Photo Off press
1
NRC Handelsblad Maandag 22 november 2010 10 Kunst Dirigent Spanjaard weet wat walsen is Adams’ stoomtrein Klassiek muziek Twists van Lee Konitz Jazz Dromen van rode jurk Theater Der Rosenkavalier van Richard Strauss door Opera Zuid/Lim- burgs Symfonie Orkest o.l.v. Ed Spanjaard. Regie: Gezien: 19/11 Maastricht. Tournee t/m 14/12. Inl.: www.operazuid.nl Door Mischa Spel Voor goede opera kun je ook bui- ten de Randstad terecht. Sinds Miranda van Kralingen artistiek leider is, verrast Opera Zuid re- gelmatig met producties die een veilige weg bewandelen, maar wel degelijke kwaliteit bieden. Met Richard Strauss’ Der Rosen- kavalier kiest Opera Zuid op- nieuw voor een publieksfavoriet. Maar muzikaal is de keuze dap- per. De dragende rollen – de jon- ge graaf Octavian en zijn liefdes- lerares, de Veldmaarschalks- vrouw – vereisen krachtige maar subtiele zangeressen. Orkestraal vragen de schmierende walsjes en botte baslijnen voor schuinsmar- cheerder Baron Ochs helderheid en scherpte, terwijl de liefdesscè- nes juist smeken om subtiliteit. Veel staat of valt met dat onder- scheid: een dirigent die daar kan- sen laat liggen, is als een cabare- tier met slechte timing. Ed Spanjaard, die vorige maand al tekende voor een prach- tige Walküre bij de Reisopera en zo opeens de keizer van de bui- tenrandstedelijke opera is gewor- den, voelt Strauss tot in de fines- ses aan. Soms mist het Limburgs Symfonie Orkest nog wat van de fijnzinnigheid waartoe Span- jaard wel aanzet. Maar als geheel is dit een Rosenkavalier die spran- kelt in de muzikale karakterise- ringen. En, cruciaal, Spanjaard weet wat walsen is. Regisseur Anton Nekovar is een traditionalist zonder drang onder de oppervlakte te peute- ren. Een oranjerie doet dienst als overspelig slaapvertrek, de voze herberg is gewoon een voze her- berg. Nekovar heeft zijn energie gestoken in de personenregie. Die is opvallend geslaagd, alleen in de slotakte is het karikaturale wat fors aangezet. Vocaal is Mar- tin Blasius als Baron Ochs soms al te ruw gebolsterd, theatraal buit hij de proleterigheid van de ba- ron maximaal uit; een kamenier die een fooi vraagt, wordt met de dikke vinger van meneer speels in de handpalm gekriebeld. Johanni van Oostrum is als Marschallin roerend in haar pre- menopauzale melancholie, Kim Savelsbergh overtuigt als naïeve Sophie. Maar de grote troef van deze Rosenkavalier is Karin Stro- bos, die in de travestierol van Oc- tavian geen moment enige onge- makkelijkheid oproept, integen- deel. Strobos kleurt ook vocaal geweldig in muzikale hoogte- punten als het slotduet. Je kunt Miranda van Kralingen er alleen maar om bewonderen; met haar keuze voor jonge Nederlandse zangers neemt ze risico, maar biedt ze ook kansen. En soms dus met groots resultaat. In mei brengt ook De Nederland- se Opera Der Rosenkavalier, dan o.l.v. Sir Simon Rattle. Radio Filharmonisch Orkest en Groot Omroepkoor o.l.v. John Adams. Muziek van Milhaud, Stravinsky en Adams. Gehoord: 20/11 Concertgebouw, Amster- dam. Door Jochem Valkenburg „This marvelous treasure of a cul- tural institution”, noemde diri- gent/componist John Adams het Muziekcentrum van de Omroep (MCO) tijdens de ZaterdagMati- nee. Wereldberoemd, uniek, dus niet opheffen a.u.b. Hij sprak op het ongemakkelij- ke, want misschien wel laatste ju- bileum van de ZaterdagMatinee (50 jaar) en het Radio Filharmo- nisch Orkest (65 jaar). In het hele land – inclusief het Concertge- bouw – klonk diezelfde middag een ‘schreeuw om cultuur’, ook als protest tegen de voorgenomen opheffing van het MCO. Aansluitend dirigeerde hij on- der meer een bewerking voor groot orkest die Steven Stucky maakte van Stravinsky’s Les noces (1923), de evocatie van een fictie- ve oer-Russische boerenbruiloft. Het werk is bekend in verschil- lende kleinere bezettingen. Stuc- ky’s versie klonk in vergelijking vooral als een Amerikaanse, en niet zozeer oer-Russische acht- baanrit. Hier en daar ontstond logheid omdat Stucky zich on- danks de opgevoerde mankracht netjes aan Stravinsky’s noten hield, die daarom geregeld top- zwaar werden. De verder uitste- kende solistencast kwam er af en toe ook niet meer bovenuit. In Adams’ perfect gespeelde Ci- ty Noir (2009) vielen orkestratie en muzikaal idee juist volledig sa- men. In het wervelende en lucide werk refereert Adams onder meer aan het Los Angeles van de jaren ’40 en ’50. In romantische nacht- taferelen twinkelen harp en celes- ta als avondlichtjes, er lijkt ergens een oude stoomtrein op gang te komen en het geheel eindigt met een onstuimige apotheose die een ander feit in herinnering brengt: ook Stravinsky woonde destijds in L.A. Jazz International Rotterdam. Gehoord: 20/11, Lantaren/Ven- ster Rotterdam. Door Amanda Kuyper De zucht van opluchting ter af- sluiting van elk nummer leek uit zijn tenen te komen: ook deze heuvel was bedwongen. Op zijn 83ste neemt saxofonist Lee Ko- nitz nog steeds risico door te spe- len zonder afspraken. Hij speelt wat hem ingeeft en laat zich lei- den door wat zijn begeleider hem aan interessant materiaal biedt. Op het festival Jazz internatio- nal Rotterdam was dat de Ameri- kaanse pianist Dan Tepfer, met wie hij in 2009 het album Duos with Lee opnam. Ze voerden nu korte improvisaties uit, met open vizier en de gedachten afge- stemd. Dat leverde mooie mo- menten op, met verrassende twists en antwoorden. Lee Konitz was een van de grote namen die gastprogrammeur pi- anist Michiel Borstlap voor de tiende editie van het Rotterdam- se jazzfestival op zijn lijstje had. Daar behoorden vanzelfsprekend ook een aantal pianisten toe: hardbopper Cedar Walton, de vingervlugge Rus Simon Nabatov en Gideon van Gelder. Die laatste liet met zijn kwintet een deels impressionistisch geluid horen waarin zang meezong met de saxofoon. Ook jazzpianist Borstlap zelf hield de aandacht vast. In zijn ei- gen funkrockband leidde de groove de improvisaties, aange- moedigd door de vrij expliciete roffels van drummer Erik Kooger. Zijn bekendste compositie Memo- ry of Enchantment kreeg echter een broeierige uitvoering Ondanks de afwezigheid van hun zieke pianist was de moder- ne electro-akoestische jazz met rockinvloeden van de Ameri- kaanse band Kneebody zeer de moeite waard. Aangevoerd door trompet en sax bewoog de mu- ziek alle kanten op de ronkende motor van bas en drums. Het ging pootje over door jazzrock- bochten en met de bas als scheids- rechter voerden de blazers goede dialogen. Mouchette van Artemis. Vanaf 14 jaar. Gezien 20/11 Bellevue Amsterdam Tournee t/m 12/12/10 en maart 2011 op Twee- takt Utrecht Inl: www.artemis.nl Door Elisabeth Heijkoop Opeens tovert Arsène een konijn tevoorschijn. „’t Was in de aan- bieding. Er zitten een paar vlek- jes op.” In Mouchette , de jubileum- voorstelling van Artemis, in een regie van Floor Huygen, treffen de tiener Colette en de veel oude- re Arsène elkaar. Vlaams tekstschrijver Arne Sie- rens ontleende de titel aan de ge- lijknamige film van Robert Bres- son uit 1967. Mouchette verwijst naar een meisje dat minder is dan niets. Ze spreekt in dit geval prachtig Vlaams Nederlands: „Ze gaat serieus moeten beginnen op- letten.” Colette, ontroerend lief ge- speeld door Alejandra Theus, heeft te veel verantwoordelijkhe- den. Ze zorgt voor haar gekke moeder, haar babyzusje en het huishouden. Ondertussen droomt ze over complimenten van haar ma, een reis naar haar vader in Spanje en een rode fla- mencojurk met volants. Arsène gaat zijn verantwoordelijkheden juist uit de weg. Hij heeft schul- den, drinkt te veel en heeft zijn vrouw met zijn slechte gedrag weggejaagd. Bert Luppes geeft hem een subtiel wankel loopje mee en een onvaste stem. Colette en Arsène komen el- kaar tegen in een gigantisch de- cor van sloophout en oude deu- ren. Geluiden van treinen, rate- lende elektriciteitskastjes en kat- tengejank klinken. Het geluids- decor is sowieso onontkoombaar. Ook hier is Bresson geciteerd: be- langrijke gebeurtenissen blijven buiten beeld en zijn vervangen door geluidseffecten. Het werkt sterk, want verontrustend: wat je niet ziet kun je ook niet tackelen. Arme Colette, het leven is te groot voor haar, zoals het decor en de flamencojurk die ze uitein- delijk krijgt te groot voor haar zijn. Hopelijk groeit ze er nog in. Chinees porselein is overal in trek Door onze redacteur Dirk Limburg Amsterdam, 22 nov. Met een kopje cappuccino op een centraal terrasje een beetje om je heen kij- ken en luisteren naar de gesprek- ken, dat hoort bij een beurs als PAN. In de stands langs het terras zie je de afwisseling die PAN zo bijzonder maakt: zilveren vaasjes en kandelaars bij A. Aardewerk, moderne kunst bij Majke Hüsste- ge, een streng portret van Van der Helst bij Douwes Fine Art, sierlijke beelden bij Wijermars, etnologi- sche kunst bij Aalderink en bij Vanderven & Vanderven Oriental Art een grote Chinese vaas. Gepraat wordt er onder meer over het laatste nieuws: de vaas die op een veiling in China 63,1 mil- joen euro opbracht. Natuurlijk heeft Clemens van der Ven (69) van Vanderven, erover gehoord. „Die vaas is buitengewoon mooi en uit- zonderlijk en in perfecte conditie. Hij is in de achttiende eeuw ge- maakt voor de Verboden Stad.” Om de prijs van 63,1 miljoen te be- grijpen moet je volgens Van der Ven beseffen hoe gigantisch de koopkracht in China is. „Qua sta- tus doe je het nog niet eens erg goed met zo’n vaasje: je moet min- stens een museum oprichten. Bij de veilingen zitten we nu met 10 westerlingen en 100 Chinezen. Een van de pronkstukken van Vanderven is een vaas uit de Kangxi Periode (1662-1722) met bomen, sierlijke bloesems en vlie- gende insecten (75.000 euro). „We kopen wereldwijd in. Deze komt uit Tsjechië. Er is geen kunstvorm die zo wereldwijd gezocht wordt als Chinees porselein.” Op de PAN in de Amsterdamse RAI, waar vorig jaar 42.000 bezoe- kers kwamen, staan dit jaar 126 handelaren in kunst, antiek en de- sign. Evert Douwes jr. is zesde ge- Wat gaat het kabinet doen met de btw op de kunsthandel? En: heb je gehoord over die Chinese vaas van 63 miljoen? Dat zijn de gesprekken die je hoort op kunstbeurs PAN. Werk van de Portugese Ana Cristina Leite bij Galerie Majke Hüsstege 100.000 schreeuwen tegen de bezuinigingen Door onze kunstredactie AMSTERDAM, 22 nov. In bijna ze- ventig plaatsen in Nederland heb- ben zaterdag meer dan 100.000 mensen meegedaan aan de pro- testactie ‘Nederland schreeuwt om cultuur’, tegen de bezuinigingen van het kabinet op cultuur. Op het Leidseplein in Amster- dam waren de meeste mensen op de been: zo’n twintigduizend. Eén man oogstte boegeroep toen hij de toegestroomde burgers toesprak. De nadrukkelijk als „erelid van de VVD” aangekondigde Frits Bolke- stein begon te zeggen dat hij de nieuwe regeringscoalitie van harte steunt. Op één beleidsplan na: er moet niet minder geld naar kunst en cultuur, zei hij, maar juist méér. Dat leidde tot groot gejuich. Maar meteen voegde hij er aan toe dat het benodigde geld kan worden weggehaald bij ontwikkelings- hulp. Even was het doodstil, toen klonk het: boe! Na deze toespraak maakten be- kende en minder bekende Neder- lands ‘one-minute-statements’ – van schrijfster Maria Goos en ac- teur Waldemar Torenstra tot een jong meisje dat een pakkend mi- nisprookje voorlas. In Noord-Brabant trok een cul- tuurkaravaan van muzikanten en toneelspelers langs vijf steden. Terwijl 2.500 mensen op het Pieter Vreedeplein in Tilburg op de kara- vaan stonden te wachten, regis- seerde Matthijs Rümke, artistiek leider van Het Zuidelijk Toneel, de menigte. „We hebben een fotose- rie gemaakt: één foto waarop ie- dereen vol onbegrip zijn handen ten hemel heft, één ludieke waar- op we allemaal een sinaasappel in onze mond hebben, één waarop de mensen zich vol walging afkeren van het podium en één waarop ie- dereen hard staat te schreeuwen.” In Utrecht verzamelden zich 3.500 mensen op het Neude, waar een orkest van amateurs en profes- sionals de Negende Symfonie van Beethoven ten gehore bracht. In Rotterdam schreeuwden ruim 4.000 mensen op het Schouwburg- plein, gevolgd door stilte, terwijl het geluid aanzwol van de scheeps- toeters in de Rotterdamse haven. bestel op onedayforher.nl & schrijf je in voor de nieuwsbrief! Design weegschaal van AEG Geldig op: 22 november 2010 b b be t st l el op onedayforher.nl & schrijf je in voor de nieuwsbr 2 4 . 95 4 9 . 9 5 Alleen Vandaag 50% korting ✓ Naast meten lichaams- gewicht ook analyse van lichaamvet, water- ratio, spiermassa, botgewicht en calorie- verbruik! Ingezonden mededeling Photo Off toont jong fototalent Door onze redacteur Tracy Metz Parijs, 22 nov. Het Amsterdams fotografiemuseum Foam richt vol- gend najaar een nieuwe Amster- damse fotobeurs op onder de naam ‘Unseen’. Dat heeft Foam be- kendgemaakt dit weekend op de jaarlijkse beurs Paris Photo. Met onder meer dit initiatief markeert Foam zijn tienjarig bestaan. Aan Unseen, die tussen 21 en 25 september wordt gehouden in de Westergasfabriek, werken 45 gale- ries mee uit binnen- en buiten- land. Volgens coördinator Rode- rick van der Lee van Foam is het de bedoeling om vanaf 2011 ieder jaar zowel jong Nederlands talent te tonen als nieuw werk van geves- tigde namen. Het Parijse fotocol- lectief Magnum heeft enthousiast gereageerd, aldus Van der Lee. Naast de grote vakbeurs Paris Photo en de beurs voor fotoboeken Off Print was er dit jaar voor het eerst ook Photo Off, een initiatief van de Nederlandse kunsthande- laar Janette Danel. „Ik woon sinds zes jaar in Parijs en had drie jaar een galerie met Chinese kunst. Mijn belangstelling voor fotogra- fie is ontstaan nadat ik een ten- toonstelling in Hong Kong organi- seerde voor de bekende Franse fo- tograaf Marc Riboud. Ineens ont- stond dit idee om naast Paris Pho- to jong talent te tonen en in een paar maanden was het voor el- kaar. ” Photo Off, in een gebouw in de immigrantenbuurt Belleville ach- ter de Bastille, had achttien deel- nemers. Danel verwacht dat het er volgend jaar 25 zijn. Ter vergelij- king: Paris Photo, die sinds 1997 wordt gehouden, heeft er 120, waarvan er 32 dit jaar nieuw wa- ren. Emmo Grofsmid van MK Ga- lerie uit Rotterdam en Berlijn: „Photo Off kost de helft en de sfeer is goed.” Galeriehouder Wim van Krim- pen uit Rotterdam laat op Photo Off werk zien van beginnende fo- tografen. Van de deelnemende ga- leries zijn sommige ook jong, zo- als de Parijse GadCollections van verzamelaar Gad Edery die al sinds zijn studententijd zelf verzamelt en sinds anderhalf jaar een galerie heeft. De Brusselse Crown Gallery daarentegen brengt met Frank van der Salm en Massimo Vitali toch echt gevestigde namen. Op uitnodiging van Janette Da- nel is de Zuid-Afrikaanse fotograaf Graeme Williams naar Parijs geko- men. Geen galerie, gewoon de fo- tograaf zelf, die een aantal beelden uit zijn werk van de laatste tien jaar toont die je lang bijblijven. Het enorme kale frame van een drive-in bioscoop bijvoorbeeld, „symbool van de witte Anglo-cul- tuur” zoals hij zegt, met links bij- na onzichtbaar op de horizon de oprukkende township. Williams heeft ook de foto ge- maakt die het affiche is van Photo Off: een beeld uit een serie van twee spelende honden op het strand, die als volleerde capoeira- dansers met elkaar springen, vlie- gen en salto’s maken. Williams: „Als je uit Zuid-Afrika komt is het soms een opluchting om foto’s te maken die gewoon zijn wat ze zijn, zonder diepere bedoeling.” Het museum Foam staat op Photo Off tussen de galeries, is dat geen oneerlijke concurrentie? „Wij verkopen alleen foto’s die niet al bij galeries te koop zijn”, zegt Van der Lee. „Van Pieter Hugo bijvoor- beeld hebben we maar één beeld te koop, in een oplage van vijftien, dat zijn galerie juist niet verkoopt. Alle opbrengsten van Foam Editi- ons gaat naar het educatieve pro- gramma van het museum.” www.photooff.com, www.label- levilloise.com In Parijs waren er op drie beurzen foto’s te koop. Nieuw was Photo Off, voor jong talent. Het Nederlandse Foam kondigde een Amsterdamse fotobeurs aan. neratie in de kunsthandel. Hij is bestuurslid van de PAN, een beurs die volgens hem steeds eigentijd- ser wordt. Moderne kunst en foto- grafie zijn belangrijk voor de aan- sluiting met jongere generaties, zegt hij. „Die moet hier de dingen kunnen zien waarmee ze opgroei- en. Ouderen kunnen dan de voort- gang van het verleden in de mo- derne tijd ontdekken.” De kunsthandel heeft te lijden onder de crisis. Douwes: „We mer- ken altijd als eerste dat het slecht gaat in de economie en we profite- ren er als laatste van. Dit jaar is moeilijker nog dan 2009, maar we zitten op de weg naar boven.” Het gesprek van de dag op de kunstbeurs zijn de plannen van het kabinet om de btw te verhogen van 6 naar 19 procent. Daar is nog veel onduidelijkheid over bij de handelaren. Ze betalen ook nu al volgens het ‘margesysteem’ 19 procent belasting over de provisie die ze krijgen bij de verkoop. Over de waarde van het verkochte kunstobject betalen ze geen btw. Als een object van buiten Europa komt, betalen ze volgens een Eu- ropese regeling een importheffing van 6 procent. Douwes: „Als die in- derdaad naar 19 procent gaat, dan zou de Nederlandse internationale kunsthandel dat niet overleven of de zaak in het buitenland moeten voortzetten. De omzetsnelheid is al teruggelopen en dan is zo’n sprong van 6 naar 19 procent fu- nest.” Hij vraagt zich af of het ka- binet wel op deze manier van de EU-regels mag afwijken. Kunsthandelaar Salomon Lilian weet nog niet precies wat de rege- ring nu van plan is. „Ze hebben het over een verhoging naar 19 pro- cent, maar ik betaal al 19 procent over de marge. Ik moet er nog met mijn fiscalist over praten en als men echt 19 procent gaat vragen op de schilderijen die ik van buiten Europa importeer, dan haal ik ze voortaan wel via Londen. Hele- maal geen probleem.” Ook Martin Rogge van Flatland Gallery maakt zich niet druk over de btw. Hij heeft net een succesvol- le Paris Photo achter de rug waar hij alles van Erwin Olaf heeft ver- kocht. In zijn segment met hoge prijzen is volgens hem de verho- ging niet zo’n punt. Majke Hüsstege is tweede gene- ratie in de veertig jaar geleden op- gerichte galerie voor moderne kunst uit Den Bosch. Ze vindt de beurs plezierig qua organisatie en bezoekers. „Door de combinatie van hedendaagse kunst en antiek trek je verschillende soorten men- sen.” Toch mist ze het jongere pu- bliek dat ze wel op Art Amsterdam en Art Rotterdam vindt. „Maar de PAN werkt daar aan.” Als de btw stijgt, zal Hüsstege dat „absoluut” merken. „Iets dat nu 1.000 euro kost zal dan zo’n 1.100 moeten kosten. De vraag is of de klant dat wil betalen.” Anders dan de kunsthandel werken de meeste galeries volgens voorzitter Guus Broos van de Ne- derlandse Galerie Associatie niet met het ‘margesysteem’. Galeries nemen kunst in consignatie en be- talen de kunstenaar bij verkoop ongeveer de helft van de op- brengst. Over de verkoopprijs be- taalt de galerie nu 6 procent btw en dat wordt per 1 januari 19 pro- cent. Ook de kunstenaar gaat van 6 naar 19. „Het is echt schadelijk voor de kunsten, absoluut een aan- slag”, zegt Broos. Kunst- en antiekbeurs PAN in Amsterdam t/m 28/11. Inl: pan.nl Eenling, altijd in gesprek met zichzelf Guillaume van der Graft (Willem Barnard) 1920-2010, dichter en predikant Necrologie De tweespalt tussen dichter en dominee heeft zijn leven en werk beheerst. Door Kester Freriks Amsterdam, 22 nov. Voor de dichter Guillaume van der Graft was de herfst zijn „poëtische sei- zoen”, zoals hij het formuleerde. Van der Graft is het pseudoniem van predikant Willem Barnard die op 15 augustus 1920 in Rotterdam werd geboren. Gisteren is hij in zijn woonplaats Utrecht op 89-ja- rige leeftijd overleden. Barnard is altijd meer een dich- ter-theoloog dan een gemeente- predikant geweest. Er staan tallo- ze dichtbundels op zijn naam, in 1997 verzameld onder de titel My- thologisch . In 2007 verscheen de keuze uit zijn poëtisch oeuvre W. Barnard Foto Evelyne Jacq 1942-2007, Praten tegen langzaam water. Van der Graft is een van de belangrijkste dichters van het Lied- boek voor de Kerken. Psalm 130, vers 1 uit dit liedboek berijmde Van der Graft als volgt: „Uit de diepten van ellende roep ik tot U, o Heer Gij kunt verlossing zenden, ik werp voor U mij neer.” Barnard studeerde een jaar let- teren in Leiden, vervolgens ging hij in militaire dienst en studeer- de theologie. Na de oorlog werd hij eerst hulppredikant, later Ne- derlands-hervormd predikant in Hardenberg. Tussen 1961 en 1971 bekleedde hij de functie van hulp- pastor van de gemeente Rozen- daal in Gelderland. In 1975 ging Barnard met emeritaat en drie jaar later ging hij over tot de Oud-Ka- tholieke kerk. Hij werd meer- maals onderscheiden met literaire prijzen, waaronder de Van der Hoogt-prijs (1954), Poëzieprijs van de gemeente Amsterdam (1957) en met de Sjoerd Leiker- prijs (1998). Hij was een overtuigd eenling. Als argument voerde hij aan dat hij „als enig kind was geboren. Dan ben je altijd in gesprek met jezelf”. Het bombardement op Rotter- dam heeft de jonge Barnard ver- anderd. In een interview met deze krant in 1996 zei hij dat „met de brand van Rotterdam mijn jeugd- wereld instortte. Ik viel van mijn geloof, ik zocht naar een zin”. De tweespalt tussen dichter en dominee heeft zijn leven en werk beheerst. Als predikant was hij op- standig, als dichter eerder elegisch en lyrisch. In de liedkunst kon hij beide uitersten verzoenen. „De zeggenschap van het lied over- heerst alles”, zei hij eens. Zijn bekendste gedicht is Vra- genderwijs met bijna bezwerende regels als „Ik vroeg het aan de vo- gels/ de vogels waren niet thuis (...) ik vroeg het aan het water/ waarom zeggen ze niets/ het water geeft geen antwoord”. Hij heeft al eerder zijn dood voorvoeld en dichtte voor het mo- ment dat die zou komen: „Denk mijn naam wanneer ik dood ben, maar roep mij niet.” Kunst- en antiekbeurs PAN wil ook graag jonger publiek trekken ‘Photo Off kost de helft en sfeer is goed’ Galeriehouder E. Grofsmid Vaas (98 cm hoog) bij Vanderven Opera Links: Op het Leidseplein waren 20.000 mensen toegestroomd voor de actie ‘Nederland schreeuwt om cultuur!’ Rechts: actie in Maastricht. Foto ’s Maurice Boyer, Chris Keulen
description
Photo Off press
Transcript of Photo Off press
NRC HandelsbladMaandag 22 november 201010 Ku n s t
Dirigent Spanjaardweet wat walsen is
Adams’ stoomtreinKlassiek muziek
Twists van Lee KonitzJa z z
Dromen van rode jurkT h e a te r
Der Rosenkavalier van RichardStrauss door Opera Zuid/Lim-burgs Symfonie Orkest o.l.v. EdSpanjaard. Regie: Gezien: 19/11Maastricht. Tournee t/m 14/12.Inl.: www.operazuid.nlvvvvV
Door Mischa SpelVoor goede opera kun je ook bui-ten de Randstad terecht. SindsMiranda van Kralingen artistiekleider is, verrast Opera Zuid re-gelmatig met producties die eenveilige weg bewandelen, maarwel degelijke kwaliteit bieden.
Met Richard Strauss’ Der Rosen-kavalier kiest Opera Zuid op-nieuw voor een publieksfavoriet.Maar muzikaal is de keuze dap-per. De dragende rollen – de jon-ge graaf Octavian en zijn liefdes-lerares, de Veldmaarschalks-vrouw – vereisen krachtige maarsubtiele zangeressen. Orkestraalvragen de schmierende walsjes enbotte baslijnen voor schuinsmar-cheerder Baron Ochs helderheiden scherpte, terwijl de liefdesscè-nes juist smeken om subtiliteit.Veel staat of valt met dat onder-scheid: een dirigent die daar kan-sen laat liggen, is als een cabare-tier met slechte timing.
Ed Spanjaard, die vorigemaand al tekende voor een prach-tige Wa l k ü r e bij de Reisopera enzo opeens de keizer van de bui-tenrandstedelijke opera is gewor-den, voelt Strauss tot in de fines-ses aan. Soms mist het LimburgsSymfonie Orkest nog wat van defijnzinnigheid waartoe Span-
jaard wel aanzet. Maar als geheelis dit een Rosenkavalier die spran-kelt in de muzikale karakterise-ringen. En, cruciaal, Spanjaardweet wat walsen is.
Regisseur Anton Nekovar iseen traditionalist zonder drangonder de oppervlakte te peute-ren. Een oranjerie doet dienst alsoverspelig slaapvertrek, de vozeherberg is gewoon een voze her-berg. Nekovar heeft zijn energiegestoken in de personenregie.Die is opvallend geslaagd, alleenin de slotakte is het karikaturalewat fors aangezet. Vocaal is Mar-tin Blasius als Baron Ochs soms alte ruw gebolsterd, theatraal buithij de proleterigheid van de ba-ron maximaal uit; een kamenierdie een fooi vraagt, wordt met dedikke vinger van meneer speels inde handpalm gekriebeld.
Johanni van Oostrum is alsMarschallin roerend in haar pre-menopauzale melancholie, KimSavelsbergh overtuigt als naïeveSophie. Maar de grote troef vandeze Ro s e n k a v a l i e r is Karin Stro-bos, die in de travestierol van Oc-tavian geen moment enige onge-makkelijkheid oproept, integen-deel. Strobos kleurt ook vocaalgeweldig in muzikale hoogte-punten als het slotduet. Je kuntMiranda van Kralingen er alleenmaar om bewonderen; met haarkeuze voor jonge Nederlandsezangers neemt ze risico, maarbiedt ze ook kansen. En soms dusmet groots resultaat.
In mei brengt ook De Nederland-se Opera Der Rosenkavalier, dano.l.v. Sir Simon Rattle.
Radio Filharmonisch Orkest enGroot Omroepkoor o.l.v. JohnAdams. Muziek van Milhaud,Stravinsky en Adams. Gehoord:20/11 Concertgebouw, Amster-dam.vvvvV
Door Jochem Valkenburg„This marvelous treasure of a cul-tural institution”, noemde diri-gent/componist John Adams hetMuziekcentrum van de Omroep(MCO) tijdens de ZaterdagMati-nee. Wereldberoemd, uniek, dusniet opheffen a.u.b.
Hij sprak op het ongemakkelij-ke, want misschien wel laatste ju-bileum van de ZaterdagMatinee(50 jaar) en het Radio Filharmo-nisch Orkest (65 jaar). In het heleland – inclusief het Concertge-bouw – klonk diezelfde middageen ‘schreeuw om cultuur’, ookals protest tegen de voorgenomenopheffing van het MCO.
Aansluitend dirigeerde hij on-der meer een bewerking voorgroot orkest die Steven Stucky
maakte van Stravinsky’s Les noces(1923), de evocatie van een fictie-ve oer-Russische boerenbruiloft.Het werk is bekend in verschil-lende kleinere bezettingen. Stuc-ky’s versie klonk in vergelijkingvooral als een Amerikaanse, enniet zozeer oer-Russische acht-baanrit. Hier en daar ontstondlogheid omdat Stucky zich on-danks de opgevoerde mankrachtnetjes aan Stravinsky’s notenhield, die daarom geregeld top-zwaar werden. De verder uitste-kende solistencast kwam er af entoe ook niet meer bovenuit.
In Adams’ perfect gespeelde Ci-ty Noir (2009) vielen orkestratie enmuzikaal idee juist volledig sa-men. In het wervelende en lucidewerk refereert Adams onder meeraan het Los Angeles van de jaren’40 en ’50. In romantische nacht-taferelen twinkelen harp en celes-ta als avondlichtjes, er lijkt ergenseen oude stoomtrein op gang tekomen en het geheel eindigt meteen onstuimige apotheose die eenander feit in herinnering brengt:ook Stravinsky woonde destijdsin L.A.
Jazz International Rotterdam.Gehoord: 20/11, Lantaren/Ven-ster Rotterdam.vvvVV
Door Amanda KuyperDe zucht van opluchting ter af-sluiting van elk nummer leek uitzijn tenen te komen: ook dezeheuvel was bedwongen. Op zijn83ste neemt saxofonist Lee Ko-nitz nog steeds risico door te spe-len zonder afspraken. Hij speeltwat hem ingeeft en laat zich lei-den door wat zijn begeleider hemaan interessant materiaal biedt.
Op het festival Jazz internatio-nal Rotterdam was dat de Ameri-kaanse pianist Dan Tepfer, metwie hij in 2009 het album Duoswith Lee opnam. Ze voerden nukorte improvisaties uit, met openvizier en de gedachten afge-stemd. Dat leverde mooie mo-menten op, met verrassendetwists en antwoorden.
Lee Konitz was een van de grotenamen die gastprogrammeur pi-anist Michiel Borstlap voor detiende editie van het Rotterdam-
se jazzfestival op zijn lijstje had.Daar behoorden vanzelfsprekendook een aantal pianisten toe:hardbopper Cedar Walton, devingervlugge Rus Simon Nabatoven Gideon van Gelder. Die laatsteliet met zijn kwintet een deelsimpressionistisch geluid horenwaarin zang meezong met desaxofoon.
Ook jazzpianist Borstlap zelfhield de aandacht vast. In zijn ei-gen funkrockband leidde degroove de improvisaties, aange-moedigd door de vrij explicieteroffels van drummer Erik Kooger.Zijn bekendste compositie Memo-ry of Enchantment kreeg echter eenbroeierige uitvoering
Ondanks de afwezigheid vanhun zieke pianist was de moder-ne electro-akoestische jazz metrockinvloeden van de Ameri-kaanse band Kneebody zeer demoeite waard. Aangevoerd doortrompet en sax bewoog de mu-ziek alle kanten op de ronkendemotor van bas en drums. Hetging pootje over door jazzrock-bochten en met de bas als scheids-rechter voerden de blazers goededialogen.
M o u ch e tte van Artemis. Vanaf14 jaar. Gezien 20/11 BellevueAmsterdam Tournee t/m12/12/10 en maart 2011 op Twee-takt Utrecht Inl: www.artemis.nlvvvvV
Door Elisabeth HeijkoopOpeens tovert Arsène een konijntevoorschijn. „’t Was in de aan-bieding. Er zitten een paar vlek-jes op.” In M o u ch e t t e , de jubileum-voorstelling van Artemis, in eenregie van Floor Huygen, treffende tiener Colette en de veel oude-re Arsène elkaar.
Vlaams tekstschrijver Arne Sie-rens ontleende de titel aan de ge-lijknamige film van Robert Bres-son uit 1967. Mouchette verwijstnaar een meisje dat minder is danniets. Ze spreekt in dit gevalprachtig Vlaams Nederlands: „Zegaat serieus moeten beginnen op-letten.”
Colette, ontroerend lief ge-speeld door Alejandra Theus,heeft te veel verantwoordelijkhe-den. Ze zorgt voor haar gekke
moeder, haar babyzusje en hethuishouden. Ondertussendroomt ze over complimentenvan haar ma, een reis naar haarvader in Spanje en een rode fla-mencojurk met volants. Arsènegaat zijn verantwoordelijkhedenjuist uit de weg. Hij heeft schul-den, drinkt te veel en heeft zijnvrouw met zijn slechte gedragweggejaagd. Bert Luppes geefthem een subtiel wankel loopjemee en een onvaste stem.
Colette en Arsène komen el-kaar tegen in een gigantisch de-cor van sloophout en oude deu-ren. Geluiden van treinen, rate-lende elektriciteitskastjes en kat-tengejank klinken. Het geluids-decor is sowieso onontkoombaar.Ook hier is Bresson geciteerd: be-langrijke gebeurtenissen blijvenbuiten beeld en zijn vervangendoor geluidseffecten. Het werktsterk, want verontrustend: wat jeniet ziet kun je ook niet tackelen.
Arme Colette, het leven is tegroot voor haar, zoals het decoren de flamencojurk die ze uitein-delijk krijgt te groot voor haarzijn. Hopelijk groeit ze er nog in.
Chinees porselein is overal in trek
Door onze redacteurDirk LimburgAmsterdam, 22 nov. Met eenkopje cappuccino op een centraalterrasje een beetje om je heen kij-ken en luisteren naar de gesprek-ken, dat hoort bij een beurs alsPAN. In de stands langs het terraszie je de afwisseling die PAN zobijzonder maakt: zilveren vaasjesen kandelaars bij A. Aardewerk,moderne kunst bij Majke Hüsste-ge, een streng portret van Van derHelst bij Douwes Fine Art, sierlijkebeelden bij Wijermars, etnologi-sche kunst bij Aalderink en bijVanderven & Vanderven OrientalArt een grote Chinese vaas.
Gepraat wordt er onder meerover het laatste nieuws: de vaas dieop een veiling in China 63,1 mil-joen euro opbracht. Natuurlijkheeft Clemens van der Ven (69) vanVanderven, erover gehoord. „Dievaas is buitengewoon mooi en uit-zonderlijk en in perfecte conditie.Hij is in de achttiende eeuw ge-maakt voor de Verboden Stad.”Om de prijs van 63,1 miljoen te be-grijpen moet je volgens Van derVen beseffen hoe gigantisch dekoopkracht in China is. „Qua sta-tus doe je het nog niet eens erggoed met zo’n vaasje: je moet min-stens een museum oprichten. Bijde veilingen zitten we nu met 10westerlingen en 100 Chinezen.
Een van de pronkstukken vanVanderven is een vaas uit deKangxi Periode (1662-1722) metbomen, sierlijke bloesems en vlie-gende insecten (75.000 euro). „Wekopen wereldwijd in. Deze komtuit Tsjechië. Er is geen kunstvormdie zo wereldwijd gezocht wordtals Chinees porselein.”
Op de PAN in de AmsterdamseRAI, waar vorig jaar 42.000 bezoe-kers kwamen, staan dit jaar 126handelaren in kunst, antiek en de-sign. Evert Douwes jr. is zesde ge-
Wat gaat het kabinet doenmet de btw op dekunsthandel? En: heb jegehoord over die Chinesevaas van 63 miljoen? Datzijn de gesprekken die jehoort op kunstbeurs PAN.
Werk van de Portugese Ana Cristina Leite bij Galerie Majke Hüsstege
100.000 schreeuwen tegen de bezuinigingenDoor onze kunstredactieAMSTERDAM, 22 nov. In bijna ze-ventig plaatsen in Nederland heb-ben zaterdag meer dan 100.000mensen meegedaan aan de pro-testactie ‘Nederland schreeuwt omcultuur’, tegen de bezuinigingenvan het kabinet op cultuur.
Op het Leidseplein in Amster-dam waren de meeste mensen op
de been: zo’n twintigduizend. Eénman oogstte boegeroep toen hij detoegestroomde burgers toesprak.De nadrukkelijk als „erelid van deVV D” aangekondigde Frits Bolke-stein begon te zeggen dat hij denieuwe regeringscoalitie van hartesteunt. Op één beleidsplan na: ermoet niet minder geld naar kunsten cultuur, zei hij, maar juist méér.
Dat leidde tot groot gejuich. Maarmeteen voegde hij er aan toe dathet benodigde geld kan wordenweggehaald bij ontwikkelings-hulp. Even was het doodstil, toenklonk het: boe!
Na deze toespraak maakten be-kende en minder bekende Neder-lands ‘one -minute -statements’ –van schrijfster Maria Goos en ac-
teur Waldemar Torenstra tot eenjong meisje dat een pakkend mi-nisprookje voorlas.
In Noord-Brabant trok een cul-tuurkaravaan van muzikanten entoneelspelers langs vijf steden.Terwijl 2.500 mensen op het PieterVreedeplein in Tilburg op de kara-vaan stonden te wachten, regis-seerde Matthijs Rümke, artistiek
leider van Het Zuidelijk Toneel, demenigte. „We hebben een fotose-rie gemaakt: één foto waarop ie-dereen vol onbegrip zijn handenten hemel heft, één ludieke waar-op we allemaal een sinaasappel inonze mond hebben, één waarop demensen zich vol walging afkerenvan het podium en één waarop ie-dereen hard staat te schreeuwen.”
In Utrecht verzamelden zich3.500 mensen op het Neude, waareen orkest van amateurs en profes-sionals de Negende Symfonie vanBeethoven ten gehore bracht. InRotterdam schreeuwden ruim4.000 mensen op het Schouwburg-plein, gevolgd door stilte, terwijlhet geluid aanzwol van de scheeps-toeters in de Rotterdamse haven.
bestel op onedayforher.nl & schrijf je in voor de nieuwsbrief!
Design weegschaal van AEG
Geldig op: 22 november 2010
bbbe tst lel op onedayforher.nl & schrijf je in voor de nieuwsbr
24.9549.95Alleen Vandaag
50%korting
" Naast meten lichaams-gewicht ook analyse van lichaamvet, water-ratio, spiermassa, botgewicht en calorie- verbruik!
Ingezonden mededeling
Photo Off toontjong fototalent
Door onze redacteurTracy MetzParijs, 22 nov. Het Amsterdamsfotografiemuseum Foam richt vol-gend najaar een nieuwe Amster-damse fotobeurs op onder denaam ‘Unseen’. Dat heeft Foam be-kendgemaakt dit weekend op dejaarlijkse beurs Paris Photo. Metonder meer dit initiatief markeertFoam zijn tienjarig bestaan.
Aan Unseen, die tussen 21 en 25september wordt gehouden in deWestergasfabriek, werken 45 gale-ries mee uit binnen- en buiten-land. Volgens coördinator Rode-rick van der Lee van Foam is het debedoeling om vanaf 2011 iederjaar zowel jong Nederlands talentte tonen als nieuw werk van geves-tigde namen. Het Parijse fotocol-lectief Magnum heeft enthousiastgereageerd, aldus Van der Lee.
Naast de grote vakbeurs ParisPhoto en de beurs voor fotoboekenOff Print was er dit jaar voor heteerst ook Photo Off, een initiatiefvan de Nederlandse kunsthande-laar Janette Danel. „Ik woon sindszes jaar in Parijs en had drie jaareen galerie met Chinese kunst.Mijn belangstelling voor fotogra-fie is ontstaan nadat ik een ten-toonstelling in Hong Kong organi-seerde voor de bekende Franse fo-tograaf Marc Riboud. Ineens ont-stond dit idee om naast Paris Pho-to jong talent te tonen en in eenpaar maanden was het voor el-k a a r. ”
Photo Off, in een gebouw in deimmigrantenbuurt Belleville ach-ter de Bastille, had achttien deel-nemers. Danel verwacht dat het ervolgend jaar 25 zijn. Ter vergelij-king: Paris Photo, die sinds 1997wordt gehouden, heeft er 120,waarvan er 32 dit jaar nieuw wa-ren. Emmo Grofsmid van MK Ga-lerie uit Rotterdam en Berlijn:„Photo Off kost de helft en de sfeer
is goed.”Galeriehouder Wim van Krim-
pen uit Rotterdam laat op PhotoOff werk zien van beginnende fo-tografen. Van de deelnemende ga-leries zijn sommige ook jong, zo-als de Parijse GadCollections vanverzamelaar Gad Edery die al sindszijn studententijd zelf verzamelten sinds anderhalf jaar een galerieheeft. De Brusselse Crown Gallerydaarentegen brengt met Frank vander Salm en Massimo Vitali tochecht gevestigde namen.
Op uitnodiging van Janette Da-nel is de Zuid-Afrikaanse fotograafGraeme Williams naar Parijs geko-men. Geen galerie, gewoon de fo-tograaf zelf, die een aantal beeldenuit zijn werk van de laatste tienjaar toont die je lang bijblijven.Het enorme kale frame van eendrive-in bioscoop bijvoorbeeld,„symbool van de witte Anglo-cul-tuur” zoals hij zegt, met links bij-
na onzichtbaar op de horizon deoprukkende township.
Williams heeft ook de foto ge-maakt die het affiche is van PhotoOff: een beeld uit een serie vantwee spelende honden op hetstrand, die als volleerde capoeira-dansers met elkaar springen, vlie-gen en salto’s maken. Williams:„Als je uit Zuid-Afrika komt is hetsoms een opluchting om foto’s temaken die gewoon zijn wat zezijn, zonder diepere bedoeling.”
Het museum Foam staat opPhoto Off tussen de galeries, is datgeen oneerlijke concurrentie? „Wi jverkopen alleen foto’s die niet albij galeries te koop zijn”, zegt Vander Lee. „Van Pieter Hugo bijvoor-beeld hebben we maar één beeld tekoop, in een oplage van vijftien,dat zijn galerie juist niet verkoopt.Alle opbrengsten van Foam Editi-ons gaat naar het educatieve pro-gramma van het museum.”
www.photooff.com, www.label-levilloise.com
In Parijs waren er op driebeurzen foto’s te koop.Nieuw was Photo Off, voorjong talent. HetNederlandse Foamkondigde een Amsterdamsefotobeurs aan.
neratie in de kunsthandel. Hij isbestuurslid van de PAN, een beursdie volgens hem steeds eigentijd-ser wordt. Moderne kunst en foto-grafie zijn belangrijk voor de aan-sluiting met jongere generaties,zegt hij. „Die moet hier de dingenkunnen zien waarmee ze opgroei-en. Ouderen kunnen dan de voort-gang van het verleden in de mo-derne tijd ontdekken.”
De kunsthandel heeft te lijdenonder de crisis. Douwes: „We mer-ken altijd als eerste dat het slechtgaat in de economie en we profite-ren er als laatste van. Dit jaar ismoeilijker nog dan 2009, maar wezitten op de weg naar boven.”
Het gesprek van de dag op dekunstbeurs zijn de plannen vanhet kabinet om de btw te verhogenvan 6 naar 19 procent. Daar is nogveel onduidelijkheid over bij dehandelaren. Ze betalen ook nu alvolgens het ‘margesysteem’ 19procent belasting over de provisiedie ze krijgen bij de verkoop. Overde waarde van het verkochtekunstobject betalen ze geen btw.Als een object van buiten Europa
komt, betalen ze volgens een Eu-ropese regeling een importheffingvan 6 procent. Douwes: „Als die in-derdaad naar 19 procent gaat, danzou de Nederlandse internationalekunsthandel dat niet overleven ofde zaak in het buitenland moetenvoortzetten. De omzetsnelheid isal teruggelopen en dan is zo’nsprong van 6 naar 19 procent fu-nest.” Hij vraagt zich af of het ka-binet wel op deze manier van deEU-regels mag afwijken.
Kunsthandelaar Salomon Lilianweet nog niet precies wat de rege-ring nu van plan is. „Ze hebben hetover een verhoging naar 19 pro-cent, maar ik betaal al 19 procentover de marge. Ik moet er nog metmijn fiscalist over praten en alsmen echt 19 procent gaat vragenop de schilderijen die ik van buitenEuropa importeer, dan haal ik zevoortaan wel via Londen. Hele-maal geen probleem.”
Ook Martin Rogge van FlatlandGallery maakt zich niet druk overde btw. Hij heeft net een succesvol-le Paris Photo achter de rug waarhij alles van Erwin Olaf heeft ver-
kocht. In zijn segment met hogeprijzen is volgens hem de verho-ging niet zo’n punt.
Majke Hüsstege is tweede gene-ratie in de veertig jaar geleden op-gerichte galerie voor modernekunst uit Den Bosch. Ze vindt debeurs plezierig qua organisatie enbezoekers. „Door de combinatievan hedendaagse kunst en antiektrek je verschillende soorten men-sen.” Toch mist ze het jongere pu-bliek dat ze wel op Art Amsterdamen Art Rotterdam vindt. „Maar dePAN werkt daar aan.”
Als de btw stijgt, zal Hüsstegedat „absoluut” merken. „Iets datnu 1.000 euro kost zal dan zo’n1.100 moeten kosten. De vraag isof de klant dat wil betalen.”
Anders dan de kunsthandelwerken de meeste galeries volgensvoorzitter Guus Broos van de Ne-derlandse Galerie Associatie nietmet het ‘margesysteem’. Galeriesnemen kunst in consignatie en be-talen de kunstenaar bij verkoopongeveer de helft van de op-brengst. Over de verkoopprijs be-taalt de galerie nu 6 procent btwen dat wordt per 1 januari 19 pro-cent. Ook de kunstenaar gaat van 6naar 19. „Het is echt schadelijkvoor de kunsten, absoluut een aan-slag”, zegt Broos.
Kunst- en antiekbeurs PAN inAmsterdam t/m 28/11. Inl: pan.nl
Eenling, altijd in gesprek met zichzelfGuillaume van der Graft (Willem Barnard) 1920-2010, dichter en predikant
NecrologieDe tweespalt tussen dichteren dominee heeft zijn levenen werk beheerst.
Door Kester FreriksAmsterdam, 22 nov. Voor dedichter Guillaume van der Graftwas de herfst zijn „poëtische sei-zoen”, zoals hij het formuleerde.Van der Graft is het pseudoniemvan predikant Willem Barnard dieop 15 augustus 1920 in Rotterdamwerd geboren. Gisteren is hij inzijn woonplaats Utrecht op 89-ja-rige leeftijd overleden.
Barnard is altijd meer een dich-ter-theoloog dan een gemeente-predikant geweest. Er staan tallo-ze dichtbundels op zijn naam, in1997 verzameld onder de titel My-t h o l o g i s ch . In 2007 verscheen dekeuze uit zijn poëtisch oeuvre
W. Barnard Foto Evelyne Jacq
1942-2007, Praten tegen langzaamwater. Van der Graft is een van debelangrijkste dichters van het Lied-boek voor de Kerken. Psalm 130, vers1 uit dit liedboek berijmde Vander Graft als volgt: „Uit de dieptenvan ellende roep ik tot U, o HeerGij kunt verlossing zenden, ikwerp voor U mij neer.”
Barnard studeerde een jaar let-teren in Leiden, vervolgens ginghij in militaire dienst en studeer-de theologie. Na de oorlog werdhij eerst hulppredikant, later Ne-derlands-hervormd predikant inHardenberg. Tussen 1961 en 1971bekleedde hij de functie van hulp-pastor van de gemeente Rozen-daal in Gelderland. In 1975 gingBarnard met emeritaat en drie jaarlater ging hij over tot de Oud-Ka-tholieke kerk. Hij werd meer-maals onderscheiden met literaireprijzen, waaronder de Van derHoogt-prijs (1954), Poëzieprijs
van de gemeente Amsterdam(1957) en met de Sjoerd Leiker-prijs (1998).
Hij was een overtuigd eenling.Als argument voerde hij aan dathij „als enig kind was geboren.Dan ben je altijd in gesprek metjezelf”.
Het bombardement op Rotter-dam heeft de jonge Barnard ver-
anderd. In een interview met dezekrant in 1996 zei hij dat „met debrand van Rotterdam mijn jeugd-wereld instortte. Ik viel van mijngeloof, ik zocht naar een zin”.
De tweespalt tussen dichter endominee heeft zijn leven en werkbeheerst. Als predikant was hij op-standig, als dichter eerder elegischen lyrisch. In de liedkunst kon hijbeide uitersten verzoenen. „Dezeggenschap van het lied over-heerst alles”, zei hij eens.
Zijn bekendste gedicht is Vr a -g e n d e r w ij s met bijna bezwerenderegels als „Ik vroeg het aan de vo-gels/ de vogels waren niet thuis(...) ik vroeg het aan het water/waarom zeggen ze niets/ het watergeeft geen antwoord”.
Hij heeft al eerder zijn doodvoorvoeld en dichtte voor het mo-ment dat die zou komen: „Denkmijn naam wanneer ik dood ben,maar roep mij niet.”
Kunst- en antiekbeurs PAN wil ook graag jonger publiek trekken
‘Photo Off kost dehelft en sfeer is goed’Galeriehouder E. Grofsmid
Vaas (98 cm hoog) bij Vanderven
O p e ra
Links: Op het Leidseplein waren 20.000 mensen toegestroomd voor de actie ‘Nederland schreeuwt om cultuur!’ Rechts: actie in Maastricht. Fo t o ’s Maurice Boyer, Chris Keulen
