27.39 ve 26.89 kg (P<0.05). 180. Gun canh aglrllklannl 41.24, 41.69, 39.46 ve 41.41 kg olarak tespil elml~ ve dogum ve sutten kesim aglrllgl baklmlndan genollpm elklslnln 6nemli oldugunu bildirmi~'erdir.

Akmaz ve Akcaplnar (1990), analan gebeliglO son 1.5 ayhk d6neminde ilave konsanlre yemle bes­lenen 1 .. 2., 3. grup Konya Mennosu kuzulannda 120. GOnde ya~ama gueu degerlerini slraslyla % 98.39, 100.0 ve 96.77 olarak bulmu~lar ve gruplar araslnda larkin Onemsiz oldu~unu tespit elmj~lerd jr .

Ozean (1965), yerli koyun Irklanmlzdan Saklz ve Akkaraman IrklOlO slraslyla cldago yuksekliglnl 70.09 ve 64.75, Slrt yuksekllgmi 69.87 ve 63.92. sagn yuksekligini 70.74 ve 65.01. g090s derinligini 30.98 ve 30.16. sagn geni~ligin i 16.44 ve 16.94 em. yine Saklz kuzulann dogdugu gun. 3., 6 .• 9. ay ve 1 ya~ eidago yuksekJigini slraslyla 30.42, 50.91 . 57.54,63.01 ve 66.36 em, gogus cevresini 40.17. 50.05. 70.04. 85.21 ve 86.10 cm olarak bulmu~tur .

Akkaraman kuzular uzerinde yapllan ya­lI~malarda (Cengiz ve ark., 1989: Ertugrul ve ark .. 1989), bu Irk kuzularda zaYlf bir yapl gOsleren. Ozel­likJe, but ve gOQus cevresi O~Olerinin metez grup­larda genelde daha yOksek bir degere sahlp oldugu bildiritmi~tir.

Bu ara~llrma, Saklz x Akkaraman (Fl ve G1) melez! kuzulann buyOme. ya~ama gOcu ve vUcut 01-Culerinin kar~lla~tlrmah olarak ara~\IrIlmasl amaclyla yaplt ml~llr.

Materyal ve Metol

Materyal: Su ara~llrma. F.U Egilim Ara~llrma ve Uygulama Clfhginde yi.irUtijlmu~tGr . Hayvan ma­leryah olarak, bOyume d6nemlnde 23 ba~ Saklz x Akkaraman melez (Fl ). 28 ba~ Saklz x (Saklz x Ak­karaman) metez (G l ) ; dl~1 kuzularln 180. Gune kadar bi.iyumelerini ve vOcul 6~urenni belirlemek amaclyla 8 ba~ Saklz x Akkaraman melez (F1) ve 11 ba~ Saklz x (Saklz x Akkaraman) melez (G l ) dl~i kullanllml~ lI r. Ana maleryalini her iki genolJpten 2 ya~1I (ilk doQumunu yapan) koyunlar olu~turmu~lur.

Yem materyali olarak kaliteli kuru 01 ve kuzu -buzagl bGyUtme yemi kullamlml~tlr.

Meto!: Kuzular dogumdan sonra blr hafta su­reyle analanyla birlikle lerdi dogum Mlmelennde lu-

SakL~. x Akk~r~man Melez (10' 1 , 'e C I) KuzuhLrda Verim ...

tulmu~lur. Daha soma, geeeleri analanyla birlikte, gOndOzleri ise analanndan ayn tutulmu~ lakat gOnde bir dela lekrar bir sOre analanyla birtikle kal­ml~lard.r.

Kuzular 3 haftallk olunea, onlerinde kaliteli kuru yonea ile kuzu -buza~. bOyulme yemi ve lemiz i<;:me suyu bulundurulmu:;;tur. SOlten kesime (105 gOnlOk) kadar mera lakviyeli olmak Ozere bu ~akilde yan a<;:.k agllda bakllml:;;tlr. Di~i kuzulann 6 ayllk (180 gOn) oluneaya kadarki donemde bes­lenmeleri kuzu ba~ma 250 gr kuru yonea ve 600 gr konsanlre yem verilmek suretiyle saglanm.~t.r.

Kuzulann ya~ama gO<;:leri. belirtilen ya:;;lardaki kuzu say.smm canll dogan kuzu say,s,na 00' IOnmesiyle bulunmu:;;tur.

Verilerin Elde Edilmesi: Dogan kuzular, do­Qumu mOteakip ilk 6 saat i<;:erisinde 5 grama du­yarll lerazi ile tartllml:;; ve plastik kOpe ile nu­maralandlrllml~lardlr. ilk dogumdan 15 gOn soma, 15 gOn arahklarla t 80. GOne kadar kuzulann aglr­hklan 200 grama duyarll terazi Ue (baskOI) tespi! edilmi:;;tir. Kuzulann 15., 30., 45. , 60., 75., 90., 105., 180. Gun ag.rhkJan inlepolasyon yontemiyle elde edilm i ~tir. VOeul 611;:0lerini ineelemek amae.yla sadeee di:;;i kuzularm 3 ve 6. aylardaki beden 61-<;:Oleri allnm . ~t.r.

istatislik Analizler: SOl emme doneminde ge­nOlip, dogum tipi, cinsiyel ve dogum aglrllgJ gibi bOyumeye elkili laktorler en kO<;:Ok kareler metodu (Least Squares Method) ile incelenmi:;;tir. Su melOI ile 61<;:Olebilir <;:evre laktorlennin etkilerinin bu­lunmaslnda ilk adlm olarak. materyali lemsil ede­eek bir malematik model se9ilml~ ve daha soma se<;:ilen modele gore Least Sqares Denklem Sis­lemi kurulmu~tur.

Incelenen <;:evre laklorlerinin etkilerinin onem konlrolO varians analizi ile yapllm.:;;t.r. VOcul 01-90leri ile ilgili <;:e:;;itli ozellikler baklmlOdan genotip

gruplar arasl larkm onem kontrolO I lestiyle ya:;;ama gOcO lie ilgili ozellikler bak.mmdan genolip gruplar arasl larkm onem kontrolO ise Khi - Kare lesti ile yapllm.:;;hr. (OOzgOne~ ve ark. , 1993).

Sulgular

Kuzularda MyOme ozelliklerini belirlemek ama­c.yla dogum a9.rIl9', 15, 30. 45, 60. 75, 90 ve 105 gOnlOk eanh a9,rllklan ile sOt emme d6neminden soma di:;;i kuzularda 180 gunlOk cant l a9.rtlklan ele allnml~tlr. incelenen donemlerde her iki genotip gru­bunun cinsiyet, dogum tipi, degum a91rll91 gibi 01-<;:01ebilir <;:evre laktorterine gore dOzeltilerek bulunan canll aglrhk ortalamalan lablo 1 'de venlml$tir.C(e$.11I d6nemlerde kuzulann canh aglrllklanna elki eden baz. laktorterin etki paylan tablo 2'de verilrni$tir.

Tablo 1 genel bir degerlendirmeye labi lu ­luldugunda dogum aglrtlgl ve 180. GOn aglrtlgl dl­:;;mda Fl melezlerinin Gl melezlerinden uslOn 01-dugu g6rOlmektedir. Su OstOnlOk IS, 30, 60. 75. 90, 105.g0n (P<O.Ol) ve 45.g0n (P<0.05) aglrllk do­nemlerinde istalisliki olarakta onemli bulunmu$tur. Vine erkeklerin di:;;ilerden. leklerin ikizlerden bO­yOmenin bOWn donemlerinde onemli derecede OslOn oldugu (p<0.01) gorOImektedir.

Tabla 3'On incelenmesindende anla~.lacag l gibi, 15. GOn (p<O.Ol) dl:;;mdaki 10m d6nemlerde genot ipin elkisi Onemsizken, cins iyet in elkisi do­gumda 6nemli (P<O.01) , diger d6nemlerde onem­siz, dogum tipinin etkisi 15.90n (P<O.05) ve diger dOnemlerde (P<O.OI) onemli bulunmu~lu r.

Kuzularda ya~ama gOcunu incelemek amaclyla sOt kesimine (105. Gun) kadar ki veriler de­gerlendiri l mi~lir. 105. Gunde ya~ama gucO, melez (Fl) grubunda %78.26, melez (Gl) grubunda %78.56 olup gruplar arasl lark 6nemsizken, ayn. genotip gruplannda 30. Gundeki ya~ama degerteri aym s.ra lie %78.26 ve 96.42 olup aradaki fark is-

Tablo. I : Kuzulafln <;eliill i Donemlenndeki Duzelhlmili Canh Aglrllk Ortalamalan (kg)

Incelenen Dogum 15.Gun JO.Gun 45.Gun 60.Gun 75.Gun 90.GOn lOS. Gun IBO. Gun Faklorler

Genotip F1 3.72 7.B4 9.54 11 .86 13.56 16.30 18.38 19.35 26.94

G1 3.60 6.47 8.92 11.44 12.84 15.35 17.11 lB.26 26.98 Cmslyel

Erkek 4.48 7.26 9.86 12.30 14.26 16.43 18.44 19.70 Dilii 3 .66 6.52 8.94 10. 54 12.73 15.05 16.82 17.88

Oogum Tipi .. Tek 4.22 7.60 10.32 13.42 15.04 17.81 19.72 21 .02 29.92 Ikiz 3.51 6.42 B.76 10.68 12.42 14.B7 16.53 17.74 25.68

P<0.05 " : P<O.Ol

109

ESEN. OZBEY

Tablo.2:Kuzularm Ce'iilli D60emlerdeki Canll AOnllklarma Elkl Eden Bazl FaktOrierin Elki Paylan (kg)

IrlCelenen Dog"m 15,GOn 30.gUn 45.Gun 60 ,GOn 75.GOn 9O.GOn 105.GUn 180.GUn FaklOrier " A!)lr. " Agil. " Aillr. " Aillr. " AOI,. " AOIr. " Aillr " Ail lr " Ailrr,

UOegeri(l) 51 3.38 46 4.79 " 5.53 '3 2.15 " 8.61 41 12.03 40 11.77 40 10,SO 19 24.34

Genotlp al :FI 23 0.16 18 -0.42 18 -0,41 18 -0.85 18 -0.35 18 -0.27 18 ·0.35 18 -0.46 8 ·0.11 a2'Gl 26 -0.16 28 0.42 27 0.41 25 0.85 23 0.35 23 0.27 22 0.35 22 0,46 11 0.11

Cmsiye! bl :Erkek 26 ·0.64 22 0.09 22 0.29 20 ·0.02 19 0.07 19 ·0.16 19 0.05 ,. 0.03 b2: 01~i 25 0.64 24 -0.09 23 -0,29 23 0.02 22 -0,07 22 0.16 21 -0.05 21 -0.03 19 ---

OogumTipi cl :Tek 16 ·0.10 " 0.03 " 0,14 " 0.47 " 0.16 15 ·0.04 " 0.07 " 0.23 6 0.15 c2:lkiz 35 0.10 31 -0.03 30 -0.14 28 -0.47 26 -0.16 26 0.04 25 ·0.07 25 -0.23 3 -0,1 5

OoO·Aglr. Regresyonu(2) 153 3,40 -- 8.45 --- 4.25 --- 3.16 --- 5.16 --- 7.52 -- 2.65 BekJenen Ortalama {Jal 51 3.38 46 6" " 8.96 4310.61 41 12.87 4115.20 4016,94 40 18.03 19 27.00

(1) : U de{jeri. bekleoen ortalamanrn hesaplanmaslnda kullanllan degerdir (jJ:U+dmz) (2) : Incelenen dOnemdeki canh a91r1191n kuzunun do{Ium aillrllillna klsmi regresyoou (dmz)

lalisliki olarakla (P<0.01) 6nemlidir. sal kesimi ya­;>ama gOeO degenerine baklldlgmda, leklerin (%93.15) ikizlerden (%71.42) onemli derecede (P<O.OI ) OstOn olduklan lesbit edilmi;>lir. (Tablo: 4)

VOcut OlyOlerini ineelemek amaclyla di;>i ku­zularm 3 ve 6. Aylardaki 61yOIeri almml;>tlr.O<; ayllk beden 61y0Ieri baklmmdan Fl melezlerinin Gl melezlerinden. bacak uzunlugu (P<O.01) dl' ;>mda genel olarak Ostun degerlere sahip oldugu g6rOImektedir (Tablo 5 va 6).Bu OslOnlUk vOcul uzunlugu. gogOs derinligi (P<0.05) ve g6gus ge­ni;>ligi (P<O.01) degerlerinde onemli bulunmu;>lur. AlII ayhk beden 61<;01eri baklmmdan Fl melezleri Gl melezlerinden. bacak uzunlugu dl;>mda genel olarak yOksek degerler g6slermi;>lir. Bu OslOnlOk vOeut uzunlugu. g6g0s geni;>Jigi (P<0.05) ve pelvis geni;>ligi (P<O.OI) degerlerinde 6nemli tesbit edil­mi;>tir.

Tartl{ima ve Sonut;:

Kuzularda bOyOme baklmmdan 6nem la;;'lyan dogum ve sOtten kesim agJrllgl baklmmdan. gerek melez (Fl) gerekse melez (Gl)'lere ait degerler ele ahndlgmda. her iki genolip i<;in elde edilen or· lalama dogum aglrllgl (F1 3.72 kg. Gl 3.60kg). Ak· karaman. Saklz x Akkaraman (F l). KlVlrClk x Ak­karaman (Fl) meJezleri (Ak<;apmar ve ark., 2000); Merinos (M). Uncoln (L) x (Lx M). Alman Siyah Ba;>h Et<;i (ASB) x (ASB x M), Hampshire Down (H) x (H x M). ASB x (ASB x Akkaraman (A». H x (H x A), ASB x (ASB x ivesi (I» ve H x (H x I) G1 melezi (Tekin. 1994); Alman Siyah Ba~1J Elyi x Ak· karaman. Hampshire Down x Akkaraman ve

110

Alman Siyah Ba;;.h Et<;i x ivesl melez kuzular (Kadak ve ark., 1993); anneleri farkh duzeyde bes­lenen Konya Merinosu kuzularda (Akmaz ve Ak­<;apmar. 1990) '. 2 ve 3. grupta bulunan de· ~erlerden du;;.uk. Akkaraman, Saklz x Akkaraman melez (Fl) kuzular (Esen, 1997); Saklz x K,vllclk (Fl) lek di~i, ikiz e11<ek. ikiz di;;.i kuzular (All mel ve ark., 1994) iyin bildirilen degerlere benzer; Ak­karaman kuzular (Ak<;apmar va Kadak. 1982); Mor­karaman, Saklz x Morkaraman (Fl) ve Klvlrclk x Morkaraman (F l ) melezi kuzular (Ozbey, 1997) i.<;in bildirilen de~erlerden yOksek bulunmu;>lur.

Sertten kesim a91111g1 degerleri (F 1 19.35 kg; Gl 18.26 kg). Alman Siyah Ba~h Et<;i x Akkaraman. Hampshire Down x Akkaraman ve Alman Siyah Ba~1I EI~i x Ivesi (Kadak ve ark .. 1993), Saklz x K" vlrclk (F1 ) kuzular (Allmel ve a11<. , 1994). Ak· karaman. Saklz z Akkaraman (Fl) ve KIVlfClk x Ak­karaman (Fl) kuzular (Ak<;apmar ve ark .. 2000) i<;in bildirilen de~erlerden dO~Ok: Akkaraman ve Saklz x Akkaraman (Fl) kuzular (Esen. 1997) i<;in bildirilen degerlere benzer bulunurken: Morkaraman. saklz x Morkaraman (F1) ve Klvllclk x Morkaraman (F1 ) melezi kuzular (Dzbey, 1997) i<;in bildirilen de­gerlerden yuksek olmu~tur.

501 kesimi sonrasl (105.g0n) ya$ama gucu de· gerlen baklmmdan melez (F1) grubu (% 78.26) ile melez (Gl) grubu degerleri (% 78.56) birbirine yakm olup. aradaki fa11< iSlalistiki olarak da Onem­siZdir. Her iki grup iyin elde edilen 105. gOn ya;;.ama gucu de~erleri; Konya Merinosu kuzulann (Akmaz ve Ak<;ap lnar, 1990) 120.gun ya;;.ama gucO de-

51th,- x Akkaraillan MI'It"l (1-'1 \ .t! (; 1) KU'lulartia Veri"1 ...

o S ~ "0 ~ .~

q

r ~o -~

N •

•

o o

m ~

•

--

, _M

- . _ N - ~ .,;-

N -.

, -. ~ 0-·0 o . vO .. v ..

111

Q:erleri ile Morkaraman kuzular Ktin blldirilen (Ak­~aplnar ve Kadak, 1982) ya~ma gucu de­gerlerinden dO~uk; Kangal-Akkaraman kuzular 1~1O bildirilen 75, 105 ve 180.g0n (AkyaplOar ve Kadak, 1982) ya~ma gueO deQerlenne yakln bu­lunmu~lur.

Melez (Fl ) va (G l ) genolipleri birlikte ele ahndlQ:lnda 3 ayllk eidago yuksekliQi (53.77-52. 16 em) araslOda, vOeut uzunluQ:u (54.55-51.41 em), g6Q:Os Ifevresi (70.1 1-72.50 em) araslnda de­gi~mektedir. Bu deQ:erler, Saklz kuzular ilfin blt­dirilen eidago yOksekliQ:i (6zean, 1965), Ak­karaman ve Saklz x Akkaraman F1 melezi (Esan, 1997) kuzular ilfin bildirilen eidago yuksekligl. vOeu! uzuznlugu rle Saklz x Akkaraman melez (Fl) kuzula r i~in bildirilen g6Q:Os Ifevresi degerlerine benzer olmu~tur.

Bu ara~ll rmada elde adilen sonuc;lara gOre, Saklz koyun " loOin genolipi artlk((8 kuzularda bu­yOme periormanslnm dO~tGgu s6yleneblllr.YlOe de bu melezleme i~in bir karaT verebllmek Ktln G 1 me­lezi koyunlann 6zel1ikle 501 va dOlvenml Ozelliklen ile rig iii ara~llrmalann sonUClandlT1lmaSl ge­rekmektedlr.

Kaypaklar

Akcan, A., Ozbeyaz. C., Ayd09an. M .. Cetln, O. (1988). Antalya-Boztepe'de Yeti~tiriten Saklz SOrOsOnde Bazi Venm OzeliikJerimn Incelenmesl. Tu.Vet. ve Hay. Derg .. 12,2, 99-112.

Ak9aplOar. H., Kadak. R. (1982). Morkaraman ve Kan~

9al-Akkaraman KuzularlO BUyOme ve Ya~af'!:la Kabiliyetl Uzennda KaNl lla~t lrmah Ara~tlrmalar. FHVel. Fak. Derg., 7.1-2.203-212.

Ak9aplOar, H. (1994). Koyun Yeti~hncllig. . medlsan Yayln Serisi. No:8. Ankara.

Ak9aplnar, H. (1996). TOrkiye Koyunculugunun Gelecegi HakklOdaki GOrO~ler.TOrk Vet. HeklmhQi Oer9 .• 8. 2. 15-17.

Akoyaplnar. H .. Ozbeyaz. C., Unal, N., Gutbahar. Y. (2000). Kuzu Etl Orehmlnde Akkaraman, Saklz ve KI­Vlrclk Koyun IrkJanndan Yarananma Imkanlan . I.Akkaraman Koyunlarda 06lvenml, Akkaraman. SaklZ x Akkaraman FI ve Klvlfclk )( Akkaraman F1 Kuzularda Ya~ama GucO ve BUyOme.Turk J.Vet.Anlm.ScI.. 24. 1. 71-79.

Akmaz. A., Akoyaplnar, H.( l990). Koo; Katlml Oneaslode ve Gebehgll"l Son D¢neminde Fad<J1 OOzeyde Bes­lemanin Konya Mennosu Koyunlannda Dlli Verimine ve Kuzularda BOyiime ve Ya~ama Gucune Etklleri. Tr.J. Vetrinary and Anim.Sci., 14.301-319.

A1lmel. A., Evrim. M., Dehgllzo{Jlu. F .. Ozean. M .. GOne~, H. (1994). Klvlrclk. Saklz va Alman Siyah Ba~1I

• Koyun Irklan Arasmda Yapllacak Melezlema Yotuyla 001

ESEN.OZBEY

Tablo.4: Saklz x Akkaraman Melez (F1 ve G1l Kuzularda <;:c~itli Donemlerde Ya$8yan Kuzu SaYlsl ve Ya~ma GClcO

incelenen Kuzu SaYlsl Ya~ama GucO (%) <;:evre Canll 30.Gunde 10S.GOnde ,2 Faktorleri Dogan Ya~ayan Ya~ayan 30.Gun Degeri 10S.Gun

Genolip F1 23 18 18 78.26 14.32-' 78.26 Gl 28 27 22 96.42 78.56

Clnslyel Erkek 26 22 19 84 .61 2.40 73.07 Di~i 25 23 21 92 .00 84 .00

Dogum Tipi Tek 16 15 15 93.75 7.5S· 93.15 Jkiz 35 30 25 8S.71 71.42

Genel 51 45 40 88.23 78.43

' : P<0.05 " ; P<O.OI

Tablo .5: Saklz x Akkaraman Melez (F1 va GIl Di~i Kuzularda 3 Ayhk Beden 6!coleri (em)

incelenen O!cOler

Cidago Yuksekligi Sagrl Yuksekligi Sift YOksekligi Vueul Uzunlugu PelvIS Uzunlugu PelvIs Gem~li9i Gogos Geni~ligi G6gus Derinligi Gogus <;:evresi Bacak Uzunlugu

• ; P<O.05 " ; P<O.OI

Saklz x Akkaraman (Fl) , S3.77 ±1.37 S4.77±1.42 53.76±1.48 54.55fl.82 19.1ltO.71 17.88±O.77 16.S5±O.68 2S.25±O.99 70.11±2.63 29.00±0.47

(n:9) Saklz x Akkaraman (G 1) ,

S2.16tO.9S 53.91±1.06 SO.58tO.90 51.41±1.15 19.91±O.43 16.91±O.59 14.75±O.67 23.S0±0.60 72.5O±1 .64 31.66±O.48

Tablo.6 Saklz x Akkaraman Melez (Fl ve GI) DI~i Kuzularda 6 Ayllk Beden 6h;:OIeri (em)

Incelenen OI~Oler

Cidago Yuksekligi Sagn YOksekligi SIr1 YOksekligi VOcul Uzunlugu Pelvis Uzunlugu Pelvis Geni~ligi G6g0s Geni~ligi GogOs Derinligi GogOs Qevresi 8acak Uzunlugu

• : P<O.OS " : P<O.Ol

Saklz x Akkaraman (Fl) , 58.75±O.7S 58.5O±O.6S 58.37±O.B4 S4.7StO.31 20.25±O,41 21.7S±O.36 19.87iO.66 26. 12±O.86 74 .87±1.17 31.00±1.71

(n:9) Saklz x Akkaraman (GIl ,

58.41± 1.27 58.50±1.22 58.66±1.44 S2.SO±l.03 20,41±O.43 17.16±O.60 17.75±O.71 26. 16±O.77 76.50±2.03 32.2S±O.80

112

(n:12)

(n:12l

,2 Degeri

2.70

3.58

16.39"

t Degeri

1.00 0.49 1.93 2.9S· 1.05 1.19 3.84" 3.12-1.37 3.86·'

I Degeri

0.23 0.00 0.17 2.08 ' 0.26 S.99" 2.0S· 0.88 0.60 1.45

Sakl7. x ;\kkar3lllan l\'Iclu: WI "e GI) Kuw larda Veri m ...

va EI verim Dzefliklerinin geli~tirilmesU.KIVlrclk Ko· yunlarda Dol Varimi, Saklz x KIVlrclk (FI) Koyunlarda Va· ~ama GOcO va BOyOme Ozellilderi. Hay .Ar~ . Derg .. 4, 1, 29·33.

~ytug, C.N., Ya~ln . B.C .. Alar;:am, E., TOrker, H., Dzk~, U .. Gl>kyen, H. (1990). Koyun-Keyi Hastallklan ve Yeo 11~liricih9t . TOm. Vet. Hayvanclhk Hlzmatieri YaYln No: 2, Istanbul.

Cengiz, F., El1ugrul, M. . Eliyin, A. (1989). Akkaraman ve Border Leicester )( Akkaraman (FI) Melezi Erkek Ku· zulaflnda Besi GOcO ve Karkas Ozellilderi. A.O. Ziraat Fak.Yay.1121 . Ankara.

yolakoglu, N., Akyaplnar, H. (1993).Turkiye'de Ak· karaman Yeli~tiriciligi ve Islahl yall~malarl.Seminer, A.O. Saghk ail.Enst. Ankara.

Demir, H. (1989) . Daglly ve Ramlly Koyunlannm Dnemli Verim Dzellikleri YOnunden Kar~lla~tlfllmalafi . I.Buyiime, Ya~ama GOcu va Canll Aglrllk AI1I~lan. LO.Vel. Fak. Darg., 15, I, 23·38.

Duzgune~ , 0., Kesici, T.,GurbOz, F.(1993). Istatistik Me· todlart.ll .baskl.A.O.Ziraa\ lak. Yay. No: 1291.Ankara.

Ercanbrack, S.K .. Price, D.A.(1969).Genetic and En· vionmental Interactions in growth Rate 01 Lambs Procee Dings.Yeslern Section. American Society 01 Anim.Sci. , 20, 373-378.

Et1ugrul, M .. Cengiz, F .. Ehyin. A.(1989). Akkaraman ve Dorset Down x Akkaraman (Fl ) Melezi (Fl) Kuzularda Besi GOcO ve Karl<:as Ozellikleri. A.O. Ziraat Fak. Yay. 1117.Ankara.

Esen, F. (1997). Akkaraman, Saklz x Akkaraman Melez (F l) Kuzularda Verim Dzellikleri. Doktora Tezi. F.O. Sag· Ilk BiL Enst. Elazlg.

Hulet, C.V .. Ercanbrack, S.K., Knight, A.D.(1984). De­velopmenl of The Polypay Breed of Sheep. J. Anim.Sci., 58, 1. 15-24.

Kadak, A., Akyapmar, H .. Tekin, M.E.,Akmaz, A., Mul­tuoglu, $. (1993). Alman Slyah Ba~h Elyi x Akkaraman, Hampshire Down )( Akkaraman, Alman Siyah Ba~h Elyi x Jvesi ve Hampshire Down)( lvesi (F t ) Kuzulann Buyiime, Bcsi ve Karl<:as Dzellikleri. Hay.Ar~ . Oerg., 3, I , 1-7.

KaymakYI,M. , Sonmez, A. (1992). Koyun Yeti~liriciligi. Hasad Yaymclllk, Hayvanclhk Serisi. No: 3. lslanbuL

113

Ogan, M.M .. Oeligozoglu, F.,Yavuz, H.M., Ba~pmar. H.,

Akgunduz. V. , yelik, i. (1994). Karcabey Merinosu Ko­

yunlarda Tohumlama Mevsimi ve Sllal Dncesi Farkll Du­

zeyde Beslemenin Dol Verimme va Kuzu Oogum Aglr-

119ma Etkileri.Hay.Ar~1.0erg., 4, 2, 85-89.

6zbey, 0 .(1997).Morkaraman. Saklz x Morkaraman

(Fl) ve Klvlrcek )( Morl<:araman (Ft) Malezi Kuzularda

Verim Ozelilkieri. F.O. Sagllk Bilimleri Enst. Ooktora

Tezi. Elazlg.

Dzcan .L.(1965).Ce~me (Saklz) ve imroz Koyunlannda

Beden YapISI, SuI va Yavru Verimleri, Yapagl Ka­

reklerleri ve Bunlann Oiger Memleketlerdeki Sut Ko­

yunlafl lie Mukayesesi ve Bilhassa SUtyuluk YOnunden

Islahl Tedbirleri. A.O.Vet.Fak.Yay. I77. Ankara.

Dzcan, L.,Pekel. E., GOrsoy, a .,Torun, 0 ., Blyer, a.

(199 1).GAP B61gesinde Ye'i~'irilen [vesilerin Sut,Ool ve

E, Verimlerinin Islahmda Egzotik Irldardan Yararlanma

Olanaldarl . LBesi Perlormansl.Y.O.Zlraal Fak.Oerg .• 6.

3,103-' '8.

Ozsoy, MK,Vanli,Y., Akbulul. D.( 1988).ivesi ve Mor·

karaman Melezlemesinde Bazl Faklorlerin Koyun Ye­

li~'irlciligjne Elkileri.II.Kuzu Aglrllklan.Ooga Tu.Vet. ve

Hay. Oerg .. 12. 1, 66-67.

OzlUrk. A., Boztepe, S.(1994).Akkaraman ve Ivesi Ko­

yunlannln Oogum Aglrllglnln Kall\lm Derecesi.Tr.J.of

Veterinary and Anim . Sci .. 18, 205-208.

Shelton, M., Price. O.A., Hulet, C.V., Gallagher, J .R., Klindt, J . ('974). Influence 01 Season, Location and So­

urce of Dam on Growlh and Carcass Traits 01 Lambs.

American Society of Anim. Sci" 25,87-89.

Tekin, ME (1994). Merinos, Akkaraman ve Ivesi Yerll

Koyun Irklanmn Bazl Elyi Irklar de Melezlenmesinden

Elde Edilen Melez (G 1) Kuzulann SuI Emme DO­

nemindeki Buyumeleri. Vet. Bil. Oerg., 10, '-2. 143- 147.