PDF created with pdfFactory trial version truong hop nghien … · 30 TRÖÔØNG HÔÏP NGHIEÂN...

PDF created with pdfFactory trial version www.pdffactory.com

http://www.pdffactory.com

B¶n quyÒn: Ng©n hµng Ph¸t triÓn Ch©u ¸Ng©n hµng Ph¸t triÓn Ch©u ¸ ®îc gi÷ b¶n quyÒn víi cuèn s¸ch nµy

Quan ®iÓm tr×nh bµy trong cuèn s¸ch nµy lµ quan ®iÓm cña çc t¸c gi¶. Nh÷ngquan ®iÓm nµy kh«ng nhÊt thiÕt ph¶n ¸nh quan ®iÓm vµ chÝnh s¸ch cña Ng©nhµng Ph¸t triÓn Ch©u ¸ hay cña Ban ®iÒu hµnh Ng©n hµng hay cña çc chÝnh phñmµ çc nhµ qu¶n lý ng©n hµng ®¹i diÖn.

Ng©n hµng Ph¸t triÓn Ch©u ¸ kh«ng ®¶m b¶o tÝnh chÝnh x¸c cña çc d÷ liÖu ®îctr×nh bµy trong Ên phÈm nµy vµ kh«ng chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ bÊt cø hËu qu¶ nµo doviÖc sö dông çc d÷ liÖu nµy g©y ra.

ViÖc sö dông thuËt ng÷ ®Êt níc, níc kh«ng hµm ý sù b×nh luËn cña çc t¸c gi¶hoÆc cña ng©n hµng Ph¸t triÓn Ch©u ¸ vÒ t çch ph¸p nh©n hay çc vÞ thÕ kh¸ccña bÊt cø vïng l·nh thæ nµo.



30 TRÖÔØNG HÔÏP NGHIEÂN CÖÙU VEÀ

HÔÏP ÑOÀNG NOÂNG SAÛN



4

MUÏC LUÏC

Toång quan phaân tích . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .5Coâng ty TNHH toång hôïp Leâ Minh . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .25Hôïp taùc xaõ Hoa Hoàng . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .29Noâng tröôøng cheø Thanh Bình . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .33Coâng ty TNHH saûn phaåm noâng nghieäp beàn vöõng . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .37Coâng ty coå phaàn coâng ngheä noâng laâm nghieäp Vieät Nam . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .41Coâng ty Nestleù . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .46Taäp ñoaøn Charoen Pokphand . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .51Coâng ty coå phaàn xuaát nhaäp khaåu thuû coâng myõ ngheä . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .55Coâng ty coå phaàn rau quaû Luveco . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .61Coâng ty coå phaàn boâng vaûi mieàn Trung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .65Nhaø maùy cheá bieán rau quaû xuaát khaåu Quaûng Nam . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .70Coâng ty coå phaàn taèm saén Baûo Loäc . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .75Coâng ty TNHH Thaùi Hoaø . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .79Hôïp taùc xaõ Xuaân Höông . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .84Hôïp taùc xaõ Hieäp Nguyeân . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .89Coâng ty cheø Caàu Ñaát . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .93Nhaø maùy cheá bieán xuaát khaåu ñieàu Ñaï Huoai . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .97Coâng ty cheø Hai Yih . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .102HTX Thaønh Lôïi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .106Lieân keát tieâu thuï böôûi ôû DNTN Hoaøng Gia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .110HTX Phöôùc Haäu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .115Cô sôû saûn xuaát baùnh traùng Trung Tín . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .120Xí nghieäp cheá bieán haûi saûn vaø thöïc phaåm xuaát khaåu (CHOLIMEX) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .124Trung taâm Sao Vieät . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .128Coâng ty TNHH SX&TM ong maät Thanh Nam Thaéng . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .133Hôïp taùc xaõ Taân Phuù Trung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .137HTX Lôïi Thuaän . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .142HTX Myõ Löông . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .145HTX Taân Myõ Chaùnh . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .149Coâng ty coå phaàn rau quaû Tieàn Giang . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .153



5

30 TRÖÔØNG HÔÏP NGHIEÂN CÖÙUVEÀ HÔÏP ÑOÀNG NOÂNG SAÛN:

Caùc baèng chöùng thöïc teá cuûa 30tröôøng hôïp hôïp ñoàng noâng saûn chothaáy moâ hình ña thaønh phaàn coù tieàmnaêng lôùn nhaát trong vieäc lieân keát vaøgiuùp ngöôøi ngheøo höôûng lôïi töø söïphaùt trieån cuûa hôïp ñoàng noâng saûn.Trong moâ hình taäp trung hoaù, raát khoùcho ngöôøi ngheøo tham gia do caàn voánñaàu tö lôùn vaø tính ruûi ro cao. Trongmoâ hình ñoàn ñieàn trung taâm, donguyeân nhaân lòch söû cuûa heä thoángnoâng tröôøng cuõ neân khaû naêng lieân keáttheâm noâng daân vaøo caùc hôïp ñoàngmôùi khaù khoù khaên, ñaëc bieät laø chonoâng daân ngheøo do hoï khoâng ñöôïctrang bò ñaày ñuû caùc kieán thöùc kyõthuaät. Hôn theá nöõa, ñoái vôùi caùc hoämôùi tham gia kyù hôïp ñoàng, caàn hoãtrôï raát lôùn veà voán ñaàu tö xaây döïng côbaûn vaø ñieàu ñoù vöôït ra khoûi khaû naêngcuûa ngöôøi ngheøo.

TOÅNG QUAN PHAÂN TÍCH



6

I. Giôùi thieäuCuøng vôùi quaù trình toaøn caàu hoaù, töï do hoaù thòtröôøng vaø ñoåi môùi coâng ngheâ, nhaän thöùc veà chuoãigiaù trò toaøn caàu coù vai troø ngaøy caøng quan troïngñoái vôùi taát caû caùc taùc nhaân kinh teá. Döïa treân xutheá phaùt trieån toaøn caàu vaø kinh nghieäm cuûa caùcnöôùc ñang phaùt trieån, Chöông trình Naâng caoHieäu quaû Thò tröôøng cho Ngöôøi ngheøo ñaõ ñöa ra 3baøi hoïc quan troïng: (i) caàn tham gia vaøo chuoãi giaùtrò; (ii) caàn hoïc caùch taïo ra chuoãi giaù trò; vaø (iii)caàn hoïc caùch lieân keát ngöôøi ngheøo vaøo chuoãi giaùtrò1.

Coù moät quan ñieåm chung laø xoaù ñoùi giaûm ngheøokhoâng nhöõng chæ caàn taêng tröôûng kinh teá maø coøncaàn caû cô cheá toå chöùc ñeå lieân keát noâng daân ngheøovaøo chuoãi giaù trò (caû ôû taàm quoác gia vaø quoác teá) ñeågiuùp hoï höôûng lôïi töø söï phaùt trieån cuûa thò tröôøng.Söï phaùt trieån cuûa hôïp ñoàng noâng saûn ñöôïc coi laømoät giaûi phaùp raát tieàm naêng trong vieäc giuùp ngöôøingheøo höôûng lôïi töø chuoãi giaù trò.

Hôïp ñoàng noâng saûn thöôøng ñöôïc coi laø "söï thoaûthuaän giöõa noâng daân vaø caùc cô sôû cheá bieán hoaëctieâu thuï saûn phaåm noâng saûn veà vieäc tieâu thuï saûnphaåm trong töông lai vaø thöôøng vôùi giaù ñaëttröôùc2" (Eaton vaø Shepherd, 2001: 2). Hôïp ñoàngthöôøng sinh ra töø nhu caàu cuûa caùc doanh nghieäpkinh doanh noâng saûn quy moâ lôùn, muoán taïo ralieân keát ñaàu vaøo thoâng qua vieäc lieân minh vôùi caùcnhoùm noâng hoä nhoû theo daïng hôïp ñoàng mieänghoaëc baèng vaên baûn trong ñoù doanh nghieäp cungcaáp tröôùc caùc ñaàu vaøo saûn xuaát vaø hoã trôï kyõ thuaätñeå nhaän laïi nguoàn cung nguyeân lieäu ñaûm baûo veàmaët soá löôïng, chaát löôïng vôùi giaù ñöôïc ñònh tröôùc.Veà maët lòch söû, hôïp ñoàng noâng saûn sinh ra cuøngvôùi söï phaù vôõ cuûa caùc ñoàn ñieàn taïi caùc nöôùc thuoäcñòa sau khi giaønh ñoäc laäp vaø luùc ñoù caùc coâng tynöôùc ngoaøi bò ñe doaï quoác höõu hoaù vaø khi coù caùccô hoäi môùi veà lôïi nhuaän do thay ñoåi phaân coâng laoñoäng quoác teá. Xu höôùng naøy ñöôïc caùc nhaø taøi trôïhoã trôï maïnh meõ trong caùc chöông trình trieån khailieân keát cuûa nhaø nöôùc hoaëc tö nhaân ñeå taïo ra quan

heä ñoái taùc naêng ñoäng giöõa caùc doanh nghieäp kinhdoanh noâng saûn vaø ngöôøi saûn xuaát nhoû, nhaèmmuïc ñích chuyeån giao vaø ñoåi môùi coâng ngheä cuõngnhö phaùt trieån thò tröôøng. Theâm vaøo ñoù, quaù trìnhtöï do hoaù thò tröôøng vaø toaøn caàu hoaù do taùc ñoängcuûa Toå chöùc thöông maïi theá giôùi (WTO) ñi lieàn vôùisöï taêng cöôøng lieân keát giöõa caùc doanh nghieäpnoâng saûn vaø ngöôøi saûn xuaát nhoû ôû caùc nöôùc ñangphaùt trieån nhaèm ñaùp öùng nhu caàu cuûa ngöôøi tieâuduøng taïi caùc nöôùc ñaõ phaùt trieån ñoái vôùi caùc noângsaûn coù chaát löôïng cao, vôùi tính chuyeân bieät cao vaøthöông hieäu cuï theå.

Cô sôû lyù luaän chính cho hôïp ñoàng noâng saûn laø lyùthuyeát veà "chi phí giao dòch"3, trong ñoù quan taâmtôùi 3 yeáu toá chính cho söï hình thaønh vaø phaùt trieåncuûa hôïp ñoàng noâng saûn, cuï theå laø: tính hôïp lyù bògiôùi haïn, tính cô hoäi vaø tính cuï theå cuûa taøi saûn(Williamson, 1989; Simmons, 2004). Neáu khoângcoù söï chi phoái cuûa caùc yeáu toá ñoù trong caùc giaodòch thò tröôøng thì seõ khoâng caàn coù hôïp ñoàngnoâng saûn bôûi vì caùc doanh nghieäp kinh doanhnoâng saûn coù theå mua taát caû caùc nguyeân vaät lieäutreân thò tröôøng buoân baùn trao tay ñeå ñaùp öùng nhucaàu cuûa hoï moät caùch nhanh nhaát vaø hoaøn haûo.Moät löïa choïn khaùc cho vieäc thu mua nguyeân lieäulaø caùc doanh nghieäp kinh doanh noâng nghieäp coùtheå töï thieát laäp caùc ñoàn ñieàn cuûa rieâng hoï. Tuynhieân, löïa choïn naøy coù theå laïi sinh ra caùc chi phígiao dòch khaùc nhö chi phí giaùm saùt, ruûi ro cuûacaùc muøa vuï, chi phí mua/thueâ ñaát vaø taäp huaán kyõthuaät. Vì theá, hôïp ñoàng noâng saûn chæ caàn thieát neáunoù taïo ra chi phí giao dòch thaáp hôn so vôùi caùc löïachoïn khaùc.

Coù theå phaân loaïi hôïp ñoàng noâng saûn theo ñoä saâucuûa thoaû thuaän hôïp ñoàng hoaëc caáu truùc toå chöùccuûa hôïp ñoàng (Eaton vaø Shepherd, 2001). Ñoä saâucuûa thoaû thuaän hôïp ñoàng lieân quan ñeán möùc ñoävaø tính phöùc taïp cuûa vieäc cung caáp tieáp caän thòtröôøng, cung caáp nguoàn löïc vaø quaûn lyù cuï theå. Caáutruùc toå chöùc cuûa hôïp ñoàng phuï thuoäc vaøo baûn chaátcuûa saûn phaåm, nguoàn löïc cuûa nhaø taøi trôï vaø möùcñoä quan heä giöõa noâng daân vaø nhaø taøi trôï. Phuï luïc

1 Goletti (2004: 9-10).2 Töø ñaây trôû ñi, nhö gôïi yù cuûa Eaton vaø Shepherd (2001), chuùng toâi seõ söû duïng caùch goïi teân caùc ñoái taùc tham giahôïp ñoàng thay theá laãn nhau, tröø moät soá tröôøng hôïp cuï theå, nhö: (i) nhaø taøi trôï ñöôïc coi laø doanh nghieäp cheá bieán/tieâuthuï, doanh nghieäp kinh doanh noâng saûn, nhaø ñaàu tö, nhaø cheá bieán, hoaëc beân A; (ii) noâng daân ñöôïc coi laø ngöôøi saûnxuaát hoaëc beân B.3 Phuï luïc 1 seõ ñöa ra chi tieát veà lyù thuyeát môùi ñaây cuûa Gereffi, Humphrey vaø Sturgeon (2003) veà quaûn trò thò tröôøng.



7

2 seõ giôùi thieäu veà caùc caùch phaân loaïi naøy.

Hôïp ñoàng noâng saûn taïo ra khaû naêng caûi thieänphuùc lôïi cuûa ngöôøi saûn xuaát nhoû, nhöng ñaây môùichæ laø ñieàu kieän caàn. Ngöôøi saûn xuaát nhoû coù theå bògaït boû khoûi hôïp ñoàng do söï thieân vò cho caùc noânghoä quy moâ lôùn cuûa caùc doanh nghieäp kinh doanhnoâng saûn khi löïa choïn ngöôøi tham gia hôïp ñoàng.Moät taùc ñoäng xaáu khaùc cuûa hôïp ñoàng noâng saûn laøcaùc doanh nghieäp quy moâ lôùn coù khaû naêng kieåmsoaùt vaø boùc loät noâng daân, vaø khieán cho hoï maátkhaû naêng ñaøm phaùn. Hôn theá nöõa, hôïp ñoàng noângsaûn coøn coù theå gaây ra thieät haïi cho noâng daân ôûchu kyø tieáp theo veà thu nhaäp, giaù caû vaø giôùi haïnthò tröôøng baùn ngoaøi hôïp ñoàng. Phuï luïc 3 seõ toångkeát caùc lôïi ích vaø taùc haïi cuûa hôïp ñoàng noâng saûnñoái vôùi caû noâng daân vaø doanh nghieäp.

Tính beàn vöõng cuûa hôïp ñoàng phuï thuoäc vaøo caûmoâi tröôøng hoaït ñoäng cuûa hôïp ñoàng vaø vieäc quaûnlyù hôïp ñoàng treân thöïc teá. Moâi tröôøng hôïp ñoàngbao goàm söùc maïnh thò tröôøng cuûa saûn phaåm hôïpñoàng, chính saùch vó moâ cuûa chính phuû, söï phöùctaïp veà coâng ngheä saûn xuaát vaø cheá ñoä sôû höõu ruoängñaát; trong khi ñoù caùc yeáu toá chính cuûa quaûn lyù hôïpñoàng bao goàm chaát löôïng quaûn lyù vaø trieån khaicaùc hoaït ñoäng nhö thieát laäp nhoùm noâng daân, choïnlöïa ñoái töôïng tham gia hôïp ñoàng, quaûn lyù caùctröôøng hôïp vi phaïm hôïp ñoàng vaø giaûi quyeát tranhchaáp.

Quyeát ñònh 80 cuûa Thuû töôùng Chính phuû banhaønh naêm 2002 nhaèm muïc ñích thuùc ñaåy chuyeånñoåi cô caáu noâng nghieäp töø vieäc saûn xuaát töï cungtöï caáp sang moät neàn noâng nghieäp thöông maïi hoaùcao vaø höôùng tôùi xuaát khaåu. Quyeát ñònh naøythöôøng ñöôïc bieát döôùi teân lieân keát 4 nhaø, taäp trungvaøo vieäc ñaåy nhanh quan heä hôïp ñoàng ñeå taêngcöôøng hieäu quaû cuûa thu mua noâng saûn cuûa noângdaân vaø ñoåi môùi coâng ngheä trong kinh teá noângthoân.

Baùo caùo cuûa Boä NN&PTNT (Ñaëng Kim Sôn,Nguyeãn Minh Tieán vaø coäng söï, 2005) vaø caùcnghieân cöùu khaùc (M4P/ADB, 2005; Phaïm QuangDieäu vaø coäng söï, 2004; Traàn Coâng Thaéng, PhaïmQuang Dieäu vaø coäng söï, 2005; Nguyeãn Ñoã AnhTuaán, Traàn Coâng Thaéng vaø coäng söï, 2005) ñaõ neâu

ra 4 vaán ñeà chính trong quaù trình trieån khai thöïchieän QÑ 80, ñoù laø:

- Tyû leä baùn qua hôïp ñoàng khaù thaáp, thöôøng laødöôùi 30% toång saûn löôïng. Tyû leä 30% chæ ñaïtñöôïc ñoái vôùi moät soá saûn phaåm caán yeâu caàu caoveà cheá bieán nhö mía ñöôøng, boâng, söõa, thuoác laù,cheø vaø cao su.

- Vi phaïm hôïp ñoàng dieãn ra khaù phoå bieán trongñoù noâng daân thöôøng töø choái giao noäp saûn phaåmñeå traû tieàn vaät tö vaø voán öùng tröôùc cho doanhnghieäp.

- Hôïp ñoàng tröïc tieáp giöõa noâng daân vaø nhaø cheábieán thöôøng bò bieán daïng thaønh hình thöùc hôïpñoàng giöõa nhaø cheá bieán vaø thöông laùi (ñaïi dieäncho caùc nhoùm noâng daân) vaø coù raát ít trao ñoåithoâng tin tröïc tieáp giöõa nhaø cheá bieán vaø noângdaân.

- Hôïp ñoàng noâng saûn döôøng nhö chæ höôùng tôùicaùc noâng hoä coù quy moâ lôùn taïi caùc vuøng noângnghieäp phaùt trieån nhö Ñoâng Nam Boä vaø Ñoàngbaèng soâng Cöûu Long.

Noùi chung, vieäc trieån khai hôïp ñoàng noâng saûntheo QÑ 80 cho ñeán nay laø khoâng thaønh coâng.Hôn theá nöõa, ñieàu ñaùng löu yù laø caùc hôïp ñoàngthaønh coâng coù theå gaây haïi chöù khoâng phaûi giuùpñôõ noâng daân ngheøo. Vì theá, caàn coù khaûo saùt thöïcteá veà cô cheá lieân keát ngöôøi ngheøo vaø giuùp hoïhöôûng lôïi thoâng qua hôïp ñoàng noâng saûn. Tuynhieân, caùc nghieân cöùu veà vaán ñeà naøy vaãn coøn moätsoá haïn cheá nhö4:

- Phaàn lôùn caùc nghieân cöùu chæ taäp trung vaøo khíacaïnh quaûn lyù chöù ít ñeà caäp ñeán moâi tröôøng hoaïtñoäng cuûa hôïp ñoàng noâng saûn. Maø treân thöïc teáthì chính vieäc nghieân cöùu moâi tröôøng naøy môùicoù nhieàu yù nghóa veà maët chính saùch.

- Caùc baøi hoïc kinh nghieäm khoâng ñöôïc cuï theåhoaù cho caùc cô caáu toå chöùc hôïp ñoàng khaùc nhaumaëc duø chuùng ta ñaõ thöøa nhaän raèng khoâng theåvaän haønh caùch tieáp caän "moät côõ vöøa cho taát caû"cho taát caû caùc loaïi noâng saûn vaø caùc ñòa ñieåmkhaùc nhau.

- Caùc nghieân cöùu thöôøng chæ taäp trung vaøo cô cheá

4 Xem chi tieát taïi M4P/ADB (2005).



8

ñònh giaù trong hôïp ñoàng maø khoâng tính tôùi caùckhía caïnh quan troïng khaùc cuûa hôïp ñoàng noângsaûn nhö hình thöùc hôïp ñoàng, maãu hôïp ñoàng vaøtính chi tieát cuûa hôïp ñoàng.

- Chöa coù nghieân cöùu moät caùch coù heä thoáng vaøñaày ñuû veà aûnh höôûng cuûa hôïp ñoàng noâng saûnñoái vôùi ngöôøi ngheøo.

II. Muïc tieâu nghieân cöùu Nghieân cöùu naøy seõ khaûo saùt 30 tröôøng hôïp hôïpñoàng noâng saûn giöõa noâng daân saûn xuaát nhoû vaø caùcnhaø cheá bieán. Caùc tröôøng hôïp naøy seõ giaûi quyeátcaùc vaán ñeà sau:

1. Chæ ra thöïc teá hoaït ñoäng cuûa caùc hôïp ñoàngnoâng saûn taïi Vieät Nam ñeå caùc nhaø taøi trôï quoácteá vaø caùc toå chöùc trong nöôùc nhaän bieát roõ tìnhtraïng thöïc teá vaø caùc vaán ñeà cuûa hôïp ñoàngnoâng saûn vaø töø ñoù ñeà ra caùc bieän phaùp thíchhôïp ñeå caûi thieän söï hoaït ñoäng cuûa heä thoánghôïp ñoàng noâng saûn giuùp ngöôøi ngheøo höôûnglôïi.

2. Ñöa ra caùc baøi hoïc kinh nghieäm thöïc teá ñeågiuùp cho caùc can thieäp chính saùch vaø phoå bieánkinh nghieäm naøy cho caùc nhaø quaûn lyù ñòaphöông vaø quaûn lyù döï aùn trong lónh vöïc phaùttrieån hôïp ñoàng noâng saûn vaø xoaù ñoùi giaûmngheøo.

3. Chuaån bò thoâng tin neàn veà caùc tröôøng hôïpnoâng saûn cho vieäc trieån khai caùc döï aùn thöûûnghieäm nhaèm phaùt trieån hôïp ñoàng noâng saûntaïi Vieät Nam.

Vôùi muïc tieâu ñoù, nhoùm nghieân cöùu taäp trung traûlôøi caùc caâu hoûi nghieân cöùu sau:

1. Ñaâu laø caùch phaân loaïi heä thoáng hôïp ñoàngnoâng saûn taïi Vieät Nam?

2. Ñaâu laø nhöõng ñaëc ñieåm cuûa caùc daïng toå chöùchôïp ñoàng noâng saûn khaùc nhau taïi Vieät Nam?

3. Ñaâu laø yeáu toáå aûnh höôûng ñeán thaønh coâng hoaëcthaát baïi cuûa caùc daïng toå chöùc hôïp ñoàng noângsaûn khaùc nhau?

4. Laøm caùch naøo ñeå lieân keát vaø giuùp ngöôøi ngheøohöôûng lôïi töø caùc daïng toå chöùc hôïp ñoàng khaùcnhau?

5. Ñaâu laø caùc baøi hoïc kinh nghieäm veà phaùt trieån

hôïp ñoàng noâng saûn vaø xoaù ñoùi giaûm ngheøo ôûVieät Nam?

III. Caùch tieáp caän vaø phöông phaùpnghieân cöùu

1. Löïa choïn caùc tröôøng hôïp nghieân cöùuNghieân cöùu naøy tính tôùi 3 yeáu toá chính ñeå löïachoïn caùc tröôøng hôïp nghieân cöùu tình huoáng, ñoùlaø: (i) möùc ñoä thaønh coâng cuûa hôïp ñoàng noâng saûn;(ii) daïng toå chöùc cuûa hôïp ñoàng; (iii) ñòa ñieåm hôïpñoàng. 2/3 soá tröôøng hôïp ñöôïc xaùc ñònh tröôùc laøhôïp ñoàng noâng saûn thaønh coâng, vaø phaàn coøn laïilaø caùc tröôøng hôïp thaát baïi. Cho vieäc phaân loaïi caùchôïp ñoàng noâng saûn, chuùng toâi choïn caùch phaânloaïi theo cô caáu toå chöùc cuûa hôïp ñoàng chöù khoângphaûi ñoä saâu cuûa hôïp ñoàng vì caùch löïa choïn theocô caáu toå chöùc seõ giuùp xaùc ñònh tröôùc caùc taùcnhaân tham gia vaø caáu truùc toå chöùc cuûa hôïp ñoàngdeã daøng hôn. Hôn theá nöõa, nhoùm nghieân cöùucuõng ñaõ ñeà nghò vieäc khaûo saùt caùc tröôøng hôïp hôïpñoàng noâng saûn raûi ñeàu treân caû ba vuøng Baéc,Trung, Nam cuûa Vieät Nam.

Thaønh coâng cuûa hôïp ñoàng noâng saûn coù theå bieåuhieän qua vieäc hôïp ñoàng coù ñöôïc duy trì qua thôøigian hay khoâng vaø ñieàu ñoù theå hieän vieäc caùc beântham gia ñeàu thoaû maõn vôùi thoaû thuaän hôïp ñoàng.Do QÑ 80 baét ñaàu coù hieäu löïc töø naêm 2002 neânkhoaûng thôøi gian töø 3 ñeán 5 naêm ñöôïc coi laø giaiñoaïn maáu choát ñeå xem xeùt hôïp ñoàng noâng saûnthaønh coâng hay thaát baïi. Theâm vaøo ñoù, khung thôøigian naøy coøn tính tôùi caùc tieâu chuaån khaùc nhö: (i)taêng tröôûng cuûa soá noâng daân vaø dieän tích ñaát thamgia hôïp ñoàng; (ii) taêng tröôûng cuûa saûn löôïng vaølöôïng baùn qua hôïp ñoàng; (iii) soá tröôøng hôïp phaùvôõ hôïp ñoàng; (iv) soá tröôøng hôïp chaäm thanh toaùntieàn vaät tö vaø voán öùng tröôùc cuûa nhaø taøi trôï; (v)taêng tröôûng veà doanh soá vaø thò tröôøng cuûa nhaø taøitrôï.

Trong soá caùc daïng toå chöùc hôïp ñoàng, nghieân cöùunaøy taäp trung vaøo moâ hình ña thaønh phaàn do daïng"hôïp ñoàng ñoâi" thoâng qua HTX hoaëc caùc nhoùmnoâng daân khaù phoå bieán ôû Vieät Nam trong khuoânkhoå cuûa QÑ 80. Tuy nhieân, chuùng toâi cuõng tínhtôùi caùc daïng toå chöùc hôïp ñoàng khaùc ñeå ñöa ra ñaàyñuû thöïc traïng cuûa hôïp ñoàng noâng saûn ôû Vieät Nam.Nghieân cöùu naøy cuõng keát hôïp moâ hình trung gianvaø phi chính thöùc vaøo cuøng moät nhoùm vì treân thöïc



9

teá hai moâ hình naøy thöôøng truøng laëp laãn nhau taïiVieät Nam. Daïng moâ hình cuoái cuøng naøy seõ giuùpcho böùc tranh veà hôïp ñoàng noâng saûn ôû Vieät Namñaày ñuû hôn, ñoàng thôøi cuõng laø neàn taûng ñeå sosaùnh aûnh höôûng cuûa caùc daïng toå chöùc hôïp ñoàngnoâng saûn khaùc nhau ñoái vôùi ngöôøi ngheøo.

Taïi moãi vuøng, nghieân cöùu taäp trung vaøo caùc noângsaûn coù tieàm naêng taêng tröôûng toát vaø coù tính caïnhtranh cao. Taïi mieàn Baéc, nghieân cöùu löïa choïn caùctröôøng hôïp hôïp ñoàng noâng saûn veà caây coângnghieäp taïi vuøng mieàn Nuùi phía Baéc, rau quaû vaøchaên nuoâi taïi vuøng Ñoàng baèng soâng Hoàng. Taïimieàn Trung, nghieân cöùu taäp trung vaøo caây coângnghieäp vaø rau quaû. Taïi mieàn Nam, nghieân cöùu taäptrung vaøo caây löông thöïc, rau quaû vaø caùc hoaïtñoäng noâng nghieäp phuï trôï.

2. Maãu nghieân cöùu tình huoáng Ñoái vôùi moãi tröôøng hôïp, chuùng toâi moâ taû caùc ñaëcñieåm chính cuûa hôïp ñoàng noâng saûn, bao goàm: (i)thoâng tin chung; (ii) quaù trình hình thaønh vaø phaùttrieån cuûa hôïp ñoàng; (iii) caùc ñieàu khoaûn hôïp ñoàng;(iv) lyù do thaønh coâng/thaát baïi cuûa hôïp ñoàng; (v)baøi hoïc kinh nghieäm vaø caùc khuyeán nghò. Ñoáâi vôùi3 muïc ñaàu tieân, nghieân cöùu taäp trung vaøo caùcthoâng tin nhö ñòa chæ, quy moâ kinh doanh, saûnphaåm, thò tröôøng tieâu thuï, hình thöùc hôïp ñoàng,maãu hôïp ñoàng vaø chi tieát cuûa hôïp ñoàng.

Ñoái vôùi moãi tröôøng hôïp, nghieân cöùu tính tôùi 2nhoùm yeáu toá chính coù aûnh höôûng tính beàn vöõngcuûa hôïp ñoàng noâng saûn: (i) moâi tröôøng kinh teá, kyõthuaät vaø xaõ hoäâi; (ii) hoaït ñoäng quaûn lyù. Ñoái vôùinhoùm yeáu toá ñaàu, chuùng toâi ñaët troïng taâm vaøo söùcmaïnh thò tröôøng cuûa saûn phaåm hôïp ñoàng, chínhsaùch vó moâ vaø cô cheá toå chöùc cuûa chính phuû, söïphöùc taïp veà coâng ngheä saûn xuaát vaø cheá ñoä sôû höõuruoäng ñaát. Ñoái vôùi nhoùm yeáu toá thöù hai, nghieâncöùu khaûo saùt chaát löôïng cuûa vieäc quaûn lyù hôïpñoàng (ví duï nhö haønh vi cô hoäi cuûa nhaân vieân caùcdoanh nghieäp tham gia hôïp ñoàng, quan heä xaõ hoäi,tri thöùc veà vaên hoaù ñòa phöông vaø vai troø cuûangöôøi laõnh ñaïo) vaø vieäc caùc trieån khai caùc hoaïtñoäng (nhö thieát laäp nhoùm noâng daân, choïn löïa ñoáitöôïng tham gia hôïp ñoàng, quaûn lyù caùc tröôøng hôïpvi phaïm hôïp ñoàng vaø giaûi quyeát tranh chaáp).

Trong giôùi haïn veà noäi dung vaø thôøi gian cuûanghieân cöùu naøy, chuùng toâi chæ taäp trung vaøo vaánñeà loaïi boû hoaëc lieân keát vaø aûnh höôûng tröïc tieáp

cuûa hôïp ñoàng noâng saûn ñoái vôùi noâng daân ngheøo.Taùc ñoäng voøng hai vaø aûnh höôûng giaùn tieáp thoângqua phaùt trieån kinh teá - xaõ hoäi trong khu vöïc hôïpñoàng noâng saûn caàn coù caùc nghieân cöùu coù phaïm viroäng hôn.

3. Phöông phaùp thu thaäp soá lieäuÑaàu tieân, nhoùm nghieân cöùu tieán haønh vieäc thamkhaûo taøi lieäu vaø phoûng vaán taïi Haø Noäi ñeå xaùc ñònhcaùc tröôøng hôïp nghieân cöùu thích hôïp. Nhoùmnghieân cöùu ñaõ phoûng vaán quan chöùc chính phuû,caùc toå chöùc phi chính phuû, ñaïi dieän caùc nhaø taøitrôï vaø caùc chuyeân gia trong lónh vöïc naøy. Chuùngtoâi ñaõ laäp ra danh saùch 50 tröôøng hôïp hôïp ñoàngnoâng saûn ñeå töø ñoù choïn ra 30 tröôøng hôïp thíchhôïp nhaát theo caùc tieâu chuaån ñaõ neâu ra ôû treân.

Taïi thöïc ñòa, ñaàu tieân chuùng toâi tieán haønh phoûngvaán nhöõng laõnh ñaïo ñòa phöông (ôû caû caáp tænh,huyeän vaø xaõ, hoaëc laõnh ñaïo cuûa caùc HTX hoaëc toånhoùm noâng daân tham gia vaøo hôïp ñoàng) ñeå coù caùcthoâng tin neàn veà ñòa phöông. Sau ñoù, chuùng toâitieán haønh phoûng vaán saâu ñoái vôùi ñoái taùc tham giatröïc tieáp trong hôïp ñoàng. Maãu caâu hoûi cho phoûngvaán saâu döïa treân maãu nghieân cöùu tình huoáng neâuôû phaàn treân, vaø phoûng vaán sau naøy taïo neân thoângtin neàn taûng cho caâu chuyeän veà hôïp ñoàng noângsaûn trong moãi tröôøng hôïp.

Chuùng toâi cuõng tieán haønh moät vaøi cuoäc thaûo luaännhoùm ñoái vôùi caùc noâng daân tham gia hôïp ñoàng(khoaûng 10-20 ngöôøi: moät nöûa ngheøo vaø moät nöûakhoâng ngheøo) taïi moät soá tænh. Nhöõng cuoäc thaûoluaän naøy cung caáp caùc thoâng tin veà quaù trình hìnhthaønh cuûa hôïp ñoàng vaø caùc daïng thoaû thuaän thòtröôøng kieåu khaùc cuûa saûn phaåm trong hôïp ñoàng taïiñòa baøn nghieân cöùu. Chuùng toâi cuõng ñaõ tieán haønhcaùc baøi taäp phaân haïng vaø ñaùnh giaù tyû troïng trongcaùc cuoäc thaûo luaän nhoùm ñeå xaùc ñònh caùc yeáu toáaûnh höôûng ñeán thaønh coâng hoaëc thaát baïi cuûa hôïpñoàng noâng saûn (vaø coù theå laø caû yeáu toá xaùc ñònh söïtham gia vaøo hôïp ñoàng noâng saûn vaø aûnh höôûngcuûa söï tham gia ñoái vôùi phuùc lôïi cuûa noâng daânneáu caàn thieát).

Vôùi caùch tieáp caän neâu treân trong caùc nghieân cöùutình huoáng, baøi toång keát naøy seõ taäp trung vaøo caùcvaán ñeà sau: (i) ñònh daïng hôïp ñoàng noâng saûn; (ii)ñaëc ñieåm cuûa caùc daïng toå chöùc hôïp ñoàng noângsaûn; (iii) yeáu toå aûnh höôûng ñeán thaønh coâng cuûacaùc daïng hôïp ñoàng noâng saûn; (iv) baøi hoïc kinh



10

nghieäm cho phaùt trieån hôïp ñoàng noâng saûn vaø xoaùñoùi giaûm ngheøo.

IV. Caùc ñaëc ñieåm chính cuûa hôïpñoàng noâng saûn taïi Vieät NamTheo nhö caùch phaân loaïi coù tính lyù thuyeát veà hôïpñoàng noâng saûn, nhoùm nghieân cöùu ñaõ khaûo saùt taátcaû caùc daïng hôïp ñoàng noâng saûn taïi Vieät Nam.Nhoùm nghieân cöùu ñaõ tieán haønh khaûo saùt thöïc ñòataïi 11 tænh traûi daøi treân caû nöôùc: Laøo Cai (taïi vuøng

Nuùi phía Baéc), Haø Noäi, Nam Ñònh vaø Haø Taây (taïivuøng Ñoàng baèng soâng Hoàng), Quaûng Nam (taïivuøng Duyeân haûi Nam Trung Boä), Laâm Ñoàng (taïivuøng Taây Nguyeân), TP. Hoà Chí Minh (taïi vuøngÑoâng Nam Boä), Vónh Long vaø Tieàn Giang (taïivuøng Ñoàng baèng soâng Cöûu Long).

Baûng 1 lieät keâ teân cuûa 30 tröôøng hôïp hôïp ñoàngnoâng saûn, trong ñoù coù 19 tröôøng hôïp ñöôïc coi laøthaønh coâng vaø 11 tröôøng hôïp thaát baïi5. Moâ hìnhña thaønh phaàn chieám moät nöûa soá tröôøng hôïpnghieân cöùu, trong khi ñoù soá tröôøng hôïp laàn löôït laø

Ñòa ñieåm

Loaïi hôïp ñoàngMieàn Baéc Mieàn Trung Mieàn Nam Toång

Thaønhcoâng

Ña phöông - CT Luveco NamÑònh (rau) - CT coå phaàn thuûcoâng myõ ngheä NamÑònh (rau)

- HTX Xuaân Höông -Laâm Ñoàng (rau oânñôùi)- HTX Hieäp Nguyeân- Laâm Ñoàng (rau)CP Boâng vaûi mieànTrung - Quaûng Nam

- HTX Taân Phuù Trung- TPHCM (rau antoaøn)- HTX Thaønh Lôïi -Vónh Long (rau antoaøn)- HTX Phöôùc Haäu -Vónh Long (rau antoaøn)

8

Taäp trung hoaù - Taäp ñoaøn CP - HaøTaây (lôïn)- CT Thuoác laù LeâMinh - Laøo Cai

CT Cheø Hai Yih -Laâm Ñoàng

- Trung taâm Sao Vieät- TPHCM (rau antoaøn)- CT Thanh NamThaéng - TPHCM (ongmaät)- CT Hoaøng Gia -Vónh Long (böôûi)

6

Ñoàn ñieàn trungtaâm

Noâng tröôøng CheøThanh Bình - Laøo Cai

CT Cheø Hai Yih -Laâm Ñoàng

CT Cheø Caàu Ñaát -Laâm Ñoàng

2

Trung gian vaøphi chính thöùc

HTX Hoa hoàng - LaøoCai

- Cô sôû Trung Tín -TPHCM (baùnh traùng)- CT Rau quaû TieànGiang (döùa)

3

Thaát baïi Ña phöông CT coå phaàn noâng -laâm nghieäp VieätNam - Haø Noäi (rauan toaøn)

- CT Thaùi Hoøa - LaâmÑoàng (caø pheâ)- CT Ñaï Hoai - LaâmÑoàng (haït ñieàu)

- HTX Lôïi Thuaän -Tieàn Giang (luùa)- HTX Myõ Löông -Tieàn Giang (hoa quaû)- CT Cholimex -TPHCM (ôùt)HTX Taân Myõ Chaùnh- Tieàn Giang (rau)

7

Taäp trung hoaù - CT Nestleù - Haø Taây(söõa)- CT saûn phaåm noângnghieäp beàn vöõng -Haø Noäi (rau saïch)

- N/m cheá bieán rauquaû xuaát khaåu -Quaûng Nam (döùa)- CT Taèm saén BaûoLoäc - Laâm Ñoàng

4

Toång 9 9 12 30

5 Xem danh saùch chi tieát trong Phuï luïc 4.



11

10, 2 vaø 3 ñoái vôùi caùc moâ hình taäp trung hoaù, ñoànñieàn trung taâm vaø trung gian vaø phi chính thöùc.Coù 9 tröôøng hôïp taïi mieàn Baéc, 9 ôû mieàn Trung vaø12 ôû mieàn Nam. Taïi moãi vuøng, nhoùm nghieân cöùuñaõ choïn ra caùc tröôøng hôïp vôùi saûn phaåm ñaïi dieäncho tính caïnh tranh vaø tieàâm naêng taêng tröôûng cuûamoãi vuøng. Ví duï nhö chuùng toâi ñaõ choïn caùc tröôønghôïp veà caây coâng nghieäp vaø ngheà troàng hoa ñoái vôùicaùc tröôøng hôïp hôïp ñoàng noâng saûn taïi mieàn Nuùiphía Baéc, rau vaø chaên nuoâi taïi vuøng Ñoàng baèngsoâng Hoàng, caây coâng nghieäp ngaén ngaøy taïi vuøngDuyeân haûi Nam Trung Boä, rau quaû vaø caây coângnghieäp daøi ngaøy taïi vuøng Taây Nguyeân, rau quaû,luùa vaø caùc hoaït ñoäng noâng nghieäp phuï trôï taïi TP. Hoà Chí Minh vaø vuøng Ñoàng baèng soâng CöûuLong. Ñaùng chuù yù laø 1/3 soá tröôøng hôïp lieân quanñeán ngaønh rau, ñaëc bieät laø rau an toaøn taïi vuøngven ñoâ do caây troàng naøy ñang phaùt trieån maïnh meõnhaèm phuïc vuï cho nhu caàu taêng nhanh cuûa ngöôøitieâu duøng coù thu nhaäp cao taïi caùc ñoâ thò ñoái vôùirau an toaøn vaø coù chaát löôïng cao. Maët khaùc, chæcoù moät tröôøng hôïp lieân quan ñeán caây löông thöïcdo hôïp ñoàng noâng saûn ñoái vôùi luùa gaïo ñaõ ñöôïc ñeàcaäp nhieàu trong caùc nghieân cöùu khaùc.

Phaàn naøy seõ taäp trung toång keát laïi caùc ñaëc ñieåmchính cuûa töøng daïng toå chöùc hôïp ñoàng noâng saûntheo caùc chuû ñeà sau: (i) caùc beân tham gia hôïpñoàng; (ii) quaù trình hình thaønh vaø phaùt trieån cuûahôïp ñoàng; (iii) ñieàu khoaûn hôïp ñoàng; (iv) caùc khoùkhaên chính ñoái vôùi hoaït ñoäng hôïp ñoàng.

1. Moâ hình ña thaønh phaànTrong moâ hình naøy, hôïp ñoàng thöôøng ñöôïc thöïchieän thoâng qua hôïp taùc xaõ vaø caùc nhoùm noângdaân, maëc duø trong moät vaøi tröôøng hôïp beân A coùtheå trieån khai hôïp ñoàng thoâng qua caùc ñaïi lyù thumua cuûa hoï. Beân A raát ña daïng bao goàm caùcdoanh nghieäp cheá bieán (coâng ty Nhaø nöôùc, coângty coå phaàn, coâng ty lieân doanh, coâng ty tö nhaân),sieâu thò, coâng ty baùn buoân vaø baùn leû. Moâ hình ñathaønh phaàn cuõng lieân quan ñeán nhieàu loaïi noângsaûn khaùc nhau saûn phaåm ña daïng töø caây ngaénngaøy (nhö luùa, rau, boâng) cho ñeán caây daøi ngaøy

(caây aên quaû, haït ñieàu vaø caø pheâ). Loaïi hôïp ñoàngnaøy raát thích hôïp cho noâng hoä quy moâ nhoû saûnxuaát caùc maët hang noâng saûn coù tính ruûi ro cao(nhö rau an toaøn), caàn coù nhu caàu taïo laäp thöônghieäu. Beân mua chi phoái maïnh meõ thò tröôøng tieâuthuï trong moâ hình naøy, vì theá quy moâ vaø phaïm vicuûa hôïp ñoàng phuï thuoäc vaøo khaû naêng tieâu thuï vaønaêng löïc cuûa beân A

Ñaùng chuù yù laø hôïp ñoàng noâng saûn theo moâ hìnhña thaønh phaàn coù theå sinh ra caû tröôùc vaø sau khiban haønh QÑ 80 vaøo naêm 2002. Ñoái vôùi caùctröôøng hôïp tröôùc naêm 2002, hôïp ñoàng noâng saûnthöôøng phaùt sinh treân cô sôû cuûa caùc coâng ty ñaõhoaït ñoäng laâu naêm taïi moät ñòa phöông cuï theå vaøxaùc ñònh roõ vuøng nguyeân lieäu, coù quan heä chaëtcheõ giöõa caùc beân tham gia, vaø coù söï hoã trôï cuûachính quyeàn ñòa phöông. Tuy nhieân, nhoùm nghieâncöùu cuõng nhaän thaáy raèng söï ra ñôøi cuûa QÑ 80 coùvai troø thuùc ñaåy vieäc hình thaønh hôïp ñoàng vaø taïoñoäng löïc ñeå thaønh laäp HTX. Ñaùng löu yù laø caùccoâng ty nhaø nöôùc khaù tích cöïc trong vieäc thöïchieän QÑ 80 vôùi hy voïng coù theå nhaän ñöôïc hoã trôïveà tín duïng vaø tieâu thuï saûn phaåm trong tinh thaàncuûa quyeát ñònh naøy6. Theâm vaøo ñoù, Sôû NN&PTNTtaïi caùc ñòa phöông coù vai troø hoã trôï quan troïngtrong vieäc hình thaønh HTX vaø thaønh laäp hôïp ñoàngcho noâng hoä saûn xuaát quy moâ nhoû. Moät trongnhöõng trôï giuùp tích cöïc nhaát laø vieäc hoã trôï tuyeântruyeàn hôïp ñoàng, giôùi thieäu lieân keát vaø hoã trôï kyõthuaät thoâng qua heä thoáng khuyeán noâng.

Nhu caàu hình thaønh hôïp ñoàng thöôøng xuaát phaùttaïi caùc ñòa ñieåm coù vuøng nguyeân lieäu saün coù, hoaëcdo nhu caàu oån ñònh nguoàn nguyeân lieäu cho cheábieán cuûa caùc coâng ty thu mua. Luùc ñaàu caùc hôïpñoàng ñeàu taïo ra ñoäng löïc cho caùc beân tham gia,nhöng thaønh coâng chæ ñeán vôùi caùc tröôøng hôïp coùkhaûo saùt kyõ vuøng nguyeân lieäu, tìm kieám thò tröôøngtieâu thuï, tuyeân truyeàn vaän ñoäng vaø löïa choïn caùchoä phuø hôïp tham gia hôïp ñoàng. Trong tröôøng hôïpthaát baïi, coù moät soá coâng ty ñaõ chuyeån sang söûduïng caùc ñaïi lyù thu mua hoaëc chæ quan taâm ñeánvieäc cung caáp vaät tö ñaàu vaøo noâng nghieäp chonoâng daân.

6 Treân thöïc teá caùc beân nhaän ñöôïc raát ít söï hoã trôï theo QÑ 80. Phaàn lôùn caùc coâng ty nhaø nöôùc phaûi trieån khai hôïpñoàng noâng saûn theo leänh cuûa chính quyeàn ñòa phöông hoaëc coâng ty meï, chöù khoâng phaûi do ñoäng löïc kinh teá. Chínhquyeàn ñòa phöông coù ít vai troø trong vieäc duy trì hôïp ñoàng vaø söû lyù tranh chaáp. Thöôøng thì chính quyeàn ñòa phöôngtaäp trung nhieàu hôn vaøo vieäc thieát laäp HTX ñeå noái keát noâng daân vaø doanh nghieäp deã daøng hôn.



12

Trong moâ hình ña thaønh phaàn, caùc hôïp ñoàngthöôøng coù ñaàu tö öùng tröôùc vaät tö cuûa beân A thoângqua HTX hoaëc nhoùm noâng daân, ñaëc bieät ñoái vôùicaây daøi ngaøy vaø caàn ñaàu tö lôùn. Ñoái vôùi caây ngaénngaøy, hoaëc beân A hoaëc HTX cuõng coù ñaàu tö öùngtröôùc cho hoä xaõ vieân. Trong moâ hình naøy, phöôngphaùp ñònh giaù khaù ña daïng. Ñoái vôùi caùc caây daøingaøy caàn coù ñaàu tö lôùn thì caùc coâng ty thöôøng ñaëtmöùc giaù saøn vaø coù theå coá ñònh giaù thu mua theotöøng naêm. Ñoái vôùi caây ngaén ngaøy, thì giaù thu muathöôøng laáy theo möùc giaù thò tröôøng vaø coù theå caohôn moäât chuùt ñeå taïo ñoäng löïc cho noâng daân vaøban quaûn lyù HTX. Trong moâ hình ña thaønh phaàn,caùc coâng ty phoái hôïp vôùi HTX ñeå giaùm saùt quytrình kyõ thuaät saûn xuaát cuûa noâng daân khaù chaëtcheõ. Theâm vaøo ñoù, caùc coâng ty nhaø nöôùc thöôøngbaûo hieåm ruûi ro cho hôïp ñoàng.

Khoù khaên lôùn nhaát trong moâ hình ña thaønh phaànlaø quy moâ nhoû leû cuûa noâng hoä tham gia hôïp ñoàng,vì theá haïn cheá khaû naêng cuûa hoï trong vieäc tuaânthuû caùc quy trình kyõ thuaät caàn thieát trong saûn xuaát.Theâm vaøo ñoù, cuõng phaûi maát thôøi gian thì môùi coùtheå naâng cao nhaän thöùc vaø thuyeát phuïc ñöôïcngöôøi daân tuaân thuû saùt theo caùc höôùng daãn kyõthuaät cuûa ñoäi nguõ kyõ thuaät vieân caùc coâng ty hoaëcnhaân vieân khuyeán noâng. Hôn theá nöõa, caùc HTX bòhaïn cheá veà voán löu ñoäng neân khoù phaùt huy vai troøhoã trôï tích cöïc cho vieäc thu mua ñeå giao haøngñuùng thôøi ñieåm vaø kieåm soaùt kyõ thuaät quy trìnhsaûn xuaát.

Maët khaùc, khoù khaên chính ñoái vôùi beân A laø thòtröôøng ñaàu ra baáp beânh ñoâi khi buoäc hoï phaûi trìhoaõn vieäc thu mua vaø thanh toaùn theo nhö hôïpñoàng vôùi noâng daân. Ñieàu ñoù gaây aûnh höôûng tieâucöïc ñeán moái quan heä giöõa doanh nghieäp vaø noângdaân kyù hôïp ñoàng. Theâm vaøo ñoù, baát oån veà giaù caû,ñaëc bieät ñoái vôùi caùc saûn phaåm nhö rau quaû vaøcaïnh tranh mua cuûa caùc doanh nghieäp vaø thöônglaùi khaùc khieán cho beân A vaø keå caû HTX khoù coùtheå kieåm soaùt ñöôïc saûn löôïng giao noäp theo hôïpñoàng. Hôn theá nöõa, ñoái vôùi caùc saûn phaåm caàn coùnguoàn goác nhaõn maùc haøng hoaù nhö rau an toaøn thìlaïi chöa coù heä thoáng chöùng chæ xaùc nhaän chaátlöôïng saûn phaåm höõu hieäu neân doanh nghieäp buoäcphaûi traû toaøn boä chi phí cho vieäc kieåm ñònh chaát

löôïng saûn phaåm. Trong khi ñoù, rau an toaøn thöïc söïbuoäc phaûi caïnh tranh vôùi haøng nhaùi coù giaù thaáphôn treân thò tröôøng töï do.

Chuùng toâi tìm ra raát ít tröôøng hôïp maø beân A nhaänñöôïc hoã trôï veà voán khi trieån khai hôïp ñoàng noângsaûn, keå caû ñoái vôùi doanh nghieäp nhaø nöôùc. Vieäcthieáu voán gaây khoù khaên cho beân A trong vieäc thuùcñaåy vaø môû roäng hôïp ñoàng vôùi ngöôøi daân. Beâncaïnh ñoù, beân A thöôøng phaøn naøn raèng hoï khoângnhaän ñöôïc baát kyø söï hoã trôï naøo cuûa chính quyeànñòa phöông trong tröôøng hôïp vi phaïm hôïp ñoàng, vìtheá, hoï maát heát ñoäng löïc ñeå duy trì hôïp ñoàng noângsaûn taïi caùc khu vöïc ñoù.

2. Moâ hình taäp trung hoaùTrong moâ hình taäp trung hoaù, beân A laøm hôïp ñoàngtröïc tieáp vôùi noâng daân. Vì vaäy, beân A thöôøngkhoâng coù ñoäng löïc ñeå kyù hôïp ñoàng vôùi caùc noânghoä quy moâ nhoû vì chi phí giao dòch cao, tröø tröôønghôïp noâng hoä sôû höõu caùc nguoàn löïc ñeå cung caápcaùc noâng saûn ñaëc bieät7. Ñoái vôùi caùc noâng hoä quymoâ nhoû, beân A thöôøng khuyeán khích hoï thaønh laäpHTX hoaëc nhoùm noâng daân ñeå kyù hôïp ñoàng. BeânA thöôøng laø doanh nghieäp coù quy moâ lôùn, ñaëc bieätlaø caùc doanh nghieäp ñaàu tö tröïc tieáp nöôùc ngoaøi.Noâng daân kyù hôïp ñoàng thöôøng phaûi coù voán ñeåñaàu tö xaây döïng cô baûn khaù lôùn. Moâ hình naøythöôøng phuø hôïp vôùi caùc caây daøi ngaøy hoaëc saûnxuaát noâng saûn caàn ñaàu tö lôùn.

Hôïp ñoàng daïng naøy chuû yeáu phaùt sinh khi caùcdoanh nghieäp muoán laäp vuøng nguyeân lieäu oån ñònhsau khi ñaõ ñaàu tö cô sôû cheá bieán lôùn taïi moät vuøngcuï theå. Hôïp ñoàng noâng saûn theo moâ hình taäptrung hoaù coù theå sinh ra caû tröôùc vaø sau khi banhaønh QÑ 80 vaøo naêm 2002. Vieäc thöïc hieän QÑ 80 chæ xaûy khi Sôû NN&PTNT chuû ñoäng noáikeát doanh nghieäp vaø ngöôøi daân. Caùc doanhnghieäp thöôøng coù ñieàu tra vuøng nguyeân lieäu vaø löïachoïn hoä tham gia hôïp ñoàng raát kyõ tröôùc khi quyeátñònh ñaàu tö vaø kyù hôïp ñoàng tröïc tieáp vôùi noângdaân. Thaønh coâng thöôøng chæ ñeán vôùi caùc doanhnghieäp thöïc söï laøm aên coù hieäu quaû, coù cam keátlaâu daøi vaø chuaån bò ñaàu tö kyõ löôõng.

Trong moâ hình taäp trung hoaù, doanh nghieäp hoã trôï

7 Nhieàu doanh nghieäp muoán thieát laäp caùc vuøng nguyeân lieäu neân ñaõ vaän ñoäng taát caû caùc hoä daân tham gia hôïp ñoàngmaø khoâng caàn tính tôùi hoaøn caûnh kinh teá cuûa hoï. Trong nhöõng tröôøng hôïp naøy, caùc doanh nghieäp thöôøng phaûi hoãtrôï maïnh meõ cho ñaàu tö ban ñaàu.



13

voán cho noâng hoä ñaàu tö xaây döïng cô baûn. Theâmvaøo ñoù, doanh nghieäp cuõng coù theå phoái hôïp vôùingaân haøng ñeå cho ngöôøi daân vay voán ñeå tieánhaønh caùc hoaït ñoäng. Theâm vaøo ñoù, noâng daân coønñöôïc öùng tröôùc vaät tö noâng nghieäp cuûa doanhnghieäp. Trong moâ hình naøy, doanh nghieäp thöôøngcoù ñoäi kyõ thuaät chuyeân ñeå hoã trôï vaø giaùm saùt kyõthuaät raát chaët cheõ ñoái vôùi quy trình saûn xuaát cuûangöôøi daân. Doanh nghieäp thöôøng ñaët möùc giaù saønvaø giaù thu mua oån ñònh vaø ñöôïc thay ñoåi theo thoaûthuaän giöõa caùc beân (thöôøng coù lôïi hôn so vôùi giaùthò tröôøng). Ngoaøi ra, doanh nghieäp cuõng coù baûohieåm ruûi ro cho hôïp ñoàng.

Khoù khaên lôùn nhaát trong moâ hình taäp trung hoaù laøvieäc thieáu ñoàng thuaän giöõa ngöôøi daân vaø doanhnghieäp veà caùc ñieàu khoaûn hôïp ñoàng, ñaëc bieät laøcaùc tieâu chuaån kyõ thuaät cuûa saûn phaåm giao noäp.Trong khi moâ hình ña thaønh phaàn coù theå nhôø caùcHTX hoaëc nhoùm noâng daân huy ñoäng söï hoã trôï cuûanoâng daân trong vieäc tuaân theo caùc tieâu chuaån kyõthuaät cuûa doanh nghieäp thì caùc doanh nghieäptrong moâ hình taäp trung hoaù khoâng deã daøng khilaøm vieäc vôùi töøng hoä daân ñeå thuyeát phuïc hoï tuaântheo caùc quy trình kyõ thuaät. Thoâng thöôøng phaûimaát khaù nhieàu thôøi gian ñeå naâng cao nhaän thöùcvaø thuyeát phuïc ñöôïc ngöôøi daân tuaân thuû saùt theocaùc höôùng daãn kyõ thuaät cuûa ñoäi nguõ kyõ thuaät vieâncaùc doanh nghieäp. Caùc doanh nghieäp trong moâhình naøy cho bieát hoï toán nhieàu chi phí giao dòchkhi quan heä hôïp ñoàng vôùi töøng hoä daân, vaø hoï raátmuoán coù caùc HTX ñaïi dieän ñeå kyù hôïp ñoàng vôùinoâng daân.

Tuy nhieân, noâng daân trong moâ hình taäp trung hoaùcuõng phaøn naøn veà vieäc tieâu chuaån kyõ thuaät dodoanh nghieäp ñaët ra khoâng minh baïch vaø roõ raøng,vì vaäy taïo ra nhieàu ruûi ro cho noâng daân trongtröôøng hôïp doanh nghieäp bò khoù khaên veà thòtröôøng tieâu thuï vaø tìm caùch trì hoaõn vieäc thu muavaø thanh toaùn cho ngöôøi daân. Ñaëc bieät, caùc doanhnghieäp coù ñoäc quyeàn mua thöôøng söû duïng tieâuchuaån kyõ thuaät nhö moät coâng cuï ñeå eùp giaù ngöôøidaân. Hôn theá nöõa, noâng hoä quy moâ nhoû cuõng keâuca veà thuû tuïc thanh toaùn quaù phöùc taïp laøm cho hoïkhoâng muoán tieáp tuïc toân troïng caùc ñieàu khoaûnhôïp ñoàng nöõa.

Töông töï nhö trong moâ hình ña thaønh phaàn, baátoån veà giaù caû vaø caïnh tranh mua cuûa caùc doanhnghieäp vaø thöông laùi khaùc khieán cho beân A khoùcoù theå kieåm soaùt ñöôïc saûn löôïng giao noäp theo

hôïp ñoàng cuûa töøng hoä daân. Trong khi ñoù, laïikhoâng coù cô cheá phaùp lyù ñuû maïnh ñeå doanhnghieäp coù theå phaït noâng daân vi phaïm hôïp ñoàng,ñaëc bieät trong tröôøng hôïp doanh nghieäp ñaõ coù ñaàutö baèng tieàn maët vaø vaät tö cho noâng daân. Hôn theánöõa, chính quyeàn ñòa phöông thöôøng chæ beânhvöïc moãi phía noâng daân khi xaûy ra tranh chaáp hôïpñoàng, vaø vì theá caùc doanh nghieäp, ñaëc bieät laø caùcdoanh nghieäp ñaàu tö tröïc tieáp nöôùc ngoaøi phaûichòu toaøn boä ruûi ro cuûa vieäc hôïp ñoàng bò ñoå beå.Moät ñieàu ñaùng löu yù laø QÑ 80 chæ hoã trôï voán coùcaùc doanh nghieäp nhaø nöôùc tham gia hôïp ñoàngnoâng saûn, vì theá caùc doanh nghieäp ngoaøi quoácdoanh khoâng ñöôïc trôï giuùp gì töø nguoàn voán hoã trôïnaøy ñeå phaùt trieån vaø môû roäng hôïp ñoàng noâng saûn.

3. Moâ hình ñoàn ñieàn trung taâmTrong moâ hình naøy, beân A cuõng coù hôïp ñoàng tröïctieáp vôùi noâng daân, nhöng ngoaøi ra beân A coøn coùquyeàn sôû höõu hoaëc kieåm soaùt ñoái vôùi ñaát canh taùccho noâng daân thueâ söû duïng. Beân A trong moâ hìnhñoàn ñieàn trung taâm thöôøng laø caùc noâng tröôøngquoác doanh ñöôïc coå phaàn hoaù vaø giao khoaùn ñaátcho noâng hoä trong thôøi gian gaàn ñaây. Beân B laøcoâng nhaân noâng tröôøng cuõ vaø caùc noâng hoä xungquanh khu vöïc noâng tröôøng. Do yeáu toá lòch söû cuûacaùc noâng tröôøng quoác doanh thöôøng naèm ôû khuvöïc ñoài nuùi neân hôïp ñoàng daïng naøy thöôøng daønhcho caùc caây coâng nghieäp daøi ngaøy.

Hôïp ñoàng noâng saûn daïng ñoàn ñieàn trung taâmthöôøng baét ñaàu cuøng quaù trình noâng tröôøng giaoñaát cho daân vaø vaän ñoäng caùc hoä xung quanh kyùhôïp ñoàng. Quy moâ cuûa caùc noâng tröôøng quoácdoanh ñuû lôùn neân hoï khoâng caàn nhieàu ñeán söï hoãtrôï cuûa QÑ 80. Tuy nhieân, söï yeáu keùm trong khaâuquaûn lyù cuûa caùc noâng tröôøng, ñaëc bieät trong vieäcthu mua, thöôøng buoäc hoï phaûi höôùng tôùi vieäc thieátlaäp hôïp ñoàng thu mua saûn phaåm thoâng qua caùcñaïi lyù.

Trong hôïp ñoàng daïng naøy, noâng daân ñöôïc höôûnglôïi nhôø vieäc giao ñaát ñaõ coù ñaàu tö cô baûn raát toát töøthôøi bao caáp. Theâm vaøo ñoù, noâng daân coøn ñöôïcöùng tröôùc vaät tö vaø voán vaø noâng tröôøng cuõng coùquyù baûo hieåm cho ruûi ro hôïp ñoàng cho noâng daân.Tuy nhieân, noâng daân phaûi cam keát giao noäp toaønboä saûn phaåm cho noâng tröôøng. Neáu khoâng thìnoâng tröôøng coù theå thu hoài laïi ñaát giao. Noângtröôøng coù ñoäi kyõ thuaät chuyeân ñeå hoã trôï vaø giaùmsaùt kyõ thuaät cho noâng hoä. Trong hôïp ñoàng daïng



14

naøy, noâng tröôøng thöôøng ñaët möùc giaù saøn vaø ñieàuchænh giaù mua theo thò tröôøng haøng naêm.

Khoù khaên lôùn nhaát ñoái vôùi moâ hình ñoàn ñieàn trungtaâm laø chi phí vaän chuyeån cao do thöôøng naèm ôûcaùc vuøng saâu vuøng xa vaø khoaûng caùch töø nôi canhtaùc ñeán ñòa ñieåm cheá bieán xa vaø ñieàu kieän ñi laïikhoù khaên. Maëc duø caùc noâng tröôøng coù lôïi theátrong vieäc noâng daân coù kieán thöùc kyõ thuaät toát (dophaàn lôùn laø caùc coâng nhaân noâng tröôøng cuõ ñaõquen ñöôïc huaán luyeän baøi baûn), nhöng vaãn coù caùctröôøng hôïp noâng daân vi phaïm hôïp ñoàng khi giaùthò tröôøng beân ngoaøi cao hôn giaù hôïp ñoàng.

Tuy nhieân, noâng daân trong moâ hình ñoàn ñieàntrung taâm laïi phaøn naøn laø giaù hôïp ñoàng cuûa noângtröôøng khoâng coâng baèng vaø thöôøng thaáp hôn sovôùi giaù thò tröôøng töï do. Vieäc ñaët giaù thaáp naøyphaûn aùnh nhöõng khoù khaên cuûa caùc noâng tröôøngkhi chuyeån ñoåi sang kinh doanh töï chuû sau khi coåphaàn hoaù. Theâm vaøo ñoù, do vaãn ñaêng kyù laø thaønhphaàn kinh teá quoác doanh neân caùc noâng tröôøngvaãn coøn coù caùc traùch nhieäm chính trò - xaõ hoäi neânñaåy chi phí saûn xuaát cuûa caùc noâng tröôøng leân caovaø buoäc hoï phaûi eùp giaù mua cuûa noâng daân.

4. Moâ hình trung gian vaø phi chính thöùcMoâ hình naøy döïa treân hôïp ñoàng mieäng vaø nieàmtin giöõa caùc ñoái taùc tham gia hôïp ñoàng. Beân A ñadaïng vôùi caùc keânh baùn buoân baùn leû vaø doanhnghieäp cheá bieán khaùc nhau. Beân B coù theå laø hoädaân hoaëc caùc nhoùm noâng hoä. Giao dòch hôïp ñoàngthöôøng thoâng qua thöông laùi hoaëc ñaïi lyù thu mua.Hôïp ñoàng daïng naøy thöôøng daønh cho caùc noângsaûn ñaïi traø vaø giuùp caân ñoái nguoàn cung vôùi nhucaàu thò tröôøng khoâng oån ñònh.

Hôïp ñoàng daïng naøy thöôøng xuaát phaùt töø nhu caàumôû roäng quy moâ saûn xuaát cuûa caùc cô sôû ñaõ laøm aênlaâu naêm taïi moät ñòa phöông cuï theå. Khoù coù theå môûroäng quy moâ vaø phaïm vi hôïp ñoàng theo kieåu naøyvì hôïp ñoàng phi chính thöùc khoâng theå taïo ra traoñoåi thoâng tin thöôøng xuyeân ñeå kieåm soaùt quy caùchvaø chaát löôïng saûn phaåm. Tuy nhieân, chuùng tacuõng hy voïng raèng söï phaùt trieån cuûa coâng ngheäthoâng tin vieãn thoâng vaø naâng caáp coâng ngheä trongvieäc chuaån hoaù caùc giao dòch seõ thuùc ñaåy caùc ñoáitaùc tham gia hôïp ñoàng chính thöùc.

Trong moâ hình trung gian vaø phi chính thöùc, caùcñieàu khoaûn hôïp ñoàng raát loûng leûo. Thöôøng ñaây chæ

laø hôïp ñoàng mieäng thoaû thuaän treân nguyeân taéc veàsoá löôïng vaø giaù caû tröôùc moãi vuï thu hoaïch. Khoângcoù ñaàu tö öùng tröôùc voán vaø vaät tö, cuõng nhö coù raátít hoã trôï vaø giaùm saùt kyõ thuaät. Quan heä hôïp ñoàngchuû yeáu döïa treân nieàm tin vaø quan heä laøm aên laâudaøi giöõa caùc ñoái taùc hôïp ñoàng.

Khoù khaên lôùn nhaát ñoái vôùi moâ hình trung gian vaøphi chính thöùc laø thieáu söï ñieàu phoái giöõa beânmua, beân trung gian vaø noâng daân. Quan heä thòtröôøng chuû yeáu döïa treân nieàm tin vaø caùc tín hieäuveà giaù caû, vì theá ñaõ haïn cheá caùc noã löïc naâng caápcoâng ngheä saûn xuaát. Ñaëc bieät, noâng daân khoâng bòboù buoäc vaøo caùc ñieàu kieän hôïp ñoàng nhö tieâuchuaån kyõ thuaät, chaát löôïng saûn phaåm, soá löôïng vaøthôøi ñieåm giao haøng vì hoï khoâng nhaän ñöôïc hoã trôïveà taøi chính vaø kyõ thuaät cuûa beân mua. Do ñoù,noâng daân phaûi chòu ruûi ro cao cuûa baát oån thòtröôøng vaø giaù caû trong khi khoâng coù cô cheá baûohieåm ruûi ro naøo trong caùc hôïp ñoàng phi chínhthöùc theo kieåu naøy.

V. Nguyeân nhaân thaønh coângTheo khung phaân tích ñaõ ñeà ra, chuùng toâi seõ toångkeát laïi caùc nguyeân nhaân thaønh coâng cuûa hôïp ñoàngnoâng saûn thoâng qua nhoùm yeáu toá veà moâi tröôøngkinh teá, kyõ thuaät vaø xaõ hoäi (bao goàm söùc maïnh thòtröôøng cuûa saûn phaåm hôïp ñoàng, chính saùch vó moâcuûa chính phuû, söï phöùc taïp veà coâng ngheä saûn xuaátvaø cheá ñoä sôû höõu ruoäng ñaát) vaø caùc yeáu toá veà quaûnlyù hôïp ñoàng bao goàm chaát löôïng quaûn lyù (haønh vicô hoäi cuûa nhaân vieân caùc doanh nghieäp tham giahôïp ñoàng, quan heä xaõ hoäi, tri thöùc veà vaên hoaù ñòaphöông vaø vai troø cuûa ngöôøi laõnh ñaïo, thieát laäpnhoùm noâng daân, choïn löïa ñoái töôïng tham gia hôïpñoàng, quaûn lyù caùc tröôøng hôïp vi phaïm hôïp ñoàngvaø giaûi quyeát tranh chaáp). Caùc yeáu toá ñoù seõ ñöôïcxem xeùt trong töøng daïng toå chöùc hôïp ñoàng noângsaûn. Hôn theá nöõa, vieäc toång keát laïi caû caùc tröôønghôïp thaønh coâng vaø thaát baïi seõ giuùp nhìn ra giôùihaïn taùc ñoäng cuûa moãi yeáu toá trong moãi daïng hôïpñoàng. Ñaëc bieät, caùc tröôøng hôïp thaønh coâng hyvoïng seõ chæ ra caùch thöùc vöôït qua khoù khaên veà theåcheá vaø moâi tröôøng vó moâ hieän taïi ñoái vôùi hôïp ñoàngnoâng saûn.

1. Moâ hình ña thaønh phaànDo moâ hình ña thaønh phaàn thöôøng ñöôïc phaùt sinhbôûi caùc doanh nghieäp ñaõ coù quan heä laâu daøi vaø oån



15

ñònh vôùi caùc HTX hoaëc caùc nhoùm noâng daân taïimoät ñòa baøn cuï theå neân thaønh coâng cuûa moâ hìnhnaøy phuï thuoäc raát nhieàu vaøo vieäc löïa choïn vaøchuaån bò quy hoaïch vuøng nguyeân lieäu moät caùchkyõ caøng. Ñöông nhieân, thaønh coâng cuûa hôïp ñoàngdaïng naøy seõ phaûi phuï thuoäc vaøo tình hình thòtröôøng ñaàu ra cuûa beân A. Quan heä hôïp ñoàng chæcoù theå dieãn ra troâi chaûy vaø thoâng suoát neáu beân Acoù thò tröôøng ñaàu ra oån ñònh, duy trì khaû naêngcaïnh tranh treân thò tröôøng, ñaëc bieät laø ñoái vôùinoâng saûn xuaát khaåu. Nhoùm nghieân cöùu nhaän thaáyraèng tính phaân bieät cuûa saûn phaåm laø yeáu toá chuûyeáu ñaûm baûo khaû naêng tieáp caän thò tröôøng trongvaø ngoaøi nöôùc cho doanh nghieäp vaø noâng daân.Ñaây cuõng laø yeáu toá khuyeán khích doanh nghieäpvaø noâng daân duy trì söï hôïp taùc vaø quan heä hôïpñoàng ñeå taïo ra lôïi ích cho caû 2 beân nhöng ñoàngthôøi cuõng caàn coù tính chuyeân bieät cuûa taøi saûn ñeåñaûm baûo söï phaân bieät cuûa saûn phaåm.

Sôû NN&PTNT cuõng nhö chính quyeàn ñòa phöôngcoù vai troø quan troïng trong vieäc hoã trôï hôïp ñoànggiöõa doanh nghieäp vaø noâng daân. Nhoùm nghieâncöùu ghi nhaän vai troø ñaëc bieät trong vieäc giuùp ñôõthaønh laäp HTX vaø thuùc ñaåy lieân keát thò tröôøng giöõadoanh nghieäp vaø caùc HTX hoaëc nhoùm noâng daân.Hôn theá nöõa, caùc doanh nghieäp döôøng nhö muoánthuùc ñaåy caùc hôïp ñoàng noâng saûn taïi caùc ñòaphöông maø Sôû NN&PTNT vaø chính quyeàn ñòaphöông tích cöïc trong vieäc tuyeân truyeàn veà hôïpñoàng noâng saûn vaø hoã trôï dòch vuï khuyeán noâng.Ñaëc bieät, söï trôï giuùp cuûa Sôû NN&PTNT vaø chínhquyeàn ñòa phöông cuõng raát caàn thieát ñeå thuyeátphuïc noâng hoä nhoû chuyeån ñoåi cô caáu caây troàngvaät nuoâi töø caùc noâng saûn töï cung töï caáp coù giaù tròthaáp nhöng ít ruûi ro sang caùc noâng saûn coù giaù tròthò tröôøng cao nhöng ruûi ro cao nhö rau oân ñôùi vaørau an toaøn.

Veà cô caáu toå chöùc, vai troø laõnh ñaïo cuûa caùc HTXvaø nhoùm noâng daân luoân luoân ñoùng vai troø raát quantroïng khoâng chæ cho söï beàn vöõng cuûa söï hôïp taùcgiöõa noâng daân vôùi nhau maø coøn cho thaønh coângcuûa hôïp ñoàng noâng saûn. Ban quaûn lyù cuûa HTX coùtheå trôï giuùp beân A trong vieäc giaùm saùt tieâu chuaånkyõ thuaät quy trình saûn xuaát, ñieàu phoái thôøi vuï thuhoaïch vaø giao noäp saûn phaåm vaø huy ñoäng söï ñoàngthuaän cuûa caùc noâng daân veà ñieàu khoaûn hôïp ñoàng.Vì theá, caùc doanh nghieäp caàn tính tôùi caùc chi phíquaûn lyù naøy khi trieån khai hôïp ñoàng noâng saûn vôùinoâng daân.

Khi laøm vieäc vôùi noâng daân, caùc vaên baûn vaø maãuhôïp ñoàng caàn raát ñôn giaûn. Thaønh coâng cuûa hôïpñoàng noâng saûn trong moâ hình ña thaønh phaàn chothaáy noâng daân muoán coù caùc chæ daãn coù khaû naêngnhaän bieát vaø ño ñaïc roõ raøng tieâu chuaån kyõ thuaätcuûa saûn phaåm, vaø vì vaäy caùc doanh nghieäp khoângneân ñaët ra quaù nhieàu tieâu chuaån veà saûn phaåm vôùicaùc möùc giaù khaùc nhau. Beân caïnh trôï giuùp cuûaHTX vaø caùc nhoùm noâng daân, thöôøng caàn coù söïbaøn baïc daân chuû giöõa ngöôøi daân, laõnh ñaïo HTXvaø doanh nghieäp ñeå ñaït ñöôïc söï ñoàng thuaän veàñieàu khoaûn hôïp ñoàng. Vieäc naøy khaù maát thôøi giannhöng laø caùch duy nhaát ñeå noâng daân nhaän thöùcñaày ñuû veà lôïi ích cuûa hôïp ñoàng ñeå thöïc hieän hôïpñoàng moät caùch nghieâm tuùc. Hôn theá nöõa, baûohieåm ruûi ro muøa vuï, vieäc ñaët giaù saøn vaø giaù thumua linh hoaït (trong ñoù ñaûm baûo cao hôn moätchuùt so vôùi giaù thò tröôøng töï do, ñaëc bieät ñoái vôùicaùc saûn phaåm chuyeân bieät) ñoùng vai troø cöïc kyøquan troïng cho thaønh coâng cuûa hôïp ñoàng.

2. Moâ hình taäp trung hoaùTrong moâ hình taäp trung hoaù, noâng daân caàn coùñaàu tö cô baûn khaù lôùn neân yeáu toá quan troïng nhaátcho thaønh coâng cuûa hôïp ñoàng laø cam keát ñaàu tölaâu daøi cuûa caùc doanh nghieäp. Ñöông nhieân, ñaàutö daøi haïn buoäc caùc doanh nghieäp phaûi quy hoaïchvuøng nguyeân lieäu vaø löïa choïn hoä tham gia hôïpñoàng kyõ caøng. Töông töï nhö moâ hình ña thaønhphaàn, thaønh coâng cuûa hôïp ñoàng cuõng phuï thuoäcraát nhieàu vaøo khaû naêng tieáp caän thò tröôøng vaø tínhhieäu quaû cuûa caùc doanh nghieäp. Thoâng thöôøng,nhöõng tröôøng hôïp thaønh coâng trong moâ hình taäptrung hoaù laø caùc doanh nghieäp thieát laäp ñöôïcthöông hieäu rieâng.

Trong moâ hình taäp trung hoaù, tính chuyeân bieät cuûasaûn phaåm ñoùng vai troø raát quan troïng cho lôïinhuaän cuûa caùc doanh nghieäp vaø noâng daân hôïpñoàng quy moâ lôùn. Vì theá, doanh nghieäp caàn coùcaùc ñoäi kyõ thuaät chuyeân ñeå trôï giuùp vaø giaùm saùtkyõ thuaät caùc quy trình saûn xuaát. Theâm vaøo ñoù, caùcdoanh nghieäp quaûn lyù toát ñoäi nguõ nhaân vieân thumua thöôøng ít bò noâng daân phaøn naøn veà ñieàukhoaûn hôïp ñoàng, vaø vì theá duy trì ñoäng löïc cuûangöôøi daân trong vieäc duy trì quan heä hôïp ñoàng vaøcaùc tieâu chuaån kyõ thuaät cuûa saûn phaåm. Thoângthöôøng, laõnh ñaïo vaø nhaân vieân cuûa doanh nghieäpthöôøng xuyeân tieáp xuùc vôùi noâng hoä ñeå tìm ra caùctruïc traëc trong quaù trình trieån khai hôïp ñoàng vaø



16

ñöa ra caùc hoã trôï caàn thieát. Hôn theá nöõa, caùcdoanh nghieäp thaønh coâng caàn phaûi bieát caùch kieântrì thuyeát phuïc ngöôøi daân khi xaûy ra tranh chaáp.

Töông töï nhö moâ hình ña thaønh phaàn, ñieàu khoaûnhôïp ñoàng trong moâ hình taäp trung hoaù caàn ñôngiaûn, deã hieåu vaø caàn ñi keøm vôùi baûo hieåm ruûi rovaø coù baøn baïc daân chuû vôùi ngöôøi daân veà ñieàukhoaûn hôïp ñoàng. Tuy nhieân so vôùi moâ hình ñathaønh phaàn thì noâng daân trong moâ hình taäp trunghoaù thöôøng thích coù hôïp ñoàng daøi haïn hôn dodaïng hôïp ñoàng naøy thöôøng keøm theo ñaàu tö lôùnñoái vôùi caây daøi ngaøy.

3. Moâ hình ñoàn ñieàn trung taâmTrong moâ hình ñoàn ñieàn trung taâm, caùc doanhnghieäp taän duïng ñöôïc ñaàu tö cô baûn tröôùc ñoù,nguoàn nhaân löïc vaø ñoäi nguõ kyõ thuaät vieân toát, vaøñoäc quyeàn mua taïi caùc vuøng nuùi vaø vuøng saâu vuøngxa. Vì theá, nguyeân nhaân thaønh coâng quan troïngnhaát laø caùc doanh nghieäp caàn chuyeån ñoåi hieäuquaû sang cô cheá laøm aên töï chuû vaø tìm ñöôïc thòtröôøng ñaàu ra. Vieäc doanh nghieäp kieåm soaùt ñöôïcñaát canh taùc cuûa noâng daân cuõng giuùp traùnh bôùtñöôïc vieäc noâng daân vi phaïm hôïp ñoàng. Tuynhieân, veà maët quaûn lyù caùc hoaït ñoäng hôïp ñoàng,doanh nghieäp thaønh coâng trong moâ hình ñoàn ñieàntaäp trung thöôøng höôùng tôùi lôïi ích cuûa caû ñoâi beân.Neáu khoâng, giaù hôïp ñoàng quaù thaáp vôùi caùc tieâuchuaån kyõ thuaät cho saûn phaåm quaù phöùc taïp seõkhieán cho noâng daân tìm caùch baùn ra ngoaøi. Ñieàunaøy ñaõ töøng xaûy ra vaø chaéc chaén seõ tieáp tuïc xaûyra neáu caùc doanh nghieäp khoâng tính tôùi lôïi íchcuûa noâng daân trong hôïp ñoàng.

4. Moâ hình trung gian vaø phi chính thöùcThaønh coâng cuûa moâ hình naøy chuû yeáu döïa treânchöõ tín trong quan heä kinh doanh daøi haïn, tínhlinh hoaït trong caùc keânh baùn haøng vaø ñaët giaù ñoáivôùi caùc saûn phaåm coù tính caïnh tranh cao. Khoù coùtheå laëp laïi thaønh coâng cuûa hôïp ñoàng noâng saûntheo daïng naøy. Vì noù chuùng toâi khoâng khuyeánkhích vieäc laøm theo moâ hình naøy, ñaëc bieät neáutính tôùi haïn cheá cuûa noù ñoái vôùi naâng caáp coângngheä cho caùc ñoái taùc hôïp ñoàng.

VI. Keát luaän vaø gôïi yùVieäc toång keát 30 tröôøng hôïp hôïp ñoàng noâng saûn

xaùc nhaän laïi yù kieán cho raèng "moät côõ khoâng theåvöøa cho taát caû", maø trong ñoù moãi daïng toå chöùchôïp ñoàng chæ phuø hôïp vôùi moät soá loaïi noâng saûn cuïtheå, ñòa phöông cuï theå vaø caùc loaïi noâng daân cuïtheå. Chuùng toâi nhaän thaáy raèng moâ hình ña thaønhphaàn coù veû phuø hôïp cho noâng hoä nhoû gieo troàngcaùc loaïi noâng saûn caàn nhaõn maùc vaø keânh tieâu thuïñaëc bieät (ví duï nhö rau an toaøn). Moâ hình taäptrung hoaù thöôøng lieân quan ñeán caùc doanh nghieäplôùn, ñaëc bieät laø caùc doanh nghieäp nöôùc ngoaøi, vaøcaùc noâng daân khaù giaû vì caùc muøa vuï theo moâ hìnhnaøy caàn coù ñaàu tö cô baûn lôùn. Moâ hình ñoàn ñieàntrung taâm coù lòch söû ñaëc bieät ôû Vieät Nam maø trongñoù beân A thöôøng laø caùc noâng tröôøng quoác doanhcuõ ñöôïc coå phaàn hoaù vaø giao ñaát cho noâng hoäquaûn lyù. Noâng daân hôïp ñoàng trong moâ hình ñoànñieàn taäp trung thöôøng laø coâng nhaân noâng tröôøngcuõ hoaëc caùc hoä daân coù ñaát gaàn noâng tröôøng. Cuõngvì caùc lyù do lòch söû cuûa caùc noâng tröôøng thöôøngnaèm ôû caùc vuøng ñoài nuùi neân hôïp ñoàng daïng naøythöôøng daønh cho caây coâng nghieäp daøi ngaøy. Moâhình trung gian vaø phi chính thöùc thöôøng döïa treânhôïp ñoàng mieäng vaø nieàm tin giöõa caùc ñoái taùctham gia. Hôïp ñoàng daïng naøy chæ giuùp ñaàu ra chocaùc noâng saûn thoâng thöôøng coù thò tröôøng tieâu thuïvaø giaù caû baát oån. Söï toàn taïi cuûa moâ hình trung gianvaø phi chính thöùc phaûn aùnh thöïc teá laø hôïp ñoàngnoâng saûn khoâng nhaát thieát aùp duïng cho taát caû caùcloaïi noâng saûn, ñòa ñieåm vaø noâng daân.

Thoâng qua 30 tröôøng hôïp hôïp ñoàng noâng saûn,nhoùm nghieân cöùu chöùng toû raèng QÑ 80 coù vai troøtích cöïc trong vieäc khôûi söï vaø thuùc ñaåy hôïp ñoàngnoâng saûn vaø caùc hình thöùc hôïp taùc trong saûn xuaátvaø tieâu thuï noâng saûn. Moät caùch cuï theå, SôûNN&PTNT vaø chính quyeàn ñòa phöông ñaõ coù hoãtrôï ñaùng keå cho vieäc hình thaønh hôïp ñoàng noângsaûn. Tuy nhieân, caùc can thieäp cuûa Nhaø nöôùc chæneân haïn cheá ôû möùc ñöa ra caùc ñoäng löïc kinh teá,thoâng tin vaø hoã trôï kyõ thuaät cho hôïp ñoàng noângsaûn. Coøn thaønh coâng vaø tính beàn vöõng cuûa hôïpñoàng noâng saûn seõ phuï thuoäc chuû yeáu vaøo vieäcquaûn trò quan heä hôïp ñoàng giöõa chính caùc ñoái taùchôïp ñoàng chöù khoâng theå chæ troâng chôø vaøo söï trôïgiuùp cuûa Nhaø nöôùc. Neáu khoâng, can thieäp quaùnhieàu cuûa Nhaø nöôùc coù theå boùp meùo thò tröôøng vaøñoäng löïc cho söï hoaït ñoäng höõu hieäu vaø hieäu quaûcuûa hôïp ñoàng noâng saûn. Baøi hoïc kinh nghieäm töø30 tröôøng hôïp hôïp ñoàng noâng saûn (ñaëc bieät daønhcho caùc doanh nghieäp beân A) cho thaáy thaønhcoâng cuûa hôïp ñoàng noâng saûn vaøo caùc yeáu toá sau:



17

- Taêng tröôûng maïnh meõ cuûa thò tröôøng ñaàu ra vaøtính caïnh tranh cao cuûa saûn phaåm.

- Hoã trôï cuûa chính quyeàn ñòa phöông.

- Hieäu quaû kinh doanh cuûa beân A

- Cam keát quan heä vaø ñaàu tö laâu daøi cuûa beân A

- Chuaån bò quy hoaïch vuøng nguyeân lieäu vaø löïachoïn hoï kyõ caøng

- Baøn baïc daân chuû vôùi ngöôøi daân veà ñieàu khoaûnhôïp ñoàng

- Ñieàu kieän hôïp ñoàng ñôn giaûn

- Tính tôùi caùc ñaëc ñieåm muøa vuï cuûa saûn phaåm vaøthò tröôøng ñeå ñöa ra caùch ñònh giaù thích hôïp

- Quaûn lyù toát ñoäi nguõ nhaân vieân kyõ thuaät vaø thumua.

Cuoái cuøng, nhöng cuõng raát quan troïng, caùc baèngchöùng thöïc teá cuûa 30 tröôøng hôïp hôïp ñoàng noângsaûn cho thaáy moâ hình ña thaønh phaàn coù tieàmnaêng lôùn nhaát trong vieäc lieân keát vaø giuùp ngöôøingheøo höôûng lôïi töø söï phaùt trieån cuûa hôïp ñoàngnoâng saûn. Trong moâ hình taäp trung hoaù, raát khoùcho ngöôøi ngheøo tham gia do caàn voán ñaàu tö lôùnvaø tính ruûi ro cao. Trong moâ hình ñoàn ñieàn trungtaâm do nguyeân nhaân lòch söû cuûa heä thoáng noâng

tröôøng cuõ neân khaû naêng lieân keát theâm noâng daânvaøo caùc hôïp ñoàng môùi khaù khoù khaên, ñaëc bieät laøcho noâng daân ngheøo do hoï khoâng ñöôïc trang bòñaày ñuû caùc kieán thöùc kyõ thuaät. Hôn theá nöõa, ñoáivôùi caùc hoä môùi tham gia kyù hôïp ñoàng, caàn hoã trôïraát lôùn veà voán ñaàu tö xaây döïng cô baûn vaø ñieàu ñoùvöôït ra khoûi khaû naêng cuûa ngöôøi ngheøo. Ngay keåcaû ñoái vôùi coâng nhaân noâng tröôøng cuõ, vieäc taêngthu nhaäp phuï thuoäc raát nhieàu vaøo hieäu quaû kinhdoanh cuûa noâng tröôøng sau coå phaàn hoaù maø keátquaû cuûa noù cuõng chöa roõ raøng. Trong moâ hìnhtrung gian vaø phi chính thöùc, lôïi nhuaän taïo ra chuûyeáu döïa vaøo lôïi theá töï nhieân, moái quan heä kinhdoanh saün coù vaø phuïc vuï cho nhu caàu nguyeân lieäucuûa beân mua. Vieäc tham gia vaøo hôïp ñoàng noângsaûn theo kieåu naøy khaù phoå bieán nhöng seõ raát baátoån vaø ruûi ro cho ngöôøi ngheøo.

Lôïi theá chính cuûa moâ hình ña thaønh phaàân laø noùgiuùp chuyeån ñoåi cô caáu noâng nghieäp, taêng thunhaäp cho ngöôøi daân, ñaëc bieät laø noâng hoä quy moânhoû. Vì theá, moâ hình naøy taïo ra cô hoäi ñeå lieân keátvaø giuùp ngöôøi ngheøo höôûng lôïi. Tuy nhieân, dothieáu tieáp caän vôùi thoâng tin kyõ thuaät, taøi chính vaøthò tröôøng neân noâng daân ngheøo caàn ñöôïc hoã trôïmaïnh meõ cuûa Nhaø nöôùc veà dòch vuï khuyeán noâng,vaät tö noâng nghieäp vaø tín duïng. Neáu khoâng coù caùctrôï giuùp neâu treân thì ngöôøi ngheøo khoù ñöôïc choïntham gia vaø höôûng lôïi töø hôïp ñoàng noâng saûn.



18

PHUÏ LUÏC 1. CAÙC DAÏNG QUAÛN TRÒ THÒ TRÖÔØNG

Ghi chuù: Gereffi, Humphrey vaø Sturgeon (2003) phaùt trieån khung lyù thuyeát ñeå giaûi thích caùc daïng quaûn trò thò tröôøngtrong chuoãi giaù trò toaøn caàu, döïa treân 3 neàn taûng lyù luaän chính (chi phí giao dòch, maïng saûn xuaát vaø naêng löïc coângngheä vaø khaû naêng tieáp thu trong haõng) ñeå xaùc ñònh 3 yeáu toá taùc ñoäng ñeán quaûn trò thò tröôøng, ñoù laø: (1) möùc ñoä phöùctaïp cuûa giao dòch; (2) khaû naêng chuaån hoaù giao dòch; (3) khaû naêng cung öùng.

Söï phöùc taïp cuûa giao dòch lieân quan ñeán tính phöùc taïp cuûa thoâng tin vaø tri thöùc caàn chuyeån giao ñeå duy trì giaodòch, ñaëc bieät ñoái vôùi tính cuï theå cuûa saûn phaåm vaø quy trình saûn xuaát. Khaû naêng chuaån hoaù giao dòch lieân quan ñeánmöùc ñoä thoâng tin vaø tri thöùc coù theå ñöôïc chuaån hoaù vaø vì theá coù theå chuyeån giao moät caùch coù hieäu quaû maø khoângcaàn coù ñaàu tö cuï theå giöõa caùc beân tham gia giao dòch. Naêng löïc cung öùng lieân quan ñeán naêng löïc cuûa beân cung öùngthöïc teá vaø tieàm naêng lieân quan ñeán yeâu caàu cuûa giao dòch.

Lyù thuyeát quaûn trò thò tröôøng neâu ra 5 loaïi quaûn trò thò tröôøng chuoãi giaù trò toaøn caàu - hôïp nhaát chieàu doïc, raøng buoäc,quan heä, chìa khoaù trao tay vaø thò tröôøng töï do - theo thöù töï töø möùc ñoä cao ñeán möùc ñoä thaáp cuûa ñieàu phoái vaø baátcaân ñoái quyeàn löïc.

Nguoàn: Gereffi, Humphrey vaø Sturgeon (2003)

Daïng quaûn trò Keát quaû Ñaëc ñieåm

Töï do - Chi phí ñeå chuyeån sang ñoáitaùc trao ñoåi thaáp- Giao dòch nhanh, linh ñoängvaø khoâng caàn ñaàu tö tröôùc

- Deã chuaån hoaù thoâng tin veà saûn phaåm- Nhaän daïng saûn phaåm ñôn giaûn- Ngöôøi baùn khoâng caàn trôï giuùp ñaàu vaøo cuûa ngöôøi mua- Ngöôøi mua thoaû thuaän vôùi ñònh daïng vaø giaù caû cuûa saûnphaåm do ngöôøi baùn ñaët ra- Khoâng caàn toán coâng ñieàu phoái caùc giao dòch

Chìa khoaùtrao tay

- Laøm theo ñôn ñaët haøng cuûakhaùch haøng- Ngöôøi cung öùng chòu traùchnhieäm toaøn boä veà quy trìnhsaûn xuaát maø khaùch haøngkhoâng kieåm soaùt- Ñaïi dieän cho khaùch haøngñaàu tö maùy moùc thieát bò

- Saûn phaåm phöùc taïp goàm nhieàu hôïp phaàn caàn nhieàu trao ñoåithoâng tin- Tuy nhieân, deã thoáng nhaát thieát keá saûn phaåm (caùc hôïp phaàn)theo caùc tieâu chuaån kyõ thuaät (nhôø söï trôï giuùp cuûa coâng ngheäthoâng tin)- Khaû naêng cung öùng cao maø khoâng caàn hoã trôï cuûa ngöôøi mua- Chuû yeáu trao ñoåi thoâng tin veà ñònh daïng saûn phaåm, hôn laøthoâng tin veà giaù caû- Khoâng caàn toán coâng ñieàu phoái caùc giao dòch neân toån phí chovieäc chuyeån sang ñoái taùc khaùc thaáp

Lieân keát - Moái quan heä phuï thuoäcchaët cheõ giöõa ngöôøi mua vaøngöôøi baùn- Ñònh daïng taøi saûn cuï theå- Ñoä tin caäy cao giöõa beânmua vaø beân baùn

- Saûn phaåm phöùc taïp goàm nhieàu hôïp phaàn caàn nhieàu trao ñoåithoâng tin- Khoù chuaån hoaù ñònh daïng saûn phaåm- Khaû naêng cung öùng cao maø khoâng caàn hoã trôï cuûa ngöôøi mua- Quan heä döïa treân danh tieáng, nieàm tin, gaàn guõi veà maët xaõhoäi vaø ñòa lyù, quan heä gia ñình- Toán coâng ñieàu phoái caùc giao dòch neân toån phí cho vieäcchuyeån sang ñoái taùc khaùc cao

Raøng buoäc - Ngöôøi cung öùng quy moânhoû phuï thuoäc vaøo khaùchhaøng lôùn- Beân mua kieåm soaùt chaëtcheõ quy trình saûn xuaát cuûabeân baùn- Beân mua naém caùc coângngheä maáu choát

- Saûn phaåm phöùc taïp goàm nhieàu hôïp phaàn caàn nhieàu trao ñoåithoâng tin- Deã chuaån hoaù ñònh daïng saûn phaåm- Khaû naêng cung öùng thaáp vaø caàn nhieàu hoã trôï cuûa ngöôøi mua- Toán coâng ñieàu phoái caùc giao dòch neân toån phí cho vieäcchuyeån sang ñoái taùc khaùc cao

Hôïp nhaáttheo chieàudoïc

- Haõng hôïp nhaát theo chieàudoïc kieåm soaùt toaøn boä quytrình saûn xuaát

- Saûn phaåm phöùc taïp goàm nhieàu hôïp phaàn caàn nhieàu trao ñoåithoâng tin- Khoù chuaån hoaù ñònh daïng saûn phaåm- Khaû naêng cung öùng thaáp vaø caàn nhieàu hoã trôï cuûa ngöôøi mua- Ñieàu phoái hôïp nhaát giöõa taát caû caùc khaâu saûn xuaát vaø phaânphoái



19

PHUÏ LUÏC 2. PHAÂN LOAÏI HÔÏP ÑOÀNG

Nguoàn: Eaton vaø Shepherd (2001)

Ñoä saâu cuûa thoaû thuaän hôïp ñoàng Caáu truùc toå chöùc cuûa hôïp ñoàng

Cung caáp tieápcaän thò tröôøng

Beân baùn vaø mua ñoàngyù caùc ñieàu khoaûn hôïpñoàng cho vieäc tieâuthuï noâng saûn trongtöông lai

Beân mua noái keát vôùi noâng daân thoâng qua khaâutrung gian. Beân mua coù theå khoâng kieåm soaùtñöôïc quy trình saûn xuaát vaø chaát löôïng saûnphaåm, trong khi ñoù noâng daân coù theå khoângkieåm soaùt ñöôïc möùc giaù baùn

Thoâng qua khaâutrung gian

Cung caápnguoàn löïc

Cuøng vôùi thoaû thuaänveà tieâu thuï, beân muañoàng yù cung öùng moätsoá ñaàu vaøo saûn xuaát,vaø coù theå caû vieäcchuaån bò ñaát vaø hoãtrôï kyõ thuaät

Thöôøng laø hôïp ñoàng mieäng giöõa caùc beân thamgia vaøo thò tröôøng noâng saûn coù tính thôøi vuï vaøkhoâng caàn nhieàu khaâu cheá bieán. Daïng hôïpñoàng naøy gaëp phaûi möùc ñoä ruûi ro lôùn do caùcdòch vuï phaùt sinh ngoaøi hôïp ñoàng

Phi chính thöùc

Lieân quan ñeán nhieàu taùc nhaân nhö chính phuûvaø caùc coâng ty cung tham gia vaøo hôïp ñoànggiöõa beân mua vaø noâng daân. Moâ hình naøy coù theåphaùt trieån töø hình thöùc taäp trung hoaù hoaëc ñoànñieàn trung taâm, ví duï nhö vieäc toå chöùc noângdaân thaønh caùc HTX hoaëc keùo them söï tham giacuûa caùc toå chöùc taøi chính

Ña phöông

Quaûn lyù cuïtheå

Beân baùn ñoàng yù tuaânthuû quy trình saûnxuaát, caùc ñaàu vaøo vaøthôøi ñieåm gieo troàngvaø thu hoaïch do beânmua ñaët ra

Töông töï nhö moâ hình taäp trung hoaù ôû döôùi ñaâynhöng beân mua naém quyeàn sôû höõu ñaát do beânbaùn thueâ söû duïng. Moâ hình naøy thöôøng ñöôïc söûduïng trong caùc chöông trình ñònh canh ñònh cö

Ñoàn ñieàn trungtaâm

Ñieàu phoái theo chieàu doïc trong ñoù beân muakieåm soaùt chaët cheõ soá löôïng vaø chaát löôïng noângsaûn cuûa nhieàu noâng hoä tham gia hôïp ñoàng.Chöùc naêng cuûa beân mua coù theå chæ laø cung caápcaùc ñaàu vaøo toái thieåu cho ñeán vieäc kieåm soaùttoaøn boä quy trình saûn xuaát. Moâ hình naøy phuøhôïp cho caùc noâng saûn caàn nhieàu cheá bieán

Taäp trung hoaù

PHUÏ LUÏC 3. LÔÏI ÍCH VAØ VAÁN ÑEÀ CUÛA HÔÏP ÑOÀNG

Lôïi ích Vaán ñeà

Noâng daân - Hoã trôï ñaàu vaøo vaø caùc dòch vuï saûn xuaát- Tieáp caän tín duïng- Hoã trôï kyõ thuaät phuø hôïp- Chuyeån giao kyõ naêng- Giaù oån ñònh vaø ñöôïc ñaûm baûo- Thò tröôøng ñaàu ra oån ñònh

- Taêng ruûi ro- Coâng ngheä vaø muøa vuï khoâng thích hôïp- Cheøn eùp veà soá löôïng thu mua vaø quy caùch saûnphaåm- Nhaân vieân thu mua tham nhuõng- Bò khoáng cheá ñoäc quyeàn- Vay nôï vaø phuï thuoäc hoaøn toaøn vaøo nguoànöùng tröôùc cuûa beân mua

Beân mua - Deã chaáp nhaän veà maët chính trò- Traùnh ñöôïc haïn cheá veà ñaát ñai- Coù nguoàn nguyeân lieäu oån ñònh vaø chia seûruûi ro- Chaát löôïng ñoàng boä- Thuùc ñaåy vieäc söû duïng caùc ñaàu vaøo trongsaûn xuaát noâng nghieäp

- Giôùi haïn veà ñaát ñai- Giôùi haïn vaên hoaù xaõ hoäi- Noâng daân baát hôïp taùc- Caùc chi phí marketing ngoaøi hôïp ñoàng- Söû duïng ñaàu vaøo khoâng ñuùng muïc ñích

Nguoàn: Eaton vaø Shepherd (2001)



The North1. Name: Luveco Fruits and Vegetables Joint-StockCompany Address: Number 8, Thanh Binh street, Nam Ñinhcity, Nam Ñinh province.

2. Name: Handicraft Import - Export Joint-StockCompany Address: 45 A Giai Phong street - Nam Ñinh city,Nam Ñònh province.

3. Name: NestleùAddress: Tan Linh commune, Ba Vi district, HaTay province.

4. Name: Charoen Pokphand Company Ltd. Address: Xuan Mai town, Chuong My district, HaTay province.

5. Name: Rose CooperativeAddress: OÂ Quy Ho commune, Sapa district, LaoCai province.

6. Name: Thanh Binh Tea PlantationAddress: Thanh Binh commune, Muong KhuongDistrict, Lao Cai province.

7. Name: Le Minh Company Ltd Address: 40B, Hoang Dieu street, Pho Moi district,Lao Cai city, Lao Cai province.

8. Name: Vietnam Agriculture - ForestryTechnology Joint-Stock CompanyAddress: 69B Group 5 - Thon Tien, Dich VongWard, Cau Giay District, Hanoi.

9. Name: Sapro Sustainable Agricultural ProductCompany Ltd. Address: 6 Ly Dao Thanh - Hoan Kiem District,Hanoi.

The Center1. Name: Central Cotton Joint-stock companyAddress: 139 Trung Nu Vuong street, Tam Kitown, Quang Nam province.

2. Name: Agriculture Import-Export and FoodProcessing CompanyAddress: Tra Cai Industrial Park, Tam Ky District,Quang Nam province.

3. Name : Cau Dat Tea companyAddress: Xuan Truong commune, Cau Dat District,Lam Dong province.

4. Name: Hai Yih Tea companyAddress: Xuan Truong commune, Cau Dat District,Lam Dong province.

5. Name: Bao Loc Cassava Silk-worm Joint-stockcompany Address: 35 Dinh Tien Hoang - Bao Loc District,Lam Dong province.

6. Name: Thai Hoa - Lam Dong Coffee CompanyLtd Address: Tan Lam village - Da Don commune -Lam Ha district, Lam Dong province.

7. Name: Da Huoai cashew export and processingfactoryAddress: 2 Street, Madaguoâi town, Da HuoaiDistrict, Lam Dong province.

8. Name: Hiep Nguyen CooperativeAddress: 71 Ngo Quyen - Da Lat city, Lam Dongprovince.

9. Name: Xuan Huong Clean VegetablesCooperative Address: 46 A Ho Xuan Huong street, 9 Ward - DaLat city, Lam Dong province

The South1. Name: Thanh Nam Thang Honey-beeProduction and Trade Company Ltd. Address: 34/10 Yen The street, Tan Binh district,Ho Chi Minh city.

2. Name: Trung Tin Rice-sheet production factory Address: Phu hoa village, Phu Hoa Dong commune, Cu Chi district, Ho Chi Minh city.

3. Name: Tan Phu Trung Cooperative, Cu ChiDistrict, Ho Chi Minh cityAddress: Dinh village, Tan Phu Trung Commune,Cu Chi District, Ho Chi Minh city.

4. Name: Sao Viet Center Address: Number 6/19, Street 3, Lu Gia, Ward 5,District 11, Ho Chi Minh city.

PHUÏ LUÏC 4. DANH SAÙCH CAÙC TRÖÔØNG HÔÏP NGHIEÂN CÖÙU

20



21

5. Name: Thanh Loi Clean VegetablesCooperativeAddress: Thanh Nhan Village, Thanh Loi com-mune, Binh Minh district, Vinh Long province.

6. Name: Tien Giang Fruits and Vegetables Joint-Stock CompanyAddress: Long Dinh Commune, Chau Thanh district, Tien Giang province.

7. Name: Loi Thuan Agricultural ServiceCooperative Address: My Loi B Commune, Cai Be District, TienGiang province.

8. Name: Phuoc Hau Clean Vegetables Productionand Consumption CooperativeAddress: Phuoc Thanh A - Phuoc Hau commune -Long Ho District - Vinh Long province

9. Name: Cholimex Food export and SeafoodProcessing Factory Address: Block C40-43/I and 51-55/II, Road no. 7,Vinh Loc Industrial Park, Binh Chanh District, HoChi minh City.

10. Name: Hoang Gia Company Address: 2A/1, Group 1- Ward 2, Cai Von Town-Binh Minh District - Vinh Long province.

11. Name: My Luong CooperativeAddress: Luong Le Village - My Luong commune -Cai Be District - Tien Giang province.

12. Name: Tan My Chanh cooperativeAddress: Tan Tinh village - Tan My Chanh commune - My Tho city - Tien Giang province.



22

1. Anderson, J.R., Dillon, J.L. and B. Hardaker(1997), Agricultural Decision Analysis, IowaState University Press, Ames.

2. Baumann, P. (2000), "Equity and Efficiencyin Contract Farming Schemes: TheExperience of Agricultural Tree Crops":Working Paper 139, Oversee DevelopmentInstitute, London.

3. Bingen, J. (1999), Producer Groups:Becoming Full Partners in AgriculturalMarkets and Agro-Enterprises, Guide toDeveloping Agricultural Markets and Agro-Enterprises Series, World Bank, WashingtonD.C.

4. Clapp, R.A.J. (1988), "RepresentingReciprocity, Reproducing Domination:Ideology and the Labour process in LatinAmerican Contract Farming", Journal ofPeasant Studies 16(1), 5-39.

5. Commonwealth Development Corporation(CDC) (1989), Review of SmallholderDevelopment Programs, Vol. 1 & 2, London.

6. Coulter, J., Goodland, A., Tallonaire, A. andR. Stringfellow (1999), Marrying Farmer Co-operation and Contract Farming forAgricultural Service Provision in Sub-SaharanAfrica, Guide to Developing AgriculturalMarkets and Agro-Enterprises Series, WorldBank, Washington D.C.

7. de Janvry, A., Fafchamps, M. and E. Sadoulet(1991), "Peasant Household Behaviour withMissing Markets: Some ParadoxesExplained", Economic Journal101(November), 1400-1417.

8. DFID (2000), Making Markets Work Better forthe Poor. A Framework Paper, EconomicPolicy and Research Department andBusiness Partnership Department/DFID,London.

9. Dietrich, M. (1994), Transaction CostEconomics and Beyond, Routledge, London.

10. Dorward, A. (2001), "The Effects ofTransaction Costs, Power and Risk onContractual Arrangements: A ConceptualFramework for Quantitative Analysis", Journalof Agricultural Economics 52(2): 59-73.

11. Dorward, A., and Poole, N. (2003), "Markets,Risks, Assets and Opportunities: The LinkBetween the Functioning of Markets andLivelihoods of the Poor": Working Paper,ADB, Hanoi.

12. Eaton, C. and A.W. Shepherd (2001),Contract Farming: Partnerships for Growth,FAO Agricultural Services Bulletin 145, Foodand Agricultural Organisation, Rome.

13. Enterprise Development Department/DFID(2000), DFID Enterprise DevelopmentStrategy, London.

14. Fulton, A.L.A., Amabel, L.A. and R.J. Clark(1996), "Farmer Decision Making underContract Farming in Northern Tasmania", inD. Burch, R.E. Rickson and G. Lawrence(eds.), Globalisation and Agri-FoodRestructuring: Perspectives from theAustralasia Region, Avebury, Brookfield.

15. Gereffi G., and Korzeniewicz, M. (1994),Commodity Chains and Global Capitalism,Greenwood Press, Westport.

16. Gibbon, P. (2001), "Global CommodityChains and Economic Upgrading in LessDevelopment Countries": Working Papers 00-2, Centre for Development Research,Copenhagen.

17. Glover, D. (1987), "Increasing Benefits toSmallholders from Contract Farming:Problems for Farmers", World Development15(4): 441-448.

18. Glover, D. (1990), "Contract farming andOutgrower Schemes in East and SouthernAfrica", Journal of Agricultural Economics41(3): 303-315.

TAØI LIEÄU THAM KHAÛO



23

19. Glover, D. and K. Kusterer (1990), SmallFarmers, Big Business: Contract Farming andRural Development, Macmillan, London.

20. Goletti, F. (2004), A Draft Research ProgramProposal on the Participation of the Poor inAgricultural Value Chains, ACI/ADB, Hanoi.

21. Hayami, Y. and K. Otsuka (1993), TheEconomics of Contract Choice, OxfordUniversity Press, Oxford.

22. Humphrey, J., and Schmitz, H. (2001),"Governance in Global Value Chains", IDSBulletin, 32 (3).

23. Kaplinsky, R., and Morris, M. (2000), AHandbook for Value Chain Research, IDRC,London.

24. Key, N and D. Runsten (1999), "ContractFarming, Smallholders, and RuralDevelopment in Latin America: TheOrganisation of Agro-Processing Firms andthe Scale of Outgrower Production", WorldDevelopment 27(2): 381-401.

25. Kirk, C. (1987), "Contracting out: Plantations,Smallholders and Transnational Enterprise",IDS Bulletin 18(2): 45-51.

26. Little, P.D. and M.J. Watts (eds.) (1994),Living under Contract: Contract Farming andAgrarian Transformation in Sub-SaharanAfrica, University of Wisconsin Press,Madison.

27. Making Markets Work Better for the PoorProject (M4P/ADB) (2005), Linking Farmersto Markets through Contract Farming[Proceedings of an M4P/An Giang Universityworkshop], Hanoi.

28. Mayoux, L. (2003), Trickle-Down, Trickle-Upor Puddle? Participatory Value ChainsAnalysis for Pro-Poor EnterpriseDevelopment, IDS, Brighton.

29. McCormick, D., and Schmitz, H. (2002),Manual for Value Chain Research onHomeworkers in the Garment Industry, IDS,Brighton.

30. Nadvi, K. (2001), "Standards Do Matter: HowCan Small Producers Keep Up?": WorkingPaper, Institute of Development Studies,Brighton, UK.

31. Nguyen Do Anh Tuan, Tran Cong Thang et al.(2005), Participation of the Poor in CassavaValue Chain, M4P/ADB, Hanoi.

32. Dang Kim Son, Nguyen Minh Tien et al.(2005), Review of 3-Year Implementation ofDecision 80/2002/QD-TTG of the PrimeMinister on Policies Encouraging AgriculturalSales through Contract Farming, Report to thePrime Minister, Ministry of Agriculture andRural Development, Hanoi (mimeo).

33. Pham Quang Dieu et al. (2004), Contract 34.Farming System as an Approach forAgricultural Development and RuralIndustrialization: The Case Study of DairyProduction and Processing in Ha TayProvince, Vietnam-Netherlands ResearchProgram, Hanoi.

35. Porter, G. and K Phillips-Howard (1997),"Comparing Contracts: An Evaluation ofContract Farming Schemes in Africa", WorldDevelopment 25(2): 227-238.

36. Simmons, P. (2004), "Overview ofSmallholder Contract Farming in DevelopingCountries": Working Paper 2351, Universityof New England, Armidale, Australia.

37. Singh, S. (2000), Theory and Practice ofContract Farming. A Review", Journal ofEconomic Development 3(2): 228-246.

38. Smith, D. (2003), "The Operation ofCommodity Markets and Their Impacts onLivelihoods in Vietnam": Working Paper,ACI/ADB, Hanoi

39. Stiglitz, J.E. (1974), "Incentive and RiskSharing in Sharecropping", Review ofEconomic Studies 41(2): 219-256.

40. Tran Cong Thang, Pham Quang Dieu et al.(2005), Participation of the Poor in Tea ValueChain, M4P/ADB, Hanoi.



24

41. Tran Ngoc Ca et al. (2005), Entrepreneur:Overcoming Poverty through Enterprise,M4P/ADB, Hanoi.

42. Tran Ngoc Ca et al. (2006), 50 Cases ofSuccessful Link between Small-ScaleProducers and Markets, M4P/ADB, Hanoi(forthcoming).

43. Williamson, O. (1989), "Transaction CostEconomics", in R. Schmalensee and R.D.

Willig (eds.), Handbook of IndustrialOrganizations, Volume 1, Elsevier SciencePublishers, Amsterdam.

44. Wilson, A. (1990), "The Political Economy ofContract Farming", Review of RadicalPolitical Economics 18(4): 47-70.

45. World Bank (2001), World DevelopmentReport 2002: Building Institutions forMarkets, Washington D.C.



25

COÂNG TY TRAÙCH NHIEÄM HÖÕU HAÏN TOÅNG HÔÏP

Coâng ty traùch nhieäm höõu haïntoång hôïp Leâ Minh laø coâng ty tönhaân ñöôïc thaønh laäp naêm

2000. Tröôùc ñaây, coâng ty kinh doanhxuaát nhaäp khaåu maët haøng laù thuoác laùtöø Trung Quoác qua Vieät Nam, sangcaùc nöôùc khaùc. Coâng ty coù 11 chinhaùnh thu mua ñöôïc ñaët ôû khaép nôitreân caû nöôùc. Tuy nhieân, ñeán naêm2002, khi Nhaø nöôùc baét ñaàu quaûn lyùngaønh thuoác laù vaø ñaët quota, haïn cheánhaäp khaåu, thì coâng ty quyeát ñònhchuyeån sang kinh doanh caùc maëthaøng trong nöôùc khaùc.

Ñòa chæ: 40B phoá Hoaøng Dieäu, Quaän Phoá Môùi, Thaønh phoá Laøo Cai,

tænh Laøo CaiSaûn phaåm: Thuoác laù

Daïng hôïp ñoàng: Taäp trung hoaù



26

1. Giôùi thieäu doanh nghieäpCoâng ty traùch nhieäm höõu haïn toång hôïp Leâ Minhlaø coâng ty tö nhaân ñöôïc thaønh laäp naêm 2000.Tröôùc ñaây, coâng ty kinh doanh xuaát nhaäp khaåumaët haøng laù thuoác laù töø Trung Quoác qua VieätNam, sang caùc nöôùc khaùc. Coâng ty coù 11 chinhaùnh thu mua ñöôïc ñaët ôû khaép nôi treân caû nöôùc.Tuy nhieân, ñeán naêm 2002, khi Nhaø nöôùc baét ñaàuquaûn lyù ngaønh thuoác laù vaø ñaët quota, haïn cheánhaäp khaåu, thì coâng ty quyeát ñònh chuyeån sangkinh doanh caùc maët haøng trong nöôùc khaùc. Soá côsôû luùc naøy chæ coøn 2: moät ôû Laøo Cai vaø moät ôû TaâyNinh. Coâng ty quyeát ñònh môû vuøng nguyeân lieäudöôùi Taây Ninh ngay trong naêm 2002 vaø ñeán naêm2005 môùi baét ñaàu ñaàu tö 5,5 tæ ñeå ñoàng môû vuøngnguyeân lieäu taïi Laøo Cai, nhaèm ñaùp öùng nhu caàuxuaát khaåu thuoác laù ngaøy caøng cao. Ñoái taùc cuûacoâng ty beân Trung Quoác cuõng saün saøng ñaàu tö 1,4tæ ñoàng cho vuøng nguyeân lieäu tieàm naêng ôû Laøo Cai.

Lôïi theá vöôït troäi cuûa Laøo Cai laø vuøng coù thoånhöôõng phuø hôïp vôùi caây thuoác laù, nhöng ñòa hìnhhieåm trôû, coäng vôùi trình ñoä daân trí thaáp ñaõ taïo neânnhieàu khoù khaên cho coâng ty. Tröôùc coâng ty thuoáclaù Leâ Minh, ñaõ coù 2 coâng ty thuoác laù khaùc thöû xaâydöïng vuøng nguyeân lieäu, nhöng ñeàu thaát baïi, gaâymaát nieàm tin cho baø con. Tuy nhieân, vôùi nhöõngböôùc ñi thaän troïng ban ñaàu, coâng ty thuoác laù LeâMinh ñaõ ñaït ñöôïc nhöõng thaønh coâng nhaát ñònh,môû roäng vuøng nguyeân lieäu thuoác laù töø 7ha trong vuïñaàu tieân, leân 30ha trong vuï thöù ba. Ñeå löôøng tröôùcñöôïc khoù khaên, coâng ty ñaõ choïn xaõ Simacai, ñòañieåm khoù khaên nhaát, laøm nôi thí ñieåm ñaàu tieân vaøhieän nay ñaõ nhaân leân 5 xaõ.

Ñeå môû roäng vuøng nguyeân lieäu, coâng ty ñaõ kyù hôïpñoàng bao tieâu saûn phaåm cho nhöõng hoä troàng thuoáclaù ñeå ñaûm baûo ñaàu ra. Xeùt thaáy soá löôïng hôïp ñoàngngaøy caøng taêng, ta coi ñaây laø moät tröôøng hôïp hôïpñoàng thaønh coâng.

2. Söï hình thaønh hôïp ñoàngDo nhaäp khaåu töø Trung Quoác gaëp phaûi nhieàu raøocaûn kinh teá, neân coâng ty TNHH Leâ Minh ñaõ quyeátñònh boû voán ñaàu tö, xaây döïng vuøng nguyeân lieäu ñeåtöï troàng thuoác laù xuaát ñi caùc nöôùc. Hieän nay, thòtröôøng xuaát khaåu cuûa coâng ty coù nhieàu, nhö Anh,Myõ, v.v., nhöng nguyeân lieäu thì thieáu traàm troïng.Trong khi ñoù, thuoác laù môùi ñöôïc troàng raûi raùc chöù

chöa taäp trung ñeå coâng ty deã daøng thu mua, neânvieäc kyù hôïp ñoàng, khuyeán khích daân troàng thuoáclaù, bao tieâu saûn phaåm, laø vieäc taát yeáu. Hôn theánöõa, töø khi coâng ty thaønh laäp cho ñeán nay, giaùthuoác laù chæ taêng leân chöù chöa xuoáng, neân ñoänglöïc ñaàu tö vaøo caây thuoác laù laïi caøng cao. Ngoaøi ra,khi Vieät Nam gia nhaäp AFTA, thuoác laù laïi khoângphaûi laø moät trong nhöõng maët haøng gia nhaäp, neâncoâng ty khoâng phaûi caïnh tranh nhieàu khi tröïc tieápsaûn xuaát ra thuoác laù.

Nhaèm taïo ñieàu kieän cho daân chuyeån töø caùc caâytroàng khaùc, coâng ty Leâ Minh ñaõ cung caáp mieãnphí gioáng vaø tuùi baàu ñeå gieo gioáng theo dieän tíchmaø noâng daân ñaêng kyù. Ngoaøi ra, moãi xaõ laïi coù 2caùn boä kyõ thuaät naèm vuøng ñeå ñaøo taïo, höôùng daãncho baø con baát cöù luùc naøo hoï coù nhu caàu. Vì vaäy,maëc duø truï sôû coâng ty ñöôïc ñaët taïi thaønh phoá LaøoCai, nhöng noâng daân vaãn ñöôïc ñaùp öùng nhu caàusaûn xuaát nhanh nhaát.

Caây thuoác laù laïi laø caây coù hieäu quaû kinh teá caogaáp 4, 5 laàn caây ngoâ vaø ñaäu töông, laø nhöõng loaïicaây tröôùc kia noâng daân vaãn troàng. Ngoaøi ra, caâylaïi coù khaû naêng thích nghi vôùi ñieàu kieän khí haäukhaéc nghieät. Gaàn ñaây, treân Simacai coù ñôït haïnhaùn, maø laïi chöa coù thuûy lôïi, neân caây troàng bò phuïthuoäc hoaøn toaøn vaøo khí haäu, theá nhöng caây thuoáclaù vaãn soáng toát hôn taát caû caùc caây khaùc, thu hoaïchñöôïc 50 - 60% toång saûn löôïng.

Tuy nhieân, troàng thuoác laù toán coâng hôn raát nhieàu,neân chæ hoä naøo coù ñuû lao ñoäng môùi muoán chuyeåncaây troàng. Moät ñieàu nöõa khieán ngöôøi daân do döï laøhai doanh nghieäp thuoác laù tröôùc Leâ Minh ñeàukhuyeán khích daân troàng, roài sau ñoù laøm aên thua loã,khoâng chòu mua saûn phaåm ñaõ thu hoaïch. Noângdaân maát nieàm tin vaøo doanh nghieäp troàng thuoáclaù neân coâng ty cuõng maát nhieàu coâng söùc môùithuyeát phuïc ñöôïc hoä, chöù khoâng chæ döïa vaøo hieäuquaû kinh teá cuûa caây thuoác laù. Cuï theå, coâng ty phaûinhôø ñeán huyeän tuyeân truyeàn cho noâng daân veà lôïiích caây thuoác laù vaø huy ñoäng caùc ñaûng vieân vaøonhöõng vuï thuoác laù ñaàu tieân.

Ngoaøi ra, coâng ty coøn coù cô cheá baûo hieåm baèngcaùch boài thöôøng cho hoä baèng tieàn ñaäu töông neáutroàng thuoác laù khoâng hieäu quaû. Maët khaùc, neáu dothieân tai baát khaû khaùng thì huyeän seõ laø ngöôøi ñeànbuø baèng tieàn ñaäu töông. Do vaäy, veà maët kinh teá,noâng daân coù ít lí do ñeå töø choái laøm hôïp ñoàng.Ñieåm maáu choát ôû ñaây laø uy tín cuûa doanh nghieäp



27

ñeå thöïc hieän nhöõng ñieàu hoï ñaõ höùa, chöù khoâng boûrôi daân nhö nhöõng doanh nghieäp tröôùc.

3. Ñieàu khoaûn hôïp ñoàngNgoaøi nhöõng öu ñaõi cho daân keå treân, coâng ty LeâMinh cuõng öùng tröôùc nguyeân lieäu vaät tö, nhö than,phaân boùn, thuoác baûo veä thöïc vaät, v.v. Nhöõngnguyeân lieäu naøy coâng ty thöôøng mua cuûa TrungQuoác do giaù reû hôn. Coâng ty cuõng cam keát trongtröôøng hôïp thieân tai, coâng ty seõ cho khoâng tieàn vaätlieäu öùng tröôùc.

Coâng ty hoã trôï daân xaây loø saáy thuoác laù baèng caùchöùng tröôùc 70% giaù trò loø, khaáu hao trong 10 vuï,coøn ngöôøi daân chæ phaûi boû ra 2 trieäu. Trung bình4000m2 thuoác laù thì caàn 1 loø saáy, neân caùc hoäthöôøng xaây loø chung vôùi nhau. UÛy ban nhaân daâncaùc xaõ cuõng hoã trôï xaây ñöôïc moät soá ít loø, nhaèmgiaûm thieåu chi phí ñaàu tö cuûa daân.

Giaù laø do coâng ty Leâ Minh ñöa ra, nhöng phaûi quaUÛy ban nhaân daân caùc huyeän duyeät. Nhö vaäy, caùcUÛy ban nhaân daân huyeän ôû ñaây ñoùng vai troø laømngöôøi ñaïi dieän cho quyeàn lôïi cuûa ngöôøi daân vaøtaêng khaû naêng ñaøm phaùn cho hoï. Hieän taïi, giaùthuoác laù laø 20.000 ñoàng/kg, ñöôïc chia laøm 3 loaïi:Laù vaøng saáy, laù Berley, vaø laù Oriental, nhöng noângdaân ôû ñaây phaàn lôùn môùi troàng ñöôïc laù vaøng saáy.Moãi loaïi laù naøy laïi ñöôïc chia thaønh 4 caáp, tuøytheo laù naèm ôû phaàn naøo cuûa caây vaø cho bao nhieâuNicotin. Caùc chæ tieâu chaát löôïng khaùc laø ñoä thôm,vaøng, daày.

Veà phía noâng daân, hoï coù traùch nhieäm söû duïngtoaøn boä vaät tö ñöôïc öùng tröôùc vaøo caây thuoác laù nhöñöôïc höôùng daãn. Neáu khoâng theo quy trình kóthuaät ñaõ ñeà ra, noâng daân phaûi boài thöôøng toaøn boägiaù trò ñaàu tö ban ñaàu cho doanh nghieäp, hoaëc bòphaït 5 laàn giaù trò ñaàu tö neáu söû duïng vaät tö vaøocaùc muïc ñích khaùc.

Hôïp ñoàng coù chöõ kyù cuûa UÛy ban nhaân daân xaõ vaøcoi UBND nhö troïng taøi phaùp lyù neáu tranh chaápxaûy ra.

4. Tình hình thöïc hieän hôïp ñoàngDo caây thuoác laù ñoøi hoûi moät quy trình cheá bieánkhaù phöùc taïp vaø cuõng do ñòa hình ñoài nuùi xa xoâineân coâng ty khoâng phaûi chòu caïnh tranh cuûa tönhaân. Hieän taïi, toaøn boä soá thuoác laù ñöôïc baùn heát

cho coâng ty. Ngoaøi ra, uûy ban nhaân daân xaõ cuõngñoùng moät vai troø quan troïng trong vieäc ñaûm baûohôïp ñoàng thoûa maõn quyeàn lôïi caû hai beân. Ví duï,sau vuï muøa thöù 2, ôû xaõ Tung Trung Phoá, coâng tyxuoáng thu mua saûn phaåm, nhöng khoâng mang ñuûtieàn vì khoâng nghó naêng suaát laïi cao ñeán theá. UÛyban nhaân daân ñaõ khoâng cho coâng ty mang thuoáclaù veà maø baét caém haøng laïi ñeán khi mang tieàn ñeán.Söï can thieäp cuûa uûy ban nhaân daân xaõ laø thieát thöïctrong vieäc thieát laäp nieàm tin cuûa noâng daân, nhaátlaø sau hai vuï doanh nghieäp phaù saûn tröôùc ñoù.

Tuy thu mua ñöôïc toaøn boä soá haøng saûn xuaát ra,nhöng coâng ty gaëp moät khoù khaên lôùn vaø coù khaûnaêng keùo daøi, laø trình ñoä daân trí ôû vuøng naøy quaùthaáp. Vieäc höôùng daãn daân troàng ñöôïc thuoác laù ñaõlaø moät böôùc nan giaûi, nhöng ñeå cho hoï ñaït ñöôïctieâu chuaån cao laïi caøng nan giaûi hôn. Nhìn chung,chaát löôïng laù thuoác laù hieän taïi chöa ñuû tieâu chuaånxuaát khaåu, nhöng coâng ty vaãn phaûi thu mua heát vìñaây vaãn laø giai ñoaïn khuyeán khích daân troàng, môûroäng vuøng nguyeân lieäu.

Treân thöïc teá, thuoác laù ñöôïc phaân laøm 42 loaïi, chöùkhoâng phaûi 4 loaïi nhö doanh nghieäp lieät keâ tronghôïp ñoàng. Tuy nhieân, do sôï ngöôøi daân chöa quenvôùi tính tæ mæ, doanh nghieäp chæ chia laøm 4 loaïi.Ñaõ theá, doanh nghieäp coøn ñeå khaâu kieåm soaùt chaátlöôïng raát loûng khi ñeå lieät phaàn lôùn thuoác laù thumua vaøo loaïi 1, maëc duø laù vaãn chöa ñuû tieâuchuaån.

Maëc duø ñaõ taïo nhieàu ñieàu kieän öu ñaõi cho noângdaân, nhöng vieäc thuyeát phuïc hoä daân chuyeån sangtroàng caây thuoác laù cuõng raát khoù khaên. Ngöôøi daânñaõ coù nhöõng thoùi quen laâu ñôøi, khoù chuyeån ñoåi vaølaøm quen vôùi cô cheá thò tröôøng, ñi theo lôïi nhuaänkinh teá. Phaàn lôùn hoä daân vaãn quen vôùi cô cheá töïcung töï caáp, troàng luùa, ngoâ song song vôùi thuoác laùñeå ñaûm baûo an ninh löông thöïc chöù khoâng chòu boûhaún. Ñieàu naøy khieán vieäc troàng thuoác laù thieáuchuyeân nghieäp, coøn ngöôøi daân khoâng taäp trungheát nguoàn löïc vaøo moät loaïi caây ñöôïc.

Veà phía ngöôøi daân, nhìn chung hoï khaù haøi loøngvôùi caây thuoác laù. Maëc duø ñoâi khi tranh chaáp veàchaát löôïng cuõng coù xaûy ra, nhöng ngöôøi daân cuõngkhoâng caûm thaáy bò eùp. Tröôøng hôïp anh VaøngKhaùy Mìn maø chuùng toâi coù dòp ñeán thaêm, nhaø anhñang troàng 1400m2 thuoác laù, thu hoaïch ñöôïc 3 taïvaø laõi ñöôïc 4,5 trieäu trong vuï ñaàu naêm 2006. Nhaøanh vaãn troàng ngoâ, ñaäu töông, vaø khoâng coù yù ñònh



28

boû hai caây naøy ñeå taäp trung vaøo thuoác laù vì anhcoøn phaûi duøng nhöõng caây naøy laøm thöùc aên cho caûnhaø vaø thöùc aên gia suùc.

Vieäc trình ñoä daân trí thaáp, khoù thuyeát phuïcchuyeån sang troàng thuoác laù cuõng daãn ñeán tieán ñoächaäm trong vieäc môû vuøng nguyeân lieäu. Hieän taïi,caû tænh Laøo Cai môùi thu ñöôïc 200 taán thuoác laù moätnaêm, trong khi nhu caàu xuaát khaåu cuûa doanhnghieäp leân tôùi 10.000 taán. Nhö vaäy, phaàn lôùnnguyeân lieäu vaãn phaûi nhaäp töø Trung Quoác vaø thumua töø caùc doanh nghieäp khaùc khoâng theo hôïpñoàng. Lôïi theá cuûa doanh nghieäp laø coù thò tröôøngxuaát khaåu neân coù khaû naêng traû giaù cao khi muanguyeân lieäu. Hieän taïi, giaù 1kg thuoác laù xuaát khaåulaø 150.000 ñoàng/kg, trong khi giaù baùn trong nöôùcchæ ñöôïc 30.000 ñoàng. Ñaùng tieác laø phaàn lôùnthuoác laù saûn xuaát ñöôïc ôû Laøo Cai môùi ñöôïc duøngñeå baùn noäi ñòa, chöù chöa phaûi laø vuøng nguyeân lieäumang laïi lôïi nhuaän cho doanh nghieäp.

5. Lyù do thaønh coângMaëc duø coù nhöõng khoù khaên keå treân nhöng coâng tyTNHH Leâ Minh vaãn ñöôïc coi laø coâng ty thaønhcoâng trong vieäc thaønh laäp hôïp ñoàng, môû vuøngnguyeân lieäu taïi Laøo Cai, nhaát laø sau nhöõng thaát baïicuûa caùc coâng ty ñi tröôùc. Coâng ty hieän vaãn chöanhaän ñöôïc nhieàu hoã trôï cuûa Nhaø nöôùc, nhöngñang trong giai ñoaïn vieát ñeà xuaát xin trôï caáp, vayvoán, môû vuøng nguyeân lieäu, vaø cuõng nhaän ñöôïcnhöõng phaûn hoài tích cöïc töø phía chính quyeàn ñòaphöông. Hieän taïi, keá hoaïch phaùt trieån cuûa coâng tylaø ñaït ñöôïc 250 ha ñeán naêm 2007, vaø nhaân roängleân 3500 ha vaøo naêm 2010.

Lyù do hôïp ñoàng cuûa coâng ty thaønh coâng laø:

- Thuoác laù laø saûn phaåm coù tính chuyeân bieät neâncoâng ty khoâng theå mua leû treân thò tröôøng, maønoâng daân cuõng khoâng theå baùn cho thöông laùi.Ngoaøi ra, ñaây cuõng laø saûn phaåm deã troàng maø laõilaïi cao neân thu huùt ñöôïc nhieàu noâng daânchuyeån sang ñaàu tö.

- Coâng ty laøm coâng taùc khaûo saùt vuøng nguyeân lieäutoát, neân löôøng tröôùc ñöôïc khoù khaên vaø ñieàu

chænh ñöôïc tieán ñoä phuø hôïp vôùi thöïc teá. Ñieàunaøy ñaõ khieán coâng ty traùnh ñöôïc thaát baïi maø haicoâng ty tröôùc ñoù ñaõ gaëp phaûi.

- Chính quyeàn ñòa phöông ôû ñaây ñoùng moät vai troøquan troïng trong vieäc giaûi quyeát tranh chaáp giöõahai beân vaø ñaïi dieän cho tieáng noùi cuûa nhöõngngöôøi daân coøn thieáu hieåu bieát.

- Coâng ty cam keát ñaàu tö laâu daøi vaø cuõng coùnguoàn löïc taøi chính maïnh ñeå kieân trì theo ñuoåiquaù trình môû vuøng nguyeân lieäu. Do vaäy, noângdaân ñöôïc taïo ñieàu kieän trieät ñeå ñeå chuyeån töøgioáng caây troàng khaùc sang thuoác laù.

- Caùc ñieàu khoaûn hôïp ñoàng ñöôïc ñôn giaûn hoùa,ñaëc bieät laø khaâu kieåm ñònh chaát löôïng. Ñieàunaøy heát söùc quan troïng ñoái vôùi nhöõng khu vöïcdaân trí coøn thaáp.

6. Baøi hoïc kinh nghieämHôïp ñoàng thuoác laù cuûa coâng ty Leâ Minh ñaõ manglaïi nhöõng baøi hoïc kinh nghieäm sau:

- Hôïp ñoàng noâng saûn coù theå thaønh coâng keå caû ôûnhöõng vuøng kinh teá haøng hoaù coøn chöa phaùttrieån vaø trình ñoä daân trí thaáp. Do baø con daân toäcthieåu soá coù nhöõng taäp quaùn canh taùc khaùc vôùingöôøi kinh, neân nhöõng doanh nghieäp muoán laømvieäc ôû khu vöïc naøy caàn phaûi tìm hieåu veà ngöôøidaân ñòa phöông tröôùc, roài môùi leân keá hoaïch phaùttrieån vuøng. Ñaàu tö vaøo ñaây cuõng ñoøi hoûi voán raátlôùn, maø tieán ñoä seõ raát chaäm, neân caàn phaûi thaäntroïng vaø kieân trì.

- Yeáu toá quyeát ñònh laø coù thò tröôøng ñaàu ra maïnh,cho pheùp doanh nghieäp cam keát laøm aên laâu daøivaø ñaàu tö lôùn.

- Söï tham gia tích cöïc cuûa chính quyeàn ñòaphöông ñoùng vai troø quan troïng, nhaát laø ñoái vôùinhöõng khu vöïc trình ñoä daân trí coøn thaáp, khaûnaêng toå chöùc thöông thuyeát coøn yeáu.

- Hôïp ñoàng caàn ñôn giaûn, deã hieåu cho ngöôøi daântoäc vaø hình thöùc thanh toaùn nhanh choùng.



29

HÔÏP TAÙC XAÕ

Hôïp taùc xaõ Hoa hoàng, thuoäc xaõ OÂQuyù Hoà, huyeän Sapa, tænh LaøoCai, ñöôïc thaønh laäp vaøo naêm

2004. Tuy mang danh nghóa hôïp taùc xaõ(HTX), nhöng thöïc chaát ñaây laø moätcoâng ty coå phaàn do baø Leâ Thò Hoa laømgiaùm ñoác. Gia ñình baø Hoa baét ñaàutroàng hoa hoàng töø naêm 2002 vaø quyeátñònh thaønh laäp hôïp taùc xaõ, huy ñoängvoán cuûa caùc xaõ vieân 2 naêm sau ñoù.Hieän taïi, HTX ñaõ coù 10 xaõ vieân, phaànlôùn laø nhöõng ngöôøi chöa coù ruoäng neânchöa theå töï laøm trang traïi hoa hoàng.Nhöõng xaõ vieân naøy ñoùng goùp cho HTXbaèng coâng lao ñoäng vaø voán cuûa mìnhñeå nhaän ñöôïc phaàn chia lôïi nhuaän. Soávoán cuûa HTX laø treân 1 tyû, trong ñoù 70%laø cuûa baø Hoa vaø 30% coøn laïi laø cuûacaùc xaõ vieân. HTX khoâng thu mua hoamaø ñeå hoä daân lao ñoäng ngay treân ñaátcuûa HTX.

Ñòa ñieåm: Xaõ OÂ Quyù Hoà, Huyeän Sapa, Tænh Laøo Cai

Saûn phaåm: Hoa hoàng

HOA HOÀNG



30

1. Giôùi thieäu ñôn vòDieän tích hoa hoàng cuûa HTX laø 0,43 ha, ñöôïcthueâ töø döï aùn 661 troàng röøng phuû xanh ñoài troïc.Treân maûnh ñaát naøy, HTX troàng ñöôïc 3 vaïn goác,töông ñöông vôùi 10 vaïn boâng hoàng. Gioáng hoagaëp thôøi tieát Sapa neân khoeû, reã caém saâu, hoa nôûlaâu. Chu kyø soáng cuûa moãi caây laø 7 naêm vaø ñöôïctroàng töø thaùng 3, 4 ñeán thaùng 8, 9 laø baét ñaàu thuhoaïch ñöôïc. Nhöõng naêm ñaàu tieân moãi caây chæ cho2 caønh hoa, nhöng nay ñaõ leân 3 caønh. Ngoaøi ra,HTX coøn môùi baét ñaàu troàng theâm hoa ly ñeå naângcao hieäu quaû kinh teá.

HTX cuõng döï ñònh troàng theâm nhieàu loaïi hoa môùivaø naâng cao chaát löôïng hoa ñeå xuaát khaåu hoaëcbaùn cho caùc sieâu thò, nhöng vôùi caùch lao ñoäng thuûcoâng nhö hieän taïi, HTX chöa coù moät hôïp ñoàngchính thöùc naøo. Tuy nhieân, do thaáy HTX laøm aêncoù hieäu quaû, neân naêm 2005, boä Khoa hoïc coângngheä ñaõ cuøng vôùi UÛy ban nhaân daân huyeän ñaõ ñaàutö 800 trieäu cho HTX xaây döïng 500m2 nhaø löôùi ñeålaøm moâ hình troàng hoa coâng nghieäp, ít bò phuïthuoäc vaøo thôøi tieát. Ngoaøi ra, HTX ñoùng goùp 400trieäu coøn laïi ñeå hoaøn chænh coâng trình.

Khaùch haøng cuûa HTX hieän taïi laø nhöõng thöông laùidöôùi xuoâi, tröôùc kia cuõng laø khaùch haøng cuûa baøHoa hoaëc baø gaëp ñöôïc khi ñi mua gioáng. Hai beângiao dòch vôùi nhau khoâng coù hôïp ñoàng chính thöùc,chæ coù hôïp ñoàng mieäng.

2. Söï hình thaønh hôïp ñoàngPhöông thöùc laøm aên cuûa HTX hieän taïi chæ hôïp vôùihôïp ñoàng mieäng chöù khoâng phaûi hôïp ñoàng chínhthöùc do 3 lyù do. Thöù nhaát, giaù hoa hoàng leân xuoángbaáp beânh, neân khoâng theå thoáng nhaát, oån ñònh giaùcaû vaøo thôøi ñieåm quaù xa ngaøy baùn. Thöù hai, thòtröôøng hoa hoàng quaù phaân taùn, neân tö thöông muahoa hoàng coù theå deã daøng ñaùp öùng nhu caàu cuûamình treân thò tröôøng troâi noåi chöù khoâng caàn ñeánhôïp ñoàng. Noùi caùch khaùc, neáu hoa hoàng cuûa baøHoa khoâng coù moät ñaëc ñieåm gì khaùc vôùi caùc loaïihoa hoàng khaùc thì tö thöông seõ coù lôïi hôn neáu ñithu mua cuûa hoä naøo baùn reû nhaát cho mình, chöùkhoâng raøng buoäc vôùi moät hoä. Thöù ba, chính baûnthaân tö thöông cuõng khoâng coù moät ñaàu ra oån ñònh,

neân vieäc thoûa thuaän moät soá löôïng nhaát ñònh tröôùcvuï laø khoâng theå. Vì vaäy neân khi naøo HTX coù khaûnaêng troàng hoa trong nhaø löôùi ñeå ñaûm baûo chaátlöôïng ñoàng ñeàu thì môùi coù theå kyù hôïp ñoàng vôùinhöõng coâng ty lôùn coù thöông hieäu vaø ñaàu ra oånñònh.

Maët khaùc, HTX cuõng khoâng theå khoâng coù hôïpñoàng mieäng ñöôïc vì ñaàu ra khoâng oån ñònh. NeáuHTX khoâng tìm moái töø ñaàu vuï ñeå xuaát haøngthöôøng xuyeân thì vuï hoa ñoù coi nhö hoûng vì hoa laømaët haøng khoâng theå tích tröõ ñöôïc. Tö thöông cuõngcaàn hôïp ñoàng vì hoï thu mua vôùi soá löôïng lôùn, caàncoù moái cung caáp ñaàu vaøo töø ñaàu vuï. Vôùi hôïp ñoàngmieäng, tö thöông vaø HTX coù theå thoûa thuaän giaù caûvaø soá löôïng hoa tröôùc vuï vaø coù theå caét ñöùt hôïpñoàng baát cöù luùc naøo. Hieän taïi, HTX coù khoaûng 4,5 khaùch haøng chính moãi vuï. Nhö ñaõ neâu treân,nhöõng khaùch haøng naøy ñaõ laøm aên vôùi gia ñình baøHoa töø tröôùc hoaëc do baø gaëp luùc ñi mua gioáng,neân moät soá ñaõ coù uy tín, coøn moät soá laø chöa.Khaùch muoán ñaët mua thì goïi ñieän vaø thoûa thuaängiaù caû qua ñieän thoaïi tröôùc. Thoâng thöôøng, cöù 3ngaøy hai beân laïi laøm vieäc vôùi nhau moät laàn ñeåbaøn veà giaù caû vaø soá löôïng. Neáu hai beân cuøng chaápnhaän thì HTX xuaát haøng, coøn neáu khoâng thì hôïpñoàng seõ bò caét ñöùt. Hôïp ñoàng nhö vaäy ñaûm baûohai beân leân keá hoaïch mua baùn tröôùc moät thôøi giannhaát ñònh, nhöng cuõng ñaûm baûo tính linh ñoängcho caû hai beân.

3. Ñieàu khoaûn hôïp ñoàngHieän taïi, giaù hoàng laø 800 ñoàng/boâng, nhöng consoá naøy leân xuoáng tuøy thôøi ñieåm. Vaøo nhöõng dòp leãlôùn, giaù hoàng coù theå leân tôùi 2.500 ñoàng/boâng. Ñeåñaûm baûo coù ñuû hoa cho nhöõng dòp naøy, thöông laùithöôøng ñaët mua hoa töø tröôùc ñoù khaù laâu vaø baø Hoacoù traùch nhieäm giöõ hoa cho khaùch chöù khoângñöôïc baùn cho beân ngoaøi keå caû hoï coù giaû cao hôn.Söï raøng buoäc ôû ñaây laø uy tín vaø khaû naêng laøm aênlaâu daøi vôùi nhau. Neáu moät trong hai beân phaù vôõhôïp ñoàng mieäng thì chuyeän laøm aên chaám döùt vaøhai beân sau naøy seõ khoù noái laïi moái quan heä. Moãibeân phaûi ñi tìm moät ñoái taùc môùi, laøm taêng chi phígiao dòch veà maët thôøi gian vaø xaây döïng uy tín.



31

Thoâng thöôøng, cöù 3 ngaøy 1 laàn, HTX töï thueâ xechôû hoa ñeán cho khaùch haøng. Tieàn coâng vaänchuyeån laø 70 ñoàng/ boâng. Haøng ngaøy, coù 4, 5chuyeán xe, neân baø Hoa coù theå choïn baát cöùchuyeán naøo, mieãn laø hoa xuoáng döôùi xuoâi ñeâmhoâm ñoù. Tieàn traû cuûa khaùch haøng cuõng ñöôïc giaolaïi cho laùi xe ñeå mang leân cho baø. Laùi xe thöôønglaø ngöôøi treân Sapa, neân baø Hoa cuõng quen bieát töøtröôùc vaø tin töôûng ñeå ngöôøi ta nhaän tieàn vaø giaohoa cuûa mình.

Nhieàu khi, baø Hoa tröø vaøo tieàn mua hoa ñeå nhôøkhaùch haøng mua phaân boùn, vaät tö, roài göûi qua laùixe leân. Cöù 10 ngaøy moät laàn, khaùch haøng phaûi traûtieàn cho baø, neáu khoâng thì hôïp ñoàng seõ bò caét ñöùt.Cuõng coù khi khaùch haøng traû chaäm, thì hoï seõ lieânlaïc vôùi baø Hoa tröôùc. Baø seõ xeùt döïa treân uy tínkhaùch haøng vaø lí do traû chaäm ñeå xem coù tieáp tuïchôïp ñoàng hay khoâng. Coù tröôøng hôïp khaùch haøngquòt tieàn, nhöng ít. Do khaùch haøng laø tö thöông,khoâng coù tö caùch phaùp nhaân, neân vieäc tìm laïiñöôïc ngöôøi ta ñaõ laø khoù, chöa noùi ñeán chuyeän xöûlyù theo phaùp luaät.

Chaát löôïng maët haøng khoâng ñöôïc phaân loaïi treânHTX maø ñöôïc baùn ñaïi traø. Tö thöông coù theå phaânloaïi khi hoa ñeán tay mình, nhöng giaù traû cho HTXvaãn phaûi laø moät giaù ñoàng nhaát. Neáu thaáy hoa chaátlöôïng xaáu thì tö thöông coù theå caét ñöùt hôïp ñoàng.

4. Tình hình thöïc hieän hôïp ñoàngKhoù coù theå noùi tình hình thöïc hieän hôïp ñoàng toáthay xaáu do hôïp ñoàng mieäng thay ñoåi khoâng theomoät quy luaät naøo. Nhìn chung, do baø Hoa hay laømaên vôùi moät soá khaùch quen coá ñònh, neân vieäc phaùvôõ hôïp ñoàng cuõng khoâng xaûy ra quaù thöôøngxuyeân. Ngoaøi ra, caùch thöùc giao chuyeån tieàn trongthôøi gian ngaén nhö hôïp ñoàng naøy cuõng khieán chokhaùch haøng khoù quòt khoaûn nôï lôùn. Tuy nhieân, doñieàu khoaûn hôïp ñoàng khoâng coá ñònh neân tranhchaáp xaûy ra thöôøng xuyeân, veà caû giaù caû vaø chaátlöôïng cuûa haøng.

Ngoaøi nhöõng dòp leã lôùn, hoàng thöôøng xuyeân bò eùpgiaù, gaây raát nhieàu khoù khaên cho HTX. Ñôït thaùng5/2006, hoàng cuûa HTX ñaõ xuoáng chæ coøn 300

ñoàng/boâng. Ñeå giaûm tình traïng eùp giaù, caùc traïihoa hoàng treân Sapa ñaõ lieân keát vôùi nhau ñeå thoûathuaän giaù vôùi thöông laùi, maëc duø baûn thaân hoïcuõng caïnh tranh gay gaét vôùi nhau.

Veà chaát löôïng saûn phaåm, vieäc tö thöông caét hôïpñoàng do hoa xaáu xaûy ra khaù thöôøng xuyeân vì hoatroàng phuï thuoäc hoaøn toaøn vaøo ñieàu kieän töï nhieân.Baø Hoa öôùc chöøng 10% soá hoa hoàng phaûi boû ñi dosaâu beänh, möa ñaù, gioù daäp, v.v... Trong tröôønghôïp naøy, hai beân töï giaûi quyeát vôùi nhau chöù khoângtheå nhôø cô quan chöùc naêng can thieäp.

Maëc duø gaëp phaûi nhöõng khoù khaên treân, nhöngHTX baø Hoa sau 3 naêm hoaït ñoäng ñaõ ñaït ñöôïcnhöõng thaønh coâng nhaát ñònh. Trung bình haøngnaêm doanh thu cuûa HTX ñaït 200 trieäu/vuï, vaø laõi100 trieäu/vuï sau khi ñaõ tröø ñi caùc khoaûn chi phí.Caùc hôïp ñoàng mieäng ñaõ giuùp HTX phaàn naøo giaûmbôùt söï baát oån cuûa ñaàu ra, giuùp hoï leân keá hoaïch soálöôïng khaùch haøng vaøo ñaàu vuï. Veà phía thöông laùi,thieát laäp hôïp ñoàng mieäng vôùi moät ñoái taùc nhaátñònh trong suoát vuï giuùp hoï ñaûm baûo ñöôïc ñaàu vaøovaø löôøng tröôùc ñöôïc chaát löôïng chung. Maët khaùc,hôïp ñoàng mieäng vaãn ñuû linh ñoäng ñeå hai beân caétñöùt neáu khoâng haøi loøng.

Hieän taïi, HTX hoa hoàng ñaàu tö vaøo hoa coâng ngheäcao, höôùng tôùi chaát löôïng saûn phaåm ñoàng nhaát ñeåkyù ñöôïc hôïp ñoàng vôùi caùc sieâu thò hoaëc xuaát khaåu,oån ñònh ñaàu ra. Khaû naêng coù hôïp ñoàng chính thöùccho hoa coâng ngheä cao cao hôn nhieàu so vôùi hoabình thöôøng vì hoa naøy caàn ñöôïc troàng trong nhaølöôùi, khoâng phaûi trang traïi naøo cuõng ñaàu tö ñöôïc.Hoa chaát löôïng ñoàng nhaát vaø ñeïp hôn hoa bìnhthöôøng, neân hoa coâng ngheä cao seõ ñöôïc lieät vaøohaïng haøng ñaëc bieät, chöù khoâng phaûi haøng ñaïi traøcoù theå mua baùn troâi noåi treân thò tröôøng. Baø Hoa hivoïng sau khi coâng trình nhaø löôùi cuûa HTX ñöôïchoaøn thaønh, HTX coù theå tieán haønh troàng hoa coângngheä cao luoân.

5. Lyù do thaønh coâng vaø thaát baïiMoâ hình hôïp ñoàng cuûa HTX Hoa Hoàng laø ñieånhình cho caùc maët haøng giaù caû baáp beânh, maø caûhai ñoái taùc ñeàu khoâng coù ñaàu ra oån ñònh. Lyù do



32

cho söï ñan xen giöõa thaønh coâng vaø thaát baïi cuûahôïp ñoàng naøy laø:

- Nhöõng khaùch haøng cuûa baø Hoa ñeàu ñaõ laøm aênlaâu daøi, quen moái, neân vieäc thoûa thuaän deã daøng,coù theå döïa vaøo uy tín.

- Keânh tieâu thuï ña daïng neân caàn phaûi coù hìnhthöùc hôïp ñoàng raát linh hoaït. Do vaäy, vieäc tranhchaáp xaûy ra thöôøng xuyeân laø khoâng theå traùnhkhoûi.

- Saûn phaåm hoa hoàng laø saûn phaåm khoâng coù tínhchuyeân bieät, coù theå deã daøng tìm nguoàn cungtreân thò tröôøng troâi noåi. Do vaäy, vieäc coá ñònh giaùcaû vaø soá löôïng seõ khoù cho caû hai beân. Saûn phaåmhoa hoàng chæ coù tính chuyeân bieät khi ñöôïc troàngtrong nhaø kính vaø coù moät soá ñaëc ñieåm öu vieät sovôùi caùc hoa khaùc.

6. Baøi hoïc kinh nghieämMoâ hình hôïp ñoàng cuûa HTX Hoa hoàng cho ta moätsoá baøi hoïc kinh nghieäm sau:

- Ñaây laø hình thöùc hôïp ñoàng khaù phoå bieán chocaùc saûn phaåm khoâng chuyeân bieät vaø döïa vaøoñieàu kieän töï nhieân saün coù.

- Uy tín laøm aên vaø quan heä xaõ hoäi ñoùng vai troøquyeát ñònh cho thaønh coâng cuûa caùc hôïp ñoàngkieåu naøy.

- Tuy nhieân ñeå môû roäng saûn xuaát sang hoa coângngheä cao thì nhaát thieát phaûi thieát laäp thöônghieäu vaø hôïp ñoàng.



33

NOÂNG TRÖÔØNG

Noâng tröôøng cheø Thanh Bình laø moätdoanh nghieäp nhaø nöôùc, ñöôïc thaønhlaäp naêm 1967. Tröôùc kia, noâng

tröôøng coù quy moâ raát lôùn, thueâ 1600 coângnhaân, nhöng ñeán naêm 1979, chieán tranhbieân giôùi giöõa Vieät Nam vaø Trung Quoáckhieán noâng tröôøng bò phaù vaø phaûi ngöønghoaït ñoäng. Naêm 1993, noâng tröôøng ñöôïcthaønh laäp laïi taïi ñòa ñieåm baây giôø laø huyeänMöôøng Khöông, tænh Laøo Cai, vaãn vôùi 100%voán nhaø nöôùc. Ñeán naêm 2000, sau khi gaëpmoät loaït raéc roái veà quaûn lyù, noâng tröôøng ñaõquyeát ñònh thay ñoåi cô cheá hoaït ñoäng baèngcaùch baùn ñaát cho daân theo giaù khaáu hao,coi ñaây laø moät hình thöùc "coå phaàn hoùa" ñeångöôøi daân töï chuû veà ñoài cheø cuûa mình.

Ñòa chæ: Xaõ Thanh Bình, Huyeän Möôøng Khöông,

Tænh Laøo CaiSaûn phaåm: Cheø



34

1. Giôùi thieäu doanh nghieäpNoâng tröôøng cheø Thanh Bình laø moät doanhnghieäp nhaø nöôùc, ñöôïc thaønh laäp naêm 1967.Tröôùc kia, noâng tröôøng coù quy moâ raát lôùn, thueâ1600 coâng nhaân, nhöng ñeán naêm 1979, chieántranh bieân giôùi giöõa Vieät Nam vaø Trung Quoáckhieán noâng tröôøng bò phaù vaø phaûi ngöøng hoaïtñoäng. Naêm 1993, noâng tröôøng ñöôïc thaønh laäp laïitaïi ñòa ñieåm baây giôø laø huyeän Möôøng Khöông, tænhLaøo Cai, vaãn vôùi 100% voán Nhaø nöôùc. Ñeán naêm2000, sau khi gaëp moät loaït raéc roái veà quaûn lyù,noâng tröôøng ñaõ quyeát ñònh thay ñoåi cô cheá hoaïtñoäng baèng caùch baùn ñaát cho daân theo giaù khaáuhao, coi ñaây laø moät hình thöùc "coå phaàn hoùa" ñeångöôøi daân töï chuû veà ñoài cheø cuûa mình. Ñaát noângtröôøng luùc ñoù baét ñaàu ñöôïc giao cho ñòa phöôngquaûn lyù.

Noâng tröôøng cheø Thanh Bình coù saûn phaåm xuaátkhaåu ñi caùc nöôùc Trung Ñoâng, nhö Pakistan,Afghanistan, v.v.., vaø ñang coù yù ñònh tìm môû roängthò tröôøng sang nhieàu nöôùc khaùc nöõa. Tuy nhieân,khoù khaên cuûa noâng tröôøng khoâng naèm trong khaâuñaàu ra, maø laø khaâu ñaàu vaøo, khi nhu caàu cheø ngaøycaøng cao, maø dieän tích troàng cheø laïi ñang haïncheá. Noâng tröôøng hieän ñang xaây döïng vuøngnguyeân lieäu cheø thoâng qua vieäc kyù hôïp ñoàng baotieâu saûn phaåm, nhöng tieán ñoä coøn chaäm. Toångdieän tích cuûa noâng tröôøng hieän laø 1196,5 ha, ñöôïcgiao cho 300 hoä. Tuy nhieân, soá dieän tích troàng cheøtrong noâng tröôøng chæ ñaït 102,5 ha, do khoaûng ñaátcuûa noâng tröôøng khoâng chæ coù coâng nhaân cheø sinhsoáng, maø coøn caû noâng daân vaø ngöôøi laøm ngaønhngheà khaùc. Nhöõng hoä khoâng ñöôïc noâng tröôøngkhoâng baùn ñaát vaãn sinh soáng ñöôïc treân maûnh ñaátñoù vaø khoâng theå eùp chuyeån sang troàng cheø ñöôïc.Ñeå môû roäng dieän tích canh taùc, doanh nghieäp ñaõhuy ñoäng 4 xaõ khaùc troàng cheø, naâng toång dieäntích leân 450 ha. Theo lôøi giaùm ñoác noâng tröôøng,vieäc môû roäng dieän tích ñaõ coù ñaø, neân baây giôønoâng tröôøng khoâng phaûi ñi vaän ñoäng noâng daântroàng cheø nhieàu nöõa, maø hoï töï chuyeån sang. Vieäcnaøy cuõng ñaùnh daáu söï thaønh coâng cuûa hôïp ñoàngcheø vôùi noâng tröôøng Thanh Bình.

2. Söï hình thaønh hôïp ñoàngTröôùc naêm 2000, noâng tröôøng hoaït ñoäng theo côcheá khoaùn saûn phaåm cho coâng nhaân, cho hoïhöôûng löông khoaùn. Sau ñoù, khi coù chuyeån ñoåi cô

cheá quaûn lyù, noâng tröôøng quyeát ñònh baùn ñaát chodaân ñeå hoï töï chuû veà ñoài cheø cuûa mình, ñoàng thôøikyù hôïp ñoàng cam keát hoä daân phaûi troàng cheø treânmaûnh ñaát ñoù vaø baùn toaøn boä saûn phaåm cho noângtröôøng. Vieäc kyù hôïp ñoàng ñaûm baûo moät ñaàu vaøooån ñònh cho noâng tröôøng, nhaát laø cheø laïi laø moätsaûn phaåm khoâng deã kieám troâi noåi treân thò tröôøng.

Nhöõng hoä noâng daân mua laïi ñaát cuûa noâng tröôøngthöïc ra khoâng coù lyù do gì ñeå töø choái kí hôïp ñoàngvì hoï gaàn nhö khoâng phaûi ñaàu tö theâm. Theo moäthoä noâng daân chuùng toâi phoûng vaán, tieàn mua ñaátcuûa noâng tröôøng naêm 2000 laø 5 trieäu cho 0,3 ha,trong khi ñoù giaù ngoaøi thò tröôøng laø 25 trieäu. Ngoaøira, caây cheø ñaõ coù saün treân ñaát khi mua laïi cuûanoâng tröôøng, neân noâng daân cuõng khoâng phaûi ñaàutö theâm vaøo gioáng. Noâng tröôøng laïi öùng tröôùcthuoác baûo veä thöïc vaät cho noâng daân, maëc duø hieäntöôïng saâu beänh laây lan cuõng ít khi xaûy ra treânkhoaûng ñaát ñoài nuùi roäng lôùn nhö huyeän MöôøngKhöông. Noâng daân cuõng ít coù ñoäng löïc chuyeån ñoåisang gioáng caây troàng khaùc vì ñaát ñoài khoâng troàngcheø thì cuõng chæ troàng ñöôïc ñoã hoaëc saén, loaïi caâycoù saûn löôïng vaø hieäu quaû kinh teá thaáp hôn haúncheø. Do vaäy, treân thöïc teá, nhöõng vuøng ñaát hieäuquaû cao nhaát ñeàu ñaõ ñöôïc söû duïng ñeå troàng cheø.

Ñeå môû roäng vuøng nguyeân lieäu, noâng tröôøng ñaõvaän ñoäng caùc xaõ khaùc troàng cheø baèng caùch cungöùng gioáng vaø thuoác baûo veä thöïc vaät, nhö ñaõ neâutreân. Noâng tröôøng cuõng coù caùn boä xuoáng taän xaõ ñeåtröïc tieáp höôùng daãn, giaùm saùt, vaø thu mua saûnphaåm ngay trong xaõ. Ñieàu naøy laøm giaûm chi phíñaàu tö ban ñaàu, laø ñieàu raát quan troïng trong moätvuøng coøn nhieàu hoä daân ngheøo ñoùi nhö Laøo Cai.

Sau khi ñaõ quyeát ñònh chuyeån sang troàng cheø, caùchoä thöôøng kí heát hôïp ñoàng vôùi noâng tröôøng, vìnoâng tröôøng laø nhaø thu mua lôùn nhaát trong vuøng,traû giaù cao nhaát. Vieäc kí hôïp ñoàng cuõng ñaûm baûoñaàu ra oån ñònh cho hoä.

3. Ñieàu khoaûn hôïp ñoàngCaùc ñieàu khoaûn hôïp ñoàng ñang heát söùc öu ñaõi ñoáivôùi noâng daân vì noâng tröôøng vaãn ñang trong giaiñoaïn xaây döïng vuøng nguyeân lieäu vaø caàn thuyeátphuïc daân chuyeån sang troàng cheø. Noâng tröôøngöùng tröôùc cho hoä troàng cheø phaân, thuoác baûo veäthöïc vaät neáu thaáy hoä thöïc hieän toát hôïp ñoàng, roàikhaáu tröø daàn tieàn ñaàu tö vaøo tieàn cheø buùp töôi.Giaù cheø ñöôïc ñieàu chænh theo giaù thò tröôøng,



35

nhöng cuõng ñöôïc noâng tröôøng ñaûm baûo giaù saøntrung bình moät naêm laø 1.800 ñoàng/kg. Hieän taïi,giaù cheø trung bình laø 2.400 ñoàng/kg vaø ñöôïc aùpduïng ñoàng nhaát cho toaøn vuøng.

Ñeå traùnh tröôøng hôïp daân bò thöông laùi eùp giaù,noâng tröôøng tröïc tieáp thu mua cuûa daân chöù khoângqua thöông laùi. Ñieàu naøy coù nghóa laø noâng tröôøngphaûi coù caùn boä naèm vuøng taïi töøng xaõ sao cho daânkhoâng phaûi ñi quaù 3km khi giao noäp saûn phaåm.Chi phí vaän chuyeån do vaäy cuõng ñöôïc giaûm thieåucho ngöôøi daân.

Veà chaát löôïng, noâng tröôøng chia cheø ra laøm 3 loaïikhi kieåm tra: Loaïi A laø phaàn ngoïn cheø, loaïi B laøphaàn giöõa thaân caây, vaø loaïi C laø phaàn goác. Loaïi Ahieän ñang coù giaù 2.600 ñoàng/kg, loaïi B 2.400ñoàng, vaø loaïi C 2.100 ñoàng.

Tieàn cheø seõ ñöôïc thanh toaùn 15 ngaøy 1 laàn, hoaëc30 ngaøy 1 laàn, hoaëc coù theå thanh toaùn tieàn ngaytrong tröôøng hôïp ñaëc bieät. Hoä coù theå nhaän tieànmaët hoaëc nhaän phieáu ñeå thanh toaùn caû cuïc sau.

Noâng tröôøng cuõng coù cô cheá khen thöôûng cho caùchoä thöïc hieän hôïp ñoàng toát, nhö vöôït quaù saûn löôïngkeá hoaïch, baùn 100% saûn phaåm cho noâng tröôøng,chaát löôïng cheø toát, v.v. Soá tieàn noâng tröôøng daønhra ñeå khen thöôûng laø 45 trieäu, nhaèm thuùc ñaåy baøcon môû roäng saûn xuaát cheø vaø thöïc hieän ñuùng hôïpñoàng.

4. Tình hình thöïc hieän hôïp ñoàngTình hình thöïc hieän hôïp ñoàng thay ñoåi tuøy thuoäcvaøo thôøi gian vaø ñòa ñieåm. Nhìn chung, treânkhoaûng ñaát cuûa noâng tröôøng, ngöôøi daân chaáphaønh hôïp ñoàng khaù toát vì hoï soáng ngay trong khuvöïc, vieäc thu mua, lieân laïc vôùi doanh nghieäp heátsöùc deã daøng. Cuõng coù moät soá tö nhaân ôû gaàn ñoù thumua cheø, töï saáy ôû nhaø roài baùn leû, nhöng giaù cuûahoï khoâng cao hôn giaù cuûa noâng tröôøng neân noângdaân khoâng coù lyù do gì ñeå baùn ra ngoaøi. Caùc caùnboä naèm vuøng cuûa noâng tröôøng cuõng chòu traùchnhieäm giaùm saùt hoä, ñaûm baûo vieäc chaêm soùc cheøñuùng höôùng daãn vaø baùn saûn phaåm theo hôïp ñoàng.

Taïi caùc xaõ vuøng saâu vuøng xa, tröôùc kia noângtröôøng cuõng ñaûm baûo coù traïm thu mua ôû nhieàu nôiñeå ngöôøi daân khoâng phaûi ñi quaù 3km khi giaocheø. Tuy nhieân, gaàn ñaây, do phöông tieän thieáu,giaù nhieân lieäu laïi cao, neân noâng tröôøng ñaõ phaûi ruùtñi moät soá traïm thu mua, gaây khoù khaên cho vieäc baø

con giao haøng. Cuøng luùc ñoù, moät soá chuû loø quaytay trong xaõ ñaõ ñöùng ra thu mua ngay taïi nöông,vôùi giaù cuõng baèng vôùi doanh nghieäp maø laïi thuaäntieän cho hoä troàng cheø. Vì vaäy, nhieàu hoä ôû xa ñaõbaùn cho tö nhaân, phaù vôõ hôïp ñoàng.

Moät lyù do nöõa khieán nhieàu hoä thích baùn cho tönhaân hôn laø vì hoï khoâng thích vieäc phaân loaïi chaátlöôïng cuûa noâng tröôøng. Khi thu mua, nhaân vieânthu mua vaø hoä noâng daân cuõng nhieàu khi xaûy ratranh caõi vì theo nhö caùch phaân loaïi keå treân, vieäcphaân loaïi cheø phuï thuoäc phaàn lôùn vaøo ngöôøi haùicheø. Neáu ngöôøi haùi kheùo thì seõ traùnh ñöôïc tröôønghôïp ñeå laãn laù phaàn thaân vôùi laù phaàn ngoïn, hoaëclaù phaàn goác vôùi laù phaàn thaân. Ví duï, neáu ngöôøihaùi haùi ngoïn cheø quaù daøi, ñeå laãn laù phaàn thaân vaøothì caû phaàn ñoù cuõng seõ bò lieät vaøo loaïi B. Ñieàu naøyraát khoù giaûi thích cho hoä noâng daân, nhaát laø nhöõnghoä coù nhaän thöùc keùm. Ngay caû nhöõng hoä khaùcuõng nhieàu khi cho raèng vieäc phaân loaïi chaát löôïnglaø khoâng khaùch quan. Trong khi ñoù, caùc chuû loøquay tö nhaân saün saøng mua cheø maø khoâng phaânchaát löôïng vì hoï baùn leû cheø, chöù khoâng xuaát khaåunhö noâng tröôøng Thanh Bình.

Vieäc baùn leû cho tö thöông môùi xaûy ra gaàn ñaây,nhöng chöa phaùt trieån ra dieän roäng, do vaäy, tìnhhình hôïp ñoàng cuûa noâng tröôøng nhìn chung môùigaëp phaûi moät soá khoù khaên chöa ñaùng keå. Muoánkhaéc phuïc trieät ñeå khoù khaên naøy, noâng tröôøng caànphaûi coù tieàm naêng kinh teá lôùn hôn ñeå vöôït qua trôûngaïi do ñòa hình ñem laïi. Hoï caàn phaûi taêng caùnboä naèm vuøng ñeå quaûn lyù chaët hôn vaø taïo ñieàu kieänthu mua toát hôn cho daân, nhaèm taêng khaû naêngtieáp caän cuûa hoä vôùi noâng tröôøng, caïnh tranh vôùi töthöông.

Ngoaøi caùc khu vöïc vuøng saâu vuøng xa, tình hìnhthöïc hieän hôïp ñoàng cuûa caùc vuøng coøn laïi töôngñoái toát vì giaù noâng tröôøng ñaët ra hieän taïi ñang laøgiaù cao, nhaèm khuyeán khích hoä daân môû roäng dieäntích troàng cheø. Ngay caû khi loã hoaëc hoøa voán, noângtröôøng cuõng khoâng daùm giaûm giaù mua cheø vì sôïhoä chuyeån sang troàng caây khaùc hoaëc baùn chongöôøi khaùc. Ngoaøi ra, löïc löôïng tö thöông hieän taïicoøn moûng, maø laïi chæ baùn leû neân soá löôïng cheømua tranh cuûa doanh nghieäp cuõng khoâng nhieàu.

Hieän nay, ngaøy caøng coù nhieàu hoä chuyeån sangtroàng cheø, taêng dieän tích vuøng nguyeân lieäu cuûanoâng tröôøng. Döï kieán ñeán naêm 2010, noâng tröôøngseõ coù 700 ha. Noâng tröôøng cuõng baét ñaàu chuyeån



36

sang troàng caùc loaïi cheø coù hieäu quaû kinh teá caohôn, nhöng ñieàu naøy cuõng ñang gaëp moät soá khoùkhaên do trình ñoä daân trí coøn thaáp, maø ñaát cuõngphaûi caûi taïo laïi nhieàu. Ngoaøi ra, vieäc tìm caùc thòtröôøng nöôùc ngoaøi môùi ñeå xuaát khaåu cuõng ñangñöôïc thöïc hieän raùo rieát. Noâng tröôøng ñaõ coù ñòa chætrang web rieâng ñeå quaûng caùo saûn phaåm cuûamình. Ñaây laø moät ñieåm khaù tieán boä ñoái vôùi moätdoanh nghieäp nhaø nöôùc, ñoùng truï sôû ôû moät vuøngheûo laùnh nhö Möôøng Khöông.

5. Lyù do thaønh coâng Tröôøng hôïp noâng tröôøng Thanh Bình mang nhöõngñaëc ñieåm noåi baät cuûa hôïp ñoàng taïi vuøng saâu vuøngxa. Ñoái vôùi noâng tröôøng Thanh Bình, noâng tröôønghieän nay chöa laõi nhieàu vì hoï vaãn ñang trong giaiñoaïn phaùt trieån vuøng nguyeân lieäu, chöa oån ñònhñöôïc ñaàu vaøo vaø vaãn ñang tìm nhöõng thò tröôøngñaàu ra giaøu coù hôn. Tuy nhieân, do ñaõ taïo ñöôïc ñaøphaùt trieån, noâng tröôøng ñaõ vöôït qua nhöõng khoùkhaên ban ñaàu ñeå tieáp tuïc môû roäng vuøng nguyeânlieäu.

Thaønh coâng cuûa tröôøng hôïp naøy nhôø caùc yeáu toásau:

- Noâng tröôøng ñaõ tìm ñöôïc thò tröôøng xuaát khaåuneân coù ñieàu kieän taøi chính ñeå môû vuøng nguyeânlieäu, ñaët giaù mua ñuû cao ñeå caïnh tranh vôùi töthöông. Ngoaøi ra, vieäc coâng ty ñaët giaù saøn cuõngkhieán cho noâng daân thích laøm hôïp ñoàng hônbaùn troâi noåi ngoaøi thò tröôøng.

- Doanh nghieäp ñöôïc höôûng di saûn cuûa noângtröôøng cuõ neân khoâng caàn ñaàu tö lôùn vaøo ñoài cheø.

- Do vò trí cuûa noâng tröôøng khaù bieät laäp, khoâng coùnhieàu coâng ty khaùc caïnh tranh mua ñaàu vaøo neânvieäc phaù vôõ hôïp ñoàng chæ xaûy ra treân quy moânhoû.

6. Baøi hoïc kinh nghieämThaønh coâng cuûa noâng tröôøng cheø Thanh Bình ñaõmang laïi moät soá baøi hoïc kinh nghieäm sau ñaây:

- Caùch saép xeáp nhaân löïc cuûa noâng tröôøng coù tínhaùp duïng cao taïi vuøng saâu vuøng xa. Taïi nhöõngvuøng naøy, caùc doanh nghieäp khoâng nhöõng phaûichuù troïng ñeán vieäc höôùng daãn, ñaøo taïo hoä daânñeå ñaùp öùng nhu caàu chaát löôïng, maø coøn phaûilaøm chaët khaâu quaûn lyù ñeå taêng söï hieän dieän cuûadoanh nghieäp taïi caùc vuøng xa.

- Vieäc taïo vuøng nguyeân lieäu ôû vuøng saâu vuøng xañoøi hoûi nhieàu noã löïc vaø nguoàn löïc taøi chính banñaàu, do doanh nghieäp phaûi ñaàu tö raát nhieàu ñeåcoù theå khuyeán khích ñöôïc ngöôøi daân chuyeånsang troàng saûn phaåm trong hôïp ñoàng. Trình ñoädaân trí thaáp ôû nhöõng vuøng naøy laø moät caûn trôûlôùn trong vieäc höôùng daãn ngöôøi daân canh taùccuõng nhö chaáp haønh caùc ñieàu khoaûn hôïp ñoàng.

- Moâ hình noâng tröôøng cheø Thanh Bình coù taùcduïng toát ñoái vôùi ngöôøi ngheøo ôû vuøng saâu vuøngxa. Khi tham gia vaøo hôïp ñoàng, ngöôøi ngheøo hoïcñöôïc caùch canh taùc môùi vaø coøn ñöôïc taïo ñieàukieän ñeå giao baùn saûn phaåm thuaän tieän. Thunhaäp cuûa caùc hoä ngheøo khi tham gia troàng cheøtaêng leân ñaùng keå.

- Tuy nhieân, moâ hình naøy khoù nhaân roäng ôû mieànxuoâi do doanh nghieäp coù theå gaëp nhieàu caïnhtranh mua nguyeân lieäu töø tö thöông vaø caùcdoanh nghieäp khaùc.

- Khaâu phaân loaïi chaát löôïng vaãn coøn quaù phöùctaïp ñoái vôùi ngöôøi daân, coù theå daãn ñeán tranhchaáp. Do vaäy, vieäc baøn baïc, höôùng daãn chongöôøi daân cuï theå laø heát söùc caàn thieát.



37

Ñòa chæ: Soá 6 Lyù Ñaïo Thaønh - Hoaøn Kieám - Haø Noäi

Saûn phaåm: Rau höõu côDaïng hôïp ñoàng: Ña thaønh phaàn

COÂNG TY TNHHSAÛN PHAÅM NOÂNG NGHIEÄP

BEÀN VÖÕNG



38

1. Giôùi thieäuCoâng ty TNHH Saûn phaåm noâng nghieäp beàn vöõng(SAPRO) laø moät trong nhöõng coâng ty tieân phongtrong lónh vöïc nghieân cöùu, saûn xuaát vaø chuyeångiao kyõ thuaät canh taùc noâng nghieäp höõu cô taïi VieätNam. Ban coá vaán coâng ty laø caùc Giaùo sö, Tieán syõ,caùc chuyeân gia trong lónh vöïc sinh hoïc, noâng hoïccuûa Vieät Nam. SAPRO ñaõ vaø ñang nhaän ñöôïccoäng taùc, giuùp ñôõ töø moät soá vieän nghieân cöùu, caùctröôøng ñaïi hoïc vaø caùc toå chöùc phi chính phuû trongvaø ngoaøi nöôùc. Thaùng 4/2003, Coâng ty ñaõ ñaïtñöôïc chöùng chæ quoác teá cho heä thoáng canh taùchöõu cô (ACT) cuûa IFOAM.

Ngaønh ngheà kinh doanh cuûa coâng ty raát ña daïngbao goàm: saûn xuaát vaø kinh doanh phaân boùn visinh, saûn xuaát, kinh doanh caùc maët haøng noângsaûn, nghieân cöùu vaø tö vaán chuyeån giao kyõ thuaätsaûn xuaát saûn phaåm noâng nghieäp höõu cô vaø tö vaán,thi coâng kieán truùc phong caûnh...

Coâng ty ñaõ kyù hôïp ñoàng vôùi moät soá ñòa phöông ñeåtrieån khai moâ hình saûn xuaát noâng nghieäp höõu cônhöng ñeán nay haàu heát caùc döï aùn naøy ñaõ bò thaátbaïi (moâ hình saûn xuaát rau taïi HTX Lieân Maïc,huyeän Töø Lieâm, Haø Noäi hay thoân Quyeát Tieán, xaõTieân Phöông, huyeän Chöông Myõ, Haø Taây) hoaëccoøn hoaït ñoäng raát caàm chöøng, rôøi raïc (saûn xuaátcheø ñen taïi Phuù Thoï vaø Thaùi Nguyeân).

2. Söï hình thaønh hôïp ñoàngTröôùc thöïc traïng söû duïng phaân hoaù hoïc, thuoác baûoveä thöïc vaät traøn lan, böøa baõi trong saûn xuaát noângnghieäp, gaây aûnh höôûng khoâng nhoû tôùi söùc khoeûngöôøi saûn xuaát cuõng nhö ngöôøi tieâu duøng, nhieàucoâng trình nghieân cöùu, nhieàu chöông trình döï aùnñaõ ñöôïc thöïc hieän nhaèm thay ñoåi phöông thöùccanh taùc, chuyeån sang söû duïng caùc loaïi phaân boùnvi sinh ít coù haïi hôn. Nhaän thöùc ñöôïc nhu caàu vaøhöôùng phaùt trieån thò tröôøng cuûa caùc loaïi thöïcphaåm saïch naøy, Coâng ty ñaõ öùng duïng caùc keát quaûnghieân cöùu, thu huùt nguoàn taøi trôï cuûa caùc chöôngtrình taøi trôï nöôùc ngoaøi ñeå ñaàu tö phaùt trieån caùcvuøng saûn xuaát noâng saûn höõu cô maø böôùc ñaàu laøtroàng rau taïi caùc khu vöïc ven Haø Noäi.

Naêm 2002, döôùi söï taøi trôï cuûa toå chöùc CIDSE (HaøLan), Coâng ty tieán haønh nghieân cöùu, khoanh vuøngquy hoaïch troàng rau höõu cô taïi HTX Lieân Maïc vaøthoân Quyeát Tieán vôùi toång dieän tích treân 2 ha. Ñeå

vaän ñoäng, khuyeán khích caùc hoä noâng daân coù ñaáttrong khu vöïc khoanh vuøng quy hoaïch chuyeån ñoåiphöông thöùc canh taùc, coâng ty phaûi ñaûm baûo ñaàura cho saûn phaåm thoâng qua hình thöùc kyù caùc hôïpñoàng ñaàu tö vaø tieâu thuï rau.

Taïi HTX Lieân Maïc, coâng ty chæ trieån khai moâ hìnhvaø kyù hôïp ñoàng vôùi 2 hoä daân vôùi toång dieän tíchtreân 1000m2. Taïi Thoân Quyeát Tieán, Coâng ty kyùhôïp ñoàng vôùi 31 hoä treân dieän tích gaàn 2 ha.

Caùc hoä ñöôïc choïn kyù hôïp ñoàng laø nhöõng hoä coùñaát naèm trong khu vöïc Coâng ty ñaõ khaûo saùt vaø quyhoaïch. Laõnh ñaïo HTX cuøng caùn boä coâng ty toåchöùc hoïp xaõ vieân, phoå bieán kyõ thuaät saûn xuaát, phoåbieán noäi dung cô baûn cuûa hôïp ñoàng vaø vaän ñoängbaø con hôïp taùc saûn xuaát vôùi Coâng ty. Coù nhöõng hoäcoù dieän tích ñaát naèm trong khu vöïc quy hoaïchnhöng khoâng muoán tham gia thì ñöôïc vaän ñoängñoåi ñaát cho caùc hoä saûn xuaát khaùc. Hôïp ñoàngkhoâng kyù tröïc tieáp vôùi töøng hoä daân maø ñöôïc kyùthoâng qua HTX, coù giaù trò trong 1 naêm.

3. Ñieàu khoaûn hôïp ñoàngSaûn phaåm do Coâng ty ñaët haøng cho ngöôøi daân saûnxuaát raát ña daïng, goàm hôn 40 loaïi saûn phaåm khaùcnhau nhö : rau muoáng, caûi xanh, caûi baép, su haøo,bí ngoài, möôùp ñaéng, caø chua nhoùt...Moãi saûn phaåmcoù chu kyø sinh tröôûng khaùc nhau vaø lôïi nhuaän thuñöôïc khaùc nhau neân Coâng ty ñaõ ñöa ra moät hôïpñoàng töông ñoái chaët cheõ ñeå ñaûm baûo caân ñoái ñöôïcsaûn löôïng saûn xuaát ra ñaùp öùng vöøa ñuû nhu caàu thòtröôøng ñoàng thôøi cuõng ñaûm baûo coâng baèng trongthu nhaäp cho caùc hoä.

Coâng ty toå chöùc caùc lôùp taäp huaán veà kyõ thuaät canhtaùc rau höõu cô cho caùc hoä xaõ vieân. Beân caïnh ñoù,coâng ty coøn cöû moät caùn boä kyõ thuaät ôû taïi ñòaphöông ñeå kòp thôøi leân keá hoaïch saûn xuaát, hoã trôïvaø giaùm saùt kyõ thuaät saûn xuaát cuûa caùc hoä. Moãi hoäñeàu ñöôïc phaân boå troàng caùc loaïi saûn phaåm ñadaïng ñeå luoân luoân coù saûn phaåm thu hoaïch vaøcoâng baèng trong thu nhaäp. Coâng ty ñaûm baûo baotieâu toaøn boä saûn phaåm neáu ñöôïc saûn xuaát theoñuùng keá hoaïch vaø ñaït yeâu caàu theo tieâu chuaån saûnxuaát höõu cô.

Hôïp ñoàng quy ñònh möùc giaù coá ñònh cho moãi loaïisaûn phaåm. Möùc giaù naøy ñöôïc Coâng ty ñöa ra thaûoluaän tröôùc cuoäc hoïp vôùi caùc hoä xaõ vieân vaø thoângbaùo vôùi ngöôøi daân tröôùc khi kyù hôïp ñoàng. Theo



39

hôïp ñoàng, giaù saûn phaåm coù theå ñöôïc ñieàu chænhsau 6 thaùng

Tuy nhieân, hôïp ñoàng khoâng ñöa ra soá löôïng thumua cuï theå. Coâng ty thoâng baùo saûn löôïng döï kieánseõ thu mua ñoái vôùi töøng loaïi rau vaøo ñaàu moãi vuï.Trong tröôøng hôïp saûn löôïng troàng ra vöôït möùc thumua döï kieán, ngöôøi daân seõ phaûi töï ñem baùn rangoaøi thò tröôøng töï do. Saûn phaåm laøm ra ñöôïc thuhoaïch ñöa veà saân nhaø oâng chuû nhieäm HTX vaøcoâng ty cho xe taûi veà chuyeån ra thaønh phoá. Tieànbaùn saûn phaåm seõ ñöôïc thanh toaùn theo thaùng tôùitröïc tieáp töøng hoä gia ñình chöù khoâng thoâng quaHTX.

Coâng ty coù chính saùch ñaàu tö öùng tröôùc phaân boùn(phaân vi sinh do coâng ty saûn xuaát) cho caùc hoä vaøthu laïi baèng saûn phaåm vaøo vuï thu hoaïch. Trongtröôøng hôïp coù ruûi ro xaûy ra do thieân tai, coâng ty seõhoã trôï cho ngöôøi daân kyù hôïp ñoàng moät phaàn tieàngioáng vaø chi phí phaân boùn (khoaûng 30%).

Ngoaøi ra, ngöôøi daân thoân Quyeát Tieán khoâng nhaänñöôïc öu tieân, hoã trôï gì khaùc töø caùc ban ngaønh tænhhay chính quyeàn ñòa phöông.

4. Tình hình thöïc hieän hôïp ñoàngMoâ hình saûn xuaát rau theo phöông thöùc höõu cô vaøcoâng ty bao tieâu saûn phaåm thôøi gian ñaàu raát ñöôïccaùc hoä noâng daân nhieät tình uûng hoä vaø tham gia.Tuy nhieân, moät naêm thöïc hieän, noù baét ñaàu theåhieän tính khoâng beàn vöõng vaø daãn tôùi thaát baïi hoaøntoaøn taïi moät soá vuøng. Taïi HTX Lieân Maïc, soá hoätham gia kyù hôïp ñoàng ban ñaàu laø 2 hoä, sau taêngleân 9 hoä trong naêm 2003. Tuy nhieân, do vieäc saûnxuaát höõu cô toán nhieàu coâng söùc, khoâng ñem laïihieäu quaû kinh teá cao bò caïnh tranh bôûi caùc caâytroàng khaùc neân ñeán nay caû 9 hoä naøy ñeàu khoângtieáp tuïc kyù hôïp ñoàng vôùi coâng ty nöõa. Tình traïngtöông töï cuõng xaûy ra ôû thoân Quyeát Tieán, töø 31 hoätreân toång dieän tích gaàn 2 ha naêm 2002, ñeán cuoáinaêm 2005, soá hoä kyù hôïp ñoàng giaûm xuoáng chæ coøn16 hoä treân dieän tích gaàn 1 ha vaø ñeán vuï luùa giöõanaêm 2006 thì toaøn boä dieän tích troàng rau höõu cônaøy ñaõ ñöôïc chuyeån sang troàng luùa hoaëc caùc caâytroàng khaùc. Theo tính toaùn cuûa chuû nhieäm HTX,troàng rau höõu cô neáu ñöôïc thu mua theo ñuùng hôïpñoàng vôùi coâng ty thì seõ ñem laïi nguoàn lôïi cao chongöôøi daân. Tính trung bình, thu nhaäp cho moãi saøo(360m2) troàng rau theo hôïp ñoàng laø 6-7 trieäuñoàng/naêm trong khi thu töø troàng rau theo phöông

thöùc thoâng thöôøng laø 3-4 trieäu ñoàng/naêm vaø troàngluùa chæ thu ñöôïc 800.000 ñoàng/naêm hoaëc thaämchí laø hoaø voán. Tuy theá, ngöôøi daân vaãn chuyeånsang troàng luùa hoaëc rau maøu thoâng thöôøng khaùcdo hôïp ñoàng vôùi Coâng ty bò phaù vôõ vaø boû dôû.

Theo hôïp ñoàng, giaù thu mua seõ ñöôïc ñieàu chænhlaïi sau 6 thaùng vaø ñöôïc baøn baïc thoaû thuaän vôùicaùc hoä daân saûn xuaát. Tuy nhieân, treân thöïc teá,Coâng ty khoâng thöïc hieän kyù laïi hôïp ñoàng vaø cuõngkhoâng thay ñoåi giaù thu mua duø giaù caû thò tröôøng coùraát nhieàu bieán ñoäng neân ñaõ khoâng khuyeán khíchñöôïc ngöôøi daân saûn xuaát theo ñuùng keá hoaïch.Ngoaøi ra, vaãn xaûy ra tình traïng Coâng ty khoâng thumua heát saûn phaåm ñaõ saûn xuaát ra theo keá hoaïchthoâng baùo tröôùc. Trong tröôøng hôïp ñoù, Coâng ty ñöara nhieàu lyù do nhö thò tröôøng khoâng tieâu thuï ñöôïc,thôøi tieát... vaø höùa seõ boài thöôøng ngöôøi saûn xuaátnhöng tôùi nay ngöôøi daân vaãn chöa nhaän ñöôïckhoaûn boài thöôøng naøy. Saûn phaåm saûn xuaát rakhoâng ñöôïc thu mua seõ khoù baùn ñöôïc ôû thò tröôøngxung quanh do ngöôøi tieâu duøng khoâng quen vôùicaùc saûn phaåm ñoù (möôùp ñaéng, caø chua nhoùt...)hoaëc do caùc saûn phaåm saûn xuaát theo quy trình höõucô khoâng coù maãu maõ ñeïp nhö saûn xuaát thoângthöôøng (bò saâu, laù ñoû...). Ngöôøi daân saûn xuaát bò loãvaø seõ khoâng tieáp tuïc troàng caùc loaïi rau ñoù trongnhöõng vuï tôùi.

Beân caïnh ñoù, tieâu chuaån kyõ thuaät, yeâu caàu chaátlöôïng saûn phaåm cuûa coâng ty khoâng thoáng nhaát ñaõñem laïi ít nhieàu ruûi ro cho caùc hoä noâng daân. Naêm2004, coâng ty chæ ñaïo caùc hoä noâng daân troàng bíngoài vôùi giaù thu mua laø 8.000 ñoàng/kg. Tuy nhieân,möùc giaù naøy chæ aùp duïng vôùi nhöõng quaû ñöôïc thuhoaïch ôû giai ñoaïn töø 3-400 g/quaû. Caùn boä kyõ thuaätñaõ khoâng ñöa ra söï höôùng daãn vaø chæ ñaïo cuï theåneân khi ngöôøi daân thu hoaïch, quaû thöôøng naëng töø1-2 kg vaø chæ baùn ñöôïc vôùi giaù 1.500 ñoàng/kg.Doanh nghieäp ñaõ khoâng ñeàn buø phaàn thua thieätnaøy cho ngöôøi daân neân moái quan heä giöõa Coâng tyvaø ngöôøi daân saûn xuaát ñaõ trôû neân raát caêng thaúng.

Thaùng 6/2004 Coâng ty giaûm löôïng thu mua vaøkhoâng thu mua taïi ñòa baøn thoân nöõa maø yeâu caàucaùc hoä noâng daân vaän chuyeån rau ra ñòa ñieåm cuûaCoâng ty taïi Haø Noäi ñeå baùn. Ñoàng thôøi, coâng tycuõng khoâng cöû caùn boä kyõ thuaät laøm taïi ñòa phöôngvaø ñeå ngöôøi daân töï do saûn xuaát. Saûn phaåm thumua vaø möùc giaù caû ñöôïc thoâng baùo theo ngaøy.Ñaây laø thôøi ñieåm baét ñaàu tan raõ hôïp ñoàng, ngöôøidaân khoâng coøn söï khuyeán khích trong thöïc hieän



40

hôïp ñoàng vôùi Coâng ty. Chæ moät soá ít hoä saûn xuaátcoù theå vaän chuyeån rau baùn taïi coâng ty baèng xemaùy, soá coøn laïi nhanh choùng phaù boû rau höõu côñeå chuyeån sang caây troàng khaùc.

Coâng ty cuõng giôùi thieäu caùc hoä noâng daân trongHTX tôùi moät soá cô sôû tieâu thuï rau saïch nhö caùctröôøng hoïc, cô quan nhöng quaù trình mua baùn raátkhoù khaên vaø baáp beânh, HTX khoâng theå kyù hôïpñoàng baùn saûn phaåm laâu daøi vôùi caùc ñôn vò naøy.

Beân caïnh caùc khoù khaên maø ngöôøi daân gaëp phaûitrong vieäc thöïc hieän hôïp ñoàng thì Coâng ty cuõng coùnhöõng vaán ñeà khoù giaûi quyeát ñeå giuùp hôïp ñoàngtieáp tuïc duy trì vaø phaùt trieån. Theo giaùm ñoác coângty, trong nhöõng vuï ñaàu, coâng ty ñaõ ñaàu tö nguoànvoán öùng tröôùc baèng phaân boùn khaù lôùn töø 400-500trieäu cho taát caû caùc vuøng döï aùn. Treân thöïc teá, moätsoá hoä daân ñaõ khoâng saûn xuaát theo ñuùng quy trình,saûn phaåm saûn xuaát ra khoâng ñuùng theo chaát löôïngyeâu caàu neân coâng ty khoâng theå thu mua vaø nhövaäy cuõng khoâng theå thu laïi nguoàn voán ñaàu tö. Soánôï ñoïng voán trong daân coù luùc leân tôùi gaàn 200 trieäuñoàng. Coâng ty ñaõ haïn cheá ñaàu tö vaø khoâng muoántieáp tuïc thöïc hieän hôïp ñoàng do chòu nhieàu ruûi rovaø khoâng nhaän ñöôïc söï hoã trôï cuûa caùc cô quanban ngaønh hay chính quyeàn ñòa phöông (döï aùncuûa CIDSE ñaõ keát thuùc naêm 2003).

Hôïp ñoàng saûn xuaát vaø tieâu thuï rau höõu cô ñöôïc kyùthoâng qua HTX nhöng HTX khoâng ñöôïc höôûng lôïigì töø hôïp ñoàng vaø cuõng khoâng giöõ vai troø gì trongquaù trình giaùm saùt thöïc hieän hôïp ñoàng.

5. Nguyeân nhaân thaát baïiThaát baïi cuûa Coâng ty TNHH saûn phaåm noângnghieäp beàn vöõng trong vieäc kyù keát tieâu thuï saûnphaåm rau höõu cô cuûa caùc xaõ ven ñoâ xuaát phaùt töømoät soá nguyeân nhaân chính sau:

- Chöa coù thò tröôøng ñaàu ra oån ñònh vaø ñuû lôùn ñeåphaùt trieån saûn xuaát vaø thöïc hieän toát hôïp ñoàng.Tuy ñôøi soáng xaõ hoäi vaø yù thöùc ngöôøi tieâu duøngcoù naâng leân trong nhöõng naêm qua nhöng ñaïi boä

phaän ngöôøi tieâu duøng vaãn chöa coù thoùi quenduøng caùc saûn phaåm rau saïch vôùi maãu maõ khoângñeïp vaø giaù caû cao.

- Hôïp ñoàng chöa ñöa ra tieâu chuaån chaát löôïng cuïtheå vaø chaët cheõ daãn tôùi thua thieät cho ngöôøi daântrong saûn xuaát vaø baùn saûn phaåm.

- Saûn phaåm bò caïnh tranh bôûi caùc caây troàng khaùcdo ñieàu kieän chaêm soùc quaù phöùc taïp, toán nhieàucoâng söùc vaø khoù baùn ra thò tröôøng trong tröôønghôïp coâng ty khoâng thu mua hoaëc thu mua khoângheát saûn phaåm saûn xuaát ra.

- Chöa nhaän ñöôïc söï quan taâm, hoã trôï cuûa chínhquyeàn ñòa phöông vaø caùc ban ngaønh coù lieânquan duø ñaây laø nhöõng moâ hình ñaàu tieân chuyeånñoåi phöông thöùc canh taùc mang laïi nhieàu lôïi íchchung cho xaõ hoäi.

6. Baøi hoïc kinh nghieämTöø thaát baïi cuûa Coâng ty TNHH Saûn phaåm noângnghieäp beàn vöõng coù theå ruùt ra moät soá baøi hoïc:

- Hôïp ñoàng bao tieâu saûn phaåm khoâng theå thaønhcoâng neáu ñaàu ra cuûa doanh nghieäp khoâng oånñònh.

- Ñoái vôùi caùc saûn phaåm chöa quen thuoäc vôùingöôøi tieâu duøng caàn coù söï hoã trôï cuûa Nhaø nöôùcñeå ñaûm baûo caùc hôïp ñoàng tieâu thuï noâng saûn coùtheå thaønh coâng. Söï hoã trôï naøy khoâng chæ baogoàm nguoàn taøi chính, ñaát ñai maø caû thoâng tintuyeân truyeàn ñeå ngöôøi saûn xuaát cuõng nhö ngöôøitieâu duøng coù theå nhaän thöùc ñöôïc lôïi ích cuûa saûnphaåm. Ngoaøi ra, caàn hoã trôï xuùc tieán thöông maïivaø caáp chöùng chæ cho caùc maët haøng ñaëc chuûngñeå môû roäng thò tröôøng.

- Tuy nhieân, caùc nguoàn voán hoã trôï caàn ñöôïc quaûnlyù chaët cheõ vaø ñaàu tö mang tính beàn vöõng. Caùchôïp ñoàng, caùc moái lieân keát raát deã bò phaù vôõ khicaùc nguoàn voán taøi trôï, caùc nguoàn voán öu ñaõi keátthuùc.



41

Ñiaï chæ: 69B Toå 5 Thoân Tieàn, Phöôøng Dòch Voïng, Quaän Caàu Giaáy,

Haø NoäiSaûn phaåm: Rau an toaøn Baûo HaøDaïng hôïp ñoàng: Ña thaønh phaàn

COÂNG TY COÅ PHAÀN

COÂNG NGHEÄ NOÂNG LAÂM NGHIEÄP VIEÄT NAM



42

1. Giôùi thieäu Coâng ty Coå phaàn Coâng ngheä Noâng laâm nghieäpVieät Nam thaønh laäp thaùng 7/2005. Ngaønh ngheàñaêng kyù kinh doanh cuûa coâng ty töông ñoái roängbao goàm caùc dòch vuï cung öùng vaät tö ñaàu vaøo chosaûn xuaát noâng nghieäp, cô khí noâng laâm nghieäp,dòch vuï ñaàu ra cho caùc saûn phaåm noâng laâmnghieäp... nhöng hieän taïi coâng ty chuû yeáu taäp trungvaøo dòch vuï tieâu thuï caùc saûn phaåm rau an toaøn chomoät soá xaõ ven ñoâ.

Coâng ty kyù hôïp ñoàng thu mua caùc saûn phaåm rauan toaøn vôùi caùc hôïp taùc xaõ vaø baùn kyù göûi saûnphaåm taïi caùc cöûa haøng rau treân thò tröôøng thaønhphoá Haø Noäi döôùi nhaõn hieäu rau an toaøn Baûo Haø.Tuy nhieân, Coâng ty vaãn chöa tìm ñöôïc ñaàu ra oånñònh cho saûn phaåm vaø töø ngaøy thaønh laäp cho tôùithôøi ñieåm hieän nay Coâng ty vaãn lieân tuïc laøm aênthua loã. Giaùm ñoác Coâng ty cuõng thöøa nhaän "ñaõ baétñaàu naûn do vieäc buoân baùn thöïc söï vaát vaû vaø baápbeânh". Ñaây laø tröôøng hôïp ñöôïc xem laø thaát baïitrong vieäc kyù keát hôïp ñoàng tieâu thuï noâng saûn dokhoâng tìm ñöôïc thò tröôøng cho saûn phaåm. Soá hôïptaùc xaõ kyù hôïp ñoàng vôùi coâng ty ñaõ giaûm töø 4 xaõtreân 2 huyeän ngaøy ñaàu thaønh laäp xuoáng chæ coønmoät thoân Ñìa cuûa xaõ Nam Hoàng huyeän Ñoâng Anhvaãn tieáp tuïc kyù vaø thöïc hieän hôïp ñoàng ôû thôøi ñieåmhieän taïi.

2. Söï hình thaønh hôïp ñoàngXuaát phaùt töø thöïc teá ñôøi soáng ngöôøi daân thaønh thòngaøy caøng ñöôïc naâng cao, nhu caàu veà nguoàn thöïcphaåm dinh döôõng vaø an toaøn ngaøy caøng taêng,Giaùm ñoác Nguyeãn Quoác Tuaán ñaõ thöïc hieän yùtöôûng thaønh laäp Coâng ty Coå phaàn Coâng ngheäNoâng laâm nghieäp Vieät Nam maø ban ñaàu laø taäptrung vaøo ñaàu tö vaø tieâu thuï caùc saûn phaåm rau antoaøn ôû Haø Noäi.

Cuøng thôøi gian naøy, Chi cuïc Baûo veä thöïc vaät HaøNoäi (BVTV) ñang thöïc hieän döï aùn phaùt trieån rauan toaøn, bao goùi, coù thöông hieäu, tem nhaõn treântöøng saûn phaåm ñeå xaây döïng vaø phaùt trieån moät soávuøng saûn xuaát rau an toaøn ôû ngoaïi oâ Haø Noäi. Töønaêm 2000, ngöôøi daân ôû moät soá xaõ thuoäc huyeänÑoâng Anh, huyeän Soùc Sôn Haø Noäi ñaõ ñöôïc taäphuaán veà chöông trình IPM trong laøm ñaát, chaêmboùn, duøng phaân vi sinh vaø thuoác sinh hoïc, haïncheá söû duïng thuoác hoùa hoïc trong saûn xuaát rau cuûquaû

Chi cuïc BVTV ñaõ ñöùng ra laøm cô quan trung gian,noái keát Coâng ty Coå phaàn coâng ngheä noâng laâmnghieäp vôùi caùc hôïp taùc xaõ, vôùi ngöôøi daân saûnxuaát. Hôïp ñoàng tieâu thuï rau ñaõ ñöôïc kyù giöõa Coângty vaø caùc HTX ngay trong thaùng 10/2005. HTXmôøi caùc hoä xaõ vieân hoïp, ñöa ra yeâu caàu cuûa Coângty vaø toå chöùc kyù hôïp ñoàng vôùi nhöõng hoä cam keátsaûn xuaát ñuùng theo quy trình rau an toaøn. Chænhöõng hoä coù khaû naêng ñaàu tö saûn xuaát vaø coù ñaáttrong vuøng quy hoaïch saûn xuaát rau an toaøn môùi coùtheå tham gia kyù hôïp ñoàng vôùi HTX. Chi Cuïc BVTVhoã trôï cho caû doanh nghieäp vaø caùc hoä noâng daânñeå khuyeán khích hai beân thöïc hieän toát hôïp ñoàng,hoã trôï phaùt trieån vuøng nguyeân lieäu

Ngay töø ngaøy ñaàu thaønh laäp coâng ty, Chi cuïcBVTV ñaàu tö hoã trôï moät phaàn tieàn hoaït ñoäng giaodòch cho doanh nghieäp, ñaàu tö maùy in maõ soá maõvaïch, tuùi nilon, maùy daây ñai boù rau cho doanhnghieäp. Ngoaøi ra, Chi cuïc BVTV coøn thay maëtdoanh nghieäp ñaøm phaùn vaø kyù hôïp ñoàng vôùi caùchôïp taùc xaõ. Ñeå ñaûm baûo nguoàn nguyeân lieäu ñaàuvaøo cho Coâng ty Chi cuïc BVTV toå chöùc caùc hoaïtñoäng tuyeân truyeàn, khuyeán khích ngöôøi daân thayñoåi taäp quaùn canh taùc, chuyeån töø phöông thöùctroàng ñaïi traø thoâng thöôøng sang troàng rau an toaøncoù lôïi cho söùc khoûe ngöôøi saûn xuaát cuõng nhö ngöôøitieâu duøng. Teân saûn phaåm rau an toaøn Baûo Haø (Baûoveä thöïc vaät Haø Noäi) xuaát phaùt töø ñaáy.

Caùc saûn phaåm kyù hôïp ñoàng raát ña daïng bao goàmrau muoáng, caûi ngoït, caûi xanh, ngoàng caûi, caûichíp, maâm xoâi, su haøo, baép caûi, baàu bí vaø moätlöôïng nhoû rau salaùt. Thôøi gian ñaàu coâng ty thumua qua Chi cuïc BVTV, sau ñoù kyù hôïp ñoàng tröïctieáp vôùi Hôïp taùc xaõ (thaùng 10/2005)

3. Ñieàu khoaûn hôïp ñoàngHôïp ñoàng ñaàu tieân, Coâng ty kyù hôïp ñoàng vôùi HTXtheo vuï saûn xuaát rau vôùi möùc giaù coá ñònh trongsuoát vuï. Tuy nhieân, hình thöùc naøy ñaõ nhanhchoùng toû ra khoâng hôïp lyù vaø hieäu quaû neân coâng tyñaõ ñaøm phaùn vôùi HTX chuyeån sang kyù hôïp ñoàngtheo naêm nhöng giaù thay ñoåi theo thaùng, roài sausöûa laïi laø theo tuaàn vaø coù ñieàu chænh trong tuaànneáu thò tröôøng coù bieán ñoäng lôùn. Möùc giaù naøythöôøng cao hôn giaù baùn rau ñaïi traø treân thò tröôøngtöø 10-20% . Ngöôøi daân ñöôïc thanh toaùn toaøn boätieàn baùn saûn phaåm 1 tuaàn sau khi thu mua.



43

Caùc ñieàu khoaûn chính cuûa hôïp ñoàng khoâng ñöa ramöùc saûn löôïng thu mua coá ñònh maø chæ ñöa raraøng buoäc veà chaát löôïng, thôøi ñieåm vaø thôøi giangiao haøng. Tieâu chuaån chaát löôïng saûn phaåm ñöôïcquy ñònh chuû yeáu theo quy ñònh chung veà rau antoaøn cuûa Chi cuïc BVTV vaø thôøi gian giao haøng laø18 giôø haøng ngaøy taïi saân kho HTX. Hôïp taùc xaõñöôïc höôûng möùc hoa hoàng laø 200 ñoàng/kg saûnphaåm thu mua ñoàng thôøi HTX phaûi tröïc tieáp chòutraùch nhieäm vôùi saûn phaåm mình laøm ra ñoái vôùinhöõng khaùch haøng tieâu duøng saûn phaåm. Theo hôïpñoàng, Coâng ty cuõng khoâng coù baát kyø hình thöùcñaàu tö naøo veà gioáng voán hay kyõ thuaät cho HTX. .

HTX toå chöùc kyù laïi hôïp ñoàng vôùi caùc hoä xaõ vieântreân cô sôû hôïp ñoàng ñaõ kyù vôùi Coâng ty. Hôïp ñoàngcuõng khoâng ñöa ra möùc giaù thu mua vaø saûn löôïngthu mua coá ñònh maø chæ coù ñieàu khoaûn raøng buoäcveà tieâu chuaån chaát löôïng saûn phaåm. Tieâu chuaånthu mua cuõng ñöôïc HTX kyù vôùi caùc hoä daân gioángnhö trong hôïp ñoàng vôùi Coâng ty nhö rau khoângñöôïc phun thuoác baûo veä thöïc vaät sau ngöôõng caùchly (7-14 ngaøy tröôùc khi thu hoaïch, tuøy töøng loaïithuoác), rau khoâng ñöôïc daäp naùt, khoâng ñöôïc daápnöôùc vaø phaûi ñöôïc nhaët saïch reã, laù uùa...Saûn phaåmcuûa caùc hoä xaõ vieân ñöôïc ñaùnh soá theo maõ vaïch vaønhö vaäy hoï phaûi chòu traùch nhieäm tröïc tieáp vôùingöôøi tieâu duøng saûn phaåm.

Ñoái vôùi nhöõng hoä kyù hôïp ñoàng seõ ñöôïc HTX ñöara ñònh höôùng saûn xuaát vaø giaùm saùt quaù trình saûnxuaát. Ngoaøi ra, ngöôøi daân kyù hôïp ñoàng khoângnhaän ñöôïc baát kyø ñaàu tö naøo cuûa coâng ty hayHTX. (Heä thoáng ñieän nöôùc, thuyû ñieän vaø phaânboùn ñöôïc HTX cung caáp dòch vuï nhöng chung choxaõ vieân toaøn HTX, khoâng coù öu ñaõi rieâng cho xaõvieân kyù hôïp ñoàng). Tuy nhieân, hoï nhaän ñöôïc hoãtrôï cuûa Thaønh phoá Haø Noäi thoâng qua Chi cuïc Baûoveä thöïc vaät veà gioáng rau vaø trôï giaù theo saûn phaåmtrong maáy vuï ñaàu thöïc hieän hôïp ñoàng trong naêm2005 vôùi möùc hoã trôï 300 - 500 ñoàng/kg saûn phaåmthu hoaïch, tuøy thuoäc vaøo loaïi rau. Moät soá hoä saûnxuaát gioûi, coù uy tín coøn ñöôïc hoã trôï löôùi che ñeå saûnxuaát.

Hôïp ñoàng khoâng ñöa ra baát cöù raøng buoäc naøo chocaû hai beân trong vieäc mua hay khoâng mua, baùnhay khoâng baùn saûn phaåm. Ñaây cuõng laø moät yeáu toádaãn tôùi vieäc thaát baïi cuûa hôïp ñoàng seõ ñöôïc phaântích döôùi ñaây.

4. Tình hình thöïc hieän hôïp ñoàngHaøng ngaøy, moät caùn boä thu mua cuûa Coâng ty keáthôïp vôùi moät caùn boä cuûa HTX (nhöng do coâng tytraû löông) tröïc tieáp kieåm tra chaát löôïng, maãu maõrau quaû taïi kho HTX tröôùc khi thu mua, ñoùng goùi.Vieäc kieåm tra ñöôïc tieán haønh qua quan saùt thoângthuôøng vaø chuû yeáu taäp trung vaøo caùc tieâu chuaånmaãu maõ. Saûn phaåm ñöôïc bao goùi ngay taïi kho cuûaHTX. Khoâng coù cô quan khoa hoïc naøo ñöùng ragiaùm saùt, coâng nhaän chaát löôïng cuûa saûn phaåm

Caùn boä cuûa HTX cuõng coù traùch nhieäm thöôøngxuyeân kieåm tra giaùm saùt quaù trình saûn xuaát cuûacaùc hoä xaõ vieân kyù hôïp ñoàng vaø thoâng baùo tôùi caùchoä möùc giaù maø coâng ty döï kieán mua cho töøng loaïisaûn phaåm (thöôøng giaù thu mua ñöôïc thoâng baùo töøñaàu tuaàn)

Giaùm ñoác coâng ty cho raèng vieäc thu mua saûnphaåm ngaøy caøng khoù khaên vaø töø choã coâng ty kyùhôïp ñoàng ñöôïc vôùi 4 xaõ vuøng nguyeân lieäu khi banñaàu thaønh laäp thì ñeán nay coâng ty chæ coøn thu muañöôïc cuûa Hôïp taùc xaõ dòch vuï noâng nghieäp rausaïch vaø chaên nuoâi thoân Ñìa (Nam Hoàng) vaø moätít cuûa xaõ Ñaïo Ñöùc. OÂng cuõng thöøa nhaän "muoánmua theâm rau cuûa caùc HTX khaùc nöõa cho ña daïngchuûng loaïi nhöng ngöôøi daân khoâng chòu tieáp tuïckyù hôïp ñoàng duø Coâng ty vaø HTX ñaõ coá gaéngthuyeát phuïc". Ñieàu naøy chöùng toû vieäc thöïc hieänhôïp ñoàng giöõa caùc beân ñaõ khoâng toát vaø ngöôøi daânkhoâng coøn nhaän ñöôïc lôïi ích gì töø vieäc kyù hôïpñoàng ñeå baùn saûn phaåm cho coâng ty. Trong khi ñoù,HTX vaø ngöôøi daân thoân Ñìa laïi than phieàn raènglöôïng haøng Coâng ty thu mua quaù ít, chæ chieám moätphaàn nhoû (10-15%) trong toång saûn löôïng rau maøcaùc hoä xaõ vieân trong thoân saûn xuaát ra. Giaûi thíchñieàu naøy, giaùm ñoác coâng ty cho raèng caùc saûnphaåm cuûa thoân Ñìa chöa ña daïng vaø vôùi caùc maëthaøng nhö hieän nay, coâng ty chæ tieâu thuï ñöôïc moätsoá löôïng nhoû nhö vaäy treân thò tröôøng Haø Noäi.

Tuy nhieân, khoù khaên lôùn nhaát cuûa coâng ty laø tìmñaàu ra oån ñònh treân thò tröôøng. Ngaøy ñaàu thaønhlaäp, vieäc tìm ñöôïc ñaàu moái baùn haøng raát khoù khaênduø nhu caàu veà tieâu duøng an toaøn cuûa thò tröôøng HaøNoäi laø khaù lôùn. Thôøi ñieåm ñoù coâng ty kyù hôïp ñoàngvôùi möùc saûn löôïng coá ñònh neân khi caùc cöûa haøngrau an toaøn khoâng tieâu thuï heát thì caùn boä coâng typhaûi ñem soá rau dö thöøa ra baùn taïi chôï ñeâm theogiaù rau ñaïi traø thoâng thöôøng vaø chaáp nhaän loã.Hieän taïi, coâng ty vaãn chöa tìm ñöôïc nguoàn khaùch



44

haøng oån ñònh maø chæ baùn haøng kyù göûi taïi caùc cöûahaøng. Trong khi ñoù rau quaû laïi laø maët haøng deãhoûng, heùo uùa neân cuoái ngaøy soá löôïng haøng khoângbaùn ñöôïc thöôøng phaûi boû ñi. Tyû leä haøng bò traû laïicuûa coâng ty hieän nay vaãn ôû möùc raát cao, töø 5-10%. Sau raát nhieàu noã löïc môû roäng thò tröôøng,coâng ty cuõng chæ taêng ñöôïc töø möùc thu mua 150 -170 kg rau ngaøy ñaàu thaønh laäp leân ñeán möùc 400kg nhö hieän nay, chæ giaûi quyeát ñöôïc 10-15% nhucaàu tieâu thuï cuûa caùc hoä xaõ vieân kyù hôïp ñoàng. Baûnthaân coâng ty cuõng laâm vaøo tình traïng thua loã trieànmieân do löôïng haøng tieâu thuï ít maø chi phí vaänchuyeån, chi phí quaûn lyù vaän haønh Coâng ty thì cao.Tuy môùi thaønh laäp vaø ñaõ ñöôïc Thaønh phoá Haø Noäi(thoâng qua Chi cuïc BVTV) hoã trôï 90 trieäu ñoàngcho naêm ñaàu tieân vaø 74 trieäu ñoàng cho naêm thöùhai nhöng ngay caû nguoàn voán ñaàu tö ban ñaàu cuûacoâng ty laø 200 trieäu ñoàng cuõng khoâng ñöôïc ñaûmbaûo. Giaùm ñoác coâng ty ngaäm nguøi "hy voïng coøngiöõ laïi ñöôïc thöông hieäu vaø heä thoáng tieâu thuï" tuyraèng thöông hieäu aáy ñang bò caïnh tranh gay gaétbôûi caùc thöông hieäu rau an toaøn khaùc treân thòtröôøng nhö Ñaïo Ñöùc, Vaân Noäi... vôùi caùc saûnphaåm ña daïng hôn, phong phuù hôn.

Nhö vaäy, quy trình tieâu thuï rau cuûa coâng ty rôi vaøovoøng luaån quaån. Do saûn löôïng tieâu thuï ban ñaàu ít,thu mua ñaàu vaøo ít neân soá hoä kyù hôïp ñoàng baùn saûnphaåm cho doanh nghieäp cuõng giaûm nhanh daãn tôùisöï ña daïng veà saûn phaåm daàn maát ñi. Do saûnphaåm khoâng ña daïng neân Coâng ty caøng khoù coùtheå môû roäng thò tröôøng, khaúng ñònh thöông hieäudaãn tôùi löôïng tieâu thuï treân thò tröôøng taêng chaäm,ñoàng nghóa vôùi löôïng thu mua ñaàu vaøo cuûa Coângty chæ ñaùp öùng ñöôïc moät phaàn nhoû nhu caàu tieâuthuï cuûa ngöôøi saûn xuaát.

Ngoaøi ra, do hôïp ñoàng khoâng quy ñònh cuï theå veàtraùch nhieäm cuûa moãi beân trong vieäc cung caáp vaøthu mua saûn phaåm neân haàu heát ngöôøi daân thoânÑìa ñeàu coù tö töôûng giaù cao thì baùn, thuaän tieän thìbaùn chöù chöa quan taâm nhieàu ñeán hôïp ñoàng kyùkeát vôùi HTX. Vaøo nhöõng thôøi ñieåm thôøi tieát khoângthuaän lôïi, möa baõo hoaëc ngaäp luït, maët haøng rautrôû neân khan hieám, giaù taêng cao thì caùc hoä noângdaân seõ baùn rau ra ngoaøi cho tö thöông khaùc. Trongtröôøng hôïp ñaáy, doanh nghieäp hoaëc ñieàu chænhgiaù khoâng kòp vôùi thò tröôøng hoaëc coù ñieàu chænhmöùc giaù thu mua baèng thò tröôøng thì cuõng khoù coùtheå thu mua ñuû haøng do vieäc mua baùn vôùi caùc töthöông luoân ñöôïc thöïc hieän nhanh choùng hôn vaøyeâu caàu veà maãu maõ, chaát löôïng cuõng bôùt khaét khe

hôn. Tröôøng hôïp naøy tuy khoâng thöôøng xuyeân xaûyra nhöõng vôùi moãi laàn nhö vaäy, noù ñaõ giaûm uy tíncuûa coâng ty ñoái vôùi caùc cöûa haøng baùn rau an toaønvaø ñoái vôùi ngöôøi tieâu duøng quen thuoäc. Do hôïpñoàng khoâng coù ñieàu khoaûn raøng buoäc cuï theå neândoanh nghieäp cuõng khoâng theå xöû phaït vôùi HTX vaøHTX laïi caøng khoâng theå xöû phaït hôïp ñoàng vôùi caùchoä daân. HTX haàu nhö khoâng theå can thieäp gì vôùinhöõng tröôøng hôïp nhö vaäy.

Ngoaøi ra, khoâng coù moät cô quan, ñôn vò naøo ñöùngra giaùm saùt quaù trình saûn xuaát neân HTX vaø coângty ñeàu khoâng ñaûm baûo ñöôïc veà chaát löôïng saûnphaåm, ñoä an toaøn cuûa saûn phaåm. Giaùm ñoác coângty cuõng toû ra lo laéng veà vaán ñeà naøy vì coâng ty ñaõboû ra nhieàu coâng söùc, chòu nhieàu thieät thoøi thua loãñeå xaây döïng thöông hieäu saûn phaåm nhöng treânthöïc teá oâng vaãn thöøa nhaän raèng coøn coù hieän töôïngngöôøi daân leùn boùn phaân hoaù hoïc, khoâng tuaân thuûquy trình saûn xuaát rau an toaøn. Taát nhieân theo hôïpñoàng, ngöôøi daân saûn xuaát seõ phaûi chòu traùchnhieäm tôùi cuøng vôùi saûn phaåm cuûa mình nhöngneáu tröôøng hôïp ngöôøi tieâu duøng phaùt hieän raukhoâng ñuùng tieâu chuaån an toaøn thì caùi maát cuûadoanh nghieäp laø lôùn hôn nhieàu vì noù lieân quan tôùiuy tín kinh doanh, lieân quan tôùi thöông hieäu saûnphaåm.

Ñoái vôùi ngöôøi saûn xuaát, löôïng thu mua cuûa coâng tyquaù ít, saûn phaåm coøn laïi khoâng ñöôïc thu mua seõphaûi ñem ra thò tröôøng baùn vôùi giaù thaáp vaø raát khoùkhaên (vì nhieàu khi rau troàng theo quy trình an toaønkhoâng coù maãu maõ ñeïp nhö troàng ñaïi traø thoângthöôøng). Caùc hoä daân khoâng theå troâng chôø vaøo khaûnaêng bao tieâu saûn phaåm cuûa coâng ty neân hoïchuyeån höôùng canh taùc hoaëc töï tìm ñaàu ra cho saûnphaåm cuûa mình

Beân caïnh ñoù, ngöôøi daân troàng rau an toaøn ôû HTXthoân Ñìa laïi toû ra böùc xuùc veà söï khoâng coâng baèngtreân thò tröôøng. Coù nhieàu nôi saûn xuaát rau theophöông thöùc canh taùc thoâng thöôøng nhöng vaãndaùn maùc rau saïch/rau an toaøn, gaây maát uy tínchung cuûa caùc ñôn vò saûn xuaát rau. Ngoaøi ra, thoùiquen cuûa ngöôøi tieâu duøng cuõng coù taùc ñoäng khoângnhoû. Raát nhieàu ngöôøi chöa saün saøng ñeå traû möùcgiaù cao hôn cho rau an toaøn duø treân thöïc teá chi phíñaàu tö cho quy trình saûn xuaát rau an toaøn lôùn hônso vôùi saûn xuaát rau thoâng thöôøng. Ñieàu naøy cuõngtaïo neân nhöõng khoù khaên cho ngöôøi troàng rau vaødoanh nghieäp, laøm giaûm ñoäng löïc khuyeán khíchhoï saûn xuaát vaø kyù hôïp ñoàng tieâu thuï rau an toaøn.



45

5. Lyù do thaát baïi Giaùm ñoác coâng ty, chuû nhieäm HTX cuõng nhö caùchoä daân khi ñöôïc hoûi ñeàu cho raèng troàng vaø kinhdoanh rau an toaøn coù laõi hôn caùc loaïi rau quaû ñaïitraø khaùc vaø caøng laõi hôn so vôùi troàng caây löôngthöïc. Thoân Ñìa laø vuøng troàng rau maøu truyeànthoáng, thu nhaäp töø saûn xuaát rau chieám khoaûng50% toång thu nhaäp cuûa caùc hoä xaõ vieân trong thoân.Theo anh Leâ Xuaân Tieán, moät hoä xaõ vieân troàng rauvaø coù kyù hôïp ñoàng baùn cho Coâng ty Coå phaànNoâng laâm nghieäp Vieät Nam thì toång thu nhaäpbình quaân treân dieän tích troàng rau an toaøn neáubaùn ñöôïc cho coâng ty vaøo khoaûng 11-12 tr ieäuñoàng/saøo/naêm trong khi troàng rau ñaïi traø bìnhthöôøng ñaït khoaûng 7-8 trieäu ñoàng/saøo/naêm vaøtroàng luùa thì chæ thu ñöôïc khoaûng vaøi traêm nghìnñeán 1 trieäu ñoàng/saøo /naêm. Tuy nhieân, hôïp ñoàngtieâu thuï noâng saûn giöõa Coâng ty coå phaàn noâng laâmnghieäp vaø caùc HTX vaãn khoâng thaønh coâng do moätsoá nguyeân nhaân chính sau:

- Coâng ty chöa tìm ñöôïc ñaàu ra oån ñònh treân thòtröôøng ñeå coù theå ñaùp öùng nhu caàu tieâu thuï saûnphaåm saûn xuaát ra cuûa caùc HTX. Ñieàu naøy xuaátphaùt töø chieán löôïc kinh doanh cuûa coâng ty coønyeáu, chöa xaây döïng ñöôïc maïng löôùi tieâu thuïroäng raõi vaø môû roäng thò tröôøng. Maët khaùc, thoùiquen tieâu duøng cuûa ñaïi boä phaän ngöôøi daân vaãnchöa thay ñoåi, hoï vaãn chöa tin vaøo chaát löôïngsaûn phaåm rau an toaøn neân chöa saün saøng ñeå traûmöùc giaù cao hôn.

- Ngöôøi daân chöa naém baét toát nhu caàu cuûa thòtröôøng, chöa thöïc hieän ña daïng hoùa saûn phaåmñaùp öùng nhu caàu thò tröôøng.

- Hôïp ñoàng kyù keát khoâng ñöa ra quy ñònh roõ raøngveà traùch nhieäm moãi beân neân haàu nhö khoâng coùtaùc duïng treân thöïc teá. Ngöôøi daân saün saøng baùncho tö thöông khi thò tröôøng taêng giaù ñoät bieánñoàng thôøi doanh nghieäp cuõng coù theå khoâng muasaûn phaåm ñaõ ñöôïc saûn xuaát ra.

- HTX chöa theå hieän ñöôïc vai troø trong vieäc giaùmsaùt quy trình saûn xuaát, chaát löôïng saûn phaåmcuõng nhö vieäc ñaûm baûo caùc beân tham gia thöïchieän hôïp ñoàng.

- Moái lieân keát giöõa ngöôøi saûn xuaát, doanh nghieäp

vaø caùc cô quan quaûn lyù, caùc nhaø khoa hoïc coønyeáu. Khoâng coù cô quan khoa hoïc naøo ñöùng ragiaùm saùt vaø coâng nhaän chaát löôïng cuûa saûnphaåm giuùp taïo ñöôïc uy tín, thöông hieäu treân thòtröôøng. Ñoàng thôøi cuõng khoâng coù ñôn vò quaûn lyùnaøo ñaûm baûo coâng baèng thò tröôøng, taïo moâitröôøng caïnh tranh bình ñaúng giöõa caùc vuøng saûnxuaát rau an toaøn theo ñuùng chaát löôïng vaø nhöõngvuøng saûn xuaát ñaïi traø thoâng thöôøng nhöng daùnnhaõn maùc rau an toaøn.

6. Baøi hoïc kinh nghieämTuy thôøi gian kinh doanh vaø kyù hôïp ñoàng tieâu thuïnoâng saûn cuûa Coâng ty coå phaàn noâng laâm saûn VieätNam chæ môùi baét ñaàu töø naêm 2005, nhöng quanhöõng khoù khaên maø coâng ty vaø caùc hoä daân saûnxuaát rau gaëp phaûi, coù theå ruùt ra moät soá baøi hoïckinh nghieäm giuùp phaùt trieån caùc hôïp ñoàng tieâuthuï noâng saûn:

- Thò tröôøng ñaàu ra oån ñònh laø yeáu toá cô baûn ñeåñaûm baûo hôïp ñoàng ñöôïc thöïc hieän beàn vöõng vaøthaønh coâng. Ñeå thöïc hieän ñöôïc ñieàu naøy caàn coùchieán löôïc kinh doanh toát töø phía doanh nghieäpvaø coù söï hoã trôï cuûa caùc cô quan quaûn lyù thòtröôøng nhaèm ñaûm baûo moät thò tröôøng caïnh tranhcoâng baèng.

- Hôïp ñoàng caàn ñöa ra möùc giaù linh hoaït, coù theåñieàu chænh khi thò tröôøng coù bieán ñoäng lôùn, ñaëcbieät laø vôùi nhöõng maët haøng noâng saûn coù thôøi vuïngaén, giaù trò thaáp vaø deã bieán ñoäng nhö rau quaû.

- Hôïp ñoàng caàn coù cô cheá roõ raøng buoäc caùc beântham gia phaûi thöïc hieän, phaûi coù traùch nhieämvôùi nhau trong vieäc mua baùn saûn phaåm.

- Hoã trôï ban ñaàu veà vaät chaát cho caùc coâng ty kyùhôïp ñoàng bao tieâu noâng saûn laø caàn thieát nhöngcaùc cô quan nhaø nöôùc cuõng caàn quan taâm hônnöõa tôùi vieäc hoã trôï xuùc tieán thöông maïi, taïo thòtröôøng cho caùc maët haøng naøy. Thöïc teá ôû Coâng tycoå phaàn noâng laâm saûn cho thaáy, do khoâng coùñònh höôùng veà ñaàu ra, hôïp ñoàng tieâu thuï noângsaûn nhanh choùng bò phaù vôõ khi nguoàn taøi trôï cuûaChi cuïc BVTV keát thuùc.



46

Ñòa chæ: Nhaø maùy Nestle - huyeän Ba Vì, tænh Haø Taây

Saûn phaåm: Söõa boøDaïng hôïp ñoàng: Taäp trung hoaù

COÂNG TY

NESTLEÙ

Nestleù laø moät trong nhöõng coâng tythöïc phaåm vaø ñoà uoáng lôùn nhaát theágiôùi. Coâng ty coù truï sôû chính ôû Thuïy Sóvaø chi nhaùnh treân gaàn nhö moïi nöôùctreân theá giôùi, trong ñoù coù 2 chi nhaùnhtaïi Vieät Nam. Chi nhaùnh taïi Ñoàng Naisaûn xuaát caø pheâ, coøn taïi Haø Taây, coângty saûn xuaát caùc saûn phaåm söõa vaø traøchanh. Hieän taïi, chi nhaùnh Haø Taâynhaän 80% doanh thu töø saûn phaåm söõachua vaø 20% töø traø chanh. Chi nhaùnhcoù 43 nhaân vieân bieân cheá vaø 24 nhaânvieân hôïp ñoàng.



47

1. Giôùi thieäu coâng tyTa xem xeùt tröôøng hôïp hôïp ñoàng taïi Haø Taây,tröôøng hôïp ñöôïc coi laø thaát baïi tuy hôïp ñoàng vaãncoøn keùo daøi ñeán taän baây giôø. Töø khi hôïp ñoàng môùibaét ñaàu naêm 1998, soá noâng daân tham gia hôïpñoàng taïi xaõ Tieân Phong, huyeän Ba Vì, tænh HaøTaây, ñaõ giaûm töø 40 xuoáng coøn 13. Löôïng söõa cungcaáp cuõng giaûm maïnh. Neáu tính ñeán thaùng 6 naêm2005, coâng ty thu ñöôïc 5 taán söõa moät ngaøy thì ñeánnaêm 2006 chæ coøn 1,5 taán. Soá noâng daân coøn laïitrong hôïp ñoàng cuõng ñang tìm kieám caùc caùch laømaên khaùc, coøn giaùm ñoác kinh doanh cuûa Nestleù taïiHaø Taây cuõng thöøa nhaän laø coâng ty ñang loã.

2. Söï hình thaønh hôïp ñoàngVì söõa laø saûn phaåm coù tính chuyeân bieät, khoâng theåmua leû treân thò tröôøng töï do neân Nestleù nhaän thaáycaàn phaûi laäp hôïp ñoàng ngay töø khi coâng ty thaâmnhaäp vuøng. Ñeå giaûm thieåu ruûi ro veà chaát löôïng, soálöôïng vaø giaù caû söõa, Nestleù ñaõ xaây döïng vuøngnguyeân lieäu söõa taïi 5 huyeän ôû Haø Taây vaøo naêm1995. Nhöõng huyeän ñöôïc choïn laø nhöõng huyeäncoù ñoàng coû lôùn vaø maøu môõ, coù theå nuoâi boø söõa coùhieäu quaû. Sau ñoù, coâng ty keát hôïp vôùi UÛy BanNhaân daân huyeän khuyeán khích noâng daân chuyeåntöø troàng luùa sang nuoâi boø. Maëc duø doanh thu töøsöõa cao hôn töø luùa raát nhieàu nhöng chæ moät soánoâng daân coù ñuû ñaát coù theå chuyeån sang ngheà môùi.Nhö vaäy, vieäc choïn löïa noâng daân tham gia hôïpñoàng laø quaù trình töï löïa choïn cuûa ngöôøi noâng daân,chöù ít coù söï can thieäp cuûa coâng ty. Caùch löïa choïnnaøy cuõng loaïi boû nhöõng hoä ngheøo khoâng ñuû ñaát.

Ñeå hoã trôï cho vieäc chuyeån töø troàng luùa sang chaênnuoâi boø, Nestleù vaø UÛy Ban nhaân daân huyeän ñaõ taïora moät moâi tröôøng kinh teá, xaõ hoäi, vaø kó thuaät heátsöùc thuaän lôïi. Coâng ty mau choùng môû lôùp taäphuaán gaây gioáng boø vaøng thaønh boø söõa vaøo naêm1995, taïo thaønh böôùc chuyeån giao coâng ngheä ñaàutieân. Nestleù cuõng cung caáp cho noâng daân xe ñaïp,xe maùy ñeå vaän chuyeån, tinh vaø bình chöùa tinh, vaømoät soá coâng ngheä khaùc, ñeå giaûm thieåu chi phí caànthieát khi baét ñaàu moät ngaønh môùi. Noâng daân coù theådeã daøng vay voán töø Ngaân haøng Huyeän, Quyõ taïovieäc laøm 120, hoaëc vay töø chính coâng ty. Moätnoâng daân taïi xaõ Tieân Phong, tænh Haø Taây, keå raèngoâng ñaõ vay 6 trieäu töø Quyõ 120, 5 trieäu töø Nestleù,vaø töï boû ra 5 trieäu ñeå nuoâi con boø ñaàu tieân. Ñöôïctaäp huaán, hoã trôï kó thuaät, vaø tín duïng deã daøng,

nhieàu noâng daân ñaõ chuyeån sang chaên nuoâi boø söõavaø baét ñaàu kí hôïp ñoàng haøng naêm vôùi Nestleù vaøonaêm 1998.

3. Ñieàu khoaûn hôïp ñoàngTheo hôïp ñoàng, Nestleù seõ bao tieâu toaøn boä soá söõacho noâng daân, vaø ngöôïc laïi, baø con phaûi baùn toaønboä söõa cuûa mình laïi cho coâng ty. Nestleù ñaõ xaâydöïng caùc ñieåm thu mua söõa, moãi ñieåm xaây maátkhoaûng 100 trieäu ñoàng tuøy theo côõ tanh laïnh chöùasöõa vaø caùc phuï kieän khaùc. Hoùa chaát taåy röûa duïngcuï do coâng ty cung caáp, coøn noâng daân thì chòutraùch nhieäm töï xaây döïng chuoàng traïi vaø muanguyeân lieäu ñaàu vaøo, nhö thöùc aên, ñieän, nöôùc, vaølao ñoäng. Vieäc xaây döïng chuoàng traïi hoaøn chænhtoán khoaûng chuïc trieäu ñeán traêm trieäu, nhöngkhoaûn tieàn naøy coù theå ñöôïc chi traû daàn daàn töøvieäc vay tín duïng vaø baùn söõa boø.

Haøng ngaøy, coâng ty cöû ngöôøi xuoáng xaõ ñeå laáy söõavaø ñaùnh giaù chaát löôïng söõa. Cöù 15 ngaøy, coâng tytraû tieàn cho noâng daân moät laàn.

Giaù caû hoaøn toaøn do Nestleù quyeát ñònh vaø thöôøngkhoâng phaûn aùnh ñuùng thöïc traïng thò tröôøng. Vìnhu caàu cho söõa thay ñoåi theo muøa, neân giaù caû thòtröôøng cuõng thay ñoåi. Tuy nhieân, Nestleù khoângmuoán taêng giaù trong muøa heø roài laïi giaûm xuoángvaøo muøa ñoâng vì hoï ngaïi bò noâng daân keâu laø eùpgiaù. Nestleù muoán ñaûm baûo moät giaù oån ñònh quanhnaêm cho hôïp ñoàng.

Tuy nhieân, qua nhieàu naêm, giaù caû leân xuoáng thaátthöôøng khieán baø con raát baát bình. Caùc noâng daâncho bieát hieän taïi, giaù söõa ñaõ xuoáng ñeán möùc thaápnhaát töø tröôùc ñeán nay. Giaù söõa vaøo naêm 1998 laø2.700 ñoàng/caân, taïo cho gia ñình moãi hoä hôïpñoàng thu nhaäp laø 7 ñeán 8 trieäu ñoàng moät thaùng.Khi ñoù, noâng daân yeân taâm chaêm soùc toát cho ñaønboø, cho chuùng cung caáp söõa nhieàu vaø ngon hôn.Ñeán naêm nay, naêm 2006, giaù söõa laø 3.200ñoàng/caân, cao hôn naêm 1998, nhöng haàu nhökhoâng taïo laõi vì giaù nguyeân lieäu ñaàu vaøo taêng quaùnhanh. Moãi thaùng, moät hoä noâng daân phaûi traûkhoaûng 500.000 ñoàng cho rieâng tieàn ñieän, chöakeå ñeán tieàn phaân boùn cho ñoàng coû, lao ñoäng,nöôùc, vaø caùc chi phí khaùc. Moät gia ñình chuùng toâiphoûng vaán nay chæ coøn 4 con boø vaø laõi ñöôïc400.000 ñoàng/thaùng, sau khi tröø ñi taát caû caùc chiphí treân.



48

Giaù ñaõ thaáp nhö vaäy, nhöng cuõng vaãn chæ laø giaùcô baûn ñöôïc ghi trong hôïp ñoàng, chöù khoâng phaûigiaù thöïc teá. Nestleù coù moät heä thoáng thöôûng phaïtñeå phaân bieät chaát löôïng söõa. Caùc noâng daân chobieát, cöù theâm ñöôïc moät tieâu chuaån chaát löôïng toát,nhö men toát hay löôïng beùo toát, thì moãi caân söõañöôïc thöôûng theâm 200 ñoàng. Nhö vaäy laø giaù söõacao nhaát coù theå leân tôùi 3.800 ñoàng/caân. Treân thöïcteá, theo noâng daân ôû xaõ Tieân Phong, khoâng nhöõngít ngöôøi ñöôïc thöôûng maø phaàn lôùn soá söõa bò tröøtieàn do chaát löôïng thaáp. Ñieàu naøy traùi ngöôïc vôùicaâu chuyeän ñaïi dieän cuûa Nestleù keå, raèng phaàn lôùnsoá söõa ñöôïc traû 3.400 ñeán 3.500 ñoàng vì phaàn lôùnsoá söõa ñöôïc coäng ñieåm. Tuy nhieân, khi chuùng toâixem tôø hoùa ñôn thanh toaùn tieàn thaùng 3, 2006 choxaõ Tieân Phong, ñuùng laø giaù trung bình thöôøng bòtröø ñi chöù khoâng taêng leân. Soá tieàn ngöôøi daân trongxaõ nhaän ñöôïc nhö vaäy laø khoaûng 2.700 ñeán 2.800ñoàng/caân. Taát nhieân, con soá naøy coù theå thay ñoåitheo töøng thaùng.

Ñeå xaùc ñònh caùc thöôûng phaït cho moãi ñôït söõa,Nestleù coù moät heä thoáng quaûn lyù chaát löôïng khaùchaët cheõ. Hoï laáy söõa ngaãu nhieân töø moãi xaõ ñeåkieåm tra haøng thaùng. Trong taát caû caùc chæ tieâu,Nestleù caån thaän nhaát veà löôïng khaùng sinh vaø chæcho pheùp tæ leä khaùng sinh döôùi 1 phaàn tæ trong moätñôït söõa. Ñeå ñaït ñöôïc löôïng cho pheùp nhoû nhövaäy, Nestleù ñaõ ñaøo taïo noâng daân vaø ñieàu chænhchæ tieâu daàn daàn ñeå noâng daân coù thôøi gian thíchnghi. Trong 3 thaùng taäp huaán ñaàu tieân, Nestleùnhaän mua toaøn boä soá söõa baát keå löôïng khaùng sinhlaø bao nhieâu. Sau thôøi gian ñoù, Nestleù cho pheùplöôïng khaùng sinh laø 1 phaàn trieäu, töùc laø vaãn caohôn raát nhieàu so vôùi löôïng cho pheùp hieän nay. Sauthôøi gian thích nghi ñoù, noâng daân ñaõ coù nhieàuböôùc tieán trong tay ngheà. Theo ñaïi dieän cuûaNestleù, ngaøy 1/6/2005, khi Nestleù baét ñaàu kieåmtra löôïng khaùng sinh, soá hoä coù löôïng khaùng sinhcao hôn möùc cho pheùp laø 6 ñeán 7%. Ñeán nay, consoá naøy chæ coøn 1%.

Trong hôïp ñoàng, chöa coù moät cô cheá thoûa thuaännaøo cho noâng daân baøy toû yù kieán. Taïi xaõ TieânPhong, moät nhoùm noâng daân, coù tieàn thaân laø moätnhoùm tín duïng khoâng chính thöùc, thænh thoaûnghoïp nhau laïi ñeå baøn veà tình hình hôïp ñoàng, gaâyaùp löïc leân Nestleù. Tuy nhieân, nhoùm chöa taïo ñöôïcthay ñoåi naøo ñaùng keå. Vì thieáu ñoäng löïc baùn söõacho Nestleù, neân moät caùch thoûa hieäp, gaây aùp löïckhaù tinh teá khaùc ñaõ xuaát hieän: noâng daân coù theåbaùn söõa cho caùc nhaø thu mua tö vôùi giaù cao hôn

cuûa Nestleù ñeå buoäc Nestleù naâng möùc giaù leântöông ñöông..

4. Tình hình thöïc hieän hôïp ñoàngDo giaù suït xuoáng, nhieàu hoä baét ñaàu ruùt khoûi ngheàchaên nuoâi boø söõa. Noâng daân ñaõ ñoái ñaàu vôùi cuoäckhuûng hoaûng giaù söõa naøy baèng nhieàu caùch: gieátmoå boø khoâng coøn cung caáp ñuû söõa hoaëc chuyeånha ún sang ngheà khaùc. "Nhieàu hoä quay laïi troàng luùahoaëc nuoâi gaø, nhöng thu nhaäp cuõng phaäp phuø,khoâng ñuû aên", oâng Chieán, tröôûng nhoùm noâng daânôû xaõ Tieân Phong keå. Neáu giaù caû khoâng sôùm taêngleân thì oâng Chieán coù leõ cuõng phaûi ruùt khoûi ngheànuoâi boø söõa. Nhö vaäy, giaù söõa ñaõ xuoáng tôùi möùclaøm cho vieäc nuoâi boø söõa ít lôïi nhuaän hôn caùc sinhkeá khaùc ñoái vôùi moät soá noâng daân.

Ngoaøi giaù caû, vieäc quaûn lyù chaát löôïng cuûa Nestlecuõng gaây baát bình cho noâng daân. Tuy kó naêng cuûahoï ñaõ ñöôïc caûi thieän sau nhieàu naêm trong ngheà,nhöng caùc noâng daân vaãn than phieàn nhieàu veàlöôïng khaùng sinh cho pheùp quaù ít. O Âng Chieán chobieát, noâng daân coù theå deã daøng baùn söõa cho caùcnhaø thu mua tö nhaân maø khoâng caàn tieâu chuaåncao ñeán nhö vaäy. Ngoaøi ra, nhieàu khi noâng daânkhoâng roõ löôïng khaùng sinh Nestleù tìm thaáy laø töøñaâu ra vaø baét ñaàu nghi ngôø coâng ty. Coù laàn, coângty noùi 10 trong soá 13 hoä taïi xaõ Tieân Phong coùlöôïng khaùng sinh quaù möùc cho pheùp trong söõa,nhöng oâng Chieán kha úng ñònh ñaây khoâng theå laø söïthaät vì trong thoân khoâng coù con boø naøo oám vaø oângkhoâng theå tìm ñöôïc nguoàn khaùng sinh vôùi tö caùchlaø tröôûng nhoùm. Maëc vaäy, Nestleù vaãn quyeát ñònhkhoâng mua söõa trong nhöõng ngaøy löôïng khaùngsinh vöôït quaù möùc cho pheùp. Sau 5 ngaøy ñoå söõañi, oâng Chieán quyeát ñònh baùn söõa cuûa xaõ cho tönhaân vôùi giaù 3,300, cao hôn cuûa Nestleù raát nhieàu.Veà phía Nestleù, ñaïi dieän cuûa haõng giaûi thích raèngkhaùng sinh coù theå deã daøng vaøo söõa töø nguoàn thuoáccaù nhaân. Vì vaäy, neáu trong caùc hoä coù ngöôøi uoángthuoác vaø khoâng caån thaän khi chaïm vaøo söõa thìlöôïng khaùng sinh coù theå deã daøng leân quaù möùc chopheùp.

Caâu chuyeän veà tæ leä khaùng sinh cho ta thaáykhoaûng caùch giöõa yeâu caàu cuûa Nestleù vaø khaû naêngthöïc cuûa noâng daân. Vì ngaønh söõa vaãn chöa ñöôïccoâng nghieäp hoùa neân ñaït ñöôïc moät chaát löôïngñoàng nhaát cho söõa laø heát söùc khoù khaên ñoái vôùingöôøi noâng daân bình thöôøng. Ngoaøi ra, cheá ñoä



49

thöôûng phaït leân giaù söõa laøm cho giaù noâng daânnhaän ñöôïc coøn phaäp phuø hôn giaù thò tröôøng trongcuøng moät muøa vuï. Söï phaäp phuø cuûa giaù caû cuøngvôùi söï thieáu hieåu bieát cuûa ngöôøi daân daãn ñeán noângdaân maát daàn nieàm tin vaøo coâng ty.

Caâu chuyeän khaùng sinh naøy chæ laø moät trong moätsoá tröôøng hôïp laøm ngöôøi daân maát nieàm tin vaøoNestleù. Moät laàn khaùc, sau khi bò noâng daân gaây aùplöïc, Nestleù ñaõ höùa naâng giaù leân 3.300 ñoàng/caânñeå khuyeán khích daân baùn söõa laïi cho coâng ty chöùkhoâng cho tö nhaân. Vaäy nhöng giaù cuoái cuøng maønoâng daân nhaän ñöôïc sau khi tính caû thöôûng phaïtvaãn chæ laø 2.700. Nestleù coøn laøm maát nieàm tincuûa noâng daân khi coâng ty ñoàng yù öùng tröôùc thöùcaên cho boø trong moät muøa vuï. Chaát löôïng thöùc aênvaøi laàn ñaàu tieân raát toát, nhöng sau ñoù laïi toài ñi.Noâng daân khoâng coù caùch naøo ñaûm baûo ñöôïclöôïng chaát löôïng söõa neáu tieáp tuïc cho boø aên loaïithöùc aên naøy. Do vaäy, ngay chính coâng ty cuõngneân minh baïch vaø coù traùch nhieäm ñoái vôùi phaànthöïc hieän hôïp ñoàng cuûa mình hôn.

Giaù thaáp daãn ñeán chaát löôïng vaø caû soá löôïng söõathaáp ñi. Tröôùc kia, coâng ty vaãn nhaän ñuû söõa ñeåsaûn xuaát söõa chua, nhöng nay chæ coøn 300 hoätrong 5 huyeän, vaø ñöôïc chia thaønh 9 nhoùm. Nhövaäy laø baây giôø coâng ty coøn ít hoä saûn xuaát hôn, maømoãi hoä laïi cung caáp ñöôïc ít söõa hôn. Moät con boøgiôø ñaây cuõng chæ saûn xuaát ñöôïc 10 ñeán 12 kg söõa1 ngaøy, so vôùi 18 ñeán 20 kg naêm ngoaùi. Chìm saâutrong cuoäc khuûng hoaûng giaù söõa, noâng daân bò cuoántrong caùi voøng luaån quaån: thu nhaäp thaáp khoâng ñuûmua thöùc aên cho boø; boø vì vaäy maø khoâng cungcaáp ñuû chaát vaø soá löôïng söõa, laøm cho noâng daâncoøn kieám ñöôïc ít tieàn hôn.

Lyù do khieán cho löôïng söõa cung caáp cho coâng tymoät phaàn laø do boø cung caáp ít söõa ñi, nhöng cuõngdo noâng daân baùn cho tö nhaân nhieàu hôn, nhaát laøtrong dòp heø, khi nhu caàu veà söõa cao nhaát. Ngoaøivieäc quaûn lyù chaát löôïng deã daõi hôn, caùc nhaø thumua söõa tö nhaân coøn traû 4000 ñeán 4.500 ñoàng/kgsöõa trong heø, laø cao hôn giaù cuûa Nestleù raát nhieàu.Do söï cheânh leäch giaù caû quaù lôùn, neân tæ leä phaù vôõhôïp ñoàng laø khoaûng 50%, theo tính toaùn cuûa ñaïidieän Nestleù, tuy con soá thaät coù theå cao hôn raátnhieàu. Taát nhieân, tæ leä naøy leân xuoáng theo muøa.Ñeán muøa ñoâng, khi thò tröôøng söõa khoâng coøn soâiñoäng vaø giaù cuûa tö nhaân thaáp hôn, thì noâng daânlaïi baùn söõa cho Nestleù.

Moät lyù do khaùc khieán cho noâng daân baùn söõa chotö nhaân laø vì hoï thieáu tin töôûng vaøo caùch quaûn lyùchaát löôïng cuûa Nestleù. Moät hoä ñaõ caét ñöùt hôïpñoàng vôùi Nestleù vaø kí moät hôïp ñoàng khaùc vôùi beânthu mua söõa tö nhaân vôùi giaù 3.500 ñoàng/caân.Nestleù sau ñoù traû giaù 3.600 VND, sau ñoù naâng leân3.800 ñoàng, nhöng hoä khoâng muoán quay laïi vì giaùcuoái cuøng, sau khi tröø ñi thöôûng phaït, khoâng coù gìlaø chaéc chaén. Hieän taïi, trong soá caùc hoä vaãn tronghôïp ñoàng vôùi Nestleù, oâng Chieán cho pheùp 2 hoäcuûa xaõ baùn nöûa soá söõa ra ngoaøi. OÂng keå caâuchuyeän vôùi moät chuùt töï haøo: "Nestleù cuõng bieát toâibaùn ra ngoaøi. Thö kí goïi ñieän vaø xin toâi khoâng baùnnöõa." Roõ raøng laø oâng Chieán khoâng chæ coi vieäcbaùn söõa laø traùch nhieäm maø coøn laø söùc eùp ñoái vôùicoâng ty ñeå coâng ty naâng giaù.

Veà phía Nestleù, coâng ty khoâng coù caùch xöû lyù vieäcvi phaïm hôïp ñoàng. Coâng ty khoâng theå döïa vaøo heäthoáng phaùp luaät maø cuõng khoâng theå troùi buoäcnoâng daân veà maët kinh teá. Ngoaøi ra, noâng daâncuõng khoâng sôï nguy cô khoâng ñöôïc kyù tieáp hôïpñoàng vì coâng ty ñang thieáu söõa vaø caàn caøng nhieàunoâng daân caøng toát. Hieän taïi, coâng ty ñang phaûi söûduïng söõa boät ñeå thay theá moät phaàn nguyeân lieäu ñeåsaûn xuaát söõa chua.

Nhaèm giaûi quyeát vaán ñeà löôïng söõa bò giaûm, coângty quyeát ñònh mua söõa theo nhoùm chöù khoâng muanhoû leû cuûa töøng caù nhaân nhö tröôùc. Moãi nhoùm baàura moät tröôûng nhoùm vaø ñöôïc coâng ty ñaøo taïo.Tröôûng nhoùm coù traùch nhieäm ñaûm baûo noâng daâncung caáp heát löôïng söõa trong hôïp ñoàng vaø traû tieàncoâng ty giao cho noâng daân. Luùc ñaàu, ñeå taïo ñoänglöïc, coâng ty ñaõ traû löông coá ñònh cho tröôûng nhoùmvaø traû theâm tieàn ñieän. Ñeán khi coù quaù nhieàu noângdaân phaù vôõ hôïp ñoàng, coâng ty quyeát ñònh traû 200ñoàng cho moãi caân söõa tröôûng nhoùm thu thaäp ñöôïc.Mua söõa theo nhoùm cuõng giuùp quaù trình quaûn lyùchaát löôïng cuûa Nestleù deã daøng hôn vì söõa cuûanhieàu hoä nay ñöôïc chöùa vaøo cuøng moät thuøng. Vìvaäy, neáu moät hoä coù khaùng sinh, caùc hoä khaùc seõ bòaûnh höôûng, gaây neân haäu quaû kinh teá cho taát caûcaùc hoä vaø ñaëc bieät laø haäu quaû xaõ hoäi cho gia ñìnhlaøm hoûng ñôït söõa. Nhö vaäy, caùc gia ñình seõ töïñoäng giaùm saùt nhau ñeå ñaûm baûo lôïi ích chung.

Ñaùng tieác laø coù theâm tröôûng nhoùm laøm böôùc trunggian laïi taïo ra maâu thuaãn trong moãi nhoùm. Maëc duøtröôûng nhoùm laø do daân baàu leân, nhöng tröôûngnhoùm coù luùc khoâng minh baïch trong chuyeän phaân



50

chia tieàn coâng. Coâng ty vaãn chöa tìm ñöôïc giaûiphaùp cho vaán ñeà naøy.

Veà phía noâng daân, khi ñöôïc hoûi taïi sao vaãn giöõhôïp ñoàng vôùi Nestleù khi lôïi nhuaän cuûa töø caùcnguoàn khaùc cao hôn, thì oâng Chieán cuûa xaõ TieânPhong noùi noâng daân vaãn caàn tanh laïnh cuûa Nestleùñeå tieáp tuïc ngheà kinh doanh söõa. Ngoaøi ra, noângdaân phaûi traû theâm chi phí vaän chuyeån neáu baùncho tö nhaân, vaø seõ aên vaøo lôïi nhuaän. Khoaûn ñaàutö vaøo chuoàng traïi ban ñaàu cuûa noâng daân cuõngñoùng vai troø gaén keát noâng daân vôùi hôïp ñoàng.

5. Lyù do thaát baïi Neáu hai lyù do thöôøng thaáy ñeå hai beân tham giavaøo hôïp ñoàng laø taêng lôïi nhuaän vaø giaûm ruûi ro, thìhôïp ñoàng hieän taïi giöõa Nestleù vaø noâng daân taïi HaøTaây khoù giöõ vöõng. Giaù ñaõ giaûm xuoáng möùc laømcho saûn xuaát söõa coøn ít lôïi nhuaän hôn caùc sinh keákhaùc. Löôïng söõa noâng daân cung caáp cuõng khoângcoøn oån ñònh do coâng ty coù söï caïnh tranh cuûa tönhaân. Neáu xem xeùt soá noâng daân ñang rôøi boû ngheàchaên boø, ta coù theå coi tröôøng hôïp hôïp ñoàng cuûaNestleù laø moät thaát baïi. Lyù do thaát baïi cuûa hôïpñoàng naøy laø:

- Giaù söõa baáp beânh maø coâng ty khoâng ñieàu chænhgiaù theo thò tröôøng ñeå caïnh tranh vôùi tö nhaân.

- Coâng taùc quaûn lyù, giaùm saùt hôïp ñoàng yeáu.

- Khoâng coù cheá taøi xöû lyù tranh chaáp hay vi phaïmhôïp ñoàng.

- Coâng taùc kieåm tra chaát löôïng quaù chaët so vôùitrình ñoä cuûa ngöôøi daân. Ngoaøi ra, caùc tieâuchuaån chaát löôïng chöa ñöôïc phoå bieán ñeå noângdaân hieåu roõ, gaây maát nieàm tin.

- Khoâng coù toå chöùc trung gian ñaïi dieän cho tieángnoùi cuûa ngöôøi daân ñeå coù theå thoûa hieäp vôùi coângty.

- Thieáu cam keát laâu daøi töø phía coâng ty do coângty coù theå söû duïng söõa boät ñeå thay theá söõa töôihoaëc nhaäp söõa töø nöôùc ngoaøi.

6. Baøi hoïc kinh nghieämHôïp ñoàng söõa cuûa coâng ty Nestleù ñaõ mang laïinhöõng baøi hoïc sau:

- Raát khoù coù töông lai cho phaùt trieån hôïp ñoàng ôûngaønh naøy khi lôïi nhuaän cuûa doanh nghieäpkhoâng xuaát phaùt töø söõa töôi vaø doanh nghieäpthieáu cam keát laâu daøi.

- Khaâu quaûn lyù vaø giaùm saùt hôïp ñoàng laø heát söùcquan troïng trong vieäc giaûm thieåu vi phaïm hôïpñoàng.



51

Ñòa chæ: Thò traán Xuaân Mai,huyeän Chöông Myõ, tænh Haø Taây

Saûn phaåm: Lôïn vaø gaøDaïng hôïp ñoàng: Taäp trung hoaù

TAÄP ÑOAØN CHAROEN POKPHAND

Charoen Pokphand (CP) laø moät taäpñoaøn chaên nuoâi quoác teá, coù truï sôûchính ôû Bangkok, Thaùi Lan. Taäp ñoaøn

coù chi nhaùnh taïi treân 20 nöôùc treân theá giôùi,taäp trung vaøo caùc ngaønh haøng heát söùc ñadaïng, nhö con gioáng, thöùc aên gia suùc,phaân boùn, haït gioáng, thuûy saûn, ñaát ñai,daàu, vieãn thoâng, ngaân haøng, v.v. CP baétñaàu vaøo Vieät Nam vaøo naêm 1992 vaø ñaàu tö5 trieäu USD ñeå môû 2 chi nhaùnh ñaàu tieân taïiÑoàng Nai. Naêm 1996, Taäp ñoaøn CP môûroäng ñaàu tö ra mieàn Baéc Vieät Nam vôùi döïaùn coù toång voán ñaàu tö 30 trieäu USD ñeå xaâydöïng nhaø maùy saûn xuaát thöùc aên chaên nuoâi,traïi gaø gioáng boá meï, nhaø maùy aáp tröùng, vaøxöôûng saûn xuaát duïng cuï chaên nuoâi.



52

1. Giôùi thieäu Charoen Pokphand (CP) laø moät taäp ñoaøn chaênnuoâi quoác teá, coù truï sôû chính ôû Bangkok, Thaùi Lan.Taäp ñoaøn coù chi nhaùnh taïi treân 20 nöôùc treân theágiôùi, taäp trung vaøo caùc ngaønh haøng heát söùc ñadaïng, nhö con gioáng, thöùc aên gia suùc, phaân boùn,haït gioáng, thuûy saûn, ñaát ñai, daàu, vieãn thoâng,ngaân haøng, v.v. CP baét ñaàu vaøo Vieät Nam vaøonaêm 1992 vaø ñaàu tö 5 trieäu USD ñeå môû 2 chinhaùnh ñaàu tieân taïi Ñoàng Nai. Naêm 1996, Taäpñoaøn CP môû roäng ñaàu tö ra mieàn Baéc Vieät Namvôùi döï aùn coù toång voán ñaàu tö 30 trieäu USD ñeå xaâydöïng nhaø maùy saûn xuaát thöùc aên chaên nuoâi, traïi gaøgioáng boá meï, nhaø maùy aáp tröùng, vaø xöôûng saûnxuaát duïng cuï chaên nuoâi.

Coâng ty traùch nhieäm höõu haïn Charoen PokphandVieät Nam, tröïc thuoäc taäp ñoaøn CP, ñöôïc thaønh laäpvaø xaây döïng taïi thò traán Xuaân Mai, huyeän ChöôngMyõ, tænh Haø Taây, vôùi dieän tích maët baèng 25,5 ha.Khi ñi vaøo hoaït ñoäng, nhaø maùy thöùc aên chaên nuoâicoù coâng suaát 216.000 taán/naêm; traïi gaø gioáng boámeï coù khaû naêng nuoâi 120.000 gaø gioáng cung caáptröùng chuyeån sang nhaø maùy aáp tröùng ñeå saûn xuaátra gaø con gioáng thòt vaø gioáng tröùng vôùi soá löôïng 12trieäu con/naêm. Ñeán nay, coâng ty ñaõ môû roäng sangngaønh chaên nuoâi lôïn naùi vaø lôïn haäu bò. Theâm 7chi nhaùnh nöõa ñaõ ñöôïc thaønh laäp ôû caùc tænh,thaønh phoá trong caû nöôùc nhö Haø Noäi, Haûi Phoøng,Quaûng Ninh, Thanh Hoùa, Ngheä An, Thaùi Nguyeânvaø Haø Nam. Coâng ty coù 488 nhaân coâng vaø laáy thòtröôøng ñaàu ra chính laø thò tröôøng noäi ñòa VieätNam. Naêm 2004, toång doanh thu cuûa coâng ty laøhôn 1000 tæ ñoàng.

Coâng ty TNHH CP laø moät thaønh coâng ñieån hìnhtrong vieäc thöïc hieän hôïp ñoàng noâng saûn. Coâng tybaét ñaàu kyù hôïp ñoàng vaøo naêm 1997, tröôùc khi coùsöï can thieäp cuûa Quyeát ñònh 80, vaø hieän taïi ñaõ coù500 hoä noâng daân kí hôïp ñoàng chaên nuoâi gaø vaølôïn. Cho ñeán nay, chöa coù hoä naøo chaám döùt hôïpñoàng vôùi CP, tröø moät soá ít tröôøng hôïp phaù vôõ hôïpñoàng do hoaøn caûnh ñoät xuaát trong gia ñình.

2. Söï hình thaønh hôïp ñoàngLaø moät coâng ty lôùn, vieäc coâng ty tìm moät ñaàu vaøooån ñònh laø vieäc taát yeáu. Coâng ty ñaõ tìm nhöõng ñòañieåm coù moâi tröôøng chính saùch thích hôïp vôùi hoaïtñoäng chaên nuoâi vaø ñaõ coù ngheà chaên nuoâi khaùphaùt trieån tröôùc ñoù. Sau khi coâng ty vaïch ñöôïc

vuøng ñoùng truï sôû, caùc caùn boä xaõ ñaõ giuùp choïnnhöõng hoä chaêm chæ, thaät thaø, kieân nhaãn, vaø coùkinh nghieäm chaên nuoâi gaø, lôïn, ñeå kí hôïp ñoàng.

Kí ñöôïc hôïp ñoàng vôùi doanh nghieäp, caùc hoä chaênnuoâi khoâng nhöõng ñaûm baûo ñöôïc ñaàu ra oån ñònhmaø coøn môû roäng ñöôïc quy moâ chaên nuoâi, naângcao thu nhaäp. Ñeå taïo ñieàu kieän cho daân tham giahôïp ñoàng, coâng ty ñaõ cung caáp toaøn boä gioáng,thöùc aên vaø thuoác thuù y. Veà phía hoä daân, hoï chòutraùch nhieäm thueâ ñaát xaây döïng chuoàng traïi vaøcung caáp lao ñoäng chaêm soùc lôïn, gaø. Khoaûn ñaàutö vaøo chuoàng traïi laø heát söùc lôùn. Nhö lôøi oâng TraànVaên Chieán, moät noâng daân nuoâi lôïn, nhaø oâng ñaõñaàu tö 3,5 tæ ñoàng ñeå thueâ ñaát, xaây chuoàng, nuoâi1600 con lôïn. Soá tieàn naøy oâng Chieán vay cuûangaân haøng huyeän khaù deã daøng do ñaõ coù hôïp ñoàngvôùi CP ñeå ñaûm baûo. Vôùi nguoàn thu nhaäp cao coù töøhôïp ñoàng, oâng Chieán ñaõ traû heát ñöôïc khoaûn nôïnaøy trong voøng 5 naêm. Töø moät noâng daân laøm aênquy moâ nhoû, oâng hieän nay ñaõ coù moät cô ngôikhang trang vaø xe oâ toâ ñi laïi.

Vieäc ñaàu tö xaây chuoàng traïi cuõng laø moät raøngbuoäc vaøo hôïp ñoàng vôùi hoä vì neáu hoä caét ñöùt hôïpñoàng thì khoaûn ñaàu tö coi nhö bò laõng phí. Töôngtöï nhö vaäy, vieäc ñaàu tö vaøo gioáng vaø caùc vaät tökhaùc cuûa CP cuõng laø moät raøng buoäc lôùn vôùi coângty. Neáu coâng ty khoâng thu mua saûn phaåm cuûa hoäthì coi nhö coâng ty ñaõ maát khoâng khoaûn ñaàu tönaøy. Hieän taïi, trung bình moãi hoä nuoâi khoaûng6000 con gaø hoaëc 600 con lôïn, tuøy thuoäc vaøo khaûnaêng cuûa töøng hoä.

3. Ñieàu khoaûn hôïp ñoàngÔÛ ñaây ta xem xeùt caùc ñieàu khoaûn hôïp ñoàng nuoâilôïn. Hôïp ñoàng nuoâi gaø cuõng töông töï veà maët lieânkeát vaø quaûn lyù, chæ khaùc veà giaù caû vaø caùc tieâuchuaån chaát löôïng. Nhìn chung, hôïp ñoàng cuûa CPveà taát caû caùc vaät nuoâi ñeàu heát söùc chi tieát, ghi roõtraùch nhieäm cuûa hai beân, vaø möùc thöôûng phaït ñoáivôùi chaát löôïng lôïn, tæ leä tieâu toán thöùc aên, vieäcquaûn lyù traïi, vaø ñieàu kieän traïi. Chuoàng traïi tuynaèm treân ñaát cuûa hoä daân hoaëc ñaát hoä daân thueâ,nhöng phaûi ñöôïc xaây theo quy ñònh cuûa coâng ty.Ñaây laø nhöõng quy ñònh raát tæ mæ, ñaûm baûo beänhdòch khoâng bò laây lan vaø ñaøn lôïn, gaø coù theå phaùttrieån trong ñieàu kieän toát nhaát.

Hôïp ñoàng lôïn keùo daøi 5 naêm vaø ñöôïc chia ra laøm2 loaïi: lôïn gioáng gia coâng vaø lôïn gioáng haäu bò. ÔÛ



53

ñaây, ta xeùt tröôøng hôïp lôïn gioáng haäu bò, laø hôïpñoàng trong ñoù coâng ty giao lôïn con cho hoä vaø hoägiao laïi lôïn ñaõ lôùn sau 5 - 6 thaùng hoaëc khi lôïn ñaïtkhoaûng 90 - 120 kg. Trong thôøi gian thöïc hieän hôïpñoàng, coâng ty cöû 1 caùn boä kyõ thuaät xuoáng naèmvuøng ngay taïi traïi ñeå tröïc tieáp höôùng daãn vaø giaùmsaùt vieäc nuoâi lôïn. Caùn boä khoâng nhöõng coù nhieämvuï ñaûm baûo hoä laøm theo caùc quy trình coâng ty ñeàra, maø coøn chaám ñieåm caùch quaûn lyù chuoàng traïiñeå thöôûng phaït sau naøy. Vôùi caùch ñoùng goùp ñaàutö nhö treân, CP ñaàu tö khoaûng 300 trieäu ñoàng, coønhoä thì khoaûng 200 trieäu ñoàng cho moãi löùa lôïn.

Trung bình, lôïn con ñöôïc nhaäp coù troïng löôïngkhoaûng 4kg, tuoåi töø 14 ñeán 21 ngaøy. Tính ñeán luùcxuaát chuoàng, soá tieàn tính cho moãi kg lôïn taêng caânlaø 500 ñoàng. Ngoaøi ra, tæ leä lôïn cheát döôùi 4% seõñöôïc thöôûng toái ña laø 200 ñoàng/kg. Tæ leä tieâu toánthöùc aên cao hôn tieâu chuaån seõ bò phaït 155ñoàng/kg, coøn thaáp hôn tieâu chuaån seõ thöôûng 300ñoàng/kg. Coâng ty cuõng coù caùc thöôûng phaït khaùccho vieäc quaûn lyù traïi cuûa hoä vaø thöôûng theâm tieànñieän cuõng nhö caùc chi phí chaêm soùc chuoàng traïivöôït tieâu chuaån khaùc. Ñieàu naøy ñaõ khuyeán khíchcaùc hoä ñaàu tö söûa sang chuoàng traïi, nhieàu hoä xaâydöïng heä thoáng chuoàng kín, laøm maùt, coâng nghieäphoùa vieäc chaên nuoâi lôïn.

Trong tröôøng hôïp thieân tai, beänh dòch baát khaûkhaùng, treân thöïc teá, coâng ty CP seõ phaûi chòu traùchnhieäm hoaøn toaøn vì taát caû caùc chi phí löu ñoängnhö gioáng, thöùc aên, thuoác thuù y, v.v laø cuûa coângty. Nhö vaäy, hoä daân ñöông nhieân khoâng coù quyeànñoøi boài thöôøng. Coâng ty trong tröôøng hôïp naøy coøncoù theå thay ñoåi caùch toå chöùc chuoàng traïi, phöôngphaùp nuoâi, ngöng nhaäp lôïn, loaïi huûy boû lôïn ñeåphoøng beänh lan truyeàn, vaø hoä daân coù traùch nhieämlaøm theo.

4. Tình hình thöïc hieän hôïp ñoàngDo ñöôïc coâng ty ñaàu tö toaøn boä vaø coù söï giaùm saùtchaët cheõ cuûa caùn boä kyõ thuaät naèm vuøng, neân vieäcvi phaïm hôïp ñoàng haàu nhö khoâng xaûy ra. Töø tröôùcñeán nay, nhöõng tröôøng hôïp phaù vôõ hôïp ñoàng ñeàucoù lyù do gia ñình, nhö li dò, tranh chaáp noäi boä,v.v., chöù khoâng lieân quan ñeán yeáu toá thò tröôøng.Trong nhöõng tröôøng hôïp naøy, coâng ty cuõng khoângkieän hoä daân ñöôïc vì "tình laøng nghóa xoùm" maøhoaøn caûnh hoï cuõng cuøng quaãn neân coâng an cuõngkhoâng theå baét hoï boài thöôøng. Tuy nhieân, do vi

phaïm khoâng hay xaûy ra neân coâng ty cuõng maát ít.

Nhö vaäy, söï thaønh coâng hôïp ñoàng ôû ñaây coù theåñöôïc ñaùnh giaù theo tæ leä hoä tieáp tuïc hôïp ñoàng vôùidoanh nghieäp. Töø khi coâng ty baét ñaàu kí hôïpñoàng, chöa coù hoä naøo ñoøi chaám döùt hôïp ñoàng,hoaëc khoâng tieáp tuïc kí caùc hôïp ñoàng tieáp theo. Lído ñôn giaûn laø vì hôïp ñoàng vôùi CP khoâng nhöõngñaûm baûo ñaàu ra, thu nhaäp oån ñònh, maø hoä daâncoøn hoïc ñöôïc caùch chaên nuoâi lôïn, gaø theo quy moâtrang traïi, chöù khoâng laøm aên manh muùn nhö tröôùckia. Ñieàu naøy ñaëc bieät quan troïng ñoái vôùi caùc hoäcoøn chöa giaøu haún, vaãn phaûi phuï thuoäc vaøo coângty veà maët voán.

Tình hình hôïp ñoàng baét ñaàu phöùc taïp hôn khi hoäñaõ trôû neân khaù giaû vaø coù khaû naêng töï ñöùng treânñoâi chaân cuûa mình, söû duïng nguoàn voán cuûa mìnhñeå phaùt trieån. Ñôn cöû tröôøng hôïp oâng Traàn VaênChieán, moät hoä ñaõ trôû neân khaù giaû töø moät noâng daânnuoâi lôïn quy moâ nhoû. Do hoïc ñöôïc caùch quaûn lyùtrang traïi lôïn, chaên nuoâi lôïn quy moâ lôùn, neân oângChieán ñaõ töï môû ñöôïc moät traïi lôïn cuûa rieâng mình,naèm ngoaøi hôïp ñoàng vôùi CP. Trong khi ñaøn lôïnoâng nuoâi cho CP laø 1600 con, thì lôïn oâng nuoâirieâng cuõng leân tôùi 1500 con. Gioáng, thöùc aên lôïn,vaø caùc khoaûn chi phí löu ñoäng khaùc oâng ñeàu muacuûa CP, neân lôïn xuaát chuoàng chaát löôïng cuõnggioáng heät cuûa CP. OÂng baùn soá lôïn naøy cho töthöông beân ngoaøi vôùi lôïi nhuaän 4000 - 5000ñoàng/kg, cao hôn giaù baùn cho CP raát nhieàu. Theohôïp ñoàng cuûa CP, sau khi ñaõ coäng tröø thöôûngphaït, oâng Chieán chæ laõi 1.200 ñoàng/kg lôïn.

O Âng Chieán cuõng khoâng ñoàng tình vôùi caùch coângty kieåm tra chaát löôïng, cho raèng coâng ty eùp giaùxuoáng khi ñaùnh giaù chaát löôïng thòt lôïn: "Gioáng laøcuûa coâng ty, thöùc aên, höôùng daãn kó thuaät cuõng cuûacoâng ty. Nhöng ñeán khi lôïn khoâng ñuû chaát löôïnglaïi laø loãi cuûa noâng daân." Veà phía coâng ty, hoï giaûithích laø coù nhieàu yeáu toá nöõa do hoä daân quyeátñònh, nhö chaêm soùc chuoàng traïi, laøm môùi trangthieát bò, söû duïng ñuû lao ñoäng, ñieän, nöôùc ñeå lôïnñöôïc nuoâi trong moâi tröôøng thuaän lôïi nhaát. Vieäctranh chaáp xaûy ra laø deã hieåu vì caùc tieâu chuaånchaát löôïng do CP ñaët ra vaø töï ño löôøng, chöù hoädaân khoâng tham gia vaøo khoâng ñaùnh giaù ñöôïc.

Nhaèm naâng cao khaû naêng thoûa thuaän cuûa mình,moät soá noâng daân ñaõ hoïp nhau laïi thaønh moät hoäi.Tuy nhieân, coâng ty vaãn khoâng chòu thöông thuyeátvôùi nhöõng hoä naøy, maø cuõng khoâng caûm thaáy bò ñe



54

doïa khi nhöõng noâng daân hoïp nhau laïi ñeå thay ñoåiñieàu khoaûn hôïp ñoàng. Theo hoï, nhöõng ai khoângñöôïc lôïi töø hôïp ñoàng ñeàu coù theå caét ñöùt, coøn neáuhoï vaãn trong hôïp ñoàng, thì ñieàu ñoù coù nghóa laøhôïp ñoàng vaãn toát hôn khoâng hôïp ñoàng.

Neáu tình hình khoâng coù gì thay ñoåi, oâng Chieán döïñònh seõ caét hôïp ñoàng vôùi CP sau khi heát haïn hôïpñoàng naøy, vì nay oâng ñaõ ñuû voán ñeå mua theâm lôïn,söû duïng phaàn chuoàng traïi seõ boû troáng. Nhö vaäy,oâng Chieán seõ khoâng boû phí phaàn ñaõ ñaàu tö vaøochuoàng traïi, vaø raøng buoäc veà maët ñaàu tö vôùi CPcuõng ñaõ heát.

Nhö vaäy, tình hình thöïc hieän hôïp ñoàng coù theåchia laøm 2 giai ñoaïn: Giai ñoaïn noâng daân chöa ñuûvoán ñeå môû trang traïi rieâng, vaø giai ñoaïn noâng daânñuû voán. ÔÛ giai ñoaïn 1, noâng daân coù söï raøng buoäclaø khoaûn ñaàu tö lôùn vaøo chuoàng traïi. Ngoaøi ra, taátcaû caùc ñieàu khoaûn coâng ty ñaët ra ñeàu taïo cho hoäñieàu kieän kinh teá toát hôn tröôùc khi coù hôïp ñoàng. ÔÛgiai ñoaïn 2, khi hoä ñaõ hoïc ñöôïc caùch laøm trangtraïi rieâng, vaø maát daàn raøng buoäc veà ñaàu tö, khaûnaêng hoä chaám döùt hôïp ñoàng laø raát cao, do giaù lôïnngoaøi thò tröôøng cao hôn. Tuy nhieân, coâng tykhoâng lo laéng gì veà vieäc naøy, vì coù nhieàu hoä khaùc,ngheøo hôn, saün saøng laøm hôïp ñoàng.

5. Lyù do thaønh coângHôïp ñoàng cuûa coâng ty CP laø tröôøng hôïp heát söùcthaønh coâng, khoâng nhöõng do ñieàu khoaûn raøngbuoäc cuûa hôïp ñoàng raát chaët cheõ maø ñieàu kieänkinh teá cuûa ngöôøi daân cuõng ñöôïc caûi thieän roõ reät.Ngöôøi daân hoïc ñöôïc caùch laøm kinh teá quy moâtrang traïi, coù leõ laø ñieàu quyù giaù nhaát maø ngöôøi daânnhaän ñöôïc khi kyù hôïp ñoàng. Ñeán khi hoä töï kinhdoanh ñöôïc, coâng ty seõ ñi tìm nhöõng hoä khaùc, ñuûngheøo ñeå vieäc kyù hôïp ñoàng coù lôïi hôn khoâng,nhöng cuõng ñuû giaøu ñeå ñaàu tö vaøo trang traïi.

Moâ hình CP ñaït ñöôïc nhöõng thaønh coâng treân donhöõng lyù do sau:

- Moät ñieåm ñaëc bieät ôû hôïp ñoàng naøy laø hôïp ñoàngthaønh coâng maëc duø lôïn vaø gaø khoâng phaûi laø maëthaøng coù tính chuyeân bieät. Thöông laùi treân thò

tröôøng nhieàu vaø saün saøng giaû giaù cao hôn ñeåmua lôïn, gaø chaát löôïng toát nhö cuûa CP. Tuynhieân, coâng ty ñaõ cheá ngöï ñöôïc moái ñe doïa naøybaèng caùch ñaàu tö toaøn boä cho hoä vaø cho ngöôøigiaùm saùt chaët cheõ.

- Do coâng ty coù moät vò theá chaéc chaén treân thòtröôøng vaø moät tieàm löïc kinh teá raát lôùn, neân vieäcñaàu tö nhieàu cho moät hoä laø naèm trong taàm tay.Ñoái vôùi caùc doanh nghieäp nhoû hôn, vieäc thöïchieän hôïp ñoàng ñoái vôùi saûn phaåm naøy chöa chaécñaõ thaønh coâng.

- Coâng taùc chuaån bò tröôùc khi laøm hôïp ñoàng ñöôïcthöïc hieän caån thaän. Coâng ty ñi xem xeùt moâitröôøng ñaàu tö cuûa töøng vuøng vaø choïn ñöôïcnhöõng hoä coù neàn kinh teá cuõng nhö kó naêng phuøhôïp.

- Thôøi gian hôïp ñoàng ñuû daøi ñeå noâng daân yeântaâm ñaàu tö.

- Noâng daân ñöôïc söï hoã trôï cuûa ngaân haøng khi coùhôïp ñoàng vôùi CP.

6. Baøi hoïc kinh nghieämMoâ hình hôïp ñoàng CP ñaõ mang laïi nhöõng baøi hoïcsau:

- Moät moâ hình hôïp ñoàng thaønh coâng caàn coù söïcam keát ñaàu tö daøi haïn cuûa coâng ty.

- Thoâng qua hôïp ñoàng coù theå giuùp chuyeån ñoåi côcaáu saûn xuaát noâng nghieäp vaø xaùc ñònh ñöôïc caùcsaûn phaåm rieâng bieät trong nhöõng ngaønh coù tínhcaïnh tranh cao.

- Khaâu chuaån bò (choïn vuøng, choïn hoä laøm hôïpñoàng) laø heát söùc quan troïng cho thaønh coâng cuûahôïp ñoàng.

- Coâng taùc giaùm saùt vaø höôùng daãn saûn xuaát caànlaøm chaët ñeå keát noái yeâu caàu cuûa doanh nghieäpvaø khaû naêng cuûa noâng daân.

- Neáu bieát caùch toå chöùc vaø kinh doanh toát thì hôïpñoàng coù theå ñöôïc thöïc hieän maø khoâng caàn söï trôïgiuùp cuûa Quyeát ñònh 80.



55

COÂNG TY COÅ PHAÀN

XUAÁT NHAÄP KHAÅU THUÛ COÂNG MYÕ NGHEÄ

Coâng ty coå phaàn XNK Thuû coângMyõ ngheä Nam Ñònh ñöôïcthaønh laäp töø thôøi bao caáp,

tröïc thuoäc Sôû Thöông maïi Haø NamNinh (nay laø Nam Ñònh). Nhieäm vuïchuû yeáu cuûa coâng ty trong thôøi kyøñoù laø hoã trôï caùc hôïp taùc xaõ thuûcoâng, höôùng daãn kyõ thuaät gia coângthuû coâng cho caùc hôïp taùc xaõ. Coângty ñaõ taïo ñöôïc moái quan heä raát gaànguõi vôùi caùc hôïp taùc xaõ vaø caùc hoaïtñoäng noâng nghieäp.

Ñòa chæ: 45 A ñöôøng Giaûi phoùng - TP. Nam Ñònh

Saûn phaåm: Rau quaû xuaát khaåuDaïng hôïp ñoàng: Ña thaønh phaàn



56

1. Giôùi thieäu Coâng ty coå phaàn XNK Thuû coâng Myõ ngheä NamÑònh ñöôïc thaønh laäp töø thôøi bao caáp, tröïc thuoäcSôû Thöông maïi Haø Nam Ninh (nay laø Nam Ñònh).Nhieäm vuï chuû yeáu cuûa coâng ty trong thôøi kyø ñoù laøhoã trôï caùc hôïp taùc xaõ thuû coâng, höôùng daãn kyõthuaät gia coâng thuû coâng cho caùc hôïp taùc xaõ. Coângty ñaõ taïo ñöôïc moái quan heä raát gaàn guõi vôùi caùchôïp taùc xaõ vaø caùc hoaït ñoäng noâng nghieäp.

Thôøi kyø môû cöûa, hôïp taùc kinh teá phaùt trieån, coângty rau quaû cuûa tænh chuyeån sang lieân keát vôùi TrungQuoác neân khoâng tieáp tuïc thu mua saûn phaåm rauquaû cuûa ngöôøi daân trong tænh. Trong khi ñoù, NamÑònh laø moät tænh coù dieän tích vaø truyeàn thoáng saûnxuaát rau quaû lôùn cuûa vuøng ñoàng baèng soâng Hoàng.Ñieàu naøy ñaõ ñaët ra moät vaán ñeà caáp thieát laø phaûicoù moät coâng ty chuyeân thu mua caùc saûn phaåm rauquaû cho ngöôøi daân, ñaûm baûo bình oån cuoäc soángnoâng daân trong tænh. Tröôùc tình hình ñoù, naêm1996, laõnh ñaïo tænh ñaõ giao troïng traùch naøy chocoâng ty song song vieäc duy trì maët haøng thuû coângmyõ ngheä

Ban ñaàu coâng ty vaãn tröïc thuoäc Sôû Thöông maïicuûa tænh, söû duïng ngaân saùch nhaø nöôùc nhöng hieännay coâng ty ñaõ chuyeån sang hình thöùc töï haïchtoaùn. Caùc maët haøng saûn phaåm cuûa coâng ty raát ñadaïng, bao goàm caùc saûn phaåm thuû coâng truyeànthoáng nhö len, quaàn aùo len, maây tre.., caùc maëthaøng noâng saûn (rau quaû) vaø saét theùp nhaäp khaåu.Rieâng maët haøng rau quaû, coâng ty chæ taäp trung vaøothò tröôøng xuaát khaåu vôùi hai hình thöùc saûn phaåmlaø nguyeân lieäu sô cheá (baùn cho Nhaät Baûn) vaø cheábieán ñoùng hoäp (baùn cho caùc nöôùc chaâu AÂu vaøNga).

Voán ñieàu leä cuûa coâng ty laø 1,5 tyû ñoàng nhöng vaøothôøi vuï kinh doanh, coâng ty coù theå vay theâm töøNgaân haøng leân tôùi 20 - 30 tyû ñoàng. Doanh thuhaøng naêm cuûa coâng ty ñaït khoaûng 40 - 50 tyû ñoàngtrong ñoù doanh thu töø caùc maët haøng noâng saûnchieám khoaûng 15 %. Theo Giaùm ñoác coâng ty, thòtröôøng xuaát khaåu rau quaû khoâng oån ñònh, doanhthu töø caùc maët haøng naøy phuï thuoäc raát nhieàu vaøotình hình saûn xuaát noâng saûn taïi Trung Quoác. Neáurau quaû beân Trung Quoác maát muøa thì haøng VieätNam coù choã ñöùng treân thò tröôøng khu vöïc vaø treântheá giôùi, doanh thu coâng ty taêng voït. Ñaây cuõng laømoät nguyeân nhaân daãn tôùi nhöõng cam keát loûng leûo

vaø khoù khaên ñoái vôùi doanh nghieäp trong vieäc thöïchieän hôïp ñoàng vôùi ngöôøi daân.

Veà maët baèng saûn xuaát kinh doanh, coâng ty coù 4khu cheá bieán noâng saûn, 01 ôû ngay taïi Coâng ty vaø03 traïm cheá bieán ôû gaàn khu taäp trung saûn xuaát rauquaû vôùi dieän tích khoaûng 4000 m2 /traïm. Hieän taïicoâng ty coù 15 nhaân vieân kinh doanh maët haøng rauquaû treân toång soá 100 nhaân vieân toaøn coâng ty. Tuynhieân, vaøo thôøi ñieåm chính vuï thu mua noâng saûn,coâng ty phaûi tuyeån theâm khoaûng 100 nhaân coângvôùi möùc chi traû töø 20.000 - 25.000 ñoàng/ngaøy.

Do ñaëc thuø cuûa maët haøng rau quaû vaø do cô cheáquaûn lyù loûng leûo, hôïp ñoàng noâng saûn kyù giöõa coângty vaø caùc hoä daân khoâng ñöôïc thöïc hieän chaët cheõ,hieän töôïng phaù vôõ hôïp ñoàng vaãn xaûy ra thöôøngxuyeân tuy caû hai beân ñeàu thu ñöôïc lôïi nhuaänthoâng qua hình thöùc kyù hôïp ñoàng naøy. Toång dieäntích kyù hôïp ñoàng cuûa coâng ty trong moät soá naêmgaàn ñaây vaãn duy trì ôû möùc 70-100 ha. Thôøi giantôùi, coâng ty döï kieán môû roäng dieän tích kyù hôïpñoàng vôùi caùc hôïp taùc xaõ ôû Thaùi Bình vaø Haø Nam.

2. Söï hình thaønh hôïp ñoàng:Thò tröôøng cuûa coâng ty laø caùc baïn haøng nöôùcngoaøi vôùi yeâu caàu veà soá löôïng giao haøng, thôøi giangiao haøng cuõng nhö tieâu chuaân, chaát löôïng saûnphaåm cao neân coâng ty khoâng theå thu mua leû treânthò tröôøng maø phaûi coù nguoàn nguyeân lieäu oån ñònhvaø chaát löôïng cao. Vì theá, ngay töø nhöõng naêm ñaàukinh doanh noâng saûn, döïa treân moái quan heätruyeàn thoáng toát ñeïp vôùi caùc hôïp taùc xaõ, coâng tyñaõ toå chöùc kyù hôïp ñoàng vôùi ngöôøi daân troàng rauquaû thoâng qua caùc hôïp taùc xaõ. Ngoaøi ra, doanhnghieäp cuõng caàn thöïc hieän kyù hôïp ñoàng ñeå thöïchieän nhieäm vuï xaõ hoäi cuûa Tænh giao veà bao tieâusaûn phaåm cho noâng daân, goùp phaàn chuyeån ñoåi côcaáu caây troàng, naâng cao thu nhaäp, ñôøi soáng chongöôøi daân trong tænh.

Quy trình chuaån bò kyù keát hôïp ñoàng giöõa hai beândieãn ra töông ñoái chaët cheõ. Taïi moät soá hôïp taùc xaõ,coâng ty keát hôïp vôùi ban chuû nhieäm hôïp taùc xaõ toåchöùc troàng moâ hình trình dieãn ñeå chuyeån ñoåi caâytroàng. Nhaø maùy taäp huaán kyõ thuaät, tieâu chuaånchaát löôïng thu mua vaø ñöa ra möùc giaù thu mua döïkieán. Treân cô sôû moâ hình trình dieãn, ngöôøi daân töïñaêng kyù vôùi xaõ theo töøng ñoäi veà dieän tích, saûnlöôïng vaø gioáng caây seõ troàng. Hôïp taùc xaõ seõ thay



57

maët xaõ vieân kyù hôïp ñoàng vôùi coâng ty. Nhöõng hoädaân ñöôïc choïn ñeå kyù hôïp ñoàng laø nhöõng hoä coùdieän tích ñaát canh taùc toát, ñuû nöôùc töôùi tieâu nhöngkhoâng bò ngaäp uùng. Nhö vaäy, ngöôøi daân ñöôïcquyeàn töï nguyeän tham gia kyù hôïp ñoàng theo khaûnaêng ñaát ñai vaø naêng löïc saûn xuaát cuûa gia ñìnhmình. Tuy nhieân, khoâng phaûi taát caû caùc hôïp taùcxaõ trong tænh ñeàu coù theå kyù hôïp ñoàng vôùi coâng ty.Theo giaùm ñoác coâng ty XNK Thuû coâng myõ ngheä,chæ coù nhöõng hôïp taùc xaõ coù ban quaûn lyù naêng noå,nhieät tình thì môùi ñöôïc kyù hôïp ñoàng. Ñieàu naøy ñeåñaûm baûo khaû naêng traû voán ñaàu tö cho doanhnghieäp vaø ñaûm baûo uy tín laøm aên laâu daøi cuûadoanh nghieäp. Coù khoaûng 10 hôïp taùc xaõ trongtænh maø coâng ty khoâng bao giôø kyù hôïp ñoàng. Nhövaäy, vieäc choïn xaõ ñeå kyù hôïp ñoàng hoaøn toaøn phuïthuoäc vaøo quyeát ñònh caù nhaân cuûa ban laõnh ñaïodöïa treân moái quan heä truyeàn thoáng cuûa doanhnghieäp vôùi caùc hôïp taùc xaõ.

3. Ñieàu khoaûn hôïp ñoàngDoanh nghieäp taïm öùng gioáng vaø cung caáp quytrình kyõ thuaät troàng troït chaêm soùc cho ngöôøi daân(giaù gioáng seõ baèng giaù nhaäp khaåu, khoâng tính chiphí vaän chuyeån, nhaäp khaåu). Doanh nghieäp seõ thulaïi voán taïm öùng naøy khi thanh toaùn tieàn baùn saûnphaåm cho daân. Ñoái vôùi moät soá gioáng môùi, nhöõngngöôøi daân kyù hôïp ñoàng coøn coù theå ñöôïc doanhnghieäp hay Sôû NN&PTNT, Trung taâm Khuyeánnoâng tænh hoã trôï gioáng. Doanh nghieäp coù quyeànvaø nghóa vuï thu mua toaøn boä saûn phaåm ñuùng kyõthuaät, ñuùng thôøi ñieåm trong dieän tích kyù hôïp ñoàngcuûa caùc hoä noâng daân. Giaù thu mua do doanhnghieäp ñònh ra, ngöôøi daân khoâng ñöôïc tham giabaøn baïc, thoaû thuaän möùc giaù thu mua. Möùc giaù coáñònh naøy ñöôïc doanh nghieäp tính döïa treân möùcgiaù xuaát khaåu saûn phaåm ñaõ ñöôïc thoáng nhaát tröôùcvôùi caùc baïn haøng vaø nhö vaäy khoâng theå thay ñoåitheo giaù thò tröôøng trong nöôùc. Hieän taïi doanhnghieäp chæ aùp duïng 1 loaïi giaù cho moät maët haøngsaûn phaåm maø khoâng phuï thuoäc vaøo chaát löôïngsaûn phaåm. Tieâu chuaån thu mua haøng cuõng ñöôïcthoâng baùo tröôùc cho ngöôøi daân töø giai ñoaïnchuyeån giao coâng ngheä. Tuy nhieân, hôïp ñoàngkhoâng ghi chi tieát veà tieâu chuaån chaát löôïng nhökích côõ,maøu saéc quaû... neân daãn tôùi khoù khaên chongöôøi daân trong thöïc hieän hôïp ñoàng seõ ñöôïc phaântích ôû phaàn sau.

Doanh nghieäp khoâng kyù hôïp ñoàng vôùi töøng hoädaân maø thoâng qua caùc hôïp taùc xaõ, tuyø töøng hôïptaùc xaõ coù theå kyù hôïp ñoàng vôùi töøng tröôûng thoânhoaëc kyù tröïc tieáp vôùi hoä xaõ vieân. Doanh nghieäp seõöùng gioáng, hoã trôï kyõ thuaät cho hôïp taùc xaõ vaø chætröïc tieáp tôùi töøng hoä daân khi ñeán giai ñoaïn thumua saûn phaåm. Gaàn thôøi kyø thu hoaïch, doanhnghieäp cöû caùn boä thu mua ñi ñeán töøng thoân xaõ,ñaët caùc traïm thu mua taïi moãi xoùm ñeå kòp thôøi thugom haøng. Theo hôïp ñoàng, trong tröôøng hôïp caànthieát, Hôïp taùc xaõ phaûi thöïc hieän caùc bieân phaùpcheá taøi ñeå buoäc caùc xaõ vieân baùn toaøn boä saûnphaåm trong dieän kyù hôïp ñoàng cho doanh nghieäp.

Doanh nghieäp cöû caùn boä thu mua xuoáng töøngcaùnh ñoàng, kieåm tra hoaït ñoäng thu haùi vaø soálöôïng, chaát löôïng saûn phaåm, naém roõ thôøi ñieåm thuhaùi vaø döï kieán saûn löôïng cuûa töøng hoä ñeå ñaûm baûothu mua ñuû. Bieän phaùp naøy nhaèm haïn cheá ñöôïcphaàn naøo khaû naêng baùn ra ngoaøi cuûa caùc hoä xaõvieân. Trong tröôøng hôïp ñöôïc muøa, saûn phaåm thuveà nhieàu khoâng cheá bieán kòp, Coâng ty vaãn camkeát thu mua heát saûn phaåm cuûa daân vaø seõ san bôùtsang cho caùc doanh nghieäp khaùc cheá bieán

Tuy nhieân, ñaây laø moät hôïp ñoàng khoâng chaët cheõvaø roõ raøng veà soá löôïng saûn phaåm, chaát löôïng cuõngnhö caùc bieän phaùp thöôûng phaït giöõa hai beân trongquaù trình thöïc hieän hôïp ñoàng. Ñieàu naøy cuõngchính laø nguyeân nhaân daãn tôùi caùc tröôøng hôïp phaùvôõ hôïp ñoàng.

4. Tình hình thöïc hieän hôïp ñoàngSaûn xuaát rau quaû laø coâng vieäc heát söùc gaàn guõi,thaân thuoäc vôùi ngöôøi daân Nam Ñònh vaø phuø hôïpvôùi ñaát ñai, löôïng lao ñoäng doài daøo cuûa vuøng queânaøy. Rau quaû xuaát khaåu cuõng laø ngaønh haøng coùsöùc caïnh tranh cao ôû khu vöïc ñoàng baèng soângHoàng vaø nhaän ñöôïc raát nhieàu öu ñaõi töø phía nhaønöôùc, chính quyeàn ñòa phöông. Tuy nhieân, coù raátnhieàu khoù khaên trong vieäc thöïc hieän hôïp ñoàng vaøñaõ coù nhieàu tröôøng hôïp hôïp ñoàng bò phaù vôõ maønguyeân nhaân xuaát phaùt töø caû hai phía ngöôøi daânvaø doanh nghieäp.

Xeùt töø phía doanh nghieäp, khoù khaên lôùn nhaát laø soálöôïng saûn phaåm vaø giaù caû ñaõ ñöôïc doanh nghieäpkyù vôùi baïn haøng tröôùc vuï troàng rau trong khi ñoùdoanh nghieäp laïi khoâng theå ñöa ra möùc giaù thumua coá ñònh vôùi ngöôøi daân. Tuy hôïp ñoàng coù ñieàu



58

khoaûn baét buoäc caùc hoä xaõ vieân phaûi baùn saûnphaåm cho doanh nghieäp nhöng neáu giaù caû thòtröôøng taêng ñoät bieán hoaëc coù doanh nghieäp khaùcsaün saøng traû giaù mua tranh cao hôn thì ngöôøi daânseõ phaù vôõ hôïp ñoàng vaø baùn saûn phaåm ra ngoaøi.Khoâng coù nguyeân lieäu cheá bieán, coâng nhaân phaûinghæ vieäc trong khi coâng ty vaãn phaûi ñoùng baûohieåm. Beân caïnh ñoù, coâng ty phaûi phaù hôïp ñoàngvôùi baïn haøng, gaây maát uy tín kinh doanh (maëc duøñeán nay chöa coù tröôøng hôïp naøo coâng ty phaûi chòuphaït hôïp ñoàng maø thöôøng laø duøng bieän phaùpthuyeát phuïc ñeå baïn haøng thoâng caûm). Doanhnghieäp vaø Hôïp taùc xaõ vaãn chöa coù bieän phaùp naøoñeå giaûi quyeát vaán ñeà naøy. Doanh nghieäp ñaõ nhieàulaàn ñeà nghò chính quyeàn ñòa phöông nhöng treânthöïc teá, chính quyeàn ñòa phöông haàu nhö khoângtheå giaûi quyeát ñöôïc tình traïng ñoù.

Trong tröôøng hôïp maát muøa (thöôøng do thieân tai),ngöôøi daân khoâng theå hoaøn traû tieàn öùng gioáng vaøcuõng khoâng ai ñöùng ra baûo laõnh traû tieàn gioáng chodoanh nghieäp. Trong tröôøng hôïp naøy, khoù khaêndoàn veà phía doanh nghieäp laø raát lôùn vì nguoàn voáncuûa coâng ty daønh cho hoaït ñoäng kinh doanh rauquaû xuaát khaåu khoâng nhieàu.

Doanh nghieäp cuõng ñaõ trieån khai raát nhieàu bieänphaùp ñeå taêng cöôøng moái quan heä raøng buoäc vaø uytín giöõa hai beân kyù hôïp ñoàng. Thôøi gian ñaàu troàngrau caûi Nhaät (naêm 2000), doanh nghieäp kyù hôïpñoàng vôùi caùc hôïp taùc xaõ nhöng do caùc xaõ vieânnaém baét kyõ thuaät keùm daãn tôùi saûn phaåm nhieãmreäp khoâng theå xuaát khaåu. Doanh nghieäp vaãn tieánhaønh thu mua toaøn boä saûn phaåm ñöa vaøo vuøngVinh tieâu thuï noäi ñòa. Khi thôøi gian ñaàu troàng döachuoät, coâng ty coøn hoã trôï theâm caû que döïng giaøncho ngöôøi daân nhöng cuõng theo laõnh ñaïo coâng ty,vì lyù do naøy maø ñôït hôïp ñoàng ñaáy ñaõ khoâng thaønhcoâng do ngöôøi daân khoâng phaûi ñaàu tö gì nhieàutreân caùnh ñoàng cuûa hoï neân hoï khoâng chaêm soùccaån thaän, phaàn thieät thoøi laïi thuoäc veà doanhnghieäp.

Ñeán thôøi ñieåm hieän taïi, maëc duø treân hôïp ñoàng coùcaùc raøng buoäc veà phaùp lyù nhöng doanh nghieäpchöa bao giôø kieän caùo noâng daân hay hôïp taùc xaõveà tình traïng phaù vôõ hôïp ñoàng, vì doanh nghieäpvaø vaãn phaûi giöõ moái quan heä laâu daøi vôùi hôïp taùcxaõ vaø caùc hoä noâng daân ñeå ñaûm baûo nguoàn cunglaâu daøi cho saûn xuaát. Maët haøng noâng saûn tuy chæchieám 15% doanh thu cuûa doanh nghieäp nhöngdoanh nghieäp vaãn phaûi tieáp tuïc kyù hôïp ñoàng vôùi

hoä daân, tieáp tuïc cheá bieán saûn xuaát vì ñaõ ñaàu tönhaø xöôûng lôùn vaø treân thöïc teá maët haøng naøy tínhcaïnh tranh thò tröôøng thaáp, coù theå oån ñònh phaùttrieån laâu daøi. Thôøi gian tôùi, doanh nghieäp döï kieánvaãn tieáp tuïc môû roäng dieän kyù hôïp ñoàng trong vaøngoaøi tænh ñeå thöïc hieän muïc tieâu môû roäng ra caû thòtröôøng trong nöôùc.

Tuy nhieân, yù kieán thu ñöôïc töø phía hôïp taùc xaõ vaøcaùc hoä daân coù phaàn khaùc so vôùi nhaän xeùt cuûadoanh nghieäp. Haàu heát caùc noâng daân ñöôïc hoûiñeàu cho raèng tieâu chuaån chaát löôïng thu mua saûnphaåm cuûa coâng ty khoâng thoáng nhaát vaø quaù chaëtcheõ. Vaøo nhöõng vuï maát muøa, khi thò tröôøng khanhaøng, coâng ty saün saøng thu mua toaøn boä saûn phaåmcho duø kích côõ quaû coù vöôït quaù quy ñònh. Tuynhieân, vaøo nhöõng vuï ñöôïc muøa, saûn phaåm doàn veànhieàu thì vieäc baùn saûn phaåm laïi trôû neân raát khoùkhaên. Nhöõng luùc nhö theá, caùn boä thu mua seõ tìmmoïi caùch ñeå haïn cheá thu mua saûn phaåm, ñöa ranhöõng tieâu chuaån chaát löôïng raát cao. Khi coâng tykhoâng chaáp nhaän thu mua, ngöôøi daân ñöa ra thòtröôøng baùn seõ bò eùp giaù, nguoàn lôïi thu veà thaáp. Coùtröôøng hôïp ngöôøi daân ñaõ thu haùi saûn phaåm veànhöng 3-4 ngaøy coâng ty vaãn chöa cho xe ñeán thumua vaø vaän chuyeån neân ñaønh phaûi boû heát soá haøngnaøy ñi vì ñaây laø maët haøng rau quaû, khoâng theå giöõlaâu trong ñieàu kieän thoâng thöôøng. Ngöôøi daân ôûHôïp taùc xaõ Minh Taâm cho raèng hoï seõ thöïc hieänñuùng theo hôïp ñoàng, baùn toaøn boä saûn phaåm chocoâng ty neáu nhö coâng ty coù cô cheá thu mua vaømöùc giaù caû linh hoaït hôn, bôùt cöùng nhaéc hôn duøcho möùc giaù ñaáy coù thaáp hôn ñoâi chuùt so vôùi giaùtreân thò tröôøng

Caùc hoä noâng daân cho raèng neáu coù moái quan heäquen bieát vôùi caùn boä thu mua thì vaãn ñöôïc öu aùihôn (tieâu chuaån ñôõ khaét khe hôn, thu mua ngaykhi vöøa thu haùi...). Caùn boä thu mua cuûa coâng tynhieàu khi cuõng coøn cöùng nhaéc, khoâng coù khaûnaêng thuyeát phuï caùc hoä daân thöïc hieän ñuùng theohôïp ñoàng vaø gaây ra nhieàu phieàn nhieãu cho daân.Möùc löông 700.000 - 1.000.000 ñoàng/thaùng chocaùn boä thu mua chöa ñuû ñeå taïo ñoäng löïc cho hoïsaâu saùt hôn vôùi hoaït ñoäng saûn xuaát, thu hoaïch cuûangöôøi daân

Hôïp ñoàng bao tieâu caùc saûn phaåm rau quaû cuûacoâng ty XNK Thuû coâng myõ ngheä nhaän ñöôïc raátnhieàu söï quan taâm hoã trôï cuûa caùc ban ngaønh tænhnhö hoã trôï gioáng, kyõ thuaät cho ngöôøi daân, hoã trôïñaát ñai nhaø xöôûng vaø voán vay öu ñaõi cho doanh



59

nghieäp. Chính quyeàn ñòa phöông saün saøng taïoñieàu kieän cho caùc hoä daân kyù hôïp ñoàng coù theå doànñieàn ñoåi thöûa. Ngoaøi ra moãi hoä daân coøn nhaänñöôïc 800.000 ñoàng/ha töø nguoàn ngaân saùch cuûatænh daønh cho chuyeån ñoåi caây troàng. Tuy nhieân,cô cheá raøng buoäc thöïc hieän hôïp ñoàng laïi chöañöôïc quaûn lyù chaët cheõ. Hôïp ñoàng ñöôïc kyù vôùi söïxaùc nhaän cuûa Hôïp taùc xaõ hay UBND xaõ nhöngcaùc cô quan chính quyeàn ñòa phöông naøy cuõngvaãn chöa tìm ñöôïc caùch naøo ñeå giaûi quyeát vôùinhöõng vi phaïm hôïp ñoàng.

Xeùt veà toång theå, troàng caùc rau maøu thoâng qua hìnhthöùc kyù hôïp ñoàng noâng saûn vôùi coâng ty thì ngöôøidaân coù lôïi hôn so vôùi troàng luùa vaø ñôøi soáng cuûanhöõng ngöôøi daân tham gia kyù hôïp ñoàng ñaõ naângleân roõ reät trong nhöõng naêm qua. Tuy nhieân, dohôïp ñoàng khoâng chaët cheõ veà tieâu chuaån kyõ thuaätvaø ñieàu kieän thu mua daãn tôùi ñoâi khi ngöôøi daânsaûn xuaát vaãn rôi vaøo tình traïng bò cheøn eùp vaø chòuruûi ro khoâng keùm gì saûn xuaát troâi noåi theo thòtröôøng maø khoâng thoâng qua kyù hôïp ñoàng.

5. Nguyeân nhaân thaønh coâng/thaátbaïi Neáu xeùt theo hai muïc tieâu chính ñeå caùc doanhnghieäp vaø caùc hoä noâng daân kyù hôïp ñoàng laø ñaûmbaûo nguoàn nguyeân lieäu beàn vöõng, oån ñònh chodoanh nghieäp vaø traùnh ruûi ro cho caùc hoä noâng daânsaûn xuaát noâng saûn thì hôïp ñoàng saûn xuaát vaø thumua rau quaû cuûa coâng ty XNK Thuû coâng myõ ngheächöa hoaøn toaøn thöïc hieän ñöôïc caùc muïc tieâu ñoù.Tuy nhieân hình thöùc hôïp ñoàng saûn xuaát noâng saûnvaãn seõ tieáp tuïc ñöôïc duy trì vaø phaùt trieån vì caû haibeân coâng ty vaø doanh nghieäp ñeàu tìm ñöôïc lôïi íchthoâng qua hình thöùc lieân keát naøy. Veà phía ngöôøidaân, saûn xuaát noâng saûn theo hôïp ñoàng ñaõ ñem laïicho hoï nhöõng nguoàn lôïi cao hôn vaø oån ñònh hônso vôùi saûn xuaát luùa hay gieo troàng töï do caùc loaïirau quaû khaùc. Beân caïnh vieäc taïo ñaàu ra cho noângsaûn, vaøo moãi vuï thu hoaïch doanh nghieäp phaûithueâ theâm khoaûng 100 lao ñoäng (30 ngöôøi chomoãi traïm thu mua) vôùi möùc chi traû laø 20.000 -25.000 ñoàng/ngaøy coâng, giaûi quyeát ñöôïc moätphaàn lao ñoäng nhaøn roãi taïi ñòa phöông. Veà phíadoanh nghieäp, tuy doanh thu töø xuaát khaåu rau quaûchæ chieám 15% toång doanh thu cuûa doanh nghieäpnhöng ñoù laø nguoàn thu töông ñoái oån ñònh, möùc ñoäcaïnh tranh treân thò tröôøng khoâng cao, ít bò öù ñoïngvoán. Coâng ty khoâng theå boû haún lónh vöïc kinh

doanh naøy vì ñaõ ñaàu tö nhaø xöôûng, thieát bò raát lôùn.Ñeå tieáp tuïc duy trì kinh doanh xuaát khaåu noâng saûnthì hình thöùc lieân keát kyù hôïp ñoàng vôùi ngöôøi saûnxuaát laø hình thöùc phuø hôïp nhaát. Nhö vaäy, hôïpñoàng ñaõ thaønh coâng trong vaán ñeà taïo ra ñöôïc moáilieân keát hai beân cuøng coù lôïi giöõa ngöôøi daân saûnxuaát vaø coâng ty nhöng cuõng thaát baïi trong vieäcduy trì vaø ñaûm baûo thöïc hieän ñuùng hôïp ñoàng.

Söï thaønh coâng coù theå xem xeùt töø moät soá nguyeânnhaân sau:

- UBND tænh Nam Ñònh vaø caùc Sôû ban ngaønh coùlieân quan (Sôû Noâng nghieäp vaø PTNT, Trungtaâm khuyeán noâng tænh...) ñaõ quan taâm, öu ñaõi,khuyeán khích cho caû doanh nghieäp vaø caùc hoänoâng daân kyù hôïp ñoàng nhö vay öu ñaõi, hoã trôïkhuyeán noâng, hoã trôï chyeån ñoåi caây troàng...

- Hôïp taùc xaõ ñoùng vai troø tích cöïc laøm cô quantrung gian giöõa ngöôøi daân vaø Coâng ty trongvieäc kyù keát hôïp ñoàng, nhaän öùng voán vaø ñaàu tö,giaùm saùt thu mua saûn phaåm. Söï naêng ñoäng cuûacaùn boä HTX cuõng laø yeáu toá ñaàu tieân ñeå coâng tyquyeát ñònh coù kyù hôïp ñoàng vôùi caùc hoä xaõ vieânñoù hay khoâng vaø cuõng laø yeáu toá ñaûm baûo moáilieân keát ñoù coù thaønh coâng hay khoâng.

- Ngöôøi daân coù theå thu ñöôïc lôïi ích kinh teá lôùnhôn töø vieäc troàng rau quaû theo hôïp ñoàng so vôùitroàng luùa. Ñaây laø yeáu toá quan troïng khuyeánkhích ngöôøi daân gaén boù vôùi hôïp ñoàng, vôùicoâng ty ñaëc bieät laø ñoái vôùi caùc maët haøng ñaëcchuûng nhö rau caûi Nhaät.

Tuy nhieân, vieäc thöïc hieän hôïp ñoàng vaãn gaëpnhieàu khoù khaên daãn tôùi thaát baïi trong trieån khainhö:

- Thò tröôøng ñaàu ra cho saûn phaåm khoâng oån ñònh,vì theá coâng ty khoù coù theå thöïc hieän ñuùng theohôïp ñoàng vôùi ngöôøi saûn xuaát.

- Giaù caû ñöa ra theo töøng hôïp ñoàng vaø khoâng linhhoaït, coâng ty chöa phaân ñònh roõ giaù caû cho töøngloaïi saûn phaåm vôùi chaát löôïng khaùc nhau neânkhoâng khuyeán khích ñöôïc caùc hoä daân thöïc hieäntoát hôïp ñoàng, naâng cao chaát löôïng saûn phaåmñaëc bieät trong nhöõng thôøi ñieåm haøng trôû neânkhan hieám taïi thò tröôøng trong nöôùc.

- Ñaát ñai saûn xuaát manh muùn trong khi coâng ty laïikhoâng coù hình thöùc quaûn lyù toát vaø khuyeán khíchcaùn boä thu mua. Ñieàu naøy ñaõ phaàn naøo gaây maát



60

loøng tin cho ngöôøi daân vaøo ñoäi nguõ caùn boädoanh nghieäp.

- Hôïp ñoàng khoâng nhaän ñöôïc söï hoã trôï kòp thôøivaø hôïp lyù cuûa UBND xaõ taïi caùc ñòa phöông coùngöôøi daân tham gia kyù hôïp ñoàng.

6. Baøi hoïc kinh nghieäm- Quyeát ñònh 80 khoâng coù nhieàu taùc duïng cho

tröôøng hôïp thaønh coâng naøy. Laõnh ñaïo coâng ty,caùn boä HTX vaø ngöôøi daân khi ñöôïc hoûi ñeàukhoâng coù thoâng tin gì veà Quyeát ñònh 80.

- Hôïp ñoàng tieâu thuï noâng saûn theo moâ hình naøycoù theå giuùp noâng daân chuyeån ñoåi muøa vuï, trongñoù ngöôøi ngheøo cuõng ñöôïc höôûng lôïi ñaùng keå.

- Khaâu chuaån bò ñoùng vai troø quyeát ñònh chothaønh coâng cuûa hôïp ñoàng.

- Ñaát ñai manh muùn laø nguy cô caûn trôû tính beànvöõng cuûa hôïp ñoàng. Saûn phaåm seõ phaûi caïnhtranh chi phí cô hoäi vôùi nhöõng saûn phaåm khaùcvaø lao ñoäng.



61

COÂNG TY COÅ PHAÀNRAU QUAÛ LUVECO

Luveco, tröïc thuoäc Toång coângty löông thöïc thöïc phaåm mieànBaéc, laø coâng ty coå phaàn, coù

55% voán Trung Quoác vaø 45% voánNhaø nöôùc. Coâng ty coù truï sôû chínhtaïi Nam Ñònh vaø coù khu nguyeân lieäuôû nhieàu vuøng quanh ñoù. Luveco coùsaûn phaåm xuaát khaåu ñi haøng chuïcnöôùc, trong ñoù coù ñoái taùc lôùn nhaátlaø Nga, tieâu thuï 70% saûn phaåm cuûacoâng ty. Caùc nöôùc nhaäp khaåu saûnphaåm quan troïng khaùc laø Bungary,Moâng Coå, Hungary, Phaùp vaø ThuïySó. Coâng ty hieän chæ baùn 20% saûnphaåm trong nöôùc.

Ñòa ñieåm: Soá 8, phoá Thanh Bình, Thaønh phoá Nam Ñònh, tænh Nam Ñònh

Saûn phaåm: Rau quaû ñoùng hoäpDaïng hôïp ñoàng: Ña thaønh phaàn



62

1. Giôùi thieäu doanh nghieäpLuveco, tröïc thuoäc Toång coâng ty löông thöïc thöïcphaåm mieàn Baéc, laø coâng ty coå phaàn, coù 55% voánTrung Quoác vaø 45% voán Nhaø nöôùc. Coâng ty coù truïsôû chính taïi Nam Ñònh vaø coù khu nguyeân lieäu ôûnhieàu vuøng quanh ñoù. Luveco coù saûn phaåm xuaátkhaåu ñi haøng chuïc nöôùc, trong ñoù coù ñoái taùc lôùnnhaát laø Nga, tieâu thuï 70% saûn phaåm cuûa coâng ty.Caùc nöôùc nhaäp khaåu saûn phaåm quan troïng khaùclaø Bungary, Moâng Coå, Hungary, Phaùp vaø Thuïy Só.Coâng ty hieän chæ baùn 20% saûn phaåm trong nöôùc.

Coâng ty Luveco saûn xuaát rau quaû ñoùng hoäp, trongñoù coù döa chuoät bao töû, caø chua nhoùt, ngoâ ngoït,vaø vaûi. Trong soá caùc saûn phaåm naøy, döa chuoät baotöû laø saûn phaåm quan troïng nhaát, coù dieän tích hôïpñoàng treân 110 ha, traûi qua 3 tænh: Nam Ñònh, HaøNam, vaø Ninh Bình. Gioáng döa chuoät cuõng nhöphöông thöùc troàng ñöôïc nhaäp töø Haø Lan caùch ñaây10 naêm. Caùc saûn phaåm tieáp theo laø caø chua, vôùidieän tích vuøng nguyeân lieäu laø 70ha, vaø ngoâ ngoït,30 ha. Hieän nay, nhu caàu thu mua saûn phaåm cuûacoâng ty raát cao neân vieäc tìm ñaàu ra khoâng maáykhoù khaên, trong khi tìm nguyeân lieäu ñaàu vaøo töønoâng daân laïi gaëp nhieàu trôû ngaïi ñaùng keå.

Ñeå thu mua nguyeân lieäu, Luveco ñaõ thöïc hieän hôïpñoàng töø tröôùc naêm 1986. Hôïp ñoàng ñöôïc kí quahôïp taùc xaõ tôùi noâng daân, neân thöïc teá ôû ñaây coù 2hôïp ñoàng: giöõa coâng ty vaø hôïp taùc xaõ vaø giöõa hôïptaùc xaõ vôùi hoä daân. Sau 20 naêm kí hôïp ñoàng, coângty ñaõ naâng soá hôïp taùc xaõ leân 20, trong ñoù hôïp taùcxaõ nhoû nhaát cuõng kí ñeán 20 - 30 taán hoa quaû moãivuï, vaø hôïp taùc xaõ lôùn nhaát laø 400 - 500 taán. Soá hoädaân muoán ñaêng kí tham gia hôïp ñoàng cuõng taêngleân ñaùng keå. Vieäc hôïp ñoàng coøn toàn taïi sau 20naêm, maø dieän tích hôïp ñoàng taêng leân ñaùng keåchöùng toû ñaây laø moät tröôøng hôïp thaønh coâng.

2. Söï hình thaønh hôïp ñoàngDöa chuoät bao töû, caø chua nhoùt, vaø ngoâ ngoït ñeàulaø nhöõng saûn phaåm coù gioáng nhaäp töø nöôùc ngoaøi,vì vaäy, vieäc môû vuøng nguyeân lieäu ñeå ñaùp öùng nhucaàu ñaàu vaøo laø ñieàu taát yeáu. Ñeå laøm ñöôïc ñieàunaøy, coâng ty ñaõ khoanh vuøng, caûi taïo ñaát, khuyeánkhích noâng daân chuyeån sang troàng saûn phaåm hôïpñoàng baèng caùch öùng tröôùc gioáng, phaân boùn,höôùng daãn kó thuaät thoâng qua hôïp taùc xaõ tôùi ngöôøidaân.

Ngöôøi daân tröôùc khi laøm hôïp ñoàng thöôøng laønhöõng hoä troàng luùa, thu nhaäp raát thaáp. Vì vaäy, khicoù hôïp ñoàng cuûa Luveco, neáu ñaát cuûa hoï naèmtrong vuøng chuyeån ñoåi thì hoï saün saøng kí hôïpñoàng. Thu nhaäp sau khi coù hôïp ñoàng cao hôn vaøoån ñònh hôn. Ngoaøi ra, noâng daân cuõng ñöôïc söïhöôùng daãn taän tình cuûa caùc hôïp taùc xaõ, neân vieäclaøm quen vôùi kyõ naêng troàng saûn phaåm môùi cuõngkhoâng gaëp nhieàu khoù khaên.

Chæ coù nhöõng hoä töø tröôùc ñaõ buoân baùn, khoâng laømnoâng nghieäp, hoaëc laøm noâng nghieäp coù hieäu quaûkinh teá cao hôn laø töø choái khoâng tham gia hôïpñoàng. Ví duï, coù moät soá hoä tröôùc khi coâng ty ñeánlaøm hôïp ñoàng ñaõ troàng döa chuoät vaø caø chua traùimuøa, giaù raát cao maø laïi ít caïnh tranh. Do vaäy, hôïpñoàng khoâng haáp daãn ñöôïc hoï. Tuy nhieân, trongmoät xaõ, soá hoä khoâng tham gia hôïp ñoàng laø raát ít,do coâng ty thöôøng choïn ñòa ñieåm taïi caùc vuøngtroàng luùa.

3. Ñieàu khoaûn hôïp ñoàngNhö ñaõ neâu treân, coâng ty ñaàu tö öùng tröôùc gioáng,phaân boùn vaø toaøn boä vaät tö cho hôïp taùc xaõ, ñeåhôïp taùc xaõ phaân phoái cho hoä daân. Tieàn ñaàu tö seõñöôïc tröø vaøo tieàn baùn saûn phaåm khi muøa vuï keátthuùc. Coâng ty thoâng qua hôïp taùc xaõ höôùng daãn kóthuaät cho daân vaø quaûn lyù khoâng cho daân baùn saûnphaåm ra ngoaøi. ÔÛ ñaây, ta xeùt rieâng hôïp ñoàng döachuoät bao töû ôû hôïp taùc xaõ Nghóa Hoàng, xaõ NghóaHoàng, tænh Nam Ñònh.

Taát caû caùc hôïp ñoàng ñeàu ñöôïc kí, xaùc ñònh giaù vaøsoá löôïng thu hoaïch vaøo ñaàu muøa vuï. Ñoái vôùi vuïmuøa töø thaùng 1 ñeán thaùng 6 naêm 2006, giaù 1 kgdöa chuoät bao töû laø 2.800 ñoàng, trong ñoù coù 200ñoàng laø phí dòch vuï cuûa hôïp taùc xaõ, coøn hoä daânñöôïc höôûng 2.600 ñoàng coøn laïi. Giaù nhö vaäy laøñaõ taêng 100 ñoàng so vôùi cuøng kì naêm ngoaùi,chöùng toû coâng ty coù ñieàu chænh giaù theo thò tröôøng.Tuy nhieân, con soá moät khi ñaõ ñöôïc ñaët ra töø ñaàuvuï seõ ñöôïc aán ñònh ñeán heát vuï, chöù khoâng naânggiaûm giaù theo giaù thôøi ñieåm.

Ñieàu naøy ñaõ chia ñoâi ruûi ro cho doanh nghieäp vaøngöôøi daân cho duø giaù treân thò tröôøng coù leân hayxuoáng. Trong tröôøng hôïp giaù xuoáng quaù thaáp, hôïptaùc xaõ coù baûo hieåm cho daân baèng giaù trò thu nhaäptheo ñôn vò dieän tích cuûa moät vuï luùa chieâm xuaân(600.000 ñoàng/saøo). Ngoaøi ra, trong tröôøng hôïp



63

thieân tai, maát muøa, caùc hoä coøn ñöôïc coâng ty chokhoâng moät phaàn tieàn ñaàu tö öùng tröôùc.

Coâng ty Luveco cuõng coù moät soá chæ tieâu chaát löôïngkhaù chi tieát. Döa chuoät phaûi xanh töï nhieân, khoângbò saâu beänh, khoâng cong queo dò daïng, khoâng daäpnaùt, vaø phaûi coøn nguyeân gai. Neáu döa vi phaïmmoät trong nhöõng tieâu chuaån treân thì seõ bò traû laïi.Moät tieâu chuaån quan troïng nöõa ñeå phaân loaïi xaùcñònh giaù cuûa döa chuoät laø kích côõ döa. Neáu ñuùnglaø döa bao töû thì chieàu daøi phaûi laø 40 - 50 mm, vaøñöôøng kính töø 13 - 15mm. Nhöõng loaïi lôùn hôn seõlieät vaøo loaïi döa chuoät trung töû vaø döa chuoät 6cm- 9cm, coù giaù thaáp hôn. Ñieàu naøy nghe ñôn giaûn,nhöng thöïc ra raát khoù, vì döa chuoät thay ñoåi kíchcôõ theo töøng giôø. Noâng daân coù theå ra ruoäng buoåichieàu thì döa chöa ñuû lôùn, ñeán saùng hoâm sau ñaõbieán thaønh quaù côõ. Do vaäy vieäc ñaït ñöôïc döa chaátlöôïng cao nhaát laø khaù khoù khaên.

Ñeán muøa thu hoaïch, caùc hoä mang saûn phaåm ñeánhôïp taùc xaõ, coâng ty cuõng cöû ngöôøi xuoáng hôïp taùcxaõ ñeå caân vaø xaùc ñònh chaát löôïng saûn phaåm. Nhövaäy laø chi phí vaän chuyeån haàu nhö do coâng tychòu.

Hôïp ñoàng coù chöõ kyù cuûa UÛy ban nhaân daân xaõ,ñôn vò chòu traùch nhieäm giaûi quyeát tranh chaáp.

4. Tình hình thöïc hieän hôïp ñoàngNhìn chung, do caû hai beân ñeàu caàn ñeán hôïp ñoàngneân vieäc thöïc hieän hôïp ñoàng khaù nghieâm tuùc. Coùmoät ñieåm ñaùng chuù yù laø hôïp ñoàng tröôùc naêm1986 ñöôïc thöïc hieän toát hôn, maëc duø moâi tröôøngkinh doanh baáy giôø keùm xa hieän taïi. Lyù do laø vìthôøi baáy giôø, caùc hoä baét buoäc phaûi baùn toaøn boäsaûn phaåm cho coâng ty chöù khoâng coù moät tö nhaânnaøo daùm tranh mua tranh baùn. Ñeán baây giôø, kinhteá thò tröôøng phaùt trieån, caùc hoä noâng daân cuõng nhötö thöông ñeàu ñi theo lôïi nhuaän chöù khoâng theoquy hoaïch nhö tröôùc. Hôïp ñoàng vôùi coâng ty vì theámaø gaëp nhieàu khoù khaên hôn.

Thoâng thöôøng, caùc hoä hoaøn toaøn tuaân thuû hôïpñoàng trong 1 ñeán 2 vuï ñaàu tieân sau khi baét ñaàuhôïp ñoàng. Ñoù laø thôøi kyø caû doanh nghieäp vaøngöôøi daân ñeàu coá gaéng laøm vöøa loøng nhau ñeå laømaên laâu daøi. Sau ñoù, khi doanh nghieäp baét ñaàu thaétchaët kieåm soaùt chaát löôïng, hoä daân baét ñaàu hieåu roõlôïi haïi cuûa hôïp ñoàng vaø caùc löïa choïn ngoaøi hôïp

ñoàng, vieäc vi phaïm hôïp ñoàng xaûy ra thöôøng xuyeânhôn.

Vieäc vi phaïm hôïp ñoàng baét nguoàn töø vieäc giaù caûñöôïc xaùc ñònh tröôùc thôøi vuï. Ñeán muøa thu hoaïch,caùc tö thöông vaøo tranh mua tranh baùn, aên caépñaàu tö cuûa coâng ty. Bình thöôøng neáu giaù thò tröôøngthaáp hôn giaù coâng ty ñöa ra thì khoâng sao, nhöngneáu giaù cao hôn thì tæ leä vi phaïm hôïp ñoàng taêngmaïnh.

Noâng daân cuõng hay than phieàn raèng Luveco kieåmsoaùt chaát löôïng chaët quaù, raát nhieàu saûn phaåm bòñoå ñi. Do caùc hoä vaãn chöa coâng nghieäp hoùa noângnghieäp, neân saûn xuaát ñöôïc saûn phaåm ñoàng nhaát,chaát löôïng cao laø raát khoù khaên. Ngoaøi ra, chaêmsoùc döa chuoät bao töû vaø caø chua nhoùt ñoøi hoûi raátnhieàu coâng söùc, tæ mæ, neân vieäc haøng hoùa bò ñoå ñihaøng loaït xaûy ra khaù thöôøng xuyeân, nhaát laø ñoái vôùicaùc hoä thieáu lao ñoäng. Khi baùn haøng cho thöônglaùi, noâng daân khoâng phaûi cung caáp haøng chaátlöôïng cao nhö cho coâng ty maø phaàn lôùn laø baùn ñaïitraø. Hieän taïi coù khoaûng 10 tö thöông vaø coâng ty tönhaân ñang mua haøng caïnh tranh vôùi coâng ty.

Luveco ñaõ thöû xöû lyù vi phaïm baèng caùch tröø 30%soá tieàn traû cho daân neáu phaùt hieän ra vi phaïm, tuynhieân ñieàu naøy laø khoâng thöïc teá ôû Vieät Nam vì"ngoaøi caùi lyù, coøn caùi tình". Neáu coâng ty phaït thìdaân seõ phaûn öùng raát maïnh. Nhieàu khi, caùc hoä daâncoøn xin ñöôïc giaáy cuûa UÛy ban nhaân daân xaõ chöùngtoû soá löôïng saûn phaåm khoâng ñaït ñöôïc laø do lyù dothôøi tieát. Nhö vaäy, UÛy ban nhaân daân xaõ cuõng ñoùngmoät vai troø khaù môø nhaït trong vieäc xöû lyù vi phaïmhôïp ñoàng moät caùch coâng baèng.

Coâng ty cho bieát hieän taïi tæ leä vi phaïm hôïp ñoàngchæ khoaûng 10%, tuy nhieân tæ leä naøy treân thöïc teácoù leõ cao hôn do baùn cho tö thöông coù lôïi hônnhieàu. Maët khaùc, tæ leä naøy vaãn thaáp hôn hôïp ñoàngrau quaû bình thöôøng neáu chuùng ta tính ñeán vieäccheá bieán saûn phaåm. Döa chuoät bao töû phaàn lôùnñoøi hoûi ngaâm daám vaø ñoùng chai. Nhöõng kó thuaätvaø quy trình cheá bieán naøy khoâng phaûi tö thöôngnaøo cuõng coù ñöôïc, neân tæ leä vi phaïm hôïp ñoàngcuõng khoâng theå leân quaù cao.

5. Lyù do thaønh coângXeùt veà tính beàn vöõng cuûa hôïp ñoàng thì ñaây laø moättröôøng hôïp khaù thaønh coâng: Soá dieän tích kí hôïp



64

ñoàng ngaøy caøng taêng vaø ít coù tröôøng hôïp hoä töø boûhôïp ñoàng. Lyù do cuûa thaønh coâng treân laø:

- Coù hôïp ñoàng, hoä daân coù thu nhaäp oån ñònh hônvaø cao hôn taát caû caùc löïa choïn khaùc, nhaát laø sovôùi troàng luùa.

- Coâng ty coù thò tröôøng xuaát khaåu neân ñaàu ra oånñònh, tieàm löïc taøi chính lôùn, coù khaû naêng ñaûmbaûo giaù cao cho noâng daân. Coâng ty cuõng coù khaûnaêng baûo hieåm saûn phaåm, neân khuyeán khíchñöôïc hoä daân chuyeån sang troàng saûn phaåm hôïpñoàng.

- HTX Nghóa Hoàng coù moät ñoäi nguõ quaûn lyù toát, coùkhaû naêng toå chöùc noâng daân vaø thöông thuyeát vôùicoâng ty ñeå ñaûm baûo quyeàn lôïi cho noâng daân.

- Coâng ty ñaûm baûo toát khaâu chuaån bò vuøngnguyeân lieäu vaø höôùng daãn kó thuaät cho ngöôøidaân.

6. Baøi hoïc kinh nghieämMoâ hình hôïp ñoàng cuûa coâng ty Luveco ñaõ manglaïi nhöõng baøi hoïc kinh nghieäm sau ñaây:

- Hôïp ñoàng giuùp noâng daân chuyeån ñoåi cô caáumuøa vuï, trong ñoù ngöôøi ngheøo ñöôïc höôûng lôïiñaùng keå.

- Baûo hieåm hôïp ñoàng ñoùng vai troø quan troïngtrong vieäc thuùc ñaåy cuõng nhö duy trì ñoäng löïccuûa ngöôøi daân troàng saûn phaåm hôïp ñoàng. Tuynhieân, ñieàu naøy ñoøi hoûi coâng ty phaûi coù moätnguoàn löïc taøi chính ñaùng keå.

- Hôïp ñoàng vaãn thieáu cheá taøi ñeå xöû lyù tranh chaáp.

- Quyeát ñònh 80 khoâng coù nhieàu taùc duïng chothaønh coâng naøy.



65

Coâng ty coå phaàn boâng vaûi mieàn Trung ñöôïc thaønh laäp töø naêm 2003bao goàm 5 coå ñoâng trong ñoù coù tôùi 4 coå ñoâng laø caùc coâng ty nhaønöôùc (chieám 93% voán): Coâng ty Boâng Vieät Nam, Coâng ty gioáng

caây troàng Ninh Thuaän, Coâng ty deät may Hueá, Coâng ty Deät may Gia Thoïvaø Coâng ty tö nhaân Huyønh Laâm (chuû yeáu laø thu mua haït). Coâng ty thumua nguyeân lieäu boâng haït ôû ba tænh Quaûng Ngaõi, Quaûng Nam vaø Hueá.Vuøng nguyeân lieäu thoâng qua kyù hôïp ñoàng cuûa coâng ty nieân vuï2003/2004 laø 2700 ha vôùi saûn löôïng ñaït 4.100 taán boâng. Naêm20004/2005 do giaù boâng giaûm, doanh nghieäp thu hep vuøng nguyeân lieäuvaø ngöôøi daân cuõng chuyeån sang moät soá caây troàng khaùc, dieän tích boânggiaûm coøn 1.100ha vôùi saûn löôïng ñaït 2.200 taán. Nieân vuï 2005/2006,toång dieän tích taêng leân hôn 1.200 ha vôùi saûn löôïng öôùc ñaït 2.600 taán.

Ñòa chæ: 139 Tröng Nöõ Vöông, thò xaõ Tam Kyø, tænh Quaûng Nam

Saûn phaåm: Boâng vaûiDaïng hôïp ñoàng: Ña thaønh phaàn

COÂNG TY COÅ PHAÀN BOÂNG VAÛI MIEÀN TRUNG



66

1. Giôùi thieäu Coâng ty coå phaàn boâng vaûi mieàn Trung ñöôïc thaønhlaäp töø naêm 2003 bao goàm 5 coå ñoâng trong ñoù coùtôùi 4 coå ñoâng laø caùc coâng ty nhaø nöôùc (chieám93% voán): coâng ty boâng Vieät Nam, coâng ty gioángcaây troàng Ninh Thuaän, coâng ty deät may Hueá,Coâng ty deät may Gia Thoï vaø coâng ty tö nhaânHuyønh Laâm (chuû yeáu laø thu mua haït). Coâng ty thumua nguyeân lieäu boâng haït ôû ba tænh Quaûng Ngaõi,Quaûng Nam vaø Hueá. Vuøng nguyeân lieäu thoâng quakyù hôïp ñoàng cuûa coâng ty nieân vuï 2003/2004 laø2700 ha vôùi saûn löôïng ñaït 4.100 taán boâng. Naêm20004/2005 do giaù boâng giaûm, doanh nghieäp thuhep vuøng nguyeân lieäu vaø ngöôøi daân cuõng chuyeånsang moät soá caây troàng khaùc, dieän tích boâng giaûmcoøn 1100ha vôùi saûn löôïng ñaït 2200 taán. Nieân vuï2005/2006, toång dieän tích taêng leân hôn 1200 havôùi saûn löôïng öôùc ñaït 2600 taán. Saûn phaåm chínhcuûa coâng ty laø boâng xô, ñöôïc baùn cho caùc nhaømaùy deät treân caû nöôùc, chuû yeáu laø mieàn Trung vaømieàn Nam. Ngoaøi ra coøn saûn phaåm phuï laø hoätboâng ñöôïc duøng ñeå eùp laáy daàu, baõ duøng nuoâi boøsöõa. Hieän taïi coâng ty coù 27 nhaân vieân kyõ thuaättraïm vaø haønh chính (coù 4 traïm kyõ thuaät vôùi soánhaân vieân töø 5-7 ngöôøi/traïm). Beân caïnh ñoù, vaøothôøi vuï (töø ñaàu thaùng 6 tôùi cuoái thaùng 9) coâng tycoøn coù 40 coâng nhaân ñöùng maùy.

Coâng ty coå phaàn boâng vaûi mieàn Trung laø moättröôøng hôïp thöïc hieän töông ñoái chính xaùc theoQuyeát ñònh 80 cuûa Thuû töôùng chính phuû veà chínhsaùch khuyeán khích tieâu thuï noâng saûn haøng hoaùthoâng qua hôïp ñoàng vaø böôùc ñaàu ñaõ thu ñöôïcnhöõng thaønh coâng ñaùng keå. Tuy dieän tích troàngboâng coù giaûm ñi nhieàu töø nieân vuï thöù nhaát sangnieân vuï thöù 2 nhöng soá hoä kyù hôïp ñoàng khoânggiaûm ( 369 hoä) vaø haàu nhö khoâng xaûy ra tröôønghôïp phaù vôõ hôïp ñoàng giöõa hai beân. Hôïp ñoàngtroàng boâng vôùi caùc hoä daân toû ra khaù hieäu quaû, caâyboâng ñang daàn tìm ñöôïc choã ñöùng coù söùc caïnhtranh vôùi caùc caây troàng khaùc trong vuøng vaø coù xuhöôùng môû roäng dieän tích trong töông lai. Hôn nöõa,ñaây cuõng laø moät trong soá ít tröôøng hôïp ñieàu trahôïp ñoàng noâng saûn ñaõ taïo döïng thaønh coâng moái"lieân keát 4 nhaø".

2. Söï hình thaønh hôïp ñoàngNgay töø nhöõng ngaøy ñaàu thaønh laäp, thöïc hieän chæñaïo cuûa Coâng ty Boâng Vieät Nam vaø Sôû Noâng

nghieäp vaø PTNT Quaûng Nam veà thöïc hieän Quyeátñònh 80/2002/QÑ-TTg vaø nhaèm muïc tieâu chuyeånñoåi cô caáu caây troàng, môû roäng vaø phaùt trieån beànvöõng vuøng nguyeân lieäu, coâng ty ñaõ trieån khai kyùhôïp ñoàng vôùi ngöôøi daân ñeå troàng vaø saûn xuaátboâng. Ngoaøi ra maët haøng boâng laø saûn phaåm ñaëcbieät, khoâng deã mua baùn leû treân thò tröôøng neân vaánñeà kyù hôïp ñoàng laø voâ cuøng caàn thieát cho caû doanhnghieäp vaø ngöôøi daân troàng.

Ñeå traùnh ruûi ro cho doanh nghieäp vaø ngöôøi daân,coâng ty ñaõ tieán haønh khaûo saùt kyõ vuøng boâng coùkhaû naêng trieån khai ñöôïc tröôùc khi kí keát hôïpñoàng saûn xuaát vaø tieâu thuï vôùi tieâu chí môû roängvuøng troàng boâng ôû taát caû nhöõng nôi coù ñieàu kieänthuaän lôïi nhöng phaûi phaùt trieån coù keá hoaïch,traùnh chaïy theo dieän tích. Boâng laø gioáng caâytöông ñoái deã troàng, chæ caàn troàng taïi caùc vuøng ñaátcoù nöôùc nhöng khoâng bò ngaäp uùng. Ngoaøi ra, troàngboâng cuõng khoâng ñoøi hoûi dieän tích quaù lôùn, coù theåtroàng ngay taïi vöôøn nhaø neân caùc hoä daân nhieàu ñaáthay ít ñaát, giaøu hay ngheøo ñeàu coù theå kyù hôïp ñoàngvôùi coâng ty. Caùc cô quan coù lieân quan cuûa tænhnhö Sôû Khoa hoïc coâng ngheä, Sôû Noâng nghieäp vaøPTNT, Trung taâm khuyeán noâng vaø caùc laõnh ñaïoñòa phöông cuõng ñaõ raát uûng hoä vieäc chuyeån ñoåicaây troàng sang troàng boâng qua nhieàu hình thöùcnhö hoã trôï gioáng, hoã trôï kyõ thuaät...Vì nhöõng lyù doñoù, ngay naêm ñaàu trieån khai, coâng ty ñaõ kyù ñöôïchôïp ñoàng vôùi 369 hoä daân treân toång dieän tích laø4.100 ha. Coâng ty cuõng ñaõ hình thaønh ñöôïc caùcvuøng boâng taäp trung nhö Duy Xuyeân, Ñòa Baøn,Ñaïi Loäc, Thaêng Bình ôû Quaûng Nam.

Beân caïnh ñoù,ngöôøi daân tænh Quaûng Nam cuõng ñaõquen vôùi hình thöùc kyù hôïp ñoàng saûn xuaát vaø tieâuthuï noâng saûn nhö hôïp ñoàng troàng caây thuoác laù chonhaø maùy thuoác laù. Do nhaø maùy thuoác laù khoânghieåu roõ caùc ñaëc tính cuûa ñaát troàng vaø khoâng ñaùpöùng yeâu caàu kyõ thuaät kòp thôøi (nhaân vieân nghæ thöù7, Chuû nhaät) neân hôïp ñoàng khoâng hieäu quaû.Ngöôøi daân thaáy caây boâng chaêm soùc deã hôn, thulôïi nhieàu hôn neân quay sang kyù hôïp ñoàng troàngboâng.

Coâng ty chuû yeáu kyù hôïp ñoàng saûn xuaát vaø tieâu thuïboâng cho noâng daân thoâng qua heä thoáng coäng taùcvieân (tröôûng nhoùm hôïp ñoàng). Caùc coäng taùc vieânkyù ñaïi dieän hôïp ñoàng laø nhöõng ngöôøi ñòa phöôngcoù troàng boâng, thöôøng laø tröôûng thoân, tröôûng aáp,caùn boä laõnh ñaïo cuûa caùc hôïp taùc xaõ hay laø nhöõngngöôøi raát coù uy tín vôùi caùc hoä noâng daân trong



67

vuøng. Caùc coäng taùc vieân naøy laø cô quan trung gianphaûn aùnh caùc yeâu caàu cuûa ngöôøi daân tôùi coâng tyvaø ngöôïc laïi. Caùc coâng taùc vieân cuõng laø ngöôøituyeån choïn caùc hoä tham gia kyù hôïp ñoàng taïi ñòaphöông treân tinh thaàn khuyeán khích caùc hoä thamgia nhöng cuõng löïa choïn nhöõng hoä "coù taâm huyeátvôùi caây boâng" (theo lôøi moät tröôûng nhoùm), coù uytín saûn xuaát vaø khaû naêng aùp duïng khoa hoïc kyõthuaät vaøo saûn xuaát.

3. Caùc ñieàu khoaûn hôïp ñoàng. Caùc ñieàu khoaûn cuûa hôïp ñoàng khoâng theo maãuHôïp ñoàng tieâu thuï noâng saûn haøng hoaù do Boä Noângnghieäp vaø PTNT ban haønh nhöng hôïp lyù, thöïc teávaø theå hieän töông ñoái ñaày ñuû tinh thaàn cuûa Quyeátñònh 80/2002/QÑ-TTg, cuï theå laø:

- Coâng ty öùng tröôùc cho caùc hoä troàng boâng caùcloaïi vaät tö caàn thieát (haït gioáng boâng lai, thuoáctröø saâu beänh, phaân boùn) neáu hoä daân coù yeâu caàu.Giaù caùc loaïi vaät tö naøy ñöôïc coâng ty thoâng baùocho ngöôøi daân tröôùc khi giao nhaän vaät tö vaøngöôøi daân phaûi hoaøn traû ñaày ñuû cho coâng ty vaøoluùc baùn boâng. Coâng ty cuõng saün saøng öùng tieàncho caùc chi phí sinh hoaït caàn thieát khi ngöôøidaân coù yeâu caàu vaø coâng ty xeùt thaáy ngöôøi aáy coùkhaû naêng traû nôï (tuy nhieân tröôøng hôïp naøy raát ítxaûy ra). Ngoaøi ra coâng ty cuõng ñaûm baûo hoã trôïkyõ thuaät thaâm canh boâng, giaûi ñaùp thaéc maéccuûa ngöôøi troàng boâng moïi luùc theo yeâu caàu (caùnboä kyõ thuaät seõ xuoáng vöôøn boâng ngay khi ngöôøidaân goïi hoûi). Beân caïnh ñoù, coâng ty coù nhieàuhình thöùc hoã trôï kyõ thuaät nhö phaùt haønh tôø rôi,cöû caùn boä kyõ thuaät xuoáng höôùng daãn ngöôøi daântaïi ruoäng...

- Coâng ty ñaûm baûo thu mua heát boâng cho ngöôøidaân kòp thôøi vaø thuaän lôïi. Boâng ñöôïc thu mua veàmoät ñieåm (thöôøng laø nhaø cuûa coäng taùc vieân) vaøxe nhaø maùy seõ ñeán chôû. Giaù thu mua seõ ñöôïccoâng boá vaøo khoaûng thaùng 5, moät thaùng tröôùckhi vuï thu hoaïch baét ñaàu vaø khoâng ñöôïc thaáphôn möùc giaù saøn laø 6.000 ñoàng/kg. Giaù thu muaboâng loaïi 1(boâng traéng) vaø loaïi 2 (boâng vaøng) laønhö nhau. Tieâu chí kyõ thuaät cuõng ñöôïc ghi khaùcuï theå trong hôïp ñoàng: coâng ty seõ khoâng thumua boâng chöa phôi khoâ, boâng ñeå laãn loaïi 1 vaøloaïi 2, boâng coù laãn muùi cau, boâng hö hoái, laãndaây nylon, laãn raùc baån. ÔÛ möùc giaù mua saøn nhövaäy, ngöôøi daân ñaõ coù laõi hôn troàng luùa tuy khoâng

baèng caùc caây troàng khaùc nhö döa, thuoác laù...nhöng ñaàu ra oån ñònh hôn neân vaãn coù öu theáhôn.

- Nhaø maùy seõ thanh toaùn tieàn baùn saûn phaåmtrong voøng 1-2 ngaøy sau khi caân boâng (ñieàu naøykhoâng theå hieän trong hôïp ñoàng nhöng laø camkeát giöõa hai beân). Toaøn boä hoaït ñoäng ñaàu tö öùngtröôùc cho ngöôøi troàng, yeâu caàu vaø giaûi ñaùp kyõthuaät, thu mua boâng vaø thanh toaùn treân coâng tykhoâng laøm tröïc tieáp vôùi töøng hoä daân maø thoângqua coäng taùc vieân ñòa phöông. Coâng ty chi traûcho coäng taùc vieân 60.000 ñoàng/taán boâng thumua. Ñieàu naøy ñaõ khuyeán khích caùc coäng taùcvieân laøm vieäc nhieät tình hôn, thu mua ñöôïcnhieàu hôn vaø saün saøng giuùp ñôõ, hoã trôï coângbaèng hôn ñoái vôùi caùc hoä daân.

- Veà phía hoä daân tham gia kyù hôïp ñoàng phaûi camkeát baùn heát boâng cho coâng ty, khoâng ñöôïc baùnboâng cho baát kyø ñoái töôïng naøo khaùc. Coâng ty coùhình thöùc giaùm saùt saûn löôïng thu hoaïch thoângqua caùc caùn boä thu mua, kyõ thuaät vaø caùc coängtaùc vieân. Ngoaøi ra, hoä saûn xuaát boâng cuõng phaûicam keát söû duïng ñuùng muïc ñích caùc loaïi vaät töñaàu tö nhaän cuûa coâng ty vaøo troàng boâng, camkeát thöïc hieän ñuùng kyõ thuaät troàng, chaêm soùc vaøthu hoaïch boâng do coâng ty höôùng daãn.

Hôïp ñoàng kyù giöõa coâng ty vaø caùc coäng taùc vieân coùUBND xaõ ñoùng daáu xaùc nhaän. Hôïp ñoàng khoângneâu roõ hình thöùc phaït khi moät trong hai beân phaùvôõ hôïp ñoàng vaø cuõng khoâng ñeà caäp tôùi nhöõng ruûiro khi thöïc hieän hôïp ñoàng nhö trong tröôøng hôïpmaát muøa... Tuy nhieân treân thöïc teá coù söï thoaûthuaän roõ raøng giöõa coâng ty, coäng taùc vieân vaø ngöôøidaân trong tröôøng hôïp ruûi ro nhö vaäy. Khi xaûy ratröôøng hôïp maát muøa moät phaàn (khoâng phaûi maáttraéng), maát muøa ñôn leû (moät maûnh ruoäng cuûa moäthoä naøo ñoù) thì hoä ñaáy phaûi töï chòu. Trong tröôønghôïp maát traéng, maát muøa ñaïi traø, ngöôøi daân seõñöôïc hoã trôï hoaøn toaøn tieàn gioáng (coù theå do coângty boû chi traû 100% hoaëc do coâng ty chi traû 50%,Sôû Noâng nghieäpvaø PTNT chi traû 50%).

Khi ñöôïc hoûi veà caùc ñieàu khoaûn hôïp ñoàng vaø kyùhôïp ñoàng, moät coäng taùc vieân taïi thò traán Haø Lam,huyeän Thaêng Bình nhaán maïnh raèng caùc ñieàukhoaûn hôïp ñoàng ñeàu ñöôïc oâng xem xeùt kyõ, thaûoluaän vaø ñoùng goùp yù kieán tröôùc khi kyù. Caû hoä daânvaø coäng taùc vieân ñeàu xaùc nhaän "hôïp ñoàng raát hôïplyù". Tuy nhieân hoï cuõng mong muoán giaù thu mua



68

boâng naâng leân moät chuùt nöõa thì ñôøi soáng nhaândaân seõ khaám khaù hôn. Ñaây cuõng laø mong muoánchung cuûa taát caû ngöôøi daân saûn xuaát noâng saûn treâncaû nöôùc.

4. Tình hình thöïc hieän hôïp ñoàngBoâng laø moät maët haøng ñaëc bieät, khoâng deã muabaùn leû ra ngoaøi thò tröôøng. Sau hai nieân vuï ñaàu,chöa töøng thaáy xuaát hieän hieän töôïng ngöôøi phaù vôõhôïp ñoàng töø phía ngöôøi daân saûn xuaát hay töø phíanhaø maùy. Ngöôøi daân khi ñöôïc hoûi ñeàu toû ra haøiloøng veà hoaït ñoäng höôùng daãn kyõ thuaät cuûa doanhnghieäp cuõng nhö hình thöùc thanh toaùn. Veà kyõthuaät, sau hai vuï troàng boâng, ñeán nay haàu nhö caùchoä ñaõ naém ñöôïc kyõ thuaät troàng, caùn boä cuûa coângty chæ phaûi giaùm saùt chung tình hình. Veà thuû tuïcthanh toaùn, trong naêm ñaàu ñaõ xaûy ra tröôøng hôïpcaùn boä thu mua cuûa coâng ty khoâng traû tieàn ngaycho daân maø traû chaäm laïi, coâng ty phaùt hieän ñaõbuoäc thoâi vieäc caùn boä ñoù. Ñeán nay, caùc coäng taùcvieân, caùc hoä daân ñöôïc hoûi ñeàu khaúng ñònh vieäcthanh toaùn cuûa coâng ty laø raát nhanh choùng vaøthuaän tieän.

Trong nieân vuï 2004/2005, maëc duø giaù boâng xôgiaûm xuoáng coøn 18.500 ñoàng/kg nhöng coâng tyvaãn ñaûm baûo möùc giaù thu mua cho ngöôøi daân theohôïp ñoàng laø 6000 ñoàng/kg vaø vaãn thu veà laõi hôn1 tyû ñoàng. Theo keá toaùn tröôûng cuûa coâng ty thìkhoaûn laõi naøy chuû yeáu thu ñöôïc töø saûn phaåm phuïlaø haït boâng. Neáu tính treân saûn phaåm chính boângxô thì coâng ty haàu nhö laõi khoâng ñaùng keå. Coâng tycoù theå thu ñöôïc 700 kg haït/1 taán boâng haït vôùi giaùbaùn laø haït boâng laø 1.800.000 ñoàng/ taán. Trongthôøi gian tôùi, coâng ty döï kieán seõ môû roäng trieånkhai thöû nghieäm vuøng troàng boâng sang tænh KonTum, Quaûng Ngaõi vaø Bình Ñònh. Coâng ty cuõngnhaän ñöôïc hoã trôï töø Coâng ty boâng Vieät Nam trongkyõ thuaät môùi eùp boâng xô daãn tôùi khaâu thu muaboâng haït trong noâng daân ñöôïc nhanh choùng, kòpthôøi, khoâng ñeå xaûy ra tình traïng öù ñoïng boâng trongcaùc hoä noâng daân.

Boâng laø caây deã troàng vaø taïo nguoàn thu nhaäp oånñònh. O Âng Phô, moät ngöôøi daân troàng boâng ôû thòtraán Haø Lam noùi raèng: "So vôùi luùa thì boâng deã laømhôn, deã laáy nöôùc hôn vaø cuõng laõi hôn". Naêm2004, hoä daân naøy troàng 2 saøo boâng vaø ñeán naêm2005 thì oâng ñaõ quyeát ñònh troàng 4 saøo boâng.Theo tính toaùn cuûa oâng, neáu khoâng maát muøa, tröø

moïi chi phí thì vôùi möùc thu mua giaù saøn laø 6000ñoàng/kg oâng cuõng thu laõi 800.000 - 1.000.000ñoàng/saøo boâng, trong khi luùa chæ thu laõi 300.000ñoàng/saøo. Ngoaøi ra caây boâng tuy thu hoaïch maátnhieàu coâng nhöng laïi vaøo muøa noâng nhaøn vaø nheïnhaøng, coù theå söû duïng söùc lao ñoäng cuûa nhöõngngöôøi giaø vaø treû nhoû. So vôùi caây thuoác laù, caâyboâng cuõng deã troàng hôn. Troàng boâng khoaûng 90ngaøy laø coù thu hoaïch, coù theå xen canh goái vuï vôùicaây thuoác laù vaø laïc. Troàng boâng deã choïn phaânboùn vaø khoâng phaûi phun thuoác saâu neân khoâng aûnhhöôûng tôùi söùc khoeû. Caùc hoä troàng boâng khi ñöôïchoûi ñeàu khaúng ñònh seõ tieáp tuïc troàng vaø kyù hôïpñoàng vôùi Coâng ty trong thôøi gian tôùi

Tuy nhieân theo caùn boä Coâng ty thì tröôùc maét Coângty cuõng ñang phaûi ñoái maët vôùi moät soá khoù khaên.Giaù thu mua thaáp laøm cho boâng khoâng coù khaûnaêng caïnh tranh vôùi caây troàng khaùc (ñaây chính laølyù do daãn tôùi toång dieän tích troàng boâng giaûmmaïnh trong nieân vuï 2004/2005 so vôùi nieân vuï2003/2004). Do coù lôïi theá oån ñònh ñaàu ra neântrong naêm 2005/2006 dieän tích troàng coù taêng leânnhöng chöa trôû veà tôùi möùc dieän tích vuï ñaàu.

Tôùi hieän taïi coâng ty phaûi mua gioáng hoaøn toaøn ñeåcung öùng cho hoä daân maëc duø quyõ hoã trôï gioángquoác gia thoâng qua Toång coâng ty boâng Vieät Namñaõ hoã trôï maáy taán gioáng boâng V20 nhöng khoângduøng ñöôïc (troàng thöû treân vuøng ñaát Quaûng Namboâng khoâng ra traùi) vaø hieän vaãn ñang ñöôïc löu giöõtrong kho.

Ngoaøi ra coâng ty cuõng khoâng nhaän ñöôïc voán töøquyõ hoã trôï phaùt trieån vì quyõ ñoù ñaët ra yeâu caàucoâng ty phaûi coù ñaát ñeå troàng boâng. Coâng ty cuõngkhoâng nhaän ñöôïc öu ñaõi veà tín duïng hoaëc ñaát ñainaøo theo Quyeát ñònh 80. Beân caïnh nhöõng khoùkhaên veà voán ñoù, coâng ty coøn ñang phaûi xoay xôûtraû caùc khoaûn thueá giaù trò gia taêng baát hôïp lyù chocaùc saûn phaåm ñaàu ra trong khi ñoù laïi khoâng ñöôïckhaáu tröø thueá giaù trò gia taêng caùc nguyeân lieäu ñaàuvaøo.

5. Lyù do thaønh coângTuy gaëp phaûi moät soá khoù khaên do giaù theá giôùi thaápvaø chính saùch thueá, caáp voán öu ñaõi coøn nhieàu baátcaäp nhöng hôïp ñoàng troàng vaø thu mua boâng cuûaCoâng ty coå phaàn boâng vaûi mieàn Trung vôùi caùc hoädaân tænh Quaûng Nam vaãn ñöôïc vaø thöïc hieänthaønh coâng do moät soá nguyeân nhaân chính sau:



69

- Coâng ty coå phaàn boâng vaûi mieàn Trung ñaõ thöïchieän coå phaàn hoaøn toaøn neân deã xaùc ñònhphöông höôùng phaùt trieån, xaây döïng ñöôïc chieánlöôïc kinh doanh hieäu quaû, linh hoaït.

- Laõnh ñaïo ñòa phöông vaø caùc cô quan ban ngaønhtrong tænh (Sôû Noâng nghieäp vaø PTNT, Trung taâmkhuyeán noâng...) ñaõ taïo ra moät moâi tröôøng kinhteá, xaõ hoäi, kyõ thuaät vaø quaûn lyù raát toát cho vieäckyù keát vaø thöïc hieän hôïp ñoàng. Beân caïnh vieäc hoãtrôï kyõ thuaät thoâng qua caùc hoaït ñoäng trieån khaitrình dieãn caùc tieán boä khoa hoïc kyõ thuaät treânñoàng ruoäng ñeå löïa choïn caùc loaïi vaät tö phuø hôïp,giaûm chi phí tôùi möùc thaáp nhaát cho ngöôøi daântroàng boâng, Sôû Noâng nghieäp vaø PTNT coøn hoã trôï50% giaù gioáng cho hoä troàng boâng trong moät soánaêm ñaàu (töø nguoàn voán hoã trôï phaùt trieån nguoànnguyeân lieäu). Ñoàng thôøi Sôû cuõng saün saøng hoã trôï50% giaù gioáng trong tröôøng hôïp caùc hoä troàngboâng gaëp ruûi ro maát muøa.

- Coâng ty coù caùc coå ñoâng laø Coâng ty boâng VieätNam, coâng ty gioáng Ninh Thuaän, coâng ty deätmay Hueá, coâng ty deät may Gia Thoï vaø coâng tyHuyønh Laâm neân coù raát nhieàu kinh nghieäm tronglónh vöïc saûn xuaát vaø cheá bieán boâng ñoàng thôøicuõng taïo ñöôïc thò tröôøng ñaàu ra oån ñònh, môû roängsaûn xuaát. Ngoaøi ra, vôùi caùc coå ñoâng laø caùc coângty ôû nhieàu tænh thaønh khaùc nhau ñaõ taïo ñieàu kieänthuaän lôïi cho Coâng ty trong vieäc khaûo saùt ñòa baøntroàng, cung caáp kyõ thuaät, ñaàu tö gioáng cuõng nhöbao tieâu saûn phaåm. Khaûo saùt kyõ vuøng nguyeân lieäulaø yeáu toá cô baûn daãn tôùi thaønh coâng.

- Boä maùy coâng ty goïn nheï, chuû yeáu laø caùn boä kyõthuaät coù trình ñoä (toát nghieäp Ñaïi hoïc noângnghieäp Hueá), ñöôïc ñaûm baûo thu nhaäp oån ñònhvaø töông ñoái cao (khoaûng 30 trieäu/naêm) taïoñoäng löïc cho hoï gaén raát saùt vôùi hoaït ñoäng cuûangöôøi daân, hoã trôï kyõ thuaät kòp thôøi cho daân.

- Moät yeáu toá quan troïng giöõ ngöôøi daân gaén boù vôùicaây boâng, thöïc hieän toát hôïp ñoàng laø ñaëc tính vaølôïi ích kinh teá cuûa caây boâng. Caây boâng coù theåtroàng treân ñaát xaáu vaø kyõ thuaät chaêm boùn khaùñôn giaûn laïi thöôøng khoâng xaûy ra maát muøa.Troàng boâng khoâng laõi baèng troàng caùc caây troàngkhaùc (tröø luùa) nhöng ñaàu ra cho boâng thì oån ñònhhôn, thu mua ñôn giaûn hôn (saûn phaåm caùc caâytroàng khaùc thu mua phöùc taïp, phaân loaïi nhieàu).Hôn nöõa boâng laø maët haøng coù theå giöõ laâu trongnhaø vaãn khoâng sôï hö hoûng neân ngöôøi daân yeântaâm saûn xuaát.

- Ngoaøi ra, boâng laø saûn phaåm ñaëc chuûng, khoùmua baùn treân thò tröôøng neân cuõng giuùp moái lieânkeât giöõa Coâng ty vaø ngöôøi daân troàng boâng trôûneân chaët cheõ hôn.

6. Baøi hoïc kinh nghieämThaønh coâng cuûa Coâng ty coå phaàn boâng vaûi mieànTrung ñem laïi moät soá baøi hoïc:

- Quyeát ñònh 80 coù theå coù taùc duïng ñoái vôùi nhöõngcaây ñaëc chuûng nhö caây boâng

- Vieäc thöïc hieän thaønh coâng Quyeát ñònh naøy phuïthuoäc raát nhieàu vaøo söï phoái hôïp giöõa doanhnghieäp vaø chính quyeàn ñòa phöông

- Möùc giaù ñaët ra hôïp lyù vaø thuû tuïc thu mua ñôngiaûn, thuaän tieän seõ duy trì ñoäng löïc cho ngöôøidaân tham gia hôïp ñoàng, ñaëc bieät khi hoï phaûi sosaùnh giöõa caùc loïai caây troàng khaùc nhau

- Vieäc khaûo saùt vuøng nguyeân lieäu vaø löïa choïncoäng taùc vieân ñoùng vai troø quan troïng trongthaønh coâng cuûa hôïp ñoàng.



70

Ñòa chæ: Khu coâng nghieäp Traø Cai, Thò xaõ Tam Kyø, Quaûng NamSaûn phaåm: Döùa Daïng hôïp ñoàng: Taäp trung hoaù

NHAØ MAÙY CHEÁ BIEÁN RAU QUAÛXUAÁT KHAÅU QUAÛNG NAM

Nhaø maùy cheá bieán rau quaû xuaát khaåuQuaûng Nam tröïc thuoäc Coâng ty XNK noângsaûn vaø Thöïc phaåm cheá bieán Ñaø Naüng

ñöôïc hình thaønh treân cô sôû nhaø maùy APK cuûaLieân Xoâ, chuyeân cheá bieán rau quaû xuaát sangLieân Xoâ. Sau ngaøy Lieân Xoâ tan raõ, caùc noângtröôøng cuûa nhaø maùy cuõ chuyeån sang cho caùcñôn vò khaùc vôùi caùc muïc ñích söû duïng khaùc nhööôm gioáng caây troàng, troàng cao su... Naêm2000, Boä Noâng nghieäp vaø PTNT keát hôïp vôùiUBND tænh thöïc hieän muïc tieâu phaùt trieån maëthaøng döùa taïi tænh, ñaàu tö cho nhaø maùy thieát bòñoàng boä môùi cuûa Ñan Maïch ñeå cheá bieán döùaxuaát khaåu vaø thöïc hieän quy hoaïch vuøng nguyeânlieäu döùa. Hieän taïi nhaø maùy ñaõ ñöôïc caáp chöùngchæ ISO, HACCP, KOSKER ñaùp öùng ñaày ñuû tieâuchuaån an toaøn thöïc phaåm cuûa caùc thò tröôøng Myõvaø EU.



71

1. Giôùi thieäu Nhaø maùy cheá bieán rau quaû xuaát khaåu Quaûng Namtröïc thuoäc Coâng ty XNK noâng saûn vaø Thöïc phaåmcheá bieán Ñaø Naüng ñöôïc hình thaønh treân cô sôûnhaø maùy APK cuûa Lieân Xoâ, chuyeân cheá bieán rauquaû xuaát sang Lieân Xoâ. Sau ngaøy Lieân Xoâ tan raõ,caùc noâng tröôøng cuûa nhaø maùy cuõ chuyeån sang chocaùc ñôn vò khaùc vôùi caùc muïc ñích söû duïng khaùcnhö öôm gioáng caây troàng, troàng cao su... Naêm2000, Boä Noâng nghieäp vaø PTNT keát hôïp vôùiUBND tænh thöïc hieän muïc tieâu phaùt trieån maëthaøng döùa taïi tænh, ñaàu tö cho nhaø maùy thieát bòñoàng boä môùi cuûa Ñan Maïch ñeå cheá bieán döùa xuaátkhaåu vaø thöïc hieän quy hoaïch vuøng nguyeân lieäudöùa. Hieän taïi nhaø maùy ñaõ ñöôïc caáp chöùng chæISO, HACCP, KOSKER ñaùp öùng ñaày ñuû tieâu chuaånan toaøn thöïc phaåm cuûa caùc thò tröôøng Myõ vaø EU.Theo baùo caùo cuûa Sôû Noâng nghieäp vaø PTNT, vuøngnguyeân lieäu döùa hieän coù laø 3000 ha vaø ñaát quyhoaïch cho döï aùn troàng döùa nguyeân lieäu theo quyeátñònh pheâ duyeät cuûa tænh laø 4.700 ha. Ñaây laønhöõng cô sôû vöõng chaéc ñeå nhaø maùy coù theå phaùttrieån.

Nhaø maùy laø ñôn vò nhaø nöôùc vôùi phaàn lôùn voánhoaït ñoäng vay töø nguoàn tín duïng. Laø ñôn vò haïchtoaùn phuï thuoäc, nhaø maùy coù con daáu rieâng nhöngquy moâ saûn xuaát vaø kyõ thuaät hoaøn toaøn tuaân thuûtheo söï chæ ñaïo cuûa Coâng ty XNK noâng saûn vaøTPCB Ñaø Naüng. Haøng vuï, treân cô sôû giaù döùachung, nhaø maùy laäp giaù thu mua döï kieán göûi raCoâng ty, döïa treân möùc giaù coâng ty pheâ duyeät, nhaømaùy tieán haønh thu mua vaø cheá bieán döùa. Trongnhöõng naêm ñaàu, nhaø maùy saûn xuaát hai loaïi saûnphaåm chính laø nöôùc döùa coâ ñaëc vaø nöôùc döùa töôinhöng ñeán 2006 chæ taäp trung cheá bieán nöôùc döùacoâ ñaëc. Toaøn boä saûn phaåm saûn xuaát ra ñöôïcchuyeån tôùi Coâng ty XNK noâng saûn vaø TPCB ÑaøNaüng ñeå tieâu thuï. Soá caùn boä coâng nhaân laøm vieäctaïi nhaø maùy laø 61 ngöôøi.

Tuy nhaän ñöôïc söï hoã trôï raát lôùn töø Coâng ty XNKnoâng saûn vaø TPCB Ñaø Naüng, töø caùc cô quan banngaønh Trung öông cuõng nhö ñòa phöông nhöngnhaø maùy hoaït ñoäng khoâng hieäu quaû, soá nôï Ngaânhaøng ngaøy caøng cao vaø haàu nhö khoâng coù khaûnaêng traû nôï. Tính ñeán ngaøy 15/6/2006, toång voánvay nhaø maùy coøn nôï goác laø 99 tyû vaø laõi suaát laø18,3 tyû. Coù nhieàu nguyeân nhaân ñaåy nhaø maùy tôùibôø vöïc phaù saûn nhöng trong ñoù nguyeân nhaân quan

troïng laø do nguyeân lieäu thieáu, caùc hôïp ñoàng noângsaûn bò phaù vôõ. Ñeán nay, nôï ñoïng voán cuûa nhaømaùy ôû trong daân ñaõ leân tôùi treân 6 tyû ñoàng trong ñoùcoù gaàn 5 tyû laø soá tieàn voán gioáng naèm trong chöôngtrình döï aùn khuyeán khích 100 ha chuyeån ñoåi caâytroàng cuûa tænh. Soá hôïp ñoàng bò phaù vôõ vaø ngöôøidaân nôï tieàn öùng ban ñaàu cuûa nhaø maùy leân tôùi treân40% toång soá hôïp ñoàng ñaõ kyù (töông ñöông khoaûngtreân 400 hôïp ñoàng). Ñaây ñöôïc xem laø moät tröôønghôïp thaát baïi trong kyù hôïp ñoàng saûn xuaát vaø thumua noâng saûn vôùi ngöôøi daân.

2. Söï hình thaønh hôïp ñoàngDöùa laø maët haøng saûn xuaát truyeàn thoáng cuûa nhaømaùy APK cuõ vaø cuõng laø caây troàng quen thuoäc cuûangöôøi daân moät soá vuøng taïi Quaûng Nam. Caùc baùocaùo veà noâng nghieäp khaúng ñònh ñaùt ôû Nuùi Thaønh,Ñaïi Loäc, Queá Sôn hay caû nhöõng vuøng cao nhö TraøMy, Hieäp Ñöùc raát phuø hôïp ñeå phaùt trieån caây döùa.Ñoù laø lyù do chính khieán Boä Noâng nghieäp vaøPTNT, caùc cô quan ban ngaønh tænh quyeát ñònh taäptrung vuøng nguyeân lieäu döùa vaø ñaàu tö xaây döïngnhaø maùy cheá bieán döùa xuaát khaåu hieän ñaïi taïiQuaûng Nam. Ñeán nay, nhaø maùy cheá bieán rau quaûxuaát khaåu Quaûng Nam vaãn laø nhaø maùy duy nhaátsaûn xuaát maët haøng naøy taïi mieàn Trung. Vieäc lieânkeát vôùi ngöôøi daân vuøng nguyeân lieäu ñaõ laø yeâu caàucuûa caùc ban ngaønh ñaët ra ngay töø ñaàu cho nhaømaùy.

Naêm 2002, thöïc hieän quyeát ñònh 80, theo chæ ñaïocuûa tænh, caùc ñòa phöông trong vuøng nguyeân lieäucuõng phoái hôïp vôùi nhaø maùy vaän ñoäng ngöôøi daânchuyeån ñoåi caây troàng, kyù keát hôïp ñoàng saûn xuaát vôùinhaø maùy. Ban ñaàu, moâ hình naøy ñöôïc hai beân heátsöùc uûng hoä vaø haøo höùng tham gia. Treân thöïc teá, vôùidaây chuyeàn coâng ngheä hieän ñaïi, nhaø maùy caàn khoáilöôïng raát lôùn döùa cho moãi laàn vaän haønh maùy neâncuõng caàn taïo döïng nguoàn nguyeân lieäu lôùn vaø oånñònh thoâng qua kyù hôïp ñoàng vôùi caùc hoä daân, coângnhaân saûn xuaát treân ñaát noâng tröôøng. Ngöôøi daân ñaõgaén boù vôùi caây döùa töø laâu, haøng naêm baùn troâi noåitreân thò tröôøng neân vaãn bò eùp giaù vaø chòu nhieàu ruûiro. Thoâng tin veà nguoàn hoã trôï cuûa tænh, ñöôïc ñaàu töchoài gioáng, phaân boùn vaø ñöôïc ñaûm baûo ñaàu ra chosaûn phaåm ñaõ khuyeán khích caùc hoä daân haêng haùikyù hôïp ñoàng saûn xuaát döùa cho nhaø maùy. Hieän taïinhaø maùy kyù hôn 1000 hôïp ñoàng vôùi hoä daân treândieän tích khoaûng 700 ha.



72

3. Ñieàu khoaûn hôïp ñoàngCoù hai moâ hình kyù hôïp ñoàng ñeâ saûn xuaát döùa: (i)moâ hình ñaát noâng tröôøng cuûa nhaø maùy, nhaø maùyseõ ñaàu tö toaøn boä (choài gioáng, vaät tö noâng nghieäp),ngöôøi daân (coâng nhaân) seõ baûo veä, chaêm soùc, thuhoaïch. Ngöôøi coâng nhaân seõ ñöôïc traû tieàn theoñaùnh giaù ngaøy coâng keøm theo ñònh möùc saûnlöôïng. Tuy nhieân treân thöïc teá, moâ hình naøy toû raraát keùm hieäu quaû, naêng suaát döùa thaáp, chæ ñaïtkhoaûng 1/3 möùc saûn löôïng thoâng thöôøng, nhaø maùyphaûi chòu nhieàu thieät haïi. Giaùm ñoác nhaø maùy choraèng nguyeân nhaân chuû yeáu laø do nhaø maùy ñaàu tötoaøn boä, coâng nhaân khoâng coù yù thöùc giöõ gìn, chaêmsoùc vaø quaûn lyù (ii) Moâ hình ñaát cuûa noâng daân(thöôøng chæ khoaûng 1ha), doanh nghieâp ñaàu töchoài gioáng vaø phaân boùn (tuyø theo yeâu caàu cuûangöôøi daân), cuoái vuï daân traû laïi choài gioáng vaø baùnsaûn phaåm cho doanh nghieäp. Tieàn vaät tö noângnghieäp öùng tröôùc ñöôïc tröø vaøo tieàn baùn saûn phaåmtaïi thôøi ñieåm thu hoaïc.Moâ hình naøy töông ñoái hieäuquaû vaø cuõng traùnh ruûi ro cho doanh nghieäp.Thöôøng nhöõng vöôøn döùa naøy coù naêng suaát cao gaáp2-3 laàn moâ hình treân, ñaït treân 16 taán/ha. Theotính toaùn cuûa nhaø maùy, vôùi möùc giaù 900 ñoàng/kg,naêng suaát ñaït möùc 16 taán/ha laø ñieåm hoaø voán.Bình thöôøng, noâng daân troàng döùa theo quy trìnhthöù 2 coù theå thu laõi khoaûng 14 trieäu/ha/vuï (keùo daøikhoaûng 20 thaùng).

Chæ nhöõng hoä coù ñoâng löïc löôïng lao ñoäng, bieátlaøm kinh teá, coù dieän tích ñaát roäng vaø gaàn saùt vôùiñaát noâng tröôøng môùi ñöôïc choïn kyù hôïp ñoàng. Caùchôïp ñoàng ñeàu ñöôïc UBND xaõ xaùc nhaän vaø giaùmsaùt thöïc hieän. Tuy nhieân, trong hôïp ñoàng laïikhoâng ghi roõ cheá taøi khi ngöôøi daân khoâng baùn saûnphaåm cho doanh nghieäp.

Nhaø maùy thu mua theo giaù troâi noåi treân thò tröôøng,thöôøng dao ñoäng trong khoaûng töø 900-1600ñoàng/kg (giaù saøn cuûa tænh quy ñònh laø 800ñoàng/kg). Saûn phaåm thu mua ñöôïc phaân thaønh 2loaïi vôùi 2 möùc giaù khaùc nhau: loaïi quaû töø 400 gtrôû leân seõ ñöôïc mua vôùi giaù loaïi 1, loaïi quaû döôùi400 g seõ ñöôïc mua vôùi giaù loaïi 2. Caùc caùn boä thumua ñöôïc cöû xuoáng ôû taïi ñòa baøn troàng döùa,khoaûng töø 2-3 caùn boä thu mua moät nhoùm seõ phuïtraùch thu mua cho moät huyeän. Ngoaøi ra nhaø maùycuõng coù heä thoáng nhaân vieân kyõ thuaät troàng troït ñaõqua ít nhaát khoaù ñaøo taïo 1 naêm taïi Ñaø Naüng, caùcnhaân vieân kieåm soaùt chaát löôïng vaø phaùt trieån vuøngnguyeân lieäu.

Vaán ñeà chia seû thieät haïi, ruûi ro trong saûn xuaát döùañaõ khoâng ñöôïc ñeà caäp ñeán trong hôïp ñoàng. Theogiaùm ñoác nhaø maùy, moät ngöôøi ñaõ coù kinh nghieämhôn 20 naêm gaén boù vôùi caây döùa thì troàng döùa haàunhö khoâng gaëp ruûi ro gì, khoâng coù saâu beänh vaøkhoâng phaûi toán coâng chaêm soùc nhieàu.

4. Tình hình thöïc hieän hôïp ñoàngCoâng suaát nhaø maùy laø 50 taán döùa nguyeân lieäu/8htieáng vaän haønh maùy, moãi moät laàn khôûi ñoäng maùyeùp caàn coù ít nhaát 7 taán nguyeân lieäu neân nhaø maùychæ thu mua khi haøng taäp trung ñuû ít nhaát 7 taándöùa trôû leân. Tuy nhieân trong nhöõng naêm qua, nhaømaùy thöôøng xuyeân trong tình traïng thieáu nguyeânlieäu saûn xuaát. Töø naêm 2003, naêm baét ñaàu ñi vaøohoaït ñoäng ñeán nay, coâng suaát hoaït ñoäng naêm caonhaát ñaït 27% thieát keá, naêm thaáp nhaát ñaït 7%thieát keá vaø öôùc tính trong naêm 2006 chæ ñaït döôùi10% coâng suaát thieát keá. Trong khi ñoù, nhaø maùyphaûi ñaït 47% coâng suaát thieát keá môùi hoaø voán vaømuoán coù laõi phaûi ñaït treân 50% coâng suaát thieát keá,töùc cheá bieán khoaûng treân 15 nghìn taán döùanguyeân lieäu/naêm. Moái quan heä giöõa nhaø maùy vaøcaùc hoä daân khoâng toát, xaûy ra kieän caùo thöôøngxuyeân, hieän töôïng phaù vôõ hôïp ñoàng laø phoå bieándo xuaát phaùt töø caû hai phía, ngöôøi daân troàng vaønhaø maùy thu mua

Coù hai hình thöùc hôïp ñoàng bò phaù vôõ: (i) ngöôøidaân khoâng traû tieàn ñaàu tö gioáng vaø vaät tö luùc banñaàu, khoâng baùn saûn phaåm cho nhaø maùy vaø (ii)nhaø maùy khoâng thu mua saûn phaåm do ngöôøi daântroàng, khoâng thanh toaùn kòp thôøi cho caùc hoä baùndöùa.

Ngay töø ban ñaàu quy hoaïch vuøng nguyeân lieäu, caùccaùn boä kyõ thuaät ñaõ xaùc ñònh ñaáy laø vuøng ñaát phuøhôïp vôùi caây döùa. Tuy nhieân ñòa hình ñaát ñai phöùctaïp, giao thoâng khoâng thuaän lôïi (phaûi xe 3 caàu môùicoù theå vaøo ñöôïc) neân daãn tôùi vieäc vaän chuyeån döùagaëp raát nhieàu khoù khaên. Trong khi ñoù, döùa laø maëthaøng hoa quaû, caàn phaûi ñöôïc thu mua, vaänchuyeån vaø xöû lyù nhanh neân maëc duø giaùm ñoác nhaømaùy luoân khaúng ñònh nhaø maùy raát thieáu nguyeânlieäu vaø chöa töøng xaûy ra tình traïng daân troàng döùara maø khoâng coù ngöôøi mua thì treân thöïc teá, raátnhieàu hoä daân ñaõ gaëp khoù khaên, ruûi ro ñoái vôùi saûnphaåm döùa mình saûn xuaát ra khoâng tìm ñöôïc nôitieâu thuï. Theo caùc hoä daân, thöôøng xuyeân xaûy ratình traïng döùa ñaõ chín maø nhaø maùy khoâng thu



73

mua, ngöôøi daân muoán baùn ra ngoaøi thì seõ bò töthöông eùp giaù nhöng buoäc phaûi baùn vì döùa khoângtheå giöõ laâu thaäm chí laø ñeå treân ñoàng ruoäng. Khiñöôïc hoûi veà vaán ñeà naøy, laõnh ñaïo nhaø maùy giaûithích veà caùc tröôøng hôïp caùn boä nhaø maùy ñoàng yùcho ngöôøi daân baùn ra ngoaøi laø do löôïng döùa khoângñaït möùc thu mua toái thieåu ñeå vaän haønh maùy.

Döùa laø caây daøi ngaøy, ñoøi hoûi voán ñaàu tö lôùn (17-20 trieäu/ha) neân chòu söùc eùp caïnh tranh töø nhieàucaây troàng khaùc nhö caây keo röøng. Tænh QuaûngNam cuõng ñaõ coù chính saùch öu ñaõi vôùi caùc hoätham gia chuyeån ñoåi caây troàng. Moãi hoä khai hoangseõ ñöôïc hoã trôï 7 trieäu ñoàng/ha, ngoaøi ra rieâng vôùingöôøi troàng döùa coøn ñöôïc caáp theâm phaân boùn trògiaù 1 trieäu ñoàng/ha troàng döùa. Tuy nhieân, treânthöïc teá, raát nhieàu hoä daân nhaän tieàn hoã trôï cuûatænh, troàng caû döùa vaø keo, heát moät vuï döùa thì caâykeo ñaõ kòp vöôn lôùn, caùc hoä chaët boû heát döùa vaøchæ giöõ laïi troàng keo.

Theâm vaøo ñoù, hoaït ñoäng thu mua cuûa nhaø maùycoøn bò caïnh tranh gay gaét töø phía caùc tö thöông.Giaù thu mua cuûa nhaø maùy ñöôïc thoâng baùo tôùi caùchoä daân töø tröôùc vuï thu hoaïch ít nhaát laø 15 ngaøyneân caùc thöông nhaân laáy ñoù laøm cô sôû vaø thöôøngtraû daân vôùi moät möùc giaù cao hôn. Hôn nöõa quytrình ñeå ñònh giaù thu mua cuûa nhaø maùy raát röôømraø (phaûi coù yù kieán pheâ duyeät cuûa Coâng ty XNKnoâng saûn vaø TPCB Ñaø Naüng) neân giaù thöôøngkhoâng theå linh hoaït theo giaù thò tröôøng. Trongtröôøng hôïp ñoù, ngöôøi daân saün saøng baùn cho töthöông vôùi giaù cao hôn neáu nhö caùc caùn boä thumua cuûa nhaø maùy khoâng thuyeát phuïc vaø thu muakòp thôøi.

Trong khi ñoù, vaãn xaûy ra tröôøng hôïp nhaø maùykhoâng thanh toaùn kòp thôøi tieàn mua saûn phaåm cuûadaân, gaây nhuõng nhieàu phieàn haø cho daân trong quaùtrình ñaàu tö cuõng nhö thu mua saûn phaåm... daãn tôùivieäc kieän caùo vaø thieáu yù thöùc xaây döïng cuûa ngöôøidaân ñoái vôùi vieäc thöïc hieän hôïp ñoàng vôùi nhaø maùy.Taïi moät soá vuøng troàng döùa, nhaø maùy ñaõ ñaùnh maátnieàm tin cuûa ngöôøi daân vaø ñieàu naøy daãn tôùi vieäcphaù vôõ hôïp ñoàng laø ñieàu khoâng traùnh khoûi.

Ñoái vôùi caùc tröôøng hôïp hoä daân troàng döùa phaù vôõhôïp ñoàng, doanh nghieäp haàu nhö khoâng coù bieänphaùp giaûi quyeát. Duø hôïp ñoàng kyù giöõa nhaø maùyvôùi hoä daân coù söï xaùc nhaän cuûa UBND xaõ nhöngtrong tröôøng hôïp naøy, vai troø cuûa UBND xaõ ñaõkhoâng phaùt huy ñöôïc taùc duïng. Ngoaøi ra, trong

quaù trình hoã trôï doanh nghieäp löïa choïn caùc hoä kyùhôïp ñoàng, chuyeån ñoåi caây troàng, moät soá caùn boä xaõñaõ ñöa con, em hoï vaøo danh saùch nhöõng ngöôøi kyùhôïp ñoàng vaø nhö vaäy, khi nhöõng hoä ñoù vi phaïmhôïp ñoàng thöôøng ñöôïc xaõ bao che, raát khoù giaûiquyeát. Laõnh ñaïo nhaø maùy cuõng chöa tìm ra ñöôïcbieän phaùp thu hoài nguoàn voán ñaàu tö, hoï cho raèng:"Hôïp ñoàng laø phaûi mua baùn soøng phaúng nhönghôïp ñoàng ñaây laø vôùi daân, daân vi phaïm thì doanhnghieäp chöù chuû tòch Tænh cuõng phaûi chòu thoâi".

Ñeå ñaùnh giaù möùc ñoä thaønh coâng hay thaát baïi cuûahôïp ñoàng noâng saûn chuùng ta xem xeùt möùc ñoä haøiloøng cuûa caùc beân tham gia ñoái vôùi hôïp ñoàng mìnhkyù keát, söï taêng giaûm cuûa soá löôïng hôïp ñoàng, dieäntích kyù hôïp ñoàng vaø saûn phaåm saûn xuaát, thu mua.Caùc chæ soá veà tyû leä thanh toaùn hoaøn öùng voán ñaàutö, vaø söï phaùt trieån cuûa doanh nghieäp cuõng laønhöõng chæ tieâu quan troïng. Roõ raøng, xeùt treân taát caûcaùc yeáu toá naøy thì hôïp ñoàng saûn xuaát vaø thu muadöùa cuûa nhaø maùy cheá bieán rau quaû xuaát khaåuQuaûng Nam vaø caùc hoä noâng daân troàng döùa trongtænh laø hoaøn toaøn thaát baïi.

5. Nguyeân nhaân thaát baïi Coù hai nhoùm yeáu toá chính aûnh höôûng tôùi söï thaønhcoâng hay thaát baïi cuûa caùc hôïp ñoàng tieâu thuï noângsaûn laø: (i) yeáu toá kinh teá, kyõ thuaät vaø moâi tröôøngxaõ hoäi; (ii) vaø moâi tröôøng quaûn lyù. Trong tröôønghôïp naøy, yeáu toá coâng ngheä, kyõ thuaät trong troàngtroït vaø cheá bieán ñeàu raát toát, ngöôøi daân ñöôïc cungöùng gioáng môùi (döùa cayen) cho chaát löôïng vaønaêng suaát cao, nhaø maùy coù quy trình saûn xuaát hieänñaïi nhaát khu vöïc mieàn Trung. Neáu saûn xuaát ñuùngkyõ thuaät vaø coù yù thöùc baûo veä thì theo tính toaùn cuûanhaø maùy, caây döùa coù khaû naêng caïnh tranh caohôn caùc caây troàng khaùc trong vuøng (theo baûng sosaùnh cuûa nhaø maùy, ngöôøi daân troàng döùa cayen coùtheå thu ñöôïc treân 13 trieäu ñoàng/ha cho moät chutrình troàng döùa keùo daøi töø 20-24 thaùng so vôùi lôïinhuaän thu ñöôïc töø troàng röøng laø 6 trieäu/ha/naêm).Thoùi quen saûn xuaát vaø dieän tích ñaát ñai cuõng laønhöõng öu theá cho vieäc troàng döùa trong tænh. Tuynhieân moâi tröôøng quaûn lyù laïi theå hieän raát nhieàuyeáu keùm.

Do nhaø maùy 100% voán nhaø nöôùc vaø chòu söï quaûnlyù tröïc tieáp cuûa coâng ty XNK noâng saûn Ñaø Naüngneân cô cheá quaûn lyù raát coàng keành phöùc taïp vaøkhoâng hieäu quaû. Moïi quyeát ñònh veà ñaàu tö, giaù caû



74

thu mua... ñeàu phaûi chôø yù kieán quyeát ñònh töø Coângty neân khoâng theå linh hoaït, phuø hôïp vôùi nhöõngbieán ñoåi thöôøng xuyeân cuûa thò tröôøng. Cô cheáquaûn lyù naøy cuõng khoâng khuyeán khích ñöôïc tinhthaàn töï giaùc, töï laøm chuû vaø töï chòu traùch nhieämcuûa caùn boä nhaø maùy. Theâm vaøo ñoù, Coâng ty cuõngkhoâng coù hình thöùc quaûn lyù vaø caùc bieän phaùp cheátaøi ñoái vôùi nguoàn voán ñaàu tö cuûa mình neân tìnhtraïng daân nôï ñoïng, phaù vôõ hôïp ñoàng laø ñieàu khoùtraùnh khoûi.

Moät soá caùn boä thu mua thieáu ñoäng löïc laøm vieäc vaøcoù caùc haønh vi gaây phieàn nhieãu vôùi daân, thaäm chíñoâi khi ñeå maëc cho ngöôøi daân baùn döùa ra ngoaøicho tö thöông. Hình thöùc traû löông nhaân vieânkhoaùn coâng theo ngaøy vôùi toång thu nhaäp trungbình khoaûng treân 700.000 ñoàng/thaùng khoâng taïoñoäng löïc cho hoï taäp trung thu mua saûn phaåm. Tuylaõnh ñaïo nhaø maùy kha úng ñònh laø nhaø maùy thumua heát saûn phaåm do ngöôøi daân saûn xuaát ra, trongtröôøng hôïp caùn boä thu mua löôøi bieáng khoâng chòuthu mua thì doanh nghieäp seõ cho nghæ vieäc nhöngtreân thöïc teá, raát nhieàu hoä daân muoán baùn döùa chodoanh nghieäp nhöng khoâng ñöôïc thu mua. Ñieàunaøy daãn tôùi söï thieáu nguyeân lieäu traàm troïng laømmaát ñi lôïi theá maùy moùc coâng ngheä hieän ñaïi cuûanhaø maùy.

Coâng suaát maùy cheá bieán lôùn nhöng quy hoaïchvuøng nguyeân lieäu moät soá nôi chöa taäp trung daãn

ñeán möùc saûn löôïng khoâng cao. Trong tröôøng hôïpñoù, doanh nghieäp khoâng theå thu mua duø raát thieáunguyeân lieäu vaø ngöôøi daân laïi chòu thieät haïi, ruûi rotrong vieäc tìm ñaàu ra cho saûn phaåm saûn xuaát cuûamình. Ngoaøi ra, caùc vuøng nguyeân lieäu coù cô sôû haïtaàng thaáp keùm, laøm haïn cheá khaû naêng thu mua,vaän chuyeån cuûa nhaø maùy. Uy tín doanh nghieäpgiaûm daàn, moái quan heä lieân keát giöõa nhaø maùy vaøcaùc hoä daân ngaøy caøng loûng leûo.

6. Baøi hoïc kinh nghieämBaøi hoïc ruùt ra töø thaát baïi trong kyù keát hôïp ñoàngsaûn xuaát vaø tieâu thuï döùa cuûa Nhaø maùy cheá bieánrau quaû xuaát khaåu Quaûng Nam laø:

- Ñaây laø kieåu hôïp ñoàng raát cöôõng eùp phuïc vuï chuûtröông cuûa nhaø nöôùc neân raát khoù thaønh coâng.Muïc tieâu caùc beân tham gia kyù hôïp ñoàng phaànlôùn laø do tìm kieám nguoàn voán ñaàu tö töø nhaønöôùc neân khoâng coù yù thöùc quaûn lyù chaët cheõ voánñaàu tö, gaây thaát thoaùt, laõng phí cho nhaø nöôùc.

- Trong tröôøng hôïp caùc doanh nghieäp hoaït ñoängkhoâng hieäu quaû thì chaéc chaén caùc hôïp ñoàng kyùkeát tieâu thuï noâng saûn cho ngöôøi daân seõ bò phaùvôõ.

- Daïng hôïp ñoàng ñöôïc xaây döïng theo phong traøoraát gaây laõng phí tieàn cuûa cuûa Nhaø nöôùc.



75

Ñòa chæ: 35 Ñinh Tieân Hoaøng, Thaønh phoá Baûo Loäc, huyeän Baûo Loäc,tænh Laâm ÑoàngSaûn phaåm: Tô taèm daâu vaø tô taèm saénDaïng hôïp ñoàng: Taäp trung hoaù

COÂNG TY COÅ PHAÀNTAÈM SAÉN BAÛO LOÄC

Coâng ty coå phaàn Taèm saén Baûo Loäc, tröôùc laøxí nghieäp daâu taèm tô Baûo Loäc, thuoäc Toångcoâng ty daâu taèm tô, ñöôïc thaønh laäp naêm

1989. Ngoaøi lónh vöïc kinh doanh chính laø nuoâitaèm saén laáy tô, coâng ty baây giôø coøn môû roäng sangkinh doanh dòch vuï noâng saûn, cheø, vaø cung öùngdòch vuï vaät tö ñôøi soáng noâng thoân. Hieän coâng tyñaõ coù 7 cô sôû cung caáp dòch vuï ôû khaép nôi treâncaû nöôùc.



76

1. Giôùi thieäu doanh nghieäpCoâng ty coå phaàn taèm saén Baûo Loäc, tröôùc laø xínghieäp daâu taèm tô Baûo Loäc, thuoäc Toång coâng tydaâu taèm tô, ñöôïc thaønh laäp naêm 1989. Ngoaøi lónhvöïc kinh doanh chính laø nuoâi taèm saén laáy tô, coângty baây giôø coøn môû roäng sang kinh doanh dòch vuïnoâng saûn, cheø, vaø cung öùng dòch vuï vaät tö ñôøisoáng noâng thoân. Hieän coâng ty ñaõ coù 7 cô sôû cungcaáp dòch vuï ôû khaép nôi treân caû nöôùc.

Hieäu quaû kinh doanh cuûa coâng ty nhìn chungchöa coù gì noåi baät, do coâng ty tröôùc ñaây vaãn tröïcthuoäc Toång coâng ty Daâu taèm tô, khi maø ngaønh taèmtô ñang lao ñao ôû khaép nôi. Töø naêm 1989 - 1994,coâng ty coù 600 coâng nhaân vaø 4 xöôûng öôm tô,nhöng do cô caáu toå chöùc keùm, coâng ty laøm aênkhoâng hieäu quaû, neân ñeán tröôùc khi coå phaàn hoùanaêm 2006, coâng ty chæ coøn laïi 42 coâng nhaân vaøkhoâng coøn xöôûng tô naøo. Luùc coå phaàn hoùa cuõng laøluùc nhaø nöôùc xoùa nôï cho coâng ty, ñeå coâng ty töønay coù theå baét ñaàu laïi töø ñaàu, töï chòu traùch nhieämveà tình hình taøi chính cuûa mình. Nhaø xöôûng Nhaønöôùc ñeå laïi cho coâng ty giuùp hoï khoâng phaûi maátvoán ñaàu tö ban ñaàu. Hieän taïi, voán vaãn laø 100%cuûa nhaø nöôùc, chöù coâng nhaân chöa kòp goùp theâmdo doanh nghieäp môùi coå phaàn hoùa ñöôïc chöa ñaàymoät thaùng.

Tröôùc kia, coâng ty coù noâng tröôøng rieâng ñeå laáynguyeân lieäu taèm tô. Ngoaøi ra, hoï cuõng thu muacuûa daân theo hôïp ñoàng, nhöng khoâng tranh muatranh baùn ñöôïc nhö tö nhaân. Hôïp ñoàng vì theá maøthaát baïi. Ñeán naêm 1996, coâng ty chuyeån daàn töønuoâi taèm daâu sang taèm saén. Taèm saén laø gioáng taèmñöôïc phaùt hieän töø naêm 1950, coù goác töø AÁn Ñoä vaøIn-ño-neâ-xia. Ñaây thöïc chaát laø moät loaïi taèm daïi,aên laù saén, cuõng coù tô nhöng khoâng lieàn sôïi neânkhoâng öôm ñöôïc. Tuy nhieân, chaát lieäu cuûa noù coøntoát hôn taèm daâu, laïi coù taùc duïng choáng laõo hoùaneân raát ñöôïc öa chuoäng ôû caùc thò tröôøng chaâu AÙ.Do taèm soáng ngay treân caây saén neân coâng ty chæphaûi tìm vuøng nguyeân lieäu saén ñaõ saün coù ñeå nuoâitaèm, chöù khoâng phaûi töï laäp neân vuøng nguyeân lieäudaâu nhö tröôùc. Vì vaäy, tuy giaù taèm daâu vaãn caohôn taèm saén, nhöng coâng ty vaãn quyeát ñònhchuyeån sang lónh vöïc ñaàu tö môùi naøy do chi phíñaàu tö ban ñaàu thaáp hôn maø tieàm naêng phaùt trieånlaïi cao hôn. Ngoaøi ra, coâng ty coøn ñang thu huùtñöôïc caùc döï aùn ñaàu tö nöôùc ngoaøi, nhö döï aùnADB hoã trôï phaùt trieån taèm saén töø naêm 2006 ñeán2009.

Coâng ty taèm saén Baûo Loäc ñang kyù hôïp ñoàng taèmsaén vôùi caùc hoä noâng daân caùc vuøng Taây Ninh, BìnhPhöôùc, Ñaêk Noâng, Gia Lai Kontum, vaø ThanhHoùa. Tröôùc kia, khi coâng ty coøn laøm veà taèm tô, hoïcuõng kyù hôïp ñoàng vôùi caùc vuøng coù ñaëc ñieåm kinhteá töông töï nhö nhöõng vuøng treân. Ñaëc ñieåm cuûacaùc vuøng naøy laø coù raát nhieàu baø con vuøng daân toäcthieåu soá, coù loái soáng vaø caùch laøm aên buoân baùnkhaùc vôùi ngöôøi Kinh, maø laïi ôû saâu trong nuùi, xa chinhaùnh cuûa coâng ty. Ñieàu naøy cuõng taïo neân nhöngtính chaát rieâng cuûa caùc hôïp ñoàng vôùi coâng ty ôûvuøng.

Quaù trình kí hôïp ñoàng cuûa coâng ty coù theå chia laøm2 giai ñoaïn: Giai ñoaïn hôïp ñoàng taèm daâu vaø giaiñoaïn hôïp ñoàng taèm saén.

2. Tình hình hôïp ñoàng taèm daâuHôïp ñoàng taèm daâu baét ñaàu vaøo naêm 1999, nhöngkhoù coù theå noùi ñöôïc keát thuùc luùc naøo vì hôïp ñoàngnaøy loûng leûo, coù maø nhö khoâng. Coâng ty kí hôïpñoàng do nhu caàu nguyeân lieäu ñaàu vaøo cao, maømua baùn nhoû leû thì khoâng mang laïi ñaàu vaøo oånñònh. Kinh doanh tô taèm ñoøi hoûi moät chuoãi lieânkeát raát lôùn vaø tinh vi, töø khaâu troàng daâu, nuoâi taèm,öôm keùn, keùo sôïi, deät sôïi, cho ñeán may thaønh moâtsaûn phaåm hoaøn chænh. Vì vaäy, nhu caàu oån ñònhhoùa ñaàu vaøo laø moät nhu caàu taát yeáu.

Veà phía ngöôøi daân, nhöõng hoä kyù hôïp ñoàng thöôøngñaõ coù saün ñoàng daâu, neân ít phaûi ñaàu tö troàng caâymôùi. Nhöõng hoä naøy cuõng nhaän thöùc keùm, neânvieäc kyù hôïp ñoàng khoâng coù yù nghóa raøng buoäc, oånñònh ñaàu ra, maø hoï chæ coi hôïp ñoàng nhö moät ñônñaët haøng muoán ñaùp öùng hay khoâng cuõng ñöôïc.

Theo ñieàu khoaûn hôïp ñoàng, coâng ty ñaàu tö gioángvaø cho moät soá hoä vay ñeå ñaàu tö vaøo caây daâu.Trung bình, moãi naêm coâng ty ñaàu tö 350 kg gioángvaø khoaûng 100 trieäu, moät khoaûn ñaàu tö quaù nhoû sovôùi ñaàu tö cuûa caùc tö nhaân trong vuøng. Ngoaøi ra,caùc tö nhaân coøn coù lôïi theá hôn coâng ty ôû choã hoïgaàn guõi vôùi daân hôn, neân ñöông nhieân ñöôïc öutieân hôn ôû nhöõng vuøng neàn kinh teá thò tröôøng chöaphaùt trieån nhö vaäy. Nhieàu khi, keå caû khi giaù coângty baèng vôùi giaù tö nhaân, hoä vaãn thích baùn cho tönhaân hôn vì hoï ôû gaàn hôn, caùch laøm vieäc ñôn giaûnvaø deã hieåu hôn.

Vieäc xaùc ñònh giaù caû cuõng laø moät ñieåm yeáu cuûahôïp ñoàng vì giaù ñöôïc xaùc ñònh khi giao tröùng cho



77

hoä, töùc laø 21 ngaøy tröôùc khi hoä baùn laïi voû keùn chodoanh nghieäp. Taïi thôøi ñieåm kí hôïp ñoàng, caùc hoäthöôøng raát haøi loøng vôùi giaù keùn, nhöng 21 ngaøycuõng ñuû ñeå giaù bieán ñoäng nhieàu ñoái vôùi moät maëthaøng baáp beânh nhö tô taèm. Khi giaù haï, caùc hoäbaùn cho tö nhaân giaû giaù cao hôn, phaù vôõ hôïpñoàng, laøm doanh nghieäp maát khoaûn ñaàu tö banñaàu. Tuy nhieân, khoaûn ñaàu tö cuûa doanh nghieäpcuõng khoâng nhieàu neân doanh nghieäp thöïc chaátkhoâng maát nhieàu laém. Ngoaøi ra, khi giaù thò tröôønghaï, doanh nghieäp cuõng haïn cheá mua cuûa daân,neân hôïp ñoàng thöïc teá chæ mang tính raøng buoäc raátnhoû cho caû hai beân.

Coâng ty thöïc ra cuõng coù moät noâng tröôøng troàngdaâu nuoâi taèm, nhöng hình thöùc lieân keát treân noângtröôøng cuõng khoâng khaù hôn do coâng ty ñaõ khoaùnñaát cho hoä. Ñaát vaø daâu treân ñoù vaãn laø cuûa coângty, nhöng tö nhaân laïi laø nhöõng ngöôøi ñaàu tö gioáng.Vì vaäy, hoä toaøn baùn cho tö nhaân, vì sôï khi baùn chocoâng ty seõ bò tröø tieàn aên chia.

Tô taèm laø moät maët haøng giaù caû baáp beânh, maø laïicoù quaù nhieàu tö nhaân tranh mua tranh baùn. Coângty thì thuoäc Nhaø nöôùc neân khoâng theå linh ñoängthay ñoåi giaù caû, hay hình thöùc lieân keát ñeå caïnhtranh vôùi tö nhaân ñöôïc. Ngoaøi ra, coâng ty cuõngkhoâng coù cô cheá xöû phaït neáu vi phaïm hôïp ñoàngvì khoâng kyù hôïp ñoàng khoâng thoâng qua UÛy bannhaân daân xaõ. Keå caû coù thoâng qua, thì vieäc xöû lyù viphaïm cuõng seõ heát söùc khoù khaên vì vieäc phaù vôõhôïp ñoàng xaûy ra haøng loaït, maø ngöôøi daân thìkhoâng hieåu ñöôïc tính raøng buoäc cuûa hôïp ñoàng. Soátieàn ñaàu tö ban ñaàu cuûa doanh nghieäp laïi quaù ít,chöa ñuû ñeå raøng buoäc doanh nghieäp, chöù chöa noùiñeán ngöôøi daân. Vì vaäy, vieäc hôïp ñoàng thaát baïi laøñieàu taát yeáu.

3. Tình hình hôïp ñoàng taèm saénDoanh nghieäp baét ñaàu kinh doanh taèm saén naêm1996 vaø hôïp ñoàng ñöôïc hình thaønh trong chínhnaêm ñoù, nhöng quy moâ nhoû. Tuy nhieân, hôïp ñoàngquy moâ vaø chính thöùc hôn môùi ñöôïc laäp vaøo thaùng07/2006, sau khi doanh nghieäp coå phaàn hoùa. Kinhdoanh taèm saén ñôn giaûn vaø coù hieäu quaû kinh teácao cho caû hoä troàng saén vaø caû doanh nghieäp. Veàphía doanh nghieäp, lyù do kí hôïp ñoàng taèm saéncuõng gioáng lyù do kí hôïp ñoàng taèm tô: doanhnghieäp muoán ñaûm baûo moät ñaàu vaøo oån ñònh chomoät chuoãi lieân keát tinh vi. Hoï ñi tìm caùc vuøng

nguyeân lieäu saén vaø thuyeát phuïc hoä daân kí hôïpñoàng nuoâi taèm, cung caáp keùn cho coâng ty. Veà phíanoâng daân, khi nuoâi taèm saén, hoï haàu nhö khoângphaûi ñaàu tö gì theâm, vì vöôøn saén nhaø hoï ñaõ coù saünroài, hoï chæ phaûi mua theâm tröùng taèm cuûa coâng ty.Kinh doanh nhö vaäy raát hieäu quaû vì cuû saén thì hoäcoù theå aên hoaëc baùn, coøn laù saén tröôùc bò caét vöùt ñithì nay coù theå cho taèm aên.

Ruùt kinh nghieäm töø hôïp ñoàng taèm daâu tröôùc, coângty baây giôø kí hôïp ñoàng vôùi ñaïi lyù thu gom chöùkhoâng phaûi vôùi caùc hoä nhoû leû nhö tröôùc. Hieän taïi,coâng ty ñang coù hôïp ñoàng vôùi 87 ñaïi lyù, moãi ñaïilyù chòu traùch nhieäm 20 ñeán 30 hoä. Coâng ty baùntröùng vaø öùng tröôùc tieàn ñaàu tö cho hoä thoâng quañaïi lyù. Khoaûn tieàn ñaàu tö cho moãi hoä laø 1.500.000ñoàng/kg. Moãi hoäp tröùng 20g giaù 20.000 ñoàng, coønkhi ñaïi lyù baùn laïi cho daân thì giaù cao hôn moätchuùt, nhöng khoâng ñaùng keå. Trung bình moãi hoämua khoaûng 3 hoäp tröùng moãi löùa. Saén muøa khoâkhoâng coù laù, neân moät naêm hoä nuoâi ñöôïc taèm trong9 thaùng, moãi thaùng goái vuï ñöôïc 3 löùa. Nhö vaäy,trung bình moãi hoä maát 1.600.000 moãi naêm ñeåmua tröùng taèm.

Vieäc coâng ty quyeát ñònh ñaàu tö toaøn boä, chöùkhoâng nhoû leû nhö tröôùc kia, laøm cho baûn thaâncoâng ty cuõng bò raøng buoäc hôn vaøo thöïc hieän vaøgiaùm saùt hôïp ñoàng, vì neáu laàn naøy hôïp ñoàng thaátbaïi thì coâng ty seõ maát heát. Coâng ty cuõng choïnnhöõng hoä coù kinh teá töông ñoái khaù laøm ñaïi lyù thumua, vì sôï hoï troán nôï. Vieäc choïn hoä troàng taèm thìdo ñaïi lyù chòu traùch nhieäm.

Hôïp ñoàng cuûa coâng ty khoâng coù xaùc nhaän cuûachính quyeàn ñòa phöông, nhöng giaáy vay nôï thìcoù.

Coâng ty kyù hôïp ñoàng bao tieâu toaøn boä soá voû keùntaèm saén. Nhö ñaõ neâu treân, coâng ty ñaàu tö öùngtröôùc tröùng vaø moät khoaûn tieàn cho caùc hoä thoângqua ñaïi lyù vaø seõ thu laïi tieàn vaøo cuoái naêm. Neáu hoäkhoâng traû ñuû tieàn hoaëc khoâng giao ñuû soá löôïng voûkeùn ñaõ kyù treân hôïp ñoàng sau thôøi haïn 3 thaùng thìseõ bò tính laõi suaát 1,5%. Tæ leä laõi suaát naøy seõ ñöôïctaêng leân gaáp röôõi sau 3 thaùng tieáp theo. Nhö vaäylaø coâng ty coù caùch xöû lyù vi phaïm hôïp ñoàng khaù roõraøng, traùnh chuyeän baùn ra ngoaøi cho tö nhaân hoaëctroán nôï. Tuy nhieân, hôïp ñoàng cuõng ghi roõ neáu vìlyù do khaùch quan, soá tieàn hoaëc soá löôïng keùnkhoâng ñöôïc giao noäp ñuû, thì hoä phaûi thoâng baùotröôùc cho coâng ty ñeå coâng ty xöû lyù thoûa ñaùng. Do



78

hôïp ñoàng môùi ñöôïc kí, neân vieäc kieåm nghieämcaùch xöû lyù cuûa doanh nghieäp trong nhöõng tröôønghôïp naøy chöa thöïc hieän ñöôïc.

Giaù vaãn ñöôïc xaùc ñònh luùc giao tröùng laø 60.000ñoàng/kg voû keùn ñoái vôùi caùc ñaïi lyù, coøn 55.000 ñoáivôùi caùc hoä daân, nhöng hôïp ñoàng laàn naøy coù ghi laøgiaù seõ ñöôïc thay ñoåi theo giaù thò tröôøng. Hôïp ñoàngcuõng ghi roõ, neáu giaù taêng maïnh thì coâng ty seõ coùnhöõng ñieàu chænh thích hôïp. Ngöôïc laïi, neáu giaùgiaûm maïnh, coâng ty muoán ngöøng mua tröùng thìphaûi baùo tröôùc cho ñaïi lyù ñeå hoï ngöøng saûn xuaát vaøcuõng phaûi thu mua heát soá voû keùn ñaõ saûn xuaát ra.Vôùi soá tieàn 55.000 ñoàng/kg voû keùn, moãi hoä seõ thu825.000 ñoàng moãi löùa taèm, töùc laø khoaûng 22 trieäumoãi naêm. Ñaây laø moät khoaûn tieàn khaù lôùn ñoái vôùicaùc vuøng mieàn nuùi.

Coâng ty cuõng coù moät soá tieâu chuaån chaát löôïng veàvoû keùn, nhöng khoâng phöùc taïp. Voû keùn cho pheùp13% thuûy phaàn trong voû keùn vaø 1% taïp chaát, nhönhoäng, phaân taèm, raùc caây, vaø caùc taïp chaát laï.Nhìn chung, qua kinh nghieäm thu mua voû keùn taèmsaén nhöõng naêm tröôùc, caû coâng ty vaø ngöôøi daânñeàu khoâng gaëp vaán ñeà gì raéc roái hay tranh chaáptrong vieäc kieåm tra chaát löôïng.

Do hôïp ñoàng naøy môùi ñöôïc ñöa vaøo hieäu löïc 3tuaàn tröôùc khi chuùng toâi ñeán coâng ty, neân hieäuquaû hôïp ñoàng vaãn chöa ñöôïc kieåm nghieäm. Tuynhieân, hôïp ñoàng laàn naøy coù nhieàu ñieåm khaùc bieätvôùi laàn tröôùc, khieán cho khaû naêng thaønh coâng cuûahôïp ñoàng cao hôn. Thöù nhaát laø coâng ty nay kí hôïpñoàng vôùi ñaïi lyù, ôû gaàn vaø quen bieát daân hôn, neânkhaû naêng quaûn lyù, giaùm saùt cuûa coâng ty nay caohôn. Vieäc söû duïng ñaïi lyù thu mua cuõng phaàn naøogiaûi quyeát ñöôïc vaán ñeà trình ñoä daân trí keùm, chöanhaän thöùc ñöôïc yeáu toá raøng buoäc cuûa hôïp ñoàng,vì hoï seõ laøm caàu noái khoâng nhöõng veà maët kinh teámaø caû veà maët vaên hoùa giöõa coâng ty vaø hoä noângdaân. Thöù hai, hieän nay coù ít tö nhaân caïnh tranhñaàu tö vì hoï chöa coù gioáng taèm saén. Khaû naêngraøng buoäc cuûa hôïp ñoàng, do coù ñaàu tö, maø caohôn. Thöù ba, do coâng ty ñaõ ñöôc coå phaàn hoùa, giaùcuûa coâng ty ñöôïc linh ñoäng theo giaù thò tröôøng,caïnh tranh ñöôïc vôùi tö nhaân keå caû khi hoï ñaõ tìmra ñöôïc gioáng taèm saén ñeå ñaàu tö. Khaû naêng caïnhtranh naøy laïi ñöôïc cuûng coá bôûi yeáu toá thöù tö cuõngheát söùc quan troïng, laø thò tröôøng xuaát khaåu cuûacoâng ty. Coâng ty hieän ñang xuaát khaåu nhieàu nhaát

sang Nhaät. Trung Quoác cuõng muoán ñaët haøng tôtaèm saén, nhöng coâng ty hieän ñang chöa coù haøngñeå baùn. Nhö vaäy, ñaàu ra cuûa coâng ty raát oån ñònh,giaù xuaát khaåu cao, khieán cho giaù mua nguyeân lieäuñaàu vaøo coù khaû naêng caïnh tranh lôùn.

Tuy nhieân, thaønh coâng cuûa coâng ty cuõng seõ phuïthuoäc raát nhieàu vaøo trình ñoä quaûn lyù cuõng nhötieàm löïc taøi chính. Môùi ñöôïc coå phaàn hoùa, coângty gaàn nhö phaûi gaây döïng laïi töø ñaàu. Coøn raát nhieàuthöû thaùch phía tröôùc seõ quyeát ñònh keát quaû kinhdoanh cuõng nhö tình hình hôïp ñoàng cuûa doanhnghieäp.

4. Lyù do thaát baïi/ thaønh coângDo hôïp ñoàng taèm saén môùi ñöôïc ñöa vaøo hoaïtñoäng neân ôû ñaây, ta chæ xeùt ñeán nhöõng yeáu toá ñaõgaây neân thaát baïi cuûa hôïp ñoàng taèm daâu:

- Coâng ty thôøi baáy giôø ñöôïc Nhaø nöôùc bao caáp,neân laøm aên khoâng coù hieäu quaû, gaây neân vieäcthieáu ñaàu tö moät caùch nghieâm tuùc cho daân.

- Trình ñoä daân trí ôû vuøng laøm hôïp ñoàng coøn keùmneân chöa yù thöùc ñöôïc söï raøng buoäc cuûa hôïpñoàng.

- Giaù saûn phaåm baáp beânh vaø ñaàu ra khoâng oånñònh cuõng laø nguyeân nhaân quan troïng khieán hôïpñoàng khoâng thöïc hieän ñöôïc

5. Baøi hoïc kinh nghieämTröôøng hôïp hôïp ñoàng cuûa coâng ty taèm saén BaûoLoäc ñaõ mang laïi nhöõng baøi hoïc kinh nghieäm sau:

- Hôïp ñoàng chæ coù taùc duïng neáu coâng ty kinhdoanh hieäu quaû. Coâng ty caàn môû roäng thòtröôøng, naâng cao kyõ naêng kinh doanh vaø kieánthöùc quaûn lyù kinh teá cuûa caùn boä thì môùi coù theåñaûm baûo ñöôïc ñaàu tö cho ngöôøi daân.

- Keå caû coâng ty quaûn lyù ñaát nhöng neáu khoâng coùñaàu tö hoaëc caùc hình thöùc hôïp ñoàng hôïp lyù thìcuõng khoù coù theå thu hoài saûn phaåm töø ngöôøi daân.

- Hôïp ñoàng coù khaû naêng mang lôïi cho ngöôøingheøo do deã laøm, nhöng vieäc thoâng qua ñaïi lyùthu mua coù theå daãn ñeán tình traïng boùc loät.



79

Ñòa chæ: Xaõ Ñaï Ñôøn, Huyeän Laâm Haø, Tænh Laâm ÑoàngSaûn phaåm: Caø pheâDaïng hôïp ñoàng: Ña thaønh phaàn

COÂNG TY TNHH THAÙI HOAØ

Coâng ty TNHH Thaùi Hoaø Laâm Ñoàng ñöôïcthaønh laäp vaøo thaùng 4/2005, laø moät trong13 coâng ty caø pheâ Thaùi Hoaø naèm raûi raùc

taïi caùc vuøng troàng caø pheâ treân caû nöôùc. Naêm1996, ñaây chæ laø moät traïm thu mua, sau ñoùhình thaønh chi nhaùnh coâng ty vaøo naêm 2000 vaøtaùch ra ñöùng ñoäc laäp vaøo naêm 2005. Hieän taïicoâng ty hoaït ñoäng theo hình thöùc coâng ty meï,coâng ty con



80

1. Giôùi thieäu Coâng ty TNHH Thaùi Hoaø Laâm Ñoàng ñöôïc thaønhlaäp vaøo thaùng 4/2005, laø moät trong 13 coâng ty caøpheâ Thaùi Hoaø naèm raûi raùc taïi caùc vuøng troàng caøpheâ treân caû nöôùc. Naêm 1996, ñaây chæ laø moät traïmthu mua, sau ñoù hình thaønh chi nhaùnh coâng ty vaøonaêm 2000 vaø taùch ra ñöùng ñoäc laäp vaøo naêm 2005.Hieän taïi coâng ty hoaït ñoäng theo hình thöùc coâng tymeï, coâng ty con (Truï sôû chính cuûa coâng ty meï -Coâng ty TNHH SX&TM Thaùi Hoaø - naèm taïi D21Phöông Mai, Haø Noäi). Ñaây laø coâng ty cheá bieán vaøxuaát khaåu caø pheâ coù uy tín lôùn treân thò tröôøngtrong vaø ngoaøi nöôùc. Voán ñaêng kyù hoaït ñoäng cuûacoâng ty Thaùi Hoaø Laâm Ñoàng laø 4.5 tæ nhöng ngaytöø ngaøy ñaàu thaønh laäp, toång voán ñaàu tö ñaõ leân tôùi29 tyû trong ñoù coù 24 tyû voán coá ñònh bao goàm maùymoùc, nhaø xöôûng. Hieän taïi toång dieän tích vaênphoøng vaø khu cheá bieán cuûa coâng ty laø 3 ha nhöngcoâng ty ñaõ ñöôïc pheâ duyeät caáp theâm khu ñaát roäng7,1 ha ñeå xaây döïng khu cheá bieán caø pheâ hoaø tan.Taïi thôøi ñieåm ñieàu tra, coâng ty coù gaàn 200 coângnhaân vieân trong ñoù chieám tôùi 80% laø hôïp ñoàngthôøi vuï, chuû yeáu laø ngöôøi daân ñòa phöông, goùpphaàn taïo vieäc laøm, taêng thu nhaäp cho lao ñoäng treûtrong vuøng. Tuy thu mua saûn phaåm treân moät ñòabaøn roäng nhöng coâng ty chæ coù 6 caùn boä thu muanaèm taïi 6 vuøng nguyeân lieäu vaø 3 caùn boä kyõ thuaät.Nguoàn thu mua saûn phaåm cuûa coâng ty raát ñadaïng, thoâng qua ñaïi lyù, hôïp taùc xaõ, laâm tröôøng,caùc coâng ty nhoû khaùc vaø tröïc tieáp caùc hoä daân

Trong nhöõng naêm qua, ngaønh caø pheâ gaëp nhieàukhoù khaên, giaù caû baáp beânh nhöng coâng ty ñaõ tìmñöôïc höôùng toàn taïi vaø phaùt trieån, môû roäng thòtröôøng xuaát khaåu ñaëc bieät laø maët haøng caø pheâArabica chaát löôïng cao. Coâng ty ñaõ thöïc hieän baotieâu saûn phaåm caø pheâ cho toaøn khu vöïc, khoâng xeùttôùi laø hoä kyù hôïp ñoàng tieâu thuï noâng saûn vôùi coângty hay khoâng kyù hôïp ñoàng. Tuy nhieân, ngöôïc laïivôùi xu höôùng phaùt trieån cuûa coâng ty thì soá hôïpñoàng coâng ty kyù vôùi caùc hoä daân veà ñaàu tö saûn xuaátvaø bao tieâu saûn phaåm ngaøy caøng giaûm. Vôùi toångsoá gaàn 1000 hôïp ñoàng kyù trong naêm 2002 thì ñeánnay haàu heát ñaõ bò phaù vôõ, chæ coøn laïi vaøi chuïc hôïpñoàng maø chuû yeáu laø kyù vôùi caùc ñaïi lyù thu mua.Toång soá nôï ñoïng voán ñaàu tö trong daân leân tôùi gaàn5 tyû trong giai ñoaïn 2003-2006 vaø Coâng ty chæmôùi vöøa cô baûn thu hoài ñöôïc nôï.

2. Söï hình thaønh hôïp ñoàngTöø tröôùc khi coù Quyeát ñònh 80/2002/QÑ-TTg cuûaThuû töôùng chính phuû veà khuyeán khích tieâu thuïnoâng saûn haøng hoaù thoâng qua hôïp ñoàng thì coângty ñaõ toå chöùc kyù hôïp ñoàng thu mua vôùi caùc hoä daântroàng caø pheâ. Cuoái naêm 2002, thöïc hieän chæ ñaïotheo Quyeát ñònh 80, coâng ty toå chöùc thay ñoåi hìnhthöùc hôïp ñoàng thu mua, maø yeáu toá cô baûn laø theâmphaàn xaùc nhaän cuûa chính quyeàn ñòa phöông nôisaûn xuaát. Hôïp ñoàng ñöôïc kyù tröïc tieáp vôùi töøng hoädaân hoaëc thoâng qua ñaàu moái nhö ngöôøi thu mua,hôïp taùc xaõ hoaëc laâm tröôøng. Hôïp ñoàng ñöôïc kyù laïihaøng naêm, thöôøng thì ngay tröôùc vuï thu hoaïch vôùinhöõng ñieàu chænh veà noäi dung nhö soá löôïng döïkieán, thôøi ñieåm giao haøng, phöông thöùc thanhtoaùn, giaù caû, yeâu caàu chaát löôïng saûn phaåm vaøtraùch nhieäm cuûa töøng beân.

Tröôùc khi kyù hôïp ñoàng, thoâng qua caùc ñaàu moáihoaëc caùn boä thu mua, coâng ty khaûo saùt xem hoädaân ñoù coù dieän tích ñaát troàng caø pheâ laø bao nhieâu,coù thöïc söï ñaàu tö vaøo caø pheâ hay khoâng roài môùi ñiñeán quyeát ñònh ñaàu tö vaø kyù keát hôïp ñoàng. Ñoàngthôøi, thoâng qua Hôïp taùc xaõ, UBND, laâm tröôøng,ñaïi lyù thu mua... coâng ty cuõng cung caáp caùc thoângtin veà hôïp ñoàng ñeå ngöôøi daân coù theå hieåu roõ caùcquyeàn lôïi vaø nghóa vuï khi kyù keát hôïp ñoàng. Hôïpñoàng ñöôïc coâng ty soaïn, göûi xuoáng döôùi ñaïi lyù,caùn boä thu mua vaø töø ñoù caùn boä thu mua seõ ñi tôùitöøng nhaø daân hoaëc taäp trung hoï laïi ñeå kyù . Sau ñoùhôïp ñoàng ñöôïc chuyeån laïi coâng ty ñeå kyù ñoùng daáuvaø göûi laïi cho moãi hoä daân moät baûn. Ngoaøi ra cuõngcoù nhöõng tröôøng hôïp ngöôøi daân coù theå laøm vieäcvaø kyù tröïc tieáp ngay taïi coâng ty..

3. Ñieàu khoaûn hôïp ñoàngHôïp ñoàng tieâu thuï noâng saûn cuûa Coâng ty TNHHThaùi Hoaø - Laâm Ñoàng laø maãu hôïp ñoàng chung aùpduïng cho toaøn boä caùc coâng ty con cuûa Coâng tyTNHH SX&TM Thaùi Hoaø bao goàm nhöõng ñieàukhoaûn chính veà tieâu chuaån chaát löôïng, chính saùchhoã trôï giaù, chính saùch hoã trôï ruûi ro, hoã trôï laõi suaátvaø öùng vaät tö saûn xuaát, hoã trôï ñaàu tö troàng môùi vaøcaùc hình thöùc mua baùn do ngöôøi saûn xuaát choïnlöïa. Coù ba hình thöùc ñeå ngöôøi daân kyù hôïp ñoàngchoïn löïa: baùn trao tay, baùn kyù göûi vaøñaàu tö. (i)Baùntrao tay laø hình thöùc ngöôøi saûn xuaát baùn haøng vaønhaän tieàn thanh toaùn ngay taïi thôøi ñieåm baùn theo



81

ñuùng giaù thò tröôøng hieän taïi. Ñaây laø hình thöùc muabaùn phoå bieán nhaát vì noù thích hôïp vaø thieát thöïcnhaát laø ñoái vôùi caùc hoä noâng daân vuøng saâu vuøngxa.(ii) Ñoái vôùi hình thöùc baùn kyù göûi, ngöôøi saûnxuaát göûi haøng vaøo kho cuûa coâng ty vaø töï ñònh moätthôøi ñieåm sau ñoù ñeå tính giaù thanh toaùn (khoângphaûi tính chi phí löu kho). Sau khi giao haøng kyùgöûi, chuû cöûa haøng ñöôïc öùng tröôùc 70% giaù trò tínhtheo giaù thôøi ñieåm nhaäp kho vaø khoâng bò tính laõikhoaûn öùng naøy trong voøng moät thaùng. Neáu saumoät thaùng ñoù, ngöôøi kyù göûi vaãn chöa ñöa ra ñöôïcquyeát ñònh veà thôøi ñieåm tính giaù baùn thì tieàn öùngseõ bò tính laõi theo laõi suaát cuûa Ngaân haøng noângnghieäp. Thôøi haïn chuû haøng kyù göûi phaûi ñöa rathoâng tin choát giaù baùn laø 2 thaùng. Ñieàu naøy seõ coùlôïi cho nhöõng hoä noâng daân hieåu bieát vaø coù theå suyñoaùn dieãn bieán cuûa giaù caû treân thò tröôøng. (iii)Hình thöùc ñaàu tö laø hình thöùc Coâng ty öùng tröôùcphaân boùn, tieàn vaø hoã trôï kyõ thuaät cho ngöôøi saûnxuaát, ngöôøi saûn xuaát cam keát baùn haøng cho coângty vaø thanh toaùn nhöõng khoaûn vay öùng tröôùc. Vôùihình thöùc naøy, ngöôøi daân coù theå choïn moät tronghai hình thöùc mua baùn treân ñeå baùn saûn phaåm cuûamình.

Theo hôïp ñoàng, ngöôøi daân saûn xuaát coù traùchnhieäm baùn toaøn boä soá saûn phaåm ñaêng kyù ghi treânhôïp ñoàng cho coâng ty vaø ngöôïc laïi, coâng ty camkeát thu mua taát caû caùc saûn phaåm ñoù. Coâng ty ñaàutö vaät tö noâng nghieäp baèng hình thöùc giao phaânboùn hoaëc baèng tieàn cho caùc hoä daân kyù hôïp ñoàng.Soá tieàn hoaëc soá phaân boùn quy ra tieàn naøy ñöôïctính laõi suaát theo laõi suaát Ngaân haøng noâng nghieäp.Cuoái vuï, ngöôøi daân coù traùch nhieäm thanh toaùn laïicho coâng ty baèng saûn phaåm tính theo giaù hieän thôøihoaëc giaù taïi moät thôøi ñieåm ñònh tröôùc. Tuy nhieân,theo maãu hôïp ñoàng naêm 2004/2005 thì caùc hoänhaän öùng phaân boùn phaûi ñaët theá chaáp giaáy chöùngnhaän quyeàn söû duïng ñaát hoaëc soå tieát kieäm. Ñieàunaøy seõ gaây khoù khaên cho caùc hoä ngheøo trong vieäctieáp caän nguoàn hoã trôï naøy cuûa coâng ty. Treân thöïcteá, nguoàn voán cuûa coâng ty cuõng khoâng ñuû ñeå ñaùpöùng heát nhu caàu cuûa ngöôøi troàng caø pheâ vaø vì theámoät boä phaän ñoâng caùc hoä troàng caø pheâ vaãn phaûivay cuûa tö thöông vaø chòu söï cheøn eùp cuûa töthöông khi vuï thu hoaïch ñeán.

Vôùi nhöõng hoä ñaõ kyù hôïp ñoàng vaø coù yù ñònh ñaàu tötroàng môùi, coâng ty seõ cung caáp caây gioáng vôùi giaùthaáp hôn giaù thò tröôøng laø 20%. Chæ nhöõng hoä ñaõñöôïc ñieàu tra laø coù ñaát troàng môùi môùi nhaän ñöôïcnguoàn hoã trôï naøy.

Hôïp ñoàng cuõng ñöa ra möùc giaù saøn thu mua caøpheâ töôi laø 2500 ñoàng/kg. Theo tính toaùn cuûa caùcchuyeân gia phaùt trieån caø pheâ thì ôû möùc giaù 1800ñoàng/kg quaû töôi ngöôøi daân troàng caø pheâ ñaõ baétñaàu coù laõi. Möùc giaù naøy coù theå ñieàu chænh taêngtheo giaù thöïc teá khi thò tröôøng bieán ñoäng taêng.

Ngoaøi ra, vôùi nhöõng hoä saûn xuaát thöïc hieän"nghieâm tuùc" hôïp ñoàng vaø baùn toái thieåu cho coângty 18.000 kg/ha/vuï thì seõ ñöôïc höôûng chính saùchhoã trôï ruûi ro laø 600 ñoàng/caây caø pheâ neáu möùcthieät haïi ít nhaát 60% vaø möùc hoã trôï cao nhaát laø 3trieäu ñoàng/ha caø pheâ trong tröôøng hôïp bò maáttraéng.

4. Tình hình thöïc hieän hôïp ñoàngTrong naêm ñaàu thöïc hieän Quyeát ñònh, coâng ty ñaõkyù ñöôïc tôùi gaàn 1000 hôïp ñoàng treân dieän tích gaàn3.000 ha. Tuy nhieân, do tình traïng phaù vôõ hôïpñoàng xaûy ra thöôøng xuyeân, nôï ñaàu tö khoù ñoøi vaøkeùm hieäu quaû, soá löôïng hôïp ñoàng ñaõ giaûm maïnhtrong naêm vöøa qua. Theo giaùm ñoác coâng ty, hìnhthöùc kyù hôïp ñoàng tröïc tieáp vôùi ngöôøi saûn xuaát theoQuyeát ñònh 80 (doanh nghieäp ñaàu tö cho ngöôøidaân saûn xuaát vaø bao tieâu saûn phaåm) toû ra khoânghieäu quaû taïi khu vöïc naøy. Hình thöùc ñaàu tö vaø thumua thoâng qua caùc ñaïi lyù ñaït keát quaû toát hôn.

Tuy hôïp ñoàng töông ñoái chaët cheõ vaø ñöa ra moät soáöu ñaõi ñaùng keå cho caùc hoä daân tham gia kyù hôïpñoàng nhöng döôøng nhö noù khoâng coù hieäu quaû treânthöïc teá. Giaùm ñoác coâng ty cho raèng ngöôøi daân ñaõkhoâng thöïc hieän nghieâm tuùc hôïp ñoàng, khoâng giöõchöõ tín trong moái lieân keát giöõa hai beân. Coâng tyñaõ caét giaûm raát nhieàu soá löôïng hôïp ñoàng kyù tröïctieáp vôùi hoä daân vaø töø choã saün saøng ñaàu tö öùng vaättö noâng nghieäp cho caùc hoä kyù hôïp ñoàng thì giôøñaây coâng ty phaûi löïa choïn raát kyõ löôõng, chaët cheõñoái töôïng ñaàu tö veà uy tín vaø khaû naêng thanh toaùn.

Hình thöùc phaù vôõ hôïp ñoàng chuû yeáu laø khi doanhnghieäp ñaàu tö vaät tö noâng noâng nghieäp nhöngngöôøi daân khoâng baùn saûn phaåm cho coâng ty maøbaùn ra ngoaøi troâi noåi vì sôï baùn cho doanh nghieäpseõ bò tröø tieàn ñaàu tö ban ñaàu. Trong nhöõng tröôønghôïp naøy, doanh nghieäp phaûi ñoøi laïi voán ñaàu töbaèng tieàn maët nhöng thöôøng raát khoù khaên, daãn tôùitình traïng nôï ñoïng lôùn. Ñoái vôùi moät soá tröôøng hôïp,coâng ty chaáp nhaän traû cho nhöõng hoä naøy möùc giaùthu mua cao hôn moät chuùt ñeå mong thu laïi voánñaàu tö baèng saûn phaåm. Tôùi naêm 2006, haàu heát



82

voán ñaàu tö cuûa coâng ty trong daân ñaõ ñöôïc thu hoài.Ngoaøi ra, moät soá hoä ñöôïc coâng ty hoã trôï gioáng caøpheâ ñeå troàng môùi ñaõ khoâng troàng maø ñem ra thòtröôøng baùn kieám lôøi. Coâng ty coù toå chöùc kieåm tranhöng cuõng khoâng theå giaùm saùt heát ñöôïc vaø hieäntöôïng naøy vaãn xaûy ra.

Nhö raát nhieàu hôïp ñoàng tieâu thuï noâng saûn khaùc,hôïp ñoàng caø pheâ cuûa Thaùi Hoaø cuõng coù ñieàukhoaûn giaûi quyeát tranh chaáp thoâng qua Toaø aùnkinh teá. Treân thöïc teá, raát nhieàu tröôøng hôïp viphaïm hôïp ñoàng xaûy ra nhöng coâng ty chöa töøngaùp duïng ñieàu khoaûn naøy, chöa töøng ñöa ra giaûiquyeát theo phaùp luaät. Coâng ty cho raèng vieäc ñöacaùc tröôøng hôïp ñoù ra giaûi quyeát baèng phaùp luaät laøquaù phöùc taïp vaø maát thôøi gian ñoàng thôøi coâng tycuõng muoán duøng bieän phaùp thoaû hieäp ñeå coù theåthu hoài ñöôïc nôï.

Caùc hôïp ñoàng ñeàu coù xaùc nhaän cuûa chính quyeànñòa phöông nhöng trong tröôøng hôïp xaûy ra viphaïm hôïp ñoàng, caùc cô quan naøy cuõng chæ coù theåñoäng vieân, thuyeát phuïc ngöôøi daân vaø khoâng coùbieän phaùp cheá taøi naøo ñeå buoäc hoä daân phaûi ñaûmbaûo hoaøn traû voán ñaàu tö cho doanh nghieäp theoñuùng cam keát. Vai troø cuûa caùc cô quan xaùc nhaänôû ñaây haàu nhö khoâng phaùt huy taùc duïng.

Tröôùc tình hình ñoù, doanh nghieäp chuyeån höôùngsang kyù hôïp ñoàng thoâng qua caùc ñaïi lyù thu muañeå cuøng chia seû ruûi ro trong tröôøng hôïp ngöôøi daânphaù vôõ hôïp ñoàng. Doanh nghieäp ñaàu tö tieàn hoaëcphaân boùn cho hoä daân kyù hôïp ñoàng thoâng qua caùcñaïi lyù. Ngöôøi daân ñeán ñaïi lyù nhaän phaân boùn vaøñeán vuï thu hoaïch baùn saûn phaåm veà cho ñaïi lyù.Coâng ty khoâng giaùm saùt vieäc phaân boå nguoàn ñaàutö phaân boùn ñoù cuõng nhö khoâng theå giaùm saùtlöôïng saûn phaåm ñaïi lyù thu mua. Thöôøng thì coângty khoâng cung caáp ñuû phaân boùn vaø trong tröôønghôïp ñoù, caùc ñaïi lyù coù theå töï boû voán ra öùng chongöôøi daân. Ngoaøi ra, caùc ñaïi lyù (thöôøng kieâm caûbaùn haøng tieâu duøng) coøn saün saøng boû voán ra ñeåcho ngöôøi daân mua haøng chòu hoaëc vay öùng tröôùccho chi tieâu sinh hoaït. Tuy nhieân caùc khoaûn öùngnaøy ñeàu ñöôïc tính laõi vaø ñeán vuï thu hoaïch caùc hoädaân phaûi baùn cho ñaïi lyù vôùi möùc giaù thöôøng reûhôn giaù thò tröôøng. Caùc ñaïi lyù coù raát nhieàu phöôngthöùc quaûn lyù vaø thu hoài voán ñaàu tö cuûa hoï boû rado hoï soáng tröïc tieáp taïi ñòa phöông neân naém ñöôïctình hình saûn xuaát cuûa töøng hoä trong vuøng.

Ñaïi lyù khoâng baét buoäc phaûi baùn haøng cho coâng ty

maø coù quyeàn choïn coâng ty naøo coù giaù thu mua caohôn thì baùn. Moät ñaïi lyù coù theå kyù hôïp ñoàng vôùi haicoâng ty caø pheâ hay thaäm chí laø nhieàu hôn. Coângty Thaùi Hoaø aùp duïng nhieàu chính saùch öu ñaõi choñaïi lyù hôn laø caùc hoä daân kyù tröïc tieáp hoaëc khoângkyù hôïp ñoàng nhö: trong chính vuï, haøng öù veà chöakòp cheá bieán thì coâng ty vaãn öu tieân thu mua haøngcuûa ñaïi lyù vaø moãi cuoái vuï, caùc ñaïi lyù ñöôïc thöôûngtieàn hoa hoàng tuyø thuoäc vaø soá löôïng haøng ñaïi lyùbaùn cho coâng ty. Hôn nöõa, chaát löôïng caø pheâ thumua cuûa ñaïi lyù thöôøng ñöôïc kieåm tra ñôõ gaét gaohôn vaø ñöôïc traû giaù cao hôn so vôùi caùc chuû haøngkhaùc.

5. Nguyeân nhaân thaát baïi Thò tröôøng coâng ty ngaøy caøng ñöôïc môû roäng, thôøigian tôùi, Thaùi Hoaø Laâm Ñoàng döï ñònh ñaàu tö, môûroäng cheá bieán caû caø pheâ hoaø tan phuïc vuï thòtröôøng trong nöôùc vaø xuaát khaåu. Ñeå phaùt trieån beànvöõng, ñaûm baûo nguoàn nguyeân lieäu laø moät yeâu caàuhaøng ñaàu. Hieän taïi, nguoàn nguyeân lieäu vaãn chöañuû ñeå cho coâng ty söû duïng heát coâng suaát maùymoùc, thôøi gian tôùi, coâng ty seõ coøn caàn nhieàunguyeân lieäu hôn. Tuy nhieân, vieäc kyù keát hôïp ñoàngtieâu thuï noâng saûn vôùi caùc hoä daân troàng caø pheâñaûm baûo nguoàn nguyeân lieäu oån ñònh laïi khoâng coùhieäu quaû. Coù theå ñöa ra moät soá nguyeân nhaânchính daãn tôùi söï khoâng thaønh coâng cuûa hôïp ñoàngsaûn xuaát vaø mua baùn caø pheâ cuûa Thaùi Hoaø LaâmÑoàng:

- Tröôùc heát laø do giaù caø pheâ treân thò tröôøng trongvaø ngoaøi nöôùc thôøi gian qua khaù baáp beânh. Ñieàunaøy daãn tôùi cuoäc soáng cuûa ngöôøi noâng daân saûnxuaát laâm vaøo tình traïng khoù khaên, nôï naàn choàngchaát khi maø nguoàn thu chuû yeáu cuûa hoï laø töø caùcvöôøn caø pheâ vaø moïi chi phí ñaàu vaøo cho saûnxuaát, chi phí sinh hoaït ñeàu phaûi vay traû laõi. Khigiaù caø pheâ haï, ngöôøi daân phaûi vaãn chi traû chonhöõng khoaûn vay cho chi phi sinh hoaït, chi phíñaàu vaøo cho caùc ñaïi lyù trong vuøng neân vieäc nôïñoïng doanh nghieäp laø ñieàu khoù traùnh khoûi.

- Caø pheâ laø caây troàng laâu naêm, caàn nguoàn voánñaàu tö lôùn trong khi ñoù löôïng voán ñaàu tö öùngtröôùc cuûa Coâng ty khoâng ñuû vaø caùc hoä daânngheøo saûn xuaát ñôn leû khoù coù theå tieáp caän vôùicaùc nguoàn voán vay cuûa Ngaân haøng do khoâng coùtaøi saûn theá chaáp. Ñaây laø lyù do caùc hoä daân saûnxuaát phaûi vay vaø phuï thuoäc vaøo nguoàn vaät tö saûn



83

xuaát öùng tröôùc cuûa caùc tö thöông trong vuøng neânkhoâng theå baùn haøng cho Coâng ty.

- Quaûn lyù vuøng nguyeân lieäu cuûa Coâng ty coøn yeáudo thieáu ñoäi nguõ caùn boä giaùm saùt kyõ thuaät vaø thumua. Chæ 6 caùn boä thu mua phuï traùch 6 vuøngnguyeân lieäu treân toaøn ñòa baøn saûn xuaát roäng lôùncuûa tænh laø quaù moûng, daãn tôùi caùn boä thu muaseõ khoâng quaûn lyù ñöôïc thôøi ñieåm thu hoaïchcuõng nhö löôïng thu hoaïch cuûa caùc hoä daân kyùhôïp ñoàng ñeå thu mua kòp thôøi vaø buoäc caùc hoädaân thöïc hieän hôïp ñoàng.

- Caû Coâng ty vaø ngöôøi daân kyù hôïp ñoàng ñeàukhoâng nhaän ñöôïc söï hoã trôï cuûa chính quyeàn ñòaphöông trong vieäc tín chaáp vay voán, khuyeánkhích thöïc hieän ñuùng theo hôïp ñoàng

- Ngoaøi ra caùc ñieàu khoaûn quaù cöùng nhaéc vaø chaëtcheõ trong vieäc löïa choïn ñoái töôïng kyù hôïp ñoàngvaø ñieàu khoaûn hôïp ñoàng cuõng khoâng khuyeánkhích ñöôïc ngöôøi daân tham gia kyù hôïp ñoàng ñaëcbieät laø ñoái vôùi nhöõng hoä ngheøo, ñoái töôïngthöôøng ñöôïc coi laø höôûng lôïi lôùn nhaát töø caùchôïp ñoàng noâng saûn vì nhaän ñöôïc ñaàu tö ñaàu vaøovaø bao tieâu ñaàu ra, giaûm thieåu ruûi ro trong saûnxuaát noâng nghieäp. Vieäc ñaët ra möùc giaù saøn ñaõkhoâng tính tôùi thôøi vuï cuûa thôøi vuï cuûa saûn phaåm,khoâng khuyeán khích ñöôïc ngöôøi daân baùn saûnphaåm cho Coâng ty.

6. Baøi hoïc kinh nghieämTöø tröôøng hôïp thaát baïi trong kyù hôïp ñoàng tieâu thuïnoâng saûn cuûa Coâng TNHH Thaùi Hoaø Laâm Ñoàngcoù theå ruùt ra moät soá baøi hoïc:

- Quyeát ñònh 80 döôøng nhö chæ chuù troïng ñeán hoãtrôï hôïp ñoàng giöõa coâng ty Nhaø nöôùc vaø noângdaân chöù chöa thöïc söï quan taâm tôùi caùc coâng tytö nhaân. Khoâng coù cô quan naøo ñöùng ra hoã trôïruûi ro cho coâng ty hay coù cô cheá raøng buoäc khingöôøi daân khoâng thöïc hieän ñuùng hôïp ñoàng

- Caàn coù hoã trôï thöïc hieän hôïp ñoàng cho caùc caâytroàng daøi ngaøy maø cuï theå nhaát laø nguoàn voán öuñaõi. Caùc quy ñònh trong QÑ 80 veà vieäc cho caùccoâng ty vay tín chaáp vôùi laõi suaát thaáp quaù chungchung neân treân thöïc teá Coâng ty khoâng nhaänñöôïc nguoàn hoã trôï tín duïng naøo.

- Caàn coù quyõ hoã trôï ruûi ro ñoùi vôùi caùc saûn phaåmcoù thò tröôøng ñaàu ra baát oån ñònh nhö caây caø pheâ.Ñaây laø moät yeáu toá quan troïng giuùp ngöôøi saûnxuaát vaø doanh nghieäp coù theå yeân taâm thöïc hieänhôïp ñoàng

- Caàn coù nhöõng hoã trôï raát lôùn neáu muoán ngöôøingheøo ñöôïc höôûng lôïi trong caùc hôïp ñoàng noângsaûn cho caùc loaïi caây caàn coù söï ñaàu tö lôùn nhöcaây caø pheâ.



84

Ñòa chæ: 46A ñöôøng Hoà Xuaân Höông,Phöôøng 9, TP.Ñaø Laït tænh Laâm ÑoàngSaûn phaåm: Rau hoa an toaønDaïng hôïp ñoàng: Ña thaønh phaàn

Hôïp taùc xaõ saûn xuaât rau an toaøn Xuaân Höông ñöôïc thaønhlaäp töø thaùng 4/2003 xuaát phaùt töø nhu caàu tìm kieám thòtröôøng cho saûn phaåm rau hoa Ñaø Laït. Sau moät thôøi gian

daøi lieân heä tìm kieám hôïp ñoàng ñaàu ra cho saûn phaåm, ñeán nayHôïp taùc xaõ (HTX) ñaõ coù nhöõng böôùc thaønh coâng ñaùng keå. HTXñaõ lieân keát ñöôïc vôùi nhieàu baïn haøng lôùn, thöôøng xuyeân ôû TP.HoàChí Minh vaø Ñaø Naüng, ñaûm baûo ñaàu ra cho toaøn boä löôïng rauquaû ñöôïc saûn xuaát trong nhaø kính, naâng cao ñôøi soáng cho caùc xaõvieân. Ñoàng thôøi HTX cuõng daàn khaúng ñònh ñöôïc vò trí vaø uy tíncuûa mình thoâng qua caùc ñôït tham gia Hoäi chôï trieån laõm trong vaøngoaøi tænh, ñöôïc caáp giaáy chöùng nhaän ñuû ñieàu kieän saûn xuaát rauan toaøn vaø xaây döïng ñöôïc thöông hieäu rau hoa Xuaân Höông.Hieän taïi taøi saûn cuûa HTX do xaõ vieân ñaàu tö ñaõ leân tôùi treân 1 tyûñoàng.

HÔÏP TAÙC XAÕÕ XUAÂN HÖÔNG



85

1. Giôùi thieäu Ngaøy ñaàu thaønh laäp, hôïp taùc xaõ coù 21 hoä tham giavôùi 34 lao ñoäng vaø toång dieän tích laø 5,5 hectachuyeân saûn xuaát rau theo quy trình coâng ngheä cao,an toaøn cho ngöôøi söû duïng. Do thôøi kyø tìm kieámthò tröôøng gaëp nhieàu khoù khaên, coù moät soá hoä ñaõxin ruùt khoûi thaønh vieân HTX. Ñeán nay, HTX coøn15 hoä vôùi 25 lao ñoäng treân dieän tích laø 4,5 ha. Tuysoá hoä tham gia coù giaûm nhöng moâ hình hôïp taùc xaõthöïc hieän tìm ñaàu ra cho saûn phaåm ñöôïc xaây döïngtöông ñoái thaønh coâng.

2. Söï hình thaønh hôïp ñoàngÑaø Laït laø vuøng troàng rau hoa lôùn cuûa caû nöôùc,cung caáp nguoàn rau, quaû vaø hoa töôi cho caû thòtröôøng trong nöôùc vaø quoác teá. Khí haäu Ñaø Laït maùtmeû vôùi nhieät ñoä trung bình laø 17OC thích hôïp chovieäc troàng vaø thu hoaïch rau, hoa quanh naêm.Nhöng cuõng chính vì theá maø ngöôøi daân Ñaø Laït laïigaëp nhieàu khoù khaên trong tieâu thuï saûn phaåm rau,hoa saûn xuaát ra. Caùc hoä caù nhaân nhoû leû thöôøng raátkhoù lieân heä ñöôïc vôùi caùc ñaàu moái tieâu thuï maøphaûi baùn cho caùc tö thöông thu mua neân thöôøngbò cheøn eùp baùn giaù thaáp vaø khoâng oån ñònh. Ñöùngtröôùc nhu caàu böùc thieát cuûa gia ñình mình cuõngnhö cuûa nhieàu hoä noâng daân khaùc, oâng caùn boä hoäinoâng daân phöôøng ñaõ ñöùng ra vaän ñoäng thaønh laäphôïp taùc xaõ ñeå tìm ñaàu ra cho caùc saûn phaåm rau,quaû vaø hoa. Ban ñaàu raát nhieàu ngöôøi daân haøohöùng ñaêng kyù tham gia. Tuy nhieân, chæ coù nhöõnghoä coù ñaát (ñaát coù theå thuoäc quyeàn sôû höõu hoaëc ñaátñi thueâ ñeå saûn xuaát nhöng khoâng ñöôïc laø ñaát coùtranh chaáp), coù voán ñaàu tö, coù lao ñoäng, am hieåuvaø aùp duïng ñöôïc caùc tieán boä khoa hoïc kyõ thuaät vaøñaëc bieät laø nhöõng hoä coù moái quan heä quen bieát,coù baûo ñaûm vôùi oâng chuû nhieäm môùi ñöôïc tham giahôïp taùc xaõ. Nhö vaäy, ngay töø ñaàu, nhöõng hoängheøo ñaõ khoù coù theå tham gia vaøo hôïp taùc xaõ.

Trong suoát naêm ñaàu thaønh laäp, hôïp taùc xaõ chuû yeáuchæ ñi lieân heä hôïp ñoàng, caùc saûn phaåm xaõ vieânsaûn xuaát ra vaãn phaûi baùn cho tö thöông troâi noåingoaøi thò tröôøng, giaù caû khoâng oån ñònh. Cuõng coùnhieàu doanh nghieäp tìm ñeán HTX lieân heä hayñöôïc caùc cô quan trong tænh giôùi thieäu nhöng vaãnkhoâng theå kyù ñöôïc hôïp ñoàng vì maët haøng rau, hoatöông ñoái ñaëc bieät, giaù caû thay ñoåi nhieàu vaø deãchòu ruûi ro neân khoâng ñôn vò naøo muoán kyù hôïpñoàng coù giaù vaø saûn löôïng thu mua coá ñònh. Nhöng

neáu khoâng kyù ñöôïc hôïp ñoàng nhö theá thì ñaàu racho saûn phaåm vaãn raát baáp beânh vaø ngöôøi daân vaãnchöa theå yeân taâm saûn xuaát. Chính vì leõ ñoù maø moätsoá hoä daân ñaõ naûn vaø xin ruùt khoûi danh saùch thaønhvieân hôïp taùc xaõ.

Naêm 2004, Hôïp taùc xaõ baét ñaàu lieân heä kyù hôïpñoàng ñöôïc vôùi 5 ñôn vò ôû TP. Hoà Chí Minh, VuõngTaøu vaø Bình Thuaän tuy nhieân vaãn coøn raát manhmuùn, nhoû leû. Ban quaûn lyù hôïp taùc xaõ thay maët caùcxaõ vieân ñöùng ra kyù hôïp ñoàng vôùi caùc coâng ty vaøyeáu toá ñaàu tieân laø phaûi coù möùc giaù thu mua coáñònh. Trong naêm ñoù, caùc xaõ vieân HTX saûn xuaátñöôïc 314, 6 taán rau vaø 210.000 caønh hoa vôùi toånggiaù trò khoaûng 1.113.600 nghìn ñoàng trong ñoù saûnlöôïng giao theo hôïp ñoàng laø 110,6 taán trò giaù663.600 nghìn ñoàng, chieám 57,1%. Soá coøn laïicaùc xaõ vieân phaûi töï baùn ra ngoaøi cho tö thöôngtheo giaù thò tröôøng.

Tieâu chí ñeå HTX kyù hôïp ñoàng laø coâng ty phaûi ñöara moät möùc giaù coá ñònh. Maáy naêm ñaàu, HTX coùlieân heä vôùi Metro TP. Hoà Chí Minh nhöng khoângtheå lieân keát ñöôïc vì tuy laø sieâu thò lôùn nhaát thaønhphoá, Metro cuõng chæ laáy haøng theo giaù thò tröôønghaøng ngaøy, khoâng coù gì ñeå ñaûm baûo cho ngöôøidaân saûn xuaát. Tôùi thaùng 6/2005 Metro môùi chínhthöùc hôïp ñoàng thu mua vôùi HTX. Trong naêm2005, 2006 HTX ñaõ daàn tìm ñöôïc thò tröôøng oånñònh, kyù hôïp ñoàng giao haøng thöôøng xuyeân vôùi 4ñôn vò khaùc taïi TP.,Hoà Chí Minh vaø moät sieâu thòôû Ñaø Naüng. Ngoaøi ra HTX coøn giao haøng cho moätcoâng ty xuaát khaåu khaùc. HTX kyù hôïp ñoàng tröïctieáp vôùi caùc beân vaø khoâng coù cô quan chínhquyeàn ñòa phöông naøo xaùc nhaän.

3. Ñieàu khoaûn cuûa hôïp ñoàngTrong caùc hôïp ñoàng HTX kyù vôùi caùc Coâng ty, giaùcaû thu mua ñöôïc aán ñònh tröôùc (trung bình töø 7000- 10.000 ñoàng/kg saûn phaåm, tuyø thuoäc töøng loaïi)vaø thöôøng laø cao hôn giaù thò tröôøng. Caùc coâng tycuõng ñöa ra moät möùc saûn löôïng döï kieán nhöngkhoâng cuï theå cho töøng ngaøy. Moãi coâng ty ñöa ramoät yeâu caàu veà thu haùi vaø ñoùng goùi saûn phaåmkhaùc nhau. Tuy nhieân, haàu heát caùc yeâu caàu naøyñeàu khoâng quaù khoù khaên cho caùc hoä xaõ vieân thöïchieän.

Quy trình thu mua ñoái vôùi caùc baïn haøng khaùcnhau cuõng khaùc nhau. Vaøo moãi buoåi chieàu, caùccoâng ty goïi ñieän thoâng baùo löôïng haøng döï kieán seõ



86

thu mua trong ngaøy hoâm sau. Xaõ vieân HTX thu haùi,ñoùng goùi vaø göûi ñi cho caùc baïn haøng. Vôùi Metro,sieâu thò coù ñieåm thu mua haøng ôû ngay taïi Ñaø Laït(caùch HTX 20 km), xaõ vieân phaûi chôû haøng ñeán ñoùñeå giao. Sieâu thò naøy coù quy trình thu mua raát phöùctaïp bao goàm nhieàu boä phaän: boä phaän baùo löôïnghaøng thu mua, boä phaän kieåm tra, boä phaän thumua, boä phaän ghi hoaù ñôn vaø thanh toaùn. Caùn boäthu mua kieåm tra raát chaët cheõ, trong tröôøng hôïphaøng khoâng ñuû chaát löôïng, caùn boä thu mua seõ traûhaøng veà. Ñoái vôùi caùc baïn haøng khaùc, HTX chæphaûi ñoùng thuøng haøng, ghi ñòa chæ roài göûi ñi theocaùc xe haøng vaän chuyeån. HTX khoâng phaûi chi traûchi phí vaän chuyeån. Yeâu caàu veà chaát löôïng saûnphaåm cuûa caùc ñôn vò laø töông töï gioáng nhau vaø giaùcaû thu mua cuõng gaàn baèng nhau.

Hôïp taùc xaõ kyù hôïp ñoàng bao tieâu saûn phaåm vôùicaùc sieâu thò, caùc coâng ty nhöng khoâng kyù hôïpñoàng vôùi töøng hoä xaõ vieân. Treân cô sôû caùc hôïpñoàng tieâu thuï, Ban quaûn lyù HTX phaân boå quayvoøng dieän tích troàng cho caùc hoä xaõ vieân moät caùchcoâng baèng. Chu kyø saûn xuaát rau ngaén, coù khi chælaø moät tuaàn neân HTX seõ leân lòch vaø dieän tích troàngcho töøng xaõ vieân ñaûm baûo hoä naøo cuõng ñöôïc troàngnhöõng caây coù lôïi nhuaän cao vaø nhöõng caây coù lôïinhuaän thaáp hôn (xaø laùch thì thöôøng thu lôïi caohôn baép caûi) ñoàng thôøi ñaûm baûo cung caáp vöøa ñuûcho caùc baïn haøng, khoâng gaây neân dö thöøa. Töôngöùng vôùi lòch gieo troàng laø lòch thu hoaïch vaø giaobaùn saûn phaåm cuûa caùc hoä. Nhö vaäy, neáu ngaøy naøomaø haøng giao khoâng ñaït chaát löôïng bò traû veà thìHTX cuõng deã daøng bieát ñoù laø saûn phaåm cuûa hoänaøo vaø hoä ñaáy phaûi hoaøn toaøn chòu traùch nhieäm.Caùc xaõ vieân hoaøn toaøn tin töôûng vaø tuaân thuû söï chæñaïo cuûa HTX.

Ban quaûn lyù HTX hoaït ñoäng döïa treân nguoàn taøichính do caùc hoä xaõ vieân trích noäp treân löôïng saûnphaåm baùn theo hôïp ñoàng. Khi môùi thaønh laäp, moãixaõ vieân tham gia HTX phaûi ñoùng 1 trieäu ñoàng. Soátieàn naøy ñöôïc giaûi thích laø daønh ñeå chi cho hoaïtñoäng ñi laïi tìm kieám hôïp ñoàng cuûa Ban quaûn lyùhôïp taùc xaõ. Thôøi gian ñaàu, ñeå duy trì hoaït ñoäng,HTX trích laïi 200 ñoàng/1 kg saûn phaåm xuaát ñitheo hôïp ñoàng. Nhö vaäy, trong naêm 2004, vôùitoång saûn phaåm xuaát baùn laø 110 taán, HTX trích thuñöôïc 22 trieäu ñoàng. Soá tieàn naøy quaù nhoû ñeå duytrì boä maùy HTX hoaït ñoäng. Töø 30/6/2005, HTXquyeát ñònh trích thu 5% giaù trò baùn saûn phaåmthoâng qua hôïp ñoàng. Ngoaøi tìm thò tröôøng, HTXkhoâng thöïc hieän baát cöù dòch vuï gì nhö cung caáp

vaät tö ñaàu vaøo... Ngöôøi daân cuõng khoâng nhaänñöôïc nguoàn hoã trôï ñaàu tö phuïc vuï saûn xuaát töø baátkyø cô quan toå chöùc naøo

Tuy nhieân, toaøn boä caùc baïn haøng chæ kyù hôïp ñoàngthu mua rau quaû troàng trong nhaø kính, coøn laïi moätphaàn lôùn saûn phaåm troàng treân dieän roäng ngoaøi trôøivaãn chöa tìm ñöôïc ñaàu moái tieâu thuï. Vôùi löôïng saûnphaåm naøy, xaõ vieân vaãn phaûi töï baùn ra ngoaøi thòtröôøng cho tö thöông vaø chòu nhieàu ruûi ro veà giaù caû, thôøi vuï.

4. Tình hình thöïc hieän hôïp ñoàng Tröôùc heát phaûi kha úng ñònh raèng caùc hôïp ñoàng thumua rau, hoa cuûa HTX Xuaân Höông ñaõ giaûi quyeátñöôïc phaàn naøo noãi lo laéng veà ñaàu ra cho saûnphaåm cuûa ngöôøi daân, goùp phaàn oån ñònh vaø naângcao ñôøi soáng cuûa xaõ vieân. Hình thöùc toå chöùc cuûaHTX tuy môùi nhöng ñaõ theå hieän tính hieäu quaû vaøthaønh coâng. Vôùi 1 kg saûn phaåm baùn ñöôïc theohôïp ñoàng, ngöôøi daân phaûi trích laïi 1500 ñoàng chochi phí vaän chuyeån, ñoùng goùi giao haøng vaø hoaïtñoäng cuûa HTX. Theo tính toaùn cuûa moät xaõ vieân thìtröø heát chi phí, lôïi nhuaän thu veà khoaûng 4-5trieäu/saøo rau quaû vaø moät naêm, ngöôøi noâng daân coùtheå troàng 7 vuï treân maûnh ruoäng aáy. Caùc noâng daânñöôïc hoûi ñeàu toû ra raát tin töôûng vaøo ban quaûn lyùHTX, vaøo caùc hôïp ñoàng tieâu thuï noâng saûn.

Ñeán nay, vieäc tìm ñaàu ra cho caùc saûn phaåm rau,hoa vaø quaû cuûa HTX Xuaân Höông ñaõ ñöôïc thöïchieän töông ñoái toát, coù giai ñoaïn HTX khoâng ñuû saûnphaåm ñeå cung öùng cho caùc baïn haøng vì treân thöïcteá, saûn löôïng thu mua cuûa caùc coâng ty luoân thayñoåi vaø dao ñoäng khoaûng 20% so vôùi saûn löôïng döïkieán trong hôïp ñoàng maø khoâng ñöôïc baùo tröôùc. Xaõvieân hôïp taùc xaõ cuõng ñaõ quen vôùi yeâu caàu thumua, ñoùng goùi cuûa caùc coâng ty neân khoâng coøn gaëpkhoù khaên trong vieäc giao baùn saûn phaåm. Töø ngaøykyù hôïp ñoàng, chæ coù moät tröôøng hôïp duy nhaát giaohaøng cho Metro bò traû laïi do thu haùi saûn phaåmkhoâng theo ñuùng quy caùch.

Nhu caàu veà rau an toaøn ngaøy caøng cao, thò tröôøngcuûa HTX coøn raát lôùn. Theâm vaøo nöõa laø yeáu toá thôøitieát thuaän lôïi, vieäc saûn xuaát ít bò ruûi ro (chæ xaûy ratrong tröôøng hôïp nhaø kính ñoå nhöng raát hieám khi)laø nhöõng yeáu toá ñeå hôïp ñoàng tieáp tuïc phaùt trieån.Tuy nhieân, vieäc thöïc hieän hôp ñoàng coøn gaëp raátnhieàu khoù khaên, caùc tröôøng hôïp phaù vôõ hôïp ñoàngvaãn thöôøng xaûy ra. Trong hôïp ñoàng coâng ty cam



87

keát thu mua ñuû moät löôïng haøng nhaát ñònh nhöngvaøo muøa khoâ, löôïng haøng nhieàu, giaù treân thòtröôøng reû, thöôøng caùc coâng ty khoâng thu mua ñuûtheo ñuùng löôïng haøng ñaõ kyù. Ngöôïc laïi, vaøo muøamöa, haøng trôû neân khan hieám hôn thì caùc coâng tylaïi ñoøi hoûi nhieàu hôn, ñoâi khi vöôït quaù khaû naêngcung caáp cuûa HTX. Ñieàu naøy ñaõ gaây khoù khaên choHTX trong vieäc chuû ñoäng saûn xuaát vaø tieâu thuï saûnphaåm. Tröôùc tình traïng ñoù, HTX phaûi chaáp nhaänvì vaãn muoán giöõ baïn haøng laâu daøi vaø phaûi töï tìmcaùch ñieàu chænh quy hoaïch saûn xuaát theo kinhnghieäm cuûa chính mình.

Caùc caùn boä thu mua cuûa caùc coâng ty cuõng laønhöõng taùc nhaân gaây khoù khaên cho hoaït ñoäng tieâuthuï saûn phaàm cuûa HTX. Vaøo muøa khoâ, khi saûnlöôïng rau thu haùi ngoaøi dieän roäng saûn xuaát ngoaøitrôøi ñaït naêng suaát cao, giaù rau giaûm maïnh. Caùn boäthu mua vaãn mua cuûa HTX nhöng vôùi soá löôïng ítvaø mua theâm haøng troâi noåi beân ngoaøi vaøo vôùi giaùreû nhöng vaãn mang thöông hieäu cuûa HTX. ÔÛtröôøng hôïp khaùc, caùn boä thu mua seõ eùp HTX giaûmgiaù baùn so vôùi möùc giaù coá ñònh treân hôïp ñoàng . Víduï nhö dòp sau Teát Nguyeân Ñaùn naêm 2006, sieâuthò Metro chæ mua cuûa HTX khoâng ñeán 100 kgrau/ngaøy trong khi möùc bình thöôøng laø 500kg/ngaøy. Caùn boä thu mua ñeà nghò HTX giaûm giaùbaùn do giaù treân thò tröôøng giaûm maïnh, HTX ñoàngyù giaûm xuoáng coøn 5500 ñoàng/kg (so vôùi möùc giaùtheo hôïp ñoàng laø 7000 ñoàng/kg). Tuy vaäy caùn boäthu mua vaãn khoâng chòu mua maø coøn yeâu caàuHTX haï xuoáng möùc giaù thaáp hôn. Tröôùc tình hìnhñoù, HTX ñaõ hoïp xaõ vieân, quyeát ñònh khoâng haï giaùhôn nöõa vaø ñoå ñi moät khoái löôïng haøng raát lôùn.Ñieàu naøy cuõng cho thaáy, tuy ñaõ kyù hôïp ñoàng tieâuthuï nhöng ruûi ro vaãn xaûy ra ñoái vôùi caùc hoä daân saûnxuaát.

Tröôùc tình traïng vi phaïm hôïp ñoàng nhö vaäy, HTXkhoâng tìm ñöôïc caùch giaûi quyeát vaø cuõng khoângtheå kieän caùo hay caét hôïp ñoàng. Nhö tröôøng hôïp kyùhôïp ñoàng vôùi Metro, ngay töø giai ñoaïn kyù keát hôïpñoàng, chuû nhieäm HTX ñaõ gaëp tröïc tieáp giaùm ñoácMetro ñeå cuøng thoaû thuaän caùc ñieàu khoaûn. HTXñaõ kyù hôïp ñoàng vaø göûi laïi cho phía Metro kyù, sauñoù khoâng laáy laïi ñöôïc baûn hôïp ñoàng naøo duø tronghôïp ñoàng ñaõ quy ñònh soá baûn moãi beân giöõ löu vaøchuû nhieäm HTX ñaõ tröïc tieáp xuoáng coâng ty laømvieäc nhieàu laàn. Nhö vaäy, trong tröôøng hôïp Metrovi phaïm hôïp ñoàng thì HTX cuõng khoâng coù caên cöùgì ñeå thaûo luaän hoaëc eùp buoäc sieâu thò naøy.

Ngoaøi ra, tuy laø moâ hình ñieåm nhöng HTX haàunhö khoâng nhaän ñöôïc söï hoã trôï cuûa chính quyeànñòa phöông vaø caùc baøn ngaønh cuûa tænh. Tröø soá tieàn10 trieäu ñoàng hoã trôï xaây döïng thöông hieäu vaøphaân tích maãu rau vaø 100 trieäu ñaàu tö cho 1000m2 nhaø kính ñeå xaây döïng thaønh khu tham quanthì HTX khoâng nhaän ñöôïc baát cöù ñaàu tö hoã trôï naøoveà khuyeán noâng, kyõ thuaät hay ngaân saùch chuyeånñoåi caây troàng. Hieän taïi HTX chæ coù theå kyù hôïpñoàng treân dieän tích troàng trong nhaø kính vaø nhucaàu môû roäng thò tröôøng, môû roäng dieän tích saûnxuaát laø raát lôùn. Trong khi ñoù, HTX vaø caùc xaõ vieânñeàu khoâng coù voán ñeå xaây döïng nhaø kính (vôùi möùctöø 40-60 trieäu/saøo). Caùc soå ñoû cuûa xaõ vieân ñaõ ñöôïcgöûi vaøo Ngaân haøng ñeå theá chaáp vay voán ñaàu tö,HTX mong muoán ñöôïc vay tín chaáp ñeå ñaàu tö môûroäng saûn xuaát. Treân thöïc teá, maëc duø ñöôïc tænhLaâm Ñoàng ñaõ xaùc nhaän laø ñôn vò hoaït ñoäng toát,laõnh ñaïo HTX lieân heä raát nhieàu laàn, göûi raát nhieàuvaên baûn nhöng vaãn khoâng ñöôïc chaáp nhaän vayvoán öu ñaõi theo tín chaáp. Beân caïnh ñoù, caùc côquan chính quyeàn ñòa phöông cuõng khoâng xaùcnhaän vaøo caùc hôïp ñoàng maø HTX kyù vôùi caùc ñônvò thu mua neân HTX khoâng nhaän ñöôïc söï ñaûm baûonaøo töø chính quyeàn, khoâng baét buoäc ñöôïc caùccoâng ty thöïc hieän ñuùng hôïp ñoàng.

5. Lyù do thaønh coângVöôït qua ñöôïc nhöõng khoù khaên treân vaø ngaøy caøngphaùt trieån laø do HTX Xuaân Höông ñaõ coù höôùng ñiñuùng ñaén. Saûn phaåm rau, hoa cuûa Ñaø Laït coù tínhcaïnh tranh cao vaø laø ñaëc saûn ñaõ coù thöông hieäu töøraát laâu. HTX ñaõ phaùt huy ñöôïc lôïi theá ñòa lyù cuûavuøng laø thích hôïp vôùi troàng rau hoa ñoàng thôøi naémñöôïc xu theá phaùt trieån cuûa xaõ hoäi. Ñôøi soáng xaõ hoäinaâng leân, nhu caàu veà caùc saûn phaåm rau quaû saïch,ñaûm baûo an toaøn ngaøy caøng cao ñaëc bieät laø trongcaùc thaønh phoá lôùn, nôi ngöôøi daân coù möùc chi tieâucao.

Vai troø cuûa ngöôøi chuû nhieäm naêng noå nhieät tình,maïnh daïn trong vieäc tìm ñaàu ra cho saûn phaåm vaøcoù khaû naêng quaûn lyù ñieàu haønh raát toát cuõng laø yeáutoá raát quan troïng laøm neân thaønh coâng cuûa HTX.Xaõ vieân HTX ñaõ aùp duïng ñöôïc kyõ thuaät trong quytrình saûn xuaát rau an toaøn, chaát löôïng vaø ñöôïc toåchöùc saûn xuaát hôïp lyù.

HTX ñaõ xaùc laäp ñöôïc vò trí treân thò tröôøng trongnöôùc vaø xuaát khaåu. Tuy chöa theå xuaát khaåu tröïc



88

tieáp nhöng HTX ñaõ ñöôïc xaùc nhaän laø ñuû khaû naêngxuaát khaåu vaø caùc saûn phaåm cuûa HTX ñaõ ñöôïc xuaátsang caùc nöôùc thoâng qua caùc coâng ty xuaát nhaäpkhaåu.

HTX ñaõ maïnh daïn trong vieäc ñaàu tö nhaø kính ñeåñaûm baûo chaát löôïng vaø thôøi ñieåm thu hoaïch, ñaùpöùng ñöôïc caùc yeâu caàu cuûa caùc baïn haøng. Tuy môùiôû quy moâ nhoû nhöng muïc tieâu ñaët ra ban ñaàu laøtìm ñöôïc ñaàu ra cho saûn phaåm ñaõ ñöôïc thöïc hieän.Trong thôøi gian tôùi, HTX seõ tieáp tuïc ñaàu tö caùc nhaøkính ñeå taêng saûn löôïng, môû roäng thò tröôøng.

Nhìn chung laïi HTX Xuaân Höông ñaõ keát hôïp ñöôïccaùc yeáu toá veà kinh teá, khoa hoïc kyõ thuaät, moâitröôøng xaõ hoäi vaø yeáu toá quaûn lyù ñeå taïo neân thaønhcoâng

6. Baøi hoïc kinh nghieämTöø thöïc teá trieån khai kyù hôïp ñoàng saûn xuaát vaø tieâuthuï rau hoa taïi HTX Xuaân Höông coù theå ruùt ra moätsoá baøi hoïc kinh nghieäm cho caùc hôïp ñoàng tieâu thuïnoâng saûn noùi chung vaø caùc hôïp ñoàng tieâu thuï maëthaøng rau, quaû vaø hoa:

- Quyeát ñònh 80 khoâng theå aùp duïng maùy moùc,cöùng nhaéc cho caùc vuøng troàng rau quaû vì seõkhoâng doanh nghieäp naøo chaáp nhaän ñaàu tö vaøongaønh naøy do treân thöïc teá saûn xuaát rau quaû coùnhieàu ruûi ro, giaù caû baáp beânh vaø coù raát nhieàunguoàn cung caáp haøng.

- Hôïp ñoàng tieâu thuï noâng saûn vaãn coù theå thaønhcoâng neáu nhu caàu thò tröôøng ñuû lôùn maø khoângcaàn ñeán söï hoã trôï cuûa nhaø nöôùc

- Tuy nhieân, neáu khoâng coù hoã trôï cuûa nhaø nöôùcthì caùc hoä ngheøo khoù tham gia hôïp ñoàng vìkhoâng coù ñaát, voán vaø kyõ thuaät.



89

Ñòa chæ: 71 Ngoâ Quyeàn - Thaønh phoá Ñaø Laït - Laâm ÑoàngSaûn phaåm: Rau quaû xuaát khaåu

Daïng hôïp ñoàng: Ña thaønh phaàn

HÔÏP TAÙC XAÕ HIEÄP NGUYEÂN

Hôïp taùc xaõ Hieäp Nguyeân ñöôïc thaønh laäp töøthaùng 9/2003 vôùi phaïm vi ñaêng kyù kinhdoanh töông ñoái roäng bao goàm saûn xuaát vaø

cheá bieán rau quaû xuaát khaåu, kinh doanh nhoâm kínhvaø vaät lieäu xaây döïng. Nguoàn doanh thu chính cuûahôïp taùc xaõ (HTX) töø hoaït ñoäng ñoùng goùp coå phaàn,lieân keát laøm aên vôùi coâng ty Coå phaàn Mai Nguyeân(do moät Vieät kieàu ôû Myõ ñöùng ra ñaàu tö) ñeå sô cheásaûn phaåm rau quaû xuaát baùn ra thò tröôøng nöôùcngoaøi. Saûn phaåm cuûa Hieäp Nguyeân cuøng vôùi MaiNguyeân ñöôïc xuaát khaåu ñi nhieàu nöôùc treân theá giôùi,chuû yeáu laø Haøn Quoác, Singapore, Thaùi Lan vaø ÑaøiLoan. Trong thôøi gian tôùi, HTX coøn döï kieán tìmkieám thò tröôøng taïi Myõ.



90

1. Giôùi thieäu Teân Hieäp Nguyeân laø thöông hieäu cuõ cuûa moät hoäkinh doanh caù nhaân töø tröôùc giaûi phoùng. Con cuûahoä caù nhaân aáy, nay laø chuû nhieäm HTX ñaõ töøngphuï traùch cho coâng ty saûn xuaát rau quaû xuaát khaåuCoâng Thaønh taïi thaønh phoá Ñaø Laït. Sau khi coângty naøy giaûi theå, anh ñöôïc baø con xaõ vieân tínnhieäm vaø ñöùng ra thaønh laäp HTX Hieäp Nguyeân.HTX ñaõ coù saün caùc baïn haøng töø coâng ty CoângThaønh vaø sau naøy laø coâng ty Mai Nguyeân neân ñaàura töông ñoái oån ñònh. Ngaøy ñaàu thaønh laäp chæ coù15 xaõ vieân nhöng ñeán nay ñaõ coù taát caû 38 hoä xaõvieân tham gia vaøo hoaït ñoäng saûn xuaát kinh doanhcuûa HTX. Hôïp ñoàng tieâu thuï rau quaû cuûa HTX kyùvôùi caùc hoä xaõ vieân ñaõ ñöôïc thöïc hieän khaù hieäuquaû maëc duø chuû nhieäm HTX khoâng coù thoâng tingì veà Quyeát ñònh 80. Toång dieän tích ñaát troàng cuûacaùc xaõ vieân kyù hôïp ñoàng HTX hieän ñaõ leân tôùi 110ha vaø soá voán goùp coå phaàn taïi coâng ty Mai Nguyeânleân ñeán 700 trieäu ñoàng.

2. Söï hình thaønh hôïp ñoàngTröôùc khi thaønh laäp HTX Hieäp Nguyeân thì coâng tyCoâng Thaønh ñaõ kyù hôïp ñoàng thu mua rau quaû cuûacaùc hoä daân trong vuøng ñeå xuaát khaåu. Coâng tyCoâng Thaønh giaûi theå ñuùng vaøo thôøi ñieåm tænh LaâmÑoàng coù chuû tröông khuyeán khích thaønh laäp HTX.Ñeå tìm ñaàu ra oån ñònh cho saûn phaåm rau quaû AnhHuøng (nay laø chuû nhieäm HTX) ñaõ cuøng moät soá xaõvieân thaønh laäp neân HTX Hieäp Nguyeân. Tieâuchuaån ñeå coù theå tham gia HTX laø caùc hoä xaõ vieânphaûi coù ñaát vaø coù voán goùp ít nhaát laø 1 trieäu ñoàng.Theo chuû nhieäm HTX, raát nhieàu hoä ban ñaàu coønngaàn ngaïi vôùi moâ hình HTX do nhöõng aán töôïng veàcaùc HTX thôøi kyø bao caáp neân chöa tham gia hoaëctham gia nhöng goùp voán khoâng nhieàu. Sau moät soánaêm hoaït ñoäng, HTX ñaõ daàn laáy ñöôïc loøng tin cuûacaùc hoä xaõ vieân neân soá hoä tham gia ñoâng hôn vaønguoàn voán goùp cuõng taêng leân.

Ngay töø khi môùi thaønh laäp, ñeå caùc hoä xaõ vieân yeântaâm ñaàu tö ñoàng thôøi ñeå ñaûm baûo nguoàn nguyeânlieäu oån ñònh, chuû nhieäm HTX ñaõ kyù hôïp ñoàng tieâuthuï saûn phaåm vôùi caùc xaõ vieân. Nguyeân lieäu rauthu veà seõ do HTX cuøng Mai Nguyeân saûn xuaát vaøxuaát khaåu. Khaùch haøng cuûa Mai Nguyeân cuõngñoàng thôøi laø khaùch haøng cuûa Hieäp Nguyeân, coângnhaân saûn xuaát cho Hieäp Nguyeân laø nhöõng ngöôøiñaõ töøng laøm cho Coâng Thaønh tröôùc ñaây. Ngöôøi

daân saûn xuaát tuy khoâng quaù phuï thuoäc vaøo HTXnhöng tin töôûng vaøo khaû naêng tìm ñaàu ra cuûa HTXneân soá hôïp ñoàng kyù ngaøy caøng taêng trong nhöõngnaêm gaàn ñaây.

3. Ñieàu khoaûn hôïp ñoàngBan ñaàu, treân cô sôû caùc hôïp ñoàng kyù vôùi caùc baïnhaøng nöôùc ngoaøi vaø kinh nghieäm kinh doanh, chuûnhieäm HTX kyù hôïp ñoàng vôùi soá löôïng saûn phaåmthu mua vaø möùc giaù coá ñònh vôùi töøng hoä xaõ vieân.Sau ñoù do giaù caû cuûa maët haøng rau quaû thay ñoåitheo töøng ngaøy, ñeå ñaûm baûo tính linh hoaït, hôïpñoàng coù nhöõng thay ñoåi vaø treân thöïc teá HieäpNguyeân mua saûn phaåm cuûa xaõ vieân theo giaù treânthò tröôøng töï do. Xaõ vieân chæ coù quyeàn lôïi hôn caùchoä noâng daân khaùc khoâng phaûi laø xaõ vieân ôû choãnaém ñöôïc thoâng tin saûn phaåm seõ ñöôïc thu muatheo ñôn ñaët haøng vaø ñöôïc öu tieân mua tröôùc khihaøng doàn veà nhieàu hôn löôïng thu mua caàn thieát.

Theo ñôn ñaët haøng vaø thoâng tin töø HTX, caùc hoädaân ñaêng kyù löôïng haøng seõ baùn cho HTX tröôùc khitroàng. Moät tuaàn tröôùc khi thu hoaïch, hoä xaõ vieânthoâng baùo cho HTX löôïng saûn phaåm, HTX ñöa ramöùc giaù thu mua döï kieán. Tuy nhieân ñeán khi giaohaøng, möùc giaù naøy coù theå ñöôïc ñieàu chænh theogiaù thò tröôøng. HTX khoâng ñaàu tö tröôùc cho caùc hoätroàng rau quaû do khoâng coù nguoàn voán.

Tuy nhieân, HTX giuùp lieân heä vôùi coâng ty phaân boùnñeå baùn öùng tröôùc phaân boùn cho ngöôøi daân vaønhaän laïi tieàn khi vuï thu hoaïch tôùi (thöôøng chu kyøthu hoaïch cuûa rau raát ngaén). Cuõng coù tröôøng hôïphoä xaõ vieân khoâng traû ñöôïc tieàn phaân boùn ngaytrong ñôït thu hoaïch ñaáy nhöng hoï seõ traû laïi vaøonhöõng ñôït thu hoaïch sau. Ñeán thôøi ñieåm naøy,chöa töøng xaûy ra tröôøng hôïp nôï ñoïng keùo daøi hayngöôøi daân khoâng chòu thanh toaùn.

Ngoaøi ra, thoâng qua uy tín cuûa HTX, caùc hoä xaõvieân deã daøng tieáp caän vôùi caùc nguoàn voán vay cuûaNgaân haøng. HTX luoân saün saøng hoã trôï cho caùc xaõvieân trong vieäc laøm thuû tuïc vay voán. Xaõ vieânkhoâng phaûi trích noäp baát cöù khoaûn chi naøo choban quaûn lyù HTX, hoaït ñoäng cuûa HTX

Beân caïnh hoaït ñoäng mua baùn noâng saûn, HTX coøngaén boù chaët cheõ vôùi caùc hoä xaõ vieân thoâng quanguoàn voán goùp coå phaàn. Voán goùp cuûa xaõ vieân vaøoHTX ñöôïc chuyeån thaønh voán coå phaàn cuûa coâng ty



91

Mai Nguyeân vaø xaõ vieân ñöôïc höôûng laõi, chòu loãhaøng naêm theo tyû leä voán goùp ñoù.

Khoâng coù cô quan chöùc naêng naøo ñöùng ra giaùmsaùt hoaït ñoäng hay xaùc nhaän vaøo hôïp ñoàng cuûaHTX vôùi caùc hoä xaõ vieân vaø cho tôùi thôøi ñieåm ñieàutra thì caùc hoä xaõ vieân cuõng chöa nhaän ñöôïc öu ñaõihay caùc thoâng tin gì lieân quan tôùi Quyeát ñònh 80cuûa Thuû töôùng Chính phuû.

4. Tình hình thöïc hieän hôïp ñoàngÑaø Laït laø vuøng troàng rau, hoa truyeàn thoáng, rau saûnxuaát ñaït chaát löôïng cao vaø ngöôøi daân ñaõ quen vôùicoâng vieäc canh taùc, chaêm soùc rau quaû. Chaát löôïng,saûn löôïng vaø chuûng loaïi rau cuûa Ñaø Laït raát phuø hôïpvôùi caùc thò tröôøng xuaát khaåu trong khi ñoù taïi ÑaøLaït, HTX Hieäp Nguyeân laø HTX ñaàu tieân, duy nhaáttröïc tieáp töï tìm tôùi maûng thò tröôøng naøy. Ñieàu naøycoù ñöôïc cuõng moät phaàn do HTX keá thöøa ñöôïc kinhnghieäm kinh doanh, quy trình saûn xuaát vaø caùc baïnhaøng cuûa coâng ty ñaõ töøng hoaït ñoäng töông ñoáithaønh coâng trong lónh vöïc saûn xuaát rau hoa xuaátkhaåu Coâng Thaønh vaø hieän taïi coù theå döïa vaøo nhaøxöôûng cuûa Mai Nguyeân ñeå saûn xuaát. Ñeán nay, HTXHieäp Nguyeân ñaõ tìm ñöôïc caùc ñoái taùc mua haøngtöông ñoái oån ñònh, taïo ñöôïc moái quan heä laøm aênvôùi 20 coâng ty nöôùc ngoaøi vaø döï kieán môû roäng hônthò tröôøng. Trong naêm 2005, HTX Hieäp Nguyeânxuaát khaåu ñöôïc 3000 taán baép caûi, caûi thaûo caùc loaïivôùi giaù bình quaân töø 250 - 350 USD/kg.

Hôïp ñoàng kyù keát vôùi caùc hoä xaõ vieân ñöôïc chuûnhieäm HTX thöïc hieän raát linh hoaït. Möùc giaù caûbieán ñoäng theo thò tröôøng cuõng khuyeán khích ñöôïcngöôøi daân thöïc hieän hôïp ñoàng toát hôn, saün saøngbaùn cho HTX ngay caû khi haøng saûn xuaát khanhieám, giaù treân thò tröôøng bò ñaåy leân cao.

Hoaït ñoäng thu mua hoaøn toaøn phuï thuoäc vaøo thòtröôøng xuaát khaåu cuûa HTX vaø coâng ty MaiNguyeân. Vaøo thôøi kyø cao ñieåm giao haøng, thöôønglaø vaøo saùu thaùng cuoái naêm, saûn phaåm cuûa xaõ vieâncoù luùc leân tôùi 75% treân toång soá nguyeân lieäu cheábieán cuûa HTX vaø coâng ty. Trung bình, vaøo nhöõngthaùng cao ñieåm, saûn phaåm do caùc hoä xaõ vieântroàng ra chæ ñaït ñöôïc 40-45% toång saûn löôïng thumua yeâu caàu. Phaàn coøn laïi, HTX phaûi toå chöùc thumua theâm ôû caùc hoä daân beân ngoaøi. Nhöõng luùcnhö vaäy, caùc hoä xaõ vieân kyù hôïp ñoàng cuõng khoângcoù öu tieân hay chính saùch gì ñaëc bieät hôn so vôùinhöõng hoä khoâng kyù hôïp ñoàng.

Tuy nhieân, vaøo saùu thaùng ñaàu naêm (thöôøng laø muøaxuaân cuûa caùc nöôùc baïn haøng neân hoï coù theå töï saûnxuaát rau), thò tröôøng xuaát khaåu chæ coøn taäp trungvaøo Singapore vaø Haøn Quoác thì löôïng haøng ngöôøidaân saûn xuaát ra seõ bò öù thöøa. Nhöõng luùc nhö theá,haøng cuûa xaõ vieân saûn xuaát ra seõ ñöôïc öu tieân thumua hôn so vôùi haøng cuûa caùc hoä daân beân ngoaøi.Giaù caû thu mua hoaøn toaøn tuaân theo bieán ñoängcuûa giaù caû thò tröôøng, tuy thaáp vaø baáp beânh nhöngngöôøi daân cuõng thu ñöôïc phaàn voán ñaàu tö, khoângbò xaûy ra tình traïng saûn phaåm saûn xuaát ra khoângtheå baùn ñöôïc, ñoå ñi haøng loaït. Vaøo nhöõng thaùngnaøy, HTX cuõng thoâng baùo tröôùc tình hình thu muacho caùc hoä xaõ vieân vaø giaûm löôïng ñaët haøng vôùicaùc hoä xaõ vieân. Ñieàu naøy giuùp ngöôøi daân leân ñöôïckeá hoaïch saûn xuaát cho mình, naém ñöôïc thoâng tinthò tröôøng, giaûm thieåu ruûi ro vaø khoâng bò tö thöôngeùp giaù trong mua baùn trao ñoåi. Treân thöïc teá, caùchoä xaõ vieân cho raèng hoï vaãn saûn xuaát bình thöôøng,phaàn coøn laïi maø HTX khoâng thu mua heát seõ ñöôïcbaùn ra thò tröôøng beân ngoaøi.

HTX cuõng nhaän ñöôïc söï quan taâm, öu ñaõi cuûaNhaø nöôùc, chính quyeàn ñòa phöông trong vieäc xaâydöïng saûn xuaát vaø phaùt trieån thò tröôøng. Ngay töø khimôùi thaønh laäp, HTX ñaõ ñöôïc ñaàu tö coâng ngheächeá bieán sau thu hoaïch, cuï theå laø nguoàn voán hoãtrôï khoâng hoaøn laïi 150 trieäu ñoàng ñeå xaây döïngnhaø laïnh chöùa rau. Ñeán thôøi ñieåm hieän taïi, toaønboä haøng xuaát khaåu cuûa HTX ñeàu ñöôïc mieãn giaûmthueá 100%. Ñieàu naøy ñaõ taïo ñieàu kieän cho HTXcoù theå naâng cao giaù thu mua, taêng khaû naêng caïnhtranh vôùi caùc ñôn vò thu mua, cheá bieán khaùc ñeåñaûm baûo thöïc hieän toát hôïp ñoàng. Hôn nöõa, döôùithöông hieäu HTX seõ coù nhieàu thuaän lôïi hôn tronggiao dòch vôùi caùc ñoái taùc nöôùc ngoaøi. Chuû nhieämHTX cuõng cho bieát, thöôøng thì caùc coâng ty nöôùcngoaøi raát tín nhieäm caùc HTX vì noù ñöôïc toå chöùcbôûi nhaø nöôùc, chòu söï kieåm soaùt cuûa UBND thaønhphoá neân seõ ñaûm baûo thöïc hieän hôïp ñoàng toát hôncaùc coâng ty tö nhaân. Hieän nay, Hieäp Nguyeân ñaõñaêng kyù ñöôïc logo vaø thöông hieäu cho rieâng mìnhvaø daàn kha úng ñònh thöông hieäu cuûa mình treân thòtröôøng khu vöïc.

Tuy theá, vieäc thöïc hieän hôïp ñoàng vaãn gaëp moät soákhoù khaên. Vôùi thò tröôøng nöôùc ngoaøi, hoaït ñoänghôïp taùc laøm aên cuõng raát phöùc taïp. Coù nhöõng coângty nöôùc ngoaøi laàn giao haøng thöù nhaát dieãn ra raáttoát nhöng ñeán nhöõng laàn sau hoï tìm côù ñeå ñoøigiaûm giaù hoaëc chaäm thanh toaùn tieàn. HTX thöôøngkhoâng theå kieän vì chi phí cho moät vuï kieän quoác teá



92

quaù ñaét vaø ñoâi khi trình ñoä cuûa caùn boä quaûn lyùHTX coøn chöa ñuû ñeå coù theå theo kieän vaø thaéngkieän. Vôùi hoaït ñoäng thu mua ñaàu vaøo trong nöôùc,moät soá tröôøng hôïp vi phaïm hôïp ñoàng vaãn xaûy rado giaù thò tröôøng taêng cao ñoät ngoät (thieân tai, donguoàn tin naøo ñoù maø ngöôøi daân khoâng tieâu duøngsaûn phaåm thay theá...), ngöôøi daân seõ khoâng baùn ñuûlöôïng haøng theo cam keát maø baùn ra ngoaøi cho töthöông (HTX khoâng ñieàu chænh giaù kòp thôøi hoaëckhoâng theå thu mua vôùi giaù quaù cao do giaù haøngxuaát ñaõ aán ñònh trong hôïp ñoàng). Cuõng coù nhöõngtröôøng hôïp haøng nhieàu, HTX khoâng thu mua ñuûhoaëc thu mua cuûa hoä saûn xuaát beân ngoaøi vôùi giaùthaáp thì caùc hoä xaõ vieân seõ phaûi chòu ruûi ro, bò eùpgiaù khi baùn ra ngoaøi cho tö thöông hay thaäm chílaø baùn saûn phaåm cho chính HTX.

Veà voán goùp coå phaàn, do chöa hoaøn toaøn taïo ñöôïcnieàm tin cuûa caùc hoä xaõ vieân neân toång soá voán goùpbaèng tieàn cuûa caùc hoä daân môùi leân tôùi 38 trieäuñoàng (trong khi baûn thaân chuû nhieäm HTX goùp voánbaèng tieàn laø 400 trieäu ñoàng). Caùc hoä xaõ vieân khiñöôïc hoûi veà phaàn laõi suaát vaø löôïng voán goùp naøyñeàu coi ñoù nhö moät hình thöùc tín chaáp vaø haàu nhökhoâng naém ñöôïc laõi cuûa nguoàn voán trong nhöõngnaêm qua laø bao nhieâu.

5. Nguyeân nhaân thaønh coâng Xeùt veà caùc yeáu toá quyeát ñònh cho thaønh coâng cuûaHTX Hieäp Nguyeân thì vai troø cuûa caù nhaân quaûn lyùlaø raát quan troïng. Chuû nhieäm HTX laø ngöôøi coùkinh nghieäm trong saûn xuaát vaø kinh doanh xuaátkhaåu maët haøng rau quaû. Ñoàng thôøi, Chuû nhieämcuõng laø ngöôøi coù chieán löôïc kinh doanh toát, daùmquyeát, daùm laøm, bieát phaùt huy nhöõng lôïi theá cuûavuøng, caùc chính saùch öu ñaõi cuûa Nhaø nöôùc vaø taïomoái lieân keát ñeå phaùt trieån.

Theâm vaøo ñoù, HTX coøn ñöôïc thöøa höôûng nhöõngmoái quan heä töø caùc coâng ty Coâng Thaønh, MaiNguyeân neân coù caùc baïn haøng oån ñònh ôû nöôùcngoaøi. Thò tröôøng ñaàu ra oån ñònh vaø ngaøy caøng môûroäng laø moät yeáu toá cô baûn giuùp hôïp ñoàng cuûa HTXvôùi caùc xaõ vieân thaønh coâng.

Ngoaøi ra, baèng caùch toå chöùc huy ñoäng nguoàn voángoùp coå phaàn cuûa caùc xaõ vieân, HTX ñaõ coù hìnhthöùc giöõ xaõ vieân gaén boù hôn vôùi HTX ñoàng thôøicuõng thu huùt ñöôïc theâm löôïng voán lôùn ñeå ñaàu töcho hoaït ñoäng saûn xuaát kinh doanh

Moät yeáu toá raát quan troïng laø HTX coù theå kinhdoanh xuaát khaåu nhö moät doanh nghieäp nhöngkhoâng phaûi chòu thueá. Ñieàu naøy giuùp caùc hoaïtñoäng kinh doanh coù lôïi hôn, khaû naêng caïnh tranhcao hôn daãn tôùi caùc hôïp ñoàng xuaát khaåu hay hôïpñoàng thu mua ñaàu vaøo cuûa HTX cuõng ñöôïc thöïchieän toát hôn.

6. Baøi hoïc kinh nghieäm- Töø thaønh coâng cuûa HTX Hieäp Nguyeân cho thaáy

Quyeát ñònh 80 döôøng nhö chæ taäp trung vaøo caùcñôn vò Nhaø nöôùc maø chöa thöïc söï ñöôïc tuyeântruyeàn phoå bieán roäng raõi ngay caû trong nhöõngvuøng chuyeân saûn xuaát caùc maët haøng noâng saûnñeå cung caáp cho thò tröôøng trong nöôùc vaø xuaátkhaåu. Chuû nhieäm xaõ, ngöôøi coù nhieàu naêm kinhnghieäm trong kinh doanh caùc maët haøng noângsaûn cuõng nhö caùc hoä xaõ vieân saûn xuaát ñeàukhoâng coù thoâng tin gì veà Quyeát ñònh naøy. Quyeátñònh 80 cuõng khoâng maáy aûnh höôûng tôùi hoaïtñoäng saûn xuaát vaø tieâu thuï noâng saûn cuûa HTX .

- Nhaém vaøo thò tröôøng ñaïi traø, yeâu caàu chaát löôïngkhoâng cao (coù theå saûn xuaát treân dieän roäng,khoâng caàn nhaø kính, khoâng caàn ñaàu tö gioáng vaøquy trình chaêm soùc quaù phöùc taïp) thì ngöôøi daânvaø HTX vaãn coù theå coù laõi vaø phaùt trieån.

- Vôùi caùc maët haøng coù giaù caû khoâng oån ñònh nhörau quaû, khoâng theå ñònh giaù coá ñònh ñaûm baûocho ngöôøi saûn xuaát, Nhaø nöôùc caàn coù quyõ hoã trôïruûi ro cho ngöôøi daân vì ngöôøi daân saûn xuaát luoânlaø ngöôøi phaûi chòu thieät khi coù ruûi ro xaûy ra.

- Caùc hoä ngheøo khoâng ñöôïc höôûng lôïi töø caùc moâhình HTX nhö HTX Hieäp Nguyeân. Neáu hoïkhoâng coù ñaát, khoâng coù voán goùp vaø khoâng coùtieàn ñaàu tö saûn xuaát thì khoâng theå tham gia caùchoaït ñoäng cuûa HTX bôûi vì voán goùp laø yeâu caàuñaàu tieân ñeå tham gia HTX vaø hôn nöõa HTXkhoâng theå ñaàu tö öùng tröôùc cho saûn xuaát.

- Chính phuû caàn coù caùc chöông trình naâng caokhaû naêng kinh doanh, phoå bieán kinh nghieämkinh doanh vôùi ñoái taùc nöôùc ngoaøi cho caùc ñônvò xuaát khaåu, hoã trôï xaây döïng thöông hieäu quoácteá, ñaûm baûo thò tröôøng ñaàu ra cho caùc maët haøngnoâng saûn. Ñaûm baûo ñaàu ra chính laø ñaûm baûocho caùc hôïp ñoàng coù theå thöïc hieän thaønh coâng.



93

Ñòa chæ: Xaõ Xuaân Tröôøng, Huyeän Caàu Ñaát, Tænh Laâm ÑoàngSaûn phaåm: Cheø xanh vaø cheø ñen

Daïng hôïp ñoàng: Ñoàn ñieàn trung taâm

COÂNG TY CHEØ CAÀU ÑAÁT

Coâng ty cheø Caàu Ñaát tröôùc laø nhaømaùy cheø Caàu Ñaát, tröïc thuoäccoâng ty cheø Laâm Ñoàng, thaønh laäp

töø naêm 1927. Coâng ty laø doanh nghieäpnhaø nöôùc, môùi chuyeån sang coå phaànhoùa ñaàu thaùng 12/2005, tính ñeán thôøiñieåm khaûo saùt môùi ñöôïc 7 thaùng. Hieäntaïi, 51% voán cuûa coâng ty laø cuûa nhaønöôùc, döôùi daïng nhaø xöôûng ñaát ñai,phaàn coøn laïi laø cuûa coâng nhaân vieân.



94

1. Giôùi thieäu Coâng ty cheø Caàu Ñaát tröôùc laø nhaø maùy cheø CaàuÑaát, tröïc thuoäc coâng ty cheø Laâm Ñoàng, thaønh laäptöø naêm 1927. Coâng ty laø doanh nghieäp Nhaø nöôùc,môùi chuyeån sang coå phaàn hoùa ñaàu thaùng12/2005, tính ñeán thôøi ñieåm khaûo saùt môùi ñöôïc 7thaùng. Hieän taïi, 51% voán cuûa coâng ty laø cuûa Nhaønöôùc, döôùi daïng nhaø xöôûng ñaát ñai, phaàn coøn laïilaø cuûa coâng nhaân vieân. Coâng ty ñang coù yù ñònhnaâng voán ñieàu leä cuûa mình leân gaáp ñoâi ñeå xaâydöïng nhaø xöôûng cheá bieán. Do quaù trình coå phaànhoùa môùi baét ñaàu, coâng ty coøn nhieàu yù ñònh xaâydöïng, phaùt trieån, chuyeån ñoåi, neân khoù coù theå noùitröôùc ñöôïc tình hình kinh doanh cuûa coâng ty trongthôøi gian tôùi.

Coâng ty hieän ñang coù 230 ha cheø vaø 150 coângnhaân cheá bieán cuõng nhö coâng nhaân noâng nghieäp.Coâng ty ñang saûn xuaát caùc gioáng cheø ñen, cheøxanh Vieät Nam, cheø Ñaøi Loan, vaø cuõng ñang caûitaïo ñaát ñeå troàng caùc gioáng cheø môùi, coù giaù trò caohôn, nhö cheø oâ long. Trong caùc saûn phaåm naøy,coâng ty xuaát khaåu nhieàu nhaát laø cheø ñen sangÑoâng AÂu cuõ, Iraq, Ñaøi Loan, Singapore, vaø coänghoøa Seùc, nhöng vaãn phaûi thoâng qua trung gian lacaùc coâng ty xuaát nhaäp khaåu. Vì vaäy, coâng tythöôøng xuyeân bò eùp giaù vaø laõi khoâng nhieàu hôn laømaáy so vôùi baùn haøng trong nöôùc. Cheø Caàu Ñaáthieän ñang noã löïc tìm thò tröôøng xuaát khaåu ñoäc laäpñeå coù theå naâng cao lôïi nhuaän, nhöng coøn gaëpnhieàu khoù khaên.

Coâng ty cheø Caàu Ñaát tröôùc laø moät noâng tröôøngcheø, chæ thueâ coâng nhaân troàng cheø chöù khoângkhoaùn ñaát cho daân nhö hieän nay. Coâng ty môùi baétñaàu khoaùn ñaát, laøm hôïp ñoàng naêm 1975 vaø cöù 5naêm laïi kí laïi moät laàn. Ñoái töôïng laøm hôïp ñoàng laøcaû coâng nhaân cuûa coâng ty laãn noâng daân xaõ XuaânTröôøng, nay ñaõ leân tôùi 235 hoä. Nhìn chung, hôïpñoàng cuûa coâng ty thaønh coâng treân khía caïnh ñaûmbaûo ñöôïc ñaàu ra ñaàu vaøo oån ñònh cho hai beân hôïpñoàng, nhöng chöa thaønh coâng ôû choã ruûi ro chöañöôïc chia seû hôïp lyù, laøm cho doanh nghieäp haàunhö khoâng coù laõi. Nguyeân do cô baûn laø coâng tyvaãn thuoäc Nhaø nöôùc, neân tính xaõ hoäi cao hôn tínhkinh teá. Nhieàu khi coâng ty saün saøng chòu loã ñeåñaûm baûo cho daân ñöôïc treân giaù saøn. Cô cheá naøytoàn taïi ñöôïc trong thôøi kì bao caáp cuõ, nhöng döïkieán trong thôøi gian tôùi seõ xaûy ra ôû möùc ñoä thaáphôn do coâng ty ñaõ coå phaàn hoùa vaø töï chòu traùchnhieäm veà taøi chính cuûa mình.

2. Söï hình thaønh hôïp ñoàngCoâng ty cheø Caàu Ñaát chuyeån cô cheá töø noângtröôøng sang khoaùn ñaát cho daân laø do chæ thò cuûacoâng ty cheø Laâm Ñoàng, theo chính saùch Nhaønöôùc, nhaèm chuyeån giao quyeàn sôû höõu daàn chonoâng daân. Ñaây laø moät quaù trình chuyeån ñoåi töøtreân xuoáng, chöù khoâng phaûi do nhu caàu kinh teátröïc tieáp cuûa coâng ty. Nhöõng ngöôøi nhaän khoaùnthöôøng laø coâng nhaân ñaõ töøng laøm vieäc tröôùc ñoù.Sau naøy, moät soá ngöôøi daân coù ñaát rieâng chuyeånhôïp ñoàng sang cho ñoái töôïng khaùc ñeå kinh doanhnhöõng maët haøng coù lôïi hôn, tuøy vaøo ñaëc ñieåm ñaátcuûa töøng hoä.

Hieän taïi, phaàn lôùn hoä nhaän khoaùn laø nhöõng ngöôøiôû vuøng khaùc ñeán, chöa coù ñaát canh taùc. Laøm hôïpñoàng vôùi coâng ty, caùc hoä kieám ñöôïc khoaûn thunhaäp ñuû soáng vaø coù theå tích goùp ñeå mua ñöôïc ñaátrieâng. Moät soá ít hoä khaùc coù ñaát rieâng nhöõng vaãntieáp tuïc hôïp ñoàng vôùi coâng ty, nhö tröôøng hôïp anhNguyeãn Höõu Phöôùc maø chuùng toâi phoûng vaán. Nhaøanh nhaän 1,8 ha cuûa coâng ty, ngoaøi ra coù 6 saøoñaát rieâng. Trong soá ñoù, 2 saøo laø cheø, coøn laïi laø caøpheâ. 2 saøo cheø nhaø anh cuõng baùn cho coâng tytheo giaù thu mua vì coâng ty laø ñôn vò duy nhaát thumua cheø ñen, loaïi cheø maø ñaát nhaø anh coù theåtroàng ñöôïc. Troàng caø pheâ ñem laïi thu nhaäp khaùhôn, nhöng giaù caø pheâ baáp beânh, neân anh khoângñaàu tö heát vaøo caø pheâ.

3. Ñieàu khoaûn hôïp ñoàngCoâng ty kyù hôïp ñoàng giao vöôøn cheø cho noâng daânvaø thu mua toaøn boä cheø thu hoaïch. Döôùi hôïp ñoàngnaøy, coâng ty cung öùng ñaát, caây cheø, vaø taát caû caùcvaät tö ñaàu vaøo; noâng daân chæ chòu traùch nhieäm veàcoâng lao ñoäng vaø thu haùi. Hình thöùc lieân keát naøykhaùc vôùi hình thöùc noâng tröôøng vì noâng daân ñöôïchöôûng thaønh quaû theo coâng lao ñoäng cuûa mìnhchöù khoâng coù löông cöùng nhö khi laøm coâng nhaântröôùc kia.

Giaù cheø ñöôïc coâng ty ñaët ra luùc ñaàu naêm vaø ñöôïcñieàu chænh neáu giaù trong naêm taêng leân. Nhö vaäylaø coù möùc giaù saøn, khieán cho ruûi ro veà giaù caû thòtröôøng hoaøn toaøn thuoäc veà coâng ty. Hieän nay, giaùcheø ñen trung bình laø 1.800 ñoàng/kg, taêng 200ñoàng so vôùi naêm ngoaùi, maëc duø giaù ngoaøi thòtröôøng laø khoâng taêng. Töông töï nhö vaäy, naêm2006, giaù cheø xanh trung bình laø 2000 ñoàng/kg,vaãn giöõ nguyeân so vôùi naêm ngoaùi maëc duø giaù vaät



95

tö trong naêm taêng. Giaù baát caäp vôùi thò tröôøng,khoâng mang laïi nhieàu laõi cho coâng ty, nhöng hoïkhoâng ñieàu chænh ñöôïc giaù cho phuø hôïp vì saulöng moät cô quan Nhaø nöôùc coøn laø caû moät boä maùykhaù trì treä, vôùi muïc ñích phuïc vuï cho daân nöõa chöùkhoâng chæ cho lôïi ích kinh teá cuûa doanh nghieäp.

Coâng ty coù moät soá tieâu chuaån ñeå phaân loaïi cheø vaøñaùnh giaù chaát löôïng. Hieän taïi, cheø ñen coù 4 loaïi:A, B, C, D, ñöôïc phaân theo töøng thaønh phaàn cuûacaây. Phaàn ngoïn, khi saáy khoâ taïo ra saûn phaåm cheøngon nhaát, ñöôïc goïi laø loaïi A, coù giaù cao nhaát.Töông töï nhö vaäy, caøng xuoáng goác cheø, giaù caønggiaûm xuoáng.

Do möùc ñaàu tö cho ñaàu vaøo cuûa doanh nghieäp vaønoâng daân khaùc nhau neân khoaûn tieàn chia cho moãibeân cuõng khaùc. Treân khoaûng ñaát khoaùn, coâng tyñöôïc höôûng 70%, coøn noâng daân ñöôïc 30% cho 4- 5 taán cheø/ha. Ñaây laø saûn löôïng khoaùn cho moãiha cheø. Neáu hoä ñaït quaù saûn löôïng naøy, hoï seõ ñöôïchöôûng toaøn boä tieàn cho soá cheø coøn laïi. Möùc chianhö vaäy laø hôïp lyù vaø khoâng bò daân than phieàn vìhoï chæ phaûi boû ra coâng lao ñoäng. Ngoaøi ra, noù coøntaïo ñoäng löïc cho ngöôøi daân saûn xuaát haêng say hôndo ñöôïc höôûng thaønh quaû vöôït quaù saûn löôïngkhoaùn. Ngöôïc laïi, neáu hoä khoâng noäp ñuû, hoï seõphaûi boài thöôøng cho doanh nghieäp baèng 35% giaùtrò saûn phaåm thieáu huït. Treân thöïc teá, saûn löôïngtrung bình cuûa moãi hoä ñaõ ñaït ñeán 6 taán/ha. Ñoáivôùi nhöõng hoä daân coù ñaát rieâng, giaù cheø cuõnggioáng giaù cheø khoaùn, nhöng noâng daân ñöôïc höôûngtoaøn boä soá tieàn do hoï chòu toaøn boä tieàn ñaàu tö.

Vieäc giaùm saùt saûn xuaát cuûa noâng daân cuõng töôngñoái ñôn giaûn do caùc quy trình boùn phaân, phunthuoác tröø saâu ñeàu ñöôïc tieán haønh taäp theå. Moãi laànxe phaân, thuoác ñeán, taát caû caùc hoä ñeàu ra vöôønchaêm soùc cho caây cuøng moät luùc. Giaùm ñoác vaø moätsoá laõnh ñaïo khaùc cuûa coâng ty tröïc tieáp giaùm saùt vaøcoù theå deã daøng nhaän thaáy hoä coù söû duïng heát choãthuoác vaø phaân ñaõ ñöôïc phaùt cho hay khoâng. Baothuoác vaø phaân sau khi ñaõ söû duïng xong phaûi ñöôïcnoäp laïi cho coâng ty ñeå kieåm tra.

Ñaëc ñieåm cuûa loaïi hôïp ñoàng lieân keát naøy khieáncho doanh nghieäp phaûi chòu toaøn boä thieät haïitrong tröôøng hôïp thieân tai vì khi ñoù, caùc vaät lieäumaø doanh nghieäp ñaõ ñaàu tö ñeàu bò maát traéng.Ngöôøi daân chæ phaûi boû coâng lao ñoäng neân veà maëttaøi chính, hoï phaûi chòu ít hôn doanh nghieäpnhieàu.

4. Tình hình thöïc hieän hôïp ñoàngDo hình thöùc lieân keát raát ñôn giaûn, phaân phoáitraùch nhieäm roõ raøng, neân vieäc thöïc hieän hôïp ñoàngtaïi Coâng ty cheø Caàu Ñaát khoâng coù gì khoù khaên.Hôïp ñoàng cuõng ñaõ ñöôïc thöïc hieän 30 naêm nayneân cuõng laäp ra ñöôïc nhöõng quy ñònh vöõng chaéc,löôøng ñöôïc nhöõng khoù khaên coù theå gaëp phaûi khithöïc thi. Ñieåm maáu choát ôû ñaây laø coâng ty cheø CaàuÑaát laø coâng ty nhaø nöôùc, neân maëc duø tieàm naêngkinh teá khoâng maïnh, nhöng hoï vaãn ñaûm baûo chodaân coù moät möùc soáng oån ñònh. Giaù caû vaø quy trìnhkieåm soaùt, phaân loaïi chaát löôïng cuûa doanh nghieäpñöôïc ngöôøi daân coi laø hôïp lyù.

Ngoaøi ra, cheø cuõng laø loaïi saûn phaåm ñaëc bieät, ñoøihoûi quy trình cheá bieán phöùc taïp, neân khoâng coùnhieàu tö nhaân caïnh tranh mua nguyeân lieäu maøkhoâng ñaàu tö nhö tröôøng hôïp cuûa rau, söõa, v.v. Taátnhieân, tröôùc kia cuõng ñaõ coù moät soá tö nhaân caïnhtranh, nhöng coâng ty ñaõ laøm vieäc raát chaët vôùi ñòaphöông neân coâng an xaõ ñaõ giuùp deïp ñi. Ñoái vôùinhöõng hoä vi phaïm hôïp ñoàng, baùn cheø cho tönhaân, coâng ty cuõng chæ môøi leân caûnh caùo, chöùkhoâng xöû lyù phaït hoaëc ñöa ra UÛy ban nhaân daânxaõ, maëc duø hôïp ñoàng coù xaùc nhaän cuûa ñòaphöông. Ngoaøi ra, giaù cuûa coâng ty ñöa ra vaãn laøgiaù cao nhaát, neân ngöôøi daân ít coù lyù do ñeå baùn rangoaøi.

Nhö vaäy, ñieåm maïnh cuûa hôïp ñoàng laø cô cheá lieânkeát roõ raøng, ít xaûy ra vi phaïm töø hai phía. Tuynhieân, hôïp ñoàng chöa coù tính beàn vöõng ôû choã caùcñieàu khoaûn khoâng mang laïi nhieàu lôïi nhuaän chodoanh nghieäp. Theo lôøi giaùm ñoác coâng ty cheø CaàuÑaát, "Coâng ty laøm hôïp ñoàng theo nghóa vuï vôùi daânlaø chính, chöù khoâng laõi ñöôïc laø bao". Moãi naêm,coâng ty mua vaøo 1200 taán nguyeân lieäu, maátkhoaûng 2,4 tæ. Ngoaøi ra coâng ty coøn phaûi traû chiphí baûo hieåm, lao ñoäng cho caùc coâng nhaân vaø caûnoâng daân khoaùn ñaát. Baùn cho caùc coâng ty Xuaátnhaäp khaåu, coâng ty cuõng hay bò eùp giaù, thöôøng chæthu veà toång coäng ñöôïc 3 tæ. Con soá naøy tröø ñinhöõng chi phí keå treân, coâng ty haàu nhö khoâng laõi.Trong thôøi gian tôùi, maëc duø coâng ty ñaõ coå phaànhoùa, nhöng vaãn phuï thuoäc vaøo Nhaø nöôùc nhieàu,khieán cho lôïi nhuaän ñoái vôùi cheø döï kieán cuõng seõkhoâng taêng. Ñieàu naøy hieän taïi coù lôïi cho ngöôøidaân, nhöng veà laâu daøi, khi Nhaø nöôùc ruùt daàn hoãtrôï ñoái vôùi coâng ty, thì söï toàn taïi cuûa hôïp ñoàng tuøythuoäc vaøo caùch doanh nghieäp ñieàu chænh caùc ñieàu



96

khoaûn hôïp ñoàng sao cho ruûi ro vaø lôïi nhuaän ñöôïcchia seû cho ñoâi beân moät caùch coâng baèng.

Cuõng do yeáu keùm veà taøi chính neân coâng ty coùnhöõng khoù khaên chöa giaûi quyeát ngay ñöôïc. Heäthoáng thuûy lôïi cuûa coâng ty coøn yeáu, neân saûn xuaátcoøn phuï thuoäc vaøo naéng möa. Coâng ty ñang coágaéng caûi taïo laïi vöôøn cheø ñeå saûn xuaát gioáng cheøcoù hieäu quaû kinh teá cao hôn, nhö cheø oâ long,nhöng hieän môùi caûi taïo ñöôïc 70 ha treân toång soá230 ha. Ngoaøi ra, coâng ty coøn ñang coù yù ñònh môûvuøng nguyeân lieäu troàng nho ñeå saûn xuaát röôïuVang. Khi ñoù, coâng ty taát yeáu seõ söû duïng hôïp ñoàngthu mua saûn phaåm cuûa daân, nhöng ñieàu khoaûn seõchaët cheõ hôn baây giôø, ñaûm baûo lôïi ích cuûa doanhnghieäp hôn. Tuy nhieân, hieän nay voán cuûa coâng tycuõng ít, vieäc ñaàu tö saûn xuaát vang, seõ gaëp nhieàukhoù khaên.

Ñoái vôùi ngöôøi daân, troàng cheø mang laïi thu nhaäpoån ñònh, khoâng bò ñoùi, nhöng cuõng chaúng giaøuñöôïc. Neáu coâng ty coù khaû naêng caûi taïo vöôøn cheø,tìm ñöôïc nguoàn xuaát khaåu tröïc tieáp thì thu nhaäpcuûa ngöôøi daân seõ taêng hôn raát nhieàu.

Nhö vaäy, ôû ñaây ta coù moät tröôøng hôïp thöïc hieänhôïp ñoàng maø ngöôøi daân ñöôïc lôïi hôn doanhnghieäp. Doanh nghieäp coù giaù saøn, ñaàu tö chonoâng daân, chòu hoaøn toaøn ruûi ro luùc thieân tai, v.v.,nhöng tính kinh teá cuûa hôïp ñoàng khoâng cao, vìvaäy, veà laâu daøi caû doanh nghieäp vaø noâng daân ñeàukhoù phaùt trieån ñöôïc.

5. Nguyeân nhaân thaønh coâng Hôïp ñoàng cheø Caàu Ñaát ñöôïc thöïc hieän moät caùchquy cuû, ít coù vi phaïm töø phía hai beân. Lyù do thaønhcoâng cuûa hôïp ñoàng naøy nhö sau:

- Coâng ty khoâng bò caïnh tranh mua nguyeân lieäu

do saûn phaåm caàn quy trình cheá bieán phöùc taïp.Ngoaøi ra, giaù coâng ty ñaët ra cuõng cao baèng hoaëchôn giaù thò tröôøng, neân noâng daân khoâng coù lyù dogì ñeå baùn ra ngoaøi.

- Coâng ty coù phöông thöùc quaûn lyù hieäu quaû, ñaûmbaûo noâng daân söû duïng heát vaät tö ñöôïc cung öùngvaøo vieäc chaêm soùc cheø.

Tuy nhieân, trong boái caûnh caïnh tranh cuûa neànkinh teá thò tröôøng, tính beàn vöõng cuûa hôïp ñoàng seõkhoâng cao, nhaát laø khi söï hoã trôï cuûa Nhaø nöôùcgiaûm ñi. Nhöõng haïn cheá naøy coøn toàn taïi do nhöõnglyù do sau:

- Coâng ty vaãn tröïc thuoäc Nhaø nöôùc, neân vaãn ñöôïcbao caáp cho caùc vaán ñeà chính trò xaõ hoäi.

- Tieàm löïc taøi chính cuûa coâng ty vaãn chöa maïnh,chöa tìm ñöôïc thò tröôøng xuaát khaåu tröïc tieáp,neân chöa caûi taïo ñöôïc vöôøn cheø, naâng cao ñôøisoáng cho noâng daân.

6. Baøi hoïc kinh nghieämTröôøng hôïp cheø Caàu Ñaát ñaõ ñem laïi nhöõng baøihoïc kinh nghieäm sau ñaây:

- Caùc coâng ty nhaø nöôùc chöa chuyeån haún sang côcheá môùi thì khoù coù ñöôïc hôïp ñoàng beàn vöõng.

- Hình thöùc quaûn lyù theo kieåu noâng tröôøng, nhöngtraû theo löông khoaùn saûn phaåm laø hình thöùcquaûn lyù höõu hieäu, ñaûm baûo ít vi phaïm hôïp ñoàngmaø vaãn taïo ñoäng löïc ñeå noâng daân thuùc ñaåy saûnxuaát.

- Vieäc coâng ty phaûi xuaát qua trung gian aûnhhöôûng tôùi lôïi ích cuûa hôïp ñoàng, do coâng ty bò eùpgiaù, lôïi nhuaän khoâng cao.



97

Ñòa chæ: Ñöôøng soá 2, Thò traán Madaguoâi, huyeän Ñaï Huoai, tænh Laâm ÑoàngSaûn phaåm: Haït ñieàuDaïng hôïp ñoàng: Ña thaønh phaàn

NHAØ MAÙY CHEÁ BIEÁN XUAÁT KHAÅU ÑIEÀU ÑAÏ HUOAI

Nhaø maùy ñieàu Ñaï Huoai laø moät ñôn vò tröïcthuoäc Coâng ty coå phaàn Thöïc phaåm LaâmÑoàng 51% voán Nhaø nöôùc. Nhaø maùy ñöôïc

thaønh laäp töø cuoái naêm 1994 treân ñòa baøn huyeänÑaï Huoai, trung taâm vuøng ñieàu nguyeân lieäu cuûatænh Laâm Ñoàng. Thôøi gian ñaàu thaønh laäp, nhaømaùy hoaït ñoäng vôùi coâng suaát cheá bieán 1000 taánnguyeân lieäu ñieàu thoâ/naêm, tôùi nay nhaø maùy ñaõmôû roäng theâm moät phaân xöôûng taïi xaõ Ñaï laây,huyeän Ñaï Teûh vôùi coâng suaát treân 6000 taánnguyeân lieäu thoâ/naêm.



98

1. Giôùi thieäu Nhaø maùy ñieàu Ñaï Huoai laø moät ñôn vò tröïc thuoäcCoâng ty coå phaàn Thöïc phaåm Laâm Ñoàng 51% voánNhaø nöôùc. Nhaø maùy ñöôïc thaønh laäp töø cuoái naêm1994 treân ñòa baøn huyeän Ñaï Huoai, trung taâmvuøng ñieàu nguyeân lieäu cuûa tænh Laâm Ñoàng. Thôøigian ñaàu thaønh laäp, nhaø maùy hoaït ñoäng vôùi coângsuaát cheá bieán 1000 taán nguyeân lieäu ñieàu thoâ/naêm,tôùi nay nhaø maùy ñaõ môû roäng theâm moät phaânxöôûng taïi xaõ Ñaï Laây, huyeän Ñaï Teûh vôùi coâng suaáttreân 6000 taán nguyeân lieäu thoâ/naêm. Nguyeân lieäusaûn xuaát ñöôïc thu mua töø nhieàu nguoàn: kyù hôïpñoàng tieâu thuï noâng saûn tröïc tieáp vôùi hoä daân, kyùhôïp ñoàng thoâng qua hoäi noâng daân, thu mua töø caùcñaïi lyù vaø hoä daân baùn leû khaùc. Tuy vaäy, löôïng ñieàunguyeân lieäu thoâ nhaø maùy thu mua ñöôïc haøng naêmchæ ñaït 60% coâng suaát. Saûn phaåm ñieàu cheá bieáncuûa coâng ty phaàn lôùn ñöôïc xuaát khaåu, moät phaànnhoû haøng caáp thaáp (khoaûng 5%) ñöôïc ñöa ra tieâuthuï treân thò tröôøng noäi ñòa.

Trong nhöõng naêm gaàn ñaây, Coâng ty ñaõ khaúngñònh ñöôïc vò trí cuûa mình vaø môû roäng thò tröôøngkinh doanh. Saûn phaåm ñieàu cheá bieán cuûa coâng tysaûn xuaát ra ñeàu ñöôïc tieâu thuï heát hoaëc thaäm chíkhoâng ñuû cung caáp cho caùc ñôn ñaët haøng (naêm2004). Nhu caàu cuûa thò tröôøng cho maët haøng ñieàulaø raát lôùn ñoøi hoûi coâng ty phaûi môû roäng vuøngnguyeân lieäu, taêng saûn löôïng thu mua nguyeân lieäuthoâ khoâng chæ trong ñòa baøn tænh maø caû taïi caùctænh laân caän. Tuy nhieân, ngöôïc laïi vôùi xu höôùngphaùt trieån naøy, soá löôïng caùc hôïp ñoàng bao tieâusaûn phaåm vaø dieän tích kyù hôïp ñoàng cuûa nhaø maùycho caùc hoä daân troàng ñieàu ngaøy caøng giaûm trongnhöõng naêm qua. Baûn thaân ñaïi dieän nhaø maùy cuõngthöøa nhaän hình thöùc kyù hôïp ñoàng noâng saûn theoQuyeát ñònh 80 cuûa nhaø maùy khoâng coù hieäu quaû.

2. Söï hình thaønh hôïp ñoàngDo coâng suaát cheá bieán lôùn, ñeå ñaûm baûo nguoànnguyeân lieäu vöõng chaéc cho saûn xuaát, Ban laõnh ñaïocoâng ty vaø nhaø maùy ñaõ tieán haønh xem xeùt vieäc kyùhôïp ñoàng tieâu thuï noâng saûn cho baø con noâng daântöø naêm 1999. Nhaø maùy cuõng thöïc hieän ñaàu tö moätphaàn ñaàu vaøo cho ngöôøi daân vaø khuyeán khíchngöôøi daân thu gom, baùn saûn phaåm cho mình. Moâhình ban ñaàu toû ra raát toát tuy nhieân sau vaøi naêm,nhaø maùy ñaõ thöïc söï gaëp khoù khaên vì tình traïng viphaïm hôïp ñoàng trong daân. Nhaø maùy cuõng tieán

haønh kyù hôïp ñoàng vôùi daân thoâng qua Chi hoäinoâng daân, Hôïp taùc xaõ. Hình thöùc naøy ñöôïc thöïchieän toát hôn nhöng hieän töôïng nôï ñoïng vaãn xaûyra.

Thöïc hieän Quyeát ñònh 80/ QÑ-TTg, nhaø maùy môûroäng dieän kyù hôïp ñoàng nhöng choïn löïa kyõ hôn caùchoä seõ tham gia kyù hôïp ñoàng. Thoâng qua chi hoäinoâng daân, chính quyeàn ñòa phöông, chæ nhöõng hoäcoù uy tín laøm aên, coù theå toå chöùc saûn xuaát toát môùiñöôïc tham gia kyù hôïp ñoàng. Töø choã caùc hôïp ñoàngthu mua ñöôïc raûi ñeàu treân khaép 6 xaõ cuûa huyeänthì naêm 2002, nhaø maùy tieán haønh choïn löïa laïicaùc hoä coù naêng löïc saûn xuaát vaø thöïc söï coù nguyeänvoïng ñaàu tö phaùt trieån caây ñieàu, soá hoä tham gia kyùhôïp ñoàng môùi ruùt goïn laïi chæ trong 3 xaõ. Ngoaøi ranhaø maùy môû roäng theâm dieän tích kyù hôïp ñoàng ôûhuyeän Caùt Tieân. Tuy nhieân, haàu heát caùc hôïp ñoàngnaøy ñeàu khoâng hieäu quaû. Tröôùc ñaây nhaø maùy ñaàutö öùng tröôùc vaø khoâng tính laõi suaát cho taát caû caùchoä daân kyù hôïp ñoàng thì töø naêm 2005, nhaø maùychæ ñaàu tö öùng tröôùc cho nhöõng hôïp ñoàng kyù vôùiHoäi noâng daân, HTX. Chæ coù duy nhaát 01 hôïp ñoàngñöôïc kyù vôùi ngöôøi daân nhöng nhaø maùy cuõngkhoâng ñaàu tö öùng tröôùc cho hoä naøy. Tuy nhieân vaãncoøn toàn taïi nhöõng hôïp ñoàng khoâng thu heát ñöôïctieàn ñaõ öùng tröôùc.

3. Caùc ñieàu khoaûn hôïp ñoàngHôïp ñoàng tieâu thuï noâng saûn ñöôïc nhaø maùy kyù laïihaøng naêm vôùi hoä noâng daân troàng ñieàu tröôùc khi vuïñieàu baét ñaàu (vuï thu hoaïch ñieàu chính baét ñaàu töøñaàu thaùng 3 vaø keát thuùc vaøo cuoái thaùng 5, tuynhieân moät soá löôïng khoâng nhoû ñöôïc thu hoaïchsôùm vaøo tröôùc ñoù hoaëc muoän hôn vaøo cuoái vuï sauñoù). Vôùi caùc hôïp ñoàng tieâu thuï noâng saûn theoQuyeát ñònh 80, nhaø maùy chæ thu mua haït ñieàu thoâ.Trong moãi hôïp ñoàng thöôøng ñöa ra döï kieán soálöôïng mua baùn nhöng khoâng ñöa ra möùc giaù cuïtheå maø thöôøng tính theo möùc giaù thò tröôøng taïitöøng thôøi ñieåm giao nhaän haøng. Soá löôïng ngöôøidaân kyù hôïp ñoàng vôùi nhaø maùy thöôøng thaáp hônnhieàu so vôùi saûn löôïng thöïc teá cuûa hoä, thöôøng thìchæ baèng hoaëc ít hôn 2/3 toång saûn löôïng thöïc teá. .

Hôïp ñoàng cuûa nhaø maùy coù nhöõng quy ñònh raát cuïtheå, chaët cheõ veà chaát löôïng vaø quy caùch haøng hoaù(ví duï nhö haït ñieàu phaûi laø ñieàu trong vuï, chöa quasô cheá, khoâng laãn haït xanh haït saâu, khoâng troänñieàu ngaâm nöôùc...). Ñi keøm vôùi nhöõng quy ñònh



99

naøy laø caùc quy ñònh veà möùc phaït vò phaïm hôïpñoàng. Haàu heát ngöôøi daân ñeàu naém vaø thöïc hieänñöôïc nhöõng tieâu chuaån treân tröø nhöõng tröôøng hôïpcoá tình vi phaïm quy ñònh (ngaâm ñieàu trong nöôùccho naëng caân..)

Vôùi nhöõng hôïp ñoàng kyù vôùi hoäi noâng daân, nhaømaùy taïm öùng tröôùc tieàn vaø thu laïi baèng saûn phaåmvaøo vuï thu hoaïch. Trong vuï muøa naêm 2005, toångtieàn ñaàu tö öùng tröôùc cuûa nhaø maùy cho caùc hôïpñoàng laø 110 trieäu ñoàng. Rieâng xaõ Ñaàm Loa, nhaømaùy öùng tröôùc 50 trieäu ñoàng vaø thu mua ñöôïc3028 kg ñieàu thoâ, trò giaù 42.936.000 ñoàng. Soá coønlaïi nhaø maùy thu hoài baèng tieàn maët. Caùc chi hoäinoâng daân kyù hôïp ñoàng vôùi nhaø maùy ñöôïc nhaän100 ñoàng/kg saûn phaåm cho hoaït ñoäng quaûn lyù

Giaù thu mua ñoái vôùi caùc ñaïi lyù thöôøng cao hôn giaùthu mua tröïc tieáp töø caùc hoä daân 100 ñoàng/kg.Ñieàu naøy ñöôïc caùn boä nhaø maùy giaûi thích raèng ñeåkhuyeán khích caùc ñaïi lyù thu mua vaø baùn haøng laïicho nhaø maùy vì nhaø maùy thì khoâng ñaàu tö cho ñaïilyù trong khi ñoù caùc ñaïi lyù thöôøng phaûi ñaàu tö öùngtröôùc cho ngöôøi daân. Hieän taïi coù tôùi 3 nhaø maùycheá bieán ñieàu trong khu vöïc neân söï caïnh tranh raátcao, ñoøi hoûi nhaø maùy phaûi coù nhöõng chính saùchphuø hôïp ñeå giöõ caùc moái hôïp taùc laøm aên vôùi caùcñaïi lyù.

Nhaø maùy cuõng thöïc hieän ñaàu tö gioáng ñieàu môùicho caùc hoä noâng daân kyù hôïp ñoàng. Vôùi moãi hectañieàu troàng môùi, nhaø maùy ñaàu tö 100 - 150 caâyñieàu gioáng (giaù thò tröôøng laø 6000 ñoàng/caây chöakeå chi phí vaän chuyeån).

4. Tình hình thöïc hieän hôïp ñoàngÑieàu laø loaïi caây coâng nghieäp deã troàng, coù theåphaùt trieån treân nhöõng vuøng doác vaø ñaát xaáu, phuøhôïp vôùi khu vöïc ñaët nhaø maùy. Ngaønh haøng naøycuõng ñang höùa heïn phaùt trieån vôùi thò tröôøng ñaàura lôùn vaø töông ñoái oån ñònh. Theâm vaøo ñoù yeáu toáñaàu tö trang thieát bò cheá bieán hieän ñaïi cuûa nhaømaùy cuõng nhö vieäc quy hoaïch troàng caây daøi ngaøycuûa caùc hoä daân cuõng laø nhöõng thuaän lôïi ñeå giuùphai beân gaén boù hôn vôùi hôïp ñoàng. Phaûi khaúngñònh raèng vieäc kyù keát hôïp ñoàng tieâu thuï noâng saûncuûa nhaø maùy ñaõ ñem laïi lôïi ích cho ngöôøi daântrong giaù baùn ñaàu ra cuûa saûn phaåm. Tröôùc khi coùhôïp ñoàng, ngöôøi daân baùn hoaøn toaøn saûn phaåmtroàng ñöôïc cho tö thöông vaø thöôøng bò eùp giaù raátnhieàu. Töø ngaøy coù hôïp ñoàng vôùi nhaø maùy, ñöôïc

thoâng baùo möùc giaù haøng ngaøy, ngöôøi daân khoângcoøn bò tö thöông eùp giaù nöõa.

Tuy nhieân, treân thöïc teá, caùc hôïp ñoàng toû ra khoângcoù taùc duïng. Theo baùo caùo veà quan heä lieân keátgiöõa nhaø maùy vôùi noâng daân trong ñaàu tö, thu muacheá bieán saûn phaåm ñieàu thì töø naêm 2003 ñeánnaêm 2005 nhaø maùy ñaõ thöïc hieän 10 hôïp ñoàngtieâu thuï vôùi caùc caù nhaân vaø caùc chi hoäi vôùi toångsoá voán öùng tröôùc laø 251.000.000 ñoàng. Keát quaûtrong thôøi kyø naøy nhaø maùy ñaõ mua ñöôïc 42.363kg ñieàu töôi vôùi trò giaù 438.106.000 ñoàng. Phaànlôùn trong soá ñaáy laø thu mua khoâng theo hôïp ñoàng.Tính rieâng trong naêm 2005, tyû leä thu mua thoângqua hôïp ñoàng noâng saûn so vôùi toång löôïng thu muacuûa nhaø maùy laø raát thaáp, chæ ñaït 5-6 taán treân toångsoá 7.000 taán saûn löôïng thu mua, nhaø maùy chæ thulaò ñöôïc ½ toång soá voán ñaàu tö öùng tröôùc baèng saûnphaåm, phaàn coøn laïi phaûi thu baèng tieàn maø khoângtính laõi suaát. Vieäc thu hoài baèng tieàn ñöôïc nhaø maùythöïc hieän cuõng raát khoù khaên, nguoàn voán nhaø maùybò nôï ñoïng trong daân nhieàu. Ñieån hình laø tröôønghôïp nôï voán ñaàu tö taïi xaõ Haø Laâm. Naêm 1999, nhaømaùy ñaàu tö cho Chi hoäi noâng daân xaõ Haø Laâm, chihoäi ñöôïc höôûng hoa hoàng nhö caùc ñaïi lyù cho hoaïtñoäng trung gian phaân boå nguoàn ñaàu tö vaø thu muasaûn phaåm nhöng ñeán cuoái vuï vaãn khoâng thu ñöôïcvoán ñaàu tö baèng tieàn hay baèng saûn phaåm. Tröôønghôïp naøy ñaõ ñöôïc nhaø maùy ñöa ra toaø aùn huyeängiaûi quyeát nhöng bò keùo daøi, gaây maát maát thôøi gianvaø cuoái cuøng nhaø maùy ñaõ quyeát ñònh xoaù nôï chongöôøi daân xaõ Haø Laâm.

Tình traïng vi phaïm hôïp ñoàng xuaát phaùt töø thoùiquen vaø quy moâ saûn xuaát cuûa caùc hoä daân. Ngöôøinoâng daân saûn xuaát ñieàu töø laâu coù thoùi quen baùnhaøng troâi noåi sau thu hoaïch cho caùc tö thöông,thöôøng laø nhöõng ngöôøi soáng trong vuøng vaø coù moáilieân heä thaân thieát töø tröôùc. Ngoaøi ra, moät soá tröôønghôïp hoä daân troàng ñieàu nhaän öùng tröôùc tieàn chosaûn xuaát vaø chi tieâu sinh hoaït gia ñình töø caùc ñaïilyù neân ñeán vuï muøa phaûi traû laïi ñaïi lyù baèng saûnphaåm. Quy moâ troàng ñieàu cuûa caùc hoä daân nhoûdaãn tôùi vieäc khoù khaên trong mua baùn vaø thöïc hieänhôïp ñoàng. Vaøo thôøi ñieåm chính vuï, taïi moãi vuøngnguyeân lieäu chính (thöôøng laø 1 xaõ hoaëc vaøi thoân),nhaø maùy xaây döïng saân phôi, kho chöùa haøng vaø toåchöùc thu mua ngay taïi ñoù ñeå taïo ñieàu kieän chongöôøi daân vaän chuyeån haøng tôùi baùn, traùnh tìnhtraïng ñieàu giaûm caáp do khaâu vaän chuyeån, baûoquaûn khoâng toát. Tuy nhieân vaøo thôøi ñieåm ñaàu vaøcuoái vuï, do löôïng haøng khoâng nhieàu, nhaø maùy



100

khoâng toå chöùc thu mua taïi ñòa baøn saûn xuaát neânngöôøi daân phaûi tìm caùch baùn cho tö thöông hoaëccaùc coâng ty khaùc ñeán mua tröïc tieáp. Ñieàu naøy ñaõgiaûm moái quan heä gaén boù cuûa ngöôøi daân vôùi nhaømaùy, taïo neân nhöõng moái quan heä mua baùn traoñoåi vôùi caùc ñoái töôïng thu mua khaùc. Ngoaøi ra doquy moâ nhoû, phaân boá khoâng taäp trung, raát nhieàuhoä phaûi töï tröïc tieáp mang ñieàu ñeán baùn cho coângty. Trong khi ñoù, caùc thöông laùi thöôøng cho ngöôøiñeán thu mua taïi töøng nhaø. Hai naêm ñaàu, coâng tycoøn hoã trôï tieàn vaän chuyeån nhöng ñeán nhöõng naêmgaàn ñaây ngöôøi daân troàng ñieàu phaûi töï lo vaänchuyeån, nhö theá hoï seõ baùn cho nôi naøo thu muathuaän tieän nhaát, giaûm thieåu chi phí vaø coâng laoñoäng nhaát.

Ngöôøi daân thöôøng kyù hôïp ñoàng khoâng ñuùng theosaûn löôïng thu thöïc teá vaø thaäm chí coøn khoâng baùnñuû soá löôïng theo hôïp ñoàng cho nhaø maùy. Ñieàunaøy xuaát phaùt töø hai nguyeân nhaân: do ñieàu maátmuøa vaø do ngöôøi daân baùn ra ngoaøi cho caùc töthöông vaø caùc nhaø maùy thu mua caïnh tranh khaùc.Tuy nhieân cho tôùi hieän nay thì chöa töøng coù vieäckieän caùo hay phaûi giaûi quyeát baèng phaùp luaät duøtình traïng vi phaïm hôïp ñoàng vaãn xaûy ra.

Tuy coù kyù hôïp ñoàng thoâng qua hoäi noâng daânnhöng neáu ai traû giaù cao hôn thì ngöôøi daân vaãnbaùn do ñôøi soáng khoù khaên vaø ngöôøi daân caàn nhieàutieàn hôn cho ñaàu ra saûn xuaát vaø sinh hoaït. Moät hoädaân kyù hôïp ñoàng saûn xuaát ñieàu ôû xaõ Ñaïp Loa choraèng neáu giaù thu mua cuûa nhaø maùy vaø cuûa töthöông hay coâng ty cheá bieán ñieàu khaùc baèng nhauthì ngöôøi daân seõ baùn haøng cho nhaø maùy vì coù tínhoån ñònh vaø laâu daøi hôn. Thöôøng thì giaù thu muacuûa tö thöông vaø caùc coâng ty khaùc cao hôn giaù thumua cuûa nhaø maùy duø trong hôïp ñoàng ñaõ ghi nhaømaùy seõ thu mua theo giaù thò tröôøng. Khi ñöôïc hoûiveà vaán ñeà naøy, caùn boä thu mua cuûa nhaø maùy chobieát, do caùc ñaïi lyù thöôøng coù nhieàu thuû thuaät ñeågian laän trong mua baùn nhö ngaâm ñieàu vaøo nöôùcñeå baùn cho naëng caân, caân khoâng chính xaùc... neâncoù theå ñöa ra möùc giaù thu mua cao hôn. Theâm vaøoñoù, nhaø maùy cuõng bò canh tranh maïnh töø caùc töthöông, coâng ty thu mua ñieàu cuûa tænh BìnhThuaän. Ñieàu ñöôïc troàng taïi Bình Thuaän coù chaátlöôïng toát hôn, giaù cuõng cao hôn neân caùc coâng tynaøy thöôøng mua ñieàu troàng taïi Laâm ñoàng vaø troänlaãn vôùi ñieàu troàng taïi Bình Thuaän ñeå baùn theomöùc giaù cao.

Caùc hôïp ñoàng kyù keát ñeàu coù xaùc nhaän cuûa chínhquyeàn ñòa phöông nhöng chính quyeàn ñòa phöôngcuõng chæ coù theå thuyeát phuïc ngöôøi daân chöù khoângtheå baét buoäc hoï thöïc hieän hôïp ñoàng, baùn cho nhaømaùy. Ngoaøi ra ngöôøi daân troàng ñieàu theo hôïpñoàng vaø nhaø maùy ñeàu khoâng nhaän ñöôïc söï hoã trôïñaëc bieät naøo töø phía caùc cô quan nhaø nöôùc cuûatænh, huyeän.

Ñaïi dieän nhaø maùy cho raèng trong thôøi gian tôùi nhaømaùy vaãn tieán haønh kyù keát hôïp ñoàng tieâu thuï noângsaûn vì ñaây laø doanh nghieäp coå phaàn coù 51% voánnhaø nöôùc caàn phaûi thöïc hieän ñuùng theo tinh thaànchæ ñaïo cuûa Tænh vaø chính phuû. Nhaø maùy coi vieäckyù hôïp ñoàng laø moät nhieäm vuï chính trò, nhieäm vuïxaõ hoäi neân vaãn tieáp tuïc duy trì duø khoâng coù hieäuquaû treân thöïc teá. Coøn anh Chieán ôû thò traán Ñamri,moät ngöôøi daân troàng ñieàu thì cho bieát anh cuõngvaãn kyù hôïp ñoàng vôùi nhaø maùy vì haàu nhö cuõngkhoâng bò raøng buoäc gì maø anh coøn ñöôïc ñaàu tögioáng cho dieän tích troàng môùi vaø coù nguoàn thumua oån ñònh.

5. Lyù do thaát baïi- Nguyeân nhaân ñaàu tieân daãn ñeán söï thaát baïi trong

vieäc kyù keát hôïp ñoàng tieâu thuï noâng saûn cuûa nhaømaùy cheá bieán vaø xuaát khaåu ñieàu Ñaï Huoai laø donguoàn voán cuûa nhaø maùy ít, khoâng ñuû ñaàu tö vaøchuû yeáu laø nguoàn voán ñi vay. Ñieàu laø caây coângnghieäp laâu naêm, caàn nguoàn voán ñaàu tö daøingaøy, trong khi ñoù nguoàn voán cuûa nhaø maùy ñivay, neáu khoâng thu hoài ñöôïc thì seõ daãn tôùi phaùsaûn. Ñaây laø nguyeân nhaân chính khieán nhaø maùyhaïn cheá ñaàu tö, ñaëc bieät laø khoâng ñaàu tö chocaùc hoä saûn xuaát ngheøo. Vieäc naøy ñaõ laøm chomoái lieân keát giöõa nhaø maùy vaø caùc hoä noâng daântroàng ñieàu trôû neân loûng leûo hôn.

- Quy hoaïch dieän tích troàng ñieàu treân caû nöôùchieän nay khoâng ñuû ñaùp öùng cho caùc nhaø maùycheá bieán neân caùc tö thöông, caùc coâng ty muabaùn haït ñieàu ngaøy caøng gaây ra nhieàu caïnh tranhkhoâng laønh maïnh trong quaù trình giao dòch muabaùn daãn tôùi vieäc thöïc hieän hôïp ñoàng vôùi nhaømaùy theo ñuùng tieâu chuaån chaát löôïng raát khoùkhaên.

- Hoaït ñoäng thu mua nguyeân lieäu cuûa nhaø maùyñöôïc thöïc hieän vaø quaûn lyù chöa toát, khoâng



101

khuyeán khích ñöôïc ngöôøi daân baùn saûn phaåmcho nhaø maùy, thöïc hieän hôïp ñoàng. Ñòa ñieåm thugom khoâng taäp trung, cöï ly vaän chuyeån xa, soálöôïng khoâng nhieàu daãn ñeán chi phí taêng cao,khoâng mang laïi hieäu quaû.

- Nhaø maùy khoâng nhaän ñöôïc öu ñaõi gì veà kyõthuaät, tín duïng cuûa Nhaø nöôùc, töø caùc cô quanchính quyeàn ñòa phöông. Khoâng coù cô quan naøoñöùng ra ñaûm baûo cuõng nhö khoâng coù bieän phaùpcheá taøi ñoái vôùi nhöõng ngöôøi thay ñoåi chaát löôïngñieàu (ñieàu ngaâm nöôùc...)

6. Baøi hoïc kinh nghieämTuy thò tröôøng cho ngaønh haït ñieàu laø raát lôùn vaøhoaït ñoäng kinh doanh cuûa nhaø maùy laø raát phaùttrieån trong nhöõng naêm qua nhöng caùc hôïp ñoàngtieâu thuï noâng saûn nhaø maùy kyù keát vôùi ngöôøi daântroàng ñieàu laïi rôi vaøo tình traïng thaát baïi. Ñaây ñöôïcxem nhö baøi hoïc cho caùc doanh nghieäp muoán kyùthaønh coâng hôïp ñoàng tieâu thuï noâng saûn:

- Caàn phaûi coù nguoàn nguyeân lieäu ñuû lôùn vaø taäptrung ñeå ñaûm baûo cho caùc doanh nghieäp coù theåthu mua vaø ngöôøi daân thöïc hieän toát hôïp ñoàng.Quyeát ñònh 80 khoâng phuø hôïp vôùi dieän tích saûnxuaát nhoû, manh muùn.

- Khi nguoàn thò tröôøng roäng, haøng khan hieám,ngöôøi daân khoâng thöïc hieän ñuùng hôïp ñoàng neáudoanh nghieäp khoâng coù chính saùch thu muakhuyeán khích.

- Caàn coù nguoàn voán ñaàu tö ñuû lôùn cho caùc hoängheøo ñeå phaùt trieån caùc caây laâu naêm nhö ñieàu.Neáu khoâng coù voán ñaàu tö saûn xuaát, caùc hoä seõkhoâng theå thöïc hieän ñuùng hôïp ñoàng vaø cuõngkhoâng theå höôûng lôïi töø caùc hôïp ñoàng tieâu thuïnoâng saûn.

- Thoâng qua caùc ñaïi lyù hay caùc toå chöùc ñòaphöông thì hôïp ñoàng ñöôïc thöïc hieän toát hôn kyùhôïp ñoàng tröïc tieáp vôùi doanh nghieäp, nguoàn voánñaàu tö cuõng deã quaûn lyù vaø thu hoài hôn.



Ñòa chæ: Xaõ Xuaân Tröôøng, Huyeän Caàu Ñaát, Tænh Laâm ÑoàngSaûn phaåm: Cheø cao caáp

COÂNG TY CHEØ HAI YIH

Coâng ty cheø Hai yih laø coâng ty100% voán Ñaøi Loan, coù truï sôûtaïi Xaõ Xuaân Tröôøng, thaønh phoá

Ñaø Laït, tænh Laâm Ñoàng. Coâng tytröôùc kia tröïc thuoäc coâng ty cheøFusheng, ñöôïc thaønh laäp naêm 1995,nhöng ñeán naêm 2002, coâng ty naøy ñaõtaùch ra hoaït ñoäng ñoäc laäp. Hai Yihcoù nhieàu chi nhaùnh beân Ñaøi Loan,tieâu thuï 99,8% caùc saûn phaåm cheøcao caáp, nhö cheø kim tuyeàn, töù quyù,vaø oâ long. Voán ñaàu tö cuûa coâng ty töøkhi thaønh laäp ñeán nay ñaõ taêng leân 5laàn, laø 5 trieäu USD.

102



103

1. Giôùi thieäu coâng tyCoâng ty hieän ñang coù 30 ha döôùi daïng noângtröôøng, trong ñoù 15 ha ñang ñöôïc troàng ñeå baùn,coøn 15 ha coøn laïi ñang trong thôøi kyø xaây döïng côbaûn. Ngoaøi ra, coâng ty coøn ñang ñöôïc Uyû bannhaân daân tænh Laâm Ñoàng xeùt duyeät theâm 35 hanöõa ñeå môû roäng cô sôû cheá bieán. Vôùi moät ñaàu ra oånñònh vaø lôïi nhuaän cao, coâng ty coù moät cheá ñoä ñaõingoä khaù caïnh tranh ñoái vôùi coâng nhaân. Löôngthaùng cuûa hoï giao ñoäng töø 1 trieäu ñeán 3,5 trieäu,chöa keå hoï ñöôïc thueâ nhaø ôû cuûa coâng ty, ñieännöôùc mieãn phí. Haøng ngaøy, caùc coâng nhaân nhaänñöôïc 8000 ñoàng tieàn aên.

Coâng ty Hai Yih baét ñaàu kyù hôïp ñoàng vôùi daân töønaêm 2003, töùc laø ngay 1 naêm sau khi coâng ty taùchkhoûi Fusheng. Sau 3 naêm thöïc hieän, hôïp ñoàng naøyñaõ coù nhieàu thaønh coâng ñaùng keå, mang laïi thunhaäp cao cho ngöôøi daân vaø moät ñaàu vaøo oån ñònhcho coâng ty. Ñeán nay, Hai Yih ñaõ thu huùt ñöôïc266 hoä noâng daân, vôùi toång dieän tích thu haùi theohôïp ñoàng laø 137ha. Caùc hôïp ñoàng ñeàu laø hôïpñoàng 20 naêm, vì caây cheø coù chu kyø cho saûn löôïngtoát laø khoaûng 25 naêm. Vì vaäy, ñeå taïo ñuû ñoäng löïccho hoä ñaàu tö chuyeån sang troàng cheø, coâng ty caànphaûi ñaûm baûo moät ñaàu ra oån ñònh trong suoát thôøigian caây cheø coøn naêng suaát.

2. Söï hình thaønh hôïp ñoàngTröôùc naêm 2003, caùc hoä noâng hieän ñang hôïpñoàng vôùi Hai Yih troàng rau hoaëc caø pheâ. Troàng rautreân thöïc teá coù theå laõi hôn troàng cheø raát nhieàu,nhöng giaù caû rau leân xuoáng baáp beânh, khoâng theåñoaùn tröôùc ñöôïc. Ngoaøi ra, khaû naêng rau bò saâubeänh cuõng cao vaø deã bò aûnh höôûng bôûi thieân tai.Vì vaäy, tröôùc söï vaän ñoäng cuûa doanh nghieäp vaøtheo phong traøo cuûa caùc noâng daân khaùc, caùc hoädaàn daàn chuyeån sang troàng cheø.

Ñeå khuyeán khích noâng daân troàng cheø, coâng ty ñaõin tôø rôi höôùng daãn caùch troàng cheø vaø caùc lôïi íchcaây cheø mang laïi. Coâng ty cuõng lieân heä vôùi Uyûban nhaân daân xaõ Xuaân Tröôøng ñeå cuøng vaøo cuoäctuyeân truyeàn cho noâng daân. Ngoaøi ra, coâng ty coøntaïo ñieàu kieän giaûm thieåu chi phí ñaàu tö ban ñaàukhi chuyeån sang troàng cheø. Ñöôïc nhaø nöôùc hoã trôïcho 50% gioáng, coâng ty öùng tröôùc 50% tieàn gioángcoøn laïi cho daân. Ngoaøi ra, phaân boùn, thuoác tröøsaâu, vaø coâng thu haùi cuõng ñöôïc öùng tröôùc roài 2naêm sau, khi hoä coù moät thu nhaäp khaù vöõng chaéc

töø cheø, coâng ty môùi thu laïi tieàn töø saûn phaåm. Nhövaäy, khoaûn coøn laïi noâng daân caàn phaûi ñaàu tö laøraát ít. Theo lôøi anh Huyønh Ngoïc Sang, Xaõ KimTuyeàn, Laâm Ñoàng, anh chæ toán 30 trieäu cho ñaàu töban ñaàu ñeå mua maùy töôùi töï ñoäng cho 2 saøo cheønhaø anh. Hoài ñoù, nhaø anh chæ phaûi vay ngaân haøngnoâng nghieäp 10 trieäu, vaø 2 naêm sau ñaõ coù theå traûheát. Nhaø anh Hoaøng Ñoã Taâm Giang, Xaõ KimTuyeàn, tænh Laâm Ñoàng, coøn cho bieát nhaø anhkhoâng phaûi vay voán khi chuyeån ñoåi caây troàng. Lyùdo laø vì troàng cheø kyõ thuaät raát gioáng troàng rau.Maùy töôùi thì anh ñaõ coù töø khi troàng rau, coøn caùcvaät lieäu khaùc thì ñöôïc coâng ty hoã trôï. Ngoaøi ra,noâng daân coøn ñöôïc ñaøo taïo kyõ thuaät caån thaäntröôùc khi baét ñaàu troàng cheø.

Do ñöôïc taïo ñieàu kieän heát söùc thuaän lôïi, raát nhieàunoâng daân muoán ñaêng kyù troàng cheø vôùi coâng ty. Ñeåchoïn ra nhöõng noâng daân coù khaû naêng cung caápcheø toát nhaát, coâng ty ñaõ ñeán töøng maûnh ñaát cuûanoâng daân ñaêng kyù ñeå kieåm tra chaát löôïng ñaát.Ñaây cuõng laø tieâu chí duy nhaát coâng ty söû duïng khichoïn noâng daân laøm hôïp ñoàng. Tieâu chí naøy manglaïi cho coâng ty saûn phaåm cheø coù naêng suaát vaøchaát löôïng cao nhaát.

3. Ñieàu khoaûn hôïp ñoàngHai Yih kí hôïp ñoàng bao tieâu saûn phaåm cho noângdaân. Ngoaøi ñaàu tö öùng tröôùc 50% tieàn gioáng, coângty coøn nhieàu ñieàu khoaûn öu ñaõi khaùc nhaèm taïoñieàu kieän cho daân ñaàu tö ñaày ñuû cho cheø. Phaân,thuoác, vaät tö Hai Yih cung caáp cho noâng daân theogiaù thò tröôøng, nhöng chæ thu hoài 50% giaù trò vaät tötaïi thôøi ñieåm cung caáp, coøn 50% coøn laïi seõ ñöôïcthu hoài vaøo laàn thu hoaïch tieáp theo. Ñaàu tö öùngtröôùc nhö vaäy laø moät loaïi baûo hieåm cho noâng daânraèng coâng ty seõ thu mua heát saûn phaåm cheø, chöùkhoâng mua nhieàu ít tuøy theo nhu caàu. Trong hôïpñoàng cuõng ghi roõ coâng ty seõ chòu traùch nhieäm boàithöôøng cho noâng daân baèng moät naêm thu hoaïch oånñònh theo giaù do Hai Yih ñeà ra, neáu coâng ty khoângthu mua saûn phaåm. Coâng ty cuõng chòu hoaøn toaøncoâng thu haùi trong 2 naêm ñaàu tieân, vaø chæ baét ñaàutröø daàn vaøo tieàn saûn phaåm nhöõng naêm sau ñoù.Hieän taïi, tieàn coâng thu haùi ñang ñöôïc tính laø 2000ñoàng cho moãi caân cheø.

Ngoaøi ra, hôïp ñoàng cuõng coù caùc cô cheá khaùc ñaûmbaûo quyeàn lôïi cuûa doanh nghieäp, nhaèm chia seû ruûiro cho caû hai beân. Ví duï nhö neáu noâng daân khoâng



104

baùn saûn phaåm cho Hai Yih thì hoï seõ phaûi boàithöôøng cho coâng ty gaáp 2 laàn treân saûn löôïng moätnaêm thu hoaïch oån ñònh.

Hôïp ñoàng ñaûm baûo giaù saøn trong 10 naêm ñaàu laø10.000ñoàng/kg cheø buùp töôi. AÙp duïng ñuùng ñieàukhoaûn hôïp ñoàng naøy, coâng ty ñaõ taêng töø 10.000leân 13.000 ñoàng trong naêm thöù hai kyù hôïp ñoàng,vaø ñeán naêm nay ñaõ leân tôùi 16.000 ñoàng. Sau khitröø ñi tieàn coâng haùi, moãi gia ñình nhaän ñöôïc14.000 ñoàng/kg cheø, ñaûm baûo moät thu nhaäp oånñònh vaø cao hôn giaù caùc coâng ty cheø khaùc treân thòtröôøng.

Veà phía noâng daân, hoï cuõng coù traùch nhieäm ñaûmbaûo cheø phaûi ñaït ñöôïc moät chaát löôïng nhaát ñònh,nhö khoâng bò vaøng laù, saâu, naám beänh, daäp, moác.Coâng ty chia cheø ra laøm hai loaïi chaát löôïng: loaïiA giaù 16.000 ñoàng/kg, coøn loaïi B giaù 13.000ñoàng/kg.

Haøng naêm, doanh nghieäp cuõng toå chöùc hoäi thaûocho noâng daân ñeå hoï coù cô hoäi baøy toû nhöõng khoùkhaên khuùc maéc vaø trao ñoåi kinh nghieäm. Ñaâycuõng laø nôi giao löu cuûa boán nhaø taïo neân söï vöõngchaéc cuûa hôïp ñoàng: nhaø noâng, nhaø doanh nghieäp,nhaø nghieân cöùu, vaø nhaø nöôùc.

Hôïp ñoàng coù xaùc nhaän cuûa UÛy ban nhaân daân xaõcuûa ngöôøi daân, ñaûm baûo cho hieäu löïc cuûa hôïpñoàng.

4. Tình hình thöïc hieän hôïp ñoàngCho tôùi nay, soá hoä noâng daân muoán tham gia troàngcheø cho Hai Yih ngaøy caøng taêng. Nhieàu noâng daânhieän ñang troàng cheø cho coâng ty cuõng muoán môûroäng dieän tích hieän coù. Anh Huyønh Taán Sang maøchuùng toâi coù phoûng vaán ôû treân hieän coù 2 saøo cheøvaø 1 maãu caø pheâ, nhöng trong naêm tôùi anh ñangcoù yù ñònh môû roäng theâm 5 saøo cheø nöõa vì troàngcheø kinh teá hôn. Ngoaøi ra, giaù cheø coâng ty Hai Yihñaët ra laïi cao hôn haún so vôùi caùc coâng ty khaùc neânkhoâng coù tình traïng noâng daân baùn cheø ra ngoaøi.

Veà chaát löôïng, do ñöôïc höôùng daãn kó thuaät khaùchi tieát neân cheø saûn xuaát ra ít maéc phaûi nhöõngnhöôïc ñieåm naøy. Chæ moät soá ít noâng daân sau khiphaûi töï chu caáp tieàn vaän chuyeån ñaõ chôû quaù nhieàucheø treân moät chuyeán xe, gaây daäp laù, vaø bò tröø tieàn.Cuõng coù moät soá tröôøng hôïp noâng daân ñoå nöôùc vaøocheø ñeå taêng troïng löôïng, nhöng khi phaùt hieän ra,coâng ty ñaõ tröø ñi 5% - 6% tieàn cheø. Nhìn chung,

soá noâng daân bò tröø tieàn do cheø khoâng ñaït chaátlöôïng khoâng nhieàu vì hoï khaù töï giaùc vaø tin töôûngdoanh nghieäp. Ngoaøi ra, doanh nghieäp cuõngkhoâng quaù khaét khe trong vieäc kieåm tra chaátlöôïng. Vì vaäy, phaàn lôùn soá cheø vaãn ñöôïc mua vôùigiaù 16.000 ñoàng/kg.

Ñieåm maáu choát cuûa thaønh coâng naøy laø khaû naêngxuaát khaåu cuûa coâng ty, khieán giaù cheø mua laïi cuûangöôøi daân cao, coù khaû naêng caïnh tranh maïnh treânthò tröôøng. Trung bình, cheø cuûa coâng ty sau khixuaát khaåu ñaït giaù töø $25 ñeán $250/kg, trong khiñoù chi phí mua cheø töôi khoâng ñaùng keå, chi phícheá bieán cuõng chæ khoaûng 60.000 ñoàng/kg. Nhövaäy, lôïi nhuaän coøn laïi cuûa coâng ty raát cao sau khitröø ñi caùc chi phí ñaàu vaøo cuøng vôùi thueá nhaäpkhaåu. Coù ñöôïc ñaàu ra oån ñònh, coâng ty coù tieàm löïckinh teá maïnh neân khaù haøo phoùng vôùi ngöôøi daâncaû veà giaù caû laãn chaát löôïng. Ñieàu naøy ñaõ taïo uytín toát cho coâng ty, khieán ngöôøi daân cuõng töï yù thöùcñöôïc traùch nhieäm cuûa mình trong hôïp ñoàng vaø ítcoù ñoäng löïc baùn cho caùc thöông laùi khaùc.

Caùc hoä sau khi chuyeån sang troàng cheø cuõng oånñònh vaø naâng cao ñöôïc thu nhaäp. Moãi naêm, cheø ra6 löùa. Nhö vaäy, cho moãi saøo cheø, hoä thu ñöôïc 21trieäu/naêm, sau khi tröø chi phí cho phaân thuoác thìcuõng laõi ñöôïc 13 trieäu/saøo.

Ngoaøi ra, söï xaùc nhaän cuûa UÛy ban nhaân daân xaõcuõng goùp phaàn taêng hieäu löïc cho hôïp ñoàng. Tröôùckia cuõng coù tröôøng hôïp noâng daân baùn ñaát chongöôøi khaùc roài chuyeån hôïp ñoàng troàng cheø sangcho coâng ty khaùc, nhöng ñaõ bò UÛy ban nhaân daâncan thieäp, buoäc hoä phaûi chuyeån laïi hôïp ñoàng choHai Yih.

5. Lyù do thaønh coângNhö vaäy, moâ hình hôïp ñoàng cheø cuûa coâng ty HaiYih ñaõ ñaït ñöôïc thaønh coâng noåi baät do nhöõng lyùdo sau:

- Coâng ty coù khaû naêng xuaát khaåu neân coù moät ñaàura khoâng nhöõng oån ñònh maø coøn coù lôïi nhuaäncao, coù khaû naêng ñöa ra giaù hôïp ñoàng caïnhtranh.

- Cheø maø coâng ty kinh doanh laïi laø loaïi cheø chaátlöôïng cao, nhö cheø oâ long, töù quyù, ñoøi hoûi moätdaây chuyeàn cheá bieán tinh vi maø ngöôøi buoân baùnnhoû leû khoâng theå coù ñöôïc. Do ñoù, chuyeän tranhmua tranh baùn töø caùc tö nhaân laø khoâng xaûy ra.



105

- Coâng ty coù moät ñoäi nguõ giaùm saùt kyõ thuaät laønhngheà, laøm vieäc haøng ngaøy taïi caùc vöôøn cheø vaøsaün saøng giaûi quyeát moïi khoù khaên trong coâng taùcchaêm soùc cheø cuûa ngöôøi noâng daân.

- Khoâng keùm phaàn quan troïng laø coâng ty ñaõ gaâydöïng ñöôïc moái quan heä toát ñeïp vôùi ngöôøi daân,laáy chöõ tín laøm troïng, vaø khoâng quaù cheøn eùpdaân trong khaâu kieåm tra chaát löôïng vaø xöû lyù caùcvi phaïm hôïp ñoàng nhoû. Taát nhieân, söï roäng raõicuûa coâng ty coù ñöôïc cuõng laø do tieàm löïc kinh teádoài daøo.

- Nhaø nöôùc hoã trôï cho daân 50% tieàn gioáng, laømgiaûm chi phí ñaàu vaøo.

- Hôïp ñoàng coù söï hoã trôï phaùp lyù cuûa chính quyeànñòa phöông, do vaäy, coù cô cheá xöû lyù vi phaïm.

- Coâng ty coù cô cheá baûo hieåm ruûi ro, khuyeánkhích daân môû roäng dieän tích troàng cheø.

6. Baøi hoïc kinh nghieämMoâ hình hôïp ñoàng cheø Hai Yih ñaõ ñem laïi nhöõngbaøi hoïc kinh nghieäm sau:

- Tröôøng hôïp cheø Hai Yih laø moät tröôøng hôïp lieânkeát thaønh coâng 4 nhaø, mang laïi hieäu quaû saûnxuaát cho caû doanh nghieäp vaø noâng daân. Hôïpñoàng naøy ñaõ coù taùc duïng toát trong 4 naêm qua vaøcoù khaû naêng duy trì ñöôïc trong nhieàu naêm tôùi.

- Thaønh coâng cuûa hôïp ñoàng döïa treân vieäc phaùthuy lôïi theá so saùnh vaø toå chöùc chuyeân nghieäp.

- Khaû naêng taøi chính vaø thò tröôøng ñaàu ra laø heátsöùc quan troïng cho moät hôïp ñoàng thaønh coâng.



106

Ñòa chæ: AÁp Thaønh Nhaân, xaõ Thaønh Lôïi,huyeän Bình Minh, tænh Vónh Long Saûn phaåm: Rau an toaøn (RAT)Daïng hôïp ñoàng: Ña thaønh phaàn

HTX rau an toaøn Thaønh Lôïi thaønh laäpngaøy 30 thaùng 9 naêm 2005, naèm trongchuoãi lieân keát giöõa noâng daân troàng rau

an toaøn (RAT) vaø Coâng ty phaùt trieån kinh teáduyeân haûi (COFIDEC) naèm taïi quaän I, TP.HCM.HTX laø caàu noái giöõa noâng daân troàng RAT vôùicoâng ty thoâng qua hôïp ñoàng kinh teá giöõa HTXvaø coâng ty. HTX coù 1 chuû nhieäm, 1 phoù chuûnhieäm, 1 caùn boä phuï traùch kyõ thuaät, 1 keá toaùn,1 thuû quó, 2 toå saûn xuaát.

HTX THAØNH LÔÏI



107

1. Giôùi thieäu Saûn phaåm chuû yeáu cuûa HTX laø troàng ñaäu baép vaøcaø tím. Trong thôøi gian tôùi HTX coù keá hoaïch môûroäng theâm moät soá caây troàng khaùc nhö naám rôm,chanh daây… HTX choïn ngaønh ngheà kinh doanhnaøy vì ñaát ñai ôû ñaây phuø hôïp cho caây troàng ñangsaûn xuaát vaø ngöôøi daân coù kinh nghieäm trong saûnxuaát.

Ñaây laø tröôøng hôïp lieân keát saûn xuaát tieâu thuï thoângqua hôïp ñoàng thaønh coâng ôû Vónh Long. Khi môùitham gia hôïp ñoàng noâng saûn HTX chæ coù 47 xaõvieân, nhöng nay ñaõ taêng leân 240 xaõ vieân vaø dieäntích troàng ñaäu baép ñaït 150 ha. Hôïp ñoàng troàngñaäu baép vaø caø tím (chuû yeáu laø ñaäu baép) giöõa HTXvaø Coâng ty COFIDEC ñaõ taïo coâng aên vieäc laøm vaøtaêng thu nhaäp cho xaõ vieân. Phía coâng ty cuõng thulôïi töø vieäc coù nguyeân lieäu ñaàu vaøo oån ñònh cho saûnxuaát.

Tröôøng hôïp thaønh coâng cuûa hôïp ñoàng noâng saûngiöõa HTX Thaønh Lôïi vaø Coâng ty Coâng ty COFIDEClaø moät minh chöùng toát cho vai troø naêng ñoäng cuûalaõnh ñaïo HTX vaø Coâng ty trong vieäc taïo ra hìnhthöùc lieân keát vaø ñieàu khoaûn hôïp ñoàng hôïp lyù chonoâng daân.

2. Söï hình thaønh hôïp ñoàngRAT (ñaäu baép vaø caø tím) laø saûn phaåm khaù ñaëcbieät, phía Coâng ty COFIDEC khoâng theå mua leûtreân thò tröôøng troâi noåi maø caàn phaûi coù nguoàn cungöùng ñaûm baûo veà soá löôïng vaø chaát löôïng. Vì theá,Coâng ty COFIDEC nhaän thaáy caàn phaûi coù hôïpñoàng cung caáp nguyeân lieäu vôùi HTX Thaønh Lôïi.HTX Thaønh Lôïi ñöôïc thaønh laäp treân cô sôû lieân keátcaùc hoä troàng rau trong vuøng (chuû yeáu laø caùc hoätroàng rau trong xaõ Thaønh Lôïi) ñeå coù ngöôøi ñaïi dieän(chuû nhieäm HTX laøm ñaïi dieän) kyù hôïp ñoàng vôùiCoâng ty, vì Coâng ty khoâng theå kyù hôïp ñoàng tröïctieáp vôùi töøng hoä troàng rau rieâng leû. Caùc noâng daânlaø thaønh vieân cuûa HTX chuyeån töø troàng rau theoloái canh taùc cuõ (boùn phaân, xòt thuoác ... khoâng theoqui trình) sang kyõ thuaät saûn xuaát rau môùi, töùc troàngrau an toaøn theo qui trình höôùng daãn cuûa coâng ty.Söï hình thaønh hôïp ñoàng vaø söï tham gia cuûa noângdaân vaøo HTX ñeå saûn xuaát RAT cung caáp cho Coângty coù söï töï nguyeän cuûa ngöôøi troàng rau vaø söï thoaûthuaän giöõa HTX vôùi Coâng ty. Vieäc choïn löïa caùcnoâng hoä troàng rau vaøo HTX khoâng quaù khaét khe,mieãn laø hoä coù ñaát, coù lao ñoäng vaø töï nguyeän thöïc

hieän vieäc saûn xuaát RAT theo thoaû thuaän thoâng quacaùc ñieàu khoaûn trong hôïp ñoàng.

Ñeå hoä noâng daân troàng rau theo kieåu canh taùc cuõchuyeån sang troàng RAT, Coâng ty vaø HTX coù giôùithieäu vaø höôùng daãn cho noâng daân bieát veà nhu caàuthò tröôøng cho RAT, caùch thöùc toå chöùc saûn xuaát, söûduïng phaân boùn, söû duïng thuoác BVTV theá naøo choñaûm baûo chaát löôïng RAT. Saûn xuaát RAT khoângphaûi ñaàu tö chi phí lôùn veà vaät tö, rieâng veà haïtgioáng ñaäu baép thì coâng ty cung caáp mieãn phí. Tuynhieân, vaán ñeà quan troïng laø yù thöùc cuûa ngöôøi daântrong söû duïng phaân boùn, thuoác tröø saâu theo quitrình ñöôïc höôùng daãn. Ñieàu ñaùng quan taâm laø giaùcaû rau thu mua cuûa coâng ty cao hôn thò tröôøng töïdo, nhöng tieâu chuaån veà kích côõ traùi thì khoâng quaùkhaét khe ñeán möùc noâng daân khoâng laøm ñöôïc.Nhaän thöùc ñöôïc tính hieäu quaû vaø lôïi ích ñoâi beân,nhieàu hoä noâng daân troàng rau ñaõ xin gia nhaäp HTXñeå ñöôïc troàng rau vaø baùn cho coâng ty vaø hôïp ñoànggiöõa coâng ty COFIDEC vaø HTX ñöôïc thöïc hieän töøcuoái naêm 2005.

3. Ñieàu khoaûn hôïp ñoàngBeân coâng ty COFIDEC (goïi taét laø beân A) kyù hôïpñoàng kinh teá vôùi HTX (goïi taét laø beân B), ñaïi dieänlaø chuû nhieäm HTX; beân A thu mua ñaäu baép, beânB nhaän saûn xuaát caây ñaäu baép theo ñòa ñieåm, thôøigian gieo troàng vaø caùc tieâu chuaån yeâu caàu veà chaátlöôïng vaø thoaû thuaän veà möùc giaù thu mua. Beân Acung caáp mieãn phí gioáng ñaäu baép cho caùc xaõ vieânHTX vaø höôùng daãn qui trình saûn xuaát. Beân A baotieâu toaøn boä soá löôïng ñaäu baép ñaït chaát löôïng (nhöñaõ thoaû thuaän trong hôïp ñoàng) treân toång dieän tíchñaát gieo troàng (theo thoaû thuaän vaø theo löôïng haïtgioáng ñaàu tö cho dieän tích ñaát töông öùng).

Beân B chòu traùch nhieäm toå chöùc saûn xuaát ñaäu baéptöø caùc khaâu laøm ñaát, phaân boùn, chaêm soùc thuhoaïch, kieåm tra chaát löôïng, ñeán vieäc baûo quaûn vaøñoùng bao bì saûn phaåm, vaän chuyeån ñeán nhaø maùycheá bieán cuûa beân A. Ñeå ñaûm baûo chaát löôïng RAT,beân B phaûi söû duïng nhöõng loaïi noâng döôïc theoyeâu caàu cuûa beân A; beân B coù traùch nhieäm baùo caùotình hình söû duïng phaân boùn vaø noâng döôïc chobeân A vaøo cuoái tuaàn. Beân A thanh toaùn tieàn haøngcho beân B baèng tieàn maët hoaëc chuyeån khoaûn saukhi nhaän haøng. Neáu coù thieân tai xaûy ra beân A seõkhoanh nôï cho beân B vaø beân B coù traùch nhieämtieáp tuïc toå chöùc saûn xuaát ñeå giao haøng cho beân Avaøo vuï keá tieáp.



108

Taát caû caùc ñieàu khoaûn trong hôïp ñoàng giöõa ñaïidieän HTX vôùi coâng ty ñeàu ñöôïc ñem ra thaûo luaänñeå caùc xaõ vieân HTX bieát vaø thoáng nhaát thöïc hieän.Trong quaù trình thöïc hieän hôïp ñoàng, HTX giaùmsaùt caùc hoaït ñoäng saûn xuaát cuûa xaõ vieân (nhaát laøvieäc boùn phaân, söû duïng thuoác BVTV), vaø hoã trôï xaõvieân trong khaâu kyõ thuaät. Haøng ngaøy, coâng ty cöûngöôøi xuoáng HTX ñeå laáy ñaäu baép, caø tím vaø vaänchuyeån veà coâng ty. Vieäc kieåm tra chaát löôïng saûnphaåm böôùc 1 ñöôïc caùn boä phuï traùch kyõ thuaät cuûaHTX thöïc hieän ngay taïi ñieåm giao noäp saûn phaåm(taïi truï sôû cuûa HTX) thoâng qua quan saùt thoângthöôøng. Taïi coâng ty cuõng coù kieåm tra chaát löôïngsaûn phaåm moät laàn nöõa vôùi phöông tieän kieåm trahieän ñaïi hôn. Coâng ty thanh toaùn tieàn cho HTXkhi ñaõ giao haøng vaø kieåm tra chaát löôïng xong.Vieäc kieåm tra chaát löôïng saûn phaåm theo nhöõngtieâu chí ñöa ra khoâng quaù khaét khe, vaø thöïc teá thìcoù raát ít tröôøng hôïp khoâng ñaït yeâu caàu.

Coâng ty thu mua saûn phaåm cuûa HTX cao hôn sovôùi giaù thò tröôøng beân ngoaøi khoaûng 10%. Giaù caûñaäu baép ñöôïc thoaû thuaän giöõa HTX vaø Coâng ty vaøoån ñònh trong 6 thaùng. Coâng ty raát muoán coù giaù caûoån ñònh ñeå thuaän lôïi cho vieäc laäp keá hoaïch saûnxuaát kinh doanh xuaát khaåu. Noâng daân cuõng muoáncoù ñöôïc giaù caû saûn phaåm ñaàu ra khoâng bò baápbeânh. Söï gaëp gôõ giöõa hai beân cuøng moät muïc ñíchoån ñònh giaù saûn phaåm laø yeáu toá quan troïng khieáncho caùc xaõ vieân HTX yeân taâm ñaàu tö. Giaù ñaäu baéptrong hôïp ñoàng (6 thaùng ñaàu naêm 2006) laø3000ñ/kg, cao hôn giaù thò tröôøng khoaûng 10% taïiluùc kyù hôïp ñoàng.

Ñeå khuyeán khích caùn boä HTX trong vieäc toå chöùcsaûn xuaát vaø thu mua saûn phaåm taïi cô sôû, moãi 1 kgsaûn phaåm thu mua ñaûm baûo chaát löôïng ñöôïchöôûng 100 ñ vaø phaàn hoa hoàng naøy do Coâng tythöôûng chöù khoâng trích töø tieàn baùn saûn phaåm cuûaxaõ vieân. Theo yù kieán cuûa chuû nhieäm hôïp taùc xaõ vaøcaùc thaønh vieân trong ban chuû nhieäm thì möùc chitraû naøy laø töông ñoái hôïp lyù, giuùp cho Ban quaûn lyùHTX coù kinh phí ñeå hoaït ñoäng tuy chöa thöïc söïñaùp öùng ñaày ñuû.

Cuõng coù nhöõng khi giaù caû thò tröôøng beân ngoaøibieán ñoäng cao hôn hoaëc thaáp hôn giaù trong hôïpñoàng nhöng haàu heát noâng daân vaãn khoâng baùn saûnphaåm ra ngoaøi. Phía Coâng ty cuõng khoâng thay ñoåigiaù caû thu mua theo nhö giaù ñaõ thoaû thuaän, ngaycaû khi giaù thò tröôøng xuoáng raát thaáp. Ñieàu naøy ñaïtñöôïc moät phaàn do coâng taùc quaûn lyù giaùm saùt saûn

xuaát cuûa caùn boä HTX, vaø maët khaùc nhôø yù thöùcchaáp haønh toát cuûa caùc xaõ vieân trong vieäc thöïchieän hôïp ñoàng.

4. Tình hình thöïc hieän hôïp ñoàngKhi hôïp ñoàng vôùi Coâng ty COFIDEC, HTX coù ñöôïcnguoàn haït gioáng toát hôn vaø Coâng ty cung caáp haïtgioáng ñaäu baép mieãn phí cho noâng daân. Vieäc kyùhôïp ñoàng ñaõ giuùp cho ngöôøi noâng daân giaûi quyeátñöôïc ñaàu ra vôùi giaù caû oån ñònh trong moät thôøi giannhaát ñònh (6 thaùng). Tröôùc ñaây noâng daân baùn saûnphaåm cho thöông laùi giaù caû baáp beânh, giaù bieánñoäng töøng ngaøy, löôïng tieâu thuï khoâng oån ñònh.Maët khaùc nhôø coù caùch laøm aên môùi maø ngöôøi noângdaân thay ñoåi ñöôïc taäp quaùn söû duïng nhieàu phaânhoaù hoïc vaø thuoác BVTV (ñieàu naøy khoâng chæ laømtaêng theâm chi phí trong saûn xuaát rau cuûa HTX maøcoøn laøm cho saûn phaåm rau khoâng ñöôïc an toaøn)vaø noâng daân coù ñöôïc kyõ thuaät saûn xuaát rau toáthôn.

Veà phía Coâng ty, vieäc kyù keát hôïp ñoàng ñaõ giuùpcho coâng ty coù nguoàn nguyeân lieäu oån ñònh veà maëtsoá löôïng, giaù caû vaø ñaûm baûo chaát löôïng RAT ñeåcheá bieán cho xuaát khaåu. Thu nhaäp cuûa HTX vaø xaõvieân coù taêng leân so vôùi tröôùc khi chöa coù hôïpñoàng, vaø qui moâ saûn xuaát cuûa HTX cuõng ñöôïcnaâng leân. Cho ñeán nay chöa coù tröôøng hôïp naøo viphaïm hôïp ñoàng xaûy ra.

Khoù khaên chính hieän nay laø HTX ñang thieáu voánñeå ñaàu tö cho xaõ vieân. HTX chöa vay ñöôïc voáncuûa ngaân haøng. Coâng ty cuõng khoâng ñaàu tö chocaùc xaõ vieân vay voán. Ñieàu naøy tuy khoâng phaûi laøyeáu toá taùc ñoäng lôùn khieán cho quaù trình thöïc hieänhôïp ñoàng bò aùch taéc nhöng cuõng gaây trôû ngaïi chocaùc xaõ vieân thieáu voán ñaàu tö ñeå thaâm canh taêngnaêng suaát caây troàng. Ban quaûn lyù HTX mongmuoán vay ñöôïc nguoàn voán vôùi laõi suaát öu ñaõi ñeåmua vaät tö, phaân boùn, thuoác tröø saâu, vaø cung caápdòch vuï cho xaõ vieân. Thoâng qua ñoù, Ban quaûn lyùHTX seõ coù ñieàu kieän thuaän lôïi hôn trong vieäc quaûnlyù söû duïng phaân boùn vaø thuoác tröø saâu ñeå ñaûm baûochaát löôïng saûn phaåm khi giao noäp cho Coâng ty.

5. Lyù do thaønh coâng Thaønh Lôïi laø moät HTX coù truyeàn thoáng chuyeâncanh rau laâu ñôøi, ñaëc bieät laø ñoái vôùi caùc saûn phaåmnhö ñaäu baép vaø caø tím. Vieäc kyù keát hôïp ñoàng



109

noâng saûn troàng rau an toaøn laø moät böôùc quyeát ñònhñeå chuyeån ñoåi cô caáu caây troàng theo höôùng coângnghieäp hoaù, hieän ñaïi hoaù vaø giuùp naâng cao thunhaäp roõ reät cho noâng daân. Phöông thöùc lieân keátsaûn xuaát vaø tieâu thuï saûn phaåm RAT tuy môùi ñöôïctrieån khai thöïc hieän töø naêm 2005, nhöng ñaõ chothaáy ñaây laø moät phöông thöùc laøm aên môùi, hieäuquaû vaø coù theå nhaân roäng cho nhieàu ñòa phöôngkhaùc. Thaønh coâng cuûa tröôøng hôïp naøy nhôø coù caùcyeáu toá sau:

- Caùc beân tham gia naém baét ñöôïc nhu caàu cuûa thòtröôøng vaø ñaõ taïo ra ñöôïc thò tröôøng ñaàu ra oånñònh, taïo ñieàu kieän cho vieäc môû roäng saûn xuaát

- Caùc ñieàu khoaûn trong hôïp ñoàng deã hieåu, yeâucaàu chaát löôïng saûn phaåm khoâng quaù cao ñeångöôøi noâng daân coù theå thöïc hieän ñöôïc vôùi naênglöïc trình ñoä cuûa mình.

- Caùch ñònh giaù phuø hôïp. Söï keát hôïp haøi hoaø lôïiích phía Coâng ty COFIDEC, HTX vaø baø con xaõvieân laø yeáu toá quan troïng ñeå duy trì hôïp ñoàngtrong thôøi gian qua.

- Baøn baïc daân chuû trong xaõ vieân, HTX vaø coâng ty

- HTX ñoùng vai troø quan troïng trong vieäc giaùm saùtkyõ thuaät.

- Trong quaù trình thöïc hieän, ñònh kyø HTX toå chöùccaùc cuoäc hoïp, thoâng qua ñoù caùc xaõ vieân coù cô

hoäi ñeå phaûn aûnh tình hình thöïc hieän hôïp ñoàngcuõng nhö nhöõng khoù khaên vöôùng maéc trong saûnxuaát ñeå HTX vaø coâng ty baøn baïc thaùo gôõ. Ñaâycuõng laø moät trong nhöõng nguyeân nhaân khieáncho hôïp ñoàng ñöôïc duy trì vaø thöïc hieän thaønhcoâng.

6. Baøi hoïc kinh nghieämThaønh coâng cuûa HTX Thaønh Lôïi ñem laïi moät soábaøi hoïc kinh nghieäm toát cho vieäc phaùt trieån hôïpñoàng noâng saûn:

- Hôïp ñoàng noâng saûn coù theå thaønh coâng keå caû khikhoâng nhaän ñöôïc caùc caùc öu ñaõi trong QÑ 80.Tröôøng hôïp thaønh coâng naøy chöùng toû vai troønaêng ñoäng cuûa coâng ty vaø HTX

- Hôïp ñoàng noâng saûn coù theå thaønh coâng ngay keåcaû ñoái vôùi saûn phaåm coù theå coù nhieàu keânh baùnkhaùc nhau neáu möùc giaù ñöôïc duy trì hôïp lyù vaølinh hoaït

- Caùc ñieàu khoaûn cuûa hôïp ñoàng deã hieåu, deã chaápnhaän vaø coù söï baøn baïc daân chuû vôùi noâng daân

- Hôïp ñoàng noâng saûn giuùp noâng daân chuyeân ñoåicô caáu muøa vuï, vaø trong ñoù ngöôøi ngheøo ñöôïchöôûng lôïi ñaùng keå.



110

Ñòa chæ: Vaên phoøng Coâng ty - 2A/1. Toå 1- Khoùm 2, Thò traán Caùi voàn -

Huyeän Bình Minh - tænh Vónh Long.Nhaø maùy - AÁp Long Hoøa II,

Xaõ Long Thaønh - huyeän Bình Minh -Vónh Long

Saûn phaåm : Böôûi Naêm RoiDaïng hôïp ñoàng: Taäp trung hoá

LIEÂN KEÁT TIEÂU THUÏ BÖÔÛI ÔÛ DNTN

HOAØNG GIA

Teân ñaày ñuû cuûa ñôn vò laø Doanhnghieäp tö nhaân Cheá bieán vaø Xuaát

khaåu traùi caây Hoaøng gia, ñöôïc thaønhlaäp naêm 2002. Tuy muïc ñích laø kinhdoanh nhieàu loaïi traùi caây nhöng töø khithaønh laäp tôùi nay DN chuû yeáu taäp trungvaøo moät maët haøng laø traùi "böôûi 5 roi".



111

1. Giôùi thieäuY Ù töôûng thaønh laäp DN xuaát phaùt töø yù töôûng giañình ñaõ sinh soáng laâu ñôøi treân maûnh ñaát coù troànggioáng böôûi ñaëc saûn noåi tieáng khaép caû nöôùc ñoù laø"böôûi 5 roi". Taïi huyeän Bình Minh, nôi ra ñôøigioáng böôûi naøy, dieän tích haøng naêm laø treân4.000ha, trong ñoù dieän tích thöôøng cho traùi laøkhoaûng 2.900 ha vaø ñang taêng nhanh haøng naêmdo noâng daân thaáy thò tröôøng coù ñaàu ra, do vaäy DNcoù ñöôïc theá maïnh laø naèm ngay taïi vuøng nguyeânlieâu roäng lôùn. Coäng theâm kinh nghieäm treân 20naêm hoaït ñoäng treân lónh vöïc quaûn lyù noângnghieäp, nhaän thöùc ñöôïc böôûi 5 roi laø moät trong soákhoâng nhieàu maët haøng traùi caây coù lôïi theá caïnhtranh cao treân thò tröôøng, doanh nghieäp quyeát taâmñaàu tö kinh doanh laâu daøi saûn phaåm tieàm naêngnaøy treân thò tröôøng trong nöôùc vaø quoác teá.

Doanh nghieäp coù 37 nhaân vieân, trong ñoù coù 17ngöôøi kyù hôïp ñoàng lao ñoäng daøi haïn, coøn laïi laøhôïp ñoàng thôøi vuï. Ngoaøi boä phaän thu mua, giaodòch kinh doanh xuaát khaåu vôùi haàu heát laø kyõ sönoâng hoïc vaø cöû nhaân ngaønh quaûn trò kinh doanh,DN coøn xaây döïng 1 kho löa tröõ, phaân loaïi, baûoquaûn böôûi vôùi caùc thieát bò baûo quaûn hieän ñaïi theocoâng ngheä cuûa Myõ, kho naøy roäng chöøng 1 ha, naèmngay taïi giöõa vuøng böôûi neân caùc hoä daân coù theåñöa böôûi ñeán ngay trong thôøi gian raát ngaén, giaûmñöôïc chi phí vaän chuyeån vaø hö hoûng sau thuhoaïch raát lôùn.

Hieän taïi, DN laïi ñang naâng caáp laïi 1 nhaø maùycheá bieán nöôùc böôûi eùp, ñuû tieâu chuaån xuaát khaåu;Cuõng nhôø nhaø maùy naøy maø DN coù theå mua heátcaùc loaïi böôûi loaïi 3, loaïi 4, chaát löôïng khoâng ñuûñeå xuaát khaåu töôi. Ñaây cuõng laø ñieåm quan troïnghaáp daãn noâng daân troàng böôûi vì moät trong nhöõngnoãi khoå tröôùc ñaây cuûa hoï khi phaûi baùn böôûi chothöông laùi laø hoï khoâng theå tieâu thuï noåi nhöõng loaïiböôûi chaát löôïng traùi hôi keùm, troïng löôïng quaù nhoû,thò tröôøng böôûi töôi khoâng chaáp nhaän

Chöa döøng laïi ôû qui moâ ñoù, ñeå coù ñöôïc saûn phaåmnaêng suaát, chaát löôïng cao, ñoàng ñeàu nhaèm giuùpluoân coù ñaàu ra oån ñònh ñeå yeân taâm khi kyù nhöõngHÑ lôùn vôùi caùc ñoái taùc nöôùc ngoaøi, DN coøn ñaàutö 1 vöôøn öôm gioáng böôûi ñaàu doøng theo kyõ thuaättieân tieán, coù söï trôï giuùp cuûa caùc nhaø khoa hoïc ñaàungaønh veà caây coù muùi ñeå doanh nghieäp coù theåcung caáp gioáng böôûi 5 roi ñaàu doøng, ñuû tieâu chuaånchaát löôïng xuaát khaåu cho caùc vöôøn böôûi cuûa caùc

hoä noâng daân troàng böôûi 5 roi taïi Bình Minh.

Hieän nay ngoaøi nhöõng hôïp ñoàng vôùi soá löôïng khaùlôùn cho caùc nhaø phaân phoái coù tieáng trong nöôùcnhö Saøi goøn CoopMark; Metro… DN coøn xuaátkhaåu ñöôïc Böôûi 5 Roi ñi raát nhieàu nöôùc thuoäcChaâu AÂu, Chaâu AÙ, ñaëc bieät laø Myõ. Saûn löôïng xuaátcuõng ngaøy moät taêng maïnh. Tröôùc 2005, do baäntaäp trung ñaàu tö vaøo khaâu saûn xuaát, moãi naêm DNchæ xuaát ñöôïc khoaûng 10- 20 "coâng" (loaïi 40 fit);cho thò tröôøng trong nöôùc khoaûng 2000 taán. Töø2006, trung bình moãi tuaàn xuaát ñöôïc 2-3 "coâng",giaù xuaát cuõng thöôøng cao gaáp 5-10 laàn giaù trongnöôùc neân thu huùt phaàn lôùn saûn löôïng böôûi quanhnaêm cuûa vuøng, ñuû khaû naêng tieâu thuï heát böôûi cho2.000ha böôûi ôû huyeän Bình Minh.

Tröôøng hôïp hôïp ñoàng noâng saûn naøy chöùng toû hôïpñoàng coù theå sinh ra töø nhu caàu cuûa DN vaø ngöôøidaân maø khoâng coù söï hoã trôï hay öu ñaõi veà voán cuûanhaø nöôùc. Theâm vaøo ñoù, tính beàn vöõng chæ coù theåtaïo ra ñoái vôùi nhöõng DN coù naêng löïc toå chöùc, coùtieàm löïc kinh teá maïnh vaø hôïp ñoàng coù lôïi cho caûñoâi beân.

2. Söï hình thaønh hôïp ñoàngTuy dieän tích vaø saûn löôïng taêng maïnh nhöng tröôùc2003, böôûi 5 roi taïi vuøng Bình Minh tieâu thuï hoaøntoaøn döïa vaøo thöông laùi. Hoï thöôøng vaøo caùc vöôønmua böôûi tröïc tieáp cuûa noâng daân nhöng soá löôïngmua nhoû, moãi thöông laùi chæ mua khoaûng 500 -1000 traùi treân moät vöôøng khoaûng 40.000 traùi/ löùado vaäy hoï thöôøng löïa nhöõng traùi toát nhaát, ñeå laïinhöõng traùi nhoû, keùm chaát löôïng hôn, noâng daânphaûi töï xoay sôû chôû ñi nhieàu nôi ñeå tieâu thuï. Coângvieäc naøy thöôøng heát söùc khoù khaên vì ai cuõng muoánmua böôûi loaïi 1, 2 ñeå deã baùn.

Trong khi ñoù, do coù yù töôûng vaø voán neân ngay saukhi thaønh laäp, DN ñaõ tieán haønh trieån khai caùc keáhoaïch phaùt trieån thò tröôøng moät caùch chuyeânnghieäp nhö ñaêng kyù thöông hieäu "böôûi 5 Roi";hình thaønh trang web: www.böôûi5roi.com ñeå tieápthò vaø mua baùn qua maïng. Ñích thaân giaùm ñoác vaøcaùc caùn boä kinh doanh ñaõ tôùi chaøo haøng caùc nhaøphaân phoái vôùi nhöõng cam keát veà soá löôïng, chuûngloaïi hoaøn toaøn theo yeâu caàu khaét khe cuûa caùc nhaøphaân phoái neân vieäc kyù HÑ xuaát böôûi ñi moät soánöôùc raát suoân seû vì luùc ñoù thò tröôøng ñang raát caànloaïi Böôûi 5 Roi ñuùng chaát löôïng nhö teân goïi.



112

Maët khaùc, taïi vuøng saûn xuaát, DN xin ñeà nghò SôûNN & PTNT Vónh Long cuøng phoái hôïp toå chöùc taäphôïp noâng daân, höôùng daãn cuï theå kyõ thuaät saûn xuaátvaø söû duïng coâng ngheä sau thu hoaïch böôûi tieântieán, DN cam keát hoã trôï voán vaø kyõ thuaät, cam keátmua giaù cao hôn thöông laùi vaø tieâu thuï heát saûnphaåm. Taát caû caùc tieâu chí naøy ñöôïc doanh nghieäpsoaïn thaûo vaø taäp hôïp caùc hoä daân toaøn huyeän laïiphoå bieán, giaûi thích caên keõ neân ñöôïc caùc hoä daânraát haøo höùng tham gia... Theâm nöõa, laàn cuoái, khitham khaûo yù kieán caùc hoä daân ñeå kyù HÑ, caû haicuøng ngoài vôùi nhau thoûa thuaän, thaäm chí DN phaûigiaûi thích raát nhieàu laàn veà lôïi haïi cuûa töøng ñieàukhoaûn vôùi noâng daân (vì bieát trình ñoä nhaän thöùc vaøkieán thöùc veà luaät phaùp cuûa noâng daân coøn raát thaáp)neân ngay khi vaän ñoäng kyù HÑ, coäng vôùi söï löïachoïn cuûa DN veà naêng löïc tham gia hôïp ñoàng cuûacaùc hoä troàng böôûi, treân 30% daân troàng böôûi 5 Roicuûa huyeän Bình Minh ñaõ kyù HÑ cung caáp böôûicho doanh nghieäp.

3. Ñieàu khoaûn hôïp ñoàngNgay khi môùi thaønh laäp naêm 2002, DN kyù ngayHÑ vôùi caùc hoä daân baèng vaên baûn, trong ñoù coùnhöõng ñieàu khoaûn quan troïng nhö: ñeán vuï thuhoaïch DN bao tieâu (mua toaøn boä) vöôøn böôûi caûloaïi ngon (loaïi 1, loaïi 2) vaø xaáu (loaïi 3, loaïi 4). Giaùcaû seõ luoân ñaûm baûo cao hôn giaù thò tröôøng 300-500 ñ/kg, coù khi leân ñeán 1000ñ/kg cho loaïi ñaëcbieät. Theo hôïp ñoàng, ngay khi hoä noâng daân kyùHÑ baùn böôûi cho Coâng ty Hoaøng Gia, hoï ñöôïccaùn boä kyõ thuaät (do DN hôïp ñoàng vôùi Trung taâmkhuyeán noâng cuûa tænh) xuoáng xem xeùt vöôøn böôûi ,höôùng daãn cuï theå caùch chaêm soùc. Ñaëc bieät vöôønböôûi 5roi kyù HÑ baùn cho DN Hoaøng gia ñeàu quiñònh chaët cheõ caàn phaûi boùn phaân loaïi gì (DNthöôøng khuyeán caùo boùn phaân höõu cô ñeå taêng ñoängon cho traùi vaø baûo quaûn ñöôïc laâu hôn, ít bò daäpnaùt hôn); caùch thöùc phoøng tröø saâu beänh baèngnhöõng loaïi hoùa chaát gì ñeå traùi böôûi coù chaát löôïngphuø hôïp vôùi yeâu caàu xuaát khaåu, theo ñuùng tieâuchuaån veä sinh an toaøn thöïc phaåm do Sôû NN-PTNTqui ñònh. Tuøy khaû naêng nhaân coâng cuûa töøng hoä,DN coù theå ñeán taän vöôøn chôû veà kho hoaëc cho daânchôû tôùi kho cuûa Coâng ty. Vieäc phaân loaïi thöôøng doDN ñaûm nhaän. Hoä noâng daân thöôøng baùn caû caây.Caùc giao dòch khaùc DN cuõng hoaøn toaøn ñaûmnhaän khieán chi phí cuûa töøng hoä daân giaûm ñaùng keå

trong khi saûn löôïng laïi luoân cao hôn do aùp duïngqui trình canh taùc tieân tieán.

Tuy nhieân töø khoaûng ñaàu naêm 2005, hai beân baétñaàu tin caäy nhau hoaøn toaøn neân khoâng kyù baèngvaên baûn nöõa maø lieân keát vôùi nhau baèng chöõ tín(ñaëc tính naøy laø moät ñaëc tính ñieån hình cuûa ngöôøidaân vuøng ÑBSCL, hoï cho raèng giao keøo baèngmieäng laø ñaõ raát tín nhau, hoï coù theå soáng cheát ñeågiöõ giao keøo naøy chöù laøm vaên baûn vôùi nhau thì hoïchöa phaûi laø baïn cuûa nhau). ÔÛ ñaây do DN hoaøntoaøn tin caäy caùc hoä daân neân ñaõ chieàu theo sôûthích cuûa hoï vaø hoaøn toaøn töï tin veà caùch laøm aênmang naëng chöõ "taâm" cuûa mình vôùi noâng daân neânkhoâng sôï bò thua thieät vì khoâng coù HÑ.

4. Tình hình thöïc hieän hôïp ñoàngHình thöùc lieân keát tieâu thuï böôûi 5 Roi cuûa DNHoaøng Gia ñaõ giuùp phaàn lôùn noâng daân troàng böôûicuûa huyeän Bình Minh caûi thieän ñaùng keå thu nhaäp.Caû 3 hoä daân tham gia phoûng vaán ñeàu cho bieátmaëc duø qui moâ dieän tích ñaát cuûa hoï khoâng taêngnhöng vieäc lieân keát vôùi Hoaøng Gia ñaõ giuùp saûnlöôïng vaø thu nhaäp cuûa hoï taêng ñaùng keå. Ví duï, hoäbaø Chính coù 3 coâng buôûi, tröôùc ñaây baùn chothöông laùi raát vaát vaû vì phaûi giao dòch vôùi raátnhieàu thöông laùi maø moãi naêm chæ thu ñöôïckhoaûng 6-10 trieäu. Töø 2004 baùn cho DN HoaøngGia thu ñöôïc 20 trieäu; 2005 ñaït tôùi 34 trieäu. Hoäoâng Duõng ôû xaõ Ñoâng Thaønh cuõng coù 3 coâng ñaátnhöng töø khi kyù HÑ vôùi DN Hoaøng Gia, saûn löôïngböôûi taêng gaáp 3 (ñaït 4-5 taán thay vì 1-1,5 taántröôùc ñaây). Caùc phoûng vaán ñeàu thöøa nhaän hieännay baùn böôûi cho DN Hoaøng Gia laø thuaän lôïinhaát, ñöôïc giaù, ñöôïc trôï giuùp veà kyõ thuaät, ñöôïc oånñònh ñaàu ra, khoâng phaûi lo tìm kieám nôi tieâu thuïduø giöõa hoï khoâng coù cam keát baèng vaên baûn. Caû 2phía kyù HÑ ñeàu haøi loøng vì mình coù lôïi. DNHoaøng Gia ñöôïc lôïi lôùn vì coù nguoàn nguyeân lieäuoån ñònh, chaát löôïng ñoàng ñeàu. Thöïc chaát ñaàu töcuûa DN ôû ñaây laø ñaàu tö cho chính hoï treân maûnhvöôøn cuûa hoä noâng daân.

Thuaän lôïi cô baûn cuûa DN Hoaøng Gia laø coù tieàmlöïc noäi taïi toát. Chuû DN laø ngöôøi coù trình ñoä cöûnhaân veà noâng hoïc; veà quaûn trò kinh doanh, laïi coùngöôøi thaân coù vaøi chuïc naêm kinh nghieäm hoaïtñoäng trong ngaønh noâng nghieäp cuûa huyeän, hieåu roõveà kyõ thuaât saûn xuaát böôûi 5 roi; hieåu roõ veà thò



113

tröôøng loaïi saûn phaåm naøy tröôùc ñaây, phöông thöùcbaùn haøng cuûa noâng daân troàng böôûi trong vuøng;phöông thöùc mua gom böôûi cuûa thöông laùi trongvuøng, töø ñoù DN ñaõ tìm ra ñöôïc ñieåm yeáu, maïnhñeå khaéc phuïc.

Do muoán laøm aên baøi baûn, hieän nay baûn thaân DNraát muoán kyù HÑ baèng vaên baûn vôùi caùc hoä daân ñeåñaûm baûo oån ñònh ñaàu ra. DN ñang coù thò tröôøngtieâu thuï raát maïnh, coù uy tín treân thöông tröôøng sau4 naêm giao dòch; laïi ñang sôû höõu moät thöông hieäumaïnh, ñöôïc ñaàu tö nghieâm tuùc. Tuy nhieân, thaêmdoø yù cuûa caùc hoä daân troàng böôûi vaãn chöa muoán kyùhôïp ñoàng baèng vaên baûn neân DN vaãn kieân trì giöõnguyeân nhöng mong muoán nhaø nöôùc giuùp ñôõ noângdaân naâng cao nhaän thöùc, kieán thöùc veà thò tröôøngñeå saûn xuaát vaø giao dòch cuûa hoï mang tính chuyeânnghieäp hôn, coi vieäc kyù hôïp ñoàng laø moát ñieàukieän toát cho hoï tieâu thuï oån ñònh saûn phaåm hoï laømra.

Trong töông lai gaàn, DN ñang xaây döïng phöôngaùn thaønh laäp coâng ty coå phaàn, baùn coå phieáu chonoâng daân ñeå hoï gaén boù chaët quyeàn lôïi vaø traùchnhieäm vôùi doanh nghieäp vaø cuõng ñeå noâng daân coùtheå coù thu nhaäp cao hôn. Chæ coù hôïp ñoàng lieân keátsaûn xuaát vaø tieâu thuï noâng saûn kieåu ñoù môùi khaû thivaø mang tính beàn vöõng phuø hôïp vôùi ñieàu kieänruoäng ñaát saûn xuaát hoä manh muùn.

Tuy ñöôïc coi laø coù tieàm löïc veà nguoàn voán nhöngDN vaãn heát söùc mong moûi nhaø Nhaø nöôùc coùchính saùch hoã trôï voán chung cho caùc DN kinhdoanh noâng saûn vì ñaàu tö vaøo lónh vöïc naøy laø ruûiro heát söùc cao. Voán huy ñoäng cuûa baûn thaân baát kyømoät DN naøo cuõng khoâng theå ñuû, nhaát laø DN coønñang ôû daïng non yeáu.

Moät khoù khaên lôùn nöõa laø hieän nay DN phaûi chimoät khoaûn tieàn haøng thaùng khaù lôùn ñeå thueâ ngöôøitôùi taän caùc vöôøn böôûi, cuøng giuùp hoï thu hoaïch,phaân loaïi, bao goùi. Ñeå giaûm bôùt söùc eùp cho DN,Chính quyeàn caàn hoã trôï caùc hoä daân thaønh laäp toåchöùc HTX töï nguyeän cuûa hoï. DN mong muoán chækyù HÑ vôùi HTX ñeå giaûm chi phí cho DN vaø coù theålaéng nghe yù kieán khieáu naïi hoaëc giaûi quyeát tranhchaáp (neáu coù) ôû moät ñaàu moái laø HTX.

5. Lyù do thaønh coângHình thöùc kyù hôïp ñoàng giöõa DN vaø caùc hoä noâng

daân ôû ñaây tuy khoâng chuaån xaùc laø coù vaên baûnphaùp lyù giöõa 2 beân nhöng noù laïi chöùa ñöïng hoaøntoaøn noäi dung ñuùng nhö tieâu chí thoâng thöôøng veàhôïp ñoàng noâng saûn. ÔÛ ñaây caùc noâng daân ñaõ "bò"doanh nghieäp kieåm soaùt chaët cheõ keá hoaïch vaø kyõthuaät saûn xuaát thoâng qua hoaït ñoäng khuyeán noângmaø DN ñaàu tö - ñoù laø moät tieâu chí quan troïng cuûamoät hôïp ñoàng lieân keát. Moâi tröôøng kinh doanh cuûaDN laïi raát oån ñònh, nhaø nöôùc laïi taïo moâi tröôøngraát toát khieán DN kinh doanh thuaän lôïi (chính saùchthueá suaát baèng 0% cho saûn phaåm böôûi).

Thaønh coâng cuûa DN Hoaøng gia mang tính beànvöõng cao vì DN ñaõ kinh doanh theo kieåu raátchuyeân nghieäp, coù voán maïnh, coù thò tröôøng maïnh,laïi coù taàm nhìn xa, bieát hôïp ñoàng ñaàu tö voán vaøonhöõng khaâu then choát trong saûn xuaát, ñieàu maø ítdoanh nghieäp kinh doanh noâng saûn coù theå coùñöôïc. Ví duï nhö DN khoâng cho noâng daân lieân keátsaûn xuaát böôûi vôùi mình vay voán baèng tieàn maët,trong ñoù rieâng cho moät soá hoä ngheøo, DN chomöôïn tieàn, mang tính giuùp ñôõ luùc khoù khaên,khoâng tính laõi ñeå taïo moái quan heä baïn beø thaânthieän. ÔÛ ñaây voán ñaàu tö cho caùc hoä troàng böôûiñöôïc DN ñaàu tö vaøo kyõ thuaät khuyeán noâng, vaøokhaâu gioáng ñaûm baûo vöôøn böôûi cho traùi ñoàng ñeàu,saûn löôïng cao, khoâng saâu beänh. DN töï boû tieàn xaâydöïng caùc vöôøn böôûi trình dieãn kyõ thuaät canh taùctieân tieán ñeå daân troàng böôûi thaáy hay ñeán hoïc taäp.

ÔÛ khaâu thu hoaïch, baûo quaûn, DN traû tieàn cho caùcñôn vò khuyeáân noâng ñeå hoï höôùng daãn kyõ löôõng kyõthuaät thu haùi, thöôøng xuyeân cho nhaân vieân cuûamình xuoáng caùc vöôøn böôûi theo doõi dieãn bieán saâubeänh, xaùc ñònh thôøi gian thu hoaïch cho chaátlöôïng toát nhaát. DN coøn caáp caùc bao tuùi ñeå bao traùiböôûi khoâng bò traày xöôùcv.v., nhôø ñoù maø caû 2 beânñeàu coù lôïi, noâng daân coù böôûi chaát löôïng, saûnlöôïng cao hôn haún; DN yeân taâm kyù hôïp ñoàng vôùicaùc nhaø nhaäp khaåu nöôùc ngoaøi hoaëc caùc nhaøphaân phoái cuûa caùc khu vöïc baùn leû haøng noâng saûnchaát löôïng cao maø khoâng sôï bò vôõ hôïp ñoàng vì tôùithôøi haïn giao haøng khoâng gom ñuû haøng chaát löôïngnhö thoaû thuaän. Cuõng nhôø theá, uy tín treân thöôngtröôøng cuûa DN ngaøy caøng leân cao.

Cuõng nhôø coù haøng chaát löôïng cao, coù thò tröôøngxuaát khaåu maø giaù do DN ñöa ra mua cuûa caùc hoädaân luoân cao hôn caùc thöông laùi khaùc 300-1000ñ/kg tuyø loaïi, khieán söùc haáp daãn cuûa moái lieân keátgiöõa DN Hoaøng Gia vaø caùc hoä daân caøng taêng, duø



114

giuõa hoï khoâng coù moät raøng buoäc naøo baèng vaênbaûn.

6. Baøi hoïc kinh nghieämTröôøng hôïp hôïp ñoàng noâng saûn cuûa Coâng tyTNHH SX&TM ong maät Thanh Nam Thaéng chothaáy caùc baøi hoïc kinh nghieäm sau:

- Hôïp ñoàng giuùp taêng thu nhaäp ñaùng keå vaø xoaùngheøo

- Hôïp ñoàng coù theå sinh ra töø nhu caàu cuûa DN vaøngöôøi daân maø khoâng coù söï hoã trôï hay öu ñaõi veàvoán cuûa Nhaø nöôùc. Theo yù kieán cuûa chuû DN

Hoaøng Gia, QÑ 80 cuûa chính phuû laø raát haynhöng chæ mang tính lyù thuyeát. Ngoaïi tröø nhaønoâng vaø nhaø kinh doanh coù raøng buoäc treân cô sôûphaùp lyù coøn caùc "nhaø" khaùc khoâng coù maø chæmang tính khuyeán khích neân khoâng theå hìnhthaønh lieân keát beàn vöõng.

- Khoâng phaûi baát kyø DN naøo vaø noâng daân nôi ñaâucuõng coù theå lieân keát tieâu thuï noâng saûn beàn vöõng.Chæ coù nhöõng DN coù naêng löïc toå chöùc, coù tieàmlöïc kinh teá maïnh vaø hôïp ñoàng phaûi khieán caû 2beân cuøng haøi loøng, cuøng coù lôïi môùi coù theå ñemñeán thaønh coâng cho moät hôïp ñoàng noâng saûn.



115

HTX Phöôùc Haäu ñöôïc hình thaønh cuoái naêm 2003 vaø laø moät toå chöùcnoâng daân töï nguyeän. Xaõ Phöôùc Haäu coù truyeàn thoáng laâu ñôøitroàng rau xanh, rau thôm, rau cuû vaø quaû. Toaøn boä xaõ coù 200 hoä

daân troàng rau, canh taùc rau treân dieân tích khoaûng 100ha ñaát troàng maøuchuyeân canh. Dieän tích ñaát canh taùc bình quaân moãi hoä troàng rau 4-5coâng (4.000-5.000m2). Hieän nay coù 85 ha ñaát troàng rau cuûa xaõ laø thuoäcsôû höõu cuûa xaõ vieân HTX Phöôùc Haäu. Trung bình moãi ha RAT hieän naycho thu nhaäp khoaûng 50 - 70 trieäu ñoàng so vôùi 20 - 50 trieäu ñoàng troàngrau theo phöông thöùc truyeàn thoáng tröôùc ñaây do chi phí vaät tö thaáp hôn(phaân boùn, thuoác tröø saâu, gioáng…) nhöng laïi cho saûn löôïng cao hôn vaøchaát löôïng ñaùp öùng ñuùng nhu caàu thò tröôøng.

Ñòa ñieåm: AÁp Phöôùc Thaønh A, xaõ Phöôùc Haäu, huyeän Long Hoà, tænh Vónh Long.Saûn phaåm: Rau an toaøn (RAT)


HTX PHÖÔÙC HAÄU



116

1. Giôùi thieäuHTX Phöôùc Haäu ñöôïc hình thaønh cuoái naêm 2003vaø laø moät toå chöùc noâng daân töï nguyeän. Xaõ PhöôùcHaäu coù truyeàn thoáng laâu ñôøi troàng rau xanh, rauthôm, rau cuû vaø quaû. Toaøn boä xaõ coù 200 hoä daântroàng rau, canh taùc rau treân dieân tích khoaûng100ha ñaát troàng maøu chuyeân canh. Dieân tích ñaátcanh taùc bình quaân moãi hoä troàng rau 4-5 coâng(4.000-5.000m2). Hieän nay coù 85 ha ñaát troàng raucuûa xaõ laø thuoäc sôû höõu cuûa xaõ vieân HTX PhöôùcHaäu . Trung bình moãi ha RAT hieän nay cho thunhaäp khoaûng 50 - 70 trieäu ñoàng so vôùi 20 - 50trieäu ñoàng troàng rau theo phöông thöùc truyeànthoáng tröôùc ñaây do chi phí vaät tö thaáp hôn (phaânboùn, thuoác tröø saâu, gioáng…) nhöng laïi cho saûnlöôïng cao hôn vaø chaát löôïng ñaùp öùng ñuùng nhucaàu thò tröôøng. Löôïng rau moãi hoä xaõ vieân thuoäcHTX cung caáp cho thò tröôøng vaøo khoaûng 1,5-2taán/naêm, cao hôn tröôùc ñaây khoaûng 30%. Moãingaøy HTX Phöôùc haäu coù khoaûng 2-3 taán RAT cungcaáp cho caùc doanh nghieäp kyù hôïp ñoàng vôùi HTX.

Tröôøng hôïp thaønh coâng cuûa hôïp ñoàng noâng saûntaïi HTX Phöôùc Haäu laø moät minh chöùng ñieån hìnhcho vai troø hoã trôï naêng ñoäng cuûa Sôû NN&PTNTtrong vieäc noái keát noâng daân vôùi beân tieâu thuï.Ñoàng thôøi, tröôøng hôïp naøy cuõng chæ ra baøi hoïckinh nghieäm toát veà phöông phaùp toå chöùc HTXgiuùp baø con noâng daân chuyeån ñoåi cô caáu caâytroàng thoâng qua hôïp ñoàng noâng saûn.

2. Söï hình thaønh hôïp ñoàngNoâng daân xaõ Phöôùc Haäu cho bieát cho tôùi naêm2003, hoï chöa bao giôø bieát ñeán hình thöùc lieân keátsaûn xuaát, tieâu thuï rau, vaø chöa bao giôø tham giabaát kyø moät toå chöùc naøo ñeå cuøng goùp voán saûn xuaát.Thöïc söï keå caû khi coù söï vaän ñoäng cuûa Sôû NN&PTNT vaø Chính quyeàn xaõ, hoï vaãn nhieàu nghingôø vaø cho raèng mình seõ bò thieät vì phaûi raøngbuoäc vaøo caùc ñieàu kieän hôïp ñoàng. Ñaïi dieän noângdaân cho bieát töø xa xöa cho ñeán tröôùc khi ra nhaäpHTX hoï vaãn baùn ñöôïc rau, tuy giaù luùc reû luùc ñaétnhöng hoï cho raèng ñaõ laøm ngheà troàng rau thì"saùng töôi, chieàu heùo" laø chuyeän thöôøng tình. Toaønboä caùc hoä troàng rau ôû xaõ cöù troàng, loaïi rau naøo rôùtgiaù thì vuï sau laïi ñoåi troàng caây khaùc. Taát caû trongsoá hoï ñeàu laø hoä ngheøo hoaëc thu nhaäp trung bìnhtöø bao nhieâu naêm nhöng hoï cho raèng khoâng caànphaûi thay ñoåi.

Moãi ngaøy vaøo buoåi saùng khi chöa vaøo HTX PhöôùcHaäu, noâng daân chôû rau ra baùn cho caùc saïp baùnrau ôû moät soá chôï trong vuøng (moãi ngöôøi coù moät vaøimoái laáy haøng quen). Neáu chuû saïp chaáp nhaän laáythì giao heát haøng, coøn neáu khoâng thì noâng daân töïñöùng baùn ôû chôï cho ñeán heát tröa. Trong tröôønghôïp baùn khoâng heát thì hoï chôû veà baùn cho caùc hoäkhaùc trong xaõ laøm thöùc aên chaên nuoâi loâïn hoaëc söûduïng cho chaên nuoâi cuûa chính gia ñình hoï. Thithoaûng cuõng coù moät vaøi thöông laùi vaøo mua gomrau cuûa noâng daân nhöng khoâng thöôøng xuyeân Dovaäy nguoàn thu töø saûn xuaát rau raát baáp beânh. Theâmnöõa, hoï khoâng quan taâm nhieàu ñeán kyõ thuaät troàngrau vaø hoaøn toaøn khoâng bieát thò tröôøng ñang caànchaát löôïng theá naøo. Quy trình saûn xuaát hoaøn toaønphuï thuoäc vaøo khaû naêng kinh teá cuûa töøng gia ñình:coù tieàn thì boùn phaân, phun thuoác, khoâng coù thìtroàng chay.

Vaøo thôøi ñieåm 2002, treân ñòa baøn thò xaõ VónhLong vaø thaønh phoá Caàn Thô coù moät soá doanhnghieäp, sieâu thò, coâng ty cung caáp suaát aên coângnghieäp, vaø cô sôû dòch vuï trong caùc khu cheá xuaát…baét ñaàu ñeán xaõ Phöôùc Haäu ñaët vaán ñeà thu mua soálöôïng lôùn caùc loaïi RAT. Chính quyeàn xaõ baét ñaàunghó ñeán vieäc xaây döïng HTX ñeå coù tö caùch phaùpnhaân giao dòch mua baùn cho baø con troàng rautrong xaõ.

HTX Phöôùc Haäu ñöôïc thaønh laäp ngaøy 2/10/2003.Trong böôùc khôûi ñaàu, HTX nhaän ñöôïc söï hoã trôïmaïnh meõ cuûa Sôû NN-PTNT Vónh Long. Nhaän thöùcñöôïc vai troø quan troïng cuûa vieäc toå chöùc laïi heäthoáng saûn xuaát noâng nghieäp, Sôû quyeát taâm xaâydöïng moät moâ hình maãu thí ñieåm veà saûn xuaát vaøtieâu thuï noâng saûn. Cuï theå tröôùc khi thaønh laäpHTX, Sôû Noâng nghieäp Vónh Long thoâng qua chínhquyeàn xaõ ñaõ ñöùng ra taäp hôïp caùc hoä noâng daântroàng rau, tuyeân truyeàn, giaûng giaûi veà hình thöùchôïp ñoàng, giaûi thích lôïi ích cuûa vieäc toå chöùc vaøtieâu thuï rau döôùi daïng taäp theå. Sau khi noâng daântroàng rau taïi ñaây ñaõ nhaän thöùc ñöôïc lôïi ích cuûavieäc hôïp taùc vaø lieân keát, Sôû tieáp tuïc cuøng Chínhquyeàn ñòa phöông ñöùng ra trôï giuùp vieäc thaønh laäp.

Ngaøy ñaàu thaønh laäp, HTX coù 20 hoä xaõ vieân thamgia, khoâng kyù hôïp ñoàng baèng vaên baûn (cho tôùi nayvaãn nhö vaäy) nhöng cam keát vôùi Ban quaûn lyù HTXñeå saûn xuaát vaø cung caáp saûn phaåm RAT cho HTXbaèng hình thöùc goùp voán. Moãi xaõ vieân luùc ñaàuñoùng goùp 200.000ñ, chuû yeáu ñeå xaây truï sôû (treânñaát cuûa UBND xaõ cho möôïn) vaø chi phí haønh



117

chính. Luùc môùi thaønh laäp, phaàn lôùn xaõ vieân coønmang taâm traïng nghi ngôø veà hieäu quaû kinh doanhcuûa HTX, nhöng vaãn muoán thöû ñeå xem saûn xuaátvaø thu nhaäp cuûa mình coù khaù hôn khoâng.

Trong hoaøn caûnh ñoù, Sôû NN-PTNT Vónh Long, tuykhoâng laø ñôn vò maét xích trong hôïp ñoàng lieân keáthoä noâng daân - HTX - doanh nghieâp tieâu thuï RAT,nhöng ñoùng vai troø cöïc kyø quan troïng, ñaëc bieättrong thôøi gian HTX coøn "tröùng nöôùc". Ví duï Sôû ñaõdaønh khoaûn kinh phí gaàn 100 trieäu cuûa Döï aùn Rauan toaøn cuûa tænh ñeå hoã trôï taäp huaán gioáng, cungcaáp maøng phuû ñaát ñeå giaûm löôïng thuoác BVTVphun dieät tröø coû daïi. Sôû cuõng ñaõ hoã trôï cho xaõvieân caùc lôùp taäp huaán kyõ thuaät phoøng tröø toång hôïpdòch haïi treân rau (IPM) neân saûn löôïng vaø chaátlöôïng rau ñeàu toát hôn nhieàu so vôùi tröôùc ñoù. Ngoaøira Sôû NN coøn keâu goïi caùc Coâng ty cung öùng gioángrau cho khoâng haït gioáng caùc hoä troàng rau (coi nhömoät hình thöùc tieáp thò, khuyeán maõi gioáng).

Chuû nhieäm HTX - O Âng Traàn Vaên Saùu laø moät noângdaân troàng rau laâu ñôøi, coù uy tín trong xaõ veà tö caùchcuõng nhö naêng löïc toå chöùc ñieàu haønh, vaø laø ngöôøikhoâng vuï lôïi trong con maét cuûa ngöôøi daân. Banquaûn lyù HTX coù 3 ngöôøi, thôøi gian ñaàu laøm vieäckhoâng höôûng löông.

Vôùi vieäc ñònh höôùng saûn xuaát RAT neân HTX khaùthuaän lôïi trong vieäc tìm thò tröôøng tieâu thuï saûnphaåm. Haøng ngaøy, moãi buoåi chieàu, sau khi taäphôïp laïi caùc ñôn ñaët haøng cuûa doanh nghieäp, Banquaûn lyù HTX ñieän thoaïi hoaëc tôùi taän hoä (vì ngaytrong xaõ) hoaëc ñaïp xe tôùi töøng hoä ñaët haøng theotöøng chuûng loaïi vaø soá löôïng cuï theå cho ngaøy hoâmsau.

Tröôùc ñaây, HTX chæ lo toå chöùc saûn xuaát, coøn khaâutieâu thuï thì chôø doanh nghieäp tôùi ñeå ñaøm phaùn vaøkyù hôïp ñoàng. Luùc ñaàu, vieäc doanh nghieäp bieát tôùiHTX chuû yeáu cuõng thoâng qua Sôû NN-PTNT VónhLong giôùi thieäu. Töø ñaàu naêm 2006, HTX baét ñaàulo tìm kieám theâm thò tröôøng ñaàu ra. Hieän ñaõ coùhaøng chuïc ñôn vò lôùn nhoû kyù hôïp ñoàng tieâu thuïrau vôùi HTX. Lieân keát giöõa HTX vaø vôùi caùc doanhnghieäp thoâng qua hôïp ñoàng tieâu thuï saûn phaåmbaèng vaên baûn. Trong suoát thôøi gian 3 naêm kyù hôïpñoàng vôùi nhieàu doanh nghieäp, vôùi nhieàu ñoøi hoûikhaùc nhau tuyø thuoäc ñaëc thuø kinh doanh cuûa moãiñôn vò, nhöng chöa khi naøo HTX bò vi phaïm hôïpñoàng vôùi doanh nghieäp, vaø ngöôïc laïi cuõng khoângbò doanh nghieäp vi phaïm hôïp ñoàng vôùi HTX.

3. Ñieàu khoaûn hôïp ñoàng Vôùi 36 khaùch haøng cuûa HTX, töø caùc saïp baùn leûcho tôùi caùc doanh nghieäp tieâu thuï rau lôùn, HTXñeàu kyù hôïp ñoàng baèng vaên baûn vôùi nhöõng ñieàukhoaûn roõ raøng. HTX cam keát chòu traùch nhieäm veànguoàn goác xuaát xöù, chaát löôïng rau theo tieâu chuaånqui ñònh cuûa Nhaø nöôùc. Khi coù khieáu naïi veà chaátlöôïng, HTX phaûi chòu hoaøn toaøn traùch nhieäm.HTX phaûi giao haøng theo ñuùng thoaû thuaän veà soálöôïng, thôøi gian vaø ñòa ñieåm.

Veà giaù caû, HTX phaûi ñöa ra giaù coù tính caïnh tranhkeøm caùc ñieàu kieän öu ñaõi (ví duï cho nôï tieàn baonhieâu ngaøy sau khi giao haøng). Neáu giaù ñaët ratrong hôïp ñoâng cao hôn nhieàu so vôùi thò tröôøng maøHTX khoâng thuyeát minh ñöôïc lyù do, doanh nghieäpcoù quyeàn khaáu tröø vaøo ñôït mua haøng tieáp theo.Theâm nöõa, HTX phaûi thoâng baùo giaù tröôùc 7 ngaøycho doanh nghieäp, neáu ñöôïc ñoàng yù môùi giaohaøng.

Caùc saûn phaåm môùi chaøo haøng, HTX phaûi mangñeán doanh nghieäp, vaø phaûi chôø doanh nghieäpchaáp thuaän, caáp maõ soá kinh doanh theo maãuthoáng nhaát do doanh nghieäp qui ñònh thì HTX môùiñöôïc giao haøng. Ñoàng thôøi, HTX coøn laø ñôn vòñöùng ra thay maët doanh nghieäp löïa choïn nhöõngnoâng daân coù kieán thöùc vaø traùch nhieäm trong saûnxuaát RAT môùi cho tham gia cung öùng.

Tuy moái lieân keát vôùi noâng daân khoâng raøng buoäcbaèng vaên baûn maø thoâng qua hình thöùc goùp voán,nhöng lieân keát naøy toû ra khaù beàn vöõng do nhöõngnguyeân taéc HTX soaïn ra ñöôïc söï ñoàng tình cuûacaùc xaõ vieân. Caùc nguyeân taéc naøy ñaûm baûo söï coùlôïi cuûa caû ñoâi beân, saùt thöïc teá, ñöôïc baøn baïc daânchuû. Ban quaûn lyù HTX ñoùng vai troø ñaïi dieän chocaùc hoä noâng daân, baûo veä quyeàn lôïi cuûa hoä noângdaân, vaø khoâng vì lôïi nhuaän

Traùch nhieäm cuûa Ban quaûn lyù HTX trong hôïpñoàng laø beân cung öùng noâng saûn, chòu xöû phaït thaycho noâng daân neáu vi phaïm hôïp ñoàng vôùi doanhnghieäp. Vì theá, Ban quaûn lyù HTX (do xaõ vieân baàu)giaùm saùt raát chaët cheõ quaù trình saûn xuaát RAT cuûatöøng hoä xaõ vieân sao cho ñaûm baûo ñuùng tieâu chuaånchaát löôïng ñaõ kyù vôùi doanh nghieäp vaø hoä noângdaân cuõng thuaän tình tuaân theo, khoâng bao giôøphaøn naøn vì hoï hieåu Ban quaûn lyù HTX ñang laømñieàu ñoù vì mình.

Ban quaûn lyù HTX tuy laøm coâng vieäc nhö moät



118

thöông laùi nhöng ñoàng thôøi cuõng laïi giöõ vai troønhö moät toå chöùc phi lôïi nhuaän, chæ thu khoaûng300-500ñ/kg saûn phaåm giao noäp trong khi phaûitoán khaù nhieàu chi phí giao dòch nhö quaûng baù saûnphaåm vaø tìm kieám thò tröôøng tieâu thuï ñaàu ra.

4. Tình hình thöïc hieän hôïp ñoàngThuaän lôïi cô baûn cuûa vieäc thöïc hieän hôïp ñoàng laøsöï hoã trôï cuûa Sôû NN-PTNT Vónh Long vôùi nhöõngchöông trình heát söùc cuï theå, thieát thöïc, khoâng hoâhaøo khaåu hieäu. Cuï theå HTX nhaän ñöôïc hoã trôï töøChöông trình Hoã trôï saûn xuaát RAT cuûa Sôû khoângchæ laø tieàn maø quan troïng laø caùc kieán thöùc môùi veàsaûn xuaát RAT cuûa Chi cuïc BVTV vaø Phoøng noângnghieäp huyeän. Ngoaøi ra, HTX ñöôïc caáp phaùt chokhoâng gioáng rau (theo chöông trình khuyeán maõicuûa moät soá coâng ty gioáng); HTX ñöùng ra nhaängioáng, phaân phoái cho xaõ vieân, ñieàu tieát löôïnggioáng vaø höôùng daãn xaõ vieân xuoáng gioáng theo hôïpñoàng ñaõ kyù ñeå traùch dö thöøa .

Trong giai ñoaïn ñaàu heát söùc khoù khaên, HTX coønñöôïc hoã trôï cuûa UBND xaõ baèng hình thöùc chomöôïn ñaát ñeå xaây truï sôû. Moät söï trôï giuùp quantroïng khaùc laø chính saùch mieãn thueá doanh thu choHTX.

Hieän nay chaát löôïng RAT do noâng daân baùn ñaõ toáthôn raát nhieàu so vôùi caùch ñaây 3 naêm do ngöôøitroàng ñaõ coù kinh nghieäm, ñaëc bieät trong khaâu thuhoaïch, ñoùng goùi, phaân loaïi, vaän chuyeån neân thòtröôøng ñaàu ra thuaän lôïi, coù lôïi nhuaän. Qui moâ saûnxuaát, kinh doanh cuûa HTX taêng leân maïnh töø 2006do ñaõ coù kieán thöùc tieáp thò saûn phaåm toát hôn; toåchöùc saûn xuaát qui cuû, coù phaân coâng traùch nhieämroõ raøng hôn. Vaø hôn heát ñoù laø thöông hieäu RATPhöôùc Haäu ñaõ baét ñaàu coù tieáng vang treân thòtröôøng khu vöïc xung quanh tænh Vónh Long.

Tyû leä vi phaïm hôïp ñoàng ôû ñaây laø raát ít , thöôøng laøthôøi gian ñaàu (2004), ví duï coù vaøi saïp baùn RATchôï Vónh Long ñaët haøng nhöng khoâng laáy ñuû soálöôïng ñaõ ñaët. Tuy nhieân phaàn lôùn caùc beân ñeàutrong moái quan heä lieân keát ñeàu thaáy roõ quyeàn lôïikhi tuaân thuû ñuùng hôïp ñoàng neân raát coù traùchnhieäm thöïc hieän theo hôïp ñoàng.

Xaõ vieân tham gia hôïp ñoàng lieân keát luoân öu tieânbaùn theo hôïp ñoàng, khoâng muoán baùn cho ñoáitöôïng khaùc vì rau thöôøng coù giaù thoáng nhaát haøngngaøy treân thò tröôøng, baùn cho ñoái töôïng khaùc cuõng

chæ cao hôn khoâng ñaùng keå (cao thaáp hôn chöøng50-100ñ/kg) trong khi hoï thaáy roõ neáu taäp trung veàHTX, baùn theo hôïp ñoàng, ngoaøi vieäc baùn ñöôïctheo giaù thò tröôøng vôùi soá löôïng do mình chuû ñoänghoï seõ coøn ñöôïc chia phaàn lôïi nhuaän trong HTX.Ñoù laø lyù do khieán cho thöïc teá hieän nay ôû HTXPhöôùc Haäu laø soá xaõ vieân tham gia HTX ngaøy moättaêng (töø 20 naêm 2003 leân 36 sau 3 naêm), vaø caùcxaõ vieân ñaõ vaøo thì khoâng ai xin ra. Nhöõng noângdaân ñöôïc phoûng vaán ñeàu cho bieát hoï ñeàu muoántham gia hình thöùc lieân keát naøy laâu daøi.

Doanh nghieäp khoâng coù baát kyø moät hoã trôï gì choHTX cuõng nhö noâng daân. Tuy nhieân ñieåm ñöôïc ôûñaây laø hoï luoân mua vôùi giaù oån ñònh vaø cao hôn giaùthò tröôøng chuùt ít. Theâm vaøo ñoù, Doanh nghieäpluoân mua ñuùng soá löôïng ñaët haøng neân nhìn chunggiöõa HTX vaø Doanh nghieäp coù quan heä raát thaânthieän vaø luoân ñoàng nhaát quan ñieåm veà chaát löôïng.Vì theá, noâng daân giao haøng khoâng bò eùp giaù vaøchaát löôïng khi phaân loaïi vaø khoâng bò traû laïi saûnphaåm giao noäp.

Tuy nhieân, hôïp ñoàng noâng saûn cuûa HTX PhöôùcHaäu vaãn gaëp phaûi moät soá khoù khaên trong vieäc môûroäng quy moâ vaø duy trì chaát löôïng saûn phaåm. Thöùnhaát, vieäc mua baùn giöõa HTX vaø xaõ vieân vaãn theohình thöùc mua ñöùt baùn ñoaïn nhö baùn cho thöônglaùi hay caùc chuû saïp rau tröôùc ñaây, maëc duø HTX doxaõ vieân thaønh laäp baèng chính voán cuûa hoï. Hìnhthöùc naøy cuõng gaây khoâng ít khoù khaên cho HTX,nhaát laø trong thôøi kyø ñaàu do luùc ñoù chöa kyù ñöôïcnhieàu hôïp ñoàng baùn rau cho caùc ñôn vò neân löôïngrau saûn xuaát ra vöôït quaù khaû naêng tieâu thuï vaø phaûibaùn reû. Thöù hai, nhieàu hôïp ñoàng giöõa HTX kyù vôùicaùc doanh nghieäp ñeàu bò thanh toaùn chaäm sau 1thaùng (neáu khoâng thì doanh nghieäp khoâng mua),trong khi HTX phaûi cam keát vôùi caùc hoä xaõ vieân laøphaûi traû ngay sau khi giao saûn phaåm 2 - 3 ngaøy.Thöù ba, soá voán hieän nay cuûa HTX (chuû yeáu voángoùp cuûa xaõ vieân: 200.000ñ/hoä) chæ ñuû cho chi phíhaønh chính, neân khoù coù theå môû roäng quy moâ hôïpñoàng neáu nhaän ñöôïc hoã trôï theâm töø beân ngoaøi.

5. Lyù do thaønh coângSöï phaùt trieån maïnh meõ cuûa hôïp ñoàng noâng saûn taïiHTX Phöôùc Haäu nhôø coù caùc yeáu toá sau:

- Söï buøng noå cuûa thò tröôøng noäi ñòa veà rau antoaøn, maø quy ñònh chaát löôïng saûn phaåm khoângquaù chaët cheõ.



119

- Söï hoã trôï tích cöïc cuûa Sôû NN&PTNT vaø chínhquyeàn ñòa phöông veà cung caáp vaät töï, taäp huaánkyõ thuaät, maët baèng xaây döïng truï sôû cuûa HTX,giôùi thieäu baïn haøng).

- Löïa choïn ñöôïc Ban quaûn lyù HTX naêng ñoäng vaøcoù uy tín vôùi ngöôøi daân.

- Baøn baïc daân chuû vôùi xaõ vieân veà phöông höôùngkinh doanh.

- Hình thöùc vaø noäi dung hôïp ñoàng phuø hôïp vaø deãhieåu. Theo nhö yù kieán cuûa Chuû nhieäm HTX, vôùimoãi loaïi noâng saûn caàn coù hình thöùc kyù hôïpñoàng mang tính ñaëc thuø rieâng; hôïp ñoàng muabaùn luùa khoâng theå gioáng hôïp ñoàng rau. Thöù hai,neân laøm hôïp ñoàng mang tính nguyeân taéc, khoângneân xaùc ñònh soá löôïng, chaát löôïng cuï theå, chæcaàn roõ raøng veà ngaøy giôø, ñòa ñieåm giao haøng.Qui chuaån veà chaát löôïng vôùi moãi loaïi caàn thamkhaûo laáy yù kieán cuûa toaøn theå xaõ vieân, HTX vaøñôn vò mua, cuøng ban haønh moät tieâu chí chungmoâ taû chaát löôïng töông öùng vôùi giaù caû. Nhöõngngöôøi trong Ban chuû nhieäm tham gia ñònh giaùtheo phaân loaïi chaát löôïng phaûi thöïc söï coù kinhnghieäm veà buoân baùn (bieát xaùc ñònh roõ, nhanhbaèng maét loaïi rau ñeå khi doanh nghieäp ñònh giaùcoù khaû naêng ñaøm phaùn hieäu quaû nhaát).

6. Baøi hoïc kinh nghieämThaønh coâng cuûa HTX Taân Phuù Trung ñem laïi moätsoá baøi hoïc kinh nghieäm toát cho vieäc phaùt trieånhôïp ñoàng noâng saûn:

- Thaønh coâng cuûa QÑ 80 phuï thuoäc raát nhieàu vaøovai troø naêng ñoäng cuûa Sôû vaø chính quyeàn ñòaphöông

- Ñieàu tieân quyeát cho moät HÑ lieân keát ra ñôøi vaø

khoâng bò cheát yeåu laø phaûi coù söï hoã trôï cuûa Nhaønöôùc caû veà voán ban ñaàu, chính saùnh laãn kieánthöùc (kyõ thuaät, quaûn lyù, kinh doanh cho noângdaân vaø cho toå chöùc ñaïi dieän cuûa hoï laø HTX). Vìtheá, caàn hoã trôï thaønh laäp HTX, löïa choïn ratröôûng nhoùm thích hôïp vaø baøn baïc daân chuûtrong xaõ vieân.

- Ñeå lieân keát mang tính oån ñònh, beàn vöõng laâudaøi, toå chöùc cuûa noâng daân laø HTX phaûi ñöôïctrang bò kieán thöùc veà thò tröôøng, kieán thöùc quaûngbaù, tieáp thò, xaây döïng thöông hieäu baøi baûn. Thöïcteá hieän nay HTX ñang luùng tuùng muoán môû roänghoaït ñoäng, taêng doanh soá vaø lôïi nhuaän vì soá hoädaân xin vaøo HTX ngaøy moät nhieàu nhöng HTXchöa lo ñöôïc ñaàu ra nhieàu hôn ñeå môøi hoï vaøo.

- Hôïp ñoàng noâng saûn coù vai troø quyeát ñònh chovieäc phaùt trieån rau an toaøn.

- Phaùt trieån thöông hieäu coù vai troø quyeát ñònhtrong saûn xuaát rau an toaøn, ñaëc bieät cho thòtröôøng noäi ñòa.

- Hình thöùc lieân keát naøy laø thaønh coâng nhöng caàncaân nhaéc tính ñaëc thuø khi aùp duïng cho nhöõngngaønh haøng khaùc vì saûn phaåm RAT ôû PhöôùcHaäu chæ chuû yeáu cung caáp cho thò tröôøng noäi ñòa(khoâng phaûi laø maët haøng xuaát khaåu), laïi coù soálöôïng töông ñoái ít neân ñieàu kieän thöc hieän hôïpñoàng khoâng quaù ngaêt ngheøo, phuø hôïp vôùi hìnhthöùc canh taùc cuûa noâng hoä nhoû. Tieâu chuaån chaátlöông laïi chæ chuû yeáu vaøo ñoä an toaøn thöïc phaåmchöù khoâng quan troïng ôû ñoä ñoàng ñeàu, maãu maõcuûa saûn phaåm neân deã thöïc hieän neáp aùp duïngñuùng qui trình canh taùc. Söï vi phaïm HÑ neáu coùxaûy ra thì soá löôïng thöôøng khoâng lôùn, deã xöû lyùsöûa chöõa.



120

Ñòa chæ: AÁp Phuù Hoøa, xaõ Phuù Hoøa Ñoâng,huyeän Cuû Chi, TP. HCMSaûn phaåm: Baùnh traùngDaïng hôïp ñoàng: Trung gian vaø Phi chính thöùc

CÔ SÔÛ SAÛN XUAÁT BAÙNH TRAÙNG TRUNG TÍN

Cô sôû baùnh traùng Trung Tín ñöôïc thaønh laäp töø naêm1991 chuyeân saûn xuaát vaø kinh doanh baùnh traùng(cheá bieán töø gaïo) vôùi phöông thöùc saûn xuaát chuû

yeáu laø thuû coâng. Cô sôû coù truï sôû taïi aáp Phuù Hoøa, xaõPhuù Hoøa Ñoâng, huyeän Cuû Chi, TP.HCM. Töø naêm 2002trôû laïi ñaây, cô sôû chuyeån sang hình thöùc saûn xuaát keáthôïp thu mua baùnh traùng phuïc vuï xuaát khaåu vaø tieâu duøngïtrong nöôùc, ñoàng thôøi vôùi söï chuyeån ñoåi hình thöùc saûnxuaát thì phöông thöùc saûn xuaát cuõng chuyeån sang saûnxuaát baùn coâng nghieäp vôùi vieäc aùp duïng coâng ngheä cheábieán baèng maùy keát hôïp vôùi thuû coâng trong saûn xuaát.



121

1. Giôùi thieäuVeà quy moâ saûn xuaát, coù theå noùi cô sôû saûn xuaátbaùnh traùng Trung Tín hieän nay laø moät trong soá vaøicô sôû saûn xuaát baùnh traùng coù quy moâ saûn xuaát vaøxuaát khaåu vôùi khoái löôïng lôùn baùnh traùng. Hieän boämaùy quaûn lyù cuûa cô sôû töông ñoái goïn nheï, chæ coù1 chuû cô sôû, 2 keát toaùn, 2 thuû quyõ, 4 quaûn ñoác vôùi250 coâng nhaân. Ngoaøi khoái löôïng saûn phaåm töïsaûn xuaát, cô sôû Trung Tín coøn coù maïng löôùi 20 hoächuyeân saûn xuaát baùnh traùng ñeå cung caáp cho côsôû Trung Tín.

Töø ngaøy thaønh laäp ñeán nay, veà cô baûn khoâng coùsöï thay ñoåi veà nhaân söï, nhöng coù söï thay ñoåi ñaùngkeå veà coâng ngheä cheá bieán, ñoù laø chuyeån töøphöông thöùc saûn xuaát thuû coâng sang saûn xuaát baùncoâng nghieäp. Nhöõng naêm gaàn ñaây, khoái löôïng saûnphaåm, thò phaàn taêng bình quaân 20%/naêm, töôngtöï thì voán cuõng taêng leân ñeå theo kòp nhu caàu saûnxuaát vaø thò tröôøng. Taøi saûn coá ñònh hieän nay cuûacô sôû saûn xuaát khoaûng 10 tyû ñoàng bao goàm 2 xínghieäp cheá bieán. Cô sôû ñaõ choïn lónh vöïc saûn xuaátkinh doanh chính laø baùnh traùng vì laø ngheà truyeànthoáng cuûa ñòa phöông vaø baûn thaân chuû doanhnghieäp cuõng coù kinh nghieäm nhieàu naêm tronglónh vöïc naøy.

Ñaây laø hình thöùc hôïp ñoàng raát thích hôïp cho caùchoä saûn xuaát quy moâ nhoû vaø thò tröôøng coù tính ruûiro cao. Ñieåm maáu choát cuûa hôïp ñoàng naøy laø caùchoä naèm trong cuøng laøng ngheà vaø laøm aên döïa treânchöõ tín.

2. Söï hình thaønh hôïp ñoàngLaøm baùnh traùng ôû Cuû Chi laø ngheà truyeàn thoángcuûa ñòa phöông vaø saûn xuaát chuû yeáu theo höôùngthuû coâng vôùi quy moâ saûn xuaát nhoû ñeå phuïc vuï nhucaàu tieâu duøng trong nöôùc. Nhöng trong hôn moätthaäp nieân trôû laïi ñaây, do nhu caàu ngaøy caøng taêng,caû thò tröôøng trong nöôùc vaø xuaát khaåu neân ngheàtruyeàn thoáng naøy caøng coù cô hoäi phuïc hoài vaø môûroäng quy moâ saûn xuaát kinh doanh. Do vaäy, coù raátnhieàu hoä gia ñình tham gia vaøo quaù trình saûn xuaátvaø cung caáp baùnh traùng cho nhieàu thò tröôøng khaùcnhau nhö ôû trong nöôùc coù caùc sieâu thò, ngöôøi kinhdoanh buoân baùn nhoû, leû… vaø vôùi khoái löôïng lôùnhôn nhö xuaát khaåu cho nhieàu ñoái taùc vôùi yeâu caàuchaát löôïng khaùc nhau, ñaëc bieät laø yeâu caàu veà chaátlöôïng cuûa khaùch haøng Nhaät Baûn.

Beân caïnh ñoù thì chính quyeàn ñòa phöông cuõng raátquan taâm tôùi vieäc duy trì vaø phaùt trieån ngaønh ngheàtruyeàn thoáng, ñaëc bieät laø vieäc söû duïng lao ñoäng döthöøa ôû ñòa phöông thoâng qua caùc hình thöùc hôïptaùc lieân keát saûn xuaát vaø tieâu thuï saûn phaåm. Vaø ñaâycuõng laø moät trong nhöõng ñieàu kieän raát thuaän choñeå ngheà saûn xuaát baùnh traùng cuûa ñòa phöông phaùttrieån nhanh vaø maïnh hôn trong thôøi gian qua vaøcuõng laø cô hoäi raát thuaän lôïi ñeå chuû cô sôû quyeátñònh löïa choïn lónh vöïc ñaàu tö vaø môû roäng saûn xuaátkinh doanh laø ngheà baùnh traùng.

Nhö vaäy, coù theå thaáy roõ ñeå coù ñöôïc khoái löôïng saûnphaåm lôùn vaø ñaëc bieät laø chaát löôïng saûn phaåm phuøhôïp vôùi thò tröôøng xuaát khaåu thì ngay töø nhöõngngaøy ñaàu chuû cô sôû ñaõ nghó ngay tôùi vieäc ñaàu töñoåi môùi coâng ngheä saûn xuaát vaø cheá bieán saûnphaåm, môû roäng caùc hình thöùc lieân keát saûn xuaát vaøtieâu thuï saûn phaåm. Ñoái vôùi ñaàu tö môû roäng saûnxuaát, ñeán nay cô sôû ñaõ coù hai xí nghieäp saûn xuaátbaùnh traùng theo höôùng baùn coâng nghieäp vôùikhoaûng 250 coâng nhaân chuû yeáu theo hình thöùclaøm coâng aên löông, löông trung bình cho moät laoñoäng laø hôn 1 trieäu ñoàng/thaùng vaø söû duïng chuûyeáu lao ñoäng dö thöøa ôû noâng thoân.

Ñoái vôùi vieäc lieân keát saûn xuaát vaø tieâu thuï saûnphaåm, chuû cô sôû luoân xaùc ñònh phaûi hôïp taùc vôùicaùc hoä coù naêng löïc vaø kinh nghieäm saûn xuaát, coùsöï hieåu bieát veà nhau vaø coù uy tín trong moái quanheä laøm aên laâu daøi. Ngöôïc laïi, ñoái vôùi caùc hoä saûnxuaát cuõng vaäy ñeå oån ñònh coâng aên vieäc laøm vaø thunhaäp cuõng nhö vieäc ñaàu tö môû roäng saûn xuaát ñeågia taêng thu nhaäp, nhaát laø ñoái vôùi saûn phaåm baùnhtraùng khi saûn xuaát vôùi khoái löôïng lôùn phaûi coù nôitieâu thuï. Töø nhu caàu thöïc teá ñoù maø töø laâu ñaõ hìnhthaønh moái lieân keát saûn xuaát vaø tieâu thuï saûn phaåmbaùnh traùng thoâng qua hôïp ñoàng mieäng.

Phaûi thöïc hieän hôïp ñoàng mieäng vì nhöõng lyù dosau: thöù nhaát, saûn phaåm coù ñaàu ra ñoù laø thò tröôøngtieâu thuï trong vaø ngoaøi nöôùc; thöù hai, ñeå coù saûnphaåm theo yeâu caàu cuûa khaùch haøng caû veà soálöôïng, chaát löôïng vaø thôøi gian giao noäp. Hieän saûnlöôïng luoân bieán ñoäng phuï thuoäc vaøo nhu caàu cuûakhaùch haøng, coù theå tieâu thuï 100-300 taán/thaùngnhöng chuû yeáu laø xuaát khaåu chieám 60% saûn löôïngvaø tieâu thuï noäi ñòa chieám 40% saûn löôïng. Trongtoång khoái löôïng saûn phaåm coù 50% cô sôû töï saûnxuaát vaø 50% phaûi thu mua töø 20 cô sôû nhoû laønhöõng hoä noâng daân hôïp taùc saûn xuaát.



122

Quaù trình tham gia vaøo hôïp ñoàng nhö sau, ñoái vôùiñaàu vaøo chuû cô sôû seõ ñaàu tö cho caùc hoä saûn xuaátchæ coù lieáp ñeå phôi baùnh traùng vôùi khoaûng 4.000lieáp/maùy vaø seõ thu mua laïi toaøn boä saûn phaåm cuûahoä saûn xuaát vôùi giaù mua theo giaù thò tröôøng taïi thôøiñieåm thu mua vaø chaát löôïng saûn phaåm ñöôïc chuûcô sôû thoâng tin tröôùc khi baét ñaàu quaù trình saûnxuaát. Ñoái vôùi ñaàu ra, chuû cô sôû phaûi kyù hôïp ñoàngkinh teá theo töøng ñôït haøng vaø thò tröôøng xuaát khaåuchính laø EU, Myõ, Nhaät, UÙc, vaø nhieàu nöôùc chaâu AÙvaø heä thoáng caùc sieâu thò vaø ngöôøi buoân baùn nhoûtrong nöôùc.

Ngoaøi ra, coøn coù nhöõng yeáu toá khaùch quan khaùctaùc ñoäng ñeán quaù trình saûn xuaát vaø kinh doanhbaùnh traùng, ñoù laø saûn löôïng baùnh traùng cuõng bieánñoäng nhieàu phuï thuoäc vaøo ñieàu kieän thôøi tieát.Chaúng haïn, nhöõng naêm thôøi tieát möa nhieàu seõkhoâng thuaän lôïi cho vieäc phôi baùnh traùng daãn tôùisaûn löôïng suït giaûm seõ taùc ñoäng ñeán söï bieán ñoängcuûa giaù caû thò tröôøng. Hôn nöõa, nhöõng naêm gaànñaây do nhu caàu ngaøy caøng taêng neân laøng ngheàphaùt trieån maïnh, nhieàu hoä gia ñình tham gia vaøosaûn xuaát vaø kinh doanh baùnh traùng vôùi nhieàu möùcñoä ñaàu tö khaùc nhau nhö thuû coâng, baùn coângnghieäp do ñoù cuõng coù taùc ñoäng nhaát ñònh ñoái vôùimoâi tröôøng saûn xuaát vaø kinh doanh. Do vaäy maøhình thöùc lieân keát saûn xuaát vaø bao tieâu saûn phaåmñaõ ñöôïc hình thaønh nhaèm giaûm bôùt nhöõng ruûi rotrong quaù trình ñaàu tö saûn xuaát vaø kinh doanh cuûacaû doanh nghieäp vaø ngöôøi saûn xuaát, nhaát laø ñoáivôùi doanh nghieäp coù theå chuû ñoäng ñöôïc nguoànhaøng vôùi soá löôïng vaø chaát löôïng theo yeâu caàu vaøñoái vôùi hoä saûn xuaát coù theå chuû ñoäng vieäc toå chöùcsaûn xuaát vaø ñaàu tö môû roäng quy moâ saûn xuaát neáucoù ñieàu kieän.

3. Ñieàu khoaûn hôïp ñoàngCaùc ñieàu khoaûn theo hôïp ñoàng mieäng bao goàmgiaù, soá löôïng, chaát löôïng, thôøi gian vaø ñòa ñieåmgiao nhaän saûn phaåm… Caùc ñieàu khoaûn naøy ñeàucoù söï ñaøm phaùn, thoaû thuaän tröôùc vôùi noâng daânsaûn xuaát. Caùc ñieàu khoaûn veà soá löôïng vaø chaátlöôïng coù theå thay ñoåi theo töøng loâ haøng do yeâucaàu cuûa khaùch haøng khaùc nhau, maët khaùc thì yeâucaàu chaát löôïng cuõng ngaøy caøng cao hôn.

Muïc ñích cuûa vieäc hôïp ñoàng saûn xuaát vaø tieâu thuïsaûn phaåm: ñoái vôùi noâng daân, ñaûm baûo ñöôïc

nguoàn tieâu thuï vôùi khoái löôïng haøng lôùn, do ñoù yeântaâm saûn xuaát, coù theå bieát tröôùc ñöôïc thu nhaäp. Ñoáivôùi doanh nghieäp, bieát ñöôïc khoái löôïng haøng coùtheå coù ñeå coù theå ñieàu tieát trong quaù trình saûn xuaátvaø kyù hôïp ñoàng xuaát khaåu (caân ñoái löôïng haøng töøchính cô sôû saûn xuaát vaø töø caùc hoä noâng daân hôïptaùc).

Veà giaù, chuû yeáu theo giaù cuûa thò tröôøng khi thumua saûn phaåm, veà soá löôïng saûn phaåm thöôøngkhoâng haïn cheá, tuy nhieân cuõng phaûi döïa vaøo khaûnaêng saûn xuaát cuûa hoä. Töông töï, nhöõng tieâu chuaånchaát löôïng chuû yeáu laø haït buïi treân maët baùnh traùnghoaëc caùc maûnh lieáp dính treân beà maët baùnh traùng.Sau khi thu mua, doanh nghieäp coù boä phaän kieåmtra laïi loâ haøng vaø phaân loaïi tröôùc khi ñoùng goùi.Thôøi gian vaø ñòa ñieåm giao haøng cuõng ñöôïc thaûothuaän tröôùc, thöôøng ngöôøi saûn xuaát ñem haøng ñeángiao taïi cô sôû cuûa chuû doanh nghieäp vaø sau khigiao vaø nhaän haøng ngöôøi saûn xuaát seõ ñöôïc thanhtoaùn ngay baèng tieàn maët.

Baùnh traùng hieän coù 2 loaïi, loaïi 100% boät myø giaù11.000 ñ/kg; loaïi 80% gaïo + 20% boät myø giaù10.000 ñ/ kg. Veà tieâu chuaån chaát löôïng phuï thuoäcchuû yeáu vaøo ñoái töôïng khaùch haøng, chaúng haïnloaïi cao caáp chieám khoaûng 20% khoái löôïng saûnphaåm chuû yeáu cho thò tröôøng Nhaät Baûn, coøn loaïitoát thöôøng goïi laø loaïi trung bình chieám khoaûng50% khoái löôïng saûn phaåm cho caùc thò tröôøng xuaátkhaåu khaùc, vaø loaïi xaáu chieám khoaûng 30% khoáilöôïng saûn phaåm vaø tieâu thuï chuû yeáu trong nöôùc.

Döïa vaøo yeâu caàu chaát löôïng, cô sôû thu mua veà vaøphaân loaïi laïi, nhöõng saûn phaåm ñuû tieâu chuaåndaønh cho xuaát khaåu, nhöõng saûn phaåm keùm hôndaønh tieâu thuï trong nöôùc, tuy nhieân tieâu chuaånchaát löôïng saûn phaåm ñeàu ñöôïc thoâng tin vaø thoaûthuaän tröôùc vôùi caùc hoä saûn xuaát.

Ñoái vôùi caùc saûn phaåm daønh cho xuaát khaåu thìvieäc xaùc ñònh tieâu chuaån chaát löôïng saûn phaåmthoâng qua keát quaû kieåm ñònh chaát löôïng cuûa Trungtaâm ño löôøng tieåu chuaån chaát löôïng 3 hoaëc Trungtaâm y teá thaønh phoá veà tieâu chuaån veä sinh an toaønthöïc phaåm. Chi phí cho vieäc kieåm tra chaát löôïngsaûn phaåm töø 500.000-1.000.000 ñoàng/loâ haøng(ñoái vôùi nhöõng loâ haøng xuaát khaåu). Caùc saûn phaåmñuû tieâu chuaån ñeàu ñöôïc ñoùng goùi trong bao nylontheo quy caùch rieâng vaø ñöïng trong thuøng caùt-toâng,coù nhaõn maùc ñoái vôùi töøng loâ haøng .



123

4. Tình hình thöïc hieän hôïp ñoàng Nhìn chung, keå töø khi hình thaønh lieân keát saûn xuaátvaø tieâu thuï saûn phaåm thoâng qua caùc hôïp ñoàngmieäng giöõa chuû cô sôû vaø ngöôøi saûn xuaát thì caû haibeân ñeàu coá gaéng thöïc hieän toát hôïp ñoàng naøy vìñaây thöïc söï laø moái lieân keát beàn vöõng vaø hai beâncuøng coù lôïi.

Tuy nhieân, cuõng khoâng theå traùnh khoûi nhöõng saiphaïm nhoû vaø chuû yeáu do ngöôøi saûn xuaát gaây ra.Ñaëc thuø cuûa ngheà saûn xuaát baùnh traùng phuï thuoäcnhieàu raát nhieàu vaøo ñieàu kieän thôøi tieát, chaúng haïnvaøo muøa khoâ raát thuaän lôïi cho vieäc phôi neân saûnlöôïng töông ñoái oån ñònh, nhöng vaøo muøa möa saûnlöôïng coù söï bieán ñoäng theo höôùng suït giaûm, do ñoùcuõng coù hieän töôïng vi phaïm hôïp ñoàng veà soá löôïngsaûn phaåm giao noäp do baùn cho nhöõng khaùch haøngkhaùc vôùi giaù cao hôn. Ñeå khaéc phuïc hieän töôïngnaøy, chuû cô sôû phaûi aùp duïng bieän phaùp giaõn thôøigian giao haøng do ñieàu kieän thôøi tieát khoâng thuaännhöõng vaãn phaûi ñaûm baûo soá löôïng theo hôïp ñoàng.Cuõng coù hieän töôïng ngöôøi saûn xuaát baùn haøng chongöôøi khaùc vôùi giaù baùn töông ñöông, nhöng dobaùn taïi nhaø giaûm ñöôïc chi phí vaän chuyeån vaø thôøigian, ñeå haïn cheá hieän töôïng naøy chuû yeáu vaãn laøthuyeát phuïc hoä saûn xuaát vì moái quan heä laøm aênlaâu daøi vaø söï oån ñònh coâng aên vieäc laøm cuûa hoä.

Veà chaát löôïng, nhìn chung ít bò vi phaïm do trìnhñoä vaø kinh nghieäm cuûa caùc hoä saûn xuaát khoângkhaùc bieät nhieàu vaø nhöõng tröôøng hôïp aûnh höôûngtôùi chaát löôïng saûn phaåm thöôøng laø do buïi khoùi,buïi (ñaát, caùt), dính lieáp treân beà maët saûn phaåm.Ñoái vôùi nhöõng loâ haøng nhö vaäy thöôøng chuû cô sôûbaét buoäc phaûi traû laïi ngöôøi saûn xuaát vaø khi ñoù caùnboä cô sôû phaûi thuyeát phuïc ngöôøi saûn xuaát ñeå hoïquan taâm nhieàu hôn vaø coù traùch nhieäm hôn ñoáivôùi loâ haøng do mình saûn xuaát vì yeâu caàu chaátlöôïng cuûa khaùch haøng, nhaát laø cung caáp cho thòtröôøng xuaát khaåu.

Khoù khaên nhaát vaãn laø yeâu caàu veà chaát löôïng saûnphaåm, nhaát laø ñoái vôùi thò tröôøng Nhaät Baûn (khoângcoù chaát phuï gia trong saûn phaåm). Ñeå khaéc phuïckhoù khaên naøy, baét buoäc chuû cô sôû phaûi ñoåi môùicoâng ngheä cheá bieán ñeå saûn xuaát nhöõng saûn phaåmtheo yeâu caàu. Beân caïnh ñoù, chuû cô sôû cuõng phaûithoâng tin thöôøng xuyeân ñoái vôùi hoä saûn xuaát veà yeâucaàu chaát löôïng cuûa töøng khaùch haøng vaø höôùngdaãn cho hoä saûn xuaát nhaèm saûn xuaát nhöõng saûn

phaåm ñaùp öùng yeâu caàu cuûa khaùch haøng. Vaø ñeå giöõmoái quan heä laâu daøi, ngoaøi vieäc thöôøng xuyeânthoâng tin, trao ñoåi vôùi vôùi caùc hoä saûn xuaát thì haøngnaêm vaøo nhöõng dòp Teát Nguyeân Ñaùn chuû cô sôûñeàu coù quaø cho caùc hoä hôïp taùc saûn xuaát.

5. Lyù do thaønh coângHôïp ñoàng giöõa Cô sôû saûn xuaát baùnh traùng TrungTín vaø caùc hoä daân vaãn coù theå toàn taïi döïa treân caùccô sôû sau:

- Bieát phaùt huy tieàm naêng theá maïnh cuûa laøngngheà töø bao ñôøi nay, bao goàm kinh nghieäm saûnxuaát, nhu caàu vaø thò tröôøng tieâu thuï.

- Cô sôû coù moái quan heä chaët cheõ vaø coù uy tín ñoáivôùi caùc hoä hôïp taùc saûn xuaát vaø cung caáp baùnhtraùng cho doanh nghieäp (nhieàu naêm lieàn hôïptaùc laøm aên chæ thoâng qua hôïp ñoàng mieäng) vaøhaàu nhö chöa coù caùc vi phaïm lôùn trong quan heähôïp taùc.

- Cô sôû luoân naém baét ñöôïc nhu caàu thò tröôøng,maïnh daïn môû roäng quy moâ saûn xuaát vaø ñoåi môùicoâng ngheä cheá bieán ñeå naâng cao chaát löôïng saûnphaåm ñaùp öùng ñöôïc yeâu caàu thò tröôøng xuaátkhaåu vaø phuïc vuï tieâu duøng trong nöôùc, nhôø ñoùthò tröôøng xuaát khaåu ngaøy caøng môû roäng, baogoàm EU, Myõ, Nhaät, UÙc vaø nhieàu nöôùc thuoäc khuvöïc chaâu AÙ vaø doanh thu cuûa ñôn vò cuõng khoângngöøng taêng leân.

6. Baøi hoïc kinh nghieämTröôøng hôïp hôïp ñoàng noâng saûn cuûa Cô sôû saûn xuaátbaùnh traùng Trung Tín cho thaáy caùc baøi hoïc kinhnghieäm sau:

- Ñaây laø hình thöùc hôïp ñoàng raát thích hôïp chocaùc hoä saûn xuaát quy moâ nhoû vaø thò tröôøng coùtính ruûi ro cao.

- Ñieåm maáu choát cuûa hôïp ñoàng naøy laø caùc hoänaèm trong cuøng laøng ngheà vaø laøm aên döïa treânchöõ tín.

- Vieäc tìm ra thò tröôøng tieäu thuï ñoùng vai troø quyeátñònh cho tính beàn vöõng cuûa hôïp ñoàng phi chínhthöùc theo daïng naøy.



124

Ñòa chæ: Loâ C40-43/I vaø 51-55/II ñöôøng soá 7 KCN Vónh Loäc, huyeän Bình Chaùnh, TP.HCM.Saûn phaåm: ÔÙt Daïng hôïp ñoàng: Taäp trung hoaù

Xí nghieäp cheá bieán haûi saûn vaø thöïc phaåm xuaát khaåu (CHOLIMEX)laø moät doanh nghieäp Nhaø nöôùc, ñöôïc thaønh laäp töø naêm 1983 vaølaø thaønh vieân trong heä thoáng Coâng ty CHOLIMEX chuyeân saûn xuaát

- kinh doanh caùc maët haøng thöïc phaåm ñeå phuïc vuï caùc nhu caàu noäi ñòavaø xuaát khaåu. Töø 1/7/2006, xí nghieäp chuyeån coå phaàn hoaù

XÍ NGHIEÄP CHEÁ BIEÁN HAÛI SAÛN VAØ THÖÏC PHAÅM XUAÁT KHAÅU (CHOLIMEX)



125

1. Giôùi thieäuCaùc saûn phaåm cuûa Xí nghieäp mang thöông hieäuCHOLIMEX hieän chieám moät vò trí toát treân thòtröôøng, coù öu theá caïnh tranh vöôït troäi vaø ñaõ ñöôïcngöôøi tieâu duøng tín nhieäm qua caùc cuoäc bình choïn"Haøng Vieät Nam chaát löôïng cao" haøng naêm. Saûnphaåm chính cuûa coâng ty laø caùc loaïi nöôùc chaámgia vò (töông ôùt, töông caø, nöôùc maém, nöôùc töông,boät canh naám baøo ngö, sa teá toâm), thöïc phaåmñoâng laïnh (chaû gioø, chaïo toâm, hoaønh thaùnh, haùcaûo), haûi saûn khoâ (khoâ möïc, khoâ caù thieàu, khoâ caùmai taåm gia vò aên lieàn), haûi saûn ñoâng laïnh xuaátkhaåu (toâm, caù, möïc, gheï). Saûn löôïng haøng naêmcuûa xí nghieäp vaøo khoaûng 24 trieäu chai saûn phaåmtöông, nöôùc chaám caùc loaïi, 2000 taán haûi saûn ñoânglaïnh vaø cheá bieán. Doanh thu cuûa xí nghieäp hieänñaït khoaûng 25 tyû ñoàng haøng naêm, coù hôn 200 ñaïilyù vaø nhaø phaân phoái treân toaøn quoác. Ngoaøi radoanh nghieäp coøn coù moät thò tröôøng xuaát khaåumaïnh nhö Nhaät, Haøn Quoác, Ñaøi Loan, EU, ÑoângA Âu, Baéc Myõ …vôùi kim ngaïch xuaát khaåu khoaûng2,5 tròeâu USD. Hieän soá nhaân vieân cuûa doanhnghieäp khoaûng 600 ngöôøi. Doanh nghieäp hoaïtñoäng theo heä thoáng quaûn lyù chaát löôïng HACCP,SSOP, GMP.

Trong quaù trình hoaït ñoäng, CHOLIMEX ñaõ thöûnhieàu hình thöùc kyù keát hôïp ñoàng ñeå coù nguoànnguyeân lieäu oån ñònh ñuû chaát löôïng (keå caû vôùithöông laùi, traïm thu mua) nhöng ñeàu khoâng thaønhcoâng do beân baùn khoâng ñaûm baûo chaát löôïng vaøtieán ñoä giao haøng. Nhöõng haïn cheá trong lieân keáthôïp ñoàng noâng saûn cuûa CHOLIMEX cho thaáy keåcaû khi nhaän ñöôïc hoã trôï cuûa Nhaø nöôùc theo QÑ80 thì vai troø hoã trôï cuûa SNN & PTNT bò haïn cheáraát lôùn neáu thieáu vieäc hình thaønh HTX vaø toå nhoùmnoâng daân töï nguyeän.

2. Söï hình thaønh hôïp ñoàng Khoâng phaûi töø khi coù QÑ 80/CP maø traûi qua treân20 naêm hoaït ñoäng trong lónh vöïc cheá bieán noângsaûn, coâng ty luoân phaûi gaén vôùi noâng daân ñeå coùñöôïc nguoàn nguyeân lieäu neân Ban Giaùm ñoác luoântraên trôû nghieân cöùu phöông thöùc hôïp ñoàng lieân keátvôùi noâng daân nhaèm laøm sao coù ñöôïc nguoànnguyeân lieäu oån ñònh phuïc vuï cheá bieán.

Tuy nhieân thöïc teá toång keát laïi quaù trình tham giavaøo hôïp ñoàng noâng saûn, treân raát nhieàu loaïi saûnphaåm nhö caø chua, ôùt, thuûy haûi saûn… coâng ty cho

bieát quaù trình hình thaønh caùc hôïp ñoàng heát söùcvaát vaû vaø thöôøng xuyeân gaëp thaát baïi. Sau moãi laànthaát baïi, coâng ty laïi ruùt kinh nghieäm vaø tìmphöông thöùc hôïp ñoàng môùi.

- Giai ñoaïn ñaàu (nhöõng naêm 1980), coâng tythöôøng kyù hôïp ñoàng vôùi thöông laùi ôû caùc vuøngnguyeân lieäu nhöng thöông laùi thöôøng ñaët giaùbaùn quaù cao, haøng hoaù laïi thöôøng khoâng ñuû soálöôïng vaø chaát löôïng thöôøng bò giaûm (thoái hoûng)do naêng löïc cuûa thöông laùi yeáu, khoâng coù laoñoäng ñeå phaân loaïi, khoâng coù caùc thieát bò baûoquaûn, vaän chuyeån chuyeân nghieäp….

- Giai ñoaïn nhöõng naêm 1990, khi caùc ñòa phöôngbaét ñaàu hình thaønh caùc vuøng saûn xuaát noâng saûnchuyeân canh, (ví duï nhöõng vuøng troàng ôùt ôû NinhThuaän, Quaûng Ngaõi, vuøng nuoâi troàng thuûy haûisaûn ôû Bình Ñai, Beán Tre…). Naém ñöôïc thoângtin, Coâng ty ñaõ cho ngöôøi xuoáng kyù HÑ vôùi töønghoä noâng daân, toå chöùc ñieåm thu mua ngay taïivuøng nguyeân lieäu nhaèm giaûm giaù thaønh vaø höhoûng khi thu hoaïch. Tuy nhieân keát quaû vaãn thaátbaïi do noâng daân thöôøng giao haøng khoâng ñuû,chaát löôïng khoâng ñoàng ñeàu, doanh nghieäpthöôøng phaûi toán raát nhieàu coâng cho nhöõng coângñoaïn nhö phaân loaïi sô boä, ñi tôùi töøng ruoäng caânñong… khieán chi phí cho caùc coâng vieäc phaânloaïi noâng saûn cuûa coâng ty taêng quaù cao. Theâmnöõa saûn löôïng, naêng suaát nguyeân lieäu cuûa caùchoä noâng daân thöôøng raát baáp beânh neân noâng daânthöôøng vi phaïm HÑ nhöng doanh nghieäp cuõngkhoâng theå kieän hoï ra toaø vì 90% soá noâng daânmaø doanh nghieäp coù ñaët haøng mua saûn phaåmñeàu laø hoä ngheøo.

- Thöïc teá hieän nay doanh nghieäp raát mong muoánñöôïc giao dòch vôùi vôùi caùc toå chöùc do chínhngöôøi saûn xuaát laäp ra nhöng chöa coù nôi naøo coù.Ñöôïc söï gôïi yù cuûa Sôû Noâng nghieäp TP HCM, töøthaùng 11/2005 coâng ty baét ñaàu tieán haønh laømthöû nghieäm hình thöùc kyù hôïp ñoàng vôùi caùc hoänoâng daân troàng ôùt ôû HTX Nhuaän Ñöùc - huyeänCuû Chi - TPHCM thoâng qua Sôû NN & PTNTTP.HCM.

3. Ñieàu khoaûn hôïp ñoàngCoâng ty Cholimex thoâng qua Sôû NN & PTNTTP.HCM, kyù hôïp ñoàng thu mua ôùt cuûa noâng daânxaõ Nhuaän Ñöùc - huyeän Cuû Chi chi laø ñòa baøntroàng rau noåi tieáng cuûa TPHCM do Sôû quaûn lyù vaø



126

chæ ñaïo saûn xuaát. Taïi xaõ chöa hình thaønh toå chöùcHTX nhöõng ngöôøi troàng ôùt neân caùc hoä noâng daânkhoâng coù tö caùch phaùp nhaân ñeå kyù HÑ vôùi coângty vaø nhaän thöùc chöa thaáu neân hoï cuõng khoângmuoán kyù HÑ baèng vaên baûn trong khi Sôû coù chuûtröông hoã trôï noâng daân ñeå giuùp hoï giaûm bôùt ruûi rodo ñaàu ra baáp beânh.

Caùc ñieàu khoaûn cuûa hôïp ñoàng mang tính nguyeântaéc, khoâng ñaët ra nhöõng con soá cuï theå.

- Sôû NN & PTNT TP.HCM seõ ñaûm nhieäm khaâu toåchöùc saûn xuaát ôùt, hoã trôï noâng daân kyõ thuaät boùnphaân, chaêm soùc, phoøng tröø saâu beänh ñeå taêngsaûn löôïng, chaát löôïng saûn phaåm. Sôû cuõng thaymaët noâng daân chòu traùch nhieäm tuaân thuû caùcñieàu khoaûn trong hôïp ñoàng ñaõ kyù vôùi Cholimexnhö thôøi gian giao haøng, nôi giao haøng. Sôû thaymaët noâng daân chòu traùch nhieäm veà chaát löôïngveä sinh an toaøn thöïc phaåm cuûa saûn phaåm ôùt baùncho coâng ty.

- Phía coâng ty CHOLIMEX cung caáp yeâu caàu veàsoá löôïng, chaát löôïng, quy caùch phaân loaïi theoyeâu caàu treân cô sôû khaû naêng ñaùp öùng cuûa beâncung caáp. Ngay moãi ñôït giao haøng, coâng tythanh toaùn ngay 30% giaù trò cuûa haøng, 70% coønlaïi seõ thanh toaùn sau 15 ngaøy.

4. Tình hình thöïc hieän hôïp ñoàngSo saùnh vôùi nhieàu taäp ñoaøn cheá bieán thöïc phaåmlôùn nhö Vedan, Bourbon …thò tröôøng cuûaCholimex coøn nhoû, rôøi raïc neân thöôøng chæ coù hôïpñoàng mua noâng saûn khi coù ñôn haøng ñaët töø phíacaùc nhaø phaân phoái, nhaø nhaäp khaåu saûn phaåm cuûacoâng ty. Vì theá, CHOLIMEX cuõng khoâng muoán vaøkhoâng theå kyù ñöôïc nhöõng hôïp ñoàng daøi töø tröôùckhi muøa vuï canh taùc baét ñaàu. Cuõng chính vì leõ ñoùCHOLIMEX cuõng khoâng theå coù nhöõng HÑ öùngvoán hoaëc vaäât tö nhö gioáng, phaân boùn nhö nhieàudoanh nghieäp lôùn thöôøng kyù vôùi ngöôøi saûn xuaát ñeåraøng buoäc khieán hôïp ñoàng khoâng bò ñoå vôõ.

Sau nhieàu laàn kyù hôïp ñoàng vôùi ngöôøi saûn xuaát,Coâng ty nhaän thaáy böôùc ñaàu hình thöùc Sôû ñöùng rathay maët noâng daân kyù hôïp ñoàng laø toát nhaát trongñieàu kieän noâng daân chöa hình thaønh ñöôïc toå chöùccuûa mình. Chính hình thöùc naøy seõ giuùp noâng daânnhaän thöùc ñöôïc caàn phaûi lieân keát vôùi nhau ñeå tieâuthuï ñöôïc toát hôn.

Noâng daân xaõ Nhuaän Ñöùc cho bieát hoï môùi baùn choCoâng ty vaøi ñôït haøng neân coøn nghi ngôø nhöng hoïñeàu thöøa nhaän saûn löôïng ôùt vaø thu nhaäp cuûa hoï coùtaêng leân duø dieän tích vaø giaù baùn khoâng thay ñoåiso vôùi caùc vuï tröôùc. Ñieàu kieän baùn thuaän tieän hônso vôùi tröôùc thöôøng phaûi chôû ra chôï baùn chothöông laùi.

Nguyeân nhaân do ñöôïc höôùng daãn kyõ thuaät troàng,chaêm soùc tieân tieán (do Chi cuïc BVTV thuoäc Sôû NNhöôùng daãn) neân naêng suaát ôùt taêng, ít bò maát muøado saâu beänh neân saûn löôïng thu hoaïch cao hôn,ñaàu ra oån ñònh vaø coù soá löôïng lôùn hôn. Doanhnghieäp laïi tôùi taän xaõ thu mua, ñoùng goùi, chuyeânchôû neân ôùt ñôõ bò hö hoûng, naêng suaát ôùt loaïi I taêng.

Tuy nhieân keát quaû thu ñöôïc môùi hoaøn toaøn chæ laøböôùc ñaàu. Caùc nhaän xeùt deø daët, khoâng maën maøcuûa noâng daân khi nhaän ñònh veà khaû naêng thamgia hôïp ñoàng trong töông lai cho thaáy thaáy hìnhthöùc hôïp ñoàng cuûa CHOLIMEX vôùi noâng daântroàng ôùt thoâng qua Sôû NN coøn gaëp quaù nhieàu trôûngaïi vaø deã coù nguy cô chaám döùt.

5. Lyù do thaønh coâng/thaát baïiÑaây laø hình thöùc lieân keát ñieån hình trong boáicaûnh hieän taïi khi tính chaát vaø qui moâ saûn xuaát cuûanoâng nghieäp noâng thoân nöôùc ta coøn nhoû leû, manhmuùn, trình ñoä nhaän thöùc cuûa noâng daân veà saûnxuaát noâng saûn haøng hoaù coøn haïn cheá maø hìnhthöùc toå hôïp saûn xuaát (HTX, nhoùm noâng hoä) ôûnhieàu vuøng coøn chöa hình thaønh ñöôïc, trong khithò tröôøng tieâu thuï noâng saûn ñang phaùt trieån. ÔÛñaây Nhaø nöôùc, maø cuï theå laø Sôû NN & PTNTTP.HCM ñaõ ñaûm nhaän vai troø "caàu noái" raát quantroïng vaø höõu ích trong vaán ñeà hôïp ñoàng noâng saûn.

Tröôùc maét, hình thöùc hôïp ñoàng naøy ñang tieántrieån thuaän lôïi, tuy nhieân, nhöõng khoù khaên vaø sosaùnh maø noâng daân neâu leân giöõa vieäc kyù hôïp ñoàngvôùi Coâng ty vaø baùn theo truyeàn thoáng cuûa töøng hoäbaùo hieäu tính khoâng beàn vöõng cuûa phöông thöùcnaøy neáu khoâng coù caùc bieän phaùp kòp thôøi hoã trôï.

Chaéc chaén Sôû NN & PTNT cuõng khoâng theå laømmaõi thay noâng daân giao dòch, kyù hôïp ñoàng maøvieäc vaän ñoäng thaønh laäp moät toå chöùc cuûa chínhhoï thì chöa thaáy ñaâu vì caùc hoä daân xaõ Nhuaän Ñöùcraát ngaïi tham gia HTX do nghe thoâng tin nhieàuHTX thaønh laäp ñaõ bò ñoå vôõ, hoï laïi khoâng coù hoaëckhoâng muoán ñoùng goùp voán ñeå thaønh laäp HTX.



127

Vieäc ra ñôøi moät HTX ñaïi dieän cho noâng daân coønraát khoù khaên do xaõ khoâng coù kinh phí hoã trôï hoaïtñoäng, xaây döïng truï sôû v.v.

Theâm nöõa moät soá yeâu caàu kyõ thuaät tieâu chuaånhaøng hoùa vaø phöông thöùc hoã trôï do coâng ty ñaët ralaïi khoâng taïo söï haáp daãn cho hoï. Ví duï trong caùchôïp ñoàng mua ôùt, coâng ty CHOLIMEX yeâu caàuphaûi nhaët cuoáng maø hieän nay coâng lao ñoäng thueâmöôùn ñang ngaøy moät cao vaø khoù kieám khieán noângdaân khoâng muoán laøm (neáu baùn cho thöông laùi thìbaùn ngay khi thu haùi ôû ruoäng veà).

Moät ñieàu voâ cuøng quan troïng khaùc nöõa ñoù laø noângdaân neáu baùn cho caùc chôï ñaàu moái thì hoï luoânñöôïc caùc "chuû vöïa" (thöông laùi) cho vay voán baátkyø luùc naøo hoï caàn. Ñieàu naøy laø voâ cuøng quantroïng vì caùc hoä daân troàng ôùt ôû Nhuaän Ñöùc ñeàu laøhoä caän ngheøo, maø tieàn ñaàu tö cho 1 coâng(1000m2) troàng ôùt raát cao - khoaûng 50 trieäu (dotieàn haït gioáng, laøm maøng nilon che phuû ñaát, ñaàutö heä thoáng töôùi heát söùc toán keùm). Chính vì theá maøduø thöông laùi caùc chôï mua giaù coù reû hôn coâng tymua, duø vieäc mua baùn laø baáp beânh (khi mua heátkhi chæ mua soá löôïng nhoû hoï muoán), nhöng noângdaân vaãn muoán baùn cho hoï ñeå ñöôïc öùng voán saûnxuaát

6. Baøi hoïc kinh nghieämTröôøn hôïp lieân keát giöõa CHOLIMEX vaø noâng daân

xaõ Nhuaän Ñöùc trong vieäc tieâu thuï saûn phaåm ôùtcho thaáy moät soá baøi hoïc kinh nghieäm sau:

- Hôïp ñoàng noâng saûn giuùp noâng daân ñöôïc höôûnglôïi thoâng qua vieäc taêng naêng suaát vaø giaûm haohuït.

- Vai troø hoã trôï cuûa Sôû NN&PTNT bò haïn cheá raátlôùn neáu thieáu vieäc hình thaønh HTX.

- Caàn coù ñieàu tra kyõ löôõng veà ñaëc ñieåm cuûa vuøngnguyeân lieäu vaø noâng hoä tröôùc khi laøm hôïp ñoàng.

- Caàn phoå bieán caùc thoâng tin veà hôïp ñoàng kyõlöôõng cho noâng daân.

- Caàn coù söï hoã trôï cuûa chính quyeàn ngay taïi ñòaphöông (tích cöïc vaän ñoäng thaønh laäp HTX dòchvuï noâng saûn, hoã trôï kinh phí hoaït ñoäng cuûaHTX, xaây döïng thöông hieäu cho HTX) vaø treânheát ñoù laø taïo ñieàu kieän cho caùc hoä daân tieáp xuùcñöôïc vôùi caùc nguoàn voán vay seõ laø nhöõng ñieàukieän ñeå hôïp ñoàng lieân keát tieâu thuï noâng saûnñöôïc thaønh coâng.

- Ñoái vôùi doanh nghieäp, neáu muoán coù nguoànnguyeân lieäu oån ñònh cuõng caàn coù chính saùchñaàu tö baèng hình thöùc öùng voán, neáu khoâng seõ deãdaøng bò caùc thöông laùi caïnh tranh maát nguoànnguyeân lieäu ñoái vôùi nhöõng maët haøng noâng saûnluoân coù thò tröôøng tieâu thuï nhö ôùt.



128

Ñòa chæ: soá 6/19, ñöôøng soá 3, cö xaù LöõGia, Phöôøng 5, Quaän 11, TP.HCMSaûn phaåm: Rau an toaøn (RAT).Daïng hôïp ñoàng: Taäp trung hoaù

TRUNG TAÂM SAO VIEÄT

Trung taâm Sao Vieät ñöôïc thaønhlaäp ngaøy 20-12-2002, thuoäc CtyBaûo veä thöïc vaät An Giang.

Trung taâm coù truï sôû taïi TP. Hoà ChíMinh (theo ñòa chæ treân). Muïc tieâuchính cuûa Trung taâm laø hình thaønhheä thoáng saûn xuaát rau an toaøn (RAT)ñoàng boä, kheùp kín töø saûn xuaát - thumua - vaän chuyeån - cheá bieán - baûoquaûn - phaân phoái ñeán ngöôøi tieâuduøng.



129

1. Giôùi thieäuLónh vöïc saûn xuaát vaø kinh doanh chính cuûa Trungtaâm laø RAT vôùi caùc chuûng loaïi rau nhö: rau aên laùcoù caûi xanh, caûi ngoït, muoáng, deàn, moàng tôi; rauaên quaû coù baàu, bí, döa leo, khoå qua, möôùp; rau oânñôùi coù ñaäu coâ ve, caø chua, khoai taây, baép caûi, caûithaûo. Vaø ñaây cuõng laø nhieäm vuï coâng ty giao vaøchuû tröông chung cuûa Thaønh phoá.

Hieän Trung taâm coù khoaûng 60 caùn boä vaø nhaânvieân, chuû yeáu laø hôïp ñoàng, coù maïng löôùi noângdaân saûn xuaát RAT vôùi 25 hoä noâng daân ôû xaõ TaânQuyù Taây, huyeän Bình Chaùnh, TP.HCM, vôùi toångdieän tích khoaûng 15 ha, nhöng nay chæ coøn 22 hoätham gia ôû xaõ Taân Quyù Taây vaø 3 hoä noâng daân ôûÑaø Laït (Laâm Ñoàng) chuyeân saûn xuaát caùc loaïi rauquaû oân ñôùi. Quy moâ dieän tích rau cuûa caùc hoä bieánñoäng töø 500 ñeán 5000m2, trung bình khoaûng2000m2/hoä.

Töø ngaøy thaønh laäp ñeán nay, veà cô baûn khoâng coùsöï thay ñoåi nhaân söï, coâng ngheä, voán. Nhöng coù söïthay ñoåi veà chuûng loaïi rau, cuï theå: môùi ñaàu chæsaûn xuaát moät soá loaïi rau nhieät ñôùi, sau ñoù môû roängtheâm lónh vöïc saûn xuaát moät soá loaïi rau oân ñôùi vaøaùp duïng kyõ thuaät saûn xuaát trong nhaø löôùi ñeå saûnxuaát rau an toaøn. Veà chaát löôïng cuõng ñöôïc ñaët ra2 naêm trôû laïi ñaây nhö laáy maãu kieåm tra tröôùc thuhoaïch 3 ngaøy vaø saûn löôïng hieän nay cuõng taênggaáp 2-3 laàn so vôùi naêm 2003 chuû yeáu do vieäcthaâm canh taêng vuï (tröôùc gieo troàng 2-3 vuï/naêm,nay 8-10 vuï/naêm).

Veà thaønh coâng, coù theå noùi chæ trong thôøi gianngaén 2 - 3 naêm ñaàu tö vaøo lónh vöïc coøn töông ñoáimôùi laø saûn xuaát vaø kinh doanh RAT nhöng Trungtaâm Sao Vieät ñaõ khaù thaønh coâng trong vieäc: xaâydöïng moät heä thoáng saûn xuaát rau an toaøn ñoàng boäkheùp kín töø saûn xuaát - thu mua - vaän chuyeån - cheábieán - baûo quaûn - phaân phoái saûn phaåm ñeán ngöôøitieâu duøng; thöù hai, Trung taâm toå chöùc toát caùc hìnhthöùc lieân keát saûn xuaát vaø tieâu thuï saûn phaåm thoângqua hôïp ñoàng kinh teá; thöù ba, Trung taâm ñaõ xaâydöïng ñöôïc heä thoáng maõ vaïch ñoái vôùi töøng loaïi saûnphaåm ñeå taêng cöôøng coâng taùc quaûn lyù vaø naângcao chaát löôïng saûn phaåm, daàn taïo cho ngöôøi tieâuduøng coù thoùi quen söû duïng saûn phaåm RAT cuûaTrung taâm. Cuoái cuøng, Trung taâm ñaõ xaây döïngñöôïc heä thoáng ñaïi lyù ñeå giaûm bôùt chi phí trunggian trong quaù trình phaân phoái saûn phaåm.

Tröôøng hôïp naøy laø moät ñieån hình cho söï thaønh

coâng cuûa vieäc thöïc hieän QÑ 80 maëc duø khoâng coùvoán hoã trôï cuûa nhaø nöôùc. Söï hoã trôï cuûa SôûNN&PTNT coù vai troø quyeát ñònh ñeå coâng ty camkeát hôïp ñoàng laâu daøi vaø chia seû lôïi ích vôùi ngöôøidaân.

2. Söï hình thaønh hôïp ñoàngDo nhu caàu rau cuûa TP.HCM raát lôùn, nhöng khaûnaêng môùi chæ ñaùp öùng khoaûng 30%, coøn phaàn lôùnphaûi nhaäp töø caùc tænh ÑBSCL, vuøng Ñoâng Nam boävaø Ñaø Laït (Laâm Ñoàng), trong ñoù nhu caàu RATngaøy caøng taêng do tình hình ngoä ñoäc thöïc phaåmngaøy caøng nhieàu, trong ñoù coù nguyeân nhaân dochaát löôïng rau khoâng baûo ñaûm.

Ngay töø nhöõng naêm 2000, thaønh phoá ñaõ taäp trungvaøo vieäc quy hoaïch vuøng chuyeân canh saûn xuaátrau ñeå cung caáp cho nhu caàu rau cuûa TP, keát hôïpvôùi hoã trôï caùc hoaït ñoäng chuyeån giao TBKT, nhaátlaø caùc bieän phaùp kyõ thuaät saûn xuaát RAT nhö saûnxuaát rau trong nhaø löôùi, aùp duïng quy trình saûn xuaátñoàng boä, söû duïng caùc loaïi phaân höõu cô, kieåm trachaát löôïng saûn phaåm (dö löôïng thuoác BVTV trongsaûn phaåm), vaø toå chöùc caùc hình thöùc lieân keát saûnxuaát vaø tieâu thuï saûn phaåm… Hieän quy moâ saûnxuaát rau cuûa thaønh phoá gaàn 3.000 ha, taäp trungtreân ñòa baøn 3 huyeän ngoaïi thaønh laø Hoùc Moân, CuûChi vaø gaàn ñaây laø Bình Chaùnh. Vaø ñeå ñaùp öùngnhu caàu rau ngaøy caøng taêng, thaønh phoá chuû tröôngchung môû roäng dieän tích vuøng chuyeân canh ñaïtkhoaûng 5.000-6.000 ha (2006) vaø khoaûng 8.000ha (2010).

Tröôùc tình hình quy moâ saûn xuaát ngaøy caøng taêngtrong khi caùc ñôn vò tham gia saûn xuaát vaø cungöùng RAT coøn raát haïn cheá (ñaõ coù moät soá hình thöùchôïp taùc saûn xuaát RAT nhö toå/caâu laïc boä saûn xuaátRAT, nhöng ñeán nay chæ coøn 2 ñôn vò vaãn duy trìñöôïc hoaït ñoäng naøy laø HTX saûn xuaát RAT Taân PhuùTrung vaø Trung Taâm Sao Vieät vôùi naêng löïc saûnxuaát vaø cung öùng coøn raát haïn cheá). Do vaäy, ngaytöø ngaøy ñaàu môùi thaønh laäp, Trung taâm Sao Vieät ñaõbaét ñaàu ngay vieäc thöïc hieän kyù hôïp ñoàng saûn xuaátvaø tieâu thuï saûn phaåm RAT ñeå giaûm bôùt nhöõng ruûiro veà chaát löôïng, soá löôïng, giaù caû, vaø thôøi gian thumua, giao noäp saûn phaåm.

Vuøng ñöôïc choïn laø xaõ Taây Quyù Taây thuoäc huyeänBình Chaùnh, laø moät trong 3 huyeän muïc tieâu cuûaTP ñeå phaùt trieån RAT. Nhöõng noâng daân ñöôïc choïncho vieäc hôïp taùc saûn xuaát RAT ñeàu laø nhöõng ngöôøi



130

coù hieåu bieát vaø coù kinh nghieäm trong lónh vöïc saûnxuaát rau, coù nhu caàu hôïp taùc ñeå oån ñònh ñaàu ra vaøthu nhaäp, coù mong muoán tieáp thu vaø öùng duïnghieäu quaû TBKT trong saûn xuaát RAT ñeå naâng caokhaû naêng vaø trình ñoä thaâm canh.

Ñeå hoã trôï cho noâng daân, nhöõng naêm ñaàu Trungtaâm taäp trung hoã trôï ñaàu tö haït gioáng rau, taäp huaánkyõ thuaät vaø chuyeån giao quy trình canh taùc ñeå aùpduïng ñoàng boä, cöû caùn boä kyõ thuaät thöôøng xuyeântaïi ñieåm saûn xuaát ñeå tö vaán kyõ thuaät vaø theo doõivieäc aùp duïng quy trình kyõ thuaät, vaø tröïc tieáp thumua saûn phaåm. Khi noâng daân ñaõ quen daàn vôùi kyõthuaät saûn xuaát RAT, Trung taâm chuyeån daàn sanghình th?c laøm dòch vuï cung öùng haït gioáng rau vaøvaät tö caàn thieát, tö vaán hoã trôï kyõ thuaät ñeå saûn xuaátsaûn phaåm theo yeâu caàu, vaø chæ hoã trôï ban ñaàu ñoáivôùi vieäc aùp duïng kyõ thuaät môùi nhö gioáng môùi,phaân thuoác ñaëc trò… Haàu heát noâng daân hôïp taùcñeàu khoâng coù nhu caàu vay voán.

3. Ñieàu khoaûn hôïp ñoàng Muïc ñích cuûa vieäc kyù hôïp ñoàng nhaèm: ñoái vôùidoanh nghieäp ñaûm baûo ñöôïc veà soá löôïng, chaátlöôïng saûn phaåm vaø thôøi gian giao nhaän saûn phaåmtheo yeâu caàu. Ñoái vôùi hoä noâng daân, chuû ñoäng vieäctoå chöùc saûn xuaát theo keá hoaïch ñaõ ñònh, coù theåmôû roäng quy moâ saûn xuaát neáu coù ñieàu kieän, vaø coùtheå bieát tröôùc ñöôïc thu nhaäp vaø oån ñònh coâng aênvieäc laøm.

Caùc ñieàu khoaûn hôïp ñoàng bao goàm giaù, soá löôïng,chaát löôïng, maãu maõ, thôøi gian vaø ñòa ñieåm giaonhaän saûn phaåm… ñeàu coù söï ñaøm phaùn, thaûo luaänkyõ vôùi noâng daân vaø ñöôïc theå hieän roõ trong hôïpñoàng. Hôïp ñoàng chæ ñöôïc kyù khi caùc ñieàu khoaûnghi trong hôïp ñoàng ñöôïc caùc beân chaáp nhaän.Ngoaøi caùc ñieàu khoaûn neâu treân thì taäp huaán kyõthuaät vaø chuyeån giao TBKT neáu coù cuõng ñöôïc ghiroõ trong hôïp ñoàng.

Caùc ñieàu khoaûn hôïp ñoàng thöôøng khoâng thay ñoåi,neáu coù thöôøng ñöôïc ñieàu chænh vaøo ñaàu naêm khitrieån khai vieäc kyù hôïp ñoàng cho moät naêm saûn xuaátmôùi. Caùc ñieàu khoaûn thöôøng ñöôïc ñieàu chænh laøgiaù caû vaø quy caùch saûn phaåm thu hoaïch. Chaúnghaïn, lyù do ñieàu chænh giaù chuû yeáu do söï bieán ñoänggiaù ñaàu vaøo cuûa quaù trình saûn xuaát taêng hay giaûm,töø ñoù maø ñieàu khoaûn lieân quan tôùi giaù cuõng ñöôïcñieàu chænh. Ñoái vôùi quy caùch saûn phaåm thu hoaïchneáu coù cuõng ñöôïc ñieàu chính, chaúng haïn ñoái vôùi

rau muoáng coù theå laø caét ôû ñoä daøi vöøa phaûi (khoângcaét quaù daøi)…

Vieäc ñònh giaù trong hôïp ñoàng chuû yeáu döïa vaøo caùcyeáu toá chi phí ñaàu vaøo theo quy trình saûn xuaát ñaõñöôïc thoáng nhaát vaø giaù ghi trong hôïp ñoàng ñaõñaûm baûo coù lôïi cho ngöôøi saûn xuaát. Theo caùchñònh giaù naøy, tuøy loaïi saûn phaåm maø noâng daân coùtheå coù lôøi 10-15% so vôùi chi phí ñaàu tö cho saûnxuaát. Hôn nöõa, do saûn xuaát rau phuï thuoäc raátnhieàu vaøo ñieàu kieän thôøi tieát, chaúng haïn trongmuøa khoâ raát thuaän lôïi cho sinh tröôûng vaø phaùttrieån cuûa caây neân saûn löôïng rau nhieàu vaø oån ñònh,vì vaäy caàn phaûi ñöa giaù vaøo hôïp ñoàng ñeå ngöôøinoâng daân yeân taâm saûn xuaát. Ngöôïc laïi, trong muøamöa ñieàu kieän saûn xuaát khoù khaên hôn, vì vaäy saûnlöôïng rau khoâng oån ñònh neân giaù trong muøa möathöôøng phaûi cao hôn so vôùi muøa khoâ.

Ngoaøi nhöõng ñieàu khoaûn raøng buoäc, haøng naêmtröôùc khi vaøo vuï saûn xuaát Trung taâm seõ toå chöùc taäphuaán kyõ thuaät cho noâng daân, cung caáp haït gioángtheo giaù khoâng laõi suaát, kyù hôïp ñoàng ñaàu tö saûnxuaát vaø thu mua saûn phaåm vôùi toå/ nhoùm noâng daân.Thoâng qua buoåi gaëp maët naøy, noâng daân chuû ñoänglaäp keá hoaïch saûn xuaát theo saûn löôïng töøng loaïi raumaø doanh nghieäp yeâu caàu treân cô sôû coù ñaømphaùn, thaûo thuaän. Soá löôïng caùc loaïi rau caàn cungcaáp moãi ngaøy, bao goàm: muoáng 350 kg, caûi ngoït200 kg, caûi xanh 200 kg, moàng tôi 150 kg, deàn150 kg, xaø laùch 20 kg, döa leo 60 kg, möôùp 20 kg,bí ñao vaø baàu 40 kg; caùc loaïi rau oân ñôùi coù caøchua 150-200 kg, xaø laùch xong 100 kg, caûi boù xoâi100 kg, khoai taây 100 kg, ñaäu coâ ve 100 kg. Haøngngaøy, Trung taâm coù 2 caùn boä, trong ñoù coù 1 caùnboä kyõ thuaät ñeå tö vaán vaø giaùm saùt kyõ thuaät vaø 1caùn boä thu mua ñeå thu mua saûn phaåm haøng ngaøytheo hôïp ñoàng ñaõ kyù.

Tröôùc ñaây, khi môùi thöïc hieän kyù keát hôïp ñoàng thìsaûn löôïng vaø giaù trong hôïp ñoàng cuõng ñöôïc thoûathuaän theo naêm. Nhöng do giaù saûn phaåm bieánñoäng nhieàu theo muøa neân hieän nay giaù ghi tronghôïp ñoàng cuõng ñöôïc ñieàu chænh vaø thaûo thuaäntheo muøa, coøn saûn löôïng vaãn theo naêm. Ñeå taêngcöôøng coâng taùc quaûn lyù, kieåm soaùt nguoàn goác vaøchaát löôïng saûn phaåm thì caùc saûn phaåm RAT cuûaTrung taâm ñeàu söû duïng heä thoáng maõ vaïch rieâng,phuø hôïp vôùi moãi saûn phaåm. Trung taâm nhaän haønghaøng ngaøy taïi nôi saûn xuaát, coù quy ñònh ñòa ñieåmnhaän haøng ñeå thuaän tieän cho vieäc ñi laïi.



131

Caùc chæ tieâu cô baûn ñeå xaùc ñònh tính an toaøn cuûasaûn phaåm goàm 5 chæ tieâu veà veä sinh an toaøn thöïcphaåm theo QÑ867 cuûa Boä Y teá vaø 5 chæ tieâu veàkim loaïi naëng, haøm löôïng nitrate vaø dö löôïngthuoác BVTV. Vieäc xaùc ñònh caùc tieâu chuaån chaátlöôïng vaø veä sinh an toaøn thöïc phaåm ñeàu ñöôïcthöïc hieän ñònh kyø vaø do caùc cô quan quaûn lyù nhaønöôùc tieán haønh.

4. Tình hình thöïc hieän hôïp ñoàng Chaát löôïng saûn phaåm giao noäp nhìn chung ñaûmbaûo an toaøn. Tuy nhieân, veà maãu maõ cuõng laø vaánñeà phöùc taïp, chaúng haïn nhöõng vuï saâu beänh xuaáthieän nhieàu vaø taán coâng tröôùc khi thu hoaïch 2-3ngaøy, theo quy trình thì khoâng ñöôïc phun thuoác,hoaëc nhöõng naêm möa nhieàu cuõng laøm cho maãumaõ khi thu hoaïch khoâng ñöôïc ñeïp… khi ñoù giaùbaét buoäc phaûi reû, ñieàu naøy gaây nhieàu trôû ngaïi chongöôøi saûn xuaát. Trong khi nhöõng yeáu toá töï nhieânbaát thuaän ñoái vôùi ngöôøi saûn xuaát ñaõ taùc ñoäng tôùisaûn löôïng chung vaø theo xu höôùng giaûm thì nhucaàu vaãn theo xu höôùng taêng.

Töông töï, veà soá löôïng cuõng coù söï raøng buoäc tronghôïp ñoàng, neáu thu mua vôùi soá löôïng taêng so vôùihôïp ñoàng thì soá löôïng mua taêng seõ tính theo giaùthò tröôøng neáu giaù thò tröôøng cao, ngöôïc laïi neáu giaùthò tröôøng thaáp hôn so vôùi giaù hôïp ñoàng thì seõ thumua theo giaù ghi trong hôïp ñoàng, noùi chung ñeàutheo höôùng coù lôïi cho noâng daân vaø khoâng coù lôïicho doanh nghieäp.

Vieäc ñònh giaù tröôùc trong hôïp ñoàng tuy coù nhöõngöu ñieåm nhö ñaûm baûo cho ngöôøi saûn xuaát coù thunhaäp vaø bieát ñöôïc soá tieàn thu ñöôïc sau khi kyù hôïpñoàng. Tuy nhieân, cuõng coù moät soá haïn cheá nhökhoâng giaùm saùt ñöôïc moät caùch chaët cheõ ñaàu vaøoquaù trình saûn xuaát, vaø raát khoù coù heä thoáng giaùchung phuø hôïp cho caùc vuøng coù ñieàu kieän saûnxuaát khaùc nhau, nhaát laø caùc yeáu toá coù lieân quantôùi ñaàu tö saûn xuaát vaø naêng suaát caây troàng nhö ñaáttoát thì ñaàu tö giaûm, nhöng naêng suaát vaãn cao… vìvaäy giaù saûn phaåm phaûi thaáp hôn so vôùi nôi chi phísaûn xuaát cao nhöng naêng suaát khoâng cao.

Moät haïn cheá nöõa, ñoù laø saûn xuaát theo keá hoaïch(ñònh löôïng cuï theå töøng loaïi rau) nhöng nhu caàuthò tröôøng luoân bieán ñoäng vaø khoâng theå ñieàu tieátñöôïc caùc nguoàn cung khaùc do khoâng kieåm soaùtñöôïc chaát löôïng saûn phaåm. Ví duï, gieo 6 kg haït

gioáng rau muoáng thu ñöôïc 200 kg rau nhöng nhucaàu thò tröôøng thì coù theå taêng giaûm nhöng coâng tyvaãn phaûi thu mua ngay caû khi giaù thò tröôøng giaûmmaïnh vaø khoâng theå eùp giaù seõ aûnh höôûng tôùi chaátlöôïng.

5. Lyù do thaønh coâng/thaát baïi Coù ñöôïc nhöõng thaønh coâng naøy tröôùc tieân phaûinoùi tôùi muïc tieâu ñaët ra cuûa Trung taâm phuø hôïp vôùichuû tröông chung cuûa Thaønh phoá ñoù laø phaùt trieånsaûn phaåm RAT nhaèm töøng böôùc caûi thieän chaátlöôïng cuoäc soáng cuûa ngöôøi daân, nhaát laø trong tìnhhình ngoä ñoäc thöïc phaåm ngaøy caøng taêng. Thöù hai,coù moái quan heä vaø söï phoái hôïp chaët cheõ vôùichính quyeàn ñòa phöông vaø hoäi noâng daân trongvieäc löïa choïn ñoái töôïng coäng taùc, aùp duïng quytrình kyõ thuaät canh taùc vaø coâng ngheä cheá bieán,baûo quaûn ñoàng boä, quaûn lyù giaùm saùt ñeå naâng caochaát löôïng saûn phaåm. Chính vì vaäy, töø khi trieånkhai vieäc kyù hôïp ñoàng saûn xuaát vaø tieâu thuï saûnphaåm RAT cuûa Trung taâm haàu nhö khoâng coù hieäntöôïng vi phaïm hôïp ñoàng, khoái löôïng saûn phaåmtieâu thuï thoâng qua hôïp ñoàng ngaøy caøng taêng (gaáp2-3 laàn so vôùi thôøi gian ñaàu khi kyù hôïp ñoàng naêm2003), thu nhaäp cuûa noâng daân ñöôïc caûi thieänñaùng keå vaø soá noâng daân hôïp taùc veà cô baûn khoângthay ñoåi.

Beân caïnh nhöõng thaønh coâng cuûa Trung taâm SaoVieät cuõng khoâng theå traùnh khoûi nhöõng haïn cheánhaát laø trong nhöõng naêm ñaàu ñaàu tö vaøo saûn xuaátvaø kinh doanh saûn phaåm RAT. Thöù nhaát, vieäckinh doanh cuûa ñôn vò chöa coù lôøi do nhöõng ñaëcthuø cuûa maët haøng kinh doanh laø rau xanh coù tyû leähao huït lôùn, saûn xuaát phuï thuoäc nhieàu vaøo ñieàukieän thôøi tieát, chi phí thueâ maët baèng laøm ñaïi lyùtieâu thuï saûn phaåm lôùn (22 trieäu ñoàng/ thaùng chöakeå tieàn ñieän, nöôùc, chi phí vaän chuyeån khaùcao…). Thöù hai, quy moâ cuûa moâ hình lieân keát hôïptaùc saûn xuaát vaø tieâu thuï RAT coøn quaù nhoû (khoaûng15 ha vôùi 25 hoä), vaø saûn löôïng thu mua coøn haïncheá so vôùi naêng löïc saûn xuaát cuûa noâng hoä vaø sovôùi nhu caàu tieâu thuï RAT ngaøy caøng taêng, hieän ñaõxuaát hieän moät vaøi doanh nghieäp coù khaû naêng ñaàutö vaø thu mua khoái löôïng lôùn hôn. Vaø moät haïn cheánöõa laø Trung taâm cuõng chöa coù chieán löôïc môûroäng quy moâ saûn xuaát vaø kinh doanh trong thôøigian tôùi. Hy voïng raèng khi ngöôøi tieâu duøng coù thoùiquen söû duïng RAT ngaøy caøng taêng leân, thò tröôøng



132

tieâu thuï ngaøy caøng roäng lôùn, quy moâ saûn xuaát kinhdoanh ñöôïc môû roäng vaø oån ñònh seõ caûi thieändoanh thu vaø lôïi nhuaän cuûa ñôn vò.

Cuõng caàn noùi theâm, Coâng ty thuoác baûo veä thöïc vaätAn Giang laø moät doanh nghieäp lôùn nhaát trong lónhvöïc saûn xuaát vaø kinh doanh thuoác BVTV vaø raátthaønh coâng trong lónh vöïc naøy. Haøng naêm, Coângty coù daønh moät khoaûn kinh phí lôùn ñeå ñaàu tö chocaùc hoaït ñoäng töø thieän, nhaát laø hoaït ñoäng naângcao söùc khoûe coäng ñoàng. Do ñoù, choïn lónh vöïcsaûn xuaát vaø kinh doanh RAT cuûa Trung taâm SaoVieät cuõng laø moät nhieäm vuï cuûa coâng ty vaø cuõng laøchuû tröông chung cuûa thaønh phoá veà phaùt trieånRAT.

6. Baøi hoïc kinh nghieämTröôøng hôïp Trung taâm Sao Vieät ñöa ra caùc baøi hoïckinh nghieäm sau ñaây:

- Söï hoã trôï cuûa Sôû NN&PTNT coù vai troø quyeátñònh trong vieäc thöïc hieän QÑ 80 maëc duø khoângcoù voán hoã trôï cuûa nhaø nöôùc. Ñaây laø tieàn ñeà ñeåcoâng ty cam keát hôïp ñoàng laâu daøi vaø chia seû lôïiích vôùi ngöôøi daân

- Trong vieäc trieån khai hôïp ñoàng noâng saûn, coângty neân phoái hôïp chaët cheõ vôùi hoäi noâng daân

- Caàn coù söï chuaån bò kyõ caøng vaø tuyeân truyeàn vaänñoäng ngöôøi daân tröôùc khi thaønh laäp hôïp ñoàngnoâng saûn. Ñaëc bieät trong quaù trình hình thaønhhôïp ñoàng, caàn coù söï baøn baïc daân chuû vôùi ngöôøidaân

- Caàn taïo ra hình thöùc hôïp ñoàng linh hoaït vaø phuøhôïp, gaén lieàn vôùi vieäc chia seû lôïi ích vaø ruûi rogiöõa caùc beân tham gia



133

Ñòa chæ: 34/10 ñöôøng Yeân Theá, Quaän Taân Bình, TP.HCMSaûn phaåm: Maät ong

Daïng hôïp ñoàng: Taäp trung hoá

CTY TNHH SX&TM ONG MAÄT THANH NAM THAÉNG

Coâng ty TNHH saûn xuaát vaø thöôngmaïi maät ong Thanh Nam Thaéngñöôïc thaønh laäp naêm 2004, coâng

ty coù truï sôû taïi TP.HCM (theo ñòa chætreân). Coâng ty ñöôïc thaønh laäp treân côsôû nhöõng ngöôøi laøm coâng taùc trongquaûn lyù ngaønh maät ong (ñaõ nghæ höu)vaø nhöõng ngöôøi cuøng nuoâi ong, coù söïhieåu bieát laãn nhau, coù naêng löïc vaø kinhnghieäm trong lónh vöïc nuoâi ong hôïp taùcvôùi nhau ñeå saûn xuaát, cheá bieán vaø xuaátkhaåu maät ong. Vaø ñaây cuõng laø lónh vöïchoaït ñoäng vaø kinh doanh chính cuûacoâng ty.



134

1. Giôùi thieäuDo môùi ñöôïc hình thaønh vaø ñi vaøo hoaït ñoäng ñöôïc2 naêm neân boä maùy cuûa coâng ty töông ñoái goïn nheï,coù 1 Giaùm ñoác, 1 keá toaùn tröôûng, 1 nhaân vieânxuaát khaåu, 1 quaûn ñoác, 1 nhaân vieân vaên phoøng vaø1 keá toaùn vieân. Döôùi coâng ty coù 5 traïi nuoâi ongmaät vôùi naêng löïc nuoâi töø 1000-2000 thuøng/ traïi(naêng suaát trung bình 30-40kg maät/ thuøng) chuyeânsaûn xuaát vaø cung caáp maät ong cho coâng ty ñeå cheábieán vaø xuaát khaåu sang thò tröôøng Myõ vaø EU.

Keå töø ngaøy thaønh laäp ñeán nay, veà nhaân söï haàunhö khoâng coù söï thay ñoåi; nhöng veà coâng ngheä coùsöï thay ñoåi ñaùng keå, chuû yeáu laø naâng coâng suaátcheá bieán töø 150 kg maät/ giôø (tröôùc ñaây) leân 500kg maät/ giôø (hieän nay). Coâng ty cuõng coù mongmuoán môû roäng quy moâ saûn xuaát trong thôøi gian tôùi,tuy nhieân ñieàu naøy coøn phuï thuoäc raát nhieàu vaøohieäu quaû ñaàu tö saûn xuaát vaø kinh doanh cuûa coângty thôøi gian tôùi.

Coâng ty naèm trong chuoãi lieân keát giöõa nhöõngngöôøi noâng daân saûn xuaát maät ong vôùi khaùch haønglaø thò tröôøng xuaát khaåu, coâng ty naèm ôû giöõa. Ñeánnay, hình thöùc hôïp ñoàng naøy khaù thaønh coâng, tyûleä vi phaïm khoâng ñaùng keå.

Ñaây laø tröôøng hôïp hôïp ñoàng noâng saûn cho caùc saûnphaåm coù giaù trò cao vaø caàn coù ñaàu tö ñaùng keå, vìtheá thaønh coâng cuûa hôïp ñoàng caàn coù hoã trôï ñaàu tövaø cam keát laâu daøi cuûa beân thu mua. Tuy nhieân,hôïp ñoàng naøy khoù coù theå taêng khaû naêng lieân keátvaø giuùp ngöôøi ngheøo ñöôïc höôûng lôïi.

2. Söï hình thaønh hôïp ñoàngNgheà nuoâi ong vaø laøm maät ôû nöôùc ta ñaõ coù töø laâu,tuy nhieân quy moâ saûn xuaát chæ ôû möùc ñoä nhoû leûvôùi coâng ngheä cheá bieán chuû yeáu laø thuû coâng vaøtieâu thuï chuû yeáu ôû trong nöôùc. Moät vaøi thaäp nieântrôû laïi ñaây, do coù thò tröôøng xuaát khaåu vaø ngheànuoâi ong, cheá bieán vaø kinh doanh maät coù lôøi neânsoá hoä nuoâi ong cuõng taêng leân vaø quy moâ saûn xuaát,cheá bieán cuõng ñöôïc môû roäng ñeå gia taêng saûnlöôïng maät phuïc vuï xuaát khaåu vaø tieâu duøng trongnöôùc. Tröôùc tình hình ñoù, ngoaøi coâng ty ong Trungöông laø ñôn vò coù truyeàn thoáng chuyeân saûn xuaát,cheá bieán vaø kinh doanh maät vôùi quy moâ lôùn thìmoät soá doanh nghieäp nhoû cuõng ñaàu tö vaøo lónhvöïc naøy vaø cuõng chuû yeáu phuïc vuï cho nhu caàuxuaát khaåu trong ñoù coù doanh nghieäp ong maätThanh Nam Thaéng.

Nhö vaäy, ngoaøi nhöõng lôïi theá cuûa doanh nghieäpnaøy nhö coù söï hieåu bieát vaø kinh nghieäm laâu naêmtrong ngheà saûn xuaát, cheá bieán vaø kinh doanh maätong thì coâng ty cuõng phaûi tính ñeán vieäc löïa choïnnoâng daân hôïp taùc ñeå nuoâi ong vaø cung caáp maät,coâng ty cuõng phaûi tính ñeán vieäc caûi thieän caùc moáiquan heä ñaàu tö saûn xuaát vaø thu mua saûn phaåm ñeåcoù ñöôïc saûn löôïng oån ñònh phuïc vuï cho nhu caàukinh doanh cuûa ñôn vò. Beân caïnh ñoù, do ñaàu töcho ngheà nuoâi ong saûn xuaát maät töông ñoái lôùn neânñeå traùnh nhöõng ruûi ro trong ñaàu tö saûn xuaát vaø thumua saûn phaåm thì baét buoäc nhaø ñaàu tö phaûi kyù keáthôïp ñoàng kinh teá raøng buoäc vôùi nhöõng hoä noângdaân hôïp taùc saûn xuaát cung caáp maät. Töông töï, ñoáivôùi nhöõng hoä noâng daân saûn xuaát cuõng vaäy, do maätong laø saûn phaåm ñaëc bieät, khoâng ñeå ñöôïc thôøigian daøi vaø ñeå saûn xuaát vôùi khoái löôïng lôùn nhaátthieát phaûi coù nôi tieâu thuï, vaø ñaëc bieät ñeå môû roängquy moâ saûn xuaát thì nhu caàu vay voán laø khoâng theåtraùnh khoûi. Töø thöïc teá ñoù, moät hôïp ñoàng kinh teámang tính raøng buoäc ñaõ ñöôïc thöïc hieän treân cô sôûnhöõng ñieàu khoaûn ñaõ ñöôïc thaûo thuaän giöõa coângty laø nhaø ñaàu tö vaø thu mua saûn phaåm vaø nhöõngnoâng daân hôïp taùc laø ngöôøi nuoâi ong vaø cung caápmaät.

Quaù trình tham gia vaøo hôïp ñoàng - ñoái vôùi ñaàuvaøo, coâng ty ñaàu tö moät phaàn chi phí saûn xuaát (coùtheå cho vay baèng tieàn maët hoaëc cung caáp ñöôøngñeå nuoâi ong) vôùi möùc cho vay trung bình töø 30-50trieäu ñoàng/ hoä vaø thu mua, bao tieâu saûn phaåm maätong thoâng qua vieäc kyù hôïp ñoàng tröïc tieáp vôùi hoänoâng daân. Nhöõng hoä noâng daân ñöôïc choïn chovieäc ñaàu tö saûn xuaát vaø cung caáp maät ñeàu laønhöõng hoä coù naêng löïc vaø kinh nghieäm trong lónhvöïc nuoâi ong vaø saûn xuaát maät, ñeàu laø nhöõng hoä coùphaåm chaát toát, coù nôi cö truù oån ñònh vaø ñaëc bieätlaø giöõa nhaø ñaàu tö vaø ngöôøi saûn xuaát ñeàu coù söïhieåu bieát kyõ veà nhau. Ñoái vôùi ñaàu ra, coâng ty phaûikyù hôïp ñoàng thöông maïi quoác teá ñeå xuaát khaåusang thò tröôøng Myõ vaø EU.

Ngoaøi nhöõng lyù do chuû quan nhö ñaõ neâu ôû treâncoøn coù raát nhieàu yeáu toá khaùch quan do ñaëc thuøcuûa ngheà nuoâi ong buoäc nhaø ñaàu tö phaûi tính ñeánhôïp ñoàng saûn xuaát vaø tieâu thuï saûn phaåm ñeå giaûmbôùt nhöõng ruûi ro, ñoù laø: thöù nhaát do ngheà nuoâi ongphuï thuoäc raát nhieàu vaøo ñieàu kieän thôøi tieát nhöhaøng naêm ngöôøi nuoâi ong phaûi ñaàu tö nuoâi vaøonhöõng thaùng muøa möa vaø tieán haønh khai thaùc maätvaøo caùc thaùng muøa khoâ (töø thaùng 1 ñeán thaùng 6),do ñoù nhöõng naêm naøo thôøi tieát coù möa nhieàu trong



135

muøa khoâ (muøa quay maät) thì saûn löôïng maät seõ bòsuït giaûm ñaùng keå, do ñoù seõ aûnh höôûng ñeán thunhaäp cuûa ngöôøi nuoâi ong vaø doanh thu cuûa doanhnghieäp. Thöù hai laø nhöõng naêm gaàn ñaây, do ngheànuoâi ong laáy maät coù thò tröôøng tieâu thuï neân soálöôïng ngöôøi nuoâi ong coù taêng hôn so vôùi thôøi giantröôùc trong khi dieän tích ñaát troàng troït caùc loaïi caâytroàng khoâng taêng nhieàu, do ñoù nguoàn hoa cungcaáp maät cho ong bò thu heïp neân naêng suaát maätbình quaân cuõng giaûm so vôùi thôøi gian tröôùc (tröôùcñaây 40 kg maät/ thuøng, nay 30 kg maät/ thuøng). Beâncaïnh ñoù thì vieäc phun nhieàu thuoác hoaù hoïc ñeåbaûo veä muøa maøng cuûa ngöôøi noâng daân, nhaát laønhöõng naêm saâu beänh haïi caây troàng phaùt sinh phaùttrieån maïnh cuõng laø moät trong nhöõng nguyeân nhaâncoù aûnh höôûng tröïc tieáp ñeán moäät soá ñaøn ong vaø doñoù cuõng aûnh höôûng tôùi saûn löôïng maät. Vì vaäy, ñeåoån ñònh ñöôïc saûn löôïng maät thì ngöôøi nuoâi ongluoân phaûi tính ñeán vieäc ñaàu tö môû roäng quy moâsaûn xuaát, phaûi di chuyeån ñaøn ong ñi xa hôn (theomuøa ra hoa cuûa caùc loaïi caây troàng khaùc nhau) ñeåhaïn cheá söï giaûm naêng suaát vaø saûn löôïng.

Nhö vaäy, coù theå thaáy roõ do tính ñaëc thuø cuûa ngheànuoâi ong maät raát khoâng oån ñònh vaø ñaàu tö saûn xuaáttöông ñoái lôùn neân ngay töø khi môùi thaønh laäp, coângty ñaõ aùp duïng ngay hình thöùc hôïp ñoàng ñaàu tö saûnxuaát (cho vay tieàn maët hoaëc cung caáp ñöôøng) vaøtieâu thuï saûn phaåm vôùi noâng daân ñeå coù theå: ñoái vôùinoâng daân, bieát ñöôïc soá voán ñöôïc hoã trôï (vay) ñeåleân keá hoaïch saûn xuaát hoaëc môû roäng quy moâ saûnxuaát (neáu coù theå). Vaø ñoái vôùi doanh nghieäp, bieátñöôïc khoái löôïng haøng coù theå coù theo muøa thuhoaïch ñeå kyù hôïp ñoàng xuaát khaåu vôùi ñoái taùc nöôùcngoaøi nhaèm giaûm bôùt nhöõng ruûi ro trong quaù trìnhñaàu tö saûn xuaát vaø kinh doanh.

3. Ñieàu khoaûn hôïp ñoàngQuy trình xaây döïng hôïp ñoàng chuû yeáu döïa vaøo:khaû naêng voán cuûa chính doanh nghieäp, naêng löïcsaûn xuaát cuûa ngöôøi nuoâi ong, vaø yeâu caàu chaátlöôïng saûn phaåm cuûa khaùch haøng. Treân cô sôû ñoùdoanh nghieäp thieát keá caùc noäi dung chính (caùcñieàu khoaûn) cuûa hôïp ñoàng vaø thaûo luaän caùc ñieàukhoaûn trong hôïp ñoàng vôùi noâng daân hôïp taùc, coùghi roõ traùch nhieäm cuûa caùc beân tham gia hôïpñoàng. Hôïp ñoàng chæ ñöôïc kyù khi caùc ñieàu khoaûnghi trong hôïp ñoàng ñöôïc caùc beân chaáp nhaän vaøcuøng nhau thöïc hieän.

Caùc ñieàu khoaûn cô baûn trong hôïp ñoàng goàm coùgiaù, soá löôïng, chaát löôïng, thôøi gian vaø ñòa ñieåmgiao nhaän saûn phaåm… ñeàu coù söï ñaøm phaùn, thoaûthuaän kyõ vôùi noâng daân vaø ñöôïc theå hieän roõ tronghôïp ñoàng. Caùc ñieàu khoaûn thöôøng ñöôïc ñieàuchænh haøng naêm khi baét ñaàu vaøo vuï nuoâi môùi dothò tröôøng thay ñoåi vaø yeâu caàu chaát löôïng cuõngngaøy caøng cao hôn.

Veà giaù, chuû yeáu theo giaù cuûa thò tröôøng luùc thumua hoaëc giao nhaän saûn phaåm (khoâng theo giaùsaøn vaø khoâng ñònh giaù tröôùc) vaø giaù bò chi phoái bôûigiaù ñaàu ra khi xuaát khaåu. Veà soá löôïng saûn phaåmchuû yeáu döïa vaøo quy moâ vaø naêng löïc saûn xuaát cuûahoä nuoâi ong vaø ñöôïc theå hieän roõ trong hôïp ñoàng.Töông töï, nhöõng tieâu chuaån chaát löôïng chuû yeáucuõng ñöôïc ñöa vaøo hôïp ñoàng nhö haøm löôïngnöôùc, tyû leä ñöôøng saccaroâ, maøu saéc maät, haømlöôïng khaùng sinh, vaø cuoái cuøng laø thôøi gian vaø ñòañieåm giao haøng cuõng laø yeáu toá ñöôïc quan taâm vaøñöôïc theå hieän roõ trong hôïp ñoàng.

Vieäc xaùc ñònh tieâu chuaån chaát löôïng saûn phaåmthoâng qua keát quaû kieåm ñònh chaát löôïng saûn phaåmcuûa Trung taâm ño löôøng tieâu chuaån chaát löôïng 3hoaëc Trung taâm kieåm ñònh chaát löôïng saûn phaåmcuûa Sôû Khoa hoïc coâng ngheä TP.HCM, … Moãi loâhaøng xuaát ñeàu phaûi kieåm tra chaát löôïng saûn phaåmtröôùc khi xuaát.

Caùc hình thöùc thanh toaùn cho ngöôøi saûn xuaát: coùtheå laø traû tieàn maët ngay sau khi giao nhaän haøng,cuõng coù theå traû chaäm theo phöông thöùc traû tröôùcmoät phaàn khi nhaän haøng, phaàn coøn laïi ñöôïcthanh toaùn heát khi xuaát haøng, hoaëc traû tröôùc moätphaàn (döôùi daïng ñaàu tö cho vay) vaø thu mua laïisaûn phaåm.

4. Tình hình thöïc hieän hôïp ñoàngCoâng ty luoân coù caùn boä lieân laïc thöôøng xuyeân ñoáivôùi caùc hoä hôïp taùc saûn xuaát maät ong ñeå theo doõitình hình saûn xuaát, nhöõng vaán ñeà phaùt sinh haynhöõng thay ñoåi neáu coù. Theo doõi vieäc thöïc hieänhôïp ñoàng, thu nôï tröôùc hoaëc boå sung voán vay ñoáivôùi nhöõng ngöôøi coù nhu caàu vay theâm ñeå môû roängquy moâ saûn xuaát (neáu coâng ty coù khaû naêng), thumua saûn phaåm ngoaøi hôïp ñoàng ñeå tieâu thuï neáu coùthò tröôøng.

Haøng naêm, ngoaøi nhöõng hoã trôï voán vay, coâng tycoøn thoâng tin theâm veà nhöõng tieâu chuaån chaát



136

löôïng cuûa khaùch haøng, hoã trôï quaø cho caùc hoänoâng daân hôïp taùc neáu coâng vieäc laøm aên, kinhdoanh cuûa coâng ty coù hieäu quaû.

Do coâng ty môùi ñöôïc thaønh laäp vaø ñi vaøo saûn xuaátkinh doanh ñöôïc 2 naêm neân quy moâ saûn xuaát coønnhoû, chæ coù 5 hoä chuyeân saûn xuaát vaø cung caáp saûnphaåm cho coâng ty theo hôïp ñoàng vôùi khaû naêng coùtheå cung caáp töø 100-300 taán maät/ naêm. Do ñoù,vaøo nhöõng naêm thôøi tieát baát thuaän, saûn löôïng maätbò thieáu huït thì baét buoäc coâng ty phaûi thu mua ôûthò tröôøng töï do, khi ñoù nguoàn cung seõ khoângnhieàu, daãn ñeán hieän töôïng tranh mua tranh baùnvaø naâng giaù.

Trong thôøi gian ñaàu thöïc hieän vieäc kyù hôïp ñoàng,cuõng coù hieän töôïng vi phaïm hôïp ñoàng ñoái vôùicoâng ty nhö soá löôïng saûn phaåm giao khoâng ñuû sovôùi soá voán ñaàu tö vaø löôïng saûn phaåm ñoù thöôøngñöôïc baùn cho ngöôøi khaùc vôùi giaù cao hôn. Vaø hieäntöôïng naøy cuõng chæ xaûy ra vaøo nhöõng naêm thôøi tieátbaát thuaän laøm giaûm nguoàn cung. Ñoái vôùi nhöõngtröôøng hôïp nhö vaäy caùn boä cuûa coâng ty ñaõ phaûigiaûi thích, thuyeát phuïc ñeå hoä saûn xuaát thaáy ñöôïclôïi ích cuûa moái quan heä hôïp taùc saûn xuaát vaø tieâuthuï saûn phaåm, ñaëc bieät laø vieäc oån ñònh coâng aênvieäc laøm vaø thu nhaäp cho hoä, ngay caû ñoái vôùinhöõng naêm saûn xuaát thuaän lôïi thì saûn löôïng maätsaûn xuaát ra cuõng ñöôïc coâng ty bao tieâu treân cô sôûthoaû thuaän. Do vaäy, moái quan heä hôïp taùc ngaøycaøng toát hôn, hieåu nhau hôn vì chæ coù treân cô sôûhôïp taùc saûn xuaát vaø tieâu thuï saûn phaåm thì môùi oånñònh ñaàu ra vaø thu nhaäp.

Beân caïnh nhöõng vi phaïm veà soá löôïng saûn phaåmgiao noäp cuõng coù nhöõng vi phaïm veà chaát löôïng vaøthöôøng laø haøm löôïng nöôùc trong maät nhöng ñieàunaøy coù theå khaéc phuïc ñöôïc thoâng qua khaâu cheábieán (söû duïng maùy laøm giaûm thuûy phaàn). Vaø trongtröôøng hôïp naøy thì caùn boä cuûa coâng ty cuõng phaûithuyeát phuïc ngöôøi saûn xuaát ñeå khaéc phuïc hieäntöôïng treân. Vaø ñeå khuyeán khích hoä noâng daân thöïchieän toát hôïp ñoàng thì coâng ty cuõng coù söï öu tieânveà giaù vaø chính saùch ñaàu tö cho naêm tôùi ñoái vôùinhöõng hoä thöïc hieän toát hôïp ñoàng, vaø ngöôïc laïi seõkhoâng ñaàu tö.

Hieän khaû naêng voán cuûa coâng ty coøn raát haïn cheá,töông töï thì quy moâ saûn xuaát cuõng vaäy, coâng ty coùdöï ñònh toå chöùc hoïp maët ngöôøi saûn xuaát ñeå môûroäng naêng löïc saûn xuaát, baøn caùc bieän phaùp oånñònh veà soá löôïng vaø chaát löôïng saûn phaåm.

5. Lyù do thaønh coângCoâng ty TNHH SX&TM ong maät Thanh NamThaéng laø moät doanh nghieäp nhoû, quy moâ saûn xuaátvaø cheá bieán, kinh doanh coøn haïn cheá. Nhöng docoù nhieàu kinh nghieäm trong lónh vöïc saûn xuaát, cheábieán vaø xuaát khaåu maät ong, neân ngay töø khi môùithaønh laäp coâng ty ñaõ bieát phaùt huy theá maïnh voáncoù, toå chöùc toát caùc hình thöùc lieân keát saûn xuaát,cheá bieán vaø tieâu thuï saûn phaåm thoâng qua vieäc kyùhôïp ñoàng kinh teá vôùi ngöôøi saûn xuaát coù naêng löïcvaø kinh nghieäm trong lónh vöïc nuoâi ong laáy maät,coù moái quan heä toát vôùi caùc ñoái taùc ñeå xuaát khaåusaûn phaåm maät ong. Do vaäy, tuy môùi thaønh laäpnhöng haøng naêm coâng ty coù theå thu mua vaø xuaátkhaåu maät vôùi khoái löôïng khaù lôùn, coù theå ñaït 100-300 taán, vaø doanh thu cuûa coâng ty khoaûng 2-4 tyûñoàng, coâng ty ñang coù döï ñònh môû roäng quy moâsaûn xuaát trong nhöõng naêm tôùi. Lyù do thaønh coângcuûa tröôøng hôïp hôïp ñoàng noâng saûn bao goàm caùcyeáu toá sau:

- Kieân trì thuyeát phuïc, taïo nieàm tin vôùi ngöôøi saûnxuaát (vaãn thu mua heát vôùi giaù keå caû trong nhöõngnaêm ñöôïc muøa)

- Baøn baïc kyõ vôùi hoä nuoâi ong veà caùc ñieàu khoaûnhôïp ñoàng

- Ngheà nuoâi ong coù tính ruûi ro cao vaø ñoøi hoûi ñaàutö lôùn neân ngöôøi daân coù ñoäng löïc ñeå kyù hôïpñoàng ñaàu tö vaø bao tieâu saûn phaåm.

6. Baøi hoïc kinh nghieämTröôøng hôïp hôïp ñoàng noâng saûn cuûa Coâng tyTNHH SX&TM ong maät Thanh Nam Thaéng chothaáy caùc baøi hoïc kinh nghieäm sau:

- Hôïp ñoàng noâng saûn cho caùc saûn phaåm coù giaù tròcao vaø caàn coù ñaàu tö ñaùng keå, vì theá thaønh coângcuûa hôïp ñoàng caàn coù hoã trôï ñaàu tö vaø cam keátlaâu daøi cuûa beân thu mua.

- Caàn löïa choïn kyõ caùc hoä coù khaû naêng veà tayngheà vaø voán ñeå kyù hôïp ñoàng

- Hôïp ñoàng theo moâ hình naøy khoù coù theå taêngkhaû naêng lieân keát vaø giuùp ngöôøi ngheøo ñöôïchöôûng lôïi.



137

Ñòa chæ: AÁp Ñình, xaõ Taân Phuù Trung, Huyeän Cuû Chi, TP.HCM.Saûn phaåm: Rau an toaøn (RAT)


HÔÏP TAÙC XAÕ TAÂN PHUÙ TRUNG

Lónh vöïc kinh doanh chuû yeáu hieännay cuûa HTX laø RAT vôùi 5 loaïi rauaên laù chính laø: caûi xanh, caûi ngoït,

muoáng, deàn vaø moàng tôi. Ngoaøi ra,HTX cuõng laøm ñaïi lyù cho phaân höõu côsinh hoïc Saøi Goøn vaø laøm dòch vuï cungcaáp haït gioáng rau cho noâng daân, phídòch vuï laø 5% khi baùn laïi gioáng vaøphaân boùn cho noâng daân. Gioáng thì muanhieàu loaïi ôû nhieàu nguoàn khaùc nhau vaøhöôûng tieàn chieát khaáu theo soá vuï troàngtrong naêm (8-9 vuï/ naêm).



138

1. Giôùi thieäu HTX Taân Phuù Trung ñöôïc thaønh laäp naêm 2003 vaøhoaït ñoäng nhö moät coâng ty traùch nhieäm höõu haïn,löông cuûa moãi ngöôøi theo nguyeân taéc hôïp taùc ñaàutö, tuyø theo möùc ñoùng goùp cuûa moãi thaønh vieân. Boämaùy cuûa HTX töông ñoái goïn nheï, coù 1 chuû nhieäm,1 keá toaùn, 1 kieåm soaùt.

HTX Taân Phuù Trung naèm trong chuoãi lieân keát giöõanoâng daân troàng rau an toaøn vaø sieâu thò Metro. HTXnaèm giöõa hai beân naøy, ñöùng teân kyù hôïp ñoàng vôùiMetro, hôïp ñoàng mieäng vôùi noâng daân ñeå saûn xuaátrau an toaøn (RAT) cung caáp cho Metro. Ñeán nay,hình thöùc hôïp ñoàng naøy khaù thaønh coâng, tyû leä viphaïm khoâng ñaùng keå. Vaø ñieàu quan troïng nhaát laømoâ hình lieân keát thoâng qua hôïp ñoàng noâng saûn ñaõgiuùp chuyeån ñoåi phöông thöùc saûn xuaát kinh doanhcuûa caùc noâng hoä theo höôùng hieän ñaïi hoaù.

Tröôøng hôïp thaønh coâng cuûa hôïp ñoàng noâng saûngiöõa HTX Taân Phuù Trung vaø Sieâu thò Metro laø moätminh chöùng ñieån hình cho vai troø hoã trôï naêngñoäng cuûa Sôû NN&PTNT trong vieäc noái keát noângdaân vôùi beân tieâu thuï. Ñoàng thôøi, tröôøng hôïp naøycuõng chæ ra moät höôùng ñi thích hôïp cho söï phaùttrieån cuûa noâng nghieäp ven ñoâ, höôùng tôùi vieäc saûnxuaát rau an toaøn cho khaùch haøng coù thu nhaäp cao.

2. Söï hình thaønh hôïp ñoàngCuû Chi vaø Hoùc Moân laø nhöõng ñòa baøn saûn xuaát rautruyeàn thoáng cuûa TP.HCM, nhöng do nhu caàu raucuûa TP.HCM raát lôùn maø khaû naêng môùi chæ ñaùpöùng khoaûng 30%, neân phaàn lôùn rau tieâu thuï taïiTP.HCM phaûi nhaäp töø caùc tænh ÑBSCL, vuøngÑoâng Nam Boä vaø Ñaø Laït (Laâm Ñoàng). Ñaëc bieät,nhu caàu RAT ngaøy caøng taêng do tình hình ngoä ñoäcthöïc phaåm ngaøy caøng nhieàu, maø nguyeân nhaânchính laø do chaát löôïng rau khoâng baûo ñaûm.

Ngay töø nhöõng naêm 2000, laõnh ñaïo TP.HCM ñaõtaäp trung vaøo vieäc quy hoaïch vuøng chuyeân canhsaûn xuaát rau ñeå cung caáp cho nhu caàu rau cuûaTP.HCM, keát hôïp vôùi hoã trôï caùc hoaït ñoäng chuyeångiao TBKT, nhaát laø caùc bieän phaùp kyõ thuaät saûnxuaát RAT nhö saûn xuaát rau trong nhaø löôùi, aùp duïngquy trình saûn xuaát ñoàng boä, söû duïng caùc loaïi phaânhöõu cô, kieåm tra chaát löôïng saûn phaåm (dö löôïngthuoác BVTV trong saûn phaåm), vaø toå chöùc caùc hìnhthöùc lieân keát saûn xuaát vaø tieâu thuï saûn phaåm…Hieän quy moâ saûn xuaát rau cuûa TP.HCM gaàn 3.000

ha, taäp trung treân ñòa baøn 3 huyeän ngoaïi thaønh laøHoùc Moân, Cuû Chi vaø gaàn ñaây laø Bình Chaùnh. Vaøñeå ñaùp öùng nhu caàu rau ngaøy caøng taêng, thaønhphoá chuû tröông chung môû roäng dieän tích vuøngchuyeân canh ñaït khoaûng 5.000-6.000ha (2006)vaø khoaûng 8.000 ha (2010).

Tröôùc tình hình nhu caàu môû roäng saûn xuaát ngaøycaøng taêng trong khi caùc ñôn vò tham gia saûn xuaátvaø cung öùng RAT coøn raát haïn cheá, Sôû Noângnghieäp vaø PTNT maø tröïc tieáp laø Trung taâm khuyeánnoâng vaø Chi cuïc BVTV ñaõ chuû ñoäng thuùc ñaåy vaøhoã trôï moâ hình lieân keát saûn xuaát vaø tieâu thuï saûnphaåm RAT, trong ñoù ñaëc bieät chuù troïng tôùi vai troøcaàu noái cuûa caùc HTX vaø toå nhoùm noâng daân.Thoâng qua moâ hình naøy maø HTX laø toå chöùc ñaïidieän cho nhoùm noâng daân seõ ñöùng ra thu mua saûnphaåm RAT cuûa noâng daân vaø kyù hôïp ñoàng tieâu thuïcho Metro nhaèm giaûm bôùt nhöõng ruûi ro cho ngöôøinoâng daân, nhaát laø khi coù söï bieán ñoäng lôùn cuûa thòtröôøng.

Naêm 2001, nhoùm hoä noâng daân (neàn taûng ñeå hìnhthaønh HTX Taân Phuù Trung hieän nay) goàm 29 hoä,chuyeân saûn xuaát vaø kinh doanh caùc loaïi rau aên laùvaø rau aên quaû vôùi toång dieän tích troàng rau khoaûng10 ha, trung bình khoaûng hôn 3.000 m2/ hoä. Tuynhieân, do dieän tích troàng rau aên quaû coøn quaùmanh muùn vaø mang tính thôøi vuï cao, chæ troàngñöôïc moät vaøi vuï trong naêm neân vieäc tieâu thuï saûnphaåm khaù khoù khaên. Vì vaäy, daàn daàn caùc hoächuyeån sang höôùng saûn xuaát vaø kinh doanh rau aênlaù vì coù theå gieo troàng ñöôïc quanh naêm, vaø ñaây laøböôùc khôûi ñaàu cho vieäc hình thaønh HTX Taân PhuùTrung vaøo naêm 2003 vaø lieân keát hôïp ñoàng noângsaûn giöõa 15 hoä chuyeân saûn xuaát rau aên laù vaø Sieâuthò Metro thoâng qua HTX.

Nhöõng noâng daân ñöôïc choïn cho vieäc hôïp taùc saûnxuaát RAT ñeàu laø nhöõng ngöôøi coù hieåu bieát vaø coùkinh nghieäm trong lónh vöïc saûn xuaát rau, coù nhucaàu hôïp taùc ñeå oån ñònh ñaàu ra vaø thu nhaäp, coùmong muoán tieáp thu vaø öùng duïng coù hieäu quaûTBKT trong saûn xuaát RAT ñeå naâng cao khaû naêngvaø trình ñoä thaâm canh.

Trong thôøi gian ñaàu khi hình thaønh moâ hình lieânkeát saûn xuaát vaø tieâu thuï saûn phaåm, caùc xaõ vieâncuûa HTX ñaõ nhaän ñöôïc raát nhieàu söï hoã trôï veà vaättö (gioáng, phaân boùn, thuoác BVTV, nhaø löôùi) vaø taäphuaán kyõ thuaät thoâng qua caùc chöông trình khuyeánnoâng do Trung taâm khuyeán noâng TP.HCM vaø



139

Trung taâm khuyeán noâng Quoác gia ñaàu tö. Vì vaäy,quy trình saûn xuaát RAT ñöôïc aùp duïng khaù ñoàng boägiöõa caùc hoä xaõ vieân. HTX chæ laø ñaàu moái ñeå thumua saûn phaåm cuûa caùc hoä noâng daân vaø baùn choMetro. Khi noâng daân ñaõ quen daàn vôùi hình thöùclieân keát saûn xuaát vaø tieâu thuï saûn phaåm thì HTXngoaøi nhieäm vuï trung gian thu mua saûn phaåm vaøtieâu thuï cho Metro coøn laøm theâm dòch vuï cungöùng haït gioáng rau vaø vaät tö caàn thieát, giuùp noângdaân leân keá hoaïch ñeå saûn xuaát ñuû soá löôïng töøngchuûng loaïi rau phuø hôïp vôùi yeâu caàu cuûa Metro.

Nhö vaäy, so vôùi tröôùc khi môùi ñöôïc thaønh laäp thìsoá hoä noâng daân giaûm moät nöûa, töông töï thì dieäntích canh taùc cuõng giaûm theo vaø chuûng loaïi rausaûn xuaát cuõng chæ taäp trung vaøo rau aên laù vaø oånñònh tôùi nay. Tuy nhieân, laïi coù söï thay ñoåi caên baûnveà kyõ thuaät vaø chaát löôïng, cuï theå ñeå saûn xuaát RATthì quy trình kyõ thuaät phaûi ñöôïc aùp duïng ñoàng boähôn, laáy maãu kieåm tra chaát löôïng saûn phaåm tröôùcthu hoaïch 3 ngaøy vaø saûn phaåm ñöôïc cung caáp chuûyeáu cho Metro vaø hôn 20 nhaø treû quaän Taân Bình.

3. Ñieàu khoaûn hôïp ñoàng Muïc ñích cuûa vieäc kyù hôïp ñoàng nhaèm giuùp HTXñaûm baûo caû veà soá löôïng, chaát löôïng saûn phaåm vaøthôøi gian giao noäp saûn phaåm theo yeâu caàu cuûaMetro. Ñoái vôùi hoä noâng daân, hôïp ñoàng noâng saûnñaûm baûo ñöôïc ñaàu ra vaø do ñoù oån ñònh ñöôïc thunhaäp (coù theå bieát tröôùc ñöôïc thu nhaäp sau khi kyùhôïp ñoàng) vaø coâng aên vieäc laøm, vaø töø ñoù chuû ñoängvieäc toå chöùc saûn xuaát theo keá hoaïch ñaõ ñònh, hoãtrôï môû roäng quy moâ saûn xuaát neáu coù ñieàu kieän.Ngöôïc laïi, neáu baùn cho thöông laùi ngoaøi thò tröôøngtöï do thì khoâng ñaûm baûo veà söï oån ñònh veà soálöôïng, chuûng loaïi, yeâu caàu chaát löôïng (neáu coù), vaøngay caû giaù cuõng raát baáp beânh.

Caùc ñieàu khoaûn hôïp ñoàng bao goàm giaù, soá löôïng,chaát löôïng, maãu maõ, thôøi gian vaø ñòa ñieåm giaonhaän saûn phaåm … ñeàu coù söï ñaøm phaùn, thaûo luaänkyõ vôùi noâng daân, roài sau ñoù HTX ñöùng ra laøm ñaïidieän cho caùc hoä daân ñeå kyù hôïp ñoàng vôùi beân tieâuthuï.

Haøng naêm, tröôùc khi vaøo vuï saûn xuaát HTX seõ toåchöùc hoïp maët xaõ vieân ñeå thoâng tin cho hoï bieát keáhoaïch saûn xuaát töøng chuûng loaïi rau treân cô sôû ñoùnoâng daân laäp keá hoaïch saûn xuaát theo yeâu caàu.Vieäc laäp keá hoaïch saûn xuaát ñeàu ñöôïc trieån khaiñeán töøng hoä xaõ vieân vaø treân cô sôû baøn baïc, thoáng

nhaát taïi buoåi hoïp maët naøy. Trong quaù trình thöïchieän hôïp ñoàng, baát kyø moät söï thay ñoåi naøo ñeàu coùsöï trao ñoåi tröïc tieáp hoaëc qua ñieän thoaïi (vì haàuheát caùc hoä ñeàu coù ñieän thoaïi) hoaëc trieäu taäp hoïpcuõng deã daøng. Tröôùc kia, HTX cuõng cho daân vayvoán nhöng baây giôø chæ hoã trôï gioáng vaø phaân boùnvì haàu nhö caùc hoä khoâng coù nhu caàu vay.

Veà giaù, do Metro ñöa ra vaø chuû yeáu laø theo giaù thòtröôøng vaø giaù ñöôïc ñieàu chænh haøng thaùng khi coùsöï bieán ñoäng taêng giaûm cuûa thò tröôøng theo muøasaûn xuaát (muøa khoâ hoaëc muøa möa) hoaëc do söïbieán ñoäng maïnh cuûa giaù vaät tö ñaàu vaøo. Khi giaùthò tröôøng bieán ñoäng maïnh, giaù baùn theo hôïpñoàng coù theå ñöôïc ñieàu chænh cho phuø hôïp vôùi thòtröôøng, nhöng coù theå chaäm hôn moät vaøi ngaøy. Veàsoá löôïng thu mua trong hôïp ñoàng thöôøng ñöôïcñònh tröôùc giöõa HTX vaø caùc hoä daân, theo ñoù HTXthu mua saûn phaåm cuûa noâng daân haøng ngaøy vaøxuaát baùn cho Metro. Nhìn chung, Metro chæ thumua vôùi soá löôïng ñaõ kyù trong hôïp ñoàng, ít khi muangoaøi soá löôïng kyù keát trong hôïp ñoàng. Vì vaäy,nhöõng khi saûn xuaát löôïng haøng lôùn hôn thì daânphaûi baùn ra ngoaøi.

Veà chuûng loaïi, caùc hoä xaõ vieân saûn xuaát vaø cungcaáp 5 loaïi rau aên laù nhö: caûi ngoït, caûi xanh,muoáng, deàn vaø moàng tôi. HTX coù vai troø quantroïng trong vieäc giao keá hoaïch cho moãi hoä daântroàng moät hoaëc hai loaïi rau naøo ñoù vaø daân ñaêngkyù sao cho phaûi ñaït ñöôïc saûn löôïng nhaát ñònh chocaû 5 loaïi rau. Neáu khoâng ñuû thì HTX seõ ñieàu chænhlaïi treân cô sôû söï chaáp thuaän cuûa hoä xaõ vieân vì neáuthöøa rau thì cuõng khoâng baùn ñöôïc.

Veà chaát löôïng, neáu muoán kieåm tra chaát löôïng saûnphaåm thì chi cuïc BVTV seõ tröïc tieáp laøm vaø chi phícho vieäc xaùc ñònh chaát löôïng laø 110.000 ñ/laàncho 1 loaïi rau, vaø 5 loaïi rau cuûa HTX phaûi traû550.000 ñoàng. Tuy nhieân, giaáy naøy cuõng khoângcoù giaù trò nhieàu vôùi beân tieâu thuï laø Sieâu thò Metro,vì hoï chæ coù theå tin vaøo vieäc kieåm tra rieâng trongchính heä thoáng cuûa hoï.

4. Tình hình thöïc hieän hôïp ñoàngNhìn chung, caû noâng daân vaø doanh nghieäp ñeàuchaáp haønh caùc ñieàu khoaûn hôïp ñoàng töông ñoáitoát, do HTX Taân Phuù Trung laø coù moät ñoäi nguõquaûn lyù maïnh, coù khaû naêng thöông thuyeát ñeå ñaûmbaûo quyeàn lôïi cho caû hai beân. Do giaù caû ñöôïcthoûa thuaän vaø coá ñònh haøng thaùng neân giaù töông



140

ñoái oån ñònh so vôùi khi baùn haøng cho thöông laùingoaøi thò tröôøng töï do (giaù baùn cho thöông laùi coùtheå thay ñoåi haøng ngaøy, cha úng haïn giaù cao khihaøng ít vaø giaù giaûm maïnh khi haøng nhieàu). Chínhvì vaäy, coù nhöõng luùc giaù ngoaøi thò tröôøng taêng ñoätxuaát nhöng daân cuõng khoâng baùn ra ngoaøi. Ngoaøira, ñaây laø saûn phaåm rau an toaøn neân thöông laùi ítmua, khoâng xaûy ra tình traïng tranh mua tranh baùn.Cuoái cuøng, do söï quaûn lyù vaø giaùm saùt chaët cheõ cuûaHTX, tình traïng söû duïng thuoác tröø saâu traùi quyñònh cuõng ñöôïc giaûm thieåu. Raát ít coù tình traïng viphaïm hôïp ñoàng do xaõ vieân vaãn muoán hoaït ñoänglaâu daøi trong HTX ñeå coù ñöôïc hôïp ñoàng oån ñònh.

Beân caïnh nhöõng thuaän lôïi treân, hôïp ñoàng vaãn gaëpmoät soá khoù khaên nhaát ñònh. Caùch ñònh giaù cuûaMetro tuy coù öu ñieåm laø oån ñònh, nhöng vieäc ñieàuchænh giaù laïi raát chaäm neân cuõng coù taùc ñoäng nhaátñònh ñoái vôùi thu nhaäp cuûa ngöôøi saûn xuaát, nhaát laøvaøo nhöõng thôøi ñieåm giaù bieán ñoäng nhieàu. Ñoâi khiMetro cuõng eùp giaù vaø khi ñoù HTX phaûi tröïc tieápñöùng ra thöông thuyeát. Khi coù ñeà ñaït töø phía HTX,Metro seõ kieåm tra laïi giaù thò tröôøng tröôùc khi quyeátñònh ñieàu chænh. Trong nhöõng tröôøng hôïp nhö vaäygiaù mua coù theå ñöôïc ñieàu chænh cho phuø hôïp vôùithò tröôøng, nhöng vaãn phaûi chôø ñôïi moät vaøi ngaøysau.1

Veà soá löôïng, nhìn chung Metro chæ thu mua vôùi soálöôïng raát haïn cheá trong khi khaû naêng saûn xuaát cuûahoä xaõ vieân ngaøy caøng lôùn. Ñaây laø moät trong nhöõngkhoù khaên chính khi tham gia lieân keát saûn xuaát vaøtieâu thuï saûn phaåm. Trong nhöõng tröôøng hôïp Metrokhoâng theå tieâu thuï heát soá RAT cuûa HTX, hoä xaõvieân buoäc phaûi baùn phaàn saûn phaåm coøn laïi chothöông laùi vôùi giaù thò tröôøng töï do trong khi saûnphaåm cuûa hoï laø RAT coù chaát löôïng cao hôn vaøkeøm theo ñoù laø chi phí saûn xuaát cao hôn. Maëtkhaùc, saûn xuaát theo keá hoaïch hôïp ñoàng nhöngnhu caàu thò tröôøng luoân bieán ñoäng, neân HTXkhoâng theå ñieàu tieát ñöôïc caùc nguoàn cung khaùc khiphaùt sinh theâm nhu caàu môùi veà RAT vì khoângkieåm soaùt ñöôïc quy trình canh taùc vaø chaát löôïngsaûn phaåm ngoaøi HTX .

Moät khoù khaên nöõa ñoái vôùi HTX Taân Phuù Trung laønoäi dung taäp huaán vaø chuyeån giao TBKT khoângñöôïc trieån khai haøng vuï vaø khoâng ñöôïc ñöa vaøonhö moät ñieàu khoaûn hôïp ñoàng ñeå theå hieän söï ñaàutö vaø moái quan taâm cuûa doanh nghieäp ñoái vôùivuøng nguyeân lieäu. Vôùi HTX Taân Phuù Trung, Metrochæ toå chöùc taäp huaán kyõ thuaät cho noâng daân trongnhöõng naêm ñaàu, coøn hieän nay chæ hoã trôï kyõ thuaätsô cheá, ñoùng goùi, vaø baûo quaûn.

Vôùi quy moâ hôïp taùc saûn xuaát vaø tieâu thuï saûn phaåmcoøn quaù nhoû (15 hoä, khoaûng 50 ha), khoái löôïngthu mua coøn haïn cheá, HTX raát khoù caïnh tranh vôùicaùc cô sôû kinh doanh lôùn hôn khi thò tröôøng môûroäng vaø nhu caàu tieâu thuï RAT ngaøy caøng taêng. Ñaõbaét ñaàu xuaát hieän nhöõng doanh nghieäp coù khaûnaêng ñaàu tö vaø thu mua khoái löôïng lôùn hôn. Trongkhi ñoù, vôùi khaû naêng coøn raát haïn cheá nhö hieännay HTX cuõng chöa coù ñònh höôùng roõ raøng veàchieán löôïc môû roäng quy moâ saûn xuaát vaø kinhdoanh trong thôøi gian tôùi.

5. Lyù do thaønh coâng Taân Phuù Trung laø moät trong nhöõng ñòa phöông venñoâ coù truyeàn thoáng chuyeân canh rau töø bao ñôøinay ñeå cung caáp rau xanh cho thaønh phoá nhöngchuû yeáu vaãn theo phöông thöùc saûn xuaát caù theå"maïnh ai naáy laøm". Phöông thöùc lieân keát saûn xuaátvaø tieâu thuï saûn phaåm RAT tuy môùi ñöôïc trieån khaithöïc hieän vaøi naêm trôû laïi ñaây nhöng ñaõ cho thaáymoät phöông thöùc laøm aên môùi, hieäu quaû vaø coù theånhaân roäng cho nhieàu ñòa phöông khaùc. Thaønhcoâng cuûa tröôøng hôïp naøy nhôø coù caùc yeáu toá sau:

- Phaùt huy ñöôïc ngheà truyeàn thoáng cuûa ñòaphöông laø vuøng chuyeân canh rau cuûa thaønh phoá,vôùi nhöõng ñieàu kieän ñaát ñai vaø kinh teá xaõ hoäi raátthuaän lôïi cho ngheà troàng rau.

- Vieäc löïa choïn saûn phaåm RAT ñeå ñaàu tö saûn xuaátvaø kinh doanh cuõng phuø hôïp vôùi quy hoaïch vaøchuû tröông phaùt trieån vuøng rau an toaøn cuûathaønh phoá, phuø hôïp vôùi xu theá ngöôøi tieâu duøng,

1 Hai naêm trôû laïi ñaây, nhu caàu tieâu thuï RAT cuûa Metro coù taêng leân vaø Metro ñaõ phaûi môû roäng ñòa baøn ñeå mua haøngcuûa caùc HTX khaùc ôû caùc ñòa phöông khaùc quanh thaønh phoá nhö Long An, Baø Ròa-Vuõng Taøu… Tuy nhieân, sau ñoùMetro phaûi quay laïi vôùi HTX Taân Phuù Trung vì nguoàn cung töø caùc ñòa phöông coù nhöõng nhöôïc ñieåm nhö chaát löôïngkhoâng cao, vò trí xa thaønh phoá hôn neân chi phí vaän chuyeån cao, vieäc kieåm soaùt thöïc hieän quy trình canh taùc vaø chaátlöôïng cuõng khoù khaên hôn, chuûng loaïi rau cuõng khoâng phong phuù (do ñieàu kieän thoå nhöôõng khoâng ñöôïc phuø hôïp nhöHTX Taân Phuù Trung) vaø do noâng daân thieáu kinh nghieäm xöû lyù, nhaát laø khi gaëp thôøi tieát baát thuaän nhö möa nhieàuhoaëc ñaát ñai khoâng phuø hôïp (neân khoâng coù ñuû haøng ñeå baùn cho Metro). Trong khi ñoù, quy moâ hôïp taùc saûn xuaát vaøtieâu thuï saûn phaåm cuûa HTX Taân Phuù Trung cuõng khoâng ñöôïc môû roäng, chæ thu heïp trong phaïm vi 15 hoä.



141

nhaát laø trong tình hình ngoä ñoäc thöïc phaåm vaøveä sinh an toaøn thöïc phaåm ñang trôû neân ngaøycaøng caáp baùch.

- Coù söï phoái hôïp raát toát vôùi Trung taâm khuyeánnoâng thaønh phoá, chi cuïc BVTV thaønh phoá trongvieäc tieáp thu vaø chuyeån giao kyõ thuaät canh taùcRAT cho hoä noâng daân troàng rau, nhaát laø tronggiai ñoaïn ñaàu khi HTX môùi thaønh laäp.

- Ban chuû nhieäm HTX naêng ñoäng trong vieäc tìmkieám thò tröôøng tieâu thuï, lieân keát saûn xuaát vaønaâng caáp coâng ngheä saûn phaåm.

- Coù söï löïa choïn vaø phoái hôïp raát chaët cheõ vôùinhöõng noâng daân hôïp taùc, ñaëc bieät laø nhöõngngöôøi coù kinh nghieäm vaø trình ñoä thaâm canh ñeåsaûn xuaát nhöõng saûn phaåm coù chaát löôïng cao,phuø hôïp vôùi yeâu caàu cuûa khaùch haøng.

- Toå chöùc toát hình thöùc lieân keát saûn xuaát vaø tieâuthuï saûn phaåm RAT, coù söï phoái hôïp raát chaët cheõvôùi hoä noâng daân trong vieäc saûn xuaát vaø thu muasaûn phaåm thoâng qua hôïp ñoàng vôùi caùc ñieàukhoaûn ñöôïc thaûo thuaän tröôùc, vaø quan heä raátchaët cheõ vôùi Metro ñeå tieâu thuï saûn phaåm ñaàu racho noâng daân.

6. Baøi hoïc kinh nghieäm Thaønh coâng cuûa HTX Taân Phuù Trung ñem laïi moätsoá baøi hoïc kinh nghieäm toát cho vieäc phaùt trieånhôïp ñoàng noâng saûn:

- Xaùc ñònh saûn phaåm thích hôïp ñeå kyù keát hôïpñoàng, trong ñoù höôùng tôùi caùc saûn phaåm caàn coùquy trình kyõ thuaät chuyeân bieät. Vieäc phaùt trieånrau an toaøn ôû vuøng ven ñoâ laø höôùng ñi thích hôïpcho söï phaùt trieån cuûa caùc hôïp ñoàng noâng saûn.

- Söï thaønh baïi trong vieäc thöïc hieän QÑ 80 phuïthuoäc raát lôùn vaøo vai troø cuûa Sôû NN&PTNT, ñaëcbieät trong vieäc phoå bieán tinh thaàn hôïp ñoàng vaøhoã trôï kyõ thuaät.

- Moâ hình HTX kieåu môùi ñem laïi hieäu quaû thieátthöïc cho ngöôøi saûn xuaát nhoû, giuùp hoï chuyeånñoåi cô caáu caây troàng vaø lieân keát tieâu thuï saûnphaåm thoâng qua hôïp ñoàng noâng saûn.

- Hôïp ñoàng noâng saûn neân ñaët giaù linh hoaït theotöøng loaïi caây troàng.

- Caàn coù trao ñoåi baøn baïc giöõa caùc beân tham giaveà ñieàu khoaûn hôïp ñoàng.

- Ñe doaï chính cho tính beàn vöõng cuûa hôïp ñoàngsaûn xuaát rau an toaøn trong töông lai laø chöa coùheä thoáng ñaêng kyù chaát löôïng saûn phaåm coù hieäulöïc.



142

Ñòa chæ: xaõ Myõ Lôïi B, huyeän Caùi Beø, tænh Tieàn Giang Saûn phaåm: LuùaDaïng hôïp ñoàng: Ña thaønh phaàn

HTX LÔÏI THUAÄN

HTX Lôïi Thuaän thaønh laäp naêm1998, naèm trong chuoãi lieân keátgiöõa noâng daân troàng luùa vôùi

coâng ty löông thöïc Tieàn Giang, coâng tyvaät tö noâng nghieäp Tieàn Giang. HTX coù1 chuû nhieäm, 1 phoù chuû nhieäm, 1 caùnboä phuï traùch kyõ thuaät, 1 keá toaùn, 1 thuûquó, toång soá xaõ vieân cuûa HTX laø 600hoä, dieän tích ñaát cuûa caùc xaõ vieân laø900 ha. Trong thôøi gian tôùi HTX coù keáhoaïch môû roäng theâm moät soá caây troàngvaø ngaønh ngheà khaùc ñeå taêng theâm traoñoåi saûn phaåm cuûa xaõ vieân vôùi hôïp taùcxaõ.



143

1. Giôùi thieäu Töø khi thaønh laäp vaø ñi vaøo hoaït ñoäng ñeán nayHTX coù 2 hôïp ñoàng: Hôïp ñoàng thu mua luùa giöõacoâng ty löông thöïc Tieàn Giang vôùi caùc xaõ vieân(HTX Thaønh Lôïi laøm ñaïi dieän kyù hôïp ñoàng) naêm2001 ñöôïc xem laø thaát baïi. Hieän nay, HTX chæcoøn duy trì hôïp ñoàng dòch vuï vaät tö noâng nghieäptöø naêm 2000 ñeán nay.

Tröôøng hôïp HTX Lôïi Thuaän chæ ra raèng khoâng neânaùp duïng hôïp ñoàng noâng saûn moät caùch maùy moùccho taát caû caùc loaïi noâng saûn, ñaëc bieät cho nhöõngnoâng saûn thoâng thöôøng nhö luùa gaïo.

2. Söï hình thaønh hôïp ñoàngXaõ Lôïi Thuaän thuoäc ñòa baøn xa quoác loä, giao thoângñi laïi chuû yeáu laø ñöôøng thuyû, caùc dòch vuï vaät töphaân boùn khoù khaên, HTX Lôïi Thuaän ra ñôøi laø ñeåphuïc vuï nhu caàu mua vaät tö phaân boùn, thuoácBVTV ñeå saûn xuaát luùa cuûa ñoâng ñaûo caùc noâng hoätroàng luùa ôû ñaây. Trong naêm 2001, coâng ty löôngthöïc Tieàn Giang coù nhu caàu thu mua luùa ñeå kinhdoanh neân ñaõ kyù hôïp ñoàng vôùi HTX, ñeå töø ñoù HTXhôïp ñoàng mieäng vôùi noâng daân ñeå bao tieâu saûnphaåm luùa cuûa caùc xaõ vieân. Hôïp ñoàng hình thaønhvaø chæ toàn taïi trong moät thôøi gian ngaén thì bò phaùvôõ do noâng daân khoâng ñaùp öùng yeâu caàu cuûa coângty löông thöïc ñöa ra.

Nhu caàu veà vaät tö, phaân boùn, thuoác BVTV ñeå ñaàutö saûn xuaát luùa cuûa caùc xaõ vieân raát lôùn, trong khiñieàu kieän ñi laïi khoù khaên. Maët khaùc nhieàu hoätroàng luùa bò thieáu voán ñaàu tö ñeå mua phaân boùn,thuoác BVTV. Ñeå ñaùp öùng nhu caàu ñoù, hôïp ñoàngdòch vuï vaät tö noâng nghieäp giöõa HTX vaø caùc xaõvieân ñöôïc kyù keát töø naêm 2000 ñeán nay. HTX ñöôïcxem nhö laø caàu noái giöõa coâng ty vaät tö noângnghieäp Tieàn Giang vôùi caùc xaõ vieân troàng luùa. Theohôïp ñoàng naøy, caùc xaõ vieân ñöôïc öùng tröôùc vaät töphaân boùn, thuoác BVTV vaø hoaøn traû caû voán vaø laõicho HTX khi thu hoaïch luùa, HTX khoâng bao tieâusaûn phaåm luùa cho xaõ vieân, nhöng theo nhö caùc xaõvieân HTX thì hoï cuõng muoán ñöôïc baùn luùa cho caùcthöông laùi hôn vì caùc thöông laùi deã chaáp nhaän luùacuûa hoï hôn coâng ty löông thöïc tröôùc ñaây.

3. Ñieàu khoaûn hôïp ñoàngÑieàu khoaûn chuû yeáu trong hôïp ñoàng giöõa xaõ vieânHTX vôùi coâng ty löông thöïc Tieàn Giang (HTX laøm

ñaïi dieän thu mua luùa cho coâng ty) trong naêm 2001laø HTX cung öùng vaät tö noâng nghieäp (phaân boùn,thuoác tröø saâu) cho caùc xaõ vieân döôùi daïng öùng tröôùctraû sau, caùc xaõ vieân baùn luùa cho coâng ty löôngthöïc (HTX laøm ñaïi dieän thu mua). Giaù caû luùa theogiaù thò tröôøng. Caùc khoaûn vaät tö ñaõ öùng tröôùc HTXtính toaùn caû laõi cho xaõ vieân vaø xaõ vieân hoaøn traûcho HTX sau moãi vuï luùa. HTX giuùp xaõ vieân veàhöôùng daãn kyõ thuaät, phoøng tröø saâu beänh.

Ñieàu ñaùng quan taâm nhaát trong hôïp ñoàng naøy laøtieâu chuaån luùa thu mua hoaøn toaøn do coâng ty löôngthöïc ñöa ra maø khoâng ñöôïc söï thoáng nhaát cuûa caùcxaõ vieân. Theo hôïp ñoàng bao tieâu luùa giöõa coâng tylöông thöïc vaø caùc xaõ vieân HTX Lôïi Thuaän (chuûnhieäm HTX laøm ñaïi dieän kyù hôïp ñoàng) tieâu chuaånluùa coâng ty ñöa ra laø: ñoä thuyû phaân khoâng vöôïtquaù 15%, tyû leä haït leùp khoâng quaù 10%, taïp chaátkhoâng vöôït quaù 30%, laãn gioáng khoâng vöôït quaù10%, tyû leä haït bò hoûng khoâng vöôït quaù 2,5% , tyûleä haït raïn nöùt khoâng vöôït quaù 8%, tyû leä haït baïcbuïng khoâng vöôït quaù 8%, tyû leä haït ñoû soïc ñoûkhoâng vöôït quaù 2%, tyû leä haït vaøng (do bò aåm .v.v.)khoâng vöôït quaù 0,5%, haït bò saâu beänh khoâng coù.

Ñieàu khoaûn chuû yeáu trong hôïp ñoàng giöõa xaõ vieânHTX vôùi coâng ty vaät tö noâng nghieäp Tieàn Giang(HTX laøm ñaïi dieän kyù hôïp ñoàng) trong thôøi gian2000 ñeán nay laø HTX cung öùng vaät tö noângnghieäp (phaân boùn, thuoác tröø saâu) cho caùc xaõ vieândöôùi daïng öùng tröôùc traû sau. HTX laøm trung gianlieân keát giöõa coâng ty vaät tö tænh Tieàn Giang vôùicaùc xaõ vieân cuûa HTX. Hôïp taùc xaõ nhaän vaät tö töøcoâng ty vaät tö, cung öùng vaät tö laïi cho xaõ vieân (choxaõ vieân öùng tröôùc vaät tö ñeå xaõ vieân ñaàu tö saûn xuaátluùa, caùc xaõ vieân thanh toaùn laïi caû voán laãn laõi choHTX vaøo cuoái vuï luùa), giöõa HTX vaø xaõ vieân coù hôïpñoàng baèng vaên baûn. Phía HTX hoã trôï cho caùc xaõvieân veà kyõ thuaät troàng troït vaø BVTV. Khi coù thieântai, dòch beänh xaåy ra, coâng ty vaät tö vaø HTX xemxeùt giaûm nôï hoaëc keùo daøi thôøi gian traû nôï cho xaõvieân. Veà giaù caû vaät tö: giaù caû hôïp ñoàng cung öùngvaät tö giöõa HTX vôùi caùc xaõ vieân laø theo giaù thòtröôøng, laõi suaát ñöôïc tính theo laõi suaát ngaân haøng.Ñeå khuyeán khích cho HTX thöïc hieän toát vieäc cungöùng dòch vuï vaät tö cho caùc xaõ vieân, phía coâng tyvaät tö noâng nghieäp traû hoa hoàng cho HTX laø 30ñoàng treân moãi kg vaät tö baùn. Theo yù kieán cuûa chuûnhieäm hôïp taùc xaõ vaø caùc thaønh vieân trong banchuû nhieäm thì möùc chi traû naøy laø töông ñoái hôïp lyù,giuùp cho HTX coù kinh phí ñeå hoaït ñoäng.



144

4. Tình hình thöïc hieän hôïp ñoàngHaàu heát dieän tích saûn xuaát luùa cuûa caùc xaõ vieânHTX naèm trong vuøng saûn xuaát coù ñieàu kieän giaothoâng ñi laïi khoù khaên, saân phôi luùa khoâng ñaùp öùngñuû cho löôïng luùa saûn xuaát, caùc noâng hoä troàng luùakhoâng coù ñieàu kieän ñeå ñaàu tö caùc phöông tieänmaùy moùc ñeå saáy luùa. Ñaëc ñieåm naøy ñaõ daãn ñeánvieäc phôi saáy luùa cuûa noâng daân gaëp nhieàu khoùkhaên, nhaát laø khi thu hoaïch gaëp thôøi tieát khoângthuaän.

Trong ñieàu kieän nhö vaäy nhöng coâng ty löông thöïcyeâu caàu ñoä thuyû phaàn cuûa luùa phaûi khoâng cao hôn15%, nhöng trong thöïc teá, phaàn lôùn luùa cuûa noângdaân trong hôïp taùc xaõ khoâng ñaït ñoä thuyû phaàn cuûacoâng ty ñöa ra. Ngoaøi ra yeâu caàu veà tyû leä taïp chaátcuûa coâng ty ñöa ra khoâng phuø hôïp vôùi ñieàu kieänsaûn xuaát luùa cuûa vuøng naøy vaø phaàn lôùn saûn löôïngluùa cuûa xaõ vieân khoâng ñaït. Veà chæ tieâu khoâng coùhaït bò saâu beänh, ñaây laø yeâu caàu quaù cao, haàu heátcaùc hoä noâng daân khoâng ñaït yeâu caàu naøy. Caùc chætieâu kyõ thuaät coâng ty aùp ñaët khoâng phuø hôïp vôùiñieàu kieän kyõ thuaät cuûa xaõ vieân, caùc xaõ vieân khoângtheå ñaùp öùng ñöôïc daãn ñeán hôïp ñoàng bò phaù vôõ.

Hôïp ñoàng khoâng thöïc hieän ñöôïc nhöng coâng tylöông thöïc cuõng khoâng bò thieät haïi gì vì coâng ty ñaõkhoâng ñaàu tö gì cho caùc xaõ vieân. Khi hôïp ñoàng bòphaù vôõ, caùc xaõ vieân baùn luùa cho caùc thöông laùi,maëc duø caùc thöông laùi mua vôùi giaù reû hôn nhöngbuø laïi caùc thöông laùi "deã tính" hôn. Hoï chaáp nhaänchaát löôïng luùa cuûa xaõ vieân cung caáp, vì vaäy choduø giaù reû hôn so vôùi giaù coâng ty ñöa ra nhöng hoïvaãn caûm thaáy thoaûi maùi khi baùn luùa cho thöônglaùi. Caùc thöông laùi luùa trong vuøng saün saøng mualuùa cho noâng daân, hoï bieát ñöôïc ñieàu kieän cuûangöôøi saûn luùa ôû ñaây khoù khaên veà vieäc phôi saáy luùaneân chaáp nhaän theo thöïc teá. Ñaây cuõng chính laø söïlinh hoaït cuûa caùc thöông laùi hôn so vôùi coâng tynhaø nöôùc.

Trong khi hôïp ñoàng tieâu thuï luùa giöõa coâng ty löôngthöïc vaø caùc xaõ vieân bò phaù vôõ, thì hôïp ñoàng cungöùng vaät tö noâng nghieäp giöõa HTX vôùi caùc xaõ vieânvaãn ñöôïc duy trì vaø phaùt trieån ñeán taän baây giôø.Khi lieân keát vôùi coâng ty vaät tö noâng nghieäp, HTXcoù nguoàn vaät tö oån ñònh, giaù caû ít bieán ñoäng, maëtkhaùc HTX coù ñöôïc nguoàn voán ñeå kinh doanh.Vieäc kyù hôïp ñoàng cung öùng vaät tö giöõa HTX vôùicaùc xaõ vieân ñaõ giuùp cho ngöôøi noâng daân giaûi

quyeát ñöôïc voán ñaàu tö veà vaät tö phaân boùn, thuoáctröø saâu beänh haïi.

Ñaây laø ñieåm öu vieät cuûa lieân keát naøy vì raèng neáukhoâng coù HTX ñöùng ra toå chöùc kyù keát hôïp ñoàngvaø cung öùng vaät tö thì phaàn lôùn caùc hoä troàng luùaôû ñaây bò ñoäng trong vieäc ñaàu tö cho saûn xuaát luùado thieáu voán. Hôn nöõa neáu mua ôû caùc ñaïi lyù khaùcngoaøi HTX thì giaù cao hôn. Maët khaùc nhôø coù hôïpñoàng cung öùng vaät tö maø ngöôøi noâng daân coù ñöôïcsöï höôùng daãn kyõ thuaät vaø caùch phoøng tröø saâubeänh haïi cho luùa neân hieäu quaû saûn xuaát vaø ñaàu tötrong saûn xuaát luùa cao hôn, khoâng bò toán theâmkhoaûn vaät tö vaø thuoác BVTV do khoâng am hieåu quitrình kyõ thuaät. Veà phía coâng ty vaät tö noâng nghieäp,nhôø coù lieân keát ñaõ giuùp cho coâng ty tieâu thuï ñöôïcvaät tö oån ñònh hôn. Thu nhaäp cuûa HTX vaø xaõ vieâncoù taêng leân so vôùi tröôùc khi chöa coù lieân keát.

5. Lyù do thaát baïiSöï ñoå vôõ cuûa hôïp ñoàng noâng saûn thu mua luùa giöõaHTX Lôïi Thuaän vaø Coâng ty löông thöïc Tieàn Giangcoù theå quy veà moät soá nguyeân nhaân sau ñaây:

- Coâng ty ñaët tieâu chuaån saûn phaåm quaù cao maøkhoâng coù trôï giuùp veà kyõ thuaät ñoàng boä

- Coâng ty thu mua khoâng thöïc söï coù nhu caàu thumua luùa cuûa ngöôøi daân do chi phí giao dòch cao,taïi vuøng coù ñieàu kieän giao thoâng khoâng thuaän lôïi

- Caùc coâng ty kyù hôïp ñoàng khoâng thöïc söï coù nhucaàu thu mua cheá bieán saûn phaåm maø chæ muoánbaùn vaät tö noâng nghieäp cho noâng daân

6. Baøi hoïc kinh nghieämTöø tröôøng hôïp naøy, chuùng ta coù theå ruùt ra 3 baøihoïc kinh nghieäm sau ñaây:

- Vieäc aùp duïng maùy moùc hôïp ñoàng noâng saûnkhoâng phuø hôïp vôùi caây luùa thoâng thöôøng.

- HTX ñoùng vai troø quan troïng trong vieäc ñaùp öùngnhu caàu veà vaät tö noâng nghieäp cho ngöôøi daân.

- Muoán hôïp ñoàng bao tieâu saûn phaåm thaønh coângthì caàn ñôn giaûn hoaù tieâu chuaån chaát löôïng thumua, ñaëc bieät ñoái vôùi noâng saûn thoâng thöôøngnhö luùa gaïo.



145

Ñòa chæ: AÁp Löông leã - Xaõ Myõ löông - huyeän Caùi Beø - tænh Tieàn giang

Saûn phaåm: Hoa quaû

HTX MYÕ LÖÔNG

HTX Myõ Löông laø moät toå chöùcnoâng daân töï nguyeän, thaønh laäpnaêm 2003. Chuû xöôùng thaønh laäp

laø oâng Huyønh Nguyeân Anh, hieän laø chuûnhieäm HTX. Truï sôû HTX duøng ngay nhaøoâng Huyønh Nguyeân Anhh.



146

1. Giôùi thieäuHoaït ñoäng cuûa HTX mang tính chaát nhö moät HTXcoå phaàn cuûa caùc hoä noâng daân, cuøng gom goùphaøng hoaù do chính mình saûn xuaát, cuøng phaâncoâng nhau thöïc hieän moät soá khaâu sau thu hoaïchnhö phaân loaïi, ñoùng goùi, baûo quaûn noâng saûn, chuûyeáu laø traùi caây vaø kinh doanh tieáp thò saûn phaåmtôùi moät soá nhaø phaân phoái nhö caùc sieâu thò lôùn ôûTP. HCM, Haø Noäi, caùc trung taâm thöông maïi, moätsoá doanh nghieäp xuaát nhaäp khaåu rau quaû… Lónhvöïc hoaït ñoäng dòch vuï vaø kinh doanh laø caùc loaïitraùi caây vuøng Ñoàng baèng soâng Cöûu Long nhöng töøkhi thaønh laäp tôùi nay HTX môùi chæ chuû yeáu muabaùn Böôûi Long Coå Coø laø saûn phaåm noåi tieáng treânñaát Caùi Beø, Tieàn Giang.

Suoát 2 naêm (2003 ñeán 2005) töø khi thaønh laäp,HTX khoâng thu ñöôïc chuùt laõi naøo. Baét ñaàu töø2006, HTX môùi baét ñaàu coù laõi. Tuy nhieân, hieännay HTX môùi chæ thu mua ñöôïc khoaûng 30-35%löôïng kyù keát trong hôïp ñoàng töø caùc hoä xaõ vieân,phaàn coøn laïi vaãn phaûi mua ngoaøi raát nhieàu do saûnphaåm cuûa xaõ vieân khoâng ñaùp öùng ñöôïc yeâu caàucuûa khaùch haøng.

Nhöõng khoù khaên trong vieäc duy trì vaø môû roänghôïp ñoàng noâng saûn taïi HTX Myõ Löông cho ta thaáyñoái vôùi caùc saûn phaåm ñaëc saûn, hôïp ñoàng chæ coùtheå thaønh coâng khi taïo ra lieân keát doïc vaø coù söï hoãtrôï maïnh meõ cho vieäc ñaêng kyù nguoàn goác xuaát xöù.

2. Söï hình thaønh hôïp ñoàngVieäc hình thaønh hôïp ñoàng laø hoaøn toaøn theo nhucaàu cuûa caùc hoä noâng daân troàng böôûi. Toaøn theå xaõvieân vaø chuû nhieäm ñeàu khoâng heà bieát ñeán Nghòñònh 80/CP cuûa Chính phuû khuyeán khích hôïpñoàng lieân keát, tieâu thuï noâng saûn.

Hôïp ñoàng baèng vaên baûn chính thöùc ôû ñaây laø hôïpñoàng giöõa HTX (coù söï ñoàng thuaän nhaát trí cuûa caùchoä noâng daân laø xaõ vieân HTX) vôùi caùc doanhnghieäp phaân phoái traùi caây. Vì ñaây laø HTX chöùkhoâng phaûi laø moät thöông laùi töï boû voán ra thu gomtraùi caây veà baùn laïi cho doanh nghieäp neân vieächình thaønh hôïp ñoàng veà phía HTX laø khoâng ñôngiaûn. ÔÛ ñoù caàn coù söï ñoàng thuaän cao, nhaát trí cuûacaùc hoä xaõ vieân veà caùc ñieàu khoaûn thì hôïp ñoàngmôùi coù theå thöïc hieän ñöôïc neân coù theå noùi hìnhthöùc lieân keát cuûa caùc hoä noâng daân ôû ñaây laø böôùckhôûi ñaàu quan troïng ñeå hình thaønh HÑ.

Lieân keát raøng buoäc cuøng ñöùng veà moät phía ñeå kyùHÑ vôùi doanh nghieäp, HTX Myõ löông duøng hìnhthöùc goùp voán vôùi caùc hoä noâng daân troàng cam, böôûitrong xaõ Myõ Löông. Ngöôøi saùng laäp laø oâng HuyønhNguyeân Anh ñaõ xin pheùp vaø nhôø chính quyeàn xaõMyõ Löông cuøng taäp hôïp caùc hoä noâng daân trong xaõ,neâu roõ muïc ñích, yeâu caàu cuõng nhö nghóa vuïquyeàn lôïi cuûa noâng daân neáu tham gia HTX; giôùithieäu ñieàu leä tham gia HTX do oâng töï soaïn thaûotreân cô sôû tham khaûo yù kieán moät soá hoä noâng daânñang muoán cuøng oâng thaønh laäp HTX. Sau vaøithaùng vaän ñoäng, 12 hoä xaõ vieân khaùc ñaõ cuøng oângHuyønh Nguyeân Anh thaønh laäp HTX. Hoï taäp hoïp,baøn baïc noäi dung hoaït ñoäng cuûa HTX vaø phöôngthöùc goùp voán. Hoï cuõng baàu chuû nhieäm; phoù chuûnhieäm; thuû quyõ vaø phaân coâng traùch nhieäm töøngthaønh vieân trong HTX theo naêng löïc cuûa töøng caùnhaân. Tuy nhieân, do phaàn lôùn trong soá hoï laø noângdaân, trình ñoä vaên hoùa chæ töø lôùp 5 ñeán lôùp 9 neânhoï troâng caäy gaàn nhö hoaøn toaøn vaøo chuû nhieäm laøoâng Huyønh Nguyeân Anh (ngöôøi coù trình ñoä vaênhoùa cao nhaát vì ñaõ hoïc heát lôùp 12) laø ngöôøi lo thuûtuïc ñaêng kyù hoaït ñoäng, tö caùch phaùp nhaân cuõngnhö moïi hoaït ñoäng thöông maïi, phaùt trieån thòtröôøng.

Toång soá voán coá ñònh cuûa HTX khi baét ñaàu thaønhlaäp laø 63 trieäu, laø voán goùp cuûa 21 coå phaàn cuûa 13hoä xaõ vieân töï nguyeän tham gia HTX. Trung bìnhmoãi coå phaàn laø 3 trieäu ñoàng, trong ñoù chæ coù 2 xaõvieân laø goùp 4 coå phaàn (12 trieäu), soá coøn laïi ña soálaø 1 coå phaàn (3 trieäu). Caùc xaõ vieân HTX cuõng ñeàulaø nhöõng ngöôøi troàng böôûi. Toaøn boä dieän tíchtroàng böôûi cuûa 13 hoä thaønh vieân HTX hieän laø 96coâng (khoaûng gaàn 10 ha), chieám khoaûng 12%dieän tích böôûi xaõ coù (hieän xaõ Myõ Löông coù khoaûng690ha). Vôùi naêng suaát böôûi Long Coå Coø hieän nayôû Myõ Löông laø khoaûng 2taán/coâng/naêm thì löôïngsaûn phaåm böôûi trong caùc hoä xaõ vieân HTX tham giagiao dòch seõ khoaûng 200 taán/naêm.

Hieän nay trung bình moãi thaùng HTX kyù hôïp ñoànggiao böôûi cho caùc nhaø phaân phoái laø khoaûng7taán/thaùng, nhö vaäy neáu gom heát soá löôïng böôûicuûa 13 hoä xaõ vieân cuõng môùi chæ tieâu thuï ñöôïc50% löôïng böôûi xaõ vieân cuûa HTX coù. Tuy nhieânthöïc teá con soá naøy laïi chæ ñaït khoaûng 30-35% docaên cöù yeâu caàu cuûa caùc HÑ vôùi caùc nhaø phaânphoái traùi caây, HTX laïi thöôøng phaûi thu gom töø caùchoä khaùc khoâng phaûi laø xaõ vieân vì moät soá löôïngböôûi khaù lôùn cuûa xaõ vieân HTX khoâng ñaït chaátlöôïng theo yeâu caàu.



147

Caùc coâng vieäc dòch vuï sau thu hoaïch (nhö lau röûa,phaân loaïi, ñoùng goùi, daùn nhaõn maùc…) cuõng nhöcaùc khaâu tieáp thò saûn phaåm, xaây döïng thöông hieäuv.v ñeàu do xaõ vieân HTX ñaûm nhieäm. Caùc hoaïtñoäng sau thu hoaïch do chính ngöôøi lao ñoäng cuûacaùc hoä xaõ vieân HTX laøm vaø ñöôïc tính coâng theogiaù coâng lao ñoäng treân thò tröôøng cuûa khu vöïc.Vieäc tieáp thò, giao dòch mua baùn, xaây döïng thöônghieäu môùi chæ tính treân chi phí thöïc…

Nhaän thöùc ñöôïc vai troø quan troïng cuûa vieäc quaûngbaù saûn phaåm ñaëc saûn cuûa ñòa phöông neân ngay töøkhi thaønh laäp HTX ñaõ nhaát trí cuøng boû chi phí xaâydöïng thöông hieäu Böôûi Long Coå Coø vaø hieän ñaõñöôïc caáp baèng sôû höõu teân thöông hieäu.

Gaàn 2 naêm sau khi thaønh laäp, HTX töï moø maãmtìm kieám ñoái taùc ñeå kyù HÑ baèng vieäc caét cöû ngöôøimaø chuû yeáu laø oâng chuû nhieäm tôùi caùc chôï ñaàumoái, sieâu thò, trung taâm thöông maïi, hoäi chôï, coângty kinh doanh, xuaát nhaäp khaåu rau quaû v.v. Keátquaû laø hieän nay ñaõ coù haøng chuïc HÑ ñöôïc kyù keátnhö heä thoáng sieâu thò Intimex cuûa Haø noäi, Haûiphoøng; 4 sieâu thò thuoäc heä thoáng Maximart ôûTPHCM ; Heä thoáng sieâu thò Citimart ôû TP HCMvaø moät soá coâng ty kinh doanh rau quaû…

3. Ñieàu khoaûn hôïp ñoàngTuøy ñieàu kieän cuûa doanh nghieäp, moãi hôïp ñoàngcoù nhöõng ñieàu khoaûn cuï theå tuy nhieân nhöõngñieåm chung quan troïng, quyeát ñònh ñeán thaønh baïicuûa HÑ laø:

- HTX phaûi giao haøng ñuùng soá löôïng vaø chaátlöôïng theo qui ñònh maø doanh nghieäp ñaët haøng.

- Giaù caû do thoûa thuaän giöõa 2 beân trong töøng thôøiñieåm, laáy caên cöù laø giaù thò tröôøng, thöôøng laøtheo giaù HTX baùo cho doanh nghieäp tröôùc 10ngaøy, doanh nghieäp thaáy ñöôïc thì baùo ñaët haøngmua.

- HTX phaûi cung caáp toaøn boä chi tieát moâ taû veàsaûn phaåm vaø chòu traùch nhieäm tröôùc phaùp luaätveà nguoàn goác, xuaát xöù, chaát löôïng, veä sinh antoaøn thöïc phaåm cuûa saûn phaåm, nhaõn hieäu haønghoùa phuø hôïp vôùi qui ñònh phaùp luaät hieän haønh.

- Thôøi haïn thanh toaùn tieàn cho HTX thöôøng laøsau khi giao haøng 7- 10 ngaøy nhöng coù nhöõngñôn haøng phaûi sau 1 thaùng.

4. Tình hình thöïc hieän hôïp ñoàngKeå töø khi coù hôïp ñoàng ñöôïc kyù keát, chöa khi naøo2 beân vi phaïm hôïp ñoàng vì caû doanh nghieäp vaøHTX ñeàu coá gaéng tuaân thuû theo caùc ñieàu kieänñöôïc kyù. Tuy nhieân caùc hoä xaõ vieân vaø chuû nhieämñeàu cho bieát söï tieàm aån nguy cô hôïp ñoàng bò phaùvôõ hieän nay laø raát cao. Töø ñaàu 2006 ñeán nay HTXñang coá goàng mình ñeå cheøo choáng, thöïc hieän caùcHÑ ñaõ kyù do löôïng haøng HTX baùn cho caùc nhaøphaân phoái baét ñaàu taêng maïnh. Tuy nhieân, ñieàu ñoùñoàng nghóa vôùi vieäc HTX ñang chòu söùc eùp lôùn, coùnguy cô ñoå vôõ hôïp ñoàng vôùi caùc doanh nghieäp vìkhoâng ñuû voán ñeå phaùt trieån hoaït ñoäng kinh doanhcuûa mình cuõng nhö khoâng löôøng heát ñöôïc khoùkhaên khi thöïc hieän caùc ñieàu khoaûn veà soá löôïngvaø chaát löôïng haøng theo HÑ ñaõ kyù vôùi doanhnghieäp.

Ñôn cöû hieän nay moãi thaùng trung bình coù 7 taánböôûi ñöôïc giao dòch. Vôùi giaù böôûi hieän nay trungbình 6 - 7.000 ñ/kg thì chæ caàn 1 laàn giao haøng,soá tieàn doanh nghieäp nôï HTX ñaõ laø khoaûng 45 -50 trieäu ñoàng, gaàn baèng soá voán HTX coù (63 trieäuñoàng), chöa keå nhieàu HÑ laïi traû chaäm sau 1 thaùngvaø coøn bieát bao nhieâu chi phí khaùc nhö: chi phígiao dòch, chi phí vaên phoøng, chi phí traû coâng laoñoäng cho vieäc phaân loaïi, ñoùng goùi, chuyeân chôûv.v...

Theâm moät trôû ngaïi voâ cuøng lôùn nöõa laø soá löôïng vaøchaát löôïng böôûi thu gom theo yeâu caàu cuûa doanhnghieäp luoân khieán cho HTX phaûi raát vaát vaû khithöïc hieän. Tuy khaû naêng HTX thu gom cung caáptheo hôïp ñoàng môùi chæ chieám 30-35% saûn löôïngböôûi trong vöôøn caùc hoä xaõ vieân HTX nhöng raátnhieàu hôïp ñoàng hieän nay HTX khoâng theå laáy ñöôïccuûa caùc hoä xaõ vieân vì chaát löôïng khoâng ñaït. Saûnlöôïng böôûi cuûa caùc hoä khaù doài daøo nhöng khoângñoàng ñeàu, chaát löôïng raát thaáp do gioáng vaø kyõthuaät chaêm soùc khoâng toát. Coù tôùi 65-70% löôïngböôûi cung caáp theo hôïp ñoàng ñaønh phaûi mua gomôû caùc nôi khaùc. Ñieàu ñoù khieán HTX laïi caøng bòñoäng trong vieäc thöïc hieän hôïp ñoàng.

Theâm nöõa muïc tieâu cuûa caùc xaõ vieân khi tham giaHTX laø ñeå tieâu thuï saûn phaåm cuûa mình maø nay laïikhoâng tieâu thuï ñöôïc neân khieán nhieàu xaõ vieân coùtaâm lyù chaùn naûn. Caùc hoä xaõ vieân hieän nay ñeàucho bieát vì lyù do ñoù neân hieän nay ngoaøi tham giaHTX hoï coøn phaûi giao dòch mua baùn vôùi nhieàuthöông laùi mua böôûi khaùc ñeå coù theå thu hoài ngay



148

tieàn chuaån bò ñaàu tö tieáp cho vöôøn böôûi vaø phoøngkhi HTX khoâng mua thì hoï coøn coù choã khaùc ñeågiaûm bôùt ruûi ro raát deã coù theå xaûy ra.

5. Lyù do thaát baïiXaõ vieân vaø Chuû nhieäm HTX Myõ Löông ñeàu khaúngñònh muïc ñích cuûa hoï khi lieân keát tham gia HTXlaø ñeå taäp hôïp nhau laïi nhaèm coù ñöôïc moät löôïnghaøng hoaù ñuû lôùn, ñoàng ñeàu ñeå coù theå ñaùp öùngñöôïc yeâu caàu veà soá löôïng vaø chaát löôïng cuûa caùcdoanh nghieäp; cuøng chung nhau xaây döïng moätthöông hieäu saûn phaåm ñeå haøng hoaù cuûa moãi hoä trôûneân coù giaù trò hôn, ñöôïc nhieàu ngöôøi bieát ñeán hôntreân thò tröôøng. Vaøo HTX, hoä xaõ vieân seõ coù ñuû töcaùch phaùp nhaân giao dòch vôùi caùc nhaø phaân phoái,töùc laø ñöôïc baùn taän ngoïn, khoâng phaûi baùn quanhieàu moái trung gian, giaù caû do vaäy seõ ñöôïc caohôn. Ñoù cuõng laø lyù do vì sao sau 2 naêm hoaït ñoängkhoâng coù laõi nhöng khoâng xaõ vieân naøo cuûa HTXmuoán xin ra.

Tuy nhieân coù theå thaáy roõ haïn cheá caên baûn chovieäc duy trì vaø môû roäng quy moâ hôïp ñoàng ôû ñaây laøvoán vaø kyõ thuaät saûn xuaát böôûi.

HTX Myõ löông hoaøn toaøn duøng voán goùp cuûa xaõvieân ñeå kinh doanh, khoâng coù moät ñoàng voán naøoñöôïc vay töø ngaân haøng do HTX khoâng coù taøi saûntheá chaáp. HTX laïi khoâng theå tieáp caän caùc nguoànvoán tín duïng öu ñaõi hay caùc chöông trình hoã trôï töøchính quyeàn. Caùc xaõ vieân thì ñeàu laø hoä daân thunhaäp trung bình. Lôïi theá cuûa hình thöùc lieân keátgiöõa caùc hoä naøy laïi khoâng theå phaùt huy. Neáu nhösaûn phaåm ñöôïc laáy hoaøn toaøn töø caùc hoä xaõ vieânthì söùc eùp veà voán quay voøng seõ coù phaàn naøo ñôõhôn vì HTX chính laø cuûa hoï neân caùc hoä coù theånhaän tieàn chaäm. Nhöng treân thöïc teá löôïng böôûilaáy ñöôïc töø caùc hoä xaõ vieân laïi khoâng nhieàu maøneáu mua cuûa caùc vöôøn böôûi khaùc thì khoù loøng maøHTX coù theå traû chaäm. Do vaäy duø coù xaây döïngñöôïc thöông hieäu, coù nhieàu hôïp ñoàng ñöôïc kyùnhöng HTX laïi vaãn khoâng theå phaùt trieån.

Haïn cheá thöù hai laø khaû naêng tieáp caän vôùi khoahoïc kyõ thuaät cuûa caùc hoä noâng daân cuûa HTX MyõLöông raát haïn cheá. Caùc xaõ vieân HTX cho bieáttrung bình moãi naêm coù 5 - 6 laàn hoï ñöôïc tham giacaùc lôùp hoïc veà kyõ thuaät canh taùc caây coù muùi doTrung taâm khuyeán noâng huyeän Caùi beø toå chöùcnhöng caùc noäi dung ñeàu khoâng phuø hôïp. Ví duïnhö vieäc hoï khoâng theå laøm theo khuyeán caùo ngaênngöøa beänh vaøng laù Greening baèng vieäc caùch lygiöõa caùc vöôøn böôûi vôùi khoaûng caùch 5 km. Gioángböôûi maø caùc hoä xaõ vieân troàng laïi khoâng ñoàng ñeàuveà chaát löôïng daãn ñeán saûn phaåm khoâng ñoàngnhaát laø ñieàu taát yeáu.

Coù theå nhìn thaáy raát roõ laø hình thöùc hôïp ñoàng giaodòch cuûa HTX Myõ Löông hieän nay raát baát oån; chæcaàn moät hôïp ñoäng bò truïc traëc chaäm traû tieàn hoaëcdoanh nghieäp traû laïi haøng laø coù theå khieán HTX rôivaøo nôï naàn vaø ñình treä hoaït ñoäng. Nguyeân nhaâncoù theå thaáy ñöôïc khaù roõ ôû ñaây laø do HTX chöanhaän ñöôïc baát kyø moät hoã trôï naøo töø phía chínhquyeàn ñeå coù ñöôïc söï hoã trôï veà voán vay cuõng nhöchöa coù ñöôïc söï hoã trôï töø caùc nhaø khoa hoïc veà kyõthuaät canh taùc cho saûn phaåm chaát löôïng cao.

6. Baøi hoïc kinh nghieämTröôøng hôïp cuûa HTX Myõ Löông cho ta thaáy 3 baøihoïc kinh nghieäm chính veà hôïp ñoàng noâng saûn:

- Do haïn cheá vieäc hoã trôï lieân keát chuû yeáu giöõadoanh nghieäp nhaø nöôùc vaø noâng daân, neân QÑ80 raát khoù vöôn tôùi caùc toå chöùc hôïp taùc töïnguyeän cuûa noâng daân trong vieäc phaùt trieån hôïpñoàng noâng saûn, keå caû cho caùc loaïi saûn phaåm raátthích hôïp nhö böôûi ñaëc saûn.

- Moät trong nhöõng kích thích chuû yeáu ñeå noângdaân thaønh laäp HTX laø do nhu caàu baûo veä thöônghieäu vaø kyù keát hôïp ñoàng tieâu thuï saûn phaåm

- Ñoái vôùi caùc saûn phaåm ñaëc saûn, hôïp ñoàng chæ coùtheå thaønh coâng khi taïo ra lieân keát doïc vaø coù söïhoã trôï cho vieäc ñaêng kyù nguoàn goác xuaát xöù.



149

Ñòa chæ: AÁp Taân Tænh- Xaõ Taân Myõ Chaùnh - TP Myõ tho - tænh Tieàn Giang

Saûn phaåm: RauDaïng hôïp ñoàng: Ña thaønh phaàn

HTX TAÂN MYÕ CHAÙNH

HTX Taân Myõ Chaùnh coù teân ñaày ñuûlaø HTX noâng nghieäp kinh doanhtoång hôïp Taân Myõ Chaùnh, thaønh

laäp töø naêm 1987 trong phong traøo hôïptaùc hoùa toaøn quoác vôùi 1200 xaõ vieân.Naêm 1990, caùc xaõ vieân boû ra gaàn heát,HTX ñöùng tröôùc nguy cô phaù saûn dohoaït ñoäng khoâng hieäu quaû.



150

1. Giôùi thieäuHTX Taân Myõ Chaùnh coù teân ñaày ñuû laø HTX noângnghieäp kinh doanh toång hôïp Taân Myõ Chaùnh,thaønh laäp töø naêm 1987 trong phong traøo hôïp taùchoùa toaøn quoác vôùi 1200 xaõ vieân. Naêm 1990, caùcxaõ vieân boû ra gaàn heát, HTX ñöùng tröôùc nguy côphaù saûn do hoaït ñoäng khoâng hieäu quaû.

Naêm 1992-1993, ñöôïc söï hoã trôï maïnh cuûa chínhquyeàn tænh Tieàn Giang, HTX ñöôïc cuûng coá laïi vaøbaét ñaàu chuyeån phöông thöùc hoaït ñoäng sang laømnhieäm vuï nhö moät thöông laùi, mua gom caùc loaïinoâng saûn cung caáp cho caùc doanh nghieäp kinhdoanh noâng saûn, caùc ñôn vò tieâu thuï noâng saûn vôùisoá löôïng lôùn nhö caùc beáp aên taäp theå, caùc cöûahaøng, nhaø maùy cheá bieán rau quaû, caùc coâng ty cheábieán thöïc phaåm v.v. Ngoaøi ra, HTX coøn laøm dòchvuï noâng nghieäp xaây döïng traïm cung caáp nöôùc baùncho noâng daân trong vuøng; xaây döïng loø gieát moå giasuùc, gia caàm nhaèm cung caáp thòt heo, gaø ñaûm baûotieâu chuaån veä sinh thöïc phaåm.

Toå chöùc cuûa HTX mang tính chuyeân nghieäp caobao goàm Ban chuû nhieäm HTX (3 ngöôøi), Ban kieåmsoaùt (3 ngöôøi), 1 keá toaùn tröôûng, 1 thuû quó vaø Phuïtraùch caùc Ban, Traïm (nhö Tröôûng Ban gieát moå giacaàm, Tröôûng traïm caáp nöôùc…). Toång soá coù 20 caùnboä naèm trong Ban Quaûn lyù cuûa HTX ñöôïc höôûnglöông vaø Baûo hieåm xaõ hoäi.

Theo baùo caùo cuûa Chuû nhieäm HTX, moät vaøi hoaïtñoäng kinh doanh dòch vuï cuûa HTX ñang thuaän lôïi,coù lôïi nhuaän nhö dòch vuï cung caáp nöôùc cho caùchoä noâng thoân trong vuøng, dòch vuï gieát moå gia caàm(HTX coù ñaàu tö xaây döïng loø gieát moå). Nhöng caùchoaït ñoäng hôïp ñoàng tieâu thuï noâng saûn cho noângdaân thì ñang gaëp raát nhieàu khoùù khaên, luoân chöùañöïng ruûi ro cao maëc duø HTX ñang nhaän ñöôïcnhieàu söï uûng hoä cuûa chính quyeàn xaõ vaø ngaønhnoâng nghieäp tænh Tieàn Giang. Hieän HTX thöôøngphaûi laáy lôïi nhuaän töø caùc nguoàn thu cung caápnöôùc vaø gieát moå gia caàm ñeå hoã trôï cho dòch vuïmua baùn noâng saûn, ñaëc bieät laø saûn phaåm rau.

Nhöõng khoù khaên trong vieäc phaùt trieån hôïp ñoàngnoâng saûn ôû HTX Taân Myõ Chaùnh cho thaáy hôïpñoàng noâng saûn raát khoù thaønh coâng neáâu quy moâsaûn xuaát manh muùn. Theâm vaøo ñoù, caàn coù quyhoaïch vuøng nguyeân lieäu vaø coù ñaàu tö ñaùng keå thìmôùi coù theå hình thaønh hôïp ñoàng noâng saûn

2. Söï hình thaønh hôïp ñoàngNgay khi môùi baét ñaàu caûi toå laïi heä thoáng quaûn lyùcuûa HTX vaøo naêm 1994, chuû nhieäm HTX laø oângNguyeãn Ngoïc Thaønh (ngöôøi vaãn laøm chuû nhieämcho tôùi nay) ñaõ nhìn thaáy ñöôïc yeâu caàu cuûa thòtröôøng - caàn moät löôïng haøng noâng saûn coù soá löôïngvaø chuûng loaïi töông ñoái lôùn vaø ñoàng ñeàu, cungcaáp ñeàu ñaën theo yeâu caàu, ñuùng thôøi gian, ñieàumaø töøng hoä daân nhoû leû khoâng theå ñaùp öùng ñöôïcvaø caùc doanh nghieäp caàn nhöõng yeâu caàu ñoù cuõngkhoâng coù khaû naêng toå chöùc thöïc hieän. Vì theá, oângñaõ tieán haønh toå chöùc laïi HTX Taân Myõ Chaùnh theohöôùng laø moät ñôn vò trung gian giöõa doanh nghieäpvaø noâng daân ñeå cung öùng noâng saûn.

Ñeå coù ñöôïc söï lieân keát tieâu thuï noâng saûn vôùi caùchoä daân, HTX phoái hôïp vôùi ngaønh noâng nghieäptænh tieán haønh vaän ñoäng caùc hoä daân nuoâi troàngnoâng saûn, giaûi thích lôïi ích cuûa vieäc lieân keát vôùiHTX. HTX coù ñöa ra moät soá chính saùch hoã trôï,khuyeán khích tham gia kyù hôïp ñoàng vôùi HTX. Taátcaû caùc hoä daân sau khi ñöôïc tìm hieåu veà hình thöùclieân keát tieâu thuï noâng saûn caûm thaáy raát phaán khôûivì ñaõ coù nôi lo cho mình ñaàu ra. Tuy nhieân do losôï thaát baïi cuûa hình thöùc HTX tröôùc ñaây neânkhoâng hoä naøo chòu kyù hôïp ñoàng baèng vaên baûn,HTX ñaønh chaáp nhaän ruûi ro veà phía mình- nhaängiao keøo baèng mieäng.

Maët khaùc, HTX cuõng tieán haønh lieân heä ngay vôùicaùc doanh nghieäp, caùc nhaø phaân phoái noâng saûn.Coâng vieäc naøy khaù thuaän lôïi ôû böôùc khôûi ñaàu docoù nhieàu nôi ñang caàn noâng saûn ñöôïc cung öùngmang tính chuyeân nghieäp (taäp trung, thöôøngxuyeân theo yeâu caàu).

3. Ñieàu khoaûn hôïp ñoàng Quan heä hôïp ñoàng tieâu thuï noâng saûn giöõa caùc hoänoâng daân vaø HTX laø baèng mieäng. Tuy nhieân, raøngbuoäc ôû ñaây laø HTX öùng voán vaø cung caáp vaät tö ñaàuvaøo. Theâm nöõa, HTX coù kyù hôïp ñoàng vôùi Trungtaâm Khuyeán noâng cuûa Sôû NN- PTNT Tieàn Giangñeå hoã trôï cho moät soá hoä noâng daân kyõ thuaät canhtaùc tieân tieán neân coù theå cho ñoù laø moät phöôngthöùc raøng buoäc töông ñoái beàn chaët.

HTX Taân Myõ Chaùnh nhaän cung caáp caùc loaïi noângsaûn theo ñôn ñaët haøng cuûa caùc doanh nghieäp vaøcaùc nhaø phaân phoái. Soá löôïng, chuûng loaïi vaø quicaùch do phía Nhaø phaân phoái ñaët haøng, chuû yeáu laø



151

ñaët theo ngaøy, thöôøng laø goïi ñieän ñaët buoåi chieàuhoâm tröôùc thì saùng sôùm, cuøng laém laø ñeán tröa hoâmsau phaûi giao haøng. Giaù phaûi theo giaù thò tröôøngtrong ngaøy ñoù. Baûng giaù cho töøng chuûng loaïi doHTX ñöa khi giao haøng, coù kyù nhaän ñoàng yù cuûabeân Nhaø phaân phoái. Vieäc thanh toaùn tieàn thöïchieän duy nhaát moãi thaùng 1 laàn vaøo ngaøy cuoái cuøngcuûa thaùng.

Tröôùc khi thoaû thuaän hôïp ñoàng cung caáp, HTX vaødoanh nghieäp kyù vôùi nhau moät baûn moâ taû quicaùch, tieâu chuaån, chaát löôïng, phaân loaïi cuï theå chomoãi loaïi noâng saûn caàn cung öùng. Neáu HTX khoângñaùp öùng ñöôïc caùc yeâu caàu veà thôøi gian, soá löôïng,qui caùch phaåm chaát… hoaëc doanh nghieâp, nhaøphaân phoái khoâng traû tieàn ñuùng haïn seõ bò phaïthoaëc khôûi toá.

4. Tình hình thöïc hieän hôïp ñoàngHTX Taân Myõ Chaùnh khoâng phaûi laø moät toå chöùccuûa noâng daân töï nguyeän laäp ra (caùc hoä daân khoânggoùp voán) nhöng heát söùc caàn thieát cho noâng daânsaûn xuaát noâng saûn trong vuøng vì HTX laøm ñöôïcnhöõng ñieàu maø caùc hoä daân mong moûi laø tìm thòtröôøng tieâu thuï saûn phaåm cho hoï trong khi caùcdoanh nghieäp kinh doanh noâng saûn chöa muoán kyùhôïp ñoàng vôùi hoï. Khoâng nhöõng theá, HTX Taân MyõChaùnh coøn hoaït ñoäng theo ñònh höôùng thò tröôøng.Thò tröôøng caàn gì, HTX caân nhaéc neáu thaáy coù lôïinhuaän laø tieán haønh toå chöùc thöïc hieän. HTX coùthuaän lôïi lôùn laø coù kinh nghieäm vaø voán lieáng khaùdo hoaït ñoäng laâu naêm. Ñoù laø nhöõng tieàn ñeà, laøñieàu kieän caàn cho moät hoaït ñoäng lieân keát tieâu thuïnoâng saûn thaønh coâng.

Thöïc teá töø khi hoaït ñoäng ñeán nay giöõa HTX vôùinoâng daân vaø vôùi doanh nghieäp, nhaø phaân phoáichöa khi naøo phaûi xaûy ra tranh chaáp caêng thaúng,daãn ñeán kieän tuïng. Tuy nhieân, nhöõng truïc traëchaøng ngaøy, mang tính vi phaïm nhoû hôïp ñoàng thìxaûy ra haøng ngaøy vôùi voâ vaøn nguyeân nhaân khaùchquan vaø chuû quan. Keát quaû thöôøng laø caùc phíacuøng boû qua cho nhau vì caû 3 ñoái töôïng laø hoänoâng daân, HTX laãn caû caùc doanh nghieäp, nhaøphaân phoái trong moái lieân keát tieâu thuï noâng saûn ôûHTX Taân Myõ Chaùnh ñeàu chöa mang tính chuyeânnghieäp, gaây ra raát nhieàu khoù khaên cho thöïc hieänhôïp ñoàng, cuï theå laø:

- Hoä noâng daân canh taùc nhoû leû, manh muùn; moãihoä chæ coù trung bình 1-2 coâng ñaát, maø troàng vaø

nuoâi raát nhieàu loaïi noâng saûn (khoâng hoä naøo chæsaûn xuaát moät loaïi). Coù hoä thì vöøa nuoâi gaø, vöøanuoâi lôïn; hoä thì vöøa nuoâi deâ, vöøa troàng caø tím,ñaäu ñuõa, rau caûi caùc loaïi; coøn coù hoä vöøa troàngdöa leo vöøa troàng raûi caùc loaïi, vöøa troàng luùa.Theâm vaøo ñoù, voán ñaàu tö cho saûn xuaát cuûa caùchoä laïi quaù nhoû (duø ñaõ ñöôïc HTX cho vay nhöngkhoâng thaám vaøo ñaâu do caùc hoä ñeàu laø hoä ngheøo,vaû laïi caùc hoä khoâng daùm vay nhieàu vì laõi suaátphaûi traû HTX laø 0,3-0,5%/ thaùng) neân moät soáyeâu caàu canh taùc cho naêng suaát cao, chaát löôïngtoát maø phía thò tröôøng yeâu caàu thì hoä laïi khoângtheå ñaùp öùng.

- HTX phaûi cung öùng quaù nhieàu maët haøng, trongthôøi gian quaù ngaén (sau khi ñaët haøng khoâng tôùi1 ngaøy neân chí phí nhaân coâng phaân loaïi luoânphaûi cao ñeå kòp giao haøng ñuùng hôïp ñoàng) neânvieäc xöû lyù noâng saûn gom töø hoä daân veà thöôønglaøm khoâng toát, khoâng chuyeân nghieäp neân tyû leäloaïi thaûi khaù cao (vôùi rau aên laù thöôøng tôùi gaàn20%) laøm giaù thaønh bò ñoäi leân khieán caùc nhaøphaân phoái khoâng haøi loøng, hoï thöôøng doïa chaámdöùt hôïp ñoàng hoaëc chaäm thanh toaùn tieàn. Cuõngchính vì nhöõng haïn cheá neâu treân maø hieän nayHTX raát khoù phaùt trieån thò tröôøng, chæ loanhquanh hôïp ñoàng vôùi vaøi ba nhaø phaân phoái baùnleû nhoû khieán chi phí quaûn lyù, phí dòch vuï caomaø lôïi nhuaän thì laïi moãi ngaøy moät giaûm do söïkhaét khe vaø caïnh tranh ngaøy caøng taêng cuûa phíathò tröôøng (caùc nhaø phaân phoái, caùc doanhnghieäp)

- Phía doanh nghieäp, caùc nhaø phaân phoái thì ñaëthaøng kieåu "coø con", laïi coù xu höôùng eùp ngöôøisaûn xuaát (nôï tieàn laâu; haøng hoaù toát xaáu chæ quiñònh theo caûm tính) khieán ngöôøi saûn xuaát chaùnnaûn vì khoâng theå öùng phoù.

5. Lyù do thaát baïiHieän nay coù hai yeáu toá chính khieán cho doanh soáHTX coù chieàu höôùng ñi xuoáng vaø hôïp ñoàng noângsaûn khoâng beàn vöõng ñoù laø voán vaø khaû naêng tieápcaän thò tröôøng.

Hình thöùc kyù hôïp ñoàng heát söùc chung chung vaøloûng leûo. Maëc duø, daïng hôïp ñoàng kieåu naøy ñöôïccho laø laø linh hoaït vaø phuø hôïp vôùi ñieàu kieän saûnxuaát nhoû, manh muùn cuûa hoä noâng daân, khaû naêngquaûn lyù haïn cheá cuûa HTX vaø ñieàu kieän kinhdoanh khoâng chuyeân nghieäp cuûa beân kyù thu mua,



152

nhöng cuõng chính laø trôû ngaïi cho vieäc thaønh coângcuûa moät hôïp ñoàng tieâu thuï noâng saûn neáu caùc beâncuøng muoán gia taêng lôïi nhuaän.

HTX coù caùc giao keøo vôùi noâng daân mang tính chaátbò ñoäng do hôïp ñoàng vôùi caùc ñoái taùc mua noângsaûn cuûa HTX thöôøng raát chung chung, mang tínhnguyeân taéc. Caùc ñôn vò tieâu thuï thöôøng chæ ñaëttröôùc moät vaøi ngaøy, thaäm chí 1 ngaøy. Soá löôïngmoãi ñôn vò nhaän haøng laïi thöôøng ít (coù nôi chæ vaøichuïc kg rau). Theâm nöõa giaù trong hôïp ñoàng vôùiHTX laø giaù theo giaù thò tröôøng taïi thôøi ñieåm baùnhaøng vaø chæ thanh toaùn vaøo cuoái moãi thaùng. Ñieàunaøy deãâ daãn ñeán vieäc HTX phaûi coù nguoàn voán lôùnmôùi ñaûm baûo hoaït ñoäng vì HTX giao keøo vôùi caùchoä daân traû tieàn sau khi giao haøng 3 ngaøy.

Theâm nöõa chính HTX chöa ñuû naêng löïc xaây döïngvaø phaùt trieån thò tröôøng (kieán thöùc tieáp thò, toå chöùcthu gom, phaân loaïi noâng saûn treân qui moâ lôùn. xaâydöïng thöông hieäu v.v..) neân raát deã gaëp ruûi ro , viphaïm hôïp ñoàng vôùi doanh nghieäp maø laïi maát uytín vôùi noâng daân vì bò ñoäng veà soá löôïng haøng giaovaø nhieàu khi phaûi eùp giaù laïi noâng daân vì doanhnghieäp khoâng chaáp nhaän giaù do HTX ñöa ra duø ñaõkyù hôïp ñoàng. Caùc hoä noâng daân cho bieát ñaàu racuûa hoï vaãn hoaøn toaøn baáp beânh. Noâng daân khoângñöôïc bieát tröôùc soá löôïng ñeå coù keá hoaïch saûn xuaáttöø ñaàu vuï neân vaãn thöôøng trong tình traïng khithieáu, khi thöøa nhö tröôùc ñaây; giaù caû laïi cuõngkhoâng ñöôïc bieát tröôùc neân thoâng thöôøng thì "coùsao chòu vaäy" . Thöïc teá raát nhieàu khi HTX khoângcoù moái ñaët haøng thì hoï laïi phaûi tìm thöông laùikhaùc ñeå baùn saûn phaåm.

Cuõng vì naêng löïc yeáu cuûa HTX veà voán vaø toå chöùchoaït ñoäng dòch vuï chöa chuyeân nghieäp nhö vaäykhieán hieän nay chæ moät soá nhaø phaân phoái quanhkhu vöïc TP. Myõ Tho môùi kyù hôïp ñoàng giao dòchvôùi HTX vôùi soá löôïng heát söùc nhoû leû maø chuûngloaïi thì laïi ñoøi hoûi nhieàu khieán lôïi nhuaän cho HTXkhoâng theå taêng.

6. Baøi hoïc kinh nghieämTröôøng hôïp HTX Taân Myõ Chaùnh cho thaáy moät soábaøi hoïc kinh nghieäm sau:

- Hôïp ñoàng noâng saûn raát khoù thaønh coâng neâu quymoâ saûn xuaát quaù manh muùn vaø nhoû leû

- Caàn coù quy hoaïch vuøng nguyeân lieäu vaø coù ñaàutö ñaùng keå thì môùi coù theå hình thaønh hôïp ñoàngnoâng saûn

- Caàn naâng cao kyõ naêng kinh doanh cuûa Banquaûn lyù HTX

- Moät hôïp ñoàng chæ ñöôïc goïi laø thaønh coâng khicaùc beân tham gia ñeàu caûm thaáy haøi loøng vaø coùnieàm tin laãn nhau. ÔÛ ñaây trong moái lieân keát giöõanoâng daân vôùi HTX, noâng daân luoân caûm thaáy bòthua thieät vaø ruûi ro cao. Coøn trong moái lieân keátgiöõa HTX vôùi doanh nghieäp phaân phoái noângsaûn, HTX cuõng luoân caûm thaáy khoâng haøi loøng vìsoá löôïng vaø giaù caû luoân bò ñoäng khieán HTX luoânphaûi ñoái maët vôùi ruûi ro vaø baát oån.



153

Ñòa chæ: xaõ Long Ñònh, huyeän Chaâu Thaønh, tænh Tieàn Giang Saûn phaåm: Döùa

Daïng hôïp ñoàng: Trung gian vaø Phi chính thöùc

COÂNG TY COÅ PHAÀN RAU QUAÛ TIEÀN GIANG

Coâng ty coå phaàn rau quaû TieànGiang tieàn thaân laø coâng ty Rauquaû Tieàn Giang tröïc thuoäc UBND

tænh Tieàn Giang, ñöôïc coå phaàn hoaù vaøocuoái naêm 2005. Ngaønh ngheà kinhdoanh cuûa coâng ty laø cheá bieán traùi caây,trong ñoù döùa laø maët haøng chuû löïc cuûacoâng ty trong nhieàu naêm qua vaø hieäntaïi. Coâng ty coù nhaø maùy cheá bieán döùavôùi coâng ngheä hieän ñaïi thuoäc vaøo loaïibaäc nhaát ôû Vieät Nam, coâng suaát cheábieán 10 ngaøn taán saûn phaåm/naêm.



154

1. Giôùi thieäuCoâng ty coå phaàn rau quaû Tieàn Giang tieàn thaân laøcoâng ty Rau quaû Tieàn Giang tröïc thuoäc UBND tænhTieàn Giang, ñöôïc coå phaàn hoaù vaøo cuoái naêm2005. Ngaønh ngheà kinh doanh cuûa coâng ty laø cheábieán traùi caây, trong ñoù döùa laø maët haøng chuû löïccuûa coâng ty trong nhieàu naêm qua vaø hieän taïi.Coâng ty coù nhaø maùy cheá bieán döùa vôùi coâng ngheähieän ñaïi thuoäc vaøo loaïi baäc nhaát ôû Vieät Nam,coâng suaát cheá bieán 10 ngaøn taán saûn phaåm/naêm.Ñaây laø tröôøng hôïp hôïp ñoàng thaát baïi vaøo nhöõngnaêm 2000-2002, nhöng töø naêm 2003 ñeán nayñöôïc xem laø khaù thaønh coâng.

Ñaây laø loaïi hôïp ñoàng naøy chuû yeáu phuïc vuï chonhu caàu nguyeân lieäu cuûa coâng ty cheá bieán, vaø vôùiquan heä phi chính thöùc hieän nay, khoù coù theå hyvoïng naâng caáp saûn phaåm vôùi daïng hôïp ñoàâng naøy.Ñoàng thôøi, trong hôïp ñoàng daïng naøy, phaàn höôûnglôïi cuûa noâng daân raát thaáp so vôùi thöông laùi vaøcoâng ty.

2. Söï hình thaønh hôïp ñoàngHoaït ñoäng cheá bieán döùa xuaát khaåu khoâng theåthieáu döùa töôi nguyeân lieäu vôùi khoái löôïng lôùn, theonhöõng tieâu chuaån nhaát ñònh cuõng nhö ñöôïc cungöùng theo tieán ñoä hôïp lyù theo thôøi gian, do vaäycoâng ty coù nhu caàu kyù keát hôïp ñoàng saûn xuaát vaøcung öùng döùa töôi nguyeân lieäu vôùi caùc ñoái töôïng.Coù 2 loaïi ñoái töôïng kyù hôïp ñoàng vôùi coâng ty:Tröôùc naêm 2003 coâng ty kyù hôïp ñoàng vôùi caùc hoänhaän khoaùn, töø naêm 2003 ñeán nay hôïp ñoàng chuûyeáu ñöôïc kyù vôùi caùc thöông laùi.

Cuøng vôùi söï ra ñôøi vaø phaùt trieån cuûa nhaø maùy cheábieán döùa, vuøng nguyeân lieäu döùa cuûa coâng ty ñöôïchình thaønh vaø phaùt trieån töø nhöõng naêm 1980, ñeánnaêm 2002 dieän tích ñaït 3500 ha. Trong thôøi kyønaøy, coâng ty kyù keát hôïp ñoàng vôùi caùc hoä nhaänkhoaùn thoâng qua noâng tröôøng laøm ñaïi dieän, vieäckyù keát hôïp ñoàng chuû yeáu xuaát phaùt töø nhu caàunguyeân lieäu cuûa coâng ty, caùc hoä nhaän khoaùn phaûikyù keát hôïp ñoàng vôùi noâng tröôøng môùi ñöôïc nhaänñaát ñeå saûn xuaát cho duø hoï coù theå khoâng muoánnhöng vì ñaát ñai laø cuûa noâng tröôøng. Nhö vaäy hôïpñoàng hình thaønh trong giai ñoaïn naøy laø chöa thöïcsöï xuaát phaùt töø söï töï nguyeän cuûa caû ñoâi beân maøchuû yeáu laø töø phía coâng ty. Trong quaù trình thöïchieän hôïp ñoàng, do maâu thuaãn veà lôïi ích, maâuthuaãn naøy phaùt trieån nhanh vaøo nhöõng naêm 2000-

2002, caùc hoä nhaän khoaùn phaûn öùng vaø töø choáihôïp ñoàng. Sau khi hôïp ñoàng giöõa caùc hoä nhaänkhoaùn vaø coâng ty bò phaù vôõ, coâng ty raát khoù khaêntrong vieäc thu mua nguyeân lieäu ñaàu vaøo, do hoaïtñoäng cheá bieán xuaát khaåu döùa cuûa coâng ty khoângtheå bò ñình treä, nhu caàu döùa töôi nguyeân lieäu vaãnphaûi coù, coâng ty thöïc hieän kyù hôïp ñoàng cung caápdöùa töôi nguyeân lieäu vôùi caùc thöông laùi töø naêm2003 ñeán nay.

3. Ñieàu khoaûn hôïp ñoàngTröôùc naêm 2003 coâng ty coù Noâng tröôøng Taân Laäplaøm ñaïi dieän kyù hôïp ñoàng vôùi caùc hoä nhaän khoaùn(noâng tröôøng Taân Laäp tröïc thuoäc quaûn lyù cuûa coângty Rau quaû Tieàn Giang). Noäi dung cô baûn cuûa hôïpñoàng trong giai ñoaïn naøy laø: noâng tröôøng cung caápcho caùc hoä nhaän khoaùn caùc vaät tö, tieàn voán döôùidaïng dòch vuï öùng tröôùc traû sau, höôùng daãn quitrình kyõ thuaät, toå chöùc quaûn lyù saûn xuaát vaø thumua döùa. Caùc hoä nhaän khoaùn saûn xuaát döùa treândieän tích ñaát nhaän khoaùn vaø giao noäp saûn phaåmdöùa cho noâng tröôøng theo ñònh möùc giao khoaùn ñaõñöôïc noâng tröôøng tính toaùn (trong thôøi gian naøyñaát ñai hoaøn toaøn thuoäc quyeàn quaûn lyù cuûa noângtröôøng).

Theo hôïp ñoàng, caùc hoä nhaän khoaùn khoâng ñöôïcbaùn saûn phaåm ra ngoaøi noâng tröôøng. Giaù caû döùaduøng ñeå haïch toaùn hoaøn toaøn do coâng ty quyeátñònh. Haøng naêm, coâng ty caân ñoái giöõa giaù trò saûnphaåm döùa hoä cung caáp vôùi caùc khoaûn hoä ñaõ öùngtröôùc vaø caùc khoaûn nghóa vuï giao noäp, phaàn coønlaïi (neáu coù) hoä ñöôïc nhaän theâm, phaàn thaâm huït(neáu coù) bò tröø vaøo vuï tieáp theo.

Tuy nhieân qua nhieàu naêm hôïp ñoàng vôùi noângtröôøng, caùc hoä nhaän khoaùn nhaän thaáy raèng vieäctính toaùn cuûa noâng tröôøng khoâng ñöôïc coâng khairoõ raøng, giaù caû döùa noâng tröôøng tính toaùn thaáp hôngiaù thò tröôøng laøm cho caùc hoä nhaän khoaùn bò thieät.Ban ñaàu laø phaûn öùng cuûa moät soá hoä sau ñoù lanroäng, buoäc chính quyeàn ñòa phöông vaø coâng typhaûi vaøo cuoäc, tuy nhieân khoâng giaûi quyeát ñöôïcmaâu thuaãn naøy. Keát cuïc laø hôïp ñoàng naøy bò phaùvôõ, ñaát ñai khoâng hoaøn toaøn thuoäc quyeàn quaûn lyùcuûa noâng tröôøng nöõa, nhöõng hoä nhaän khoaùn ñaõ traûheát tieàn khaáu hao khai hoang laøm ñaát, laøm líptroàng döùa .v.v. cho noâng tröôøng thì ñöôïc quyeàn söûduïng ñaát, ñöôïc quyeàn töï ñaàu tö saûn xuaát vaø baùnsaûn phaåm cho baát cöù ai theo giaù thò tröôøng.



155

Theo caùch naøy chöùc naêng vai troø cuûa noâng tröôøngTaân Laäp ñaõ thay ñoåi hoaøn toaøn, baûn thaân caùc hoänhaän khoaùn ñöôïc töï mua vaät tö phaân boùn, töï ñaàutö chi phí vaø ñöôïc baùn saûn phaåm döùa cho baát cöùai theo cô cheá thò tröôøng maø khoâng coøn nhö tröôùcñaây chæ coù giao noäp döùa cho noâng tröôøng theo giaùcaû qui ñònh cuûa coâng ty. Cuõng töø ñoù coâng ty rauquaû Tieàn Giang ñaõ maát ñi theá chuû ñoäng trong vieäccung öùng nguyeân lieäu ñaàu vaøo, nhöng hoaït ñoängsaûn xuaát cheá bieán xuaát khaåu döùa thì vaãn phaûi tieáptuïc, lieân keát môùi ñöôïc hình thaønh baèng caùch coângty chuyeån sang hôïp ñoàng thu mua nguyeân lieäu döùatöôi vôùi caùc thöông laùi.

Vì theá, Coâng ty coå phaàn rau quaû Tieàn Giangchuyeån sang kyù hôïp ñoàng tröïc tieáp vôùi caùc thöônglaùi, hoaëc hôïp taùc xaõ troàng döùa maø khoâng coøn kyùhôïp ñoàng tröïc tieáp vôùi noâng daân nhö tröôùc ñaâynöõa. Nhö vaäy töø choã coâng ty kyù hôïp ñoàng vôùihaøng traêm noâng hoä troàng döùa (thoâng qua ñaïi dieänlaø noâng tröôøng) thì hieän chæ coøn khoaûng 70-80hôïp ñoàng ñöôïc kyù giöõa coâng ty vaø thöông laùi, saûnlöôïng döùa töôi nguyeân lieäu cung öùng ñaït 25.000-35.000 taán/naêm.

Hôïp ñoàng giöõa coâng ty vaø thöông laùi coù caùc ñieàukhoaûn nhö sau. Beân Coâng ty coå phaàn rau quaû TieànGiang (goïi taét laø beân A) kyù hôïp ñoàng mua baùn döùavôùi thöông laùi (goïi taét laø beân B), trong ñoù beân Bbaùn döùa cho beân A theo soá löôïng, qui caùch, giaù caûvaø tieán ñoä saûn löôïng baùn theo thôøi gian ñöôïc quiñònh trong hôïp ñoàng. Beân A coù traùch nhieäm thanhtoaùn tieàn baùn döùa cho beân B theo soá löôïng, giaù caûvaø caùch thöùc thanh toaùn ñaõ thoaû thuaän trong hôïpñoàng vaø theo thöïc teá. Beân A khoâng ñaàu tö veà vaättö tieàn voán cho beân B, beân A coù traùch nhieäm kieåmtra giaùm saùt vaø nhaéc nhôû beân B thöïc hieän ñuùnghôïp ñoàng vaø kieåm tra chaát löôïng saûn phaåm beân Bgiao. Tröôùc khi kyù hôïp ñoàng giöõa coâng ty vaøthöông laùi ñeàu coù baøn baïc thaûo luaän veà giaù caû,tieâu chuaån döùa, saûn löôïng döùa theo loaïi vaø thôøigian giao nhaän saûn phaåm cuõng nhö caùch thöùcthanh toaùn. Vieäc ñònh giaù trong hôïp ñoàng (6 thaùngtôùi) caên cöù vaøo giaù thöïc teá 6 thaùng qua vaø qui luaätbieán ñoäng giaù caû haøng naêm, coù söï thoaû thuaän vaøthoáng nhaát giöõa Beân A vaø Beân B.

4. Tình hình thöïc hieän hôïp ñoàngTröôùc naêm 2003, nhu caàu thò tröôøng döùa bieánñoäng maïnh, coù nhieàu thöông laùi thu mua döùa,

khoâng chæ töø noâng daân troàng döùa trong noângtröôøng maø cuûa caû caùc noâng daân troàng döùa khaùc taïiTieàn Giang . Tuy nhieân, nhöõng hoä noâng daân nhaänkhoaùn vaø kyù hôïp ñoàng vôùi coâng ty thì khoâng ñöôïccoâng ty tính giaù baùn saûn phaåm cuûa mình theo giaùthò tröôøng maø phuï thuoäc vaøo söï quyeát ñònh giaù cuûacoâng ty, ñieàu naøy khieán cho hoä troàng döùa baát bìnhvaø khoâng chaáp nhaän giaù caû döùa coâng ty aùp ñaët.

Caùc hoä nhaän khoaùn kyù hôïp ñoàng cho raèng giaù döùacoâng ty mua thaáp hôn giaù thò tröôøng, ngoaøi ra caùcchi phí dòch vuï veà phaân boùn vaät tö khaùc khoâng roõraøng, laøm cho caùc hoä nhaän khoaùn bò thieät thoøi.Maët khaùc vaán ñeà tính toaùn tyû leä döùa ñaït tieâuchuaån, giaù caû vaät tö dòch vuï khoâng ñöôïc coâng khaiminh baïch khieán cho tö töôûng cuûa ngöôøi troàng döùabò chao ñaûo, hoï khoâng coøn tin vaøo coâng ty.

Tuy coù nhöõng khoù khaên vöôùng maéc nhö vaäy, songnhìn chung veà phía coâng ty khoâng bò thieät haïi gìlôùn, ngöôïc laïi nhôø coù hôïp ñoàng nhaän khoaùn vaøquaûn lyù khaù chaët cheõ qui trình saûn xuaát vaø saûnphaåm giao noäp neân trong giai ñoaïn naøy nguoàndöùa töôi nguyeân lieäu cung caáp cho coâng ty coù chaátlöôïng khaù cao, löôïng nguyeân lieäu döùa cung caápcho coâng ty raát doài daøo, giaù caû thu mua thaáp hôngiaù thò tröôøng cuøng thôøi ñieåm

Chæ cho ñeán khi hôïp ñoàng giöõa coâng ty vaø caùc hoänhaän khoaùn bò phaù vôõ daàn (vaøo naêm 2000-2002),thì coâng ty môùi thöïc söï gaëp khoù khaên trong khaâunguyeân lieäu. Coâng ty chuyeån sang kyù hôïp ñoàngcung caáp nguyeân lieäu vôùi caùc thöông laùi, nhöõngkhoù khaên cuûa coâng ty veà soá löôïng nguyeân lieäucuõng qua ñi trong thôøi gian khoâng laâu, nhöng laïigaëp khoù khaên môùi laø chaát löôïng nguyeân lieäu khoùkieåm soaùt, nhaát laø ñoái vôùi haøm löôïng nitô-rat(NO3-) trong traùi döùa.

Töø naêm 2003, coâng ty chuyeån sang hôïp ñoàng thumua döùa vôùi caùc thöông laùi. Do nguoàn cung caápdöùa treân thò tröôøng khaù doài daøo, coù ñoäi nguõ thöônglaùi döùa trong vuøng nhaø maùy ñoùng khaù ñoâng neânvieäc tìm kieám ñoái taùc cuõng nhö kyù keát hôïp ñoàngkhaù thuaän lôïi. Nhôø coù hôïp ñoàng, phía coâng ty coùñöôïc nguoàn nguyeân lieäu cho cheá bieán vôùi giaù caûdöùa oån ñònh (giaù caû kyù keát oån ñònh trong 6 thaùng),giuùp coâng ty coù keá hoaïch cheá bieán vaø kyù keát hôïpñoàng vôùi caùc baïn haøng ñöôïc ñaûm baûo hôn veà maëtsoá löôïng vaø giaù caû.

Veà phía caùc thöông laùi, nhôø coù hôïp ñoàng vôùi coângty hoï coù nôi tieâu thuï oån ñònh hôn veà saûn löôïng.



156

Tuy nhieân, moät soá thöông laùi cho bieát hôïp ñoàngkhoâng phaûi deã daøng thöïc hieän nhaát laø phaûi coùñöôïc saûn löôïng cung öùng ñoàng ñeàu trong caùcthaùng cho coâng ty. Caùc thöông laùi phaûi töï tìmvuøng nguyeân lieäu, hôïp ñoàng (hôïp ñoàng baèngmieäng) vôùi caùc caùc noâng hoä troàng döùa ñeå thu muadöùa ñaûm baûo soá löôïng vaø chaát löôïng vaø theo thôøigian giao noäp cho coâng ty. Tuy nhieân do khoâng coùmoái quan heä chaët cheõ giöõa thöông laùi vaø caùc noânghoä troàng döùa neân caùc thöông laùi khoâng theå quaûnlyù ñöôïc qui trình saûn xuaát vaø chaát löôïng saûn phaåmdöùa.

O Âng Tröôûng phoøng kyõ thuaät cuûa coâng ty cho bieátcoâng ty coù cöû caùn boä ñi tuyeân truyeàn taäp huaán kyõthuaät troàng döùa cho noâng daân vuøng cung öùngnguyeân lieäu döùa cho nhaø maùy vaø khuyeán caùolöôïng phaân boùn phuø hôïp, ngöng boùn phaân vaø caùcsöû duïng caùc noâng döôïc tröôùc khi thu hoaïch 2thaùng. Tuy nhieân cuõng raát khoù ñeå quaûn lyù ñöôïcquaù trình ñaàu tö chaêm soùc cuûa caùc noâng hoä, doñaát ñai ñaõ thuoäc quyeàn sôû höõu cuûa noâng daân.Hônnöõa cuõng chaúng coù raøng buoäc phaùp lyù gì giöõacoâng ty vôùi noâng daân troàng döùa caû, khi giaù döùa leâncao noâng daân taêng boùn phaân, söû duïng chaát kíchthích ñeå coù traùi to baùn ñöôïc giaù, khoâng traùnh khoûitoàn dö phaân hoaù hoïc.

Ñeå coù saûn löôïng döùa cung caáp cho coâng ty theothôøi gian ñaõ qui ñònh trong hôïp ñoàng ñaõ kyù vôùicoâng ty, caùc thöông laùi phaûi ñi thu mua ôû nhieàunôi chöù khoâng chæ rieâng caùc noâng hoä hoï ñaõ töøngkyù hôïp ñoàng baèng mieäng ôû vuøng saûn xuaát nhaátñònh. Chính ñieàu naøy ñaõ laøm cho chaát löôïng döùakhoâng ñoàng ñeàu, haøm löôïng nitô-rat (NO3-) cao,aûnh höôûng xaáu ñeán chaát löôïng döùa cheá bieán xuaátkhaåu cuûa coâng ty, ñaây chính laø khoù khaên vaø laønan giaûi maø coâng ty ñang phaûi ñoái maët.

Ñoái vôùi caùc thöông laùi, moät khoù khaên khaùc laø giaùcaû döùa thò tröôøng thöôøng bieán ñoäng, trong khi hôïpñoàng giöõa coâng ty vôùi thöông laùi chæ 1 möùc giaù coáñònh (thöôøng laø 6 thaùng 1 laàn). Khi giaù thò tröôøngbieán ñoäng theo chieàu höôùng giaûm, töùc thaáp hôngiaù coâng ty kyù hôïp ñoàng vôùi thöông laùi thì thöônglaùi coù lôïi, nhöng khi giaù caû thò tröôøng bieán ñoängtheo chieàu höôùng taêng, töùc taêng cao hôn so vôùi giaùthöông laùi ñaõ kyù vôùi coâng ty thì cha úng nhöõng caùcthöông laùi bò thieät maø coøn coù theå khoâng hoaønthaønh saûn löôïng hôïp ñoàng vôùi coâng ty vì bò caïnhtranh vôùi caùc thöông laùi khaùc.

Thöïc teá cuõng ñaõ coù xaåy ra moät soá tröôøng hôïp viphaïm hôïp ñoàng vôùi coâng ty do khoâng giao noäpsaûn phaåm ñuùng thôøi gian hoaëc tyû leä döùa theo loaïikhoâng ñaûm baûo. Ñieàu quan taâm trong moái lieân keátnaøy (noâng daân - thöông laùi - coâng ty) laø ngöôøitroàng döùa chöa thöïc söï gaén keát vôùi thöông laùi,cuõng nhö chöa gaén keát vôùi coâng ty. Trong ñieàukieän nhöõng ngöôøi thöông laùi khoâng coù ñöôïc söïraøng buoäc chaët cheõ vôùi noâng daân troàng döùa, do ñoùkhoù khaên trong vieäc quaûn lyù qui trình saûn xuaát vaøsaûn phaåm ñaàu ra, haäu quaû laø chaát löôïng döùa giöõacaùc hoä troàng döùa khoâng ñoàng ñeàu vaø saûn löôïngcung öùng khoâng oån ñònh.

5. Lyù do thaønh coâng/thaát baïiLyù do thaát baïi ñoái vôùi hôïp ñoàng tröôùc naêm 2003laø ngöôøi noâng daân troàng döùa khoâng ñöôïc quyeàntham gia ñònh giaù trong hôïp ñoàng, giaù caû laø docoâng ty tính toaùn, aùp ñaët maø khoâng theo giaù caû thòtröôøng, khoâng ñöôïc söï thoaû thuaän giöõa ñoâi beân;Caùch tính toaùn, haïch toaùn caân ñoái giöõa giaù trò saûnphaåm cuûa ngöôøi noâng daân giao noäp vôùi caùc khoaûnhoï ñaõ öùng tröôùc khoâng minh baïch. Lôïi ích kinh teácuûa ngöôøi noâng daân bò vi phaïm keùo daøi nhieàunaêm maø khoâng ñöôïc coâng ty quan taâm giaûi quyeáttaát yeáu hôïp ñoàng bò phaù vôõ.

Hôïp ñoàng giöõa coâng ty vaø caùc thöông laùi döùa töønaêm 2003 ñeán nay tuy ñöôïc xem laø thaønh coâng vìcho ñeán nay vaãn duy trì ñöôïc soá löôïng thöông laùitham gia hôïp ñoàng, saûn löôïng döùa thu mua cuûacoâng ty vaãn khoâng bò giaûm suùt nhieàu so vôùi tröôùc,nhöng trong hôïp ñoàng naøy toàn taïi lôùn nhaát laø coângty raát khoù quaûn lyù ñöôïc chaát löôïng döùa töôinguyeân lieäu do khoâng coù raøng buoäc phaùp lyù giöõanoâng daân vôùi coâng ty.

Lyù do thaønh coâng trong hôïp ñoàng giöõa thöông laùivaø coâng ty laø hôïp ñoàng ñaõ keát hôïp haøi hoaø lôïi íchñoâi beân: coâng ty coù nguyeân lieäu döùa ñeå cheá bieán,caùc thöông laùi coù ñöôïc thò tröôøng tieâu thuï oån ñònh;caùc ñieàu khoaûn trong hôïp ñoàng roõ raøng, khoângquaù khoù ñeå thöïc hieän, thanh toaùn roõ raøng soøngphaúng. Theo coâng ty coå phaàn Rau quaû Tieàn Giang,coâng ty coù thöïc hieän theo quyeát ñònh80/2002.QÑ-TTG ngaøy 24.6.2002 cuûa Thuû töôùngchính phuû veà chính saùch khuyeán khích tieâu thuïnoâng saûn haøng hoaù thoâng qua hôïp ñoàng tuy nhieâncheá taøi xöû lyù vi phaïm hôïp ñoàng theo quyeát ñònhnaøy chöa ñuû hieäu löïc.



157

6. Baøi hoïc kinh nghieämTröôøng hôïp hôïp ñoàng noâng saûn cuûa Coâng ty coåphaàn rau quaû Tieàn Giang cho thaáy caùc baøi hoïckinh nghieäm sau:

- Caùc hôïp ñoàng thoâng qua khaâu trung gian vaø phichính thöùc coù theå sinh ra chuû yeáu töø nhu caàu

nguyeân lieäu cuûa coâng ty cheá bieán, chöù khoângtính tôùi caùc nhu caàu cuûa ngöôøi daân.

- Khoù hy voïng naâng caáp saûn phaåm vôùi daïng hôïpñoàâng naøy.

- Phaàn höôûng lôïi cuûa noâng daân raát thaáp so vôùithöông laùi vaø coâng ty trong hôïp ñoàng daïng naøy.



158

Cô quan ñaïi dieän thöôøng truù Ngaân haøng Phaùt trieån Chaâu AÙ (ADB) taïi Vieät Nam ñang thöïc hieän moät Döïaùn hoã trôï kyõ thuaät khu vöïc taïi Vieät Nam, Laøo, Campuchia mang teân "Naâng cao Hieäu quaû Thò tröôøng choNgöôøi ngheøo" (M4P). Muïc tieâu cuûa M4P laø (a) thöïc hieän nhöõng phaân tích veà söï vaän haønh cuûa thò tröôøngvaø möùc ñoä ngöôøi ngheøo coù theå ñöôïc lôïi töø ñoù, (b) xaây döïng theå cheá thoâng qua caùc hoaït ñoäng nghieân cöùu,lieân keát maïng löôùi vaø söï thuùc ñaåy ñoái thoaïi chính saùch ôû 3 nöôùc trong vuøng döï aùn.

Vôùi muïc ñích ñöa keát quaû cuûa caùc hoaït ñoäng nghieân cöùu ñeán ñöôïc vôùi nhieàu ngöôøi hôn, M4P xuaát baûnmoät soá aán phaåm chính, ñoù laø:

• Baûn tin Thò tröôøng vaø Phaùt trieån (MDB): ra maét 2 thaùng 1 soá vôùinhöõng chuû ñeà lieân quan ñeán thò tröôøng. Baûn tin ñöôïc ra maét vôùisöï hôïp taùc cuûa Vieän Quaûn lyù Kinh teá Trung öông (CIEM) vaøChöông trình Phaùt trieån Kinh teá Tö nhaân (MPDF)

• Toùm löôïc toång quan: taøi lieäu ngaén, khoaûng 4 trang toùm taét laïinhöõng coâng trình nghieân cöùu trong M4P. Taøilieäu naøy daønh cho nhöõng ñoái töôïng ñoäc giaûkhoâng chuyeân.

• Tham luaän: baùo caùo chuyeân saâu veà caùc coângtrình nghieân cöùu, töø 20-30 trang, trong ñoù baogoàm thoâng tin veà caùc phöông phaùp, keát quaûnghieân cöùu vaø caùc gôïi yù chính saùch. Taøi lieäu naøydaønh cho nhöõng ngöôøi ñang laøm vieäc hay caùc nhaøhoaïch ñònh chính saùch cuûa lónh vöïc ñoù.

• Baùo caùo khaùc

BAÛN TIN THÒ TRÖÔØNG VAØ PHAÙT TRIEÅN (MDB)

Soá 1 Taêng giaù trò ngaønh gaïo cuûa Vieät Nam vaø taêng thu nhaäp cho ngöôøi ngheøo

Soá 2 Saûn xuaát noâng nghieäp theo hôïp ñoàng

Soá 3 Ñaåy nhanh vieäc caáp giaáy chöùng nhaän quyeàn söû duïng ñaát ôû noâng thoân

Soá 4 Nhaõn maùc vaø thöông hieäu cho noâng saûn Vieät Nam

Soá 5 Böôùc phaùt trieån tieáp theo: Chuyeån ñoåi hoä kinh doanh caù theå thaønh doanh nghieäp

Soá 6 Lao ñoäng nhaäp cö vaø lao ñoäng ñòa phöông: Vò theá vaø cô hoäi

Soá 7 Söï tham gia cuûa ngöôøi ngheøo vaøo sieâu thò vaø caùc chuoãi gia taêng giaù trò khaùc

Soá 8 Chuyeån ñoåi ñaát noâng nghieäp sang ñaát saûn xuaát vaø kinh doanh: AÛnh höôûng ña chieàu tôùi ngöôøingheøo

Soá 9 Ñeå haønh ñoäng taäp theå mang laïi hieäu quaû cho ngöôøi ngheøo

Soá 10 Quan heä hôïp taùc coâng tö nhaèm caûi thieän nhöõng dòch vuï cô sôû haï taàng taïi Vieät Nam

Soá 11 Ñeå thò tröôøng hoaït ñoäng hieäu quaû hôn taïi ñaùy kim töï thaùp (BOP)

Soá 12 Thò tröôøng lao ñoäng noâng thoân vaø vaán ñeà di cö

Soá 13 Caûi thieän vieäc quaûn lyù vaø hoã trôï haøng rong

Soá 14 Röûa tay

AÁN PHAÅM M4P



159

TOÙM LÖÔÏC TOÅNG QUAN

Soá 1 Keát noái noâng daân ngheøo vôùi chuoãi giaù trò ngaønh gaïo

Soá 2 Chính thöùc hoaù khu vöïc tö nhaân ôû Vieät Nam vaø vai troø cuûa chính quyeàn ñòa phöông

Soá 3 Taùc ñoäng cuûa caùc quy trình giao dòch treân thò tröôøng ñaát ñai ñoái vôùi ngöôøi ngheøo

Soá 4 Söï tham gia cuûa ngöôøi ngheøo vaøo chuoãi giaù trò ngaønh cheø

Soá 5 Hieäu quaû vaø hieäu löïc cuûa taøi chính vi moâ ôû Vieät Nam

Soá 6 Khaùi nieäm Hôïp ñoàng: Nhöõng aùp duïng vôùi chuoãi giaù trò ôû Vieät Nam

Soá 7 Caùc baøi hoïc veà chuyeån ñoåi giuùp hieåu roõ söï vaän haønh cuûa thò tröôøng

Soá 8 Caùc chöùc naêng cuûa thò tröôøng vaø sinh keá cuûa ngöôøi ngheøo

Soá 9 Caùc chieán löôïc caûi caùch xaõ hoäi do nhaø nöôùc chæ ñaïo: Quaûn lyù theo Ñaëc quyeàn, Mua coâng ngheävaø Taêng tröôûng daøi haïn

Soá 10 Thöông maïi hoaù vaø vieäc giaûm ñoùi ngheøo

Soá 11 Ñaùnh giaù sinh keá vaø thò tröôøng coù söï tham gia cuûa ngöôøi daân taïi Ñaø Naüng

Soá 12 Phaân ñoaïn thò tröôøng lao ñoäng vaø Chính saùch giaûm ngheøo

Soá 13 Söï tham gia cuûa ngöôøi ngheøo vaøo sieâu thò vaø caùc chuoãi phaân phoái gia taêng giaù trò khaùc

Soá 14 Thò tröôøng ñaát coâng nghieäp vaø kinh doanh vaø taùc ñoäng leân ngöôøi ngheøo

Soá 15 Taïo ñieàu kieän thuaän lôïi cho ngöôøi ngheøo vuøng cao tham gia vaøo thò tröôøng thoâng qua chuoãi giaùtrò caây tre: Caûi thieän chieán löôïc cuûa caùc nhoùm saûn xuaát ñòa phöông

THAM LUAÄN

Soá 1 Söï tham gia cuûa ngöôøi ngheøo vaøo chuoãi giaù trò ngaønh cheø

Soá 2 Chính thöùc hoaù khu vöïc tö nhaân ôû Vieät Nam vaø vai troø cuûa chính quyeàn ñòa phöông

Soá 3 Taùc ñoäng cuûa caùc quy trình giao dòch treân thò tröôøng ñaát ñai ñoái vôùi ngöôøi ngheøo

Soá 4 Heä thoáng thò tröôøng vaø caùc xaõ ngheøo

Soá 5 Thò tröôøng caùc yeáu toá saûn xuaát ôû Vieät Nam: Voán - Ñaát ñai - Lao ñoäng

Soá 6 Chieán löôïc truyeàn thoâng: Thu huùt vaø keát noái moïi ngöôøi

Soá 7 Thöông maïi hoaù Noâng nghieäp, caùc chuoãi giaù trò vaø vieäc giaûm ñoùi ngheøo

Soá 8 Ñaùnh giaù sinh keá vaø thò tröôøng coù söï tham gia cuûa ngöôøi daân taïi Ñaø Naüng

Soá 9 Naâng cao Hieäu quaû Thò tröôøng cho ngöôøi ngheøo - Giôùi thieäu khaùi nieäm

Soá 10 Phaân loaïi thò tröôøng lao ñoäng vaø Chính saùch giaûm ngheøo

Soá 11 Söï tham gia cuûa ngöôøi ngheøo vaøo sieâu thò vaø caùc chuoãi phaân phoái gia taêng giaù trò khaùc

Soá 12 Laøm theá naøo ñeå nhöõng can thieäp phaùt trieån döïa treân nghieân cöùu coù taùc ñoäng hieäu quaû hôn ñeánchính saùch vaø thöïc haønh?

Soá 13 Vieät Nam: Tieán tôùi baûo trôï xaõ hoäi toaøn dieän: Cô cheá tö nhaân ñeå ñeán ñöôïc vôùi ngöôøi ngheøo

Soá 14 Thò tröôøng ñaát coâng nghieäp vaø kinh doanh vaø taùc ñoäng leân ngöôøi ngheøo

Soá 15 Taïo ñieàu kieän thuaän lôïi cho ngöôøi ngheøo vuøng cao tham gia vaøo thò tröôøng thoâng qua chuoãi giaùtrò caây tre: Caûi thieän chieán löôïc cuûa caùc nhoùm saûn xuaát ñòa phöông

Soá 16 Maïng löôùi trao ñoåi gaén keát coù theå giuùp ngöôøi ngheøo ôû tænh An Giang nhö theá naøo?

Soá 17 Caùc xu höôùng vaø möùc ñoä bieán ñoåi theo vuøng trong moâ hình tieâu duøng hoä gia ñình taïi Vieät Nam



160

CAÙC AÁN PHAÅM KHAÙC

1 Con ñöôøng doanh nhaân - Vöôn leân töø khoù khaên (15 tröôøng hôïp nghieân cöùu ñieån hình)

2 Nhöõng theå cheá naøo quan troïng cho söï taêng tröôûng daøi haïn ôû Vieät Nam?

3 Döï aùn Naâng cao Hieäu quaû Thò tröôøng cho ngöôøi ngheøo: Baùo caùo Hoäi thaûo khôûi ñoäng

4 Keát noái noâng daân vôùi thò tröôøng thoâng qua Saûn xuaát Noâng nghieäp theo Hôïp ñoàng

5 Tuaàn leã M4P 2005

6 Con ñöôøng doanh nhaân - Vöôn leân töø khoù khaên (30 tröôøng hôïp nghieân cöùu ñieån hình)

7 Sieâu thò vaø ngöôøi ngheøo taïi Vieät Nam

8 Con ñöôøng doanh nhaân: Caùc tröôøng hôïp nghieân cöùu ñieån hình

9 Soå tay ñaùnh giaù sinh keá vaø thò tröôøng coù söï tham gia cuûa ngöôøi daân (PMA)

10 Soå tay chuoãi giaù trò

11 Saûn xuaát noâng nghieäp theo hôïp ñoàng: 30 tröôøng hôïp nghieân cöùu ñieån hình

12 Kyû yeáu Hoäi thaûo Hôïp taùc coâng tö (PPPs)

13 Kyû yeáu Hoäi thaûo Phaùt trieån cô hoäi thò tröôøng taïi ñaùy kim töï thaùp (BOP)

14 Tuaàn leã M4P 2006

15 Saùch taäp hôïp caùc Baûn tin Thò tröôøng vaø Phaùt trieån (MDB)

www.markets4poor.org

Xin haõy gheù thaêm website cuûa M4P thöôøng xuyeân ñeå coù ñöôïc baûnñieän töû caùc baùo caùo vaø thoâng tin môùi nhaát veà caùc söï kieän, hoaïtñoäng vaø cô hoäi vôùi M4P. Chuùng toâi raát mong nhaän ñöôïc söï phaûnhoài vaø tham gia töø caùc baïn!

Haàu heát nhöõng aán phaåm cuûa M4P ñeàu coù ôû baûn Tieáng Anh vaø Tieáng Vieät. Baûn in coù theå ñöôïc laáy taïiTrung taâm Thoâng tin ADB (GF02, 23 Phan Chu Trinh, Haø Noäi), baûn ñieän töû coù theå ñöôïc taûi xuoáng taïi ñòachæ www.markets4poor.org.

Ñeå coù theâm thoâng tin, xin lieân heä vôùi:

Döï aùn Naâng cao Hieäu quaû Thò tröôøng cho ngöôøi ngheøo (M4P)Ngaân haøng Phaùt trieån Chaâu AÙGF02, 23 Phan Chu Trinh, Haø NoäiÑieän thoaïi: (844) 933 1374 Fax: (844) 933 1373Email: [email protected]



§¬n vÞ xuÊt b¶n:C¬ quan ®¹i diÖn thêng tró t¹i ViÖt Nam Ng©n hµng Ph¸t triÓn ch©u ¸

Dù ¸n N©ng cao hiÖu qu¶ cña thÞ trêng cho ngêi nghÌo

In 400 cuèn, giÊy phÐp xuÊt b¶n sè: 1115/XB-QLXB, cÊp ngµy: 14/7/2005

Designed by:

[email protected]



PDF created with pdfFactory trial version truong hop nghien … · 30 TRÖÔØNG HÔÏP NGHIEÂN...

Documents

Transcript of PDF created with pdfFactory trial version truong hop nghien … · 30 TRÖÔØNG HÔÏP NGHIEÂN...