Publicité

U N S U P P L É M E N T D U J O U R N A L D U P A Y S B A S Q U E

EDITÉ PAR BBAAIIGGUURRAA CCOOMMMMUUNNIICCAATTIIOONN SARL • ZA MARTINZAHARENIA 64122 URRUNA-URRUGNE TÉL: 0[033]559460250 • RÉDACTRICE EN CHEF: GOIZEDER TTAABBEERRNNAASupplément écrit par Jon GGAARRMMEENNDDIIAA, Gaxuxa AARRRRAANNBBIIDDEE et Marie FFLLEEUURRYY • Publicité : PPaauussuu MMééddiiaa - Antton EETTXXEEBBEERRRRII

Samedi 25 et dimanche 26 avril 2009

NAFARROAREN EGUNA :BAIGORRIKO ERRESUMA

<<<<Basaizea : pour lalangue et le pays

Pages II et III

EEGGIITTAARRAAUUAASSOOMMMMAAIIRREE

Argazki galeriahistoriari beha

IV eta V Orriak

Nafarroareneguna : Bestabaino gehiago

VI Orria

Iritzia :Floren Aoiz

VIII Orria

Sam

edi 2

5 et

dim

anch

e 26

avr

il 20

09

II NAFARROAREN EGUNA

Basaizea :Pour la langue et le pays

Derrière la fête deNafarroaren Eguna quirassemble des milliersde personnes, ce sontplusieurs associationset 500 à 600 bénévolesqui travaillent pourorganiser une tellemanifestation. Parmices associations,Basaizea, pour qui cettejournée n’estfinalement quel’aboutissement deKulturaldia,programmationculturelle qui s’étalesur plusieurs semaineschaque année au moisd’avril. Mais Basaizea,c’est aussi un groupede baigorriars trèsdynamique etdéterminé qui s’efforcede faire vivre soncanton en euskara toutau long de l’année.

La langue, la culture, le paysSi on peut dire que Basaizea est néeà l’issue de l’organisation d’unpremier Nafarroaren Eguna, dont lebut, à la fin des années 70 était derenforcer les liens entre lesNavarrais des deux côtés desPyrénées, l’association affiched’emblée des objectifs clairs :défendre l’euskara, la culture etimpulser une dynamique locale. Latoute première vocation de la jeuneassociation est trouvée : organiserune semaine culturelle, chaqueannée en prélude à la journée deNafarroaren Eguna, autour dethèmes en lien avec la vieéconomique locale et l’histoire dupays. Car, pour les membres deBasaizea, la culture n’englobe passeulement les activités artistiques.Non, c’est un sens bien plus largequ’ils attribuent à ce terme : “laculture fait partie de la viequotidienne et de la façon dont nousconstruisons notre vision dumonde”, peut-on lire sur leur siteinternet (basaizea.com) où une pageentière est justement consacrée àleur définition de la culture. PourBasaizea, tout le monde, de fait,participe et doit participer à cetteculture.

Normaliser l’usage de l’euskaraLes objectifs n’ont pas changé, ilsse sont mêmes confortés : pour l’as-sociation, il est plus que jamaisd’actualité de sauver le basque etd’arriver à sa normalisation, commele rappellent chaque année lesmembres de Basaizea, à la veille deKulturaldia : “La normalisation del’usage de l’euskara est une prioritépour nous. Nous n’utilisons que lalangue basque dans notre communi-cation interne mais aussi avec l’ex-térieur et notamment avec les mé-dias.” Tout comme leur site internetqui est exclusivement en euskara.L’association est d’ailleurs engagéede façon active dans la démarcheBai euskarari.

Kulturaldia : un programmede plus en plus richeLa langue, c’est aussi la culture. Lasemaine culturelle est devenue d’an-née en année une programmation deplus en plus fournie, étalée sur plu-sieurs semaines, toujours en amontde la journée de Nafarroaren Eguna.Cette année, Kulturaldia a démarréle samedi 4 avril avec le marchémensuel à Baigorri où on pouvaittrouver les habituels produits Idokimais où étaient invités également

Logicoop, la coopérative des pê-cheurs de Ciboure et les artisansd’art locaux. Pour clore la journée,quatre restaurateurs de Baigorriavaient préparé un repas à partir deproduits locaux. Un autre temps fortde la programmation a été le kantal-di “Nafarroari” qui rassemblait ungrand nombre de chanteurs et musi-ciens navarrais , à Elizondo le19 avril. Des poèmes de Peio Jora-juria faisaient le lien entre les pres-tations des différents artistes qui ontpermis, par leurs chants de parcourirtoute la Navarre. Pourquoi cet évé-nement à Elizondo ? Les organisa-teurs expliquent : “Cette année, pourles trente ans de Nafarroaren Eguna,nous avons voulu revenir aux bases :c’est-à-dire renforcer les relationsentre les Navarrais. C’était un desbuts essentiels de l’organisation dupremier nafarroaren eguna, car àl’époque la frontière était fermée”.Le dernier événement d’importancede cette riche programmation auralieu ce soir à Baigorri, il s’agit duspectacle “Betiko doinuen haritik”(voir encadré).

Entre ces événements, d’autresanimations ont eu lieu, comme “30haize (1 979 – 2 009)”, spectacle quiretraçait l’histoire des trente années

de Basaizea en mêlant théâtre, vidéoet danse ; ou encore

“Hazitik Ozia”, nouveau spectacledes jeunes danseurs d’Arrola (grou-pe de danse de Baigorri). Mais aussiune conférence sur l’identité poli-tique dans les territoires navarrais, àtravers les siècles, les jeux Xiba etune soirée pour les preso.

Un marché pour faire vivre BaigorriLa volonté de dynamiser le villageet le canton n’a jamais cessé nonplus de faire partie des objectifs del’association. Et c’est avec succèsque Basaizea a réussi à remettre surpied en 2005 un marché local, quiavait disparu depuis trente ans, etqui contribue à la vie du village à lafois sur un plan économique et so-cial : “Notre but était à la fois de re-dynamiser l’économie locale en va-lorisant les produits d’ici mais ausside créer un lieu de rencontres.” Cemarché a lieu une fois par mois, lepremier samedi, on peut y trouverdu fromage de brebis, de vache et dechèvre, de la viande de porc, dupain, des confitures… Une petitebuvette où est proposé un goûterbien local “arroltze eta xingar”(oeufs et ventrèche) vient ajouter uncôté convivial au marché.

BASAIZEA

Basaizea elkarteak antolaturiko ekimenen kari jolasean aritzeko eskaintza anitz dituzte haurtxoek.

Samedi 25 et dim

anche 26 avril 2009IIINAFARROAREN EGUNA

BETIKO DOINUEN HARITIK...

Publicité

Ce spectacle qui aura lieu ce soir, à la veillede Nafarroaren Eguna, à l’église de Baigorrià 21h sera un mélange de musiqueclassique et populaire, où le public seraégalement invité à participer. Le titre“Betiko doinuen haritik” ou “au fil des sonsde toujours” donne le ton, mais “haria” faitaussi référence aux instruments à corde(harizko instrumentak) qui composentl’orchestre de chambre de Tolosa EtIncarnatus.La soirée aura lieu en trois parties: Et

Incarnatus interprétera tout d’abord unequinzaine de chants traditionnels, arrangéspar Mañolo Ezpelet pour orchestre dechambre. “Les musiciens ne chanterontpas car nous voulons faire chanter lepublic”, explique Patxi Bidart. Dans unsecond temps, l’orchestre jouera avec lesgaiteros de Baigorri et d’Iruña puis ce seraau tour du groupe mythique Eltzegor des’allier à Et Incarnatus pour la dernièrepartie de ce spectacle dont l’uniquereprésentation aura lieu aujourd’hui.

Solas eta Jolas pour les enfantsLe projet Solas eta Jolas (Parler ets’amuser) a démarré il y a deux ans,suite aux besoins ressentis par desparents membres de Basaizea quisouhaitaient proposer des activitésextra-scolaires aux enfants du cantonen basque en faisant intervenir desacteurs locaux sur la base du partena-riat, que ce soit dans le domainesportif, culturel, artistique, etc.

Une animatrice, employée à plein-temps, organise ces activités le mer-credi et pendant les vacances pour lesenfants de Baigorri et du canton. “Lesactivités proposées fonctionnent tou-jours autour d’un projet”, expliqueArgia. En 2008, a été monté un projetautour du théâtre qui a permis la créa-tion d’un spectacle : So’in Baigorri,fruit d’une série d’ateliers vidéo, artet théâtre qui ont duré pendant cinqmois. Cette année, c’est le thème dela percussion qui a été choisi.

Pendant les vacances d’été, plu-sieurs journées thématiques par se-maine sont proposées sur le jeu, l’ex-pression corporelle, la danse, lamontagne, le hip-hop, la pêche, etc.

Bixentainia: plus qu’un barBasaizea mais aussi d’autres associa-tions comme Bagata gazte taldea,l’ikastola, AEK… proposent àBixentainia des animations tout aulong de l’année : repas, concerts,spectacles, conférences, soirées vi-déos, réunions d’informations. Lebar est aussi ouvert tous les vendre-dis et les samedis.

Marie FLEURY

Sam

edi 2

5 et

dim

anch

e 26

avr

il 20

09

IV NAFARROAREN EGUNA

Publicité

Argazki galeriaHistoriari beha

Samedi 25 et dim

anche 26 avril 2009VNAFARROAREN EGUNA

BASAIZEAREN ESKUTIK

Basaizea kultur batasuna 1981an sortu zen.

Baigorriko eskualdeko orduko gazte abert-zale multxo batek muntatu zuen egitura hau.

Basaizearen sortzea garaiko arrangurererantzuteko mugimendu orokor batean kokat-zen da :

* Euskararen salbatzea,* Euskaldun izaitea zaintzea,* Herri dinamika bultzatzea.

Ofizialki sortu aintzin, jadanik bizi zen dina-mika hau, gazte multxo berak NafarroarenEguna sortu baitzuen 3 urte lehenago, 1978an.Ordutik hunat, elkartearen urteko hitzordu na-gusia egon da beti !

Ondoko argazkiak 80garren hamarkadakoakdira, eta Basaizea elkartearen eskaintzaz argi-taratzen dira.

Sam

edi 2

5 et

dim

anch

e 26

avr

il 20

09

VI NAFARROAREN EGUNA

Publicité

Urteen joanarekin hain ezagu-na eta arrakastatsua bilakatuden bestak sorburua Baigor-

riko gazte talde baten ilusio eta en-gaiamenduan dauka. 1978-an izanzen hori.

Garai hartan, haien eskualde eta her-riarren etorkizunari buruz eztabaidatze-ko biltzen ziren erregularki gazte ho-riek, eta 1977-ko abenduan, taldeapublikoki agertu zen Baigorriko trinke-tean ekitaldi baten antolatzeko. Ekitaldihorretan, Filipe Bidart-ek 233 gaztekizenpetutako mozio/idatzi bat irakurrizuen.

Kezka eta ardura anitz biltzen zituenidatzi horrek. Beste arlo ekonomikoaksaihestuz garatzen ari zen turismoa sa-latzen zuen. Egoera hori tarteko, gaz-teek kanpora Joan behar zuten lan egi-tera. Euskara eta euskal kultura erearriskuan zeudela ohartu eta ohartarazizuten.

Ondotik, iparraldeko hainbat gaz-teek idatzi hura izenpetu zuten etahainbat herrietan taldeak antolatuko

ziren. Herrian lan eta bizi lema etakanpaina garai hortarik dator.

Baigorriko gazteek lau lan ardatz fin-katu zituzten : euskara, kultura, garapenekonomikoa eta laborantzaren defensa.

Kulturari zentzu zabala ematea da hel-burua : bizi modu eta balore.Kulturari dagokionez, aste kulturala an-tolatzea bururatzen zaie. Urte hartarikgoiti, gazte talde horrek garapen ekono-miko eta EH-ko historiari lotutakogaien inguruko aste kulturala antolatu-ko du apirilean.

Garai berean, herriko gaitero etadantza taldeak, Nafarroa garaiko tal-deekin harremanak lantzeko egun bere-zi bat antolatzeko erabakia hartzen du.

Lehenengo Nafarroaren egun horre-tan Nafarroako bost herrialdeak (merin-dadeak) ordezkatzen zituzten bost taldeagertu ziren : Zangotza, Irunerria, Tute-ra, Lizarra eta Baxe Nafarrorako ArrolaTaldea.

Jendearen partaidetza berriz 300 eta400 gazteren artekoa izan zen. Abertza-

leak, gazteak eta antolatzaileak. Herri-ko jendea izutu egin omen zen. BettiBidart-ek kontatu izan du egun hartanetxeetako leihoak hetsiak zirela. Bainaulertu behar da garai hartan giroa nahi-ko tentsoa zela : 1973-an Iparretarrak -en lehen ekintza gertatzen da Bankan.

Giro nahasi horretan, 1980-komartxoan, aste kulturala baino piska batlehenago, Itsasuko Txomin Olhagaraieta Baigorriko Ramuntxo Arruiz IK-komilitanteak hil ziren.

Jende anitz agertu zen Txomin-enehorzketan. Txomin kide zen hainbatelkarte erakutsiak izan ziren. Herrikokontseiluak aldiz demititu egin zuen,Jean Haritxelar alkateak ehorzketanparte hartu zuelako. Herria bi sentimen-dutan moztua agertu zen.

Urte ainitzek pasa behar izan zutengiroa lasaitu eta Nafarroaren eguna nor-malizatu zedin, baina hori ere helduzen.

Hastapenean abertzale eta gazteekparte hartzen zuten. Hegoaldeko alderdiabertzaleen ordezkariak ere agertzen zi-ren egun horretarat, politikoki berresku-ratu edo erabili nahian.

1981.ean Basaizea elkartea sortu zeneta hark hartu zuen Nafarroaren egunazein aste kulturala antolatzeko ardura.Ordutik honat arrakasta eta giro ona bi-delagun izan ditu bestak. Bide luzeaegin baitu, eta luzeagoa ibiliko duelamarrazten du Baigorriko zerugain, an-tolakuntza lanetara hurbildu den jendegaztearen izpirituak.

Jon GARMENDIA

Nafarroaren eguna :Besta baino zerbait gehiago

11etan : KABALKADAZiganteak (Baigorri, Burlata, Amikuze...), Dantzariak (Murtxanteko dantza taldea, Arrola, Berako ihauteriak), Joaldunak, Nafarroako gaiteroak, Uztaritzeko txaranga, Ezpela txaranga, trikitilariak...

12etan ELIZAKO PLAZAN IKUSGARRIA :Nafarroako hamar bertsulari : Bixente HIRIGARAI, Julen ZELAIETA, Jon BARBERENA, Mizel MATEO, ETXABE, Mattin LUKU, Mixel XALBADOR, Erik ETXART, Jean Louis LAKA, Bixente LUKU

Murtxanteko dantza taldea, Arrola, Berako ihauteriak

Basaizearen hitza, Karmeleren irrintzina, dantza jauziak, Larrain dantza

14etan GARAZI&ORTZAIZEKO IKASTOLAN BAZKARIA :Herriko plazan (pentzean) : Xalbador ta Ihidoi, Erramun Martikorena, Fermin Valencia, Kixkuxtum’s txaranga

HERRIKO PLAZAN :HAURREN XOKOA :

10etatik 3ak arte : puzgarriak4etan XIBA herri kirolak haurrendako

DANTZA IKUSGARRIA 5etan : Otxagabiako dantzariak, Leitzako dantzari taldea, Lizarrako Larraiza taldea7etan : Larrain, dantza jauziak Ezpelarekin

XOKOAN :4etan : KANTUZ5etan : ZEZENAREN TALDEA6etan : ESNE BELTZA8etan : SAGARROI11etan : KIKI BORDATXO

Egun guzian :Oxabi erromeria, Lekak baratze orkestra, KUXKUXTUM’Stxaranga, Gaiteroak, Mutiko Alaiak, Punpeka txaranga...

Apirilaren 26anNAFARROAREN EGUNA 09

EGITARAUA :

Samedi 25 et dim

anche 26 avril 2009VIINAFARROAREN EGUNA

Izpiritu konkretu batekin bultzatuzen orain dela 30 urte lehen Nafar-roaren Eguna : Nafarroa Garaia eta

Baxe Nafarroaren zatiketa administrati-bo, ekonomiko eta politikoen gainetiknafartar izaera eta nortasunarekin elgarrilotzen direla bi probintziak. Mugen gai-netik, Nafarroko lurralde osoaren bate-ratzea zen helburu. Orduan mugak het-siak ziren eta Nafarren arteko harremanaeta lotura mozteko saiakera horren aitzi-nean Baigorriko eskualdea Nafarrez osa-tutako biztanleak zirela erakusteko sortuzen. Baxe-Nafarroa eta Nafarroa Garaia-ko muga ez zen natural senditzen eta de-nak Nafar izanik, guziak elgarri lotzendituen hizkuntza eta kultura berdina delaerakutsi nahi zen ekimen honekin.

Hiru hamarkada berantago, helburuberdinak agertzen dira aurten burutukoden ospakizunean eta bihar bukaeramarkatuko duen hilabete kulturaldiak ur-te guzi hauetako hariari heldu diola era-kutsi digu. Pasa den astean, mendeetanzehar nafar eremuetan nortasun eta iden-titate politikoaren azterketa eskaini zutenRoldan Jimeno, Nafarroko UnibertsitatePublikoko historialariak, Gaizka Aran-guren, zientzia politikoetako doktoredu-nak, eta Filipe Bidart Franche-Comté-koUnibertsitatean Masterra aurkeztu duenikerleak.

Historia non eta nola ikasten den...Zer da, eta nundik heldu da Nafarroa ?Zer bilakaera izan da mendeetanzehar ? Galdera hauei erantzuten ibiliziren hizlariak zuzenean, bideo konfe-rentziaz edota idatziz herritarrek berehistoriaren jabe izan daitezen helburua-rekin. “Bakoitzak jasotzen dituen errefe-rentzia historikoen bidez kokatzen dubere identitate politikoa. Hala, ez dagauza bera ikastetxeetan erakatsia dengako historikoekin barneratzea, hau da,Nafarroa bere kabuz bildu zitzaiola Es-painiari eta gero Frantziari, edo jakiteaNafarroa, euskaldun guzion erresumazena, bortizki konkistatua izan zela”Gaizka Aranguren zientzia politikoetako

doktoredunak hitz hauekin eman zionhastapena hitzaldiari.

Izan ere, gauza bat edo bestea ikasinorberaren hautuak jo dezake alde bateraedo bestera. Halaike, historiak eta histo-rian gertatutakoek ez dute ezetan gauregungo diskurtso soberaniazale baten oi-narria izan behar Arangurene ustez. “So-beraniazale edozein pertsona izan daite-ke, historiako erreferentziak aintzat hartugabe ere. Baina argi da historiako errefe-rentziak biziki laguntzen dutela edozeinpertsonen identitate politikoaren hau-tuan” azaltzen du Arangurenek.

Hala izanik ere, orain arte euskal her-ritarrei kontatu zaiena jakitea inportanteadela uste du, funtsean, historia beti ira-bazleek kondatzen baitute eta ez galtzai-leek. Gisa hartan, galtzaileen ahotsa as-kotan isilarazia bada ere, Nafarroarenhistoriaren errekuperatu nahia ukan dutehizlariek Nafarroa Egunaren bezperan.“Afrikar erraera batek dion bezala, Safa-ri kondakizunek beti kondatuko dituzteihiztarien gloriak lehoinek beren istorio

kondalariak ukan artean. Hala, gaurkoanlehoinek kondatutako historia entzunenduzue” diote hizlariek.

Euskaldunen eremua hedatzen“Euskaldunen eremua” deitzen dugu-naren historia luzea da. Mende luzee-tan gertakari frango izan dira gauregungo egoerarat heltzeko, beraz, ger-takari historiko bati edo besteari gar-rantzi gehiago eman gabe, hizlariekazpimarratu nahi izan dutenaren kon-takizuna laburbildu du Roldan JimenoNafarroko Unibertsitate Publikoko his-toriaren bozeramaileak. “NafarroarenHistoria gatazkez horniturik izan da.Gatazka bortitzak eta odoltsuak izandira euskaldunen eremuan. Konkista-zio saiakeretan murgildurik, euskaldu-nek erresistentziarako borrokan gaita-sun handia erakutsi dute betidanik,gaur egun euskal kultura, hizkuntzaeta nortasuna bizirik baitira eta bizirikirauten segitzeko konpromisuan ahale-ginak egiten baituzte gaur egun ere”.

Idazle Grekoek eta Latinoek dute le-hen aldiz aipatu euskal zibilizazioaJ.Kristo aitzineko lehen mendean. Eus-kaldunak Baskoiak izendatu zituzten or-duan eta euskal eremuaren marrazkiaonartu zuten. Gaur egunean historiala-riak ados dira erraiteko Garona ibaitikEbroraino zibilizazio bat badela nahizpopulu ezberdinak bilduak diren bertan.Zibilizazio horrek erro kultural berdinadu eta zibilizazio hunen batasuna egitenduena hizkuntza da. Hau da, euskara dapopulu ezberdinek osatzen duten zibili-zazioa batzen dituena.

Oinarri hori harturik, aurtengo Nafar-roaren Egunak nafarren arteko harrema-nak, elkarlana eta batasuna sustatzen se-gitzeko hitzordua izan nahi du. NafarroaGaraia eta Baxe-Nafarroaren arteanegun esistitzen diren zatiketa ororen gai-netik euskaldunen eremuan bategitekoadibidetzat hartu nahi delako Nafarroa-ren Eguna.

Gaxuxa ARRANBIDE

Konkisten eta zatiketaren gainetik,hegoa eta iparra, nafar

nortasunarekin bat

DRGaizka ARANGUREN Amaiur 1512-2012 ekimeneko eleduna, Nafarroak burujabetza galdu zuen urtemuga oroitarazten

Publicité

Sam

edi 2

5 et

dim

anch

e 26

avr

il 20

09

VIII NAFARROAREN EGUNA

Kalamitateren bat tartean jartzen ez baldin bada, han izanennaiz igandean. Ez dut esanen urteoro bezala, batzuetan ezin izandudalako joan, kartzelan nengoelako edo muga zeharkatzea de-bekatuta baineukan, baina urte gehienetan bezala, Baigorrirajoanen naiz, data seinalatua baita Nafarroaren eguna. Batzuendako besta besterik ez da. Besta handia bilakatu da, za-lantzarik gabe, jende frangoren parranden egutegian leku bere-zia erdietsi duena. Baina aunitzez ere gehiago da NafarroarenEguna, muga gainditu baino txikitzeko parada, gure herriarenibilbidean Nafarroa zer izan den eta zer den oroitarazteko auke-ra, gure gaur egungo arazoak agerian uzteko beta. Baigorrinbiltzen den indarra etokizunaren itxaropena da, gure herria za-titzeko saioek porrot egin dutela aldarrikatzeko egun onenetarikbat.

Aspaldikoa da gure herriak beste batzuek ezarritako mugenkontra daraman borroka. Ez da beti erraza izan, gertatu baitaeuskaldunok besteek eraikitako mugak barneratzea. Hormakaltxatzen lagundu dute historian zehar euskaldun batzuek. Hauere gure ibilbide historikoaren partea da, ondikotz.

Horma sendoen kontrako lehia izan da batzuetan, beste bat-zuetan muga ez da harresia izan, komunikabide eraginkorrabaizik. Armiarmen modura, belaunaldiz belaunaldi, jostari ari-tu dira gure aurrekoak estatuek eraiki zituzten oztopoak zehar-katuz, sareak sortuz. Alde batekoak bestaldean atertuz, gerlak,matxinadak , pertsekuzioak, goseak edo armadara joateko deiakzirela eta.

Tafallan bertan, Nafarroako erdialdean, muga zeharkatuzetorritakoen aztarnak nonahi daude: Irisarri, Armendaritz,Oses, Baigorri, Izura… Errepresiotik ihes egiten zuten tafallar-rek nora joko zuten, beraz? Tafallako ardoaz mintzo da aspaldi-ko Baxenafarroako esaldia. Urte askotako egunorokotasunak bi-zirik gorde ditu loturak kanpotik iristen ziren indarren gainetik,

edo azpitik, edo on-dotik.

Nafarroaren egu-nak sare horiek in-dartzeko i lusioaadierazten du.Egun batez bede-ren, ez dago inola-ko mugarik, mugad e s a g e r t a r a z t e ndugu eta herri batgara. Duela ia 500urte bereizi zituz-ten bi Nafarroakbat datoz, eta besteeuskaldunekin ba-tera bizirik jarrait-zeko ilusioa ospat-zen dugu, gureestiloan, kantuz, dantzan, besta giroan, baina aldarrikapenakozenki zabalduz.

Ez dut ahantzi lehen urteetan senditzen nuen poza. Ez nuenmuga zeharkatzeko adin legala, eta gurasoen baimena beharrez-koa zen. Muga bera odisea bat zen, guardia zibilen menpe gel-ditzen baikinen, beraiek nahi izan arte. Baina, atzerritarren oz-topoa gaindituta Baigorriko kaleek irekitzen zizkiguten ateguziak. Bidaia, zailtasunak, baimenak, dena atzentzen genuensegituan. Nafarroaren Eguna zen, Baigorrin geunden, zer gehia-go eskatzen ahal genuen ?

Ba, horixe bera, muga behin betikoz hausteko armiarma sa-reak besta giro ederrean josten laguntzeko aukera dugu denokigandean. Baigorrin, jakina !

BAIGORRIRAT JOANEN NAIZ, JAKINA

Gratien Adema Goyeneche “Zal-duby” 1828ko apirilaren 14eansortu zen Senperen, eta 1907

abenduaren 10ean hil zen. Larresorokoapezgaitegian ikasle gisa aritu zen eta1833an apeztu zen, gerora, Hazparnenaritu zen sermoilari iaio eta umore han-diko euskaltzale hau. Bertsozale amorra-tua zen, eta baita bertsu idazle bikainaere. La Fontaine euskalduna deitu ziotenbere idazteko trebeziagatik. Bertsu idatzisorta anitz egin zituen, baina herritarrenmemoria eta kantuan Agur eta OhoreEskual-Herriari nagusitu da, asko etaaskok kantatu dituztelarik bere bertsuhauek bereak direla jakin gabe ere.

1894ko irailaren 7an Eskualdun bes-tak idatzia argitaratu zuen Eskualdunaaldizkarian, garaian egiten ziren bestajendetsuei buruzko hausnarketa hedatze-

ko asmoarekin eta horrexegatik dakarz-kigu bere hitzak Nafarroaren egunarenkari gaurkotasuna har dezaketen ustean :

Eskualdun bestak…Eskuara garbi etaxaharrez eskual jeiak.

Ordean zertako, lehen ez bezalako jeiedo besta edo bilzar handi horiek ? etabereziki orai, Frantzian segurik, eskual-duna kasik ez deusetaratua den denborahuntan ? Huna zertako :

Preseski eskualdun aspaldixko hun-tan gisa guziz galtzera dohanaren, ar-ras ezeztatzerat utzi gabe pitzarazteko,eta norapeit ere higiarazteko.

Gauza ahalkagarria baita, mun-duan orai bizi diren jendaia edo po-puluetan den zaharrenak, hainbertzemenderen buruan ukho egin dezanhola bere odolari, bere aztura zahar-reri, bere berechtasunaren ohoreari,bere eskuara mintzaia guzietan denederrenari, bere lokabe edo libertateguzieri, bere izate osoari, hots ! hitzbatez bere eskualduntasunari.

Besta eder horiek badute bertzeirakuspen bat eta bertze xede bat.

Frantziako eta Espainiako eskual-dun guziak, jendakia bat berbera ga-re. Hori ez zakiten, edo gogoan gu-tiegi zabilkaten hainitzek.

Batasun horren agertzekoak etatinkatzekoak dire besta hoietako gu-re bilkhideak.

Horrela, zazpi Eskual-herriak el-garri lothuz egiten dire zazpiak bat.Laphurdi, Basanabar, Sibero, Frant-zia aldetik, Nabar, Gipuzko, Bizkaieta Alaba, Espainia aldetik.

Herrialde edo probentzia bakhotxakholako egunetan ditu denen bixtan ira-kusten hulako joko edo halako dantzaedo bertze jostagailuetan dituen antzepartikularrak :... Segur loria baita or-duan bazter guzietarik harat bildurikakoeskualdunek elgar hain amodiorekinikustea, elgarrekin han alegeratzea, es-kualdun odol bereko garela ezagutzea.

Zein eder den orduan guziek, xutik etaburu-has, elgarrekin kanta dezagunGernikako arbolaren kanta sustagarria,eta bertze kanta laphurtarrenaren oihuhau :

Agur eta ohore Euskal-Herriari

Zazpi Eskualherriek bat egin dezagunGuziak bethi, bethi, gauden gu es-kualdun

IAgur eta ohore Eskual-herriari :Lapurdi, Basa-Nabar, Zibero gainariBizkai, Nabar, Gipuzko eta AlabariZazpiak bat besarka lot beitez elgarri

IIHaritz eder bat bada gure mendietan,Zazpi adarrez dena hedatzen airetan.Frantzian, Espainian, bi alderdietan :Hemen hiru'ta han lau,batda zazpietan.

IIIEkhialdego zolan lehenik sorthuaLau mila urthe huntan hunat aldatua ;hain handi eta azkar lehen izatua,orai gure haritza zein den murriztua !

IVGure haritz hau azken mende hautaraino,zaharturik ere zen eder bezain sano.Bere lur hoin garbian oso zagoeno,

Gainetik zoakona behar zen arrano.V

Hi haiz Eskual Herria, haritz hori bera,arrotza nausiturik moztua sobera.Oi ! gure arbasoak, ez, otoi, ez beirazein goratik garen gu jautsiak behera !

VIGureak ziren lehen bazter hauk guziak,Arbasoek utziak, hek irabaziak.Guri esker Frantziak eta Espainiakdaduzkate dituzten eremu handiak.

VII Mairu beltza zelarik Espainian nausi,Navas-en eskualdunak egin zion jauzi.Hark ekarri gatheak han gintuen hautsi,Eta hilez bertzeak igorri ihesi.

VIIIOrduan gure alde oihuz zauden oro :“Bere lurretan nausi Eskualduna bego ;Frantziak,Espainiak, bai orai, bai gero,deus kendu gabe dute gerizatu gogo”.

IX Gureez gure lehen gain libro ginenakezin ahantziz gaude orduko zuzenak.Zer ametsak ditugun, zer oroitzapenak!Jaungoikoak bakharrik badakizka denak.

X Ez bahaiz eskualduna lehen bezein handiApaldu gabe xutik bederen egoadi,Odolez eta fedez bethi berdin garbi,bethi tink atxikia hire Eskuarari.

XIZuri gaude othoitzez Jaungoiko maiteaLagun zazu zerutik Eskualdun jendeaBegira dezan bethi lehengo fedeaZor zaizkon zuzenekin, ardiets bakea

Jon GARMENDIA

Floren AOIZIdazlea