ایران اقلیمی نواحی

چکیده

اقلیم که دهد می نشان ساالنه مقیاس در اقلیمی عنصر هفت و بیست بررسی

. عوامل از عبارتند اهمیت ترتیب به عوامل این است عامل شش ساخته ایران

. سواحل اقلیمی ویژگی بارزترین تندری و غباری بادی بارشی، ابر، و نم گرمائی،

. شمالی کمربند سراسر در است تابش و ابر و نم آن از پس و گرما ایران جنوبی

. کوههای رشته و خزر سواحل در است اقلیم ویژگی آشکارترین ابر و نم ایران

. ارزنده نقش تابش بارش از پس زاگرس در است اقلیم غالب چهره بارش زاگرس

. معمول چهره غبار و باد ایران شرقی مرزهای در دارد اقلیم گیری شکل در ای

. دارد قرار اهمیت سوم درجه در فارس خلیج سواحل در عامل همین و است اقلیم

. تحلیل یک است چیره اقلمی عامل تندر ایران جنوبشرقی و شمالغرب گوشه در

پانزده وجود شده یاد عامل شش اساس بر و تائی هزار نمونه یک روی بر ای خوشه

. موید اقلیمی نواحی این مکانی آرایش دهد می نشان را ایران در اقلیمی ناحیه

. است ایران های اقلیم گیری شکل در ارتفاع نیز و دریاها با همسایگی نقش

ای : خوشه تحلیل عاملی، تحلیل اقلیمی، بندی پهنه کلیدی کلمات

Climatic Regions of Iran

S.A.Masoodian, Dept. of Geography, university of Isfahan, Isfahan,

Iran

Abstract

A factor analysis of 27 annual climatic variables detects six main

climatic factors in Iran. These factors are Thermal factor, humidity and

cloudiness factor, precipitation factor, wind and dust factor, and Thunder

factor. In southern coasts of Iran thermal factor is the most important one.

In the coasts of Caspian Sea and Zagros range precipitation is more

significant. In Zagros sunshine play a secondary major role in determining

climatic regions. Throughout the eastern border of the country wind and

dust is the most visible feature. Thunder is very active in the southeastern

and northwestern corners of Iran .

Based on these six climatic factors Iran could be divided into 15

different climatic regions. Spatial alignment of these regions reveals the

importance of elevation and distance to sea as the major background of

climate regionalization in Iran.

Keywords: Climate regionalization, Factor analysis, Cluster analysis

ایران اقلیمی نواحی

پیشگفتار

یکسانی هوای و آب از که هائی پهنه شناسائی یعنی اقلیمی بندی پهنه

: سده دو در شنوید می لیناکره زبان از که دارد دراز داستانی برخوردارند

. در است بوده آلمانی دانشمند چند مرهون عمدتا اقلیمی نواحی تعیین گذشته

راترسیم 1817سال جهان ساالنه دمای میانگین نقشه همبولت فون آلکساندر

( کوپن. والدیمیر سال( 1846-1940کرد در و کرد اصالح را نقشه 1884این

روش پیدایش انجام سر که کرد ترسیم را جهان فصلی دمای دامنه نقشه

. سال در لینه کارلوس آن از پس داشت بدنبال را وی اقلیمی بندی طبقه

سال 1735 ودر گیاهی بندی ارائه 1802طبقه را ابرها بندی طبقه هوارد لورک

کوپن. اقلیمی بندی طبقه روش همانند بندی طبقه دو این کردند

. ) گیاه) پطرزبورگ سنت در کوپن واقع در بودند مراتبی سلسله پایگانی

. بر دما اثر روی وی آمد هایدلبرگ به دکتری اخذ برای و خواند می شناسی

. اول بندی طبقه در که است دلیل همین به پرداخت تحقیق به گیاهان رشد

. آستانه این شود می مشخص دمائی آستانه پنج با بندی طبقه اول سطح کوپن

سال در او که بود مطالعاتی محصول داده 1884ها انجام گیاهان انواع روی

سال. در بویژه کرد نظر تجدید خود روش در بارها کوپن آخرین 1918بود و

سال در .1936بار سالگی نود سن در

سال وگنر )1924در آلفرد دامادش همراه به از( 1880-1930کوپن

. علت به را وگنرهواشناس آلمان دانشگاههای رفت اطریش گZراز به آلمان

. زمین شواهد کوپن ز گZرا در بودند رانده خود از ها قاره اشتقاق نظریه ارائه

. وی گذشته این از کرد پیدا ها قاره اشتقاق نظریه تائید در فراوانی شناختی

گایگر ) رادلف همراه در( 1894-1981به را ای تازه اقلیمی بندی طبقه نظام

. 1936سال گایگر کرد نظرهائی تجدید آن در گایگر ها بعد که کرد گذاری پایه

کاربری و ناهمواری اثرات و زمین مجاور جو قشر اقلیم بر را خود مطالعات

. آورد پدید را کلیماتولوژی میکرو رشته و کرد متمرکز آن بر اراضی

بیابانی نیمه یا بیابانی را استرالیا از بزرگی بخش کوپن بندی طبقه

( تیلور گریفیت و کرد می روش( 1880-1963معرفی این از جانبداری سبب به

و کرد پیدا بدی سیاسی موقعیت شد می تلقی استرالیا گسترش مانع که

. سال در وی دلیل همین به شد تحریم استرالیا غرب در او جغرافیای کتاب

1928. کرد ترک آمریکا بعدا و کانادا قصد به را استرالیا

وایت ) تورنت وان متحده ایاالت سال( 1892-1963در یک 1931در

معرفی خاک رطوبت ساالنه الگوی حسب بر را پایگانی بندی طبقه روش

معرف. خروجی عنوان به تبخیر و ورودی عنوان به بارش روش این در کرد

تبخیر از نمایندگی به دما عمال ولی بودند خاک رطوبتی ذخیره و آب موازنه

. پائین های عرض برای جز نیوزیلند در که داد نشان ها بررسی رفت می بکار

بدست اقلیم از تری مقبول تصویر کوپن روش به نسبت وایت تورنت روش

. سال در یعنی ها بعد دهد روش 1948می در باالتری جایگاه خاک رطوبت

( . پنمن سال همان در کرد پیدا وایت تورنت اقلیمی بندی در( 1909-1984طبقه

بود استوار فیزیکی مبانی بر که داد ارائه تبخیر محاسبه برای روشی انگلستان

. کرد بدر میدان از را بود تجربی روشی که وایت تورنت روش دلیل همین به و

اقلیمی بندی طبقه سنتی روشهای جای کمbی های روش پس این از

ی ها آستانه و معیار آنها در که سنتی ایستای روشهای آرام آرام و گرفتند را

) ( های نقشه آنها محصول و بود گمارشی شده تعیین پیش از بندی طبقه

آستانه و معیار آنها در که که دادند کمbی پویای روشهای به را خود جای چاپی

) ( بر اقلیم اساسا یا کاربردی بندی طبقه میکرد تعیین مسئله شرایط را ها

( )( بندی طبقه میشد بندی يبقه آن پدیدآورنده همدید های سامانه حسب

( طبقه( بود چندمتغیره های تحلیل بر متکی اقلیمی نواحی شناسائی یا زایشی

.) آماری بندی

( ثابتی اقلیمی بندی پهنه ایران )1348در علیجانی( از( 1374و نقل به

اقلیمی نواحی شناسائی برای که است هائی کوشش معدود از زاده حجتی

. اقلیمی نواحی شناسائی برای که کوششها این جز به است گرفته انجام ایران

یک بیشتر اند پذیرفته انجام تاکنون که مطالعاتی دیگر پذیرفته انجام ایران

. این از برخی اند کرده بررسی محدود قلمرو یک روی را اقلیمی عنصر

. تعداد که تحقیقاتی تعداد است آمده نوشتار این پایان شناسنامه در تحقیقات

. است اندک باشند کرده مطالعه ملی قلمرو در را اقلیمی عناصر زیادی

روششناسی و ها داده

بانی دیده های ایستگاه یعنی نقطه روی بر عمدتا اقلیمی های داده

. یک باره در اقلیمی های آگاهی نیازمند غالبا که حالی در میشوند گیری اندازه

. چند هر میشود سبب اقلیمی های بانی دیده ای نقطه طبیعت هستیم پهنه

تحلیل و تجزیه از که نتایجی انتساب هم باز دهیم افزایش را ایستگاهها تعداد

. در بویژه نباشد درست پهنه یک تمامی به میآید بدست ایستگاهها های داده

بارزتر دشواری این است زیاد اقلیمی عناصر مکانی تغییرات که مواردی

های. پهنه به تعمیم قابل زمانی اقلیمی تحلیل و تجزیه یک نتایج این بنابر است

داده تبدیل برای ضروری مرحله یک عنوان به میانیابی که بود خواهد گسترده

. با توری صورت این در باشد شده پذیرفته ای پهنه های داده به ای نقطه های

عنصر مقدار و گسترانیده مطالعه مورد پهنه روی بر مناسب های یاخته

. را پهنه تمامی که برآوردها این میشود برآورد گاهها گره در اقلیمی

از و میگیرند قرار پهنه اقلیم درباره ها داوری همه مبنای پس این از میپوشانند

تحلیل نتایج قطعیت درجه ارزیابی برای شاهد عنوان به ها ایستگاه های داده

. های تحلیل و تجزیه فرایند میرسد نظر به اساس این بر میشود استفاده ها

نمودار ) الگوی مطابق میتواند .1مکانی پذیرد( انجام

مکانی( 1نمودار های تحلیل فرایند

ساالنه میانگین نوشتار این روی 27در اقلیمی ایستگاه 120عنصر

. ماتریس این آوردند فراهم را ای نقطه های داده کشور 120*27هواشناسی

ماتریس به کریگینگ میانیابی فرایند یک ایران 8144*27طی سراسر روی

. عنوان به آن از که داد بدست را ای پهنه های داده اخیر ماتریس شد تبدیل

. و مبنا مولفه روش به عاملی تحلیل یک شد استفاده عاملی تحلیل یک ورودی

خام های دادهایستگاهها

کیفی کنترلها داده

مکانی رفتار شناسائیاقلیمی عنصر

روش گزینشمیانیابی

ماتریس میانیابی تجزیهکواریانس

و شناسائیالگوها تفسیر

) ( که داد نشان واریمکس مهپراش به 27دوران توجه با را ایران اقلیمی عنصر

. با ترتیب این به کرد خالصه عامل شش در میتوان آنها میان درونی همبستگی

( ) ( نمرات ماتریس مکانی الگوی ماتریس همپراش کواریانس ماتریس تجزیه

ابعاد( به ) 8144*6عاملی بارهای ماتریس تلفیقی اقلیمی عناصر ماتریس و

) ابعاد به . 27*6عاملی دهد می نشان ماتریس دو این مجموعه آمد بدست

در چشمگیرتری نقش ایران های بخش کدام در اقلیمی عناصر مجموعه کدام

. هدف آنکه از بیش عاملی تحلیل حال این با میکنند بازی اقلیم گیری شکل

راه از ها داده حجم کاهش برای است ابزاری بیشتر باشد ها تحلیل نهائی

. تحلیل نتایج از معموال جهت همین به یکدیگر با همبسته اقلیمی عناصر تلفیق

. میشود استفاده بعدی های تحلیل ورودی عنوان به عاملی

ایران اقلیم سازنده عوامل به توجه با که پرسش این به پاسخ برای

هزارتائی تصادفی نمونه یک دارد وجود کشور در هوائی و آب ناحیه چند

پایگانی تلفیق ای خوشه تحلیل یک و شد برگزیده عاملی نمرات ازمقادیر

) ماتریس) این روی بر مراتبی . 1000*6سلسله روشن از پس شد انجام

پیاده نقشه روی بر نتایج تصادفی نمونه نقاط از یک هر اقلیمی گروه شدن

" داریم. " – انتظار همانندی نزدیکی جغرافیائی موضوع اصل به توجه با شد

را ای یکپارچه مکانی قلمرو اند گرفته جا اقلیمی گروه یک در که نقاطی

تحلیل. نتایج کننده تائید ای اندازه تا میتواند واقع در شرط این تحقق بپوشانند

. همگروه نقاط که داد نشان نقاط سازی پیاده باشد ای خوشه وتحلیل عاملی

اقلیمی نواحی میان مرز این بر بنا و اند گرفته جا یکدیگر همسایگی در غالبا

( نقشه شد (.7ترسیم

میانگین نواحی این از یک هر ویژگیهای بارزترین ساختن روشن برای

( جدول شد محاسبه ناحیه هر قلمرو در گانه شش عوامل مقادیر(. 4نمرات

مورد ناحیه در معین عامل یک غلبه و اهمیت درجه نشاندهنده مثبت بزرگ

. کانون در عامل یک حاکمیت درجه که داشت توجه باید حال این با است نظر

. یابد می کاهش پیرامون به شدن نزدیک با و است بیشینه ناحیه

ایران اقلیمی عوامل

عاملی که 27تحلیل دهد می نشان ایران ساالنه اقلیمی عنصر

. ترتیب به عوامل این است عامل شش عملکرد حاصل عمدتا ایران اقلیم

: بادی عامل بارشی، عامل ابر، و نم عامل گرمائی، عامل از عبارتند اهمیت

. در عوامل این از یک هر اهمیت ذرجه تندری عامل و تابشی عامل غباری،

. شش این مجموعه است آمده یک جدول در ایران اقلیمی نواحی گیری شکل

. 89عامل خاص پراش بررسی میدهند توضیح را ایران اقلیم رفتار درصد

شبنم دمای به مربوط شده تبیین پراش بیشترین که میدهد نشان متغیرها

( جدول است کمینه،(. 2بوده دمای که است آن بیانگر متغیرها عاملی بارهای

عامل روی را وزن بیشترین بیشینه دمای و دما ترین پائین میانگین، دمای

. بیشینه، نسبی نم نسبی، نم میانگین از ترکیبی دوم عامل اند داشته گرمائی

( جدول است بوده ابرناکی و کمینه نسبی بارانی(. 3نم روزهای سوم عامل در

باد، سرعت متغیرهای چهارم عامل و اند داشته را بار بیشترین بارش مقدار و

. پنجم عامل میشود شامل را کیلومتر دو زیر افقی دید و غباری روزهای تعداد

تندری روزهای تعداد و آفتابی ساعات تعداد نماینده ترتیب به ششم و

جدول) (.3هستند

ایران( 1جدول اقلیمی عوامل نسبی اهمیت

عامل

ششم

عامل

پنجم

عامل

چهارم

عامل

سوم

عامل

دوم

عامل

اول

0.952 0.979 1.733 4.521 6.520 9.308 مربعات مجموع

عاملی بارهای

0.035 0.036 0.064 0.167 0.242 0.345 نسبی پراش

0.889 0.854 0.818 0.754 0.586 0.345 نسبی پراش

تجمعی

فارس خلیج و عمان دریای سواحل گرمائی عامل حاکمیت قلمرو

نقشه) ویژگی(. 1است و اقلیم جلوه بارزترین که معناست بدان این

. مرزهای سراسر در ابر و نم عامل دماست قلمرو این در اقلیمی متمایزکننده

دیگر سوی از فارس خلیج و عمان دریای سواحل و یکسو از ایران شمالی

( نقشه دارد ویژگی(. 2حاکمیت بارزترین ایران شمالی نوار در دیگر عبارت به

. ساحلی کمربند در اینکه به توجه با است رطوبت و ابرناکی هوائی و آب

( نقشه است حاکم نیز تابشی عامل نوار( 5جنوب در که گرفت نتیجه میتوان

. چون دیگر سوی از است تر غالب رطوبت جنوبی نوار در و ابرناکی شمالی

اند شده مرتب شده تبیین پراش بزرگی حسب بر عوامل عاملی تحلیل در

درجه نقش رطوبت و یک درجه نقش گرما جنوبی نوار در که میشود روشن

. فعال زاگرس کوههای رشته و خزر سواحل در بارشی عامل دارد دو

نقشه) سیستان( 3است در بویژه ایران شرقی مرزهای غباردر و باد عامل و

از ناحیه این هوای و آب شرایط کننده متمایز و اقلیم تظاهر ترین کننده تعیین

( نقشه است پیرامون خلیج(. 4نواحی و عمان های کرانه در تابشی عامل

( نقشه دارد غلبه زاگرس شرقی های دامنه روی بر و عامل(. 5فارس مقایسه

این آشکارکننده خزر های کرانه و زاگرس روی بارشی و ابرناکی تابشی،

خزر های کرانه در اما است زیاد بارش قلمرو دو هر در چند هر که است

. در ابر پیدایش دیگر بیان به است بارزتری ویژگی بارش به نسبت ابرناکی

همراه بارش با خود بدنبال کمتر زاگرس به نسبت خزر های کرانه آسمان

غالب. ابرناکی و است بیشتر تابش از بارش اهمیت زاگرس روی بر میشود

. تفاوت این میشود همراه بارش با معموال ابر تشکیل زاگرس روی پس نیست

. روشن حال هر در باشد قلمرو دو این در بارش نوع تفاوت از ناشی میتواند

. کانون دو دارای تندری عامل است سینوپتیک بررسیهای نیازمند آن ساختن

ایران شمالغربی گوشه در دیگری و جنوبشرقی گوشه در یکی عمده

نقشه) (.6است

ای خوشه تحلیل

به اقلیمی عوامل تصادفی نمونه ماتریس روی بر ای خوشه تحلیل

.1000*6ابعاد است شناسائی قابل اقلیمی ناحیه پانزده ایران در که داد نشان

و شمال در ایران، اقلیم تاثیرزیرساخت تحت ناحیه پانزده این

- غربی آرایشی آب بزرگ های توده با همسایگی تاثیر تحت جنوب

تاثیر تحت غرب در و شرقی

. - چشمگیر تفاوت دارند جنوبشرقی شمالغربی آرایشی زاگرس بلندیهای

سینوپتیک کالن های مکانیسم همزمان نقش بیانگر ایران اقلیمی نواحی اندازه

. است ایران اقلیمی نواحی گیری شکل در محلی های مکانیسم کنار در

اقلیمی( 2جدول عناصر خاص پراش

V09 V07 V05 V04 V03 V02 نشانه

عنصر

باالترین

دما

پائینترین

دما

میانگین

دما

بیشینه

دما

کمینه

دما

روزهای

یخبندان

نام

عنصر

0.1614 0.0974 0.0043 0.0108 0.0182 0.0188 پراش

خاص

V16 V15 V14 V13 V12 V11 نشانه

عنصر

نم کمینه

نسبی

نم بیشینه

نسبی

میانگین

نسبی نم

فشار

آب بخار

نسبت

اختالط

دمای

شبنم

نام

عنصر

0.0098 0.0436 0.0032 0.0049 0.0026 0.0002 پراش

خاص

V23 V22 V21 V20 V18 V17 نشانه

عنصر

کل

روزهای

بارانی

روزهای

بارانی

1<=mm

روزهای

بارانی

5<=mm

روزهای

بارانی

10<=

mm

بیشینه

بارش

روزانه

بارش

ساالنه

mm

نام

عنصر

0.0091 0.0168 0.0075 0.0140 0.1246 0.0145 پراش

خاص

V41 V33 V28 V26 V25 V24 نشانه

عنصر

دید

افقی

دو زیر

متر کیلو

سرعت

باد برداری

سرعت

غالب باد

روزهای

غباری

روزهای

برفی

روزهای

تندری

نام

عنصر

0.2528 0.2462 0.3173 0.1114 0.0846 0.2686 پراش

خاص

Vc V48 V42 نشانه

عنصر

درصد

ابرناکی

فشار

تراز

دریا

ساعات

آفتابی

نام

عنصر

0.0251 0.4059 0.0560 پراش

خاص

گیری نتیجه

بارش، ابر، و نم گرما، از منبعث اهمیت ترتیب به ایران اقلیم

. در اقلیمی ناحیه پانزده عامل شش این پایه بر است تندر و تابش بادوغبار،

: از عبارتند که میشود شناسائی ایران

جنوبی ( 1 ای کرانه بخش: ناحیه و عمان دریای سواحل در عمدتا

. اقلیمی ویژگی بارزترین میگیرد بر در را فارس خلیج سواحل از هائی

. میتوان این بنابر است رطوبت و گرما،تابش اهمیت ترتیب به ناحیه این

( جدول نامید رطوبی و آفتاب پر گرم، اقلیم (.4آنرا

خزری ( 2 ای پسکرانه از: ناحیه خزر سواحل از زیادی نسبتا بخش

. میگیرد بر در را البرز شمالی های دامنه روی ترکمن بندر تا آستارا

( جدول است رطوبی بارشی ناحیه این (.4اقلیم

مرکزی ( 3 ایران که: ناحیه است ایران هوائی و آب ناحیه پهناورترین

. میپوشاند را ایران شمالشرق از کوچکی بخش و مرکزی ایران نمامی

( جدول است قلمرو این ویژگی گرما و (.4تابش

آذری (4 - ناحیه از: بزرگی بخش که جنوبشرقی شمالغربی کمربندی

( جدول دارد تندری رطوبی اقلیمی و میگیرد جا آذربایجان قلمرو در آن

4.)

اقلیمی( 3جدول عناصر روی عاملی بارهای

عامل

ششم

عامل

پنجم

عامل

چهارم

عامل

سوم

عامل

دوم

عامل

اول

عنصر

اقلیم

ی

0.7372 0.0878 0.06891- 0.01961- 0.19448 0.95659- روزها

ی

یخبندا

ن

0.05494- 0.04417 0.09287 0.10849- 0.088- 0.97373 کمینه

دما

0.12206- 0.07901 0.10254 0.18829- 0.39639- 0.86697 بیشینه

دما

0.09857- 0.06022 0.09462 0.15318- 0.24909- 0.94054 میانگی

دما ن

0.03927- 0.08356 0.0116- 0.04898- 0.07917- 0.92979 پائینتر

دما ین

0.01455 0.06056- 0.727 0.22957- 0.25518- 0.80526 باالتری

دما ن

0.00459- 0.16334 0.06173 0.08725 0.50009 0.84213 دمای

شبنم

0.01924- 0.32151 0.0847 0.05939 0.49374 0.79654 نسبت

اختال

ط

0.0246- 0.26483 0.08176 0.05607 0.49127 0.81938 فشار

بخار

آب

0.13131 0.06697 0.03664- 0.32381 0.92913 0.07066 میانگی

نم ن

نسبی

0.17724 0.1266 0.03076- 0.31418 0.89849 0.03238 بیشینه

نم

نسبی

0.04943 0.01988 0.04131- 0.32678 0.92651 0.11525 کمینه

نم

نسبی

0.10502 0.04302- 0.08683- 0.9168 0.33263 0.11553- بارش

ساالنه

0.03479- 0.24499 0.04478- 0.68197 0.22619 0.50302 بیشینه

بارش

روزانه

0.1148 0.01658- 0.07413- 0.92889 0.30789 0.09553- روزها

ی

بارانی

10<=

0.14622 0.07948- 0.0875- 0.84754 0.40754 0.26266- روزها

ی

بارانی

5<=

0.17732 0.17162- 0.11615- 0.6671 0.51778 0.43578- روزها

ی

بارانی

1<=

0.28185 0.27067- 0.14325- 0.43558 0.58165 0.53819- کل

روزها

ی

بارانی

0.72736 0.05853- 0.04036- 0.29578 0.28758 0.15864- روزها

ی

تندری

0.33681 0.04305 0.01951- 0.17579 0.48264 0.69914- روزها

ی

برفی

0.06337 0.20129 0.40955 0.21916- 0.15624- 0.66984 روزها

ی

غباری

0.04139- 0.04336- 0.81061 0.11913- 0.07835- 0.00543- سرع

باد ت

غالب

0.00068- 0.08048 0.82767 0.03763- 0.01261 0.23392 سرع

ت

بردار

باد ی

0.11618 0.13854- 0.22958 0.27859 0.5854 0.0114 دیدافق

ی

زیردو

کیلو

متر

0.0958- 0.35714 0.12314 0.40195- 0.76816- 0.17849 ساعا

ت

آفتابی

0.17492 0.455- 0.00126 0.05603 0.44258 0.42686- فشار

تراز

دریا

0.07455 0.41769- 0.19222- 0.35262 0.64494 0.4532- درصد

ابرناک

ی

خوزی ( 5 اقلیمی: ناحیه و است ناحیه این قلمرو خوزستان دشت

( جدول دارد وغباری باد و تندری بارشی، (.4گرمائی،

مغانی ( 6 رطوبی: . ناحیه اقلیمی ناحیه این و مغان دشت شامل

( جدول دارد بادی (.4و

غربی ( 7 زاگرس - :ناحیه از که جنوبشرقی شمالغربی کمربندی

. چهره میپذیرد پایان فارس خلیج های پسکرانه به و آغاز کردستان

( جدول است تندر و بارش ناحیه این در اقلیم (.4غالب

شرقی (8 زاگرس موازات: ناحیه به زاگرس شرق در ناحیه این

. این اقلیم میشود آغاز آذربایجان از و شده کشیده غربی زاگرس ناحیه

( جدول است تابشی و بارشی،بادی (.4ناحیه

خزری (9 ای کرانه ودر: ناحیه شده کشیده تا از که کوچکی ناحیه

. و بارشی اقلیمی از است گرفته جا خزری ای پسکرانه ناحیه دل

( جدول است برخوردار (.4رطوبی

جنوبی ( 10 ای پسکرانه - ناحیه پسکرانه: در شرقی غربی کمربندی

خلیج های کرانه تا نقاط ای پاره در و عمان دریای و فارس خلیج های

. و تابشی گرمائی، اقلیمی دارای ناحیه این دارد گسترش هم فارس

( جدول است غباری (.4بادی

بزرگ ( 11 سیستانی جنوبی: – ناحیه شمالی گی کشیده با ای ناحیه

بلوچستان شمال تا خراسان جنوب از که ایران شرقی مرزهای در

( . جدول است غباری بادی آن غالب اقلیم است شده (.4کشیده

بلوچی (12 یافته: ناحیه گسترش بلوچستان در جنوبشرقی گوشه در

. است برخوردار تندری وازاقلیمی

ماکوئی ( 13 جا :ناحیه کوچکی ناحیه ایران شمالغرب گوشه در

( جدول دارد رطوبی و تندری اقلیمی که است (.4گرفته

کوچک (14 سیستانی سیستانی: ناحیه ناحیه دل در کوچک ای ناحیه

بادی کامال ای چهره یعنی قویتر اما هوائی و آب شرایط همان با بزرگ

( جدول غباری (.4و

بلند( 15 زاگرس زاگرس: ناحیه دربرگیرنده که کوچک ای ناحیه

( جدول دارد تابشی و بارشی اقلیمی و است (.4مرتفع

ایران( 4جدول اقلیمی ناحیه پانزده روی عاملی بارهای میانگین

عامل

تندری

عامل

تابشی

عامل

بادی

غباری

عامل

بارشی

عامل

و نم

ابر

عامل

گرمائ

ی

ناحیه نام شما

ره

ناحیه

0.57- 1.96 0.26 0.68- 1.72 2.12 جنوبی ای کرانه 1

0.95- 1.84- 1.11- 2.33 2.06 0.46 خزری ای پسکرانه 2

0.57- 0.22- 0.42- 0.52- 0.46- 0.24- مرکزی ایران 3

0.77 0.20- 0.00 0.35- 0.93 0.84- آذری 4

0.49 1.39- 0.45 0.52 0.38- 1.63 خوزی 5

0.46- 0.35- 0.81 0.98- 2.90 1.43- مغانی 6

0.84 0.00 0.40- 1.69 0.56- 0.14 غربی زاگرس 7

0.24- 0.79 0.80 1.11 0.20 1.48- شرقی زاگرس 8

2.83- 2.73- 0.86- 5.64 2.20 0.97 خزری ای کرانه 9

0.12 0.90 0.20 0.00 0.05 1.35 جنوب ای پسکرانه 10

0.48- 0.96- 2.46 0.28- 0.52- 0.19- بزرگ سیستانی 11

2.13 0.26- 0.91 0.30- 1.47- 0.68 بلوچی 12

3.54 0.00 1.16- 0.64- 1.26 1.13- ماکوئی 13

0.36- 0.67- 5.69 0.49- 0.19- 0.18 کوچک سیستانی 14

0.64 2.38 0.32 4.00 1.02- 1.44- بلند زاگرس 15

عامل( 2نقشه مکانی پراکندگی

) ( دوم عامل ابر و نم

mK0 mK052 mK005

عامل( 4نقشه مکانی پراکندگی

) چهKKKKKKKKKKKKKKKارم) عامKKKKKKKKKKKKKKKل بادوغبKKKKKKKKKKKKKKKار

mK0 mK052 mK005

عامل( 6نقشه مکانی پراکندگی

) ششم) عامل تندری

mK0 mK052 mK005

عامل( 1نقشه مکانی پراکندگی

) اول ) عامل گرمائی

mK0 mK052 mK005

عامل( 3نقشه مکانی پراکندگی

) سوم) عامل بارشی

mK0 mK052 mK005

عامل( 5نقشه مکانی پراکندگی

) پنجم) عامل تابشی

mK0 mK052 mK005

ایران ( 7نقشه اقلیمی نواحی

1 3

4

6

2

94

3

37

5

8

1 41 1

1 21 0

1

1

1

1 5

0 K m 2 5 0 K m 5 0 0 K m

ایران اقلیم منابع برخی شناسنامه

مهرداد ( 1 سيد احمد، هاي» ،(1374)آل توفان از ناشي امواج سينوپتيكي بررسي

مو ،« رخز ، ارشد كارشناسي نامه تهران سپايان دانشگاه ژئوفيزيك سه

2 )( محمد فر، با» ، (1360ابراهيمي آن روابط و فشار كم سيستمهاي بررسي

در ايران روي بر اي دوره بارندگي بيني پيش جهت الگويي تعيين و قطبي ورتكس

» زمستان ژئوفيزيك ، فصل موسسه هواشناسي، ارشد كارشناسي نامه پايان

تهران دانشگاه

شاهرخ ( 3 كم» ،(1358)اختري، فشار توسعه و بسط از خاص حالت يك بررسي

» ايران روي آن حركت و استوايي مو ،فوق ارشد، كارشناسي نامه سهسپايان

تهران دانشگاه ژئوفيزيك

تقي ( 4 محمد شمال» ،(1374)اميني، هواي و آب در موثر سيستمهاي بررسي

استفاده با كشور «از غرب فيزيكي ارشد، ، پارامترهاي كارشناسي نامه پايان

تهران سمو دانشگاه ژئوفيزيك سه

زهرا ( 5 نگهدار، اي» ،(1370)ايزد مديترانه سيستمهاي از بعضي سينوپتيكي بررسي

» ايران روي بر آن اثرات و مو ، خاص ارشد، كارشناسي نامه ژئوفيزيك سپايان سه

تهران دانشگاه

سعيد ( 6 ايران» ( 1364)باقري، شمال در زا سيل سيستمهاي سينوپتيكي بررسي ،

مو ، « ارشد، كارشناسي نامه تهران .سپايان دانشگاه ژئوفيزيك سه

7 )( ، غالمرضا يخبندانهاي( » 1378براتي، و حاره جنب پرفشارهاي سيستمي روابط ،

» ايران جغرافیائی ،بهاره تحقیقات صص 54-55شماره ،فصلنامه ،150-132

8 )( مريم خطيبي، «،(1374بياتي كشور » غرب شمال بارشهاي سينوپتيكي ،تحليل

ارشد یاپا كارشناسي نامه تبريز ،ن دانشگاه

حسين ( 9 )پرونده، 1370)» « ايران روي بر غربي جنوب مونسون اثر نامه ،، پايان

مو ارشد، تهران سكارشناسي دانشگاه ژئوفيزيك سه

حبيب )( 10 زاده، سيل » ،(1365تقي «65بررسي هواشناسي نظر رشد ،از مجله

شماره دوم سال ، شناسي زمين 51-57صص، 6آموزش

حبيب ( 11 زاده، مردادماهسال( » 1366) تقي بارندگي بر تحليلي رشد ، «1366، مجله

شناسي، زمين سوم آموزش 26-38صص، 66پاييز ، سال

12( ... ا( حبیب ایران »،( 1348ثابتی، حیاتی انتشارات« اقالیم تهران ، دانشگاه

)رپو رجعف( 13 ابراهيم ،1356)،» « ايران غرب در اقليمي هاي انتشارات ،پژوهش

تهران دانشگاه جغرافيايي 15شماره ، موسسه

پو ( 14 ابراهيم رجعفر ، (1361» « اردستان( اقليم جغرافيايي ،، موسسه انتشارات

شماره تهران، 18دانشگاه

15 )( ابراهيم پور، » ،(1366جعفر در ها خشكسالي و خشكي اقليمي مطالعه

» بلوچستان و تهران ،سيستان دانشگاه جغرافيايي موسسه انتشارات

16 )( ابراهيم پور، « ،(1367جعفر « هاي پژوهش نشريه ، ايران در بودن بري درجه

شماره صفحه 23جغرافيايي، بيستم، سال 81تا 48،

حسنعلي ( 17 » ،(1374)جوانبخش، شهرستان در سيل اقليمي سينوپتيكي بررسي

مو ،الر« ارشد، كارشناسي نامه تهران سپايان دانشگاه ژئوفيزيك سه

خسرو حقيقت( 18 «،(1370)كاشاني، « ، ايران در تندري توفان پايان فركانس

مو ارشد، كارشناسي تهران سنامه دانشگاه ژئوفيزيك سه

سعيد )( 19 فوكواوكا » ، (1370جهانبخش، روش از استفاده با خاك رطوبت محاسبه

» جغرافيدانان كنگره هفتمين به شده ارائه مقاله ، ايران سينوپتيك ايستگاههاي براي

تهران دانشگاه ، ايران

سعيد ( 20 فريبا )؛ جهانبخش، سيبري » ،(1378كرمي، پرفشار تاثيرذ سينوپتيك تحليل

» خزر درياي جنوبي سواحل بارش جغرافیائی ،بر تحقیقات ،54-55شماره ،فصلنامه

107-132صص

21 )( زهرا زاده، » ،(1372حجازي تغيير در حاره جنب زياد فشار نوسانات بررسي

» ايران مدرس ،فصل تربيت دانشگاه دكتري، نامه پايان

حسن ( 22 زاده، » ،(1356)خالقي يك در عمودي حركت از خاصي حات مطالعه

» مو ارشد، كارشناسي نامه پايان ، ايران نزديك در استوايي فوق كم سهسفشار

تهران دانشگاه ژئوفيزيك

اخالق( 23 )خوش فرامرز استفاده( » 1377، با ايران فراگير خشكساليهاي در تحقيق ،

» سينوپتيكي هاي تحليل دكتري ،از نامه انساني ،پايان علوم دانشكده تبريز، دانشگاه

اجتماعي طبيعي ،و جغرافياي گروه

24 ) ( جواد دستجردي، » ،(1376خوشحال سينوپتيك مدلهاي اراوه و تحليل

از بيش بارشهاي براي «100كليماتولوژي خزر درياي جنوبي سواحل در متر ،ميلي

دكتري اپ نامه مدرس ،یان تربيت دانشگاه

علي )( 25 در( » 1378خليلي، سرمايش و گرمايش روزهاي درجه بعدي سه تحليل ،

» ايران شماره ،گستره جغرافیائی، تحقیقات صص 54-55فصلنامه ،19-7

يعقوب ( 26 پژوه، توزيع » ،(1372) دين به توجه با خشكسالي بيني پيش و بررسي

» آذربايجان ماهانه ارشد اپ ،بارشهاي كارشناسي نامه زهكشي، ،یان و آبياري

تبريز دانشگاه

اكبر ( 27 علي پرور، »،(1370)سبزي سيستمهاي ب سينوپتيكي ررسي

» ايران غربي جنوب در زا مو ، سيل ارشد، كارشناسي نامه سهسپايان

تهران دانشگاه ژئوفيزيك

28 )( تقي محمد «1352سياهپوشي، « ايران( فالت باستاني هواي و آب پيرامون ،،

تهران سينا، ابن انتشارت

محمدعلي )( 29 در م»، (1358عبدالحسيني، ايران روي فشار كم مراكز تاثير و سير

زمستان « تهران ،فصل دانشگاه ژئوفيزيك موسسه ارشد، كارشناسي نامه پايان

30 )( قاسم » 1375عزيزي، اثرات( و بلوكينگ « آ، نامه پايان ، ايران بارشهاي بر ن

مدرس ،دكتري تربيت دانشگاه

31 )( بهلول خاورميانه » ،(1366عليجاني، سيكلوني مسيرهاي مكاني پراكندگي رابطه

» باال سطح هواي سيستمهاي شماره ،با جغرافيايي، تحقيقات ص 4فصلنامه ص،

144-125

32 )( بهلول شرق » ،(1367عليجاني، اقليم بر آن اثر و سيبري فرابار تشكيل چگونگي

جغرافيايي« تحقيقات فصلنامه ، 11شماره ،ايران

33 )( بهلول » 1369عليجاني، اقليم( بر آن اثر و سيبري فرابار تشكيل چگونگي ،

» ايران شماره ،شرق پنجم سال جغرافيايي، تحقيقات 17فصلنامه

«،(1372) بهلول ،عليجاني( 34 « ايران هاي بارندگي صعود مجله ،مكانيزمهاي

تابستان اول، شماره اول، سال جديد دوره انساني، علوم و ادبيات ،1372دانشكده

58-100صص

بهلول ( 35 « 1374) عليجاني، « نور،( پيام دانشگاه انتشارات ، ايران هواي و آب ،

تهران

حسنعلي ( 36 ابوالفضل ؛غيور، سيد )مسعوديان، 1376)،« رابطه بررسي مكاني

» ، ايران در ارتفاع با شماره بارش جغرافيايي، تحقيقات 41فصلنامه

حسنعلي ( 37 ابوالفضل ؛ غيور، سيد )مسعوديان، 1376)،« - وابطر گستره بزرگي

ايران هاي خشكسالي ،« فراواني شماره زمين جغرافيايي، تحقيقات 45فصلنامه

حسنعلي ( 38 ) مسعوديان، ؛غيور، ابوالفضل » ،(1378سيد شاخص مكاني بررسي

» ايرانزمين در بارش زماني توزيع جغرافیائی ،يكنواختي تحقیقات شماره ،فصلنامه

صص 55-54 ،29-19

مصطفي ( 39 نجفي، «(1359)فتاح « ايران در بارندگي سينوپتيكي مطالعه پایان ، ،

ارشد، کارشناسی تهران نامه دانشگاه ژئوفيزيك موسسه

)،فرئي( 40 (1358فروغ ، » « نامه پايان ، آذربايجان سينوپتيكي كليماتولوژي

تهران تهران، دانشگاه ژئوفيزيك موسسه هواشناسي، ارشد كارشناسي

اصل، ( 41 زاده «،(1374)منوچهرفرج « ، ايران در خشكسالي بيني پيش و تحليل

مدرس تربيت دانشگاه دكتري نامه پايان

منوچهر (42 زاده، دانش ؛ فرج موحد اصغر )؛علي قائمي ،(1374هوشنگ

» ايران» در تبري ،خشكسالي دانشگاه كشاورزي دانشكده كشاورزي، دانش ،زمجله

5جلد ، 1-2شماره

43 )( اسماعيل و » ،(1360فرجي، ايران روي بارانزا فشار كم سيستمهاي بررسي

» آنها حركت چگونگي و موقعيت از الگويي ارشد ،ارائه كارشناسي نامه پايان

تهران كشور، هواشناسي سازمان هواشناسي،

احمد ( 44 )؛فرهنگ، نيا قدلي «،(1359زرين ايران » اقليم بر اجمالي نيوار ،نظري

جمشيد ( 45 » 1366) فريفته، مطالعه( بر تاكيد با اقليمي بندي طبقه سيستمهاي ،

» شماره بيابان، نشريه ، ايران خشك و خشك نيمه مناطق در مركز 20موردي ،

ايران بياباني و كويري مناطق تحقيقات

هوشنگ ( 46 «،(1349 )قائمي، خاورميانه » منطقه در فوقاني سطوح شديد ،بادهاي

نيوار

هوشنگ ( 47 احدي ؛قائمي، )؛فرهنگ الحجه محب ناهنجاري » ،(1374علي بررسي

ارديبهشت در شماره« 1371دمايي نيوار ،27

رضا ( 48 محمد « ،(1367) كاوياني، رشد » مجله ، ايران بارندگي رژيم از آماري تحليل

شماره سوم سال جغرافيا، ص 13آموزش 4-12ص ،

49 )( غالمعلي » 1368كمالي، با( رابطه در هوايي و آب مختلف عوامل بررسي ،

بهار « 1368خشكسالي ص نهم، شماره جديد، نيواردوره ، خراسان 29-33صدر

غالمعلي ( 50 » 1368) كمالي، خسارات( و قطبي سرد هواي نفوذ آماري بررسي ،

» ماه بهشت اردي دوم دهه در ، خراسان شمال كشاورزي محصوالت به ،وارده

نيوار

) گنجي،( 51 حسن «، (1326محمد «، قاينات در يادگار، خشكسالي ،5جلد نشريه

صص 3شماره ،51-31

حسن )،گنجي( 52 « ،(1334محمد ادبيات » دانشكده نشريه ايران اقليمي تقسيمات

شماره سوم سال تهران، 1دانشگاه

53 )( حسن محمد « 1353گنجي، « )، ايران اب منابع و باران ميزان مقاله 32،

سحاب، كارتوگرافي و جغرافيايي موسسه انتشارات 258-276صص جغرافيايي،

حسن )( 54 «1375لشكري، ايران( » غرب جنوب شديد بارشهاي سينوپتيكي الگوي ،،

مدرس تربيت دانشگاه دكتري نامه پايان

55 )( عبدالكريم «1375مالكي، « كشور( غرب در خشكسالي سازي مدل پايان ،،

تهران كشور، هواشناسي سازمان هواشناسي، ارشد كارشناسي نامه

پو ( 56 ) ،رمددي »1373آزاده ناهنجاري( پديد اقليمي ، انسو و نامه ، «ه پايان

هواشناسي، ارشد كارشناسي

تهران شمال واحد اسالمي آزاد دانشگاه

57 )( فيروز باغ، قره «،(1377مجرد « آذربايجان در اي يخچينه بيني پيش و ،تحليل

مدرس تربيت دانشگاه دكتري، نامه پلیان

نو ( 58 مح رمرادي )م، «1375د « ) ايران در خشكسالي بررسي و مطالعه پايان ، ،

تهران . دانشگاه ژئوفيزيك موسسه هواشناسي، ارشد كارشناسي نامه

59 )( اصغر علي دانش، » 1371موحد توليدات( در ابران آب از استفاده روشهاي ،

» بوشهر در موديم كشت بررسي در تبريز ،گياهي دانشگاه انتشارات

اصغر )( 60 علي دانش، «،(1373موحد ايران » سطحي آبهاي انتشارات ،هيدرولوژي

سمت

كوير» ، (1366مسعود)، مهدوي( 61 دشت هاي كناره هواي و آب آثار :بررسي

» كاشان موردي بيابان ، مطالعه و 18شماره ، نشريه كويري مناطق تحقيقات مركز ،

ايران بياباني

فريدون )( 62 ماهانه( » 1347هاشمي، ساليانه، بارندگي از استاتيكي تحليل و تجزيه ،

» تهران روزانه هواشناسي ،و سازمان

بهروز ( 63 هوشنگ )؛نصيري، ديناميكي » ،(1378قائمي، و سينوپتيكي الگوي تحليل

د و كرخه جغرافیائی ،«زبارشهاي تحقیقات صص 54-55شماره ،فصلنامه ،186-177