Συμμετέχοντες:

Νομαρχιακό Αθλητικό Σωματείο «Τυρταίος»: Χρήστος Γαλαίος, Μαρία Τσιλικοπούλου, Δώρα Τσιλικοπούλου, Παναγιώτης Μαρινάκης, Αγγελική Πέπλα, Χρήστος Μελέτης, Σταματία Μελέτη, Κώστας Πασσάς, Λυδία Δέλγα, Μαριλένα Καραδήμα, Μιχάλης Νικόπουλος.

Δήμος Ιλίου: Βαγγέλης Αυγουλάς.

Δήμος Αττάλειας: Gizem Kutlu, Ekici Hayat, Gokkaya Zeybek Turkan

Εθελοντική Οργάνωση Αττάλειας: Ozaydin Aysenur, Engin Berkay, Saglam Cigdem, Eski Hafize, Karabacak Hande, Berk Isa Omer, Cenber Serkan, Daban Sevda, Yilmaz Gulsun Gulay

Επιστημονική Επιμέλεια: Μαριλένα Καραδήμα

Συντονισμός Δράσης: Μιχάλης Νικόπουλος

Περιεχόμενα

Εισαγωγή………………… 2

Διεθνή και ευρωπαϊκά

πρότυπα. Το γενικό

δικαίωμα πολιτικής

συμμετοχής………………. 3

Ειδικές εγγυήσεις του

δικαιώματος για τα άτομα

με νοητική αναπηρία και

τα άτομα με προβλήματα

ψυχικής υγείας…………. 11

Συνεντεύξεις –

Βιογραφικά………………24

PEDIA: Participation Equality for the

Development of Inclusion Ability

Στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Έτους Ενεργού Πολίτη 2013

και ενόψει των Ευρωπαϊκών και αυτοδιοικητικών εκλογών

αναπτύξαμε ένα σχέδιο για την προώθηση του ενεργού

πολίτη σε κοινωνικές ομάδες με ιδιαίτερες ανάγκες και

κυρίως στα άτομα με αναπηρίες. Το πρόγραμμα ονομάζεται

PEDIA: Participation Equality for the Development of

Inclusion Ability. Το PEDIA στοχεύει στη έρευνα καλών

πρακτικών και εμπειριών σε επίπεδο Ευρώπης, από την

συμμετοχή ΑμΕΑ στην τοπική αυτοδιοίκηση αλλά και σε

Ευρωπαϊκό επίπεδο στο Ευρωκοινοβούλιο. Στο PEDIA

εργάστηκαν 20 νέοι με και χωρίς αναπηρίες από την

Τουρκία και την Ελλάδα για να χρόνο, στην διάρκεια του

οποίου έγιναν δυο διακρατικά εργαστήρια στη Αθήνα και

την Αττάλεια.

H παρούσα μελέτη είναι το αποτέλεσμα συλλογικής

εργασίας των συμμετεχόντων από Ελλάδα και Τουρκία.

Σαν στόχο έχει την ενημέρωση των Ευρωπαίων πολιτών

σχετικά με τα πολιτικά δικαιώματά τους και την ανάδειξη

ατόμων με αναπηρίες οι οποίοι διαπρέπουν στην πολιτική

σκηνή και έχουν την δύναμη να προσφέρουν στο κοινωνικό

σύνολο.

1

Πρόλογος

2

Εισαγωγή

Από την έναρξη ισχύος της, στις 3 Μαΐου 2008, έως τον Σεπτέμβριο

2010, η σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών για τα δικαιώματα των

ατόμων με αναπηρία (ΑμεΑ) είχε κυρωθεί από 16 κράτη μέλη της

Ευρωπαϊκής Ένωσης, ενώ πολλές ακόμη χώρες βρίσκονται σε

διάφορα στάδια της διαδικασίας κύρωσης. Πλέον, με την

αναμενόμενη προσχώρηση της Ε.Ε. στη σύμβαση για τα δικαιώματα

των ΑμεΑ, θα σημειωθεί ένα ακόμη μεγάλο βήμα προόδου στην

προστασία των ατόμων με αναπηρία. Η κύρωση, για πρώτη φορά,

διεθνούς συνθήκης για τα ανθρώπινα δικαιώματα των ΑμεΑ από την

Ε.Ε. σηματοδοτεί αυτή καθαυτή μια σημαντική εξέλιξη.

Για τα άτομα με αναπηρία σημαίνει συγκεκριμένα ότι τα δικαιώματα και οι αρχές της σύμβασης για τα

δικαιώματα τους κατοχυρώνονται σε ολόκληρη την Ε.Ε. και ότι οι επιδόσεις της Ε.Ε. και των κρατών μελών

στην εφαρμογή της Σύμβασης υπόκεινται σε διεθνή έλεγχο.

Η σύμβαση για τα δικαιώματα των ΑμεΑ απαιτεί εκ βάθρων

αλλαγή του τρόπου με τον οποίο οι κοινωνίες μας

αντιλαμβάνονται τα άτομα με αναπηρία. Αναγνωρίζει ρητά τα

θεμελιώδη δικαιώματα των ατόμων με αναπηρία σε ισότιμη

βάση με οποιονδήποτε άλλο πολίτη. Παρά ταύτα, το βασικό

ζητούμενο είναι να διασφαλιστεί ότι τα εν λόγω δικαιώματα δεν

θα παραμείνουν κενό γράμμα αλλά θα ασκούνται στην πράξη.

Η σημαντικότερη εξέλιξη που σημειώνεται με τη σύμβαση για

τα δικαιώματα των ΑμεΑ είναι η εξής: αντί να αναγκάζονται τα

άτομα με αναπηρία να προσαρμοστούν στον τρόπο με τον οποίο

είναι οργανωμένη η κοινωνία, είναι πλέον ευθύνη της κοινωνίας

να προσαρμόζεται στα άτομα με αναπηρία και τις ιδιαίτερες

ανάγκες τους και να διευκολύνει την ένταξή τους. Με στενή

παρακολούθηση των αλλαγών στην πράξη, ο φιλόδοξος αυτός

στόχος θα γίνει πραγματικότητα.

Διεθνή και ευρωπαϊκά πρότυπα. Το γενικό δικαίωμα πολιτικής συμμετοχής

4

1. Διεθνή και ευρωπαϊκά πρότυπα. Το γενικό δικαίωμα πολιτικής συμμετοχής

Το δικαίωμα της πολιτικής συμμετοχής έχει μακρά και

αμφιλεγόμενη ιστορία1. Η επίσημη διακήρυξή του έγινε με

το άρθρο 21 της οικουμενικής διακήρυξης των

δικαιωμάτων του ανθρώπου και κατέστη νομικά

δεσμευτικό όταν συμπεριλήφθηκε στο διεθνές σύμφωνο

για τα ατομικά και πολιτικά δικαιώματα. Το 1996, η

Επιτροπή Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων του ΟΗΕ εξέδωσε

γενικό σχόλιο για το άρθρο 25 του συμφώνου.

Ερμηνεύοντας το εν λόγω άρθρο, η επιτροπή ανθρωπίνων

δικαιωμάτων αναγνωρίζει ότι οι περιορισμοί στο δικαίωμα

του εκλέγειν και εκλέγεσθαι είναι επιτρεπτοί. Ωστόσο, οι

όροι άσκησης των δικαιωμάτων αυτών «πρέπει να

βασίζονται σε αντικειμενικά και λογικά κριτήρια»2. Κατά

την Επιτροπή, για παράδειγμα, το μεγαλύτερο ηλικιακό

όριο για την εκλογή σε συγκεκριμένο αξίωμα θα μπορούσε

να θεωρηθεί θεμιτός περιορισμός. Ωστόσο, «δεν

επιτρέπονται διακρίσεις μεταξύ των πολιτών κατά την

άσκηση των εν λόγω δικαιωμάτων λόγω φυλής, χρώματος,

φύλου, γλώσσας, θρησκείας, πολιτικών ή άλλων

πεποιθήσεων, εθνικής ή κοινωνικής προέλευσης,

περιουσιακής κατάστασης, τόπου γέννησης ή άλλης

κατάστασης»3.

Εξάλλου, η Επιτροπή Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων θεωρεί

«παράλογο να περιορίζεται το δικαίωμα ψήφου για

λόγους σωματικής αναπηρίας ή να επιβάλλονται

απαιτήσεις εγγραματοσύνης, συγκεκριμένου μορφωτικού

επιπέδου ή συγκεκριμένης περιουσιακής κατάστασης»4 .

Παρά ταύτα, κατά την επιτροπή ανθρωπίνων

δικαιωμάτων, «η διανοητική ανικανότητα θα μπορούσε να

Άρθρο 21 -

Οικουμενική

Διακήρυξη των

Δικαιωμάτων του

Ανθρώπου (1948)

(1) Καθένας έχει το

δικαίωμα να συμμετέχει

στη διακυβέρνηση της

χώρας του, άμεσα ή

έμμεσα, με αντιπροσώπους

ελεύθερα εκλεγμένους. [...]

(3) Η λαϊκή θέληση

είναι το θεμέλιο της

κρατικής εξουσίας. Η

θέληση αυτή πρέπει να

εκφράζεται με τίμιες

εκλογές, οι οποίες πρέπει

να διεξάγονται περιοδικά,

με καθολική, ίση και

μυστική ψηφοφορία, ή με

αντίστοιχη διαδικασία που

να εξασφαλίζει την

ελευθερία της εκλογής.

5

Άρθρο 25 του

διεθνούς συμφώνου

για τα ατομικά και

πολιτικά δικαιώματα

(1966)

Κάθε πολίτης έχει το

δικαίωμα και τη

δυνατότητα χωρίς καμία

διάκριση από εκείνες που

αναφέρονται στο άρθρο 2

και χωρίς υπέρμετρους

περιορισμούς:

α) να συμμετέχει στην

άσκηση δημόσιας εξουσίας

είτε άμεσα είτε μέσω

ελεύθερα επιλεγμένων

εκπροσώπων

β) να εκλεγεί και να

εκλέγεται, κατά τη

διάρκεια εκλογών

περιοδικών, τίμιων, με

καθολική, ίση και μυστική

ψηφοφορία, που

εξασφαλίζουν την

ελεύθερη έκφραση της

βούλησης των ψηφοφόρων

[...]

συνιστά λόγο άρνησης της αναγνώρισης του δικαιώματος

του εκλέγειν και εκλέγεσθαι του ατόμου»5. Όπως θα φανεί

στην επόμενη ενότητα, η ερμηνεία της Επιτροπής

Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων θα πρέπει μάλλον να εξελιχθεί

προκειμένου να συνεκτιμηθούν δεόντως οι εξελίξεις στο

πεδίο της διεθνούς προστασίας των ανθρωπίνων

δικαιωμάτων των ατόμων με αναπηρία.

Σε ευρωπαϊκό επίπεδο, το δικαίωμα σε ελεύθερες εκλογές

κατοχυρώνεται με το Άρθρο 3 του πρώτου Πρωτοκόλλου

της Ευρωπαϊκής Σύμβασης για τα Δικαιώματα του

Ανθρώπου (ΕΣΔΑ). Αρχικά, δεν ήταν σαφές κατά πόσον οι

συντάκτες της Σύμβασης επιθυμούσαν να περιοριστούν

αποκλειστικά στις δημοκρατικές δομές των κρατών μελών

της ΕΣΔΑ ή να εγγυηθούν το ατομικό δικαίωμα σε

ελεύθερες εκλογές για όλους6. Το ζήτημα αποσαφηνίστηκε

με τη νομολογία του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου

Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων (ΕΔΑΔ). Με την απόφαση

ορόσημο που εξέδωσε το 1987 στην προσφυγή των

Mathieu- Mohin και Clerfayt κατά του Βελγίου7, το ΕΔΑΔ

επιβεβαίωσε ότι το άρθρο 3 του πρώτου Πρωτοκόλλου

προστατεύει το «υποκειμενικό δικαίωμα συμμετοχής»

(σκέψη 51), ήτοι το δικαίωμα του εκλέγειν και εκλέγεσθαι

(που είναι γνωστό και ως ενεργητικό και παθητικό

δικαίωμα ψήφου).

Έκτοτε η νομολογία του ΕΔΑΔ έχει επαναβεβαιώσει την

αρχική αυτή προσέγγιση, τονίζοντας ότι τα εν λόγω

δικαιώματα «είναι ζωτικής σημασίας για τη δημιουργία

και τη διατήρηση των θεμελίων μιας αποτελεσματικής και

ουσιαστικής δημοκρατίας που διέπεται από το κράτος

δικαίου»8 .

6

Στην κεφαλαιώδους σημασίας απόφασή του στην υπόθεση

Hirst κατά Ηνωμένου Βασιλείου αρ. 2, που αφορούσε τη

στέρηση του δικαιώματος ψήφου αδιακρίτως από όλους

τους καταδικασθέντες κρατούμενους στο Ηνωμένο

Βασίλειο, το ΕΔΑΔ δηλώνει περαιτέρω ότι: « […] το

δικαίωμα ψήφου δεν αποτελεί προνόμιο. Τον 21ο αιώνα,

στα δημοκρατικά κράτη θα πρέπει να ισχύει το τεκμήριο

υπέρ της συμμετοχής […] Το καθολικό δικαίωμα ψήφου

έχει καταστεί η βασική αρχή […]. Οποιαδήποτε

παρέκκλιση [από αυτή την αρχή] ενέχει τον κίνδυνο

υπονόμευσης του δημοκρατικού κύρους της νομοθετικής

εξουσίας που εκλέγεται με τον τρόπο αυτό και των νόμων

που θεσπίζει»9.

Παρότι δεν περιλαμβάνονται συγκεκριμένοι περιορισμοί

του δικαιώματος σε ελεύθερες εκλογές στο άρθρο 3 του

πρώτου πρωτοκόλλου (σε αντίθεση με τα άρθρα 8 έως 11

της ΕΣΔΑ), το ΕΔΑΔ αναγνωρίζει ότι το δικαίωμα ψήφου

δεν είναι απόλυτο10. Ορισμένοι περιορισμοί που

προβλέπονται από την εθνική νομοθεσία είναι επιτρεπτοί.

Ωστόσο, το ΕΔΑΔ ελέγχει πάντα κατά πόσον οι

επιβαλλόμενοι περιορισμοί θίγουν την «ελεύθερη

έκφραση της λαϊκής θέλησης ως προς την εκλογή του

νομοθετικού σώματος». Το ΕΔΑΔ ελέγχει κατά πόσον τα

περιοριστικά μέτρα που επιβάλλονται από τις εθνικές

αρχές «είναι αυθαίρετα ή δεν χαρακτηρίζονται από

αναλογικότητα»11. Ταυτόχρονα, το ΕΔΑΔ αναγνωρίζει ότι

τα εκλογικά συστήματα των ευρωπαϊκών χωρών

διαφέρουν πολύ μεταξύ τους. Ο ευρωπαίος δικαστής, κατά

συνέπεια, είναι διατεθειμένος να αφήσει στα κράτη μέλη

ευρεία διακριτική ευχέρεια («μεγάλο περιθώριο

εκτίμησης») στον τρόπο οργάνωσης της εκλογικής

Άρθρο 3 –

Πρωτόκολλο Ι της

Ευρωπαϊκής

Σύμβασης για τα

Δικαιώματα του

Ανθρώπου (1952)

Τα υψηλά συμβαλλόμενα

μέρη αναλαμβάνουν την

υποχρέωση να

διενεργούν, σε λογικά

διαστήματα, ελεύθερες

μυστικές εκλογές, υπό

συνθήκες οι οποίες θα

διασφαλίζουν την

ελεύθερη έκφραση της

λαϊκής θέλησης ως προς

την εκλογή του

νομοθετικού σώματος.

7

διαδικασίας.

Το άρθρο 3 του πρώτου Πρωτοκόλλου αναφέρεται στην

«εκλογή του νομοθετικού σώματος», ήτοι περιορίζει το

πεδίο εφαρμογής του εν λόγω άρθρου σε συγκεκριμένα

είδη εκλογών. Ωστόσο, κατά το ΕΔΑΔ, το πεδίο

εφαρμογής του άρθρου 3 δεν περιορίζεται στην εκλογή

εθνικού κοινοβουλίου12. Στην απόφαση ορόσημο στην

υπόθεση Matthews κατά Ηνωμένου Βασιλείου, το ΕΔΑΔ

φρονεί ότι οι εκλογές του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου

εμπίπτουν στο πεδίο εφαρμογής του άρθρου 3 του πρώτου

πρωτοκόλλου13.

Ο χάρτης θεμελιωδών δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής

Ένωσης και οι συνθήκες της Ε.Ε. ισχύουν ομοίως. Το

άρθρο 39 του χάρτη θεμελιωδών δικαιωμάτων εγγυάται

σε «κάθε πολίτη» το δικαίωμα του εκλέγειν και

εκλέγεσθαι στις εκλογές του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου,

ενώ το άρθρο 40 του χάρτη προασπίζει το δικαίωμα του

εκλέγειν και εκλέγεσθαι στις δημοτικές και κοινοτικές

εκλογές. Τα εν λόγω δικαιώματα πρέπει να ερμηνεύονται

σε συνδυασμό με το άρθρο 10 της Συνθήκης για την

Ευρωπαϊκή Ένωση (συνθήκη Ε.Ε.) και το άρθρο 22 της

Συνθήκης για τη Λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης

(όπου κατοχυρώνεται το δικαίωμα του εκλέγειν και

εκλέγεσθαι στις εκλογές του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου

και στις δημοτικές και κοινοτικές εκλογές14) , καθώς και σε

συνδυασμό με την οδηγία 93/10915 και την οδηγία 94/8016

(όπως τροποποιήθηκαν κατ’ επανάληψη προκειμένου να

ρυθμιστεί η συμμετοχή πολιτών από τα νέα κράτη μέλη

της ΕΕ)17 . Κατ’ εφαρμογή της αρχής της απαγόρευσης των

διακρίσεων, με τις νομικές αυτές διατάξεις επιφυλάσσεται

ίση μεταχείριση στους πολίτες της Ε.Ε.

ανεξαρτήτωςπηκοότητας όσον αφορά το δικαίωμα του

εκλέγειν και εκλέγεσθαι στις εκλογές του Ευρωπαϊκού

Κοινοβουλίου και στις δημοτικές και κοινοτικές εκλογές.

8

Τέλος, ο κώδικας ορθής πρακτικής σε εκλογικά θέματα

που εγκρίθηκε το 2002 από την επιτροπή της Βενετίας, αν

και νομικά μη δεσμευτικός, προτείνει ενδιαφέρουσες

κατευθυντήριες γραμμές για τη διεξαγωγή δημοκρατικών

εκλογών18. Στο έγγραφο περιλαμβάνονται οι

κατευθυντήριες γραμμές της Επιτροπής όσον αφορά

περιστάσεις οι οποίες ενδέχεται να δικαιολογούν στέρηση

του δικαιώματος του εκλέγειν και εκλέγεσθαι. Στην

κατευθυντήρια γραμμή 1.1.δ αναφέρεται ότι:

«Μπορεί να προβλέπεται στέρηση του δικαιώματος του

εκλέγειν και εκλέγεσθαι του ατόμου, πλην όμως μόνον

εφόσον συντρέχουν σωρευτικά οι ακόλουθες

προϋποθέσεις:

i. η στέρηση να προβλέπεται από τον νόμο,

ii. να τηρείται η αρχή της αναλογικότητας, οι

προϋποθέσεις στέρησης του δικαιώματος του εκλέγεσθαι

ενδέχεται να είναι λιγότερο αυστηρές από τις

προϋποθέσεις στέρησης του δικαιώματος του εκλέγειν,

iii. η στέρηση να βασίζεται σε διανοητική ανικανότητα

ή σε ποινική καταδίκη για σοβαρό αδίκημα,

iv. επιπλέον, η στέρηση των πολιτικών δικαιωμάτων ή

η διακρίβωση της διανοητικής ανικανότητας γίνεται μόνο

με ρητή απόφαση δικαστηρίου»19 .

9

Συνοψίζοντας, το δικαίωμα της πολιτικής συμμετοχής

κατοχυρώνεται νομικά με διεθνείς και ευρωπαϊκές

πράξεις. Η σημασία του για την εύρυθμη λειτουργία της

δημοκρατικής διαδικασίας απορρέει από τα κείμενα και

την ερμηνεία που τους δίνεται από τα αρμόδια για την

εφαρμογή τους όργανα.

Βάσει της γενικής νομοθεσίας περί ανθρωπίνων

δικαιωμάτων, το δικαίωμα ψήφου δεν είναι απόλυτο και

μπορεί να περιορίζεται σε ορισμένες περιπτώσεις, ιδίως σε

περίπτωση ανικανότητας. Ο εν λόγω περιορισμός αφορά

άμεσα τα άτομα με νοητική αναπηρία και τα άτομα με

προβλήματα ψυχικής υγείας. Στην επόμενη ενότητα

παρουσιάζονται οι πρόσφατες νομικές εξελίξεις με τις

οποίες προασπίζεται ειδικά το δικαίωμα πολιτικής

συμμετοχής των ατόμων με αναπηρία.

1. Βλ. το ιστορικό του άρθρου 25 του διεθνούς συμφώνου για τα ατομικά και πολιτικά δικαιώματα, Nowak, UN Covenant on Civil and Political Rights – CCPR Commentary (2005), σσ. 566 κ.ε.

2. Επιτροπή ανθρωπίνων δικαιωμάτων, γενικό σχόλιο αριθ. 25: «Δικαίωμα συμμετοχής στα κοινά, δικαίωμα του εκλέγειν και εκλέγεσθαι και δικαίωμα ισότιμης πρόσβασης στις δημόσιες υπηρεσίες (άρθρο 25)», UN doc. CCPR/C/21/Rev.1/Add.7 (12 Ιουλίου 1996), παρ. 4.

3. Ό.α., παρ. 3. 4. Ό.α., παρ. 10. 5. Ό.α., παρ. 4. 6. Βλ. Harris, O’Boyle και Warbrick, Law of the European Convention on Human Rights, 2η έκδοση

(2009), σ. 712. 7. ΕΔΑΔ, Mathieu- Mohin και Clerfayt κατά Βελγίου, προσφυγή αριθ. 9267/81, απόφαση της 2ας

Μαρτίου 1987, σκέψεις 46-51. 8. ΕΔΑΔ, Hirst κατά Ηνωμένου Βασιλείου αρ. 2 (GC), προσφυγή αριθ. 74025/01, απόφαση της 6ης

Οκτωβρίου 2005, σκέψη 58. 9. ΕΔΑΔ, Hirst κατά Ηνωμένου Βασιλείου αρ. 2, σκέψεις 59 και 62. 10. Βλ. ΕΔΑΔ, Mathieu- Mohin και Clerfayt κατά Βελγίου, σκέψη 52. 11. Βλ. Harris, O’Boyle και Warbrick, Law of the European Convention on Human Rights, 2η έκδοση

(2009), σ. 714. 12. Για παραπομπές στη νομολογία, βλ. Harris, O’Boyle και Warbrick, Law of the European Convention on

Human Rights, 2η έκδοση (2009), σσ. 730 κ.ε. 13. ΕΔΑΔ, Matthews κατά Ηνωμένου Βασιλείου (GC), προσφυγή αριθ. 24833/94, απόφαση της 18ης

Φεβρουαρίου 1999. 14. Στο άρθρο 10 της συνθήκης ΕΕ προβλέπεται ότι: 1. Η λειτουργία της Ένωσης θεμελιώνεται στην

αντιπροσωπευτική δημοκρατία. 2. Οι πολίτες εκπροσωπούνται άμεσα στο επίπεδο της Ένωσης στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο. (…) Στο άρθρο 22 της Συνθήκης για τη Λειτουργία της ΕΕ προβλέπεται ότι: 1. Κάθε πολίτης της Ένωσης που κατοικεί σε κράτος μέλος του οποίου δεν είναι υπήκοος έχει το δικαίωμα του εκλέγειν και εκλέγεσθαι στις δημοτικές και κοινοτικές εκλογές στο κράτος μέλος κατοικίας του, υπό τους ίδιους όρους με τους υπηκόους του εν λόγω κράτους. Το δικαίωμα αυτό ασκείται με την επιφύλαξη των λεπτομερέστερων διατάξεων που θεσπίζει το Συμβούλιο, αποφασίζοντας ομόφωνα σύμφωνα με ειδική νομοθετική διαδικασία και μετά από διαβούλευση με το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο. Οι διατάξεις αυτές μπορούν να προβλέπουν παρεκκλίσεις όταν αυτό δικαιολογείται λόγω ειδικών προβλημάτων σε ένα κράτος μέλος. Με την επιφύλαξη των διατάξεων του άρθρου 223 παράγραφος 1 και των διατάξεων που θεσπίζονται για την εφαρμογή του, κάθε πολίτης της Ένωσης που κατοικεί σε κράτος μέλος του οποίου δεν είναι υπήκοος έχει το δικαίωμα του εκλέγειν και εκλέγεσθαι στις εκλογές του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου στο κράτος μέλος της κατοικίας του, υπό τους ίδιους όρους με τους υπηκόους του εν λόγω κράτους. Το δικαίωμα αυτό ασκείται με την επιφύλαξη των λεπτομερέστερων διατάξεων που θεσπίζει το Συμβούλιο, αποφασίζοντας σύμφωνα με ειδική νομοθετική διαδικασία, ομοφώνως και μετά από διαβούλευση με το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο. Οι διατάξεις αυτές μπορούν να προβλέπουν παρεκκλίσεις όταν αυτό δικαιολογείται λόγω ειδικών προβλημάτων σε ένα κράτος μέλος.

15. Οδηγία 93/109/ΕΚ του Συμβουλίου της 6ης Δεκεμβρίου 1993 για τις λεπτομέρειες άσκησης του δικαιώματος του εκλέγειν και του εκλέγεσθαι κατά τις εκλογές του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου από τους πολίτες της Ένωσης που κατοικούν σε κράτος μέλος του οποίου δεν είναι υπήκοοι, ΕΕ L 329 της 30.12.1993, σσ. 34-38.

16. Οδηγία 94/80/ΕΚ του Συμβουλίου της 19ης Δεκεμβρίου 1994 περί των λεπτομερών κανόνων άσκησης του δικαιώματος του εκλέγειν και εκλέγεσθαι κατά τις δημοτικές και κοινοτικές εκλογές από τους πολίτες της Ένωσης που κατοικούν σε κράτος μέλος του οποίου δεν είναι υπήκοοι, ΕΕ L 368 της 31.12.1994, σσ. 38-47.

17. Βλ. την τελευταία τροποποίηση: οδηγία 2006/106/EΚ του Συμβουλίου της 20ής Νοεμβρίου 2006, ΕΕ L. 363 της 20.12.2006, σσ. 409-410.

18. Βλ. Ευρωπαϊκή Επιτροπή για τη δημοκρατία μέσω του νόμου (επιτροπή της Βενετίας), Κώδικας ορθής πρακτικής σε εκλογικά θέματα – Κατευθυντήριες γραμμές και αιτιολογική έκθεση, εγκρίθηκε από την επιτροπή της Βενετίας στην 52η σύνοδο (18-19 Οκτωβρίου 2002), γνώμη αριθ. 190/2002, doc. CDL-AD (2002) 23 rev.

19. Ό.α., σσ. 5-6.

Ειδικές εγγυήσεις του δικαιώματος για τα άτομα με νοητική αναπηρία και τα άτομα με προβλήματα ψυχικής υγείας

12

1.2. Ειδικές εγγυήσεις του δικαιώματος για

τα άτομα με νοητική αναπηρία και τα άτομα

με προβλήματα ψυχικής υγείας

Στο άρθρο 29 της Σύμβασης για τα Δικαιώματα των ΑμεΑ

προβλέπεται ότι τα συμβαλλόμενα κράτη θα πρέπει να

διασφαλίζουν την πραγματική, πλήρη και ισότιμη

συμμετοχή των ατόμων με αναπηρία στην πολιτική και

δημόσια ζωή, άμεσα ή μέσω αντιπροσώπων τους οποίους

επιλέγουν ελεύθερα, συμπεριλαμβανομένου του

δικαιώματος και της δυνατότητας του εκλέγειν και

εκλέγεσθαι των ατόμων με αναπηρία. Ο Gerard Quinn

τονίζει τη σημασία του άρθρου αυτού «δεδομένου ότι

συνήθως τα άτομα με αναπηρία αδυνατούν να

επηρεάσουν τις πολιτικές εξελίξεις, παρά τον μεγάλο

αριθμό τους». Παρά ταύτα, όπως φάνηκε και στην

προηγούμενη ενότητα, ορισμένοι περιορισμοί του

δικαιώματος ψήφου είναι θεμιτοί, ιδίως σε άτομα με

νοητική αναπηρία και άτομα με προβλήματα ψυχικής

υγείας.

Παρά την ερμηνεία που δίνει η επιτροπή ανθρωπίνων

δικαιωμάτων στο άρθρο 25 του Διεθνούς Συμφώνου για τα

Ατομικά και Πολιτικά Δικαιώματα και παρά τις

κατευθυντήριες γραμμές της Επιτροπής της Βενετίας, εάν

αναγνωσθούν σε συνδυασμό τα άρθρα 1 και 29 της

σύμβασης για τα δικαιώματα των ΑμεΑ, εγγυώνται το

ενεργητικό και παθητικό δικαίωμα ψήφου των ατόμων με

νοητική αναπηρία και των ατόμων με προβλήματα

ψυχικής υγείας. Ελλείψει επίσημης ερμηνείας των

διατάξεων αυτών από την επιτροπή του Ο.Η.Ε. για τα

δικαιώματα των ΑμεΑ, δεν είναι δυνατόν επί του παρόντος

Σύμβαση των

Ηνωμένων Εθνών

για τα Δικαιώματα

των Ατόμων με

Αναπηρία (2006)

Άρθρο 1 – Σκοπός Ο σκοπός της παρούσας

σύμβασης είναι η

προώθηση, προστασία και

διασφάλιση της πλήρους

και ισότιμης απόλαυσης

όλων των ανθρωπίνων

δικαιωμάτων και

θεμελιωδών ελευθεριών

από όλα τα άτομα με

αναπηρία και η προάσπιση

του σεβασμού της έμφυτης

αξιοπρέπειάς τους. Στα

άτομα με αναπηρία

περιλαμβάνονται τα άτομα

με μακροχρόνιες

σωματικές, ψυχικές,

νοητικές ή αισθητηριακές

αναπηρίες, οι οποίες, σε

συνδυασμό με διάφορα

εμπόδια, μπορεί να

δυσχεραίνουν την πλήρη

και αποτελεσματική

συμμετοχή τους στην

κοινωνία σε ισότιμη βάση

με τα άλλα άτομα.

Ερωτήματα: Πώς μπορούν να παρασχεθούν εγγυήσεις για την πολιτική συμμετοχή των ατόμων με αναπηρία; Τυχόν περιορισμοί συνάδουν με τα ισχύοντα διεθνή πρότυπα;

13

να ορισθεί με βεβαιότητα η έκταση της προστασίας που

παρέχεται με το άρθρο 29 της σύμβασης. Απλώς

συνάγεται ότι η στέρηση του δικαιώματος πολιτικής

συμμετοχής των ατόμων με αναπηρία, η οποία θεωρείτο

επιτρεπτή πριν την έναρξη ισχύος της σύμβασης για τα

δικαιώματα των ΑμεΑ, θα πρέπει να εξετασθεί εκ νέου

από τα συμβαλλόμενα στη σύμβαση κράτη.

Η εν λόγω προσέγγιση στηρίζεται από διάφορες μη

δεσμευτικές νομικές πράξεις που εγκρίθηκαν ομόφωνα

από την Επιτροπή Υπουργών του Συμβουλίου της

Ευρώπης.

Μέχρι στιγμής δεν έχει δοθεί έγκυρη απάντηση στα ερωτήματα αυτά. Ωστόσο, στις

επόμενες παραγράφους δίνονται κάποιες κατευθύνσεις. Καταρχάς, όμως, είναι σημαντικό

να γίνει αναφορά στην έννοια της δικαιοπρακτικής ικανότητας. Όπως θα φανεί στο μέρος

2, η νομική έννοια της δικαιοπρακτικής ικανότητας έχει καθοριστική σημασία. Μάλιστα,

η εξέλιξη της έννοιας της δικαιοπρακτικής ικανότητας, όπως ορίζεται πλέον στη σύμβαση

για τα δικαιώματα των ΑμεΑ, αποτελεί τον ακρογωνιαίο λίθο της σύμβασης.

Στην ουσία, στο άρθρο 12 της σύμβασης για τα δικαιώματα των ΑμεΑ ορίζεται ότι η αρχή

της ισότητας μεταξύ ατόμων με αναπηρία και άλλων ατόμων έχει εφαρμογή και στη

δικαιοπρακτική ικανότητα. Ωστόσο, όπως θα φανεί στην επόμενη ενότητα, σε πολλά

κράτη μέλη της ΕΕ η στέρηση του δικαιώματος ψήφου συχνά συνδέεται άμεσα, και ενίοτε

αυτόματα, με την απώλεια της δικαιοπρακτικής ικανότητας. Παρά ταύτα, σύμφωνα με

σύσταση των κρατών μελών του Συμβουλίου της Ευρώπης του 1999, η στέρηση του

δικαιώματος ψήφου δεν θα πρέπει να συνδέεται αυτόματα με την απώλεια της

δικαιοπρακτικής ικανότητας ή άλλο μέτρο προστασίας (π.χ. δικαστική συμπαράσταση).

14

Στο πλαίσιο αυτό, για πρώτη φορά το Ευρωπαϊκό

Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων κλήθηκε να

αποφανθεί επί υπόθεσης στην οποία ο προσφεύγων

καταγγέλλει την αυτόματη στέρηση των πολιτικών

δικαιωμάτων του λόγω προβλήματος ψυχικής υγείας. Στην

απόφαση ορόσημο στην υπόθεση Alajos Kiss κατά

Ουγγαρίας, το ΕΔΑΔ ομόφωνα έκρινε ότι παραβιάζεται το

άρθρο 3 του πρώτου πρωτοκόλλου. Ο κ. Kiss έπασχε από

μανιοκατάθλιψη και βρισκόταν σε μερική δικαστική

συμπαράσταση. Σύμφωνα με την παράγραφο 5 του

άρθρου 70 του ουγγρικού συντάγματος, τα άτομα που

βρίσκονται σε πλήρη ή μερική δικαστική συμπαράσταση

χάνουν το δικαίωμα ψήφου. Εκτιμώντας την

αναλογικότητα του εν λόγω μέτρου, το ΕΔΑΔ επισημαίνει

ότι ο Ούγγρος νομοθέτης ουδέποτε «επιδίωξε να

σταθμίσει τα αντικρουόμενα συμφέροντα ή να εκτιμήσει

την αναλογικότητα του συγκεκριμένου περιορισμού»

(σκέψη 41). Το ΕΔΑΔ προχωρά ένα βήμα πιο πέρα,

αρνούμενο να αναγνωρίσει ευρεία διακριτική ευχέρεια

στις ουγγρικές αρχές: «Εφόσον ο περιορισμός των

ανθρωπίνων δικαιωμάτων αφορά μια εξόχως ευάλωτη

κοινωνική ομάδα, η οποία υπέστη πολλές διακρίσεις κατά

το παρελθόν, όπως είναι τα άτομα με ψυχική αναπηρία,

τότε το περιθώριο εκτίμησης των κρατικών αρχών

περιορίζεται σημαντικά και θα πρέπει να υπάρχουν πολύ

σοβαροί λόγοι για να επιβάλλονται οι εν λόγω περιορισμοί

[...].Ο λόγος για την προσέγγιση αυτή, η οποία θέτει σε

αμφισβήτηση ορισμένες ταξινομήσεις per se, είναι ότι οι

εν λόγω ομάδες ήταν ανέκαθεν θύμα προκαταλήψεων με

μακροχρόνιες συνέπειες, οι οποίες οδήγησαν στον

κοινωνικό αποκλεισμό τους.

Σύμβαση των

Ηνωμένων Εθνών

για τα Δικαιώματα

των Ατόμων με

Αναπηρία (2006)

Άρθρο 29 -

Συμμετοχή στην

πολιτική και τη

δημόσια ζωή Τα συμβαλλόμενα κράτη

εγγυώνται στα άτομα με

αναπηρία πολιτικά

δικαιώματα και τη

δυνατότητα να τα

απολαμβάνουν σε ισότιμη

βάση με τα άλλα άτομα και

αναλαμβάνουν τη

δέσμευση:

(α) να διασφαλίζουν την

πραγματική, πλήρη και

ισότιμη συμμετοχή των

ατόμων με αναπηρία στην

πολιτική και δημόσια ζωή,

άμεσα ή μέσω

αντιπροσώπων τους

οποίους επιλέγουν

ελεύθερα,

συμπεριλαμβανομένου του

δικαιώματος και της

δυνατότητας του εκλέγειν

και εκλέγεσθαι των ατόμων

15

με αναπηρία, μεταξύ άλλων

μέσω:

i. της διασφάλισης ότι οι

διαδικασίες, οι χώροι και

τα υλικά της ψηφοφορίας

είναι κατάλληλα,

προσβάσιμα, εύκολα

κατανοητά και εύχρηστα

ii. της προστασίας του

δικαιώματος των ατόμων

με αναπηρία να ψηφίζουν

με μυστική ψηφοφορία σε

εκλογές και

δημοψηφίσματα χωρίς

εκφοβισμό και να είναι

υποψήφια σε εκλογές, να

ασκούν αποτελεσματικά τα

καθήκοντά τους ως αιρετοί

και να εκτελούν όλες τις

δημόσιες λειτουργίες σε

όλα τα επίπεδα

διακυβέρνησης,

διευκολύνοντας τη χρήση

βοηθητικών και νέων

τεχνολογιών κατά

περίπτωση

iii. της εξασφάλισης της

ελεύθερης έκφρασης της

βούλησης των ατόμων με

αναπηρία ως εκλογέων και,

εφόσον είναι απαραίτητο,

εάν το ζητήσουν,

παρέχοντας

Οι προκαταλήψεις αυτές είχαν ως αποτέλεσμα νομοθετικά

στερεότυπα, τα οποία δεν επιτρέπουν την εξατομικευμένη

αξιολόγηση των ικανοτήτων και των αναγκών τους [...]»

(σκέψη 42). Εκθέτοντας το σκεπτικό του, το Δικαστήριο

κάνει κάποιες εξαιρετικά σημαντικές δηλώσεις, ιδίως

αναφορικά με το άρθρο 29 της σύμβασης για τα

δικαιώματα των ΑμεΑ:

«Το Δικαστήριο θεωρεί περαιτέρω ότι η μεταχείριση των

ατόμων με νοητική ή ψυχική αναπηρία ως ενιαίας τάξης

συνιστά αμφισβητήσιμη ταξινόμηση και ότι η περιστολή

των δικαιωμάτων τους πρέπει να υπόκειται σε αυστηρό

έλεγχο. Την προσέγγιση αυτή απηχούν και άλλες πράξεις

διεθνούς δικαίου [...]. Ως εκ τούτου, το Δικαστήριο

αποφαίνεται ότι η στέρηση του δικαιώματος ψήφου

αδιακρίτως, χωρίς να προηγηθεί εξατομικευμένη

δικαστική αξιολόγηση και μόνο λόγω της ύπαρξης ψυχικής

αναπηρίας η οποία καθιστά αναγκαία τη μερική δικαστική

συμπαράσταση, δεν μπορεί να θεωρηθεί ότι συνάδει με

τους νόμιμους λόγους περιορισμού του δικαιώματος

ψήφου».

Η σημασία της εν λόγω υπόθεσης είναι τεράστια. Παρότι

το ΕΔΑΔ δεν έχει αρμοδιότητα ερμηνείας της σύμβασης

για τα δικαιώματα των ΑμεΑ (η ερμηνεία της έχει

ανατεθεί στην επιτροπή του Ο.Η.Ε. για τα δικαιώματα των

ΑμεΑ), η απόφαση αυτή κατά πάσα πιθανότητα θα έχει

συνέπειες που θα υπερβαίνουν τα ευρωπαϊκά σύνορα και,

επομένως, δεν θα αφορά μόνο τα κράτη μέλη της Ε.Ε. των

οποίων το νομικό πλαίσιο προσομοιάζει του πλαισίου της

Ουγγαρίας (βλ. κεφάλαιο 2). Περαιτέρω, με την απόφαση

αυτή απορρίπτεται σαφώς η αυτόματη στέρηση του

δικαιώματος ψήφου από τα άτομα στα οποία

186

απαγγέλλονται μέτρα προστασίας. Το Δικαστήριο

φαίνεται πρόθυμο να δεχθεί ότι περιορισμοί στο δικαίωμα

ψήφου των ατόμων με αναπηρία μπορούν να τεθούν με

«εξατομικευμένη δικαστική απόφαση». Το μέλλον θα

δείξει τον τρόπο με τον οποίο θα εφαρμοστεί αυτό στην

πράξη, δεδομένου ότι με το άρθρο 29 της σύμβασης για τα

δικαιώματα των ΑμεΑ γίνεται σαφής έκκληση προς τα

συμβαλλόμενα κράτη να διασφαλίσουν την πλήρη

συμμετοχή των ατόμων με αναπηρία, φροντίζοντας για

την κάλυψη των ιδιαίτερων αναγκών τους εφόσον

κρίνεται αναγκαίο.

Στην ίδια κατεύθυνση, η επιτροπή εμπειρογνωμόνων του

Συμβουλίου της Ευρώπης για τη συμμετοχή των ατόμων

με αναπηρία στην πολιτική και τη δημόσια ζωή

συνεργάζεται επί του παρόντος με την Επιτροπή της

Βενετίας για τη διατύπωση ερμηνευτικής δήλωσης του

Κώδικα Ορθής Πρακτικής σε εκλογικά θέματα της

Επιτροπής της Βενετίας, προκειμένου ο Κώδικας να

ευθυγραμμιστεί με τις αρχές που κατοχυρώνονται με το

άρθρο 29 της σύμβασης για τα δικαιώματα των ΑμεΑ.

Όπως καταδείχθηκε ήδη, η διεθνής και η ευρωπαϊκή

νομοθεσία σχετικά με το δικαίωμα ψήφου των ατόμων με

προβλήματα ψυχικής υγείας και των ατόμων με νοητική

αναπηρία αλλάζει με ταχύ ρυθμό προς την κατεύθυνση

της πλήρους και ισότιμης συμμετοχής. Οι εξελισσόμενες

διεθνείς αρχές είχαν και θα εξακολουθήσουν να έχουν

αντίκτυπο σε εθνικό επίπεδο. Παρακάτω παρουσιάζονται

τα ευρήματα από την έρευνα του Οργανισμού

Θεμελιωδών Δικαιωμάτων σχετικά με τις εγγυήσεις του

δικαιώματος πολιτικής συμμετοχής των ατόμων με

προβλήματα ψυχικής υγείας και των ατόμων με νοητική

παρέχοντας συνδρομή για

τον σκοπό αυτό κατά την

ψηφοφορία από άτομο της

δικής τους επιλογής [...]

17

Σύμβαση των

Ηνωμένων Εθνών

για τα Δικαιώματα

των Ατόμων με

Αναπηρία (2006)

Άρθρο 1 – Σκοπός Ο σκοπός της παρούσας

σύμβασης είναι η

προώθηση, προστασία και

διασφάλιση της πλήρους

και ισότιμης απόλαυσης

όλων των ανθρωπίνων

δικαιωμάτων και

θεμελιωδών ελευθεριών

από όλα τα άτομα με

αναπηρία και η προάσπιση

του σεβασμού της έμφυτης

αξιοπρέπειάς τους.

Στα άτομα με αναπηρία

περιλαμβάνονται τα άτομα

με μακροχρόνιες

σωματικές, ψυχικές,

νοητικές ή αισθητηριακές

αναπηρίες, οι οποίες, σε

συνδυασμό με διάφορα

εμπόδια, μπορεί να

δυσχεραίνουν την πλήρη

και αποτελεσματική

συμμετοχή τους στην

κοινωνία σε ισότιμη βάση

με τα άλλα άτομα.

αναπηρία που παρέχονται από την έννομη τάξη των 27

κρατών μελών της Ε.Ε.. Το ενδιαφέρον εστιάζεται στο

νομικό πλαίσιο και, για τον λόγο αυτό, δεν εξετάζονται τα

μέτρα διευκόλυνσης που δεν προβλέπονται από τον νόμο.

Παρότι αναγνωρίζεται η σημασία των εν λόγω μέτρων για

την πλήρη απόλαυση του δικαιώματος ψήφου, η ανάλυσή

τους δεν εμπίπτει στο πλαίσιο της παρούσας έκθεσης.

Η ιδρυτική συνθήκη της Ευρωπαϊκής Οικονομικής

Κοινότητας, που υπογράφηκε στη Ρώμη το 1957,

οραματίστηκε την δημιουργία μιας εσωτερικής αγοράς

μεταξύ των υπογραφόντων1. Οι αρχές της Συνθήκης της

Ρώμης είναι στενά αντιστοιχισμένες με τους στόχους της.

Η Συνθήκη αυτή καθιέρωσε αμοιβαίες υποχρεώσεις στα

Κράτη Μέλη για την άρση των εμπορικών φραγμών και

την απελευθέρωση της κυκλοφορίας αγαθών, υπηρεσιών,

προσώπων και κεφαλαίων. Κατά τη διάρκεια του

επόμενου μισού αιώνα, η εσωτερική αγορά διευρύνθηκε

εντυπωσιακά, τόσο σε μέγεθος, από 6 σε 27 Κράτη Μέλη,

όσο και σε θεσμική πολυπλοκότητα. Οι εξελίξεις αυτές

δημιούργησαν την ανάγκη για περιοδικές αναθεωρήσεις

της ιδρυτικής συνθήκης. Εκτός από τις απαραίτητες

θεσμικές μεταρρυθμίσεις, αναθεωρήσεις διεύρυναν

σημαντικά τις αρμοδιότητες της Κοινότητας απέναντι στα

Κράτη Μέλη. Προέκυψαν νέα πεδία υπερεθνικής

αρμοδιότητας που περιλαμβάνουν την προστασία του

περιβάλλοντος, την απασχόληση, τις τηλεπικοινωνίες, τη

νομισματική πολιτική, τα ανθρώπινα δικαιώματα, θέματα

δικαιοσύνης, και σε άλλους τομείς. Σε κάθε περίπτωση

όμως, εξετάζοντας τη συνολική εικόνα, η Κοινότητα

εξακολούθησε να διαθέτει περιορισμένες και

συγκεκριμένες εξουσίες.

208

Τα Κράτη Μέλη παραμένουν κυρίαρχα ως προς τη

δικαιοδοσία τους σε πεδία πολιτικής όπως η άμυνα, η

εξωτερική πολιτική, η υγεία και η κοινωνική πολιτική, για

τα οποία ούτε ρητά, ούτε έμμεσα μεταβιβάζονται

αρμοδιότητες στην Κοινότητα.

Δεν ήταν παρά μόνο το 1999, όταν τέθηκε σε ισχύ η

Συνθήκη του Άμστερνταμ που η Κοινότητα απέκτησε τη

νομική βάση για να αποκτήσει την αρμοδιότητα και να

επιβάλλει δεσμευτικά μέτρα σχετικά με τη μεταχείριση

των ατόμων με αναπηρία σε όλη την επικράτεια της.

Ωστόσο, η έλλειψη της τυπικής αρμοδιότητας δε

συνεπάγεται ότι η Κοινότητα δεν είχε πάρει πρωτοβουλίες

σε αυτόν τον τομέα και πριν το τέλος του 20ου αιώνα.

Πράγματι, για περίπου 20 έτη μετά τα μέσα της δεκαετίας

του 1970, η Κοινότητα είχε βάλει σε προτεραιότητα τις

πολιτικές για την αναπηρία σύμφωνα με το νομικό πλαίσιο

που ίσχυε κατά το χρόνο εκείνο. Τα πρώτα έγγραφα

αποδεικνύουν την ανησυχία της Κοινότητας για την

άμβλυνση των κοινωνικών επιπτώσεων ιατρικών

αποτυχιών σε άτομα με αναπηρία μέσω της χάραξης

ξεχωριστών, παράλληλων κοινωνικών διαδρομών. Για

παράδειγμα, στο πλαίσιο της εργασίας, η πολιτική της

Κοινότητας αποσκοπούσε στην «αποκατάσταση στην

επαγγελματική ζωή ή, ενδεχομένως, στην τοποθέτηση

τους σε προστατευμένες βιομηχανίες».

Τέτοιες πολιτικές διαχωρισμού προϋπέθεταν στη λογική

τους την ύπαρξη ενός αγεφύρωτου κενού μεταξύ των

κοινωνικών ικανοτήτων των ατόμων με αναπηρία και της

πλειοψηφίας (χωρίς αναπηρίες). Τα άτομα με αναπηρία

γινόντουσαν αντιληπτά σα να βρίσκονται στην ανάγκη για

«αποκατάσταση», αν και, μάλιστα, χωρίς απαραίτητα να

Σύσταση 5 (2006) της

5ης Απριλίου 2006

Η συμμετοχή όλων των

πολιτών στην πολιτική και

δημόσια ζωή και η

δημοκρατική διαδικασία

είναι ουσιώδους σημασίας

για την ανάπτυξη των

δημοκρατικών κοινωνιών.

Η κοινωνία πρέπει να

αντικατοπτρίζει την

ποικιλομορφία των

πολιτών της και να

επωφελείται από τις

ποικίλες εμπειρίες και

γνώσεις τους. Είναι

επομένως σημαντικό τα

άτομα με αναπηρία να

μπορούν να ασκούν το

δικαίωμα ψήφου και να

συμμετέχουν σε τέτοιες

δραστηριότητες.

19

Σύσταση 10 (2004)

της 22ας

Σεπτεμβρίου 2004

Άρθρο 4 – Αστικά

και πολιτικά

δικαιώματα

1. Τα άτομα με ψυχικές

διαταραχές θα πρέπει να

έχουν το δικαίωμα να

ασκήσουν όλα τα αστικά

και πολιτικά τους

δικαιώματα.

2. Κάθε περιορισμός

στην άσκηση αυτών των

δικαιωμάτων θα πρέπει

να είναι σε συμφωνία με

τη σύμβαση για την

προστασία των

δικαιωμάτων του

ανθρώπου και των

θεμελιωδών ελευθεριών

και δεν θα πρέπει να

βασίζεται μόνο στο

γεγονός ότι το άτομο έχει

ψυχική διαταραχή.

έχουν αυτό το δικαίωμα2. Με την επιβολή αυτού του

σχήματος σε αμφότερες τις δύο κοινωνικές ομάδες σε

εθνικό επίπεδο, δημιουργήθηκαν και ενισχύθηκαν ήδη

υπάρχουσες αντιλήψεις και προκαταλήψεις: η μία

σχηματίστηκε από τους παθητικούς ωφελούμενους των

πολιτικών «αποκατάστασης και η άλλη από τους

φιλάνθρωπους, «ικανούς ανθρώπους». Αυτό το κοινωνικό

σχήμα που συγκρότησε τις βάσεις του ιατρικού μοντέλου

για τις αναπηρίες καλλιέργησε έναν αναπόφευκτο και

καταφανή πατερναλισμό που διαπότισε τις πολιτικές των

εθνικών κυβερνήσεων, οι οποίες παρέμειναν κατά τη

διάρκεια αυτής της περιόδου οι αποκλειστικοί

αντιπρόσωποι της επανορθωτικής δράσης. Εκφράσεις

πατερναλισμού επίσης εισχώρησαν στις πρώιμες πολιτικές

της Κοινότητας και μερικές φορές ακόμα και σε επίσημα

έγγραφα. Ελλείψει των νομικών βάσεων για τη θέσπιση

δεσμευτικών νόμων, η Κοινότητα ενήργησε κατά το

αρχικό στάδιο, με μέτρα ενδοτικού δικαίου, που

ονομάζεται soft law3. Ορισμένα από τα μέτρα αυτά

αποσκοπούσαν, και πέτυχαν, στη δημιουργία ενός κοινού

θεσμικού πλαισίου στο οποίο οι εθνικές αρχές που είναι

επιφορτισμένες με τις πολιτικές για την αναπηρία θα

μπορούσαν να ανταλλάσσουν πληροφορίες και μέσω

αυτής της διαδικασίας να μάθουν από τις εμπειρίες των

υπολοίπων μελών. Όμως, το πλαίσιο είχε επίσης αρνητικές

συνέπειες.

Πρώτον, ενίσχυσε τις προκαταλήψεις του ιατρικού

μοντέλου που διαμόρφωσαν την κοινωνική πολιτική των

κρατών μελών. Δεύτερον, η Επιτροπή απέτυχε να

«ανοιχτούν» τα κράτη σε έλεγχο των πολιτικών τους για

την αναπηρία από την Κοινότητα. Τα κράτη μέλη

20

αποδέχθηκαν με προθυμία τη συμμετοχή τους σε δίκτυα

ανταλλαγής πληροφοριών της Κοινότητας, εφ 'όσον τα

έξοδα συμμετοχής ήταν χαμηλά έως ανύπαρκτα4. Αλλά

μόλις η Κοινότητα επεχείρησε να σκληρύνει τα «μαλακά»

μέτρα της, για παράδειγμα με το να δώσει την δυνατότητα

στους οργανισμούς της να παρακολουθήσουν την

εφαρμογή σε εθνικό επίπεδο των ευρωπαϊκών στόχων π.χ.

για την εργασία, τα Κράτη Μέλη πολύ γρήγορα άσκησαν

το δικαίωμα τους σε veto5. Αντίστοιχα, προσπάθειες να

περάσει συμπληρωματική νομοθεσία σε πεδία όπως η

μετακίνηση/ μεταφορά ατόμων με αναπηρίες ήταν επίσης

ανεπιτυχείς. Όπως ένας σχολιαστής σωστά επεσήμανε, ο

συνολικός αντίκτυπος των πρωτοβουλιών συγκεκριμένα

σχετικά με την αναπηρία ήταν μηδαμινός6.

Υπάρχουν μία σειρά από πιθανές εξηγήσεις σχετικά με την

διστακτικότητα των Κρατών Μελών να δεσμευτούν στην

ενδυνάμωση της συνεργασίας σε αυτό το πεδίο κατά τη

διάρκεια αυτής της περιόδου. Αρχικά, οι εθνικές

κυβερνήσεις είχαν σαν προτεραιότητα να προστατεύσουν

την εξουσία τους σε τομείς όπως οι πολιτικές για την υγεία

και την κοινωνική ασφάλεια. Δεύτερον, δεδομένου ότι η

εφαρμογή πολιτικών για την αναπηρία μπορεί να

αποδειχτεί αρκετά ακριβή, οι εθνικές κυβερνήσεις ήταν

απρόθυμες να υποβληθούν στην ενδεχόμενο υπερεθνικού

ελέγχου με σημαντικές οικονομικές επιπτώσεις. Τρίτον, οι

πολιτικές σχετικά με την αναπηρία ποτέ δεν ήταν

σημαντικές για ισχυρούς πολιτικούς παίκτες και έτσι ποτέ

δεν εμφανίστηκαν δυναμικά σε διαπραγματεύσεις.

Και οι τρεις εξηγήσεις δείχνουν ότι οι πολιτικές σχετικά με

την αναπηρία τοποθετούνταν έξω από τον σκληρό πυρήνα

των προτεραιοτήτων της Κοινότητας.

Σύμβαση των

Ηνωμένων Εθνών

για τα Δικαιώματα

των Ατόμων με

Αναπηρία (2006)

Άρθρο 12 – Ίση

αναγνώριση ενώπιον

του νόμου

1. Τα συμβαλλόμενα

κράτη επαναβεβαιώνουν

ότι τα άτομα με αναπηρία

έχουν το δικαίωμα να

αναγνωρίζονται παντού

ως πρόσωπα ενώπιον του

νόμου.

2. Τα συμβαλλόμενα

κράτη αναγνωρίζουν ότι

τα άτομα με αναπηρία

απολαμβάνουν ικανότητα

για δικαιοπραξία σε

ισότιμη βάση με τα άλλα

άτομα σε όλες τις πτυχές

της ζωής. [...]

21

Σύσταση R4 (99) της

23ης Φεβρουαρίου

1999

Αρχή 3 – Μέγιστη

διατήρηση της

ικανότητας

« […] 2. Συγκεκριμένα, το

μέτρο προστασίας δεν θα

πρέπει να συνεπάγεται

αυτόματα στέρηση του

δικαιώματος του ατόμου να

εκλέγει και να εκλέγεται,

να συντάσσει διαθήκη, να

δίνει ή να αρνείται τη

συναίνεσή του σε ιατρικές

πράξεις ή να λαμβάνει

άλλες αποφάσεις

προσωπικής φύσης καθ’

οιονδήποτε χρόνο του το

επιτρέπει η ικανότητά του

Αλλά μπορεί κανείς να ερμηνεύσει αυτές τις εξηγήσεις ως

απορρέουσες από τις πολιτικές επιπτώσεις του ίδιου του

ιατρικού μοντέλου. Όταν η αναπηρία γίνεται κατανοητή

ως αποτέλεσμα ιατρικής αποτυχίας, και όχι ως συνέπεια

κοινωνικών συνθηκών, υπάρχει περιορισμένο αντίκρισμα

στην επένδυση πολύτιμου πολιτικού κεφαλαίου για τη

διαμόρφωση κατάλληλων πολιτικών. Παρά την

περιορισμένη επιτυχία τους, αυτά τα πρώτα προγράμματα

είχαν μακροπρόθεσμες επιπτώσεις που τελικά

διαμόρφωσαν το μέλλον της πολιτικής για την αναπηρία

στην Ευρώπη. Τα προγράμματα αυτά παρείχαν το θεσμικό

πλαίσιο και εξασφάλισαν κεφάλαια για τη συνέχιση της

ύπαρξης του Ευρωπαϊκού Φόρουμ Ατόμων με Αναπηρία

(European Disability Forum - “EDF”) σαν οργάνωση-

ομπρέλα σε κοινοτικό επίπεδο για τα εθνικά κινήματα

διεκδίκησης δικαιωμάτων για τα ΑμεΑ. Στο πλαίσιο μιας

στρατηγικής τυπικής του γενικού προτύπου εμπλοκής της

Ευρωπαϊκής Επιτροπής με τα κοινωνικά κινήματα, η

δημιουργία του EDF ήταν εν μέρει πολιτική προσπάθεια

της Επιτροπής να παρακάμψει τις άκαμπτες εθνικές

κυβερνήσεις και τη γραφειοκρατία προσεγγίζοντας

απευθείας στους ενδιαφερόμενους, στην περίπτωση αυτή,

το κίνημα για τα δικαιώματα των ΑμεΑ. Ακόμα, η

κοινοτική χρηματοδότηση εγγυήθηκε ότι η Επιτροπή θα

ασκούσε επιρροή στις πολιτικές κινήσεις του Φόρουμ. Με

αυτό τον τρόπο, η Επιτροπή όχι μόνο κέρδισε ένα

σημαντικό σύμμαχο αλλά επιπλέον εξασφάλισε ότι θα

διατηρεί τον έλεγχο πάνω στις δραστηριότητες αυτού του

συμμάχου7. Κλείνοντας, ο αντίκτυπος του Φόρουμ στις

επόμενες δεκαετίες, συχνά με τη μορφή της προάσπισης

αμερικανικού τύπου μέτρων κατά των διακρίσεων, δεν

22

μπορεί να υπερεκτιμηθεί. Τα έγγραφα πολιτικής

του που παράχθηκαν στις αρχές του 1990, και σύμφωνα

με τα οποία η έννοια της διάκρισης θα έπρεπε να

επεκταθεί ώστε να περιλαμβάνει, εκτός από τη φυλή και

το φύλο, και την αναπηρία, προετοίμασαν το έδαφος για

τη μεταβολή των κοινοτικών πολιτικών γύρω από τα

ζητήματα που αφορούν τα ΑμεΑ στα τέλη της δεκαετίας

του 19908.

Για την πληρότητα της παρούσας μελέτης, έγινε

προσπάθεια να συμπεριληφθούν στατιστικά στοιχεία

σχετικά με την συμμετοχή των ΑμΕΑ στις εκλογικές

διαδικασίες και ειδικά ως υποψηφίων αλλά και για την

συμμετοχή τους στην αγορά εργασίας. Δυστυχώς, η

Ελληνική Στατιστική Αρχή δεν συμπεριλαμβάνει δείκτες

αναφορικά με τα ΑμΕΑ στην απογραφή πληθυσμού και τις

έρευνες της γεγονός για το οποίο έχει υπάρξει καταγγελία

και από την Ένωση Συντακτών Ημερήσιων Εφημερίδων

Αθηνών (ΕΣΗΕΑ).

1. Συνθήκη για την ίδρυση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής Κοινότητας, 25 Μαρτίου 1957, 298 UNTS 11, art. 2 [στο εξής: Συνθήκη της Ρώμης]. Η Ευρωπαϊκή Οικονομική Κοινότητα ακολούθησε χρονικά τη δημιουργία της πιο εξειδικευμένης Ευρωπαϊκής Κοινότητας Άνθρακα και Χάλυβα. Βλ. Η Συνθήκη για την ίδρυση της Ευρωπαϊκής Κοινότητας Άνθρακα και Χάλυβα, 18 Απρίλη 1951, 261 UNTS 140.

2. Rachel Hurst, το Διεθνές Κίνημα Δικαιωμάτων Αναπηρίας και το ICF, 25 ΑΝΑΠΗΡΙΑ ΚΑΙ ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗ 572, 572 (2003).

3. “Soft law” ονομάζονται οι νομικοί κανόνες που δεν έχουν δεσμευτικό χαρακτήρα και η εφαρμογή τους είναι οικειοθελής. Βλ. LINDA SENDEN, SOFT LAW IN EUROPEAN COMMUNITY LAW (2004).

4. Ένα τέτοιο παράδειγμα είναι η δημιουργία του Ευρωπαϊκού Δικτύου Κέντρων Αποκατάστασης. Βλ. WADDINGTON, DISABILITY, EMPLOYMENT, AND THE EUROPEAN COMMUNITY, σημείωση 45, at 99.

5. Βλ. LISA WADDINGTON, FROM ROME TO NICE IN A WHEELCHAIR: THE DEVELOPMENT OF A EUROPEAN DISABILITY POLICY 6– 7 (2006) [στο εξής WADDINGTON, FROM ROME TO NICE].

6. Βλ. WADDINGTON, FROM ROME TO NICE, σημείωση 49, at 11 και WADDINGTON, DISABILITY, EMPLOYMENT, AND THE EUROPEAN COMMUNITY, σημείωση 45. Στα πρόσφατα γραπτά του, ο Daniel Kelemen δείχνει τις αποτυχίες αυτού του τύπου της επιχειρηματολογίας εναντίον των ισχυρισμών σχετικά με την ευρωπαϊκή ολοκλήρωση μέσω της μη δεσμευτικής νομοθεσίας. Βλ. KELEMEN, σημείωση 26, at 29-32.

7. Η συμμαχία απέδωσε, τουλάχιστον βραχυπρόθεσμα. Πράγματι, μόνο πρόσφατα το EDF μίλησε εναντίον των πολιτικών για τα ΑμεΑ της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Βλ. Ανοιχτή Επιστολή προς τον Jose Manuel Barroso, Πρόεδρο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, (2009), διαθέσιμο στο link http://www.edffeph.org/Page_Generale.asp?DocID=17951&thebloc=22810 (last visited Feb. 11, 2010).

8. Βλ. Επικοινωνία της Ευρωπαϊκής Πολιτικής για την Ισότητα Ευκαιριών των ανθρώπων με αναπηρίες: μία Νέα Ευρωπαϊκή Κοινοτική Στρατηγική για την Αναπηρία, COM (1996) 406 τελικό (Ιούλ. 30, 1996).

Συνεντεύξεις - Βιογραφικά

25

Βαγγέλης Αυγουλάς

Ο Βαγγέλης Αυγουλάς γεννήθηκε το 1988, μεγάλωσε και

ζει στο Ίλιον και κατάγεται από τα Χανιά της Κρήτης.

Ξεκίνησε την εκπαίδευση του από το Κέντρο Εκπαίδευσης

και Αποκατάστασης Τυφλών στην Καλλιθέα και τελείωσε

το Δημοτικό στο 35ο Σχολείο Πειραιά, συμμετέχοντας στο

Πρότυπο Εκπαιδευτικό Πρόγραμμα "Ήλιος" (ένταξη

τυφλών μαθητών σε κοινή σχολική τάξη). Στο 11ο

Γυμνάσιο Ιλίου διακρίθηκε ως παραστάτης, ενώ ήταν

σημαιοφόρος και τις δύο φορές το σχολικό έτος 2005-

2006 ως μαθητής του 6ου Ενιαίου Λυκείου Ιλίου, απ' όπου

πήρε και το Απολυτήριο του με βαθμό "Άριστα 20".

Εισήχθη από τους πρώτους στη Νομική Σχολή Αθηνών

όπου διακρίθηκε με βραβείο επιδόσεων από το Ίδρυμα

Κρατικών Υποτροφιών (2007) και αποφοίτησε με βαθμό

πτυχίου 8,45.

Τα έτη 2008-2010 και εκ νέου από το 2012, διατελεί

Πάρεδρο Μέλος της Επιτροπής Προσβασιμότητας

Φοιτητών με Αναπηρία του Πανεπιστημίου Αθηνών.

Δικηγόρος πλέον σήμερα, είναι Τακτικός Εκπρόσωπος

στην Ελλάδα της Διεθνούς Οργάνωσης VIEWS για νέους

με προβλήματα όρασης, Αναπληρωτής Οργανωτικός

Γραμματέας της Εθνικής Ομοσπονδίας Τυφλών,

Αναπληρωτής Γενικός Γραμματέας του Πανελληνίου

Συνδέσμου Τυφλών και Γραμματέας της Επιτροπής

Νεολαίας του Πανελληνίου Συνδέσμου Τυφλών. Μιλά

Αγγλικά και Γαλλικά, μετρά πάνω από 200 δημοσιεύσεις

σε έντυπα και διαδικτυακά Μέσα Ενημέρωσης στην

Ελλάδα και το Εξωτερικό αρθρογραφώντας κατά καιρούς

για διάφορα εκπαιδευτικά και κοινωνικά θέματα μέσα και

από το προσωπικό του blog (meallamatia.blogspot.com )

26

ενώ είναι και ένας από τους συγγραφείς του πρώτου

Ομαδικού Διαδικτυακού Μυθιστορήματος στην Ελλάδα με

τον τίτλο "Δώδεκα".

Παράλληλα, τελειώνει τη φοίτηση του στο Πρόγραμμα

Μεταπτυχιακών Σπουδών του Αστικού Δικαίου στο

Πανεπιστήμιο Αθηνών, ενώ από τις 7 Νοεμβρίου 2010 έχει

εκλεγεί Δημοτικός Σύμβουλος στο Δήμο Ιλίου με τον

Δήμαρχο της πόλης Νίκο Ζενέτο. Με απόφαση Δημάρχου

από τον Ιανουάριο του 2011 έχει οριστεί Αντιδήμαρχος

Κοινωνικής Πολιτικής, Διά Βίου Μάθησης, Διαφάνειας και

Ηλεκτρονικής Διακυβέρνησης στο Δήμο Ιλίου. Σε ηλικία

25 ετών, είναι ο νεότερος Αντιδήμαρχος στην Ελλάδα και

σήμερα ο μόνος με αναπηρία σ' αυτή τη θέση

πανελλαδικά.

Από τον Ιανουάριο του 2013 είναι Ραδιοφωνικός

Παραγωγός και Διοικητικό Στέλεχος στο Διαδικτυακό

Ραδιόφωνο www.thisisradio.gr

Ε.: Μόλις στα 24 σου χρόνια έγινες αντιδήμαρχος

στον Δήμο Ιλίου. Σε ποια ηλικία ξεκινήσεις να

ασχολείστε με τα κοινά; Είχες βιώσει

προηγουμένως την εκλογική διαδικασία;

Από 18 ετών έζησα για πρώτη φορά εκλογές στη ζωή μου

ως υποψήφιος, διεκδικώντας μια θέση τότε, το 2008, στην

Επιτροπή Νεολαίας του Πανελληνίου Συνδέσμου Τυφλών,

πράγμα το οποίο και πέτυχα. Από πιο μικρός με θυμάμαι

να παρακολουθώ και να στηρίζω εκλογικές διαδικασίες

στο αναπηρικό κίνημα, γι αυτό και δε μου ήταν τόσο

άγνωστη και η διαδικασία στο Δήμο Ιλίου. Με φόβισε

όμως, ήταν ένα μεγάλο βήμα για μένα.

Ε.: Ποια ήταν η αντίδραση του οικογενειακού σου

και φιλικού σου κύκλου όταν τους ανακοίνωσες ότι

θα κατέβεις στις εκλογές και θα δηλώσεις

υποψηφιότητα για δημοτικός σύμβουλος;

Η οικογένεια μου, μου δήλωσε εξ αρχής ότι ήταν, είναι και

θα είναι δίπλα μου σε κάθε τι που θέλω να κάνω. Όμως οι

γονείς μου το φοβήθηκαν το τόλμημα μου. Συζητήσαμε

πολύ πάνω στο ότι είναι νωρίς για μένα στα 22 μου να

θέσω υποψηφιότητα σε έναν μεγάλο Δήμο και επίσης

επέμεναν να κοιτάξω τις σπουδές μου και τη δουλειά μου.

Οι φίλοι μου θυμάμαι φοβούνταν μήπως η ενασχόληση

μου με τα κοινά αλλοιώσει τον χαρακτήρα μου. Όλες οι

ενστάσεις αυτές βέβαια είχαν βάση τους την αγάπη προς

εμένα και το αληθινό τους ενδιαφέρον. Τελικά τις

ανησυχίες τους τις έδιωξε το καλό αποτέλεσμα στις

εκλογές του 2010 στο Ίλιον και το έργο που καθημερινά

θέλω να επιτελώ στην Κοινωνική Υπηρεσία του Δήμου

Ιλίου.

27

28

Ε.: Λαμβάνεις από τους συμπολίτες σου την

εμπιστοσύνη και την εκτίμηση απέναντι στο έργο

σου που ανέμενες; Θεωρείς ότι έχεις συναντήσει

διστακτικότητα από μερικούς λόγω της αναπηρίας;

Από την υποψηφιότητα μου κιόλας, πόσο μάλλον όταν ο

Δήμαρχος μου εμπιστεύτηκε μια θέση υψηλής ευθύνης,

αντιμετώπιζα από πολλούς συμπολίτες μου το

ερωτηματικό «μα μπορεί ένας ανάπηρος να τα

καταφέρει»; Και «ως που μπορεί να φτάσει και να τα

καταφέρνει»; Ερωτηματικά είτε από θαυμασμό, είτε από

δυσπιστία, είτε από προκατάληψη. Πάντως σε κάθε

περίπτωση είναι βαρύ το φορτίο καθημερινά με τη στάση

σου και το έργο σου να πρέπει να αποδεικνύεις το

αυτονόητο δίνοντας έμπρακτες απαντήσεις σε όλα αυτά

τα ερωτηματικά.

Ε.: Ο χώρος της πολιτικής είναι πολύ δύσκολος και

με πολλές τρικλοποδιές. Ποια ήταν η δική σου

εμπειρία? Πως είναι η σχέση σου με την παράταξη

στην οποία συμμετέχεις;

Κάθε ομάδα είναι μικρογραφία της κοινωνίας. Έτσι και η

παράταξη στην οποία συμμετέχω, με τις διακυμάνσεις των

ανθρώπινων σχέσεων να κινούνται στα όρια του

φυσιολογικού. Ξεχωρίζει βέβαια η πατρική αντιμετώπιση

και οι πολύτιμες συμβουλές και εμπειρίες που αποκτώ από

τον Δήμαρχο Ιλίου και επικεφαλής της παράταξης μας,

τον κ. Νίκο Ζενέτο. Τώρα ως γνωστόν η πολιτική έχει

πολλά πισώπλατα χτυπήματα και πάντα οι λύπες που σου

δίνει είναι περισσότερες από τις χαρές. Αλλά οι χαρές σε

ανατροφοδοτούν και πιστεύω πως αξίζει τον κόπο όταν

αυτό μεταφράζεται σε έμπρακτη βοήθεια προς τους

συνανθρώπους σου, σε βελτίωση των συνθηκών ζωής

τους. Εάν δε χάσεις την καθημερινή, απευθείας επαφή

σου με τον κόσμο και δεν εξαρτάσαι από «συστήματα»,

όλα τα παρασκηνιακά εμπόδια της πολιτικής

29

Ε.: Ποιες είναι οι δυσκολίες και τα προτερήματα

που ένα άτομο με αναπηρία αντιμετωπίζει στον

χώρο της πολιτικής;

Σχεδόν τίποτα δεν είναι προσβάσιμο, από τα κτίρια μέχρι

την αλληλογραφία. Πρέπει να ξεφύγουμε από την

αποσπασματικότητα στα έργα βελτίωσης των υποδομών,

αλλά και να εκσυγχρονιστούμε τεχνολογικά σαν χώρα. Το

θετικό για την άσκηση κοινωνικής πολιτικής είναι ότι

προερχόμενος από τη γέννηση μου από το αναπηρικό

κίνημα, ξέρω πολύ καλά, έχω βιώσει, τις διαδικασίες για

να φτάνουν στους αληθινούς δικαιούχους οι κοινωνικές

παροχές, ξέρω τα αιτήματα των ευπαθών κοινωνικών

ομάδων και τη σημασία που έχει για τη ζωή των πολιτών η

Διαφάνεια και η Αξιοκρατία, οπότε θεωρώ πως μπορώ να

ασκήσω πιο αποτελεσματικά διοίκηση.

Ε.: Πώς φαντάζεσαι το μέλλον σου; Ήδη σε μικρή

ηλικία έχεις κατακτήσει μία θέση μεγάλης ευθύνης.

Θα συνεχίσεις στον χώρο της πολιτικής; Θα σε

ενδιέφερε μία θέση το ελληνικό ή ευρωπαϊκό

κοινοβούλιο;

Θέλω να συνεχίσω να ασκώ τη δικηγορία και να πάει καλά

το νέο, δικό μου δικηγορικό γραφείο! Η ενασχόληση με τα

κοινά είναι θεωρώ ένα μικρόβιο από το οποίο δε μπορείς

να απαλλαγείς. Αδιαμφισβήτητα μια θέση στο Ευρωπαϊκό

Κοινοβούλιο θα είναι μια εμπειρία ζωής!

30

Ε.: Οι αποφάσεις για την κοινωνική πολιτική και

ειδικά για τις πολιτικές για τα ΑμΕΑ σε ποιο βαθμό

διοίκησης (τοπική, εθνική και ευρωπαϊκή) θεωρείς

λαμβάνονται πιο ορθά ώστε να εφαρμοστούν

αποτελεσματικά;

Η Ελληνική Κεντρική Πολιτική Διοίκηση δυστυχώς

αποδεικνύει καθημερινά ότι έχει αποκοπεί από την

κοινωνία, ενώ από πιο παλιά τα ΑμΕΑ ξεχνιούνταν

συστηματικά σε κάθε πολιτικό σχεδιασμό και συνήθως

προεκλογικά είχαμε διάφορα πολιτικά μπαλώματα για να

κρατηθούν τα κοινωνικά προσχήματα.

Σε Ευρωπαϊκό επίπεδο υπάρχει η παιδεία, η κατάρτιση, η

τεχνογνωσία και ως ένα βαθμό η διάθεση και η

ευαισθησία, βασικές προϋποθέσεις για τη λήψη σωστών

αποφάσεων, ευεργετικών για τα ΑμεΑ και την κοινωνία.

Όμως συνήθως μια σωστή ευρωπαϊκή απόφαση μέχρι να

έχει πρακτικό αντίκτυπο σε κάθε γειτονιά κάθε

ευρωπαϊκής χώρας και ώσπου να απολαμβάνει τα οφέλη

της πρακτικά ο κάθε Ευρωπαίος πολίτης θέλει πολύ

δουλειά, πολύ κόπο, πολύ δρόμο και στην Ελλάδα πολύ

χρόνο. Γι αυτό και στην Ελλάδα πιστεύω ότι όλοι οι

πολίτες, όχι μόνο οι ανάπηροι, δεν έχουμε αντιληφθεί σε

επίπεδο κοινωνικής πολιτικής κάποια ιδιαίτερη παρουσία

των ευρωπαϊκών αποφάσεων στη ζωή μας.

Το κλειδί είναι να απαγκιστρωθεί νομοθετικά η Τοπική

αυτοδιοίκηση από τα γραφειοκρατικά εμπόδια, να δοθούν

οι ανάλογοι πόροι στους δήμους και στις περιφέρειες και η

κοινωνική πολιτική να αποκτά ουσιαστικά σάρκα και οστά

υλοποιούμενη μέσα από τους ΟΤΑ. Έτσι θα είναι πιο

εύκολο ο καθένας μας να ζει έμπρακτες αλλαγές πιο

σύντομα στον τόπο που κατοικεί και σίγουρα οι τοπικοί

άρχοντες είναι πιο εύκολο να εντοπιστούν και να

λογοδοτήσουν στον κόσμο για όσα κάνουν και για όσα δεν

κάνουν.

31

άρχοντες είναι πιο εύκολο να εντοπιστούν και να

λογοδοτήσουν στον κόσμο για όσα κάνουν και για όσα δεν

κάνουν.

Ε.: Κατά την άποψή σου πως θα μπορούσαμε πιο

αποτελεσματικά να ενθαρρύνουμε τα άτομα με

αναπηρίες ώστε να συμμετέχουν πιο ενεργά στους

δημοκρατικούς θεσμούς ασκώντας του δικαίωμα

και του εκλέγειν αλλά και του εκλέγεσθαι;

Η ενθάρρυνση σημαίνει κίνητρα, κινητοποίηση και

θέληση. Θα πρέπει σε κάθε επίπεδο της συλλογικής μας

ζωής όλοι να προσπαθούμε να εντοπίζουμε τα ΑμεΑ με

θέληση και να τους κινητοποιούμε να ενσωματωθούν ως

ενεργοί πολίτες σε κάθε ομάδα και να παίξουν ένα ρόλο.

Παράλληλα όμως, επειδή τέτοιες σχέσεις είναι πάντοτε

αμφίδρομες, και εμείς με κάποια αναπηρία θα πρέπει να

γίνουμε πιο διεκδικητικοί και να κυνηγάμε τη συμμετοχή

μας στη διαμόρφωση και λήψη των αποφάσεων σε θέματα

που αφορούν τη δική μας ζωή και τα ενδιαφέροντα μας.

Και τα ίδια τα ΑμεΑ θα πρέπει να παλέψουν, να

διεκδικήσουν και να συνδιαμορφώσουν το μέλλον που

τους ανήκει.

Ε.: Το 2013 είχε οριστεί από την ΕΕ ως Ευρωπαϊκό

έτος ενεργού πολίτη. Πως θα μπορούσαν οι νέοι με

αναπηρίες να ενεργοποιηθούν στην κοινότητά τους

και να ενταχθούν στον κοινωνικό ιστό ως ενεργοί

πολίτες;

Κάθε νέος με αναπηρία μπορεί σίγουρα, εύκολα και από

μόνος του να μιλήσει για τα προβλήματα που

αντιμετωπίζει καθημερινά στην προσπάθεια του να

ενταχθεί στις συλλογικές κοινωνικές δράσεις. Να τα

εκθέσει με απλά λόγια στην οικογένεια του, στους φίλους

του, στη γειτονιά του, στους συναδέλφους συμμαθητές ή

συμφοιτητές του, σε οποιαδήποτε μικρή ομάδα

32

εκθέσει με απλά λόγια στην οικογένεια του, στους φίλους

του, στη γειτονιά του, στους συναδέλφους συμμαθητές ή

συμφοιτητές του, σε οποιαδήποτε μικρή ομάδα

συμμετέχει, να γράψει ένα άρθρο γι αυτά στον τοπικό

τύπο ή να το στείλει μέσω mail σε ηλεκτρονικά μέσα ή πιο

απλά στις επαφές του. Αυτομάτως έχει ενεργοποιηθεί ο

ίδιος και έχει διαδώσει χρήσιμες πληροφορίες στους

συμπολίτες του, αναδεικνύοντας παράλληλα πολλές

πτυχές της ζωής των ΑμεΑ, άγνωστες στον πολύ κόσμο. Η

ενεργοποίηση αυτή σημαίνει ταυτόχρονα και

κινητοποίηση του κοινωνικού περίγυρου και σίγουρα είναι

μια απλή και συνάμα επιτυχής ενέργεια για να γίνει η

αρχή.

Πάντα όμως να έχουμε υπόψη μας ότι ναι, να μιλάμε για

την αναπηρία, αλλά όχι μόνο γι αυτή. Πέρα από αυτή

καθένας μας έχει τα ενδιαφέροντα του, τους

προβληματισμού του, τις ανησυχίες του, τα όνειρα του, τα

χόμπι του, που μπορούν να αποτελέσουν κοινούς

παρονομαστές για μια ουσιαστική γνωριμία με τους

συνανθρώπους του.

Ε.: Τι θα συμβούλευες τους νέους με αναπηρίες που

βιώνουν σήμερα σε μία Ελλάδα με πολυδιάστατα

πολιτικοοικονομικά προβλήματα;

Η συμβουλή μου δε διαφέρει ανάλογα με το αν ένας νέος

έχει αναπηρία ή όχι. Κάθε νέο, κάθε συνομήλικο μου, τον

παρακαλώ τώρα, εν μέσω κρίσης, να μην αφήσει την

Ελλάδα μας, να μην παραιτηθεί από το καλύτερο αύριο

που του ανήκει και του αξίζει, αλλά να συνεχίσει να το

ονειρεύεται, να βρει τη δύναμη να το διεκδικήσει, να το

πλάσει, να το πετύχει!

33

Ευαγγελία Τζαμπάζη

Η Ευαγγελία Τζαμπάζη γεννήθηκε και μεγάλωσε στην

Κάτω Καμήλα Σερρών το 1960. Σε ηλικία 10 μηνών

προσβλήθηκε από πολυομυελίτιδα με αποτέλεσμα την

κινητική αναπηρία. Σπούδασε Οργάνωση & Διοίκηση

Επιχειρήσεων και Marketing. Εργάσθηκε στο Κρατικό

Θέατρο Βορείου Ελλάδος και αργότερα δημιούργησε

ατομική επιχείρηση Ορθοπεδικών ειδών.

Την περίοδο 2004-2009 ως Ευρωβουλευτής ΠΑ.ΣΟ.Κ.

εργάσθηκε στις Επιτροπές “Περιβάλλοντος, Δημόσιας

Υγείας και Ασφάλειας των Τροφίμων” και “Απασχόλησης

& Κοινωνικών υποθέσεων”. Υπήρξε υποψηφία Δημοτική

Σύμβουλος Θεσσαλονίκης (1998) και επίσης υποψηφία

Βουλευτής Σερρών (2009).

Για 25 χρόνια προσέφερε τις υπηρεσίες της στο κίνημα

των ατόμων με αναπηρία. Συμμετείχε ενεργά και

εκλεγμένη σε όλες τις βαθμίδες του συνδικαλιστικού και

αθλητικού κινήματος των ΑμεΑ: Πανελλήνιο Σύλλογο

Παραπληγικών, Εθνική Ομοσπονδία Κινητικά Αναπήρων,

Εθνική Συνομοσπονδία Ατόμων με αναπηρία, Θερμαϊκός,

Εθνική Αθλητική Ομοσπονδία ΑμεΑ, Ελληνική

Παραολυμπιακή επιτροπή. Προκρίθηκε και συμμετείχε σε

Εθνικά Πρωταθλήματα κολύμβησης, σε ένα

Πανευρωπαϊκό και ένα Παγκόσμιο.

Στην ΕΤ3 είχε την επιμέλεια και παρουσίαση της

εκπομπής “Στόχος το 2004”.

Στη Θεσσαλονίκη ζει από το 1979, είναι παντρεμένη με

το γεωπόνο Νίκο Κοτσώνα, και είναι γονείς του Κυριάκου

(πληροφορικός) και της Ελένης (δασκάλα και ηθοποιός).

34

Ε.: Σε ποια ηλικία ξεκινήσατε να ασχολείστε με τα

κοινά;

Από την ηλικία των 20 ετών ασχολήθηκα με τα κοινά.

Πέντε χρόνια αργότερα, όταν γέννησα το πρώτο μας παιδί

είχα πάρει την απόφαση να μην απουσιάσω από την

κοινωνική δραστηριότητα. Η παρουσία του παιδιού στο

σπίτι μου δίδαξε και μου εμφύσησε αισιοδοξία και

υποχρέωση απέναντι στην κοινωνία.

Ε.: Ποια ήταν η αντίδραση του οικογενειακού σας

και φιλικού σας κύκλου όταν τους ανακοινώσατε

ότι θα κατέβετε στις εκλογές και θα δηλώσετε

υποψηφιότητα για τις εθνικές και τις ευρωπαϊκές

εκλογές αντίστοιχα;

Είχα μόνο θετικές και υποστηρικτικές αντιδράσεις, κατ

αρχήν από τον άντρα μου, από γονείς, φίλους,

συναδέλφους με αναπηρία και αργότερα από τα παιδιά

μου.

Ε.: Λάβατε από τους συμπολίτες σας την

εμπιστοσύνη και την εκτίμηση απέναντι στο έργο

σας που αναμένατε;

Από συμπολίτες οι οποίοι παρακολουθούσαν το έργο στο

Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο έλαβα μεγάλη εκτίμηση.

Υπήρχαν όμως και άνθρωποι οι οποίοι είχαν αυτή την

δυνατότητα περιορισμένη (π.χ. λόγω ηλεκτρονικού

αναλφαβητισμού), τέτοιου είδους σχέσεις, έφερναν μαζί

τους μόνο συναισθηματική υποστήριξη και εκτίμηση. Αυτή

είχε επίσης την αξία της.

35

Ε.: Ο χώρος της πολιτικής είναι πολύ δύσκολος και

με πολλές τρικλοποδιές. Ποια ήταν η δική σας

εμπειρία; Πώς ήταν η σχέση σας με την παράταξη

και το κόμμα στα οποία συμμετέχετε αλλά και με

τους υπόλοιπους συνυποψήφιους και εκλεγμένους;

Τρικλοποδιά στο αναπηρικό αμαξίδιο δεν μπαίνει εύκολα

!! Έτσι κατάφερα να μείνω … καθιστή! Στις Δημοτικές

εκλογές για τον Δήμο Θεσσαλονίκης το 1998 το όλο

σκηνικό ήταν τελείως θετικό, το ενέπνεε και η ίδια η

εποχή για την συμμετοχή ενός ατόμου με αναπηρία που

δεν ήταν εύκολη, αντίθετα την θεωρούσαν σπουδαία όλοι.

Για εμένα ήταν ευνόητη η συμμετοχή ατόμου με αναπηρία

στα κοινά.

Το 2004 η υποψηφιότητά μου για το Ευρωπαϊκό

Κοινοβούλιο είχε την σοβαρότερη απήχηση λόγω της

εκτίμησης του κόμματός μου και του Γιώργου

Παπανδρέου προσωπικά, να ανάγει τα θέματα των

αναπήρων σε Πανελλήνιο και Πανευρωπαϊκό επίπεδο με

την συμπερίληψη σε εκλόγιμη και λόγω επιπέδου ευθύνης

των αποφάσεων στο ΕΚ και ήταν Εκλόγιμη θέση ένα

άτομο με αναπηρία. (Υπενθυμίζω είχαμε εκλογή με λίστα).

Το 2009 υποψηφία στις Εθνικές εκλογές είχα μια γεύση

από άγριο σταύρωμα. Είχα την τύχη και την χαρά να χάσω

για 800 ψήφους την εκλογή. Η επιλογή των πολιτών όμως,

με τον σταυρό μπροστά από το ονοματεπώνυμο μου ήταν

και ανάσταση από τις όλες δυσκολίες.

36

Ε.: Ποιες είναι οι δυσκολίες και τα προτερήματα

που ένα άτομο με αναπηρία αντιμετωπίζει στον

χώρο της πολιτικής;

Οι δυσκολίες στον χώρο της πολιτικής είναι ακριβώς ίδιες

με την καθημερινή μας ζωή. Στην ενασχόληση με την

πολιτική είναι απλά πιο συχνές εξ αιτίας της πυκνότητας

και του όγκου των υποχρεώσεων.

Ε.: Έχετε βιώσει όλες τις βαθμίδες δημοκρατικών

θεσμών. Τοπική αυτοδιοίκηση, εθνικό κοινοβούλιο

και ευρωπαϊκό κοινοβούλιο. Σε ποια από όλες τις

βαθμίδες νιώσατε πιο κοντά στους πολίτες και σε

ποια ότι το έργο σας έχει πρακτικό αντίκρισμα και

είναι άμεσα εφαρμοστέο;

Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο έχει την μεγαλύτερη ευθύνη

της νομοθεσίας διότι αφορά μεγάλη μερίδα πολιτών με

αναπηρία και έχει επίσης τεράστιο αντίκρισμα σε επίπεδο

ανταλλαγής καλών πρακτικών.

Την νομοθεσία όμως αυτή δεν την εφαρμόζει παρά το

κάθε Εθνικό Κοινοβούλιο με τα εργαλεία που διαθέτει.

Κυβέρνηση, Υπουργούς, Βουλευτές. Άρα η μετακυλούμε

την συνέπεια απέναντι στην εφαρμογή στο τόπο μας.

Τέλος σε Αυτοδιοικητικό επίπεδο η ευθύνη της τοπικής

κοινωνίας αποκτά σχέση στενή και άμεση διότι

προσεγγίζει απόλυτα στις τοπικές ανάγκες και συνθήκες

των πολιτών. Νιώθω κοντά στους πολίτες, σε όλες τις

προσπάθειες. Άμεσα εφαρμοστέο δεν γίνεται τίποτα

αυτόματα. Θέλει όλους μας, η νομοθεσία να είμαστε

κοινωνοί και συμμέτοχοι.

37

Ε.: Οι αποφάσεις για την κοινωνική πολιτική και

ειδικά για τις πολιτικές για τα ΑμΕΑ σε ποιο βαθμό

διοίκησης λαμβάνονται πιο ορθά ώστε να

εφαρμοστούν αποτελεσματικά;

Είναι αλυσίδα στους βαθμούς διοίκησης οι εφαρμογές της

κοινωνικής πολιτικής. Συμμετοχή των ατόμων με

αναπηρία είναι απαραίτητη διότι η συμβολή μας

λειτουργεί σαν μοχλός στην αποτελεσματικότητα.

Ε.: Κατά την άποψή σας πως θα μπορούσαμε πιο

αποτελεσματικά να ενθαρρύνουμε τα άτομα με

αναπηρίες να συμμετέχουν πιο ενεργά στους

δημοκρατικούς θεσμούς ασκώντας του δικαίωμα

και του εκλέγειν αλλά και του εκλέγεσθαι;

Είναι χαρά και υποχρέωση για τους πολίτες να

συμμετέχουν στα κοινά. Όπως και στο γενικό πληθυσμό

έτσι και στους αναπήρους άλλοι θέλουμε την συμμετοχή

αυτή και άλλοι όχι. Τα εργαλεία και η ώθηση για την

συμμετοχή παίζουν ρόλο. Από την οικογένεια, το σχολείο,

τον κοινωνικό περίγυρο όλοι οφείλουμε και όλοι

μπορούμε.

Ε.: Το 2013 είχε οριστεί από την ΕΕ ως Ευρωπαϊκό

έτος ενεργού πολίτη. Πως θα μπορούσαν οι νέοι με

αναπηρίες να ενεργοποιηθούν στην κοινότητά τους

και να ενταχθούν στον κοινωνικό ιστό ως ενεργοί

πολίτες;

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έδωσε επιπρόσθετα εργαλεία για

να στηρίξει τα αυτονόητα. Ενεργοί είμαστε όταν έχουμε

δυνατότητα να έχουμε πρόσβαση στην μόρφωση, στην

υγεία, στον αθλητισμό, στην εργασία. Σε όλες τις

εκφάνσεις και προτιμήσεις οι νέοι έχουν την ορμή και το

πάθος που η κοινωνία χρειάζεται. Αυτή είναι ικανή και

αναγκαία συνθήκη για να δίνουμε σκυτάλη και όταν οι

μεγαλύτεροι δεν απλώνουμε το χέρι αρκετά ας το τραβάνε

οι νέοι.

38

αναγκαία συνθήκη για να δίνουμε σκυτάλη και όταν οι

μεγαλύτεροι δεν απλώνουμε το χέρι αρκετά ας το τραβάνε

οι νέοι.

Ε.: Τι θα συμβουλεύατε τους νέους με αναπηρίες

που βιώνουν σήμερα σε μία Ελλάδα με

πολυδιάστατα πολιτικοοικονομικά προβλήματα;

Όλοι οι νέοι θα έχουν το βάρος των επιλογών τους σήμερα

μέσα στην κρίση να είναι στο απόγειο της. Ο τρόπος που

θα επιλέξουν να συμβάλλουν θα είναι καθοριστικός για το

μέλλον της χώρας μας. Οι νέοι από την μια υφίστανται το

βάρος της ανεργίας και από την άλλη κάποιες φορές δεν

αντιδρούν ή να δεν έχουν ουσιαστικό και υπεύθυνο λόγο

για την πορεία της χώρας. Δράση και Αντίδραση

Συμμετοχή και Πρωτοβουλία. Θα πρέπει, επομένως, να

υπάρξει ειδική μέριμνα για τους νέους στην Ελλάδα, ώστε

να μην εδραιωθεί το αίσθημα απόγνωσης και το σύνδρομο

των χαμένων γενεών.

39

Ayva Lokman

Ο πρώτος με προβλήματα όρασης βουλευτής στη Μεγάλη

Εθνοσυνέλευση της Τουρκίας, εκλεγμένος με το κόμμα

AKP. Είναι ο ένας από τους βουλευτές που εκπροσωπούν

την Τουρκία στο Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής

Κοινοβουλευτικής Ολομέλειας από το 2007 και το πρώτο

μέλος με προβλήματα όρασης του Συμβουλίου της

Ευρώπης.

Εκπαίδευση

Γεννήθηκε το 1966 στο Ικόνιο και είναι ο νεώτερος από 3

αδέλφια. Στην ηλικία των 11 έχασε την όρασή του λόγω

μηνιγγίτιδας και έπρεπε να εγκαταλείψει το σχολείο. Το

1982 ξεκίνησε τη Σχολή Τυφλών στην Άγκυρα και έμαθε

σύστημα Braille και αποφοίτησε το 1985. Το 1993

αποφοίτησε από το Τμήμα Διοίκησης Επιχειρήσεων του

Πανεπιστημίου του Βοσπόρου. Τελείωσε το μεταπτυχιακό

του το 1996.

Επαγγελματική Σταδιοδρομία

Εργάστηκε ως αρχισυντάκτης και αρθρογράφος για το

περιοδικό “Karanlıktan Aydınlığa Adım”, εκπαιδευτικός

πληροφορικής και καθηγητής Αγγλικών. Μεταξύ των ετών

1994-1995, εργάστηκε ως ιδρυτικός πρόεδρος του Κέντρου

Συντονισμού για άτομα με ειδικές ανάγκες του

Μητροπολιτικού Δήμου της Κωνσταντινούπολης,. Έγινε

διευθυντής του ίδιου Κέντρου το 2001.

Είναι γνωστός για το ενδιαφέρον του για τα κοινωνικά

προβλήματα των ατόμων με αναπηρίες. Έχει ασχολούνται

με τα προβλήματα των ΑμΕΑ σε θέσεις όπως Γενικός

Πρόεδρος της Ένωσης Beyazay, μέλος του διοικητικού

συμβουλίου του Ιδρύματος των Ατόμων με Αναπηρία,

μέλος της ολομέλειας της Ομοσπονδίας Ατόμων με

Προβλήματα Όρασης της Τουρκίας. Έχει λάβει πολλά

βραβεία, όπως από την Εταιρεία Προστασίας των

40

μέλος της ολομέλειας της Ομοσπονδίας Ατόμων με

Προβλήματα Όρασης της Τουρκίας. Έχει λάβει πολλά

βραβεία, όπως από την Εταιρεία Προστασίας των

Παιδιών με ανάγκη Ειδικής Αγωγής, Ίδρυμα ΑμΕΑ και

İstinye Rotary Club Service Award.

41

Safak Pavey

Διπλωμάτης, αρθρογράφος και πολιτικός. Είναι μέλος της

Τουρκικής Μεγάλης Εθνοσυνέλευσης με το κόμμα της

αξιωματικής αντιπολίτευσης, το Ρεπουμπλικανικό Λαϊκό

Κόμμα (CHP), εκλεγμένη από την εκλογική περιφέρεια

της Επαρχίας Κωνσταντινούπολης. Είναι η πρώτη γυναίκα

με αναπηρία που εκλέχθηκε στο τουρκικό κοινοβούλιο και

μέλος της Επιτροπής των Ηνωμένων Εθνών για τα

Δικαιώματα των Ατόμων με Αναπηρία. Το 2012 τιμήθηκε

από τις Υπουργείο Εξωτερικών των Ηνωμένων Πολιτειών

με το διεθνές βραβείο “Women of Courage”.

Εκπαίδευση

Το 1994 μετακόμισε στην Ελβετία με τον σύζυγό της για

να σπουδάσει τέχνη και κινηματογράφο. Το 1996 έχασε το

αριστερό της χέρι και πόδι σε ένα ατύχημα με τρένο στη

Ζυρίχη. Ένα χρόνο αργότερα, πήγε στο Λονδίνο για να

συνεχίσει τις σπουδές της. Σπούδασε διεθνείς σχέσεις στο

Πανεπιστήμιο του Westminster και ολοκλήρωσε τις

μεταπτυχιακές της σπουδές στο London School of

Economics.

Επαγγελματική Σταδιοδρομία

Η Pavey υπηρέτησε στο Γραφείο του Ύπατου Αρμοστή

των Ηνωμένων Εθνών για τους Πρόσφυγες, όντας

αρμόδια για τις εξωτερικές σχέσεις και την ανθρωπιστική

βοήθεια σε χώρες όπως η Αλγερία, η Αίγυπτος, το Ιράν, το

Λίβανο και τη Συρία. Εργάστηκε ως εκπρόσωπος της

Ύπατης Αρμοστείας για την Κεντρική Ευρώπη στην

Ουγγαρία και αργότερα ως επικεφαλής γραμματείας για

τη Συνθήκη για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα στο Γραφείο

της Ύπατης Αρμοστείας για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα.

Ήταν αρθρογράφος για την δίγλωσση εβδομαδιαία

εφημερίδα με έδρα της Κωνσταντινούπολης “Agos” και

έχει γράψει τρία βιβλία. Το βιβλίο «Πλατφόρμα Αριθμός

42

Ήταν αρθρογράφος για την δίγλωσση εβδομαδιαία

εφημερίδα με έδρα της Κωνσταντινούπολης “Agos” και

έχει γράψει τρία βιβλία. Το βιβλίο «Πλατφόρμα Αριθμός

13», γραμμένο από κοινού με τη μητέρα της, αφηγείται

την εμπειρία του σιδηροδρομικού ατυχήματος και έγινε

best-seller στην Τουρκία.

Πολιτική Σταδιοδρομία

Μετά από δεκαπέντε χρόνια στο εξωτερικό η Pavey

επέστρεψε στην Τουρκία το 2011 και ήταν υποψήφια για

το κοινοβούλιο. Άφησε τη θέση της στα Ηνωμένα Έθνη το

2012 και εξελέγη Βουλευτής. Στη συνέχεια διορίστηκε ως

μία από τους αναπληρωτές προέδρους του CHP, υπεύθυνη

για την περιβαλλοντική και την κοινωνική πολιτική.

PEDIA: Participation Equality for the

Development of Inclusion Ability

Στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Έτους Ενεργού Πολίτη 2013

και ενόψει των Ευρωπαϊκών και αυτοδιοικητικών εκλογών

αναπτύξαμε ένα σχέδιο για την προώθηση του ενεργού

πολίτη σε κοινωνικές ομάδες με ιδιαίτερες ανάγκες και

κυρίως στα άτομα με αναπηρίες. Το πρόγραμμα ονομάζεται

PEDIA: Participation Equality for the Development of

Inclusion Ability. Το PEDIA στοχεύει στη έρευνα καλών

πρακτικών και εμπειριών σε επίπεδο Ευρώπης, από την

συμμετοχή ΑμΕΑ στην τοπική αυτοδιοίκηση αλλά και σε

Ευρωπαϊκό επίπεδο στο Ευρωκοινοβούλιο. Στο PEDIA

εργάστηκαν 20 νέοι με και χωρίς αναπηρίες από την

Τουρκία και την Ελλάδα για να χρόνο, στην διάρκεια του

οποίου έγιναν δυο διακρατικά εργαστήρια στη Αθήνα και

την Αττάλεια.

H παρούσα μελέτη είναι το αποτέλεσμα συλλογικής

εργασίας των συμμετεχόντων από Ελλάδα και Τουρκία.

Σαν στόχο έχει την ενημέρωση των Ευρωπαίων πολιτών

σχετικά με τα πολιτικά δικαιώματά τους και την ανάδειξη

ατόμων με αναπηρίες οι οποίοι διαπρέπουν στην πολιτική

σκηνή και έχουν την δύναμη να προσφέρουν στο κοινωνικό

σύνολο.