S. TRẦN NGUYỄN DU - yhdp.net · - Chủ định do bản thân: tự tử - Chủ định do...
Transcript of S. TRẦN NGUYỄN DU - yhdp.net · - Chủ định do bản thân: tự tử - Chủ định do...
MỤC TIÊU
1. Mô tả được tình hình chấn thương trên thế giới
và tại Việt Nam.
2. Trình bày được định nghĩa chấn thương, cách
phân loại chấn thương.
3. Trình bày được các chỉ số đo lường chấn thương.
4. Trình bày được mô hình dịch tễ của chấn thương.
5. Trình bày được các biện pháp dự phòng
Đứng thứ 2 trong những nguyên nhân nhập
viện.
Gây tử vong hơn 5 triệu người.
Chiếm 9% số tử vong toàn cầu.
Tử vong do chấn thương = 1,7 x (TV do HIV/AIDS
+ Lao + Sốt rét)
Mỗi 6 giây lại có 1 người chết vì chấn thương.
TÌNH HÌNH CHẤN THƯƠNG TRÊN THẾ GIỚI
90% tử vong xảy ra tại các quốc gia thu nhập
thấp và trung bình.
80% gánh nặng nằm tại các quốc gia đang phát
triển.
Số năm sống tiềm tàng mất đi: Nam = 2 x Nữ
TÌNH HÌNH CHẤN THƯƠNG TRÊN THẾ GIỚI
Việt Nam:
- Đứng thứ 5 trong số 20 nguyên nhân gây tử
vong hàng đầu.
- TNGT > Ngã > Đuối nước.
- 88% là do vô tình.
TÌNH HÌNH CHẤN THƯƠNG TẠI VIỆT NAM
Chấn thương:
Thương tổn bộ phận trên cơ thể người.
Do tác động của ngoại lực quá sức chịu đựng.
Sự thiếu hụt yếu tố cần thiết cho sự sống.
Thời gian tiếp xúc đến chấn thương ngắn.
ĐỊNH NGHĨA CHẤN THƯƠNG
Trường hợp chấn thương:
- Chấn thương để lại hậu quả là chết hoặc gây
thương tích
- Cần chăm sóc y tế
- Gây hạn chế sinh hoạt bình thường tối thiểu
một ngày
ĐỊNH NGHĨA CHẤN THƯƠNG
Vụ tai nạn:
- Vụ việc xảy ra do va chạm giao thông, đổ xe, lật
thuyền, sập nhà, hầm lò, …
- Thiệt hại về vật chất hoặc người
- Có thể không có nạn nhân hoặc có nhiều hơn
một nạn nhân
ĐỊNH NGHĨA CHẤN THƯƠNG
PHÂN LOẠI CHẤN THƯƠNG
LĨNH VỰC
Chấn thương Giao thông
Chấn thương Lao động
Chấn thương Trường học
Chấn thương Cộng đồng
Chấn thương giao thông:
- Xảy ra trên đường dành cho phương tiện giao
thông
- Có thương tổn xảy ra
- Ít nhất 1 phương tiện giao thông liên quan
Vd: xe wave đụng phải xe đạp khi đang lưu
thông làm 2 người gãy tay
CHẤN THƯƠNG GIAO THÔNG
Chấn thương lao động:
- Xảy ra khi thực hiện nhu cầu sinh hoạt và lao
động theo luật.
Vd: thợ điện bị điện giật khi sửa đường dây
truyền tải điện theo phân công của cơ quan.
CHẤN THƯƠNG LAO ĐỘNG
Chấn thương trường học:
- Xảy ra trong phạm vi trường học.
- Gắn liền với cán bộ, học sinh, sinh viên trong
thời gian học tập và làm việc.
Vd: Quạt trần rơi tại giảng đường trong lúc học
làm 4 sinh viên bị thương.
CHẤN THƯƠNG TRƯỜNG HỌC
Chấn thương cộng đồng:
Xảy ra trong phạm vi cộng đồng (làng, xã, thôn,
xóm,…)
Vd: Trâu húc làm thương tổn 7 người trong làng
Voi phá rẫy mía và làm bị thương 3 người
dân trong buôn.
CHẤN THƯƠNG CỘNG ĐỒNG
PHÂN LOẠI THEO NGUYÊN NHÂN
THEO NGUYÊN NHÂN
Tự tử
Có ý định tự tử
Bỏng
Chết đuối
Đuối nước
Ngộ độc
Bạo lực
- Tử vong
- Do chính nạn nhân gây
ra với mục đích đem lại
cái chết.
- Do chấn thương, ngộ
độc, ngạt…
TỰ TỬ
- Chưa gây tử vong
- Do chính nạn nhân gây ra với mục
đích đem lại cái chết.
- Do chấn thương, ngộ độc, ngạt…
- Lĩnh vực tâm thần (trầm cảm): có
suy nghĩ đến tự tử
- Một số xu hướng: tự tử chết
hoặc không chết
CÓ Ý ĐỊNH TỰ TỬ
- Tổn thương tế bào da
- Tiếp xúc với lửa, điện,…
hoặc chất khí, lỏng, rắn
nóng, lạnh…
- Vd: bỏng do điện, acid,
nổ bình gaz…
CÓ Ý ĐỊNH TỰ TỬ
Tử vong trong vòng 24 giờ
Do bị chìm trong chất lỏng (nước, xăng, dầu, …)
dẫn đến ngạt do thiếu ôxy hoặc ngừng tim
CHẾT ĐUỐI
Bị ngạt do bị chìm trong
chất lỏng nhưng không
tử vong
Cần đến chăm sóc y tế
hoặc bị các biến chứng
ĐUỐI NƯỚC
Hít phải, ăn vào, tiêm
vào cơ thể các loại độc
tố dẫn đến tử vong
hoặc ngộ độc cần đến
chăm sóc y tế.
NGỘ ĐỘC
Sử dụng vũ lực hăm doạ
hoặc đánh đập người,
nhóm người, cộng đồng
khác
chấn thương, tử vong,
tổn thương tinh thần,
chậm phát triển
BẠO LỰC
Có chủ định:
- Thương tổn do bạo lực giữa các cá nhân hoặc
tự bản thân.
- Chủ định do bản thân: tự tử
- Chủ định do đối tượng khác: hành hung, giết
người.
PHÂN LOẠI THEO CHỦ ĐỊNH
Không chủ định:
- Tổn thương không do chủ ý.
- Chấn thương hoặc chết bất ngờ.
Vd: bị trâu húc chết khi đang làm ruộng, điện
giật chết khi đang sửa điện…
PHÂN LOẠI THEO CHỦ ĐỊNH
Trước 1960s: chấn thương là do hành vi
Từ 1960s: chấn thương do sự trao đổi năng
lượng quá mức với ký chủ
MÔ HÌNH DỊCH TỄ CHẤN THƯƠNG
VẬT CHỦ (Người lái xe)
TÁC NHÂN (Sự va chạm: lực,
năng lượng)
TRUNG GIAN (Xe mô tô)
MÔI TRƯỜNG (Con đường)
Yếu tố Tình trạng sức khoẻ
Bệnh Chấn thương
Bệnh học Sốt rét Chấn thương sọ não
Sự kiện Muỗi đốt Đâm vào cây/ cột điện
Tác nhân Kí sinh trùng sốt rét Năng lượng động học
Vật truyền trung gian Muỗi Anopheles Xe máy
Hoạt động Đang ngủ Đi xe máy
Yếu tố cá thể/vật chủ Đáp ứng miễn dịch thấp Say rượu, thiếu ý kinh nghiệm, mệt mỏi
Yếu tố phương tiện Mùng chống muỗi Mũ bảo hiểm xe máy
Yếu tố môi trường Nhà gần ao tù, nước đọng Đường cua không có biển báo, mặt đường trơn
Yếu tố thời gian Đêm tối Đêm tối
Trước biến cố:
- Con người: hành vi và đặc tính của con người
làm tăng xác suất tiếp xúc với năng lượng làm
tổn thương
- Yếu tố truyền năng lượng: khả năng thắng và
các điều kiện của thắng của phương tiện vận
chuyển
- Môi trường: phương tiện vận chuyển được
đậu và các yếu tố khác làm giảm tầm nhìn
MÔ HÌNH DỊCH TỄ CHẤN THƯƠNG
Lúc biến cố:
- Con người: yếu tố làm tăng mức độ tổn thương.
- Phương tiện: điểm nhọn và cạnh tập trung năng lượng
- Môi trường: bề mặt đường cứng
MÔ HÌNH DỊCH TỄ CHẤN THƯƠNG
Sau biến cố:
- Con người: Khả năng sơ cứu thương của người ở khu
vực lân cận.
- Phương tiện vận chuyển: xe cộ lưu thông trên
đường.
- Môi trường: sự đáp ứng của dịch vụ y tế
MÔ HÌNH DỊCH TỄ CHẤN THƯƠNG
Hành vi chỉ là phần nhỏ của yếu tố góp phần
vào chấn thương.
Phải chú ý đến những yếu tố khác như đã phân tích.
MÔ HÌNH DỊCH TỄ CHẤN THƯƠNG
Chỉ số chấn thương:
- Số liệu mắc, tử vong do chấn thương.
- Phục vụ cho việc lập kế hoạch, quản lý.
- Bằng chứng cho phân tích, đánh giá.
CÁC CHỈ SỐ ĐO LƯỜNG CHẤN THƯƠNG
Tỷ suất chấn thương chung:
Vd: Năm 2015 số vụ chấn thương của tỉnh X là
3568 vụ, dân số năm 2015 của tỉnh này là 2 triệu
người.
TSCTC = 3568 x 100.000/2.000.000 = 178,4
Cứ 100 ngàn người thì lại có 178,4 vụ chấn
thương.
Số trường hợp chấn thương trong cộng đồng trong khoảng thời gian xác định x 100.000
Dân số cộng đồng đó trong cùng giai đoạn
CÁC CHỈ SỐ ĐO LƯỜNG CHẤN THƯƠNG
Tỷ suất chấn thương theo giới tính:
Vd: Năm 2015 tại tỉnh X xảy ra 534 vụ chấn thương ở
nữ giới, số nữ giới tại tỉnh này là 980 ngàn người.
TSCT Nữ = 534 x 100.000/980.000 = 54,5
Cứ 100 ngàn người phụ nữ thì có 54,5 vụ chấn
thương
Số trường hợp chấn thương phân chia theo giới trong
một cộng đồng trong khoảng thời gian xác định x 100.000
Dân số theo giới của cộng đồng đó trong cùng giai đoạn
CÁC CHỈ SỐ ĐO LƯỜNG CHẤN THƯƠNG
Tỷ suất tử vong do chấn thương:
Vd: Năm 2015 tại tỉnh X có 3768 trường hợp chấn
thương, trong đó có 549 ca tử vong, dân số của
tỉnh X là 1,5 triệu.
TSTVCT = 549 x 100.000/1.500.000 = 36,6
Trong 100 ngàn dân thì có 36,6 trường hợp tử
vong do chấn thương.
Số trường hợp tử vong do chấn thương trong
cộng đồng trong khoảng thời gian xác định x 100.000
Dân số cộng đồng đó trong cùng giai đoạn
CÁC CHỈ SỐ ĐO LƯỜNG CHẤN THƯƠNG
Vụ tai nạn giao thông:
- “Va chạm" giao thông
- Có người bị tổn hại sức khỏe với tỷ lệ thương
tật ≥ 5% hoặc thiệt hại vật chất ≥ 1 triệu đồng
CÁC CHỈ SỐ ĐO LƯỜNG CHẤN THƯƠNG
Số vụ, số người chết, số người bị thương:
- Số vụ, số người chết, bị thương do CTGT xảy ra
trên một khu vực địa lý trong một năm xác định
Vd: năm 2015, tại tỉnh X xảy ra 1500 vụ TNGT
làm 45 người chết và 1267 người bị thương
CÁC CHỈ SỐ ĐO LƯỜNG CHẤN THƯƠNG
Phòng ngừa chủ động
- Mục đích: thay đổi hành vi
- Sự tham gia và hợp tác của cá nhân.
- Hiệu quả phụ thuộc vào đúng biện pháp
phòng ngừa.
Vd: Thực hiện đúng luật giao thông; giáo dục ý
thức về phòng cháy;…
PHÒNG NGỪA & KIỂM SOÁT
Phòng ngừa thụ động:
- Không đòi hỏi sự tham gia cá nhân.
- Mục đích: thay đổi môi trường, phương tiện.
Vd: Luật giao thông; Luật PCCC; Quy định về an
toàn lao động,…
CÁC CHỈ SỐ ĐO LƯỜNG CHẤN THƯƠNG
Biến cố Con người Phương tiện Môi trường
Trước khi xảy ra
…. …. ….
Trong khi xảy ra
…. …. ….
Sau khi xảy ra
…. …. ….
Ma trận Haddon
PHÒNG NGỪA & KIỂM SOÁT
Đụng xe Con người Phương tiện Môi trường
Trước khi xảy ra Say rượu
Buồn ngủ…
Thắng mòn
Kính mờ
Xe đông đúc
Phạm luật
Trong khi xảy ra Dây an toàn
Tuổi
Tốc độ cao
Túi khí hỏng Giới hạn tốc độ
Sau khi xảy ra Cơ địa Tính toàn vẹn DV y tế
Ma trận Haddon trong một vụ tai nạn giao thông
PHÒNG NGỪA & KIỂM SOÁT
- Hành động nào có thể được đưa ra nhằm
ngăn cản sự kiện chấn thương xảy ra?
- Hành động nào có thể được đưa ra nhằm
giảm tác động của chấn thương nếu như chấn
thương xảy ra?
- hành động nào có thể được đưa ra sau khi
hiện tượng chấn thương xảy ra nhằm giảm
hậu quả của chấn thương?
PHÒNG NGỪA & KIỂM SOÁT
- Truyền thông thay đổi hành vi của người trực
tiếp
- Truyền thông thay đổi hành vi người gián tiếp.
- Cung cấp sự bảo vệ tự động
PHÒNG NGỪA & KIỂM SOÁT