FINANSIRAWE NA VISOKOTO FINANSIRAWE NA VISOKOTO OBRAZOVANIE VO RM OBRAZOVANIE VO RM

- PRIMEROT NA - PRIMEROT NA UNIVERZITETOT “SV. KIRIL I UNIVERZITETOT “SV. KIRIL I

METODIJ” VO SKOPJEMETODIJ” VO SKOPJE ––

d-r Pece Nedanovski d-r Pece Nedanovski Prorektor za finansii - UKIMProrektor za finansii - UKIM

Tranzicija na univerzitetite vo Tranzicija na univerzitetite vo Republika MakedonijaRepublika Makedonija

Univerzitetite vo RM - vo faza na tranzicija – Univerzitetite vo RM - vo faza na tranzicija – osnovna cel: polesno vklopuvawe na visokoto osnovna cel: polesno vklopuvawe na visokoto obrazovanie vo evropskiot obrazoven prostor. obrazovanie vo evropskiot obrazoven prostor.

Za uspe{no vklopuvawe, pokraj ostanatite, mnogu Za uspe{no vklopuvawe, pokraj ostanatite, mnogu zna~ajno e pra{aweto za izgradba na sistem za zna~ajno e pra{aweto za izgradba na sistem za efikasno upravuvawe so finansiskite resursi. efikasno upravuvawe so finansiskite resursi.

Vo pogled na finansiraweto na dr`avnite univerziteti Vo pogled na finansiraweto na dr`avnite univerziteti vo evropskite zemji – ne postoi op{t model na vo evropskite zemji – ne postoi op{t model na finansirawe, prisutni se brojni razliki. finansirawe, prisutni se brojni razliki.

Sepak, voo~liva e tendencijata na usoglasuvawe na Sepak, voo~liva e tendencijata na usoglasuvawe na osovnite temelni principi, koi treba da se zemat osovnite temelni principi, koi treba da se zemat predvid i vo sistemot na finansirawe na visokoto predvid i vo sistemot na finansirawe na visokoto obrazovanie na RM. obrazovanie na RM.

Finansirawe na dr`avnite Finansirawe na dr`avnite univerziteti vo RM univerziteti vo RM

- postojna sostojba- postojna sostojba - - Vo pogled na finansiraweto, univerzitetite vo RM Vo pogled na finansiraweto, univerzitetite vo RM vo osnova se upateni na Buxetot na RM, i toa vo osnova se upateni na Buxetot na RM, i toa preku resornoto Ministerstvo za obrazovanie i preku resornoto Ministerstvo za obrazovanie i nauka. nauka.

Finansiraweto se realizira soglasno dva akti: Finansiraweto se realizira soglasno dva akti: • Privremeni merila i kriteriumi i Privremeni merila i kriteriumi i

• Samoupravna spogodba za zaedni~kite osnovi Samoupravna spogodba za zaedni~kite osnovi i merila za utvrduvawe cena na obrazovnite i merila za utvrduvawe cena na obrazovnite uslugi i steknuvawe na del od dohodot na uslugi i steknuvawe na del od dohodot na organizaciite od naso~enoto obrazovanie vo organizaciite od naso~enoto obrazovanie vo ramki i preku samoupravnite interesni zaednici ramki i preku samoupravnite interesni zaednici na naso~enoto obrazovanie (1988 god.) na naso~enoto obrazovanie (1988 god.)

So vakviot na~in na finansirawe se So vakviot na~in na finansirawe se ovozmo`uva finansiska podr{ka na del od ovozmo`uva finansiska podr{ka na del od potrebite na visokoto obrazovanie (30%), potrebite na visokoto obrazovanie (30%), dodeka ostatokot od potrebnite sredstva dodeka ostatokot od potrebnite sredstva (okolu 70%) se pokrivaat od sopstveni (okolu 70%) se pokrivaat od sopstveni izvori.izvori.

Preku Buxetot na Republika Makedonija se Preku Buxetot na Republika Makedonija se obezbeduvaat sredstva za: obezbeduvaat sredstva za: • plati na vrabotenite na Univerzitetite, plati na vrabotenite na Univerzitetite, • nadomest na materijalni tro{oci nadomest na materijalni tro{oci • nadomest za potro{ena struja, voda, nadomest za potro{ena struja, voda,

telefonski uslugi i za potro{enata toplinska telefonski uslugi i za potro{enata toplinska energijaenergija. .

Poradi vakviot na~in na finansirawe na visokoto obrazovanie, Poradi vakviot na~in na finansirawe na visokoto obrazovanie, vo izminatite godini, Univerzitetot “Sv. Kiril i Metodij” t.e. vo izminatite godini, Univerzitetot “Sv. Kiril i Metodij” t.e. negovite sostavni edinici fakultetite i institutite, se soo~uvaa so negovite sostavni edinici fakultetite i institutite, se soo~uvaa so niza problemi vrzani so izvr{uvawe na osnovnata dejnost. niza problemi vrzani so izvr{uvawe na osnovnata dejnost.

Problemite bea osobeno izrazeni vo pogled na finansirawe na Problemite bea osobeno izrazeni vo pogled na finansirawe na nekoi od osnovnite funkcii na UKIM: nekoi od osnovnite funkcii na UKIM: • odr`uvaweto nastava na nemati~nite fakulteti, odr`uvaweto nastava na nemati~nite fakulteti, • nadomest za terenskata nastava na studentite, nadomest za terenskata nastava na studentite, • anga`irawe asistenti odnosno sorabotnici kaj najgolem del anga`irawe asistenti odnosno sorabotnici kaj najgolem del

od fakultetite t.e. institutite, od fakultetite t.e. institutite, • nedostig na sredstva za sproveduvawe na neophodnite nedostig na sredstva za sproveduvawe na neophodnite

reformi, reformi, • nedostig na sredstva za nepre~eno funkcionirawe na Me|nedostig na sredstva za nepre~eno funkcionirawe na Me|

unarodniot seminar za makedonski jazik, literatura i kultura, unarodniot seminar za makedonski jazik, literatura i kultura, • nadomestuvawe na ~lenarinite na Univerzitetot vo me|nadomestuvawe na ~lenarinite na Univerzitetot vo me|

unarodnite asocijacii,unarodnite asocijacii,• odr`uvawe na Univerzitetskata kompjuterska mre`a, itn. odr`uvawe na Univerzitetskata kompjuterska mre`a, itn.

Posledici od prethodnata sostojba - ote`nato izvr{uvawe na Posledici od prethodnata sostojba - ote`nato izvr{uvawe na nastavno–obrazovniot procesnastavno–obrazovniot proces. .

Tabela br. 1 - Finansiski sredstva dodeleni za Tabela br. 1 - Finansiski sredstva dodeleni za visokoto obrazovanie i naukata od Buxetot na RM visokoto obrazovanie i naukata od Buxetot na RM

vo periodot 2003 – 2008(6) godina vo periodot 2003 – 2008(6) godina

Visoko Visoko obrazovanieobrazovanie

NaukaNauka

GodinaGodina Den. Den. EvraEvra Den. Den. EvraEvra

20032003 946.776.309,00946.776.309,00 15.270.585,615.270.585,633

30.581.364,0030.581.364,00 493.247.81493.247.81

20042004 931.244.300,00931.244.300,00 15.020.069,315.020.069,355

28.773.290,0028.773.290,00 464.085.32464.085.32

20052005 926.721.987,50926.721.987,50 14.947.128,814.947.128,833

21.236.171,0021.236.171,00 342.518.89342.518.89

20062006 1.220.437.200,001.220.437.200,00 15.569.454,315.569.454,311

26.375.129,0026.375.129,00 425.405.31425.405.31

20072007 1.206.329.000,001.206.329.000,00 19.456.919,319.456.919,355

20082008 1.217.894.000,001.217.894.000,00 19.643.451,619.643.451,611

Struktura na prihoditeStruktura na prihodite

SStrukturata na prihodite na UKtrukturata na prihodite na UKIIM, e slednaM, e sledna::

1.1. Prihodi od Buxetot na RM Prihodi od Buxetot na RM

2.2. Prihodi od dPrihodi od drugi izvorirugi izvori::kofinansirawe na studiitekofinansirawe na studiite;;obrazovni aktivnosti na dodiplomski, obrazovni aktivnosti na dodiplomski, poslediplomski i doktorski studii;poslediplomski i doktorski studii;vr{ewe obrazovna, nau~noistra`uva~ka i vr{ewe obrazovna, nau~noistra`uva~ka i aplikativna dejnost za doma{ni i za stranski aplikativna dejnost za doma{ni i za stranski pravni i fizi~ki lica; pravni i fizi~ki lica; razli~ni formi razli~ni formi nna nadograduvawe, a nadograduvawe, prodlabo~uvawe ili pro{iruvawe na znaewata i prodlabo~uvawe ili pro{iruvawe na znaewata i kontinuirano obrazovanie;kontinuirano obrazovanie;razmena na nau~ni i stru~ni uslugi i proizvodi razmena na nau~ni i stru~ni uslugi i proizvodi so doma{ni i stranski fizi~ki i pravni lica;so doma{ni i stranski fizi~ki i pravni lica;vr{ewe nau~na i stru~na dejnost i prodavawe vr{ewe nau~na i stru~na dejnost i prodavawe proizvodi na doma{ni i na stranski pravni i proizvodi na doma{ni i na stranski pravni i fizi~ki lica;fizi~ki lica;

2.2. Prihodi od dPrihodi od drugi izvori – prodol`uvawerugi izvori – prodol`uvawe: : dejnosti po osnovdejnosti po osnovaa na javni ovlastuvawa; na javni ovlastuvawa;umetni~ki tvorbiumetni~ki tvorbi;;kamati i dividendikamati i dividendi;;avtorski i drugi intelektualni prava;avtorski i drugi intelektualni prava;izdava~ka dejnostizdava~ka dejnost;;drugi aplikativni i primenuva~ki aktivnosti;drugi aplikativni i primenuva~ki aktivnosti;drugi izvoridrugi izvori..

3.3. Posebni prihodiPosebni prihodi::proektiproekti;;nau~noistra`uva~ki proekti nau~noistra`uva~ki proekti {t{to se realiziraat vrz o se realiziraat vrz osnova na spogodbi {to gi potpi{ala RM;osnova na spogodbi {to gi potpi{ala RM;zakupnini i drugi prihodi od imot;zakupnini i drugi prihodi od imot;fondovi i fondacii, ustanovi i trgovski dru{tva fondovi i fondacii, ustanovi i trgovski dru{tva osnovani od Univerzitetot;osnovani od Univerzitetot;legati, podaroci, zave{tanija, prilozi;legati, podaroci, zave{tanija, prilozi;drugidrugi ostvaruvawaostvaruvawa. .

Tabela br. 2 - Obezbedeni sredstva za visoko Tabela br. 2 - Obezbedeni sredstva za visoko obrazovanie vo Buxetot na RM spored struktura na obrazovanie vo Buxetot na RM spored struktura na

prihoditeprihodite (vo denari)(vo denari)

GodinaGodina Buxetski Buxetski sredstva sredstva

Sredstva od Sredstva od samofinansira~ki samofinansira~ki

aktivnosti aktivnosti

Sredstva od Sredstva od donaciidonacii

Vkupen buxetVkupen buxet

20062006 1.243.108.000,01.243.108.000,000

1.947.782.000,001.947.782.000,00 229.980.000,00229.980.000,00 91.186.840.000,091.186.840.000,000

20072007 1.206.329.000,01.206.329.000,000

1.500.000.000,001.500.000.000,00 230.000.000,00230.000.000,00 116.660.383.000,116.660.383.000,0000

20082008 2.372.171.000,02.372.171.000,000

2.776.500.000,002.776.500.000,00 279.480.000,00279.480.000,00 144.706.000.000,144.706.000.000,0000

UKIMUKIM

20082008 1.220.394.000,01.220.394.000,000

1.735.000.000,001.735.000.000,00 198.900.000,00198.900.000,00 144.706.000.000,144.706.000.000,0000

Procentualno u~estvo na sredstvata za visoko Procentualno u~estvo na sredstvata za visoko obrazovanie vo Buxetot na RM: obrazovanie vo Buxetot na RM:

2006 godina – 1,36% 2006 godina – 1,36% 2007 godina – 1,034% 2007 godina – 1,034% 2008 godina – 1,639%. 2008 godina – 1,639%.

Od 2008 godina sredstvata za Visokoto Od 2008 godina sredstvata za Visokoto obrazovanie se planirani po fakulteti i so toa obrazovanie se planirani po fakulteti i so toa Univerzitetot “Sv.Univerzitetot “Sv. Kiril i Metodij”vo Skopje vo Kiril i Metodij”vo Skopje vo razdelot razdelot Visoko obrazovanieVisoko obrazovanie e izdvoen kako e izdvoen kako posebna programa -posebna programa - P Programa 41.rograma 41.

Vo 2008 godina za UVo 2008 godina za UKIMKIM vo razdelot Visoko vo razdelot Visoko obrazovanie se planirani sredstva od okolu obrazovanie se planirani sredstva od okolu 51% od vkupno planiranite za visoko 51% od vkupno planiranite za visoko obrazovanie obrazovanie vo RM vo RM ili 0ili 0,,843% od vkupniot 843% od vkupniot buxet na RM. buxet na RM.

Finansirawe na Univerzitetot soglasno Finansirawe na Univerzitetot soglasno

noviot Znoviot Zakon za visoko obrazovanieakon za visoko obrazovanie Zakonot za visoko obrazovanie oZakonot za visoko obrazovanie odd 2008 godina 2008 godina predviduva nov na~in na finansirawe predviduva nov na~in na finansirawe na visokoto na visokoto obrazovanie obrazovanie odnosno formirawe Fond za visokoto odnosno formirawe Fond za visokoto obrazovanie i Sovet obrazovanie i Sovet zza finansirawe i razvoj na a finansirawe i razvoj na visokoto obrazovanie. visokoto obrazovanie.

NNoviot na~in na finansirawe, seu{te ne funkcionira. oviot na~in na finansirawe, seu{te ne funkcionira. Pri~inata le`i vo Pri~inata le`i vo delumnata delumnata nekonzistentnnekonzistentnost na ost na odredenodredeni re{enija vo Zakonot i nii re{enija vo Zakonot i nivnavna neusoglasenneusoglasenostost so fis so fiskalnkalniotiot i i buxetskiot sistem na buxetskiot sistem na RMRM..

Ovoj sistem na finansirawe Ovoj sistem na finansirawe treba da se temeli na treba da se temeli na finansirawe proekt- edukacija za dadena dejnost i finansirawe proekt- edukacija za dadena dejnost i da da ja ja ima ima predvid predvid realnarealnatata cena na ~inewe cena na ~inewe, kako , kako i i nastavnite, materijalnite, tehni~kite, labnastavnite, materijalnite, tehni~kite, labooratoriskite ratoriskite i drugite potrebi za negova realizacija. i drugite potrebi za negova realizacija.

Seto ova Seto ova podrazbira donesuvawe podrazbira donesuvawe novi novi kriteriumi i merilakriteriumi i merila za finansirawe na za finansirawe na nanasstavntavno-obrazovnata i istra`uvao-obrazovnata i istra`uva~k~kata ata dejnost na Univerzitetotdejnost na Univerzitetot(ite)(ite) i i nadminuvawe na dosega{noto nadminuvawe na dosega{noto finansirawe po broj na studenti i spored finansirawe po broj na studenti i spored fiksni nasoki. fiksni nasoki.

UUstavnata opredelba na Univerzitetot stavnata opredelba na Univerzitetot kako avtonomna institucija kako avtonomna institucija podrazbirapodrazbira proces na afirmacija na idejata za proces na afirmacija na idejata za nezavisen Buxet na UKIM, odobruvan od nezavisen Buxet na UKIM, odobruvan od Sobranieto na RM, vo funkcija na Sobranieto na RM, vo funkcija na ostvaruvawe na planovite i programite ostvaruvawe na planovite i programite na Univerzitetot.na Univerzitetot.

Aktivnostite na UAktivnostite na UKIM KIM vo vo tekot na tekot na ovaa godina se ovaa godina se naso~eninaso~eni kon uspe{n kon uspe{naa implementacija na Zakonot za implementacija na Zakonot za visoko obrazovanie i visoko obrazovanie i izrabotka na izrabotka na model za model za kontinuirano kontinuirano finansisko rabotewe na Univerzitetot i finansisko rabotewe na Univerzitetot i negovite edinicinegovite edinici, kako , kako i vospostavuvawe mehanizmi i vospostavuvawe mehanizmi za negova operacionalizacija i funkcionirawe. za negova operacionalizacija i funkcionirawe.

So ModelSo Modelotot treba da se utvrdi funkcionirawe na treba da se utvrdi funkcionirawe na Univerzitetot i negovite edinici Univerzitetot i negovite edinici ppo po paat nat na:: • postoewe smetka na Univerzitetot za buxetskite postoewe smetka na Univerzitetot za buxetskite

sredstva i posebni potsmetki na edinicitesredstva i posebni potsmetki na edinicite,, • postoewe smetka na Univerzitetot za sopstvenite postoewe smetka na Univerzitetot za sopstvenite

sredstva i posebni potsmetki na edinicite, sredstva i posebni potsmetki na edinicite, • donesuvawe zbiren plan za prihodite i rashodite na donesuvawe zbiren plan za prihodite i rashodite na

Univerzitetot i na edinicite od strana na Univerzitetot i na edinicite od strana na Univerzitetot i odobruvawe na planovite od strana Univerzitetot i odobruvawe na planovite od strana na Ministerstvoto za obna Ministerstvoto za obrrazovanie i nauka, azovanie i nauka,

• donesuvawe i izrabotka na konsolidirani zavr{ni donesuvawe i izrabotka na konsolidirani zavr{ni smetkismetki,, i drugo. i drugo.

Pri izrabotka na modelot Pri izrabotka na modelot }e bidat zemeni }e bidat zemeni predvidpredvid:: • objektivnata objektivnata potreba potreba za eventualno za eventualno

nadograduvawe nadograduvawe na Zakonot za visoko na Zakonot za visoko obrazovanie, obrazovanie,

• dosega{nite stavovi izgradeni niz rasprava dosega{nite stavovi izgradeni niz rasprava na organite na Univerzitetot i utvrdeni vo na organite na Univerzitetot i utvrdeni vo dokumentite na dokumentite na UKIM UKIM (Strategija za razvoj (Strategija za razvoj 2004-2010, Izve{tajot od eksternata 2004-2010, Izve{tajot od eksternata evaluacija evaluacija vo vo 2004 2004 godina, godina, i od i od samoevaluacijata samoevaluacijata vo vo 2008 2008 godina), kako godina), kako ii

• iskustvata od drugite univeiskustvata od drugite univerrzitetiziteti, vo , vo zemjata i stranstvo, koi postignale zemjata i stranstvo, koi postignale zna~itelen napredok vo procesot na zna~itelen napredok vo procesot na sopstveno integrirawe. sopstveno integrirawe.