PRO PRETIA DANIELlS

PARS PRIOR (I, I - VI, 28.]

HISTORIA DANIELlS

l. CAP. I, 1-21 : DANIEL APUD REG EM BABYLONIS EDUCATUR. - fnt?-oductio ltisto­rica [I, 1, 2]. Daniel et t;jus socii Israelis traditiones quoad cibos fide/iter servant [3-8]. Deus mirabilia pro e£s elftcit [9-16]. De eorum sapientia el dotibus [17-21].

1 NNO tertio regni joakim, regis Juda, venit Nabuchodonosor, rex Babylonis, in jerusalem, et obse-

2 dit earn; et tradidit Dominus in manu ejus joakim, regem Juda, et partem vasorum domus Dei: et asportavit ea in terram Sennaar in oomum dei sui, et vasa intulit in domum thesauri dei sui.

3 Et ait rex Asphenez, prreposito eunu-chorum, ut introduceret de filiis Israel, et

4 de semine regio et tyrannorum, pueros in quibus nulla esset macula, decoros forma, et eruditos omni sapientia, cautos scientia, et doctos disciplina, et qui pas­sent stare in palatio regis, ut doceret eos

5 litteras et linguam Chaldreorum. Et con­stituit eis rex annonam per singulos dies de cibis suis, et de vino uncle bibebat tpse, ut enutriti tribus annis, postea starent in

6 conspectu regis. Fuerunt ergo inter eos de filiis Juda, Daniel, Ananias. Misael, el

7 Azarias . Et imposuit ets prrepositus eunuchorum nomina : Danieli , Baltassar; Ananire, Sidrach; Misaeli, Misach; et

8 Azarire, Abdenago. Proposuit autem Da­niel in corde suo, ne pollueretur de mensa regis, neque de vino potus ejus, et rogavit eunuchorum prrepositum ne contamina­retur.

9 Dedit autem Deus Danieli gratiam et misericordiam in conspectu principis eunu-

10 chorum. Et ait princeps eunuchorum ad Danielem : Timeo ego dominum meum regem, qui constituit vobis cibum et potum; qui si viderit vultus vestros macilentiores

prre ceteris adolescentibus corevis vestris, condemnabitis caput meum regi. Et dixit 11 Daniel ad Malasar, quem constituerat princeps eunuchorum super Danielem, Ananiam, Misaelem et Azariam : Tenta 12 nos, obsecro, servos tuos , diebus decem , et dentur nobis legumina ad vescendum , et aqua ad bibendum; et contemplare vultus 13 nostros, et vultus puerorum qui vescuntur cibo regio; et sicut videris, facies cum ser­vis tuis. Qui , audita sermone hujuscemo- 14 di , tentavit cos diebus decem. Post dies 15 autem decem, apparuerunt vultus eorum meliores et corpulentiores prre omnibus pueris qui vescebantur cibo regio. Porro 16 Malasar tollebat cibaria et vinum potus eorum, dabatque eis legumina.

Pueris autem his dedit Deus scientiam 17 et disciplinam, in omni libro et sapientia; Daniel autem intel!igentiam omnium visio­num et somniorum. Completis itaque 18 dtebus , post quos dixerat rex ut introdu­cerentur, introduxit eos prrepositus eunu­chorum in conspectu Nabuchodonosor. Cumque eis locutus fuisset rex, non sunt 19 inventi tales de universis, ut Daniel, Ana­nias, Misael et Azarias; et steterunt in conspectu regis. Et omne verbum sapien- 20 tire et intellectus, quod sciscitatus est ab eis rex, invenit in eis decuplum, super cunctos ariolos et magos qui erant in uni­verso regno ejus.

Fuit autem Daniel usque ad annum 21 primum Cyri regis.

l.-1) IV Reg. 24, I, 2; II Par. 36, 6.- z,JQ. -7) Baltassar, Dan. z,26; 4,5, 6, IJ; 2)Partem ... Dei, IV Reg. 24, I3; II Par. 36 , 7, 5, rz; to, I.- 8) Lev. 3, I7; 7, 27; n, 2-45,· IO; Dan. 5, 2. - 6} Daniel, Ez. 14, I4, 20; z8, 3· zo, 25. - 17) Dan. 5, II. Ana1<ias ... Azarias, Dan. z, I7; 3, 88; I Mach.

-1132-

CAP. II, l. PROPHETIA DANIELlS. CAP. II, 28.

2. CAP. II, 1-49 : SOMNIUM NABUCHODONOSOR DE STATUA GIGANTEA. - Nabu­cltodonosor nx somnium videt et mortem sapientibus minatur [II, 1-11] . .Daniel et ejzes socii Deum orant [12-18]. Daniel, de somnio a Deo edoctus, ad 1·egem ingreditur [19-28], visionis dat nan·ationem [29-36] et interpretationem [37-45], atque a Nabu­chodonosor exaltatm- [46-49].

2 In anno secundo regni Nabuchodonosor, vidit Nabuchodonosor somnium, et conter­ritus est spiritus ejus, et somnium ejus

2 fugit ab eo. Prrecepit autem rex ut con­vocarentur arioli, et magi, et malefici, et Chaldrei , ut indicarent regi somnia sua. Qui cum venissent, steterunt coram rege.

3 Et dixit ad cos rex : Vidi soqmium, et mente confusus ignoro quid viderim.

4 Responderuntque Cbaldrei regi syriace : Rex, in sempiternum vive! Die somnium servis tuis, et interpretationem ejus indi-

5 cabimus. Et respondens rex ait Chaldreis : Sermo recessit a me; nisi indica veri tis mihi somnium, et conjecturam ejus, peri­bitis vos, et-domus vestnc publicabuntur.

6 Si autem somnium, et conjecturam ejus narraveritis , prremia, et dona, et bono­rem multum accipietis a me. Somnium igitur, et interpretationem ejus indicate

7 mihi. Responderunt secundo, atque dixe­runt : Rex somnium dicat servis suis, et

8 interpretationem illius indicabimus. Re­spondit rex, et ait : Certe novi quod tem­pus redimitis, scientes quod recesserit a

9 me sermo. Si ergo somnium non indica­veritis mihi, una est de vobis sententia, quod interpretationeo1 quogue fallacem- et deceptione plenam composueritis, ut loqua­mini mihi, donee tempus pertranseat. Somnium itaque dicite mihi, ut sciam quod interpretationem quoque ejus veram logua-

10 mini. Respondentes ergo Chaldrei coram rege, dixerunt : Non est homo super ter­ram, qui sermonem tuum, rex, possit im­plere; sed neque regum quisquam magnus et potens verbum hujuscemodi sciscitatur ab omni ariolo, et mago, et Chaldreo.

11 Sermo enim, quem tu qureris, rex, gravis ~st; nee reperietur quisquam qui indicet 1llum in conspectu regis, exceptis diis, quorum non est cum hominibus conver­satio.

12 Quo audito, rex, in furore et in ira ma-13 gna, prrecepit ut perirent omnes sapien­

tes . Babylonis. Et egressa sententia, saptentes interficiebantur; qurerebantur­que Daniel et socii ejus, ut perirent. 14 Tunc Daniel requisivit de lege atque sen-

tentia, ab Arioch, principe militire regis, qui egressus fuerat ad interficiendos sa­pientes Babylonis; et interrogavit eum, 15 qui a rege potestatem acceperat, quam ob causam tam crudelis sententia a facie regis esset egressa. Cum ergo rem indi­casset Ariocb Danieli, Daniel ingressus 16 rogavit regem ut tempus claret sibi ad solutionem indicandam regi. Et ingres- 17 sus est domum suam, Ananireque et Misaeli et Azarire, sociis suis, indicavit negotium, ut qurererent misericordiam a facie Dei 18 creli super sacramento isto, et non peri­rent Daniel et socii ejus cum ceteris sapien­tibus Babylonis.

Tunc Danieli mysterium per visionem 19 nocte revelatum est; et benedixit Daniel Deum creli, et locutus ait : Sit nomen 20 Domini benedictum a sreculo et usque in sreculum, quia sapientia et fortitudo ejus sunt! Et ipse mutat tempora et retates; 21 transfert regna, atque constituit; dat sapientiam sapiP.ntibus, et scientiam intel­ligentibus disciplinam. Ipse revelat pro- 22 funda et abscondita, et novit in tenebris constituta, et lux cum eo est. Tibi, Deus 23 patrum nostrorum, confiteor, teque laudo, quia sapientiam et fortitudinem dedisti mihi, el nunc ostendisti mihi qure roga­vimus te, quia sennonem regis aperuisti nobis.

Post brec Daniel ingressus ad Arioch, 24 quem constituerat rex ut perderet sapien-tes Babylonis, sic ei locutus est : Sapien-tes Babylon is ne perdas; introduc me in conspectu regis, et solutionem regi narra-bo. Tunc Arioch festinus introduxit 25 Danielem ad regem, et dixit ei : Inveni hominem de filiis transmigrationis Juda , qui solutionem regi annuntiet. Respon- 26 dit rex, et dixit Danieli, cujus nomen erat Baltassar : Putasne vere potes mihi indi­care somnium quod vidi, et interpretatio­nem ejus 1 Et respond ens Daniel coram 27 rege , ait : Mysterium quod rex interrogat, sapientes, magi, arioli et aruspices ne­queunt indicare regi . Sed est Deus in 28 crelo revelaos mysteria , qui indicavit tibi, rex Nabuchodonosor, qure ventura sunt in

D2·-2)Arioli,Dan.I,20.-IJ)Daniel ... efus, fuda , I Esdr. 4 , I; 6, I6, IQ, 2I; to, 7, I6; an. x, 4-7. - 20) Sit ... in sa!culum, I Par. Dan. 6, I3 . _

27) Magi ... arusjices, Dan. 1 , 20 ;

~~· Io; Ps. 71, I8; uz, 2; 113, I8.- 23)Sajien-4

, 4

,. 5

, 7

__ 28) Qua! ... tem-"orilms, Dan. 10 , zam ... milti, Dan. I, I7. - 25) Hominem.. . "

- 1133-

OAP. II, 29. PROPHETIA DANIELlS. CAP. III, 2.

oovissimis temporibus. Somnium tuum, et visiones capitis tui in cubili tuo hujusce­modi sunt :

29 Tu, rex, cogitare cccpisti in strato tuo, quid esset futurum post hcec; et qui reve­lat mysteria, ostendit tibi quce ventura

SO sunt. .Mihi quoque non in sapientia, qure est in me plus quam in cunctis viventibus, sacramentum hoc revelatum est; sed ut interpretatio regi manifesta fieret, et cogi­tationes mentis tuce scires.

31 Tu, rex, videbas, et ecce quasi statua una grandis: statua ilia magna, et statura sublimis, stabat contra te, et intuitus cjus

32 erat terribilis. Hujus stature caput ex auro optimo erat, pectus autem et brachia de argento, porro venter et femora ex cere,

33 tibice autem ferrece; pedum qucedam pars 34 erat ferrea, qucedam autem fictilis. Vide­

bas ita, donee abscissus est lapis de monte sine manibus, et percussit statuam in pedi­bus ejus.ferreis et fictilibus, et comminuit

35 eos. Tunc contrita sunt pariter ferrum, testa, res, argentum, et aurum, et redacta quasi in favillam cestivce arece, quce rapta sunt vento, null usque locus inventus est eis; lapis autem, qui percusserat statuam, fa­ctus est mons magnus, et implevit univer­sam terram.

36 Hoc est somnium; interpretationem quoque ejus dicemus coram te, rex.

37 Tu rex regum es; et Deus cceli regnum, et fortitudinem, et imperium, et gloriam

38 dedit tibi; et omnia in quibus habitant filii homiuum, et bestice agri; volucres quoque cceli dedit in manu tua, et sub ditione tua universa constituit: tu es ergo

39 caput aureum. Et post te coosurget regnum aliud minus te, argenteum, et regnum tertium aliud cereum, quod impe-

40 rabit universce terrce. Et regnum quar­tum erit velut ferrum : quomodo ferrum

comminuit et domat omnia, sic comminuet et conteret omnia hcec. Porro quia vidisti 41 pedum, et digitorum partem testce figuli et partem ferream, regnum divisum erit : quod tamen de plantario ferri orietur secundum quod vidisti ferrum mistu~ testce ex luto. Et digitos pedum ex parte 42 ferreos, et ex parte lictiles, ex parte re­gnum erit solidum, et ex parte contritum. Quod autem vidisti ferrum mistum testre 43 ex luto, commis.cebuntur quidem humano semine; sed non adhcerebunt sibi, sicuti ferrum misceri non potest testce. In die- 44 bus autem regnorum illorum, suscitabit Deus cceli regnum quod in ceternum non dissipabitur, et regnum ejus alteri populo non tradetur; comminuet autem et consu­met universa regna hcec, et ipsum stabi t in ceternum. Secundum quod vidisti, 45 quod de monte abscissus est lapis sine manibus, et comminuit testam, et ferrum, et ·<es, et argentum, et aurum, Deus ma­gnus ostendit regi quce ventura sunt postea; et verum est somnium, et fidelis interpretatio ejus.

Tunc rex Nabuchodonosor cecidit in 46 faciem suam, et Danielem adoravit ; et hostias et iocensum prcecepit ut sacrifica­rent ei. Loquens ergo rex, ait Danieli : 47 Vere Deus vester Deus deorum est, et Dominus regum, et revelans mysteria, quoniam tu potuisti aperire hoc sacramen­tum. Tunc rex Danielem in sublime ex- 48 tulit , et munera multa et magna dedit ei; et constituit eum principem super om­nes provincias Babylonis, et prcefectum magistratuum super cunctos sapientes Babylonis. Daniel autem , postulavit a 49 rege, et constituit super opera provincire Babylonis Sidrach, Misach et Abdenago; ipse autem Daniel erat in foribus regis.

3. CAP. III, l-97 : ANANIAS, MISAEL ET AZARIAS IN FORNACE.- Nabuchodonosor statuam erigit et eam adorari jubet [III, l-7]. Socii DanieHs obsequia divina statute prcestare remtunt, apud regem accusantur [8-12] et in fornacem ignis projiciuntu~ [13-23], ubi tamen illcesi servantur et Domino bmedicunt [24, 25]. Azarias Det judicia justa profitetur [26-33] et Deum 1·ogat ut promissionum patrum rec01·datus populo suo indulgeat [34-38] et servorunt suomm preces exaudiat [39-45]. A1zgelus Domini in fornacem descendit [46-50]. Tres socii Deum laud ant [51-56], et creaturas ccelestes [57-61], mundi elemmta [62, 63], natzwam [64-78], animalia [79-81] hominesque hortantur ad .Oomini magnitudinellt prcedicandam [82-88a], quia ipse servos suos a m01·te liberavit [88l>-90]. Rex D ezt?Jt verum laudat, et tres juvenes itt majorem ordinem promovet [91-97].

3 Nabuchodonosor rex fecit statuam au- tudinc cubitorum sex, et statuit cam in ream, altitudine cubitorum sexaginta , lati- campo Dura, provincire Babylonis. Haque

14.- 37) Dan. 5 1 r8. - 44) Dan. 7, I4, r8, 27; Prtl!ftcium ... Babylonis, Dan. 5, u.- 49) Da· Luc. 1,32, 33; Hebr. I, 8; Apoc. n, I5.- niel ... Ab<Unago,Dan.3,I2. 48) Constituit ... Baby/oms, Dan. 3, I, 12, 97·

- 1134 -

CAP. III, 3. PROPHETIA DANIELlS. CAP. III, 28.

Nabuchodonosor rex misit ad congregan­dos satrapas, magistratus, et judices, du­ces, et tyrannos, et prcefectos, omnesque principes regionum, ut convenirent ad dedicationem stature quam erexerat Nabu-

3 chodonosor rex. Tunc congregati sunt satrapce, magistratus, et judices, duces, et tyranni, ct optimates qui erant in pote­statibus constituti, et universi principes regionum, ut convenirent ad dedicationem stature quam erexerat Nabuchodonosor rex. Stabant autem in conspectu stature quam

4 posuerat. Nabuchodonosor rex; et prreco clamabat valenter : Vobis dicitur populis,

5 tribubus, et linguis : In hora qua. audie­ritis sonitum tubce, et fistulre, et cttharce, sambucce, et psalterii, et symphonice, et universi generis musicorum, cadentes ado­rate statuam auream quam constituit

6 Nabucpodonosor rex. Si quis autem non prostratus a~orCI:verit, ea~em hora mitt~t~r

? in fornacem 1gms ardenhs. Post bcec Igi­tur, statim ut audierunt omnes populi soni­tum tubce, fistulce, et citharce, sambucce, et psalterii, et symphonice, et omni~ ge?eris musicorum, cadentes Omnes popuh, tnbus, et lingure, adoraverunt statuam auream quam constituerat Nabuchodonosor rex.

8 Statimque in ipso tempore accedet;tes 9 viri Cbaldcei accusaverunt Judceos, dixe­

runtque Nabuchodonosor regi : Rex, in 10 reternum vive! Tu, rex, posuisti decre­

tum, ut omnis homo qui audierit sonitum tubce, fistulce, et citharce, sambucce, et psalterii, et symphonice, et universi generis musicorum, prosternat se, et adoret sta-

ll tuam auream; si quis autem non proci­dens adoraverit, mittatur in fornacem

12 ignis ardentis. Sunt ergo viri Judcei, quos constituisti super opera regionis Ba­bylonis, Sidrach, Misach et Abdenago; viri isti contempserunt, rex, decretum tuum, deos tuos non colunt, et statuam auream, quam erexisti, non adorant.

13 Tunc Nabuchodonosor, in furore et in ira, prcecepit ut adducerentur Sidrach,

.Misach et Abdenago, qui confestim addu-cti sunt in conspectu regis. Pronuntians- 14 que Nabuchodonosor rex, ait eis : Verene, Sidrach, Misach et Abdenago, deos meos non colitis, et statuam auream, quam constitui, non ad ora tis? Nunc ergo si 15 estis parati, quacumque hora audieritis sonitum tubce, fistulce, citbarce, sambucre, et psalterii, et sympbonice, omnisque gene-ris. musicorum, prosternite vos, et adorate statuam quam feci . Quod si non adorave­ritis, eadem hora mittemini in fornacem ignis arden tis. Et quis est Deus qui cripiet vos· de manu mea? Respondentes Sidrach, 16 Misach et Abdenago, dixerunt regi Nabu­cbodonosor : Non oportet nos de hac re respondere tibi; ecce enim Deus noster, 17 quem colimus, potest eripere nos de camino ignis ardentis, et de manibus tuis, o rex, liberare. Quod si noluerit, notum sit·tibi, 18 rex, quia dcos tuos non colimus, et statuam auream, quam erexisti, non adoramus.

Tunc Nabuchodonosor repletus est fu- 19 rore, et aspectus faciei illius immutatus est super Sidracb, Misach et Ahdenago; et prrecepit ut succenderetur fornax septu­plum quam succendi consueverat. Et viris 20 fortissimis de exercitu,suo jussit, ut ligatis pedibus Sidracb, Misacb, et Abdenago, mitterent eosin fornacem ignis ardentis. Et confestim viri illi vincti, cum braccis 21 suis, et tiaris, et calceamentis, et vestibus, missi sunt in medium fornacis ignis ar­dentis; nam jussio regis urgebat. Fornax 22 autem succensa erat nimis; porro viros illos, qui miserant Sidrach, Misach et Abdenago, interfecit fiamma ignis. Viri 23 autem hi tres, id est, Sidracb, Misach et Abdenago, ceciderunt in medio camino ignis ardentis, colligati.

Quce sequuntur in hebrceis voluminibus non reperi. '

Et ambulabant in medio fiammce, lau- 24 dantes Deum, et benedicentes Domino. Stans autem Azarias oravit sic, aperiens- 25 que os suum in medio ignis, ait :

26

27

Benedictus es, Domine, Deus patrum nostrorum, et laudabile et gloriosum nomen tuum in scecula : quia justus es in omnibus quce fecisti nobis, et universa opera tua vera, et vice tuce rectce,·

28 et omnia judicia tua vera.

Judicia enim vera fecisti juxta omnia quce induxisti super nos, et super civitatem sanctam patrum nostrorum, Jerusalem, quia in veri tate et in judicio induxisti omnia bcec, propter peccata nostra.

. 3.- 4) Pojult's ... lt'n![Uis, D~n. s, r9; 6, 25; j 27J Quia ... nobis I Esdr. 9, r5; II Esdr. 9, 33: 7, I.f., - 12) Quos ... Babylonts, Dan. a, 49·- '

- 1135-

29

30

31

32

33

34

35

36

37

38

39

40

41

42

43

45

CAP. III, 29. PROPHETIA DANIELlS.

Peccavimus enim, et inique egimus recedentes ate, et deliquimus in omnibus; et pr<£cepta tua non audi vim us, nee observavimus, nee fecimus sicut prceceperas nobis, ut bene nobis esset.

Omnia ergo quce induxisti super nos, et universa quce fecisti nobis, in vero judicio fecisti ; et tradidisti nos in manibus immicorum nostrorum iniquorum, et pessimorum, prcevaricatorumque, et regi injusto et pessimo ultra omnem terram. Et nunc non possumus aperire os; confusio et opprobrium facti sumus servis tuis et his qui colunt te.

Ne, qucesumus, tradas nos in perpetuum propter nomen tuum, et ne dissipes testamentum tuum; neque auferas misericordiam tuam a nobis, propter Abraham, dilectum tuum, et Isaac, servum tuum, et Israel, sanctum tuum, quibus locutus es pollicens quod multiplicares semen eorum sicut stellas cceli, et sicut arenam quce est in littore maris; quia, Domine, imminuti sumus plus quam omnes gentes, sumusque humiles in universa terra hodie propter peccata nostra. Et non est in tempore hoc princeps, et dux, et propheta, neque holocaustum, neque sacrificium, neque oblatio, neque incensum, neque locus primitiarum contra te, ut possimus invenire misericordiam tuam. Sed in animo contrito, et spiritu humilitatis suscipiamur; sicut in holocausto arietum, et taurorum,

CAP. III, 50.

et sicut in millibus agnorum pinguium, sic fiat sacrificium nostrum in conspectu tuo hodie, ut placeat tibi quoniam non est confusio confidentibus in te. ' Et nunc sequimur te in toto corde; et timemus te, et qucerimus faciem tuam.

Ne confundas nos, sed fac nobiscum juxta mansuetudinem tuam, et secundum multitudinem misericordice tuce. Et erue nos in mirabilibus tuis, et da gloriam nomini tuo, Domine; et confundantur omnes qui ostendunt servis tuis mala, confundantur in omni potentia tua, et robur eorum conteratur; et sciant quia tu es Dominus Deus solus, et gloriosus super orbem terrarum.

46 Et non cessabant qui miserant eos mi-nistri regis succendere fornacem, naphtha,

47 et stu ppa, et pice, et malleolis; et effun­debatur fiamma super fornacem cubitis

48 quadraginta novem, et erupit, et incen-

dit quos reperit juxta fornacem de Chal­dceis.

Angelus autem Domini descendit cum 49 Azaria, et sociis ejus, in fornacem; et ex-

0 cussit fiammam ignis de fornace, et fecit 5

Dan. 9, 14.- 29) Dan. 9 , 5, 8, IJ.- 33) Dan. 8. 9, 16. ~ 34) Propter ttomen tuum; Dan. 9 , 19. - Bar. 2' IJ, 29. -- 38) Os. 3, 4· - 40) Mich. 6 , 7, · 36)Gen. 15, J.- 37) Deut. zS, 02; Jer. 42 , 2 ; - 42) Ps. uS, 124.- so) I Mach. z, 59· -

1136-

PROPHETIA DANIELlS. CAP. III, 74. CAP. Ill, 51.

d' m fornacis quasi ventum roris fian-I Tun~ hi tres quasi ex un.o ore laudaban.t, 51 fe ~uet non tetigit eos omnino ignis, ne- et glonfic~bant, et benedtcebant Deum m ;:e· contristavit, nee qtiidquam molestice fornace, dtcentes: intulit.

52

53

54

55

56

57

58

59

60

61

62

63

64

65

66

67

68

611

70

71

72

73

74

Benedictus es, Domine, Deus patrum nostro~um; et laudabilis, et gloriosus,.et superexaltatus m scecula; et benedictum nomen glonce tuce sanct~m, . et laudabile, et superexaltatum in o!llmbus scecuhs. Benedictus es in templo sancto glonce tuce, et superlaudabilis et supergl~rio~us in scecula. Benedictus es in throno regm tm, . et superlaudabilis et superexaltatus m scecula. . Benedictus es, qui intueris aby~sos, et sedes super cherubim; et laudabilis, et superexaltatus ~~ scecula. Benedictus es in firmaroento cceh, et laudabilis et gloriosus in scecula.

Benedicite omnia opera Domini, Domino; laudate et ~uperexaltat~ ~m in· ~cecula. Benedicite, angeli Dom1m, D?m1no; laudate et superexaltate eum m scecula. Benedicite, cceli, Doroino; laudate et superexaltate eum in. srecula. . Benedicite aquce omnes quce super ccelos sunt, Dommo, laudate et 'superexaltate eum in .s~cula .. Benedicite omnes virtutes DO!Xlllll, Dommo; laudate·et ~uperexaltate eum in scecula.

Benedicite, sol et luna, Domino; !au date et superexalta.te eum. in scecula. Benedicite stellce cceh, Dommo; laudate et 'superexaltate eum in scecu~a. Benedicite omnis imber et ros, Dommo; laudate et ~uperexaltate eum in scecu~a. Benedicite omnes spiritus Dei, Dommo; laudate et 'superexaltate eum in scecula.

Benedicite i<mis et cestus, Domino; laudate et 'superexaltate eum in s.cecula. Benedicite, frigus et cestus, ~ommo; laudate et superexaltate: eum m s~cula. Benedicite, rores et pruma, ~ommo; laudate et superexalt~te eum m .scecula. Benedicite, gelu et fngus, D~mmo; laudate et superexaltate. eum m s~cula. Benedicite glades et mves, Dommo; laudate et 'superexaltate eum in scecula.

Benedicite, noctes et dies, Do!llino; Iaudate et superexaltate euro m ~cecula. Benedicite, lux et tenebrce, D?mmo ; Iaudate et superexaltate eum m sre_cula. Benedicite, fulgura et nubes, _Dommo; Iaudate et superexaltate eum Ill scecula. Benedicat terra Dominum ; Iaudet et superexaltet eum in srecula.

55) Sedes super clzerubim, Ps. 79, 2; 98, r;\ 14s, 4· -6x) Ps. xoz, 21; 148 , 2. -62) . ~5• ls.37, I6.-s6) Ps. 150, I.-'57) Ps. toz, 22; 14s,J.-67) Ps. 148, 8 .. - 75) Ps. 148, 9· &.

144, Io.- sB) Ps. 102, zo; 148, 2.- 59) Ps.

- 1137-

75

76

77

78

CAP. III, 75. PROPHETIA DANIELlS.

Benedicite, montes et colles, Domino; laudate et superexaltate eum in scecula. Benedicite, universa germinantia in terra, Domino; laudate et superexaltate eum in scecula. Benedicite, fontes , Domino; laudate et superexaltate eum in scecula. Benedicite, maria et fiumina, Domino; laudate et superexaltate eum in scccula.

79 Benedicite, cete, et omnia quce moventur in aquis, Domino ; laudate et superexaltate eum in. scecula.

80 Benedicite, omnes volucres creli, Domino ; laudate et superexaltate eum in scecula.

81 Benedicite, omne& bestice et pecora, Domino; laudate et superexaltate eum in :;cecula.

82 Benedicite, filii hominum, Domino; laudate et superexaltate eum in scecula.

83 Benedicat Israel Dominum; laudet et superexaltet eum in scecula.

84 Benedicite, sacerdotes Domini, Domino; laudate et superexaltate eum in scecula.

85 Benedicite, servi Domini, Domino; laudate et superexaltate eum in scecula.

86 Benedicite, spiritus et animce justorum, Domino; laudate et superexaltate eum in scecula.

87 Benedicite, sancti et bumiles corde, Domino; laudate et superexaltate eum in scecula.

88 Benedicite, Anania , Azaria, Misael, Domino; laudate et superexaltate eum in scecula : quia eruit nos de inferno, et salvos fecit de manu mortis; et liberavit nos de medio ardentis fiammce, et de medio ignis eruit nos.

89 Confitemini Domino, quoniam bonus, quoniam in sceculum wisericordia ejus.

90 Benedicite, omnes religiosi, Domino, Deo deorum; laudate et confitemini ei, quia in omnia scecula misericordia ejus.

CAP. III, 96.

Hucusque in Hebra;o non habetur; et qua posuimus, de Theodotionis editione t1·anslata sunt.

91 Tuuc Nabuchodonosor rex obstupuit; et sun·exit propere, et ait optimatibus suis : Nonne tres viros misimus in medium ignis compeditos '? Qui respondentes regi, dixe-

magistratus, et judices, et potentes regis, contemplabantur viros illos, quonia.m nihil potestatis habuisset ig:1is in cm·pori­bus eorum, et capillus capitis eorum non esset adustus, et sarabala eorum non fuis­sent immutata, et odor ignis non transis-

92 runt : Vere, rex. Respondit, et ait : Ecce ego video quatuor viros solutos , et ambulantes in medio ignis, et nibil cor­ruptionis in eis est, et species quarti similis filio Dei.

93 Tuuc accessit Nabuchodonosor ad ostium foruacis ignis ardentis, et ait : Sidrach, Misach et Abdenago, servi Dei excelsi, egredimini, et venite. Statimque egressi sunt Sidrach, Misach et Abdenago de

94 medio ignis; et congreg<~ti satrapce, et

set per eos. • E't erumpens Nabuchodonosor, ait : 9•

Benedictus Deus eorum, Sidrach, vide­licet, Misach et Abdenago, qui misit ang~­lum suum , et eruit servos su.os, qui credl­derunt in eum , et verbum regis immuta­venint, et tradiderunt corpora sua ne servirent, et ne adorarent omnem deum, gR excepto Deo suo! A me ergo positum est 1

hoc decretum : Ut onmis populus, tribus et lingua, qucecumque locuta fuerit bla­sphemiam contra Deum Sidrach, Misach

44, 23; 49, IJ; 55, I 2·- 7S)Ps. 6S,35.- So) Ps. I Mach. 4, 24.- g•) Quoniam ... eorum, H ebr. 148, IO. - 81) Ps. 148, II, I2. - 8g) Ps. 105, I; "'

- 1138-

PROPHETIA DANIELlS. CAP. IV, 22.

et Abdenago, dispereat, vastetur; neque enim est possit ita salvare.

et domus ejus I Tunc rex promovit Sidrach, Misach et 97 alius Deus qui Abdenago in provincia Babylonis.

4. C AP. III, 98 - IV, 34 : SOMNlU :Vl D_E. ARBORE EXCELSA. - ~?ex ad Dei magnitudinem exto!le~tdam populo suo so-zbzt [III, 98-100)_ et som?Zzum a!terum [IV, l-15) a Daniele interpretatum na?'at [16-2~]. Sommum adzmp!etur : rex dementia a.ifectus (25-30] sanatur et gratzas Deo agzt [31 -34].

1111 Nabuchodo~oso~ rex,. omn~bus p_opuli~, gentibus et hngUis, qm hab1tant m um­versa terra; pax vobis multiplicetur.

99 Signa et mir~bilia fecit ~p_ud me p eus excelsus. Placmt ergo m1h1 prced1care

100 signa ejus, quia magna sunt; et mi:a­bilia ejus, quia fortia; et regnu~ eJ~S regnum sempiternum, et potestas eJUS 10

generationem ct generationer;n. . 4 Ego, Nabuchodonbsor! qmetus. eram m

domo mea, et fiorens m palaho meo : 2 somnium vidi, quod perten·uit me; et

cogitationes mere in strato meo, et visio­S nes capitis mei, conturbaverunt me. Et

per m.e propositum est decretum ~t in~ro­ducerentur in conspectu meo cunch sapten­tes Babylonis, et ut solutionem somnii

f indicanint mihi. Tunc ingrediebantur arioli, magi, Chaldcei et aruspices; et somnium narravi in conspectu eorum , et solutionem ejus non indicaverunt mibi;

5 donee collega ingressus est in conspectu meo Daniel, cui nomen Baltassar, secun­dum nomen dei mei, qui habet spiritum deorum sanctorum in scmetipso. Et

6 somnium coram ipso locutus sum. Baltas­sar, princeps ariolorum, quoniam ego scio quod spiritum sanctorum deorum habeas in te, et omne sacramentum non est impos­sibile tibi, visiones somniorum meorum, quas vidi, et solutionem earum narra .

7 Visio capitis mei in cubili meo : Vide­bam et ecce arbor in medio terrce, et alti-

8 tudo' ejus nimia. Magna arbor, et fortis, et proceritas ejus contingens ccelum; aspe­ctus illius erat usque ad terminos universce

9 tcrrce. Folia ejus pulcherrima , et fructus ejus nimius, et esca universorum in ea. Subter earn habitabant auimalia et bestice, et in ramis ejus conversabantur volucres cceli, et ex ea vescebatur omnis caro.

10 Vide bam in visione capitis mei super stra­tum meum; et ecce vig il, et sanctus, de

11 ccelo descendit, clam a vit fortiter, et sic ait : Succidite arborem, et prcecidite ramos ejus, excutite folia ejus, et dispergite fru­

l ctus ejus · fugiaut bestice quce subter earn 2 sunt, et ~olucres de ramis ejus. Verum-

tamen germen radicum ejus in terra sinite, et alligetur vinculo ferreo et cereo in berbis qucc foris sunt, et rore cceli tinga­tur, et cum feris pars ejus in herba terrce. Cor ejus ab humano commutetur, et cor 13 fcrm detur ei, et septem tempora mutentur super cum. In sententia. vigilum deere- 14 tum est , et senno sanctorum, et petitio; donee cognoscant viventcs quoniam domi­natur Excelsus in regno hominum, et cui­cumque voluerit, dabit illud, et humil­limum hominem constituet super eum. Hoc somnium vidi, ego Nabuchodonosor 15 rex. Tu ergo, Baltassar, interpretationem narra festinus : quia omnes sapientcs regni mei non queunt solutionem edicere mihi; tu au tern potes, quia spiritus deorum sanctorum in te est.

Tunc Daniel, cujus nomen Baltassar, 16 coepit intra semetipsum tacitus cogitare quasi una hora; et cogitationes ejus con­turbabant eum. Respondens au tern rex ait: Baltassar, somnium et interpretatio ejus non conturbent te. Respondit Baltassar, et dixit : Domine mi, somnium his qui te oderunt, et interpretatio ejus hostibus tuis sit. Arborem quam vidisti sublimem 17 atque robustam, cujus altitudo pertingit ad ccclum, et aspectus illius in omnem terram; et rami ejus pulcherrimi, \!t fru- 18 ctus ejus nimius, et esca omnium in ea; subter earn habitantes besticc agri, . et in ramis ejus commorantes aves cccli : tu 19 es, rex, qui magnificatus es, et invaluisti; et magnitudo tua crevit, et pervenit usque ad ccelum, et potestas tua in terminos universce terne. Quod autem vidit rex 20 vio·ilem et sanctum descendere de ccelo, et di~ere : Succidite arborem, et dissipate illam, attamen germen radicum ejus in terrce dimittite; et vinciatur ferro et cere in herbis foris , et rore cceli conspergatur, et cum feris sit pabulum ejus, donee septem tempora mutentur super eum : hcec est interpretatio sententice Altissimi, 21 quce pervenit super dominum meum regem. Ejicient te ab hominibus, et cum bestiis 22 ferisque erit habitatio tua; et foenum, ut

u ,3.f-.-g7)Dan.z,.f-8,49·-99)Dan.6 , 27.- Dan. 1, 7· Qui ... in sl!1netipso, Dan. z, u; Ioo} Dan. 4 , 31. 5 , 11. - 6) Sacramentum, Dan. z, 18. -t.- 3) Dan. z, 2.- s) D aniel ... Baltassar, 14) Excelsus, Dan. 3, 93, 99·- 22)Dan. 5, ;u,-

- 1139-

CAP. IV, 23. PROPHETIA DANIELlS. CAP. v, 11. bos, comedes, et rore creli infunderis · septem quoque tempora mutabuntur·supc; te, donee scias quod dominetur Excelsus super. regn~m hominum, ct cuicumque

23 voluei?t det 11lud . Quod autem prcccepit ut rehnqu_eretur germen radicum ejus, id est arbons, regnum tuum tibi manebit, postquam cognoveris potestatem esse crele-

super Nabuchodonosor; et ex hom in~ abJectus est, et frenum , ut bos, comedit et rore creli corpus ejus infectum est done' capilli ejus in similit~1dinem . aqu'i!aru~ crescerent, et ungues eJUS quasi avium

24 stem. · Quamobrem, rex, consilium meum pla~eat tibi_; . et _peccata tua eleemosynis redtme, et tmqmtates tuas misericordiis pauperum : forsitan ignoscet delictis tuis.

25 Omnia hrec venenmt super Nabuchodo-26 nosor regem. Post finem mensium duo­

decim, in aula Babylonis deambulabat . 27 Responditque rex, et ait : Nonne hrec est

Babylon magna, quam ego redificavi in domum regni, in robore fortitudinis mere

28 et in gloria decoris mei ~ Cumque serm~

Igitur post finem dierum, ego, Nabuc.ho-3 donosor, oculos meos ad crelum leva vi . et 1

s~nsus meus redditus est mihi , et Altis­stmo benedixi, et viventem in sempiter­n_um laudavi et gl?rificavi, quia potestas ~JUS potest~s semp1terna, et regnum ejus m. generat!onem et generationem. Et 32 OJ?l!es habttatm;es terrre apud eum in m~Ilum reputah sunt; juxta voluntatem emm suam facit tam in virtutibus creli qu~m i_n habitato;i~us terrre; et non est qUI res1stat manU! eJus , et dicat ei : Quare fecisti 'I In ipso tempore sensus meus 33 rev_ersus est ad me, et ad honorem regni met decoremque perveni; et figura mea reve:sa. est ad me, et optimates mei et magtstratus mei requisierunt nie et in r~gno m~o restit~1tus sum, et mag~ificen-

adhuc esset in ore regis , vox de crelo mit : Tibi dicitur, Nabuchodonosor rex : Re-

29 goum tuum transibit ate, et ab hominibus ejicient te, et cum bestiis et feris erit habitatio tua; frenum quasi bos comedes, et septem tempora mutabuntur super te donee scias quod dominetur Excelsus i~ reg-no hominum, et cuicumque voluerit det

30 illud. Eadem bora sermo completus est

ha amphor addtta est mihi . Nunc igi- 34 tur, ego, Na~uchodonosor, laudo et magni­fico, et glonfico regem creli, quia omnia open~ CJUS. vera, et. vice ejus judicia, et gradtentes m superbta potest humiliare.

5. CAP. V, 1-30 =. C:oNVIVIUM B~~T;A~SAR. - Baltassar convz'vz'ttm grande .fadente [V, 1-4], co~vtvt~ apparent _dtgtlt . m ~ttjm:ficz'e parz'etz's scrz'bentes [5, 6]. D aniel vocatus [7-16] scnptumm legtt et e;us mterpretationem z'ndz'cat [17-28]. Ocdditur Baltassar [29, 30].

5 Baltassar rex fecit grande convtvmm optimatibus suis mille, et unusquisque

2 secundum suam bibebat retatem. Prrece­pit ergo, jam temulentus, ut afferrentur vasa aurea et argentea qure asportaverat Nabucb?d?nosor, pater ejus, de templo quod fmt. m jerusalem, ut biberent in eis rex et optimates ejus, uxoresque ejus et

3 concubinre. Tunc allata sunt vasa a~rea et argentea _qure asportaverat de templo quod fuerat m jerusalem; et biberunt in eis rex et optimates ejus, uxores et concu-

4 binre illius. Bibebant vinum, et lauda­bant deo~ suos aureos et argenteos, rereos, ferrcos , hgneosque et lapideos.

5 In eadem_h?ra al?paruerunt digiti, quasi manus hommts scnbentis contra candela­brum i~ ~uperfici~ parietis aulre regire; et rex asptctebat arhculos manus scribentis.

6 Tunc facies regis commutata est · et coo-i­tationes ejus. conturbabant eum, ~t com pa­ges renum eJus solvebantur, et genua ejus

ad se invicem collidebantur. Exclamavit itaque rex fortiter, ut introducerent magos, C:haldre?s e~ aruspices; et proloquens rex a1t s_apten~tbus Babylonis : Quicumque legen~ scnpturam bane, et interprctatio· ncm_eJUS manifes tam mihi fecerit , purpura vesttei.ur, et torquem auream _ habebit in ~olio, e! tertius in reg-no meo erit. Tunc mgresst om~es sapientes r egis non potue­ru~t nee scnpturam lcgere, nee interpre­tahone'? indicare regi. Unde r ex Baltas­sar sahs conturbatus est, et vultus illius immutatus est; sed et optimates ejus turba· bantur. Regina. autem pro re qure acci· 10 derat regi, et optimatibus ejus, domum convivii ingressa est, et proloquens ait : Rex , in reternum vive! non te conturbent cogitationes ture, neque facies tua immu· tetur. Est vir in regno tuo qui spiritu~n Il deorum sanctorum habet in se et tn diebus patris tui scientia et sapie~tia in· ventre sunt in eo; nam et rex Nabuchodo-

_24) Tob. 4· II; 1Z, 9: Eccli. 3. 33: zg, rs; 5 40, 24· - 29) Dan. s,. 2I. - 31) Dan. 3, IOO. _ • - 1) Baltassar, Dan. 7, I; 8, I. - 2) V as a ... 32) .O•?'nes ... rej>utatz sunt, ls. 40 , r7. Dicat... de temj>lo, Dan. 1, 2. - 7) Dan. z, 6. - 8) Dan. ftczstz, Job 9, r2; Sap. 1z, I2; Is. 45, 9· z, 27; 4, 4, I$.- n) Est ... in se, Dan. 4, 5, 6

- 1140-

CAP. V, 12. PROPHETIA DANIELlS. CAP. VI, 7.

nosor, pater tuus, principem mago:um, jocantatorum, Chaldreorum et amsp1cum constituit eum : pater, inquam, tuus,_ o

12 rex ; qui~ spiritus ~mplior, et_Prudent:a, intelligenhaque et mterpretatw sommo­rum, et ostensio secretorum, ac solutio Iigatomm, inventre sunt in eo, hoc est in Daniele, cui rex posuit nomen Baltassar. Nunc itaque Daniel vocetur, et interpreta­tionem narrabit.

13 Igitur introductus est Dan_iel coram rege; ad que~ prcef~t~s ~ex a1t : Tu es Dimiel de filus captlVltahs judre, quem

14 adduxit pater meus rex de Judcea ? Audi­vi de te, quoniam spiritum deorum habeas, et scientia, intel!igentiaque ac sapientia

15 ampliores inventre sunt in te. Et nunc introgressi sunt in conspectu meo sapien­tes magi, ut scripturam bane legerent, et interpretationem ejus i!'ldicarent ~ihi ,_ et nequiverunt sensum hujus sermonts edtce-

16 re. Porro ego audivi de te, quod possis obscura interpretari , et ligata dissol vere; si ergo vales scripturam legere, et inter­pretationem ejus indicare mihi, purpura vestieris, et torquen: auream circa collum tuum habebis, et tertius in regno meo princeps eris.

I? Ad quce respondens Daniel, ait coram rege : Munera tua sint tibi , et dona domus tuce alteri da; scripturam autem legam tibi, rex, et interpretationem ejus ostendam

18 tibi. 0 rex, Deus altissimus regnum et magnificentiam, gloriam et honorem dedit

19 Nabuchodonosor, patri tuo. Et propter magnificentiam quam dederat ei, universi populi, tribus, et lingure, tremebant et metuebant eum : quos volebat interficiebat, et quos volebat percutiebat, et quos

volebat exaltabat, et quos volebat hu-miliabat. Quando autem elevatum est 20 cor ejus, et spiritus illius obfirmatus est ad superbiam, depositus est de solio regni sui, et gloria ejus ablata est, et a filiis 21 hominum ejectus est; sed et cor ejus cum bestiis positum est, et cum onagris erat habitatio ejus; frenum quoque, ut bos, comedebat, et rore c~li corpus ejus infe­ctum est, donee cognosceret quod potesta­tem haberet Altissimus in regno homi­num, et quemcumque voluerit suscitabit super illud. Tu quoque, filius ejus, Bal- 22 tassar, non humiliasti cor tuum , cum scires hrec omnia; sed adversum Domi- 23 natorem creli elevatus es; et vasa domus ejus al!ata sunt coram te, et tu, et opti­mates tui, et uxores ture, et concubinre ture, vinum bibistis in eis. Deos quoque argenteos, et aureos, et rereos, ferreos, ligneosque, et lapideos, qui non vident, neque audiunt, neque sentiunt, laudasti; porro Deum, qui habet fiatum tuum in manu sua, et omnes vias tuas, non glori­ficasti. Idcirco ab eo missus est articulus 24 manus qure scripsit hoc quod exaratum est. Hrec est autem scriptura qure digesta 25 est : Mane, Thecel, Phares. Et hcec est 26 interpretatio sermonis. Mane : numeravit Deus regnum tuum, et complevit illud. Thecel : appensus es in statera, et inven- 27 tus es minus habens. Phares : divisum .est :.!8 regnum tuum, et datum est Medis et Persis.

Tunc, jubente rege, indutus est Daniel 29 purpura, et circumdata est torques aurea collo ejus, et prcedicatum est de eo quod haberet potestatem tertius in regno suo. Eadem nocte interfectus est Baltassar, rex 30 Chaldreus.

6. CAP. V, 31 - VI, 28 :DANIEL IN LACU LEONUM. - Dario regnante, satrapce £nv£dent Danz'eli et edicunt ut obsequia d£vz'na reg£ p rcestentur [V, 31 -VI, 9]. Daniel regem adorare rmuit, in lacum leonum mittz'tur [10-17] et ab angelo Dei liberatur [18-23]. Satrapce qui Danz'elem accusaverant in lacum leonum projiciun· tu1· [24]. Darius decretum de D eo Daniel is colendo .facit [25-28].

81 Et Darius Medus successit in regnum, unde principes et satrapre qucerebant oc-annos natus sexaginta duos . casionem ut invenirent Danieli ex latere

6 Placuit Daria, et constituit super regnum regis; nullamque causam d suspicionem satrapas centum viginti, ut essent in toto reperire potuerunt, eo quod fidelis esset,

2 regno suo. Et super eos principes tres, et omnis culpa et suspicio non invenire-~x. quibus Daniel unus erat, ut satrapre tur in eo. Dixerunt ergo viri illi : Non 5

8 llhs redderent rationem, et rex non susti- inveniemus Danieli huic aliquam occasio­neret molestiam . Igitur Daniel superabat nem, nisi forte in lege Dei sui. Tunc 6

4 om~es principes et satrapas, quia spiritus principes et satrapre surripuerunt regi, et Det amplior erat in illo. Porro rex cogi- sic locuti sunt ei : Dari rex, in reternum tabat constituere eum super omne regnum; vi ve! Consilium inierunt omnes principes 7

:ex ... eum, Dan. z, 48.- 17) D an. 1, I7; so, 24;51,3I.-3x)Dan.g, I.

D, 3· - x8) Dan. a, 37· - 20) Ez. 31, 10, II; 6

) Q . · 'l' D ) T · an. 4, :17, z8.- :n) Dan. 4 , :u, 29,- 30) Jer. . -3 uta ... tnt .o, an. 5, n. - 10 n -

1141-

CAP. VI, 8. PROPHETIA DANIELlS. CAP. VI, 28.

regni tui, magistratus, et satrapce, sena­t?res, et judices, ~t decretum imperato­num exeat, et edtctum : Ut omnis qui petierit aliquam petitionem a quocumque d~o et homine, usque ad triginta dies, msi a te, rex, mittatur in lacum leonum.

8 Nunc itaque, rex, confirma sententiam, et scribe;decretum, ut non immutetur quod s!atu!tim .est a Medis et Persis, nee prceva-

9 ncan · cutquam liceat. Porro rex Darius proposuit edictum, et statuit.

10 Quod cum Daniel comperisset, id est, constitutam legem, ingressus est domum suam; et fenestris apertis in ccenaculo suo contra Jerusalem tribus temporibus in die flectebat genua sua, et adorabat, con­fitebaturque coram Deo suo, sicut et ante

11 f~cere. con~ueverat. . Viri ergo illi curio­stus mqutrentes, mvenerunt Danielem

12 orantem ct obsecrantem Deum suum. Et accedentes locuti sunt regi super edicto : Rex, numquid non constituisti ut omnis hom? .qui rogaret quemquam de diis et hommtbus,_ usque ad dies triginta, nisi te, rex, mttteretur in lacum leonum? Ad quos respondens rex, ait : Verus est sermo, juxta decretum Medorum atque Persarum, quod prcevaricari non licet.

13 Tun~ respondentes dixerunt coram rege : Dame.!, de filiis captivitatis Juda, non c~raytt. de lege !ua et de edicto quod con­stttmsh, sed tnbus temporibus per diem

14 orat obsecratione sua. Quod verbum cum audisset rex, satis contristatus est; et pro Daniele posuit cor ut liberaret eum et usque ad occasum solis Ia bora bat ut eru~ret

15 illum. Viri autem illi, intelligentes re­gem, dixerunt ei : Scito, rex, quia lex Medorum atque Persarum est, ut omne decretum quod constituerit rex non liceat

16 immutari: Tunc rex prcecepit; et adduxe­runt Damelem, et miserunt eum in lacum leonum. Dixitque rex Danieli : Deus tuus

17 quem colis semper, ipse liberabit te. Al~ latusque est lapis unus, et positus est

super os laci, quem obsignavit rex annulo suo, et annulo optima tum suorum, ne quid fieret contra Danielem.

. E~ abiit rex in domum suam, et dormi- 1 vtt mccen_atus; cibique non sunt allati

8

coram eo, msuper et somnus recessit ab eo Tunc rex primo diluculo consurgens, festi: 19 nus ad lacum leonum perrexit; appropin- 20 9.uansque_Iacui, Danielem voce lacrymabili mclamavtt, et affatus est eum : Daniel serve Dei viventis, Deus tuus, cui tu servi~ semper, putasne valuit te liberare a !coni­bus 1 . Et Daniel ~egi respondens, ait : 21 Rex, m ccternum vtve! Deus meus misit 22 angelum suum, et conclusit ora leonum et non nocuerunt mihi, quia coram eo justi: tia inventa est in me; sed et coram te rex deli~tum non feci. Tunc vehement~r re~ 23 gavtsus est super eo, et Danielem prcece­pit educi de lacu; eductusque est Daniel de lacu, et nulla lcesio inventa est in eo quia credidit Deo suo. ' . .Jube~te autem rege, adducti sunt viri 24 tilt, qm accusaverant Danielem, et in lacum leonum missi sunt, ipsi, et filii , et uxores .eorum ; et n_on pervenerunt usque ad pavtmentum lac1, donee arriperent eos leones, et omnia ossa eorum comminue­runt.

Tu?c J:?arius rex scripsit universis 25 popul~s, tnbubus et linguis, habitantibus m umversa terra :

Pax vobis multiplicetur! A me consti- 26 tutum est decretum ut in universo imperio et regno meo, tremiscant et paveant Deum Danielis; ipse est enim Deus vivens et a:te~nus. in scecula; et regnum ejus ~on dtsstpabttur, et potestas ejus usque in ceternum. Ipse liberator, atque salvator, 27 faciens signa, et mirabilia in ccelo et in terra, qui liberavit Danielem de lacu leo­num.

Porro Da~iel perseveravit usque ad 28 regnum Dam, regnumque Cyri Persce.

bus ... suo, Ps. 54, I8. - 13) Daniel ... fuda, I4, 4I.-;- 26) D::tn· 3, 95, ()6, 98-Ioo; I4, 40, 42.­Dan. z, ZJ.- I7) Dan. I4, IO, I3.- 19) Dan. 27) Faczens ... m terra, Dan. 3, 99·- 28) Dan. I4, 39· - 20) Dei viventis, Dan. 14, 4, z4. - I, ZI; 10, I, 22) I Mach. z, 6o; Hebr. n, 33· - 24) Dan.

- 1142-

CAP. VII, 1. PROPHETIA DANIELlS. CAP. VII, 20.

PARS ALTERA [VII, 1. -XII, 1.3.]

VISIONES DANIELlS.

1. CAP. VII, 1-28 : Vrsro DE QUATUOR ~ESTIIS ~T DE FrL.ro .H.OMINIS. - Descn­bu.ntur quatu.or bestice [VII, 1-8], antzquus dzerum et ;udzczu.m ~9-12] .. Qu.ar~~ inteifecta bestia, imperiu._m Filio ko"!in~s. tradi~ur. [1~·18]. panz~l audzt bestzzs quatuor regna signijican [19-24] et ;udzczo antzquz dzerwn vutorzam sanctorum adumbrari [25-28].

· Anno prima Baltassar, regis Babylonis, Daniel somnium vidit ; visio autem capitis ejus in cubili suo; et som?ium scrib~ns brevi sermone comprehendtt, summatlm-

ejus · millia millium ministrabant ei, et deci~s millies centena millia assistebant ei. Judicium sedit, et libri aperti sunt.

Aspiciebam propter vocem sermonum 11 grandium quos cornu illud loquebatur; et vidi quoniam interfecta esset bestia, et perisset corpus ejus, et traditum esset ad comburendum igni; aliarum quoque 12 bestiarum ablata esset potestas, et tempora vitce constituta essent eis usque ad tempus

que perstringens, ait : Videbam in visione mea nocte : et ecce

quatuor venti cceli pugnabant in mari 8 marrno, et quatuor bestice gran des ascen-4 debant de mari diversce inter se. Prima

quasi lecena, et alas habebat aquila;; aspi­ciebam donee evulsce sunt alec eJUS; et sublata est de terra, et super pedes quasi homo stetit, et cor hominis datum est ei.

et tempus. Aspiciebam ergo in visione noctis, et 13

5 Et ecce bestia alia similis urso in parte stetit · et tres ordines erant in ore ejus, et in de~tibus ejus, et sic dicebant ei : Surge,

6 comcde carncs plurimas. Post hcec aspi­ciebam, et ecce alia quasi pardus; et alas habebat quasi avis, quatuor super se; et quatuor capita erant in ~e~tia, e~ po~e?tas

7 data est ei. Post hcec asptctebam m vtswne noctis, et ecce bestia quarta terribilis, atque mirabilis; et fortis nimis; dentes ferreos habebat magnos, comedens atque comminuens, et reliqua pedibus suis cot;­culcans · dissimilis autem erat cetens bestiis quas videram ante earn, et habebat

8 cornua decem. Considerabam cornua, et ecce cornu aliud parvulum ortum est de medio eorum; et tria de cornibus primis evulsa sunt a facie ejus; et ecce oculi, quasi oculi hominis, erant in cornu isto, et os loquens ingentia.

9 Aspiciebam donee throni positi sunt, et antiquus dierum sedit. Vestimentum ejus candidum quasi nix, et capilli capitis ejus quasi lana munda; thronus ejus flammce

10 !gnis, rotce ejus ignis acc~nsus. Fluvit~s tgneus rapidusque egredtebatnr a facte

ecce cum nubibus cceli quasi Filius homi-nis veniebat, et usque ad antiquum dierum pervenit. Et in conspectu ejus obtulerunt cum· et dedit ei potestatem, et honorem, 14 et r~gnum; et omnes populi, t~ibus, et linguce ipsi servient : potestas eJUS, pote­stas ceterna, quce non auferetur, et re­gnum ejus, quod non corrumpetur.

Horruit spiritus meus; ego Daniel ter- ln ritus sum in his, et visiones capitis mei conturbaverunt me. Accessi ad unum de 16 assistentibus, et veritatem qucerebam ab eo de omnibus his. Qui dixit mihi inter­pretationem sermonum, et docuit me. Hre qnatuor bestice magnce quatuor sun t 17 regna qnce consurgent de_ ter~a. .St~sc~- 18 pient autem regnum sanch Det alt!ssllm, et obtinebunt regnum usque in s<:eculum, et sceculum sceculorum.

Post hoc volui diligenter discere de 19 bestia quarta, quce crat dissimilis valde ab omnibus, et terribilis nimis : dentes et unrrues ejus ferrei; comedebat, et commi­nu~bat, et reliqua pedibus suis conculca­bat; et de cornibus decem quce habebat 20 in capite, et de allo, quod ortum fuerat, ante quod ceciderant tria cornua; et de

7.- I) Baltassar, Dan. s, I; 8, 1. - 3) Qua· tuor bestite IJ?·andes, Apoc. I3, I.- 4) Prima ... aquilte, Jer. 4, 7, 13; 49, 19, 2z; Ez. I7,3;Dan. z, 32; Hab. I, 8. - s, 6) Dan. z, 3z, 39· -: 6)."ftlas ... ei, Dan. II , 4, J. - 7) Ecce ... tern· bitzs, Dan. 2, 33, 40. Cornua decem, Dan. z, 4I; Apoc. xz, 3; 13, r; I7, 7, n. -9) TM·oni, Apoc.

zo, 4· A~ttiquus dierum, Apoc. I, I4·I7. Rotte ... accensus, Ez. I, I6; IO, 2, IO.- 10) Libri ajerti sunt, Apoc. zo, rz. - II) Vidi ... bestia, Apoc. IQ, 20. - I3) Ecce ... veniebat, Matth. 24, 30; z6, 64; Marc. I4, 6z; Luc. 9, 26; Apoc. I, 7; 14

1 I4.- I4) Apoc. n, 1.5.- 201 2I) Dan. 8, Z4·

- 1143 ~

N• 77 -38

0AP. VII, 21. PROPHETIA DANIELlS. CAP. '-VIII, 19. cornu illo, quod habebat oculos et os loquens grandia ; et majus erat 'ceteris.

21 Aspiciebam, et ecce cornu illud faciebat bellum adversus sanctos, et prrevalebat

22 eis, donee venit antiquus dierum, et judici~m dedit sanctis Ex~elsi; et tempus advemt, et regnum obhnuerunt sancti.

23 Et sic,,ait : Bestia quarta, regnum guar­tum erit in terra, quod majus erit omni­bus regnis; et devorabit universam ter­ram, et conculcabit, et comminuet earn.

24 Porro cornua decem ipsius regni, decem reges erunt; et ali us consurget post eos, et ipse potentior erit prioribus, et tres

25 reges humiliabit. Et sermones contra Excelsum loquetur, et sanctos Altissimi

2. CAP. ':III, 1,-27 : VISIO DE ARIETE ET DE HIRCO. - Danz'el z'n vz'sz'one [VIII 1,_ ~] v!det an_et~m [3, 4] et hz'rcum [5-8]. De quz'nto hz'rd cornu [9-14), Interpretati~ vzszoms Danzelt datur [15-27].

8 Anno tertio regni Baltassar regis, visio apparuit ~1ihi. Ego Daniel, post id quod

2 vtderam m principia, vidi in visione ~nea, cum essem in Susis castro, quod est m JElam regione; vidi au tern in visione esse me super portam Ulai.

3 Et levavi oculos meos, et vidi : et ecce aries unus stabat ante paludem, habens cor­nua excelsa, et u!lum excelsius altero atque

4 succrescens. Postea vidi arietem cornibus ventilantem contra occidentem et contra aqui!onem, et contra meridiem: et omnes bestire non poterant resistere ei, neque liberari de manu ejus; fecitque secundum voluntatem suam, et magnificatus est.

5 Et ego intelligebam : ecce autem hircus caprarum veniebat ab occidente super faciem totius !errre, et non tangebat ter­ram; porro htrcus habebat cornu insio-ne

6 inte~ oculos suos. Et venit usque ad a~ie­tem tllum cornutum, quem videram stan­tern ante portam, et cilcurrit ad eum in

7 i~1petu fortitudinis ~ure. Cumque appro­pmguasset prope anetem, efferatus est in cum, et percussit arietem, et comminuit duo cornua ejus, et non poterat aries resi­stere ei ; ~umque eum misisset in ten·am, conculcavtt, et nemo quibat liberare arie-

S tern de manu ejus. Hircus autcm capra­rum. magnus factus est nimis, cumque crevtsset, fractum est cornu magnum, et orta sunt quatuor cornua subter illud per quatuor ventos creli.

- 25) Usque,, temporis, Dan. I2, 7; Apoc. 12, I4.

8, - 1) Post ,, £n princijn'o Dan, 7 I. -4) Cornibus ... meridiem, Dan. 7, 5· - s) Dan. 7, 6: - .9·12) Dan. II, ZI·4S· - 9) Factum ,, fortttudrnem, I Mach, J, I9; 3, 3I, 37; 6, I, ol·

De uno autem ex eis egressum est cornu unum modicum, et factum est o-rande contra meridiem, et contra orien~m et contra fortitudinem. Et magnificatum 10 est usq_ue <~:d fortitudinem creli; et dejecit de forhtudme, et de stellis, et conculcavit eas . _Et usque ad principem fortitudinis 11 m~gmficatum .es~, et ab eo tulitjuge sacri­ficiUm , et dejectt locum sanctificationis ejus. Robur autem datum est ei contra 12 juge sacrificium propter peccata , et pro­sternetur veritas in terra : et faciet, et prosperabitur. iEt audivi unum de san- 13 ctis Ioquentem; et dixit unus sanctus alt~ri nescio_ cu~ loquenti : Usquequo visio, e~ JUge sacnficmm, et peccatum desolatio­ms qure facta est, et sanctuarium, et forti­tudo conculcabitur? Et dixit ei : Usque H ad vesperam et mane, dies duo millia trecenti; et mundabitur sanctuarium.

F~ctun~ _est autem cum viderem, ego 15 J?amel, vtswnem, et qurererem intelligen­ham_, ecce stetit in conspectu meo quasi species viri. Et audivi vocem viri inter 16 Ulai; et clamavit, et ait : Gabriel, fac intellis-ere istam visionen1. Et venit, et 17 stetit JUxta ubi ego stabam; cumque venis­set, pavens corrui in faciem meam; et ait ad me : Intellige, fiJi hominis, quoniam in tempore finis complebitur visio. Cumque 18 !oqueretur ad me, collapsus sum pronus m terram; et tetigit me, et statuit me in gradu meo, dixitque mihi : Ego osten- 19

- 11) Ab eo ... sacrificium, I Mach. I, 47·49· Defec£t ... efus, I Mach. I, 4I; 3, 45· - 1 3) Us· quet)uo ... cotzculcabitur, Dan. I2, 6. - 1 6) Ga· brit:l! ~an. 9, 2I; Luc, I, Iq, 26, - 17) Fili ltomznts, Ez. a, I. In temporefinis Dan. u, 117, 3S, 40; za, ol· - xS) T1t£git me,'Dan. 9, zr;

1144-

CAP· VIII, 20. PROPHETIA DANIELlS. CAP. IX, 16.

dam tibi qure futura sunt in novissimo maledictionis, quoniam habet tempus finem

20 suum. Aries, quem vidisti habere cornua,

21 rex Medorum est atque Persarum. Porro hircus caprarum, rex Grrecorum est; et cornu grande, quod erat inter oculos ejus,

22 ipse est rex primus. Quod autem fracto iJlo surrexerunt quatuor pro eo, quatuor reges de gente ejus consurgent, sed non in

23 fortitudine ejus; et post regnum eorum, cum creverint iniquitates, consurget rex impudens facie, et intelligens propositio-

24 nes. Et roborabitur fortitudo ejus, sed non in viribus suis; et supra quam credi

potest, universa vastabit, et prosperabi­tur, et faciet. Et interficiet robustos, et populum sanctorum secundum volunta- 25 tern suam, et dirigetur dolus in manu ejus; et cor suum magnifica bit, et in copia rerum omnium occidet plurimos; et contra principem principum consurget, et sine manu conteretur. Et visio vespere 26 et mane qure dicta est, vera est; tu ergo vi­sionem signa, quia post multos dies erit.

Et ego Daniel langui, et regrotavi per 27 dies; cumque surrexissem, faciebam opera regis, et stupebam ad visionem, et non erat qui interpretaretur.

3. CAP. IX, 1-27 : VISIO DE SEPTUAGINT A HEBDOMAD !BUS. - Introductio [IX, 1-3]. Danz'el peccata populz' sui confitetur [4-14] eta Deo petit veniam et liberatz'onem [15-19] . Gabriel apparet ei [20, 21] et quot annis post decretum de civitate readiji­canda venturus sit Messz'as declarat [22-27].

9 In anno primo Darii, filii Assueri, de semine Medorum, qui imperavit super

2 regnum Chaldreorum, anno uno regni ejus, ego Daniel inte1lexi in libris nume­rum annorum, de quo factus est sermo Domini ad jeremiam prophetam, ut com­plerentur desolationis jerusalem septua-

3 ginta anni. Et posui faciem meam ad Dominum Deum meum, rogare et depre­cari in jejuniis, sacco et cinere.

4 Et oravi Dominum Deum meum, et confessus sum, et dixi :

Obsecro, Domine, Deus magne et ter­ribilis, custodiens pactum et misericordiam diligentibus te, et custodientibus mandata

5 tua. Pcccavimus, iniquitatem fecimus, impie egimus, et recessimus, et declina-

6 vimus a mandatis tuis ac judiciis. Non obedivimus servis tuis prophetis, qui locuti snnt in nomine tuo regibus nostris, principibus nostris, patribus nostris, omni-

7 que populo terrre. Tibi, Domine, justitia; nobis a.utem confusio faciei, sicut est hodie viro juda, et habitatoribus jerusalem, et omni Israel, his qui prope sunt, et his qui procul in uni versis terris ad quas ejecisti eos propter iniquitates eorum, in

8 quibus peccaverunt in te. Domine, nobis confusio faciei, regibus nostris, princi­pibus nostris, et patribus nostris, qui pec-

9 caverunt. Tibi autem, Domino Deo no­stro, misericordia et propitiatio; quia

to, 10, I8.- 22) I Mach. I, 7-Io.- 23) Consur­get ... facie, I Mach. I, II.- 24) lnte?jiciet ... sanctorum, II Mach. 6, 18-7, 42.- 25) D£rige­tur ... efus, Dan. II, 2I, 23; I Mach. I, 32. Cor suum mag~tificabit, Dan. II, 36. Sine 111anu Co>zteretu.-, I Mach, 6, 8; II Mach. 9, 5· -•06) V£sionem si'g-1ta, Dan, IZ, 4· Post ... erit, an, Io, 14.

recessimus a te, et non audivimus vocem 10 Domini Dei nostri, ut ambularemus in lege ejus, quam posuit nobis per servos suos prophetas. Et omnis Israel prrevaricati 11 sunt legem tuam, et declinaverunt ne audirent vocem tuam; et stillavit super nos maledictio et detestatio qure scripta est in libro Moysi, servi Dei, quia pecca­vimus ei. Et statuit sermones suos, quos 12 locutus est super nos et super principes nostros, qui judicaverunt nos, ut superin­duceret in nos magnum malum, quale nunquam fuit sub omni crelo, secundum quod factum est in jerusalem. Sicut scri- 13 ptum est in lege Moysi, omne malum hoc venit super nos; et non rogavimus faciem tuam, Domine Deus noster, ut revertere­mur ab iniquitatibus nostris, et cogitare­mus veritatem tuam. Et vigilavit Domi- 14 nus super malitiam, et adduxit earn super nos, justus Dominus Deus noster in omni­bus operibus suis, qure fecit; non enim audivimus vocem ejus. Et nunc, Domine 15 Deus noster, qui eduxisti populum tuum de terra JEgypti in manu forti, et fecisti tibi nomen secundum diem hanc, peccavi­mus, iniquitatem fecimus, Domine, in 16 omnem justitiam tuam : avertatur, obse­cro, ira tua et furor tuus, a civitate tua Jerusalem, et monte sancto tuo; propter peccata enim nostra, et iniquitates patrum nostrorum, Jerusalem et populus tuus in

9. - Darii, Dan. 5 , 3I; II, I, - 2) II Par. 36 , 2I;IEsdr_ I, I; ]er. 25, II·I3; 29, I0.-4) Custodiens ... tua, Deut. 7, q; III Reg, 8, 23; II Esdr. I, 5·- s) I Esdr. 9· 7; Bar. I, I7; Dan. J, 29.- 7) Bar. I, 15; 2, 6.- n} Maledi­ctio ... De£, Lev. 26, I4·45; Deut. z8, I5-69.-12) Bar. 2, z; Ez. 5, q. - 13) Bar. 2, 8. -14) Bar, z, q; Dan. 3, 27.- 15) Bar. a, II.­r6) Bar. a, 13. - 17) Ps. z4, II; 30, I7: Bar,

1145-

OAP. IX, 17. PROPHETIA DANIELlS. 0AP. X, 11.

opprobrium sunt omnibus per circuitum 17 nostrum. Nunc ergo exaudi, Deus noster,

oration em servi tui, et preces ejus; et ostende faciem tuam super sanctuarium tuum, quod desertum est propter temetip-

18 sum. Inclina, Deus meus, aurem tuam, et audi; aperi oculos tuos, et vide desola­tionem nostram, et civitatem super quam invocatum est nomen tuum; neque enim in justificationibus nostris prosternimus preces ante faciem htam, sed in misera-

19 tionibus tuis multis. Exaudi, Domine; placare, Domine ; attende, et fac ; ne moreris propter temetipsum, Deus meus, quia nomen tuum invocatum est super civitatem et super populum tuum.

20 Cumque adhuc loquerer, et orarem, et confiterer peccata mea, et peccata populi mei Israel, et prosternerem preces meas in conspectu Dei mei, pro monte sancto

21 Dei mei; adhuc me loquente in oratione, ecce vir Gabriel, quem videram.in visione a principio, cito volans, tetigit me in

22 tempore sacrificii vespertini. Et docuit me, et locutus est mihi, dixitque :

Daniel, nunc egressus sum ut docerem 23 te, et intelligeres. Ab exordio precum

tuarum eg ressus est sermo ; ego autem veni ut indicarem tibi, quia vir desiderio­rum es : tu ergo animadverte sermonem· et intellige visionem. Septuaginta hebdo: 24 mades abbreviatre sunt super populum tuum et super urbem sanctam tuam, ut consummetur pn:evaricatio, et finem acci­piat peccatum, et deleatur iniquitas, et adducatur justitia sempiterna, et impleatur visio et prophetia, et ungatur Sanctus sanctorum. Scito ergo, et animadverte : 25 Ab exitu sermonis ut iterum redificetur Jerusalem, usque ad Christum ducem, hebdomades septem et hebdomades sexa­ginta dure erunt; et rursum redificabitur platea, et muri in angustia temporum. Et post hebdomades sexaginta duas occi- 26 detur Christus; et non erit ejus populus qui eum negaturus est. Et civitatem et sanctuarium dissipabit populus cum duce venturo; et finis ejus vastitas, et post finem belli statuta desolatio. Confirma- 27 bit au tern pactum multis hebdomada una; et in dimidio hebdomadis deficiet hostia et sacrificium, et erit in templo abominatio desolationis, et usque ad consummatio­nem et finem perseverabit desolatio.

4. CAP. X, 1-XII, 13 : VISIO DE MALIS QU/E PATIETUR POPULUS DEI ANTEQUAM LIBERETUR. - Introductio [X, 1]. Danieli lugenti et oranti [2, 3] apparel' angelus [4-9], cui obstitemt princeps Persarum [10-14]. Angelus Danielem territum tran­quil/at [X, 15- XI, 1], plura insinuat de Alexandri magni imperio [2-4], de bellis inter Syriam et .digyptum [5-20], de adventu, .impiisfactis ?'uinaque Antiochi Epiphanis [21-45], et l£berationem populi Dei p rcedicit [XII , 1-4]. Tandem Daniel audit tempus quo ventura sint hcec omnia [5-13].

10 Anno tertio Cyri, regis Persarum, ver­bum revelatum est Daniell, cognomento Baltassar, et verbum verum, et fortitudo magna; intellexitque sermonem : intelli­gentia enim est opus in visione.

2 In diebus illis, ego Daniel lugebam 3 trium hebdomadarum die bus; pan em

desiderabilem non comedi, et caro et vi­num non introierunt in os meum; sed neque unguento unctus sum, donee complerentur trium hebdomadarum dies.

4 Die autem vigesima et quarta mensis primi, eram juxta fluvium magnum, qui

5 est Tigris. Et leva vi oculos meos, et vidi : et ecce vir unus vestitus lineis, et renes

6 ejus accincti auro obrizo; et corpus ejus quasi chrysolitus, et facies ejus velut spe­cies fulguris, et oculi ejus ut lampas ar­dens; et brachia ejus, et qure deorsum

z, 14. - 18) Bar. z, I5, z6, H). - 21) Gabrt.'el, Dan. 8, z6. In tempore ... vesper tt.'nt.', Ex. :zg, 39; Num. z8, 4· - 22) Nunc ... intellt.'![eres, Dan. ro, 14.- ~3) Vt.'rdes!tferiorum, Dan .. x~, u , IQ. - 26) Occtdetur Ckristus, ls. ·s3, 8. Czrntatem ... 11mturt1, Matth. •4• tl. Post ... desolatiiJ, Matth.

sunt usque ad pedes, quasi species reris candentis ; et vox sermon urn ejus ut vox multitudinis. Vidi autem, ego Daniel, sol us vision em ; porro viri qui erant me­cum non viderunt, sed terror nimius irruit super eos, et fugerunt in absconditum. Ego autem relictus solus, vidi visionem grandem hanc; et non remansit in me fortitudo, sed et species mea immutata est in me, et emarcui, nee habui quidquam virium. Et audivi vocem sermon urn ejus; et audiens jacebam consternatus super faciem meam, et vultus meus hrerebat terrre.

Et ecce manus tetigit me, et erexit me 10 super genua mea et super articulos ~~a-

11 nuum mearum. Et dixit ad me : Dame!, vir desideriorum, intellige verba qure ego loquor ad te, et sta in gradu tuo; nunc

z4, 6, I41 zy. - 27) Erit ... desolatt.'onis, D:tn. n,3z; x:z, u; Matth. z4, z5.

10. - 1) Cyri, Dan. r, tli; 6, t18. Danieli ' " Baltassew, Dan. r, 7· - s) Dan. xz, 5·7· -6) Apoc. r, I.!J·I5.- 13) Michael, Dan. u ,//

- llf6 -

CAP- X, 12. PROPHETIA DANIELlS. CAP. XI, 21.

enim sum missus ad te. Cumque dixisset Et post finem annorum fcederabuntur, 6

12 rnihi sermonem istum, steti tremens. Et filiaque regis austri veniet ad regem ·aqui-­ait ad me : Noli metuere, Daniel; quia ex lonis facere amicitiam; et non optinebit die primo quo posuisti cor tuum ad intelli- fortitudinem brachii, nee stabit semen gendum ut te affiigeres in conspectu Dei ejus; et tradetur ipsa, et qui adduxerunt tui , exaudita sunt verba· tua_; et ego veni earn adolescentes ejus; et qui confortabant

lS propter sermones tuos. Pnnceps autem earn in temporibus. regni Persarum restitit mihi viginti et uno Et stabit de germine radicum ejus plan- 7 die bus; et ecce Michael, unus de principi- tatio; et veniet cum exercitu, et ingre­bus primis, venit in adjutorium meum; et dietur provinciam regis aquilonis, et abu­ego remansi ibi juxta regem Persarum. tetur eis, et obtinebit. Insuper et deos 8

14 Veni autem ut docerem te quc:e ventura· :eorum, et sculptilia, vasa quoque pretiosa sunt populo tuo in novissimis die bus, quo- argenti eta uri, captiva ducet in ~gyptum; niam adhuc visio in dies. ipse prrevalebit adversus regem aquiloni~.

15 Cumque loqueretur mihi hujuscemodi Et intrabit in regnum rex austri, et rever- 9 verbis, dejeci vultum meum ad terram, et tetur ad terram suam . .

16 tacui. Et ecce quasi similitudo filii homi- Filii autem ejus provocabuntur et con- 10 nis tetigit labia mea; et aperiens os meum, gregabunt multitudinem exercituum pluri­Iocutus sum, et dixi ad eum qui stabat morum; et veniet properans, et inundans; et contra me : Domine mi, in visione tua revertetur, et concitabitur, et congredietur dissolutre sunt compages mere, et nihil in cum robore ejus. Et provocatus rex austri 11

1'1 me remansit virium; et quomodo poterit egredietur, et pugnabit adversus regem servus domini mei loqui cum domino meo? aquilonis; et prreparabit multitudinem nihil enim in me remansit virium, sed et nimiam, et dabitur multitudo in manu

18 halitus meus intercluditur. Rursum ergo ejus. Et capiet multitudinem, et exalta- 12 tetigit me quasi visio hominis, et confor- bitur cor ejus; et dejiciet multa millia,

19 tavit me, et dixit : Noli timere, vir desi- sed non prrevalebit. Convertetur enim 13 deriorum; pax tibi : confortare, et esto rex aquilonis, et prreparabit multitudinem robustus. Cumque loqueretur mecum, con- multo majorem quam prius; et in fine valui, et dixi : Loquere, domine mi, quia temporum annorumque, veniet properans confortasti me. cum exercitu magno et opibus nimiis. Et 14

20 Et ait : Numquid scis quare venerim ad in temporibus illis multi consurgent adver-te? Et nunc revertar ut prc:elier adversum sus regem ·austri; filii quoque prrevarica­principem Persarum. Cum ego egrederer, torum populi tui extollentur ut implearit apparuit princeps Grrecorum veniens. visionem, et corruent. Et veniet rex 15

21 Verumtamen annuntiabo tibi quod expres- aquilonis, et comportabit aggerem, et ca­sum est in scriptura veritatis; et nemo est piet urbes munitissimas; et brachia austri adjutor meus in omnibus his, nisi Michael, non sustinebunt, et consurgent electi ejus

11 princeps vester. Ego autem ab anno pri- ad resistendum, et non erit fortitudo. Et 16 mo Darii Medi, stabam ut confortaretur faciet veniens super eum juxta placitum et roboraretur. suum, et non erit qui stet contra faciem

2 Et nunc veritatem annuntiabo tibi. ejus; et stabit in terra inclyta, et consu-Ecce adhuc tres reges stabunt in Persi- metur in manu ejus. Et ponet faciem 17

de; et quartus ditabitur opibus nimiis suam ut veniat ad tenendum universum super omnes; et cum invaluerit divitiis regnum ejus, et recta faciet cum eo; et suis, concitabit omnes adversum regnum filiam feminarum dabit ei, ut evertat illud;

3 Grrecire. Surget vero rex fortis et domi- et non stabit, nee illius erit. Et converte( 18 nabitur potestate multa, et faciet quod faciem suam ad insulas, et capict multas;

4 placuerit ei. Et cum steterit, conteretur et cessare faciet principem opprobrii sui, regnum ejus, et dividetur in quatuor ven- et opprobrium ejus convertetur in eum. Et 19. tos creli, sed non in posteros ejus, neque convertet faciem suam ad imperium terrre secundum potentiam illius, qua dominatus sure, et impinget, et corruet, et non inye-. ~st; lacerabitur enim regnum ejus etiam nietur. ·· In externos, exceptis his. Et stabit in loco ejus vilissimus et indi- 20

5 Et confortabitur rex austri; et de princi- gnus decore regio; et in paucis diebus P~busejus prrevalebitsupereum,etdomina- conteretur, non in furore, nee in prrelio. bttur ditione : multa enim dominatio ejus. Et stabit in loco ejus despectus, et non 21

Judre 9; Apoc. r:a, 7•- 14) Qut£ ... diebus, Dan. •, t18,- 16) Tetil{it ... mea, Is. 6, 7; Jer. r, 9·

11.- 1) Darii, Dan. g, I. - s) Dan. 7, 6; 8, 51 tli.- 4) Dan. 8, 8, zt~; I Mach. r, O·IO. - n) Dan. 8, 7• - 21·45) Dan. 8, Q·Itl, -

- 1147-

'

CAP. XI, 22. PROPHETIA DANIELlS. CAP. xu, 6.

tribuetur ei honor regius; et veniet clam, et obtinebit regnum in fraudulentia.

22 Et brachia pugnantis expugnabuntur a facie ejus, et conterentur; insuper et dux

23 foederis . Et post amicitias, cum eo faciet dolum; et ascendet, et superabit in modico

24 populo. Et abundantes et uberes urbes ingredietur; et faciet qure non fecerunt patres ejus, et patres patrum ejus : rapi­nas, et prredam, et divitias eorum dissi­pabit, et contra firmissimas cogitationes inibit; et hoc usque ad tempus .

25 Et concitabitur fortitudo ejus et cor ejus adversum regem austri in exercitu magna; et rex austri provocabitur ad bellum multis auxiliis et forti bus nimis; et non stabunt,

26 quia inibunt adversus eum consilia. Et comedentes pan em cum eo, conterent ilium, exercitusque ejus opprimetur, et cadent

27 interfecti plurimi. Duorum quoque regum cor erit ut malefaciant, et ad mensan,l' unam mendacium loquentur; et non profi­cient, quia adhuc finis in aliud tempus .

28 Et revertetur in ten·am suam cum opibus multis; et cor ejus adversum testamentum sanctum; et faciet, et revertetur in terram suam.

29 Statuto tempore revertetur, et veniet ad austrum; et non erit priori simile novissi-

30 mum. Et venient super eum trieres et Romani; et percutietur, et revertetur, et indignabitur contra testamentum sanctua­rii, et faciet; reverteturque, et cogitabit adversum eos qui dereliquerunt tesfamen-

31 tum sanctuarii. Et brachia ex eo stabunt, et polluent sanctuarium fortitudinis; et auferent juge sacrificium, et dabunt abo-

32 minationem in desolationem. Et impii in testamentum simulabunt fraudulenter; po­pulus autem sciens Deum suum, obtinebit,

33 et faciet. Et docti in populo docebunt plurimos; et ruent in gladio, et in flamma, et in captivitate, et in rapina dierum.

34 Cumque corruerint, sublevabuntur auxilio parvulo, et applicabuntur eis plurimi frau-

35 dulenter. Et de eruditis ruent, ut con­flentur, et eligantur, et dealbentur usque ad tempus prrefinitum, quia adhuc aliud tempus erit.

36 Et faciet juxta voluntatem suam rex; et elevabitur, et magnificabitur ad versus omnem deum; et adversus Deum deorum loquetur magnifica; et dirigetur, donee compleatur iracundia : perpetrata quippe

21·2S) I Mach. 1 1 II-20.- 29) II Mach. 5, r. -31) I Mach. 1 ,:2I·42· - 32-35) I Mach. 1, 43-67. - 36) M ag nificabitur ... deum, I Mach. 1, 2$1 43· - 44) II Mach. 5 1 II·I4. - 45) Veniet ... ejus, I Mach. 6 1 I·I7 ; II Mach. 9 .5·29.

est definitio. Et deum patrum suorum 3 non reputabit1 et erit in concupiscentiis 7

feminarum, nee quemquam deoru m cura­bit1 quia adversum universa consuro-et. Deum autem Maozim in loco suo ven~ra- 38 bitur; et deum, quem ignoraverunt pah·es ejus, colet auro, et argenta, et lapide pretioso, rebusque pretiosis. Et faciet ut 39 muniat Maozim cum deo alieno quem cognovit, et multiplicabit gloriam, et dabit eis potestatem in multis, et terram dividet gratuito.

Et in tempore prrefinito prreliabitur ad- 40 versus eum rex austri; et quasi tempestas veniet contra ilium rex aquilonis, in cur­ribus, et in equitibus, et in classe magna . et ingredietur terras, et conteret, et per~ transiet. Et introibit in terram gloria- 41 sam, et multre corruent. Hre autem solre salvabuntur de manu ejus : Edom, et Moab, et principium filiorum Ammon. Et mittet manum suam in terras, et terra 42 lEgypti non effugiet. Et dominabitur 43 thesaurorum a uri et argenti , et in omnibus pretiosis lEgypti; per Libyam quoque et lEthiopiam transibit. Et fama turbabit 44 eum ab oriente et ab aquilone; et venict in multitudine magna ut conterat et inter­ficiat plurimos. Et figet tabernaculum 45 suum Apadno inter maria, super montem inclytum et sanctum ; et veniet usque ad summitatem ejus, et nemo auxiliabitur ei.

In tempore autem illo consurget Michael, 12 princeps magnus1 qui stat pro filiis populi tui; et veniet tempus quale non fui t ab eo ex quo gentes esse coeperunt usque ad tempus illud . Et in tempore illo salvabitur populus tuus omnis qui inventus fuerit scriptus in libra . Et multi de his qui dormiunt in terrre pulvere evigilabunt, alii in vitam reternam, et alii in oppro­brium ut videant semper. Qui autem docti fuerint, fulgebunt quasi -splendor firmamenti; et qui ad justitiam erudiunt multos, quasi stellre in perpetuas reterni­tates.

Tu autem, Daniel, claude sermones, et sig·na librum usque ad tempus statutum; plurimi pertransibunt, et multiplex erit sci entia .

Et vidi , ego Daniel, et ecce quasi duo alii stabant : unus hinc super ripam fluminisl et alius inde ex altera ripa fluminis. Et dixi viro qui erat indutus lineis, qui sta-

12. - 1) Michael, Dan. to, IJ. Veniet ... illudl Jer. 30, 7; Matth. 24, 2I; Apoc. 16 1 r8. Omnis ... in libra, Apoc. zo, r2.- 2) Matth. 251 46; Joan. s. 28, 29; Act. Z4, rs; Apoc. zo , I2, I3·-4) Signa librum, Apoc. zz{ ro. Us~ue ... statu· tum, Dan. 8, r7. - 51 6) Dan. 10 1 4, 5· -

- 1148-

CAP. XII, 7. PROPHETIA DANIELlS. CAP. XIII, 20.

bat super aquas fluminis : Usquequo finis '1 borum mirabilium? Et audivi virum qui

indutus erat lineis, qui stabat super aq~t~s fiuminis, cum elevasset dexteram et sml­stram suam in crelum, et jurasset per vi­ventem in reternum1 quia in tempus, et tempora, et dimidium temporis; et cun~ con1pleta fuerit dispersio manus popuh

8 sancti, complebuntur . univer~a hrec .. . Et ego audivi, et non mtellex1. Et d1x~ :

9 Domine mi, quid . erit pos~ hrec? . Et ~1t : Vade Daniel, qllla claus1 sunt Slgnattquc serm~nes, usque ad prrefinitum tempus.

10 Eligentur, et dealbabuntur, et quasi ignis

probabuntur multi; et impie agent impii~ neque intelligent omnes impii : porro doch intelligent. Et a tempore cum ablatu~1 11 fuerit juge sacrificium, et posita fuent abominatio in desolationem 1 dies mille ducenti nonaginta. Beatus qui exspectat1 12 et pervenit usque ad dies mille trecentos triginta quinque! ~u autem, vad~ ~d 13 prrefinitum; et reqlllesces, et stab1s m sorte tua in finem dierum.

Hucusque Danielem in hebrceo volumine legimus. Quce sequuntur usque ad finem libri, de Theodotionis editione translata sunt.

APPENDIX PRIOR [XII I, 1-64.]

HISTORIA SUSANNJE.

Duo senes in Susannam amore pravo flagrant [XIII, 1-14] et eam ad adulterium solli· citatam jalso incriminant [15-27]. Susanna, in judicium adduct a et ad 71~07'/em dam · nata [28-41], implorat D eum qui Danielem ad ea~n sa~vandam suscztat [4~-4~]. Daniel ntJ1'Ullt judicium provocat et duo senes mortt addtcuntur [50-62]. A dze zlla Daniel magnusjactus est in conspectze populi [63, 64].

13 Et erat vir habitans in Babylone1 et suum; erubescebant enim indicare sibi ll 2 nomen ejus joakim; ~t accepit_ uxorem concupiscentiam suam, volentes concum­

nomine Susannam, fiham Helc1re, pul- bere cum ea. Et observabant quotidie 1:;: 3 chram nimis , et timentem Deum: paren- sollicitius videre earn. Dixitque alter ad

tes enim illius cum essent justi1 erudie- alterum : Eamus domum, quia bora 13 runt filiam sua;n secundum legem Moysi . prandii est; et egressi, recesserunt a se.

4 Erat autem joakim dives valde, et erat ei Cumque revertissent, venerunt in unum~ 14 pomarium vicinum domui sure; et ad et sciscitantes ab invicem causaml confess1 ipsum confluebant judrei1 eo quod esset sunt concupiscentiam suam; et tunc in honorabilior omnium. communi statuerunt tempus quando eam

5 Et constituti sunt de populo duo senes possent invenire solam. _ judices in illo anno, de quibus locutus est Factum est autem, cum observarent lo Dominus : Quia egressa est iniquitas de diem aptum, ingressa est aliquando sic~t Baby lone a senioribus judicib~s, qui vide- heri et nudiustertius1 cum duabus sohs

6 bantur reo·ere populum. Istl frequenta- puellis1 voluitque lavari in p_ol?ari?, cestus bant dom;m joakim, et veniebant ad eos quippe erat; et non erat 1b1 qlllsquaml 16

7 omnes qui habebant judicia. Cum autem prreter duos senes absconditos, et contem­populus revertisset per meridiem, ingr~- plantes eam. Di~it ergo puelli~: Affer~~ 17 diebatur Susanna, et deambulabat m mihi oleum, et srmgmata, et osha pom~ru

8 pomaria viri sui. Et videbant eam senes claudite ut laver. Et fecerunt s1cut 18 quotidie ino-redientem et deambulantem; prrecep;rat; clauseruntq.ue ostia pomarii, et exarser~nt in concupiscentiam ejus; et eo-ressre sunt per poshcuml ut afferrent

9 et everterunt sensum suum1 et declina- qu,; jusserat; nesciebantque senes intus verunt oculos suos ut non viderent crelum 1 esse absconditos. neque recordarentur judiciorum justorum. Cum auten1 egressre essent puellrel sur- 1\}

10 Erant ergo ambo vulnerati amore ejus1 rexerunt duo senes1 et accurrerunt ad nee indicaverunt sibi vicissim dolorem eam, et dixerunt : Ecce ostia pomarii 20

7) Cum ... in aternum1

Apoc. 10, 5 1 6. In ten!· desalat ianeml Dan. 91 27; u, 3I. 'h. • us ... temj oris, Dan. 7

1 :15. - u) Cum ... tn 13. - 3) Deut. 4 , 9 ; 6, 7• - 22) Mars mt test,

-1149-