Πρoλoγoσ xiΕυχαριστιΕσ xvΕισαγωγη για την Ελληνικη Εκδoση xvii

1. Projects και Μικρα Παιδια 1Η προσέγγιση project 3Tα οφέλη των projects για τα παιδιά προσχολικής ηλικίας 11Ευκαιρίες και περιορισµοί για τα παιδιά προσχολικής ηλικίας 15Ανάπτυξη των δυνατοτήτων του νου/εγκεφάλου 16Καθοδήγηση των µικρών παιδιών στην υλοποίηση των projects 20ΕστιαστΕ στη φυση 25

2. Πωσ ΞεκιναΜε 29Ζητήµατα κατά την επιλογή θεµάτων για τα projects 29Προγραµµατισµένος σχεδιασµός του δασκάλου για το project 42Δηµιουργία κοινών εµπειριών 44Πώς ανακαλύπτουµε τι ξέρουν τα παιδιά 46Διατύπωση ερωτήσεων για την έρευνα 51Πώς οργανώνουµε την αίθουσα για τη διεξαγωγή της έρευνας 53Η επόµενη φάση 52ΕστιαστΕ στη φυση 59

3. Πωσ εΞελισσεται τo Project 65Πώς ξεκινάµε τη 2η Φάση 65Η προετοιµασία για την έρευνα 72Πώς µεταβαίνουµε στη φάση της έρευνας 83ΕστιαστΕ στη φυση 84

4. ερευνα 87Εκπαιδευτικές επισκέψεις σε χώρους σχετικούς µε το θέµα του project 89Απολογισµός 99Πώς µεταβαίνουµε στην 3η φάση 117ΕστιαστΕ στη φυση 118

ΠεριεχoΜενα

x / Η ΜΕΘOΔOΣ PROJECT ΣΤΗΝ ΠΡOΣΧOΛΙΚΗ ΚΑΙ ΠΡΩΤΟΣΧΟΛΙΚΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ – ΜΙΚΡOΙ ΕΡΕΥΝΗΤΕΣ

5. Πωσ oλoκληρωνoυΜε τo Project 123H κορύφωση του project 123Η δύναµη της καταγραφής 132Μορφές καταγραφής 135Η χρήση υλικού και εξοπλισµού για την καταγραφή 148Η τελική επιλογή του υλικού που θα καταγραφεί 150Αξιολόγηση του project 151ΕστιαστΕ στη φυση 155

6. τo Project τησ ΦωτογραΦικησ Μηχανησ 157Νήπια προσηλώνονται και µαθαίνουν 157Πρώτη φάση: Το ξεκίνηµα 157Δεύτερη φάση: Η έρευνα 164Τρίτη φάση: Η ολοκλήρωση του project 174Η µάθηση ως ταξίδι 178

7. τo Project του Πυροσβεστικου κρουνου 179Προσαρµογή της προσέγγισης project για τα νήπια ηλικίας 1-3 ετών 179Πρώτη φάση: Το ξεκίνηµα 180Δεύτερη φάση: Η έρευνα 182Τρίτη φάση: Η ολοκλήρωση του project 188Η διερεύνηση του πυροσβεστικού κρουνού ήταν project; 192

8. ZhthΜατα για τη διευθετηση τησ εΦαρΜoγησ των Projects Με τα Μικρα Παιδια 195Aπαιτήσεις του υποχρεωτικού αναλυτικού προγράµµατος, γνωστικά επίπεδα και projects 195Πώς εµπλέκουµε τους γονείς στη διαδικασία 212Αξιοποίηση της τεχνολογίας 216Πώς χρησιµοποιούµε την προσέγγιση project µε ειδικές οµάδες του πληθυσµού 218Υποστήριξη των διοικητικών στελεχών για την προσέγγιση project 223Τελευταίες σκέψεις 225

EikonEσ (κΕφ. 2, 4) 229ΒιΒλιoγραφια 233ΕυρΕτηριο 239λιγα λoγια για τισ συγγραφΕισ 249ηµΕρoλoγιo σχΕδιασµoυ τoυ ProjEct

ΝΉΠΙΑ ΠΡΟΣΉΛΏΝΟΝΤΑΙ ΚΑΙ ΜΑΘΑΙΝΟΥΝ

Αυτό τό κεφΑλΑιό περιγρΑφει το Project της Φωτογραφικής Μηχανής με τα λόγια της Lora Taylor, της νηπιαγωγού στης οποίας την τάξη πραγματοποιήθηκε. Η κυρία Taylor έχει δεκατέσσερα έτη διδακτικής εμπειρίας. Τα τελευταία οκτώ χρόνια διδάσκει στο Κέντρο Μάθησης Northminster, στην Peoria του Ιλινόι. Το Κέντρο Μάθησης North­minster είναι ένα πρόγραμμα εκπαίδευσης της πρώτης παιδικής ηλικίας, εμπνευσμένο από την προσέγγιση του Reggio Emilia και με θρησκευτικό προσανατολισμό. Περιλαμβά­νει επιμέρους προγράμματα για νήπια ενός έως τριών και τριών έως πέντε ετών, καθώς και νηπιαγωγείο. Παρέχει επίσης, μετά τη λήξη του ωραρίου εκπαίδευσης, υπηρεσίες φροντίδας σε περίπου 250 παιδιά. Το Κέντρο χρηματοδοτείται από το Συμβούλιο Εκπαι­δευτικής Πολιτικής της Πολιτείας του Ιλινόι για την παροχή ενός προγράμματος «Προ­σχολική Εκπαίδευση για Όλα τα Παιδιά».

Η εκπόνηση projects και η τεκμηρίωση αποτελούν θεμελιώδεις αξίες στο Κέντρο Μάθησης Northminster. Στην υλοποίηση του συγκεκριμένου project, η κυρία Taylor είχε τη συνδρομή της βοηθού νηπιαγωγού Stephanie Martinek και μιας ασκούμενης εκπαι­δευτικού από το Πανεπιστήμιο Bradley, της Erika Goldstein. Η κυρία Taylor έχει δύο ομάδες παιδιών, ένα πρωινό και ένα απογευματινό μεικτό τμήμα, με παιδιά τριών και τεσσάρων ετών. Συνήθως επεξεργάζεται το ίδιο θέμα και με τα δύο τμήματα, και υλο­ποιεί στην τάξη της κατά μέσον όρο δύο projects τον χρόνο.

ΠΡΏΤΉ ΦΑΣΉ: ΤΟ ΞΕΚΙΝΉΜΑ

Το Project της Φωτογραφικής Μηχανής ξεκίνησε, όταν δυο τρία παιδιά άρχι­σαν να ασχολούνται ενθουσιωδώς με μια φωτογραφική μηχανή που είχα τοποθετήσει ως σκηνικό στοιχείο στη γωνιά του θεατρικού παιχνιδιού, με σκοπό να ενθαρρύνω το δη ­μιουργικό παιχνίδι των παιδιών. Σκεφτόμουν πως θα τους άρεσε να παριστάνουν ότι επι­σκέπτονται διάφορα μέρη και τραβούν φωτογραφίες. Τα παιδιά πήραν τη φωτογραφική μηχανή από τη γωνιά του θεατρικού παιχνιδιού και άρχισαν να τρέχουν γύρω γύρω στην τάξη λέγοντας: «Χαμογελάστε! Το πουλάκι!». Τους έκανα μερικές ερωτήσεις:

«Τι φωτογραφίζετε;»

Το Project Της ΦωΤογραΦικης Μηχανης

157

6

158 / Η ΜΕΘOΔOΣ PROJECT ΣΤΗΝ ΠΡOΣΧOΛΙΚΗ ΚΑΙ ΠΡΩΤΟΣΧΟΛΙΚΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ – ΜΙΚΡOΙ ΕΡΕΥΝΗΤΕΣ

«Τι θα κάνετε με τη φωτογραφική μηχανή;»«Πώς θα βγάλετε το φιλμ από μέσα;»«Πώς ξέρετε ότι τραβάτε πραγματικά φωτογραφίες;».Καθώς το παιχνίδι εξακολουθούσε, συνεχίσαμε τον διάλογο με τις ερωτήσεις. Επειδή

ασχολήθηκαν επίμονα με αυτό, αποφάσισα μια μέρα να βάλω φιλμ στη φωτογραφική μηχανή. Είπα τότε στα παιδιά ότι η φωτογραφική μηχανή είχε αληθινό φιλμ και τα άφησα απλώς να παίξουν, τραβώντας φωτογραφίες εδώ κι εκεί. Εμφάνισα την ίδια μέρα τις φωτο­γραφίες τους και, την επομένη, τις έφερα στην τάξη. Διασκέδασαν πολύ βλέποντας τι είχαν τραβήξει «στην τύχη»: το ταβάνι, το πάτωμα και τα δάκτυλά τους. Αρχίσαμε τότε να συζη­τάμε για το πώς τραβάμε φωτογραφίες. Τα ρώτησα αν ήξεραν πώς φωτογραφίζουμε έναν άνθρωπο και αναρωτήθηκαν πώς γίνεται. Έτσι, ξεκίνησε το Project της Φωτογραφικής Μηχανής και γρήγορα εξελίχθηκε σε ένα πλούσιο project. Το θέμα προέκυψε από το παι­χνίδι των παιδιών. Εγώ είχα προσθέσει απλώς ένα αντικείμενο στη γωνιά του θεατρικού παιχνιδιού και, με αφορμή αυτό, οδηγηθήκαμε σε ένα συναρπαστικό για τα παιδιά project.

Προσχεδιασμός

Όταν αποφασίσαμε ότι η φωτογραφική μηχανή θα αποτελούσε, κατά πάσα πιθανότητα, το επίκεντρο του επόμενου project μας, αρχίσαμε να ασχολούμαστε συστη­ματικά με τον σχεδιασμό του. Επειδή δεν ήταν ένα θέμα που γνώριζα καλά, καθίσαμε και οι τρεις μαζί και γράψαμε αναλυτικά ό,τι ξέραμε. Η κυρία Martinek, η κυρία Goldstein και εγώ φτιάξαμε ένα διάγραμμα με τις αλληλένδετες έννοιες που προβλέπαμε ότι θα συνα­ντούσαν τα παιδιά. Μερικά από αυτά που συζητήσαμε οι τρεις μας και τα οποία εντάξαμε στο διάγραμμα κατά τη συνάντηση σχεδιασμού του project είναι τα εξής:

Πού θα μπορούσε κάποιος να τραβήξει φωτογραφίεςΠαιδικά βιβλία που θέλαμε να μοιραστούμε με τα παιδιάΊσως κάποιες αληθινές φωτογραφίες και κάποιες ψεύτικεςΗ ιστορία της φωτογραφικής μηχανήςΤο φωτογραφικό φιλμ και πώς αυτό λειτουργείΔιάφορα είδη φωτογραφικών μηχανών.Έπειτα από αρκετή συζήτηση για τις φωτογραφικές μηχανές, θυμήθηκα ότι στα παι­

δικά μου χρόνια χρησιμοποιούσαμε φωτογραφικές μηχανές στιγμιαίας εμφάνισης, τύπου Polaroid, ενώ τώρα χρησιμοποιούμε κυρίως ψηφιακές. Σκεφτήκαμε ότι ίσως θα άρεσε στα παιδιά να γνωρίσουν τα διάφορα είδη φωτογραφικών μηχανών και όλα τα αξεσουάρ που τις συνοδεύουν. Συζητήσαμε επίσης τους πιθανούς λόγους ενασχόλησης των παι­διών με τη φωτογράφιση· για παράδειγμα, για να στέλνουν οικογενειακές φωτογραφίες στις διακοπές, οι οποίες θα αποτυπώνουν την εξέλιξη της οικογένειάς τους από χρόνο σε χρόνο. Μιλήσαμε για τις φωτογραφίες ως ενθύμια. Οι άνθρωποι, λόγου χάρη, εκθέτουν στο σπίτι τους φωτογραφίες με τα μέλη της οικογένειάς τους.

Αφού καταγράψαμε στο διάγραμμά μας όλα όσα θεωρούσαμε ότι ξέρουμε, αρχίσαμε

ΤO PROJECT ΤΗΣ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΚΗΣ ΜΗΧΑΝΗΣ / 159

Γλώσ

σα•

Εκδη

λώνε

ι στο

ιχειώ

δη κα

τανό

ηση

εννο

ιών π

ου

σχετ

ίζοντ

αι μ

ε τον

γραπ

τό λό

γο.

• Αρ

χίζει

να μ

αθαί

νει τ

α γρ

άμμα

τα.

• Χρ

ησιμ

οποι

εί δι

ευρυ

μένο

λεξιλ

όγιο

κα

ι λόγ

ο για

ποι

κίλου

ς σκο

πούς

.•

Αναγ

νωρί

ζει ε

τικέτ

ες κα

ι πινα

κίδες

στ

ο πε

ριβά

λλον

του.

Φυσι

κές

επισ

τήμε

ς•

Θέτε

ι ερω

τήσε

ις κα

ι χρη

σιμο

ποιεί

τις α

ισθή

σεις

του

για να

παρ

ατηρ

ήσει

και ν

α δι

ερευ

νήσε

ι υλ

ικά κα

ι φυσ

ικά φ

αινό

μενα

.•

Χρησ

ιμοπ

οιεί

απλά

εργα

λεία

και ε

ξοπλ

ισμό

για

διερ

εύνη

ση.

• Κά

νει σ

υγκρ

ίσεις

μετ

αξύ

αντικ

ειμέν

ων π

ου

παρα

τήρη

σε.

• Δε

ίχνει

επίγν

ωση

του

περι

βάλλ

οντο

ς.•

Εκφρ

άζει

απορ

ία κα

ι θέτ

ει ερ

ωτήσ

εις γι

α το

ν κό

σμο.

• Αρ

χίζει

και α

ποκτ

ά επ

ίγνωσ

η τη

ς τεχ

νολο

γίας

και τ

ης επ

ίδρα

σής τ

ης σ

τη ζω

ή.

Μαθ

ηματ

ικά

Συμμ

ετέχ

ει σε

δρ

αστη

ριότ

ητες

μέτ

ρηση

ς.

Φωτο

γραφ

ικές

μηχα

νές

Μαθ

ηματ

ικά

• Κα

τανο

εί κα

ι χρη

σιμο

ποιεί

αρκ

ετές

λέξε

ις πο

υ δη

λώνο

υν θ

έση.

• Αρ

χίζει

να α

ναγν

ωρίζε

ι και

να π

εριγρ

άφει

τα

χαρα

κτηρ

ιστικ

ά τω

ν γεω

μετρ

ικών σ

χημά

των.

Κοιν

ωνικ

ές σ

πουδ

έςΠε

ριγρ

άφει

την ε

ργασ

ία κά

ποιω

ν αν

θρώπ

ων κα

ι τις

απαι

τήσε

ις τη

ς.Γλ

ώσσα

Δείχν

ει ότ

ι εκτ

ιμά

τα β

ιβλία

κα

ι την

ανά

γνωσ

η.

Μαθ

ηματ

ικά

Κατα

τάσσ

ει αν

τικείμ

ενα

σε

επιμ

έρου

ς ομά

δες,

που

δια

φέρο

υν

ως π

ρος έ

να ή

δύο

χαρα

κτηρ

ιστικ

ά

Μαθ

ηματ

ικά

Βάζε

ι σε σ

ειρά,

συγ

κρίνε

ι και

πε

ριγρ

άφει

αντικ

είμεν

α με

βάσ

η έν

α χα

ρακτ

ηρισ

τικό.

Καλλ

ιτεχν

ικά

Αντα

ποκρ

ίνετα

ι σε

καλλ

ιτεχν

ικές δ

ημιο

υργίε

ς ή

εκδη

λώσε

ις.

Κοιν

ωνικ

ές σ

πουδ

ές•

Αρχίζ

ει να

κατα

νοεί

τις ο

ικογε

νεια

κές α

νάγκ

ες,

ρόλο

υς κα

ι σχέ

σεις.

• Αν

ακαλ

εί πλ

ηροφ

ορίες

από

το π

αρελ

θόν.

• Αν

αγνω

ρίζε

ι ομο

ιότη

τες κ

αι δ

ιαφο

ρές σ

ε πρ

οσωπ

ικά κα

ι οικο

γενε

ιακά

χαρα

κτηρ

ιστικ

ά.

Μαθ

ηματ

ικά

Αρχίζ

ει να

συλ

λέγε

ι δεδ

ομέν

α κα

ι να

τα κα

ταγρ

άφει,

χρησ

ιμοπ

οιών

τας

απτά

αντ

ικείμ

ενα,

εικό

νες κ

αι

γραφ

ήματ

α.

Γλώσ

σαΑκ

ολου

θεί ο

δηγίε

ς με δ

ύο κα

ι τρ

ία β

ήματ

α.

Αξεσ

ουάρ

• Τρ

ίποδ

ο•

Θήκη

• Μ

αντιλ

άκια

καθα

ρισμ

ού•

Λουρ

άκια

χερι

ού

Μέθ

οδοι

εμφά

νιση

ς•

Σκοτ

εινός

θάλ

αμος

• Υπ

ολογ

ιστή

ς•

Φωτο

γραφ

είο

Εμπο

ρικά

σήμ

ατα

• Fu

ji•

Koda

k•

Polar

oid

Φιλμ

• Στ

ιγμια

ίας ε

μφάν

ισης

(P

olar

oid)

• Ψ

ηφια

κή χω

ρίς φ

ιλμ•

Φιλμ

λωρί

δα•

Σέπι

α•

Έγχ

ρωμο

• Ασ

πρόμ

αυρο

Λόγο

ι φωτ

ογρά

φιση

ς•

Εκδη

λώσε

ις•

Σχολ

ικές φ

ωτογ

ραφί

ες•

Οικο

γενε

ιακέ

ς φωτ

ογρα

φίες

• Φω

τογρ

αφίες

δια

κοπώ

ν

Διάσ

ημοι

φωτ

ογρά

φοι

• An

sel A

dam

s•

Anne

Ged

des

Ποιό

τητα

φιλμ

• 10

0 →

Για

εξωτ

ερικό

χώρο

• 20

0 →

Κίνη

ση•

400 →

Για

όλε

ς τις

χρήσ

εις•

800 →

Χαμ

ηλότ

ερη

Τύπο

ι κάμ

ερας

• Po

laroi

d•

Ψηφ

ιακή

• 35

χιλ.

• Βι

ντεο

κάμε

ρα•

Με φ

ιλμ•

Μαγ

νητικ

ής

εγγρ

αφής

Εμπο

ρικά

σήμ

ατα

• Vi

vitar

• So

ny•

Koda

k•

Cano

n•

Olym

pus

Βιβλ

ία γι

α πα

ιδιά

• Βι

βλία

με ο

δηγίε

ς•

Βιβλ

ία μ

ε αλη

θινέ

ς φω

τογρ

αφίες

Φωτο

γραφ

ικά

εργα

στήρ

ια•

JCPe

nney

's•

Sear

s•

Colo

r Clas

sics

• Ol

an M

ills•

Portr

ait In

nova

tions

Εξαρ

τήμα

τα•

Σκόπ

ευτρ

ο•

Μπα

ταρί

ες•

Φωτο

φράκ

της

• Φα

κός

• Κα

ρούλ

ι•

Κουμ

πί φ

λας

Ρυθμ

ίσεις

έκθε

σης

• Κί

νηση

• Ακ

ίνητο

θέμ

α•

Πανο

ραμι

κή•

Υποβ

ρύχια

• Το

πίο

Ιστο

ρία

της

φωτο

γραφ

ικής

μηχ

ανής

• Πα

νορα

μική

με κ

ύλισ

η•

Ψηφ

ιακή

• Po

laroi

d•

Φλα

ς με π

υρίτι

δα

«Καδ

ράρι

σμα»

• Κε

ντρι

κό•

Αρισ

τερό

• Δε

ξιό•

Ισορ

ροπη

μένο

Φλας

• Ισ

χυρό

• Λυ

χνίες

• Φυ

σικό

, με α

νταν

άκλα

ση•

Με έ

γχρω

μα φ

ίλτρα

Εικό

να 6

.1 Η

κυρ

ία T

aylo

r και

οι β

οηθο

ί της

ανέ

πτυξ

αν τ

ο πα

ρόν

διάγ

ραμμ

α σχ

εδια

σμού

, προ

κειμ

ένου

να

προβ

λέψο

υν έ

ννοι

ες π

ου θ

α μά

θαιν

αν τ

α πα

ιδιά

και

να

ενσω

μα-

τώσο

υν σ

τόχο

υς το

υ αν

αλυτ

ικού

προ

γράμ

ματο

ς.

160 / Η ΜΕΘOΔOΣ PROJECT ΣΤΗΝ ΠΡOΣΧOΛΙΚΗ ΚΑΙ ΠΡΩΤΟΣΧΟΛΙΚΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ – ΜΙΚΡOΙ ΕΡΕΥΝΗΤΕΣ

να τα συνδυάζουμε με συναφείς περιοχές του αναλυτικού προγράμματος (βλ. Εικόνα 6.1). Έπειτα αρχίσαμε να σκεφτόμαστε δραστηριότητες που πιθανόν να ενδιέφεραν τα παιδιά. Στη συνέχεια, σκεφτήκαμε πώς θα μπορούσαμε να εφαρμόσουμε στην πράξη αυτές τις ιδέες. Συζητήσαμε για πιθανούς χώρους επίσκεψης, τι θα μπορούσαμε να δούμε και τι δρα­στηριότητες θα μπορούσαμε να κάνουμε στην τάξη. Προσθέσαμε στο διάγραμμα τα Πρό­τυπα της Πολιτείας του Ιλινόι για τη Μάθηση στην Πρώτη Παιδική Ηλικία, τα οποία χρησιμο­ποιούμε ως στόχους του προγράμματος σπουδών, και σημειώσαμε πώς θα συνέβαλαν οι δραστηριότητές μας στην επίτευξη των στόχων. Καταγράψαμε επίσης τις ιδέες μας από αυτή τη διαδικασία «καταιγισμού ιδεών», σχετικά με το τι θα μπορούσαμε να κάνουμε στο πλαίσιο των διάφορων πεδίων: των καλλιτεχνικών, των φυσικών επιστημών, των κοινωνικών σπουδών, των μαθηματικών και της γλώσσας.

Από την επεξεργασία του διαγράμματος προσχεδιασμού, κρίναμε ότι το θέμα ήταν καλό και υλοποιήσιμο, γιατί ήταν μεν κάτι γνώριμο και οικείο για τα παιδιά, αλλά δεν θα το είχαν μελετήσει πιθανότατα στο παρελθόν. Το θέμα θα έλκυε το ενδιαφέρον των παι­διών. Θα υπήρχαν πολλές σχετικές λέξεις που θα τους ήταν άγνωστες. Κάποια παιδιά ήταν εξοικειωμένα με τις ψηφιακές φωτογραφικές μηχανές και άλλα όχι και τόσο· επομέ­νως, αναμέναμε πλούσια ανταλλαγή πληροφοριών και ιδεών μεταξύ τους. Φτιάχνοντας το διάγραμμα, μας ήταν προφανές ότι το θέμα θα ανταποκρινόταν σε αρκετούς στόχους του αναλυτικού μας προγράμματος. Είναι ένα πολυδιάστατο θέμα, το οποίο συνδυάζει την τεχνολογία, τα μαθηματικά και τις φυσικές επιστήμες.

Ενώ επεξεργαζόμασταν ακόμη το διάγραμμα, αρχίσαμε να φέρνουμε και άλλες φωτο­γραφικές μηχανές στην τάξη, γιατί τα παιδιά τσακώνονταν ποιος θα τις πρωτοπάρει (βλ. Εικόνα 6.2). Καταλήξαμε να έχουμε τρία διαφορετικά είδη φωτογραφικών μηχανών:

Εικόνα 6.2 Το ενδιαφέρον των παιδιών για το project αυξάνεται, όταν αυτά έχουν πρόσβαση σε πραγματικά αντικείμενα.

ΤO PROJECT ΤΗΣ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΚΗΣ ΜΗΧΑΝΗΣ / 161

Polaroid, ψηφιακές και συμβατικές με φιλμ. Επειδή κάθε είδος ήταν διαφορετικό, τα παι­διά άρχισαν να θέτουν και άλλες ερωτήσεις. Όταν ήρθαν εκτυπωμένες οι φωτογραφίες που είχαν τραβήξει, έφτιαξαν με αυτές ένα κολάζ. Αφιερώσαμε περίπου μία εβδομάδα σε δραστηριότητες προσανατολισμού στο θέμα, με σκοπό να ενισχύσουμε το ενδιαφέρον και τις βασικές γνώσεις των παιδιών. Ο σχεδιασμός μας περιελάμβανε διερεύνηση μαζί με τα παιδιά, κατά την οποία τα παρατηρούσαμε και τα ακούγαμε προσεκτικά, έπειτα νέο προσχεδιασμό και μετά περαιτέρω διερεύνηση.

Οι γνώσεις των παιδιών

Μπορείτε να καταλάβετε τι γνώριζαν τα παιδιά πριν ξεκινήσουμε την έρευνα,

Τι μπορούμενα φωτογραφίσουμε;• Οικογένεια• Φίλους• Κατοικίδια• Ζωολογικό κήπο• Λούνα παρκ• Τόμας το τρενάκι• Μπαλόνια• Τοίχους• Φωτογραφικές μηχανές• Παιχνίδια• Σε μια βόλτα• Σκουπίδια• Πόνι

Είδη φωτογραφικών μηχανών• Αληθινή• Ψεύτικη• Ψηφιακή• Απλή• Με βίντεο• Polaroid

Τι δεν πρέπει να κάνουμε με τις φωτογραφικές μηχανές• Δεν τις βάζουμε στο νερό• Δεν τις πετάμε κάτω• Δεν τις πατάμε

Πώς βγαίνουν οι φωτογραφίες;• Οι φωτογραφίες βγαίνουν με διάφορους τρό­

πους• Πατάμε το κόκκινο/μαύρο κουμπάκι για να βγουν

οι φωτογραφίες• Πηγαίνουμε στον φωτογράφο για να δούμε τις

φωτογραφίες

Τι χρειάζονται οι φωτογραφικές μηχανές;• Φιλμ• Μπαταρίες• Φλας• Να είναι καθαρές (να μην είναι βρόμικες)

Χρώματα φωτογραφικών μηχανών• Χρυσαφί• Μαύρη• Μπλε• Πράσινη• Με σχέδια• Ασημί• Πορτοκαλί• Κίτρινη• Μοβ

Εξαρτήματα• Κόκκινο/μαύρο κουμπί που πατάμε για να τρα­

βήξουμε φωτογραφία• Μπαταρίες – αληθινές• Διαδίκτυο στην «οθόνη LCD» της φωτογραφι­

κής μηχανής• Φλας – κίτρινο/λευκό• Κυκλάκι/τετραγωνάκια για να κοιτάζουμε• Φιλμ• Κάποιες δεν έχουν κανονικές μπαταρίες

• Βγάζουμε φωτογραφίες• Οι φωτογραφικές μηχανές «ανοίγουν» με

διαφορετικούς τρόπους• Διαφορετικά μεγέθη

To Projectτης Φωτογραφικής

Μηχανής

Εικόνα 6.3 Το διάγραμμα των παιδιών με τις προηγούμενες γνώσεις τους για τις φωτογραφικές μηχανές δείχνει ότι αυτές συνίστανται κατά κύριο λόγο σε ονομασίες αντικειμένων.

162 / Η ΜΕΘOΔOΣ PROJECT ΣΤΗΝ ΠΡOΣΧOΛΙΚΗ ΚΑΙ ΠΡΩΤΟΣΧΟΛΙΚΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ – ΜΙΚΡOΙ ΕΡΕΥΝΗΤΕΣ

κοιτάζοντας το αρχικό διάγραμμά τους (βλ. Εικόνα 6.3). Για να δημιουργήσουμε το διά­γραμμα των παιδιών, κάναμε συναντήσεις με μικρές ομάδες, εννιά παιδιών η καθεμία, διάρκειας περίπου 20 λεπτών. Τα παιδιά δεν ήταν έμπειρα στα projects, γι’ αυτό επιλέ­ξαμε να δουλέψουμε με μικρότερες ομάδες, ώστε να τους δώσουμε μεγαλύτερη προ­σοχή και να συζητήσουμε λίγο πιο αναλυτικά το διάγραμμα. Καθεμία παιδαγωγός ανέ­λαβε από μία ομάδα και στη συνέχεια φτιάξαμε ένα ενιαίο διάγραμμα. Συνδυάσαμε τα διαγράμματα των τμημάτων του πρωινού και του απογευματινού ωραρίου, γιατί είχαν παρόμοιες ιδέες. Σε άλλες περιπτώσεις, όταν τα διαγράμματα του πρωινού και του απο­γευματινού τμήματος περιείχαν διαφορετικές σκέψεις, τα κρατούσα χωριστά, αλλά στο συγκεκριμένο project τα διαγράμματα έμοιαζαν αρκετά, και έτσι τα συνδυάσαμε. Σε άλλα projects τα διαγράμματα ενδέχεται να είναι ανόμοια και να εστιάζουν σε διαφορετικές ιδέες για το ίδιο θέμα.

Όταν φτιάχναμε το διάγραμμα με τα παιδιά, αυτά άρχισαν να μιλούν για τα χρώματα. Τι χρώμα έχουν οι φωτογραφικές μηχανές (χρυσαφί ή μαύρο); Από εκείνη τη στιγμή, ο κατάλογος άρχισε να γεμίζει με όλα τα χρώματα του ουράνιου τόξου. Εμείς οι εκπαιδευ­τικοί αμφιβάλλαμε ότι υπήρχαν φωτογραφικές μηχανές σε όλα αυτά τα χρώματα, αλλά τα καταγράψαμε, γιατί δεν μπορούσαμε να είμαστε σίγουρες ότι δεν υπάρχουν ροζ ή πορτοκαλί φωτογραφικές μηχανές. Είναι κομμάτι της διαδικασίας μάθησης η καταγραφή των αρχικών γνώσεων των παιδιών, ώστε να μπορέσουν να τις υποβάλουν σε έλεγχο. Έπειτα άρχισαν να μιλούν για το τι θα μπορούσαν να φωτογραφίσουν. Ήξεραν τις ονο­μασίες κάποιων τύπων φωτογραφικής μηχανής: αληθινή, ψεύτικη (παιχνίδι), ψηφιακή (γνώριζαν πολλά για τις ψηφιακές), και ένα παιδί ήξερε την Polaroid. Το διάγραμμα ήταν αρκετά στοιχειώδες και περιελάμβανε κυρίως αντικείμενα τα οποία συσχετίζουν τα παι­διά αυτής της ηλικίας με τις φωτογραφικές μηχανές.

Έχουμε μάθει από την εμπειρία μας ορισμένα «τεχνάσματα» τα οποία διευκολύνουν αυτές τις συζητήσεις. Στο συγκεκριμένο project ζήτησα από τα παιδιά να θυμηθούν το παιχνίδι τους με τις φωτογραφικές μηχανές: «Θυμάστε που τραβούσατε φωτογραφίες με τη φωτογραφική μηχανή; Μιλήστε μου γι’ αυτό. Πείτε μου τι ξέρετε για τις φωτογραφικές μηχανές». Μπορεί να τα παρακινούσα λίγο περισσότερο, εστιάζοντας σε μια ορισμένη πτυχή του θέματος, για παράδειγμα: «Πείτε μου πώς είναι στο χρώμα, στο μέγεθος, στο σχήμα». Για να τα παροτρύνω να εκφραστούν, εφιστώ την προσοχή τους στην αισθητη­ριακή εμπειρία του θέματος:

«Πώς είναι οι φωτογραφικές μηχανές;»«Τι ήχο κάνουν;»«Όταν κρατούσατε τη φωτογραφική μηχανή στα χέρια σας, πώς τη νιώθατε;».Όταν τα παιδιά εκφράζουν μια μικρή ιδέα ή καταλαβαίνω ότι μια ιδέα έχει αρχίσει να

σχηματίζεται στον νου τους, τα παρακινώ να μου πουν περισσότερα. Προσπαθώ επίσης να τα κάνω να συζητήσουν. Όταν κάποιο παιδί εκφράζει μια ιδέα, λέω, για παράδειγμα:

ΤO PROJECT ΤΗΣ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΚΗΣ ΜΗΧΑΝΗΣ / 163

«Ο Johnny είπε ότι θα μπορούσε να φωτογραφίσει την οικογένειά του. Εσείς τι θα φωτο­γραφίζατε;». Έτσι, συνεχίζουμε τη συζήτηση με τα παιδιά, τους κάνω τέτοιου είδους ερωτήσεις και προχωράμε με το διάγραμμα. Κατά τη δημιουργία του, τα παιδιά μάς βλέ­πουν να οργανώνουμε τις πληροφορίες στον πίνακα, την ώρα που τις αναφέρουν. Για παράδειγμα, όταν λένε χρώματα, τα καταγράφω:

«Μαύρο, μπλε, πράσινο. Ποιο πράγμα είπαμε ότι μπορεί να είναι μαύρο, μπλε ή πρά­σινο;»

«Ξέρω, ξέρω, οι φωτογραφικές μηχανές!»«Ας το γράψω εδώ, λοιπόν».Έπειτα κάποιο παιδί μιλά για τα κουμπιά και το ρωτώ: «Αυτό πάει στα χρώματα των

φωτογραφικών μηχανών;». «Α, όχι, κυρία Taylor, αυτό είναι κάτι που έχουν οι φωτογραφι­κές μηχανές». Τότε λέω: «Θα φτιάξουμε λοιπόν μια νέα ενότητα στο διάγραμμά μας που θα λέγεται “Εξαρτήματα”. Τι άλλα εξαρτήματα ξέρετε ότι έχουν οι φωτογραφικές μηχα­νές;». Βοηθώ τα παιδιά να οργανώσουν τις σκέψεις τους.

Κάποιες φορές έχουμε ένα παιδί που επικρατεί στη συζήτηση και φαίνεται να τα ξέρει όλα. Θέλω να ακουστεί αυτό το παιδί, αλλά λέω: «Και οι άλλοι έχουν ιδέες, θα πεις τη δική σου σε ένα λεπτό. Πρώτα θέλω να ακούσω τι έχει να μας πει η Jane». Και πάντα έχουμε και το αντίθετο: παιδιά που δεν λένε πολλά. Επειδή θέλω να ακούσω τις ιδέες όλων, λέω στο ήσυχο παιδί: «Timmy, ξέρεις κάτι για τις φωτογραφικές μηχανές;». Ασφα­λώς, δεν πιέζω το παιδί: αν δεν ξέρει τίποτα, δεν πειράζει. Του λέω, λόγου χάρη: «Θα μάθουμε πολλά πράγματα για τις φωτογραφικές μηχανές από τον ειδικό μας, τον κύριο Jeff, και είμαι σίγουρη ότι, μετά την επίσκεψή του, θα ξέρεις. Θα σου πει αυτός κάποια πράγματα». Προσπαθούμε όσο μπορούμε να ενθαρρύνουμε τα παιδιά να εκφραστούν, αλλά, αν δεν έχουν κάτι να πουν, δεν υπάρχει πρόβλημα. Έχω διαπιστώσει ότι το καλύ­τερο είναι να σηκώνουν το χέρι τους όταν θέλουν να μιλήσουν, και εγώ κάνω κάποια επι­λογή για το ποιος θα μιλήσει κάθε φορά. Αν ένα παιδί επικρατεί, λέω: «Είναι σειρά κάποιου άλλου να μιλήσει. Θα προσπαθήσω να γράψω τις ιδέες όλων σας». Συνήθως δεν γράφω ονόματα δίπλα σε ό,τι λένε τα παιδιά, όταν δημιουργούμε το αρχικό διάγραμμα. Το θεωρώ καταγραφή των συνολικών τους γνώσεων.

Έπειτα φτιάχνουμε έναν κατάλογο με τις ερωτήσεις τους. Σε αυτές σημειώνω δίπλα ονόματα. Για παράδειγμα, η Montgomery λέει ότι υπάρχει ένα πραγματάκι στο οποίο κοιτάς για να τραβήξεις μια φωτογραφία. Και μετά ρωτά: «Πώς δουλεύει αυτό το κόκκινο κουμπί;». Μπορεί να αναφέρει ξανά την ερώτηση αργότερα, όταν ρωτάμε τα παιδιά τι έμαθαν. Γι' αυτό, με τις ερωτήσεις αισθάνομαι ότι καταγράφω την ατομική εξέλιξη κάθε παιδιού.

ΠΟΣΟ ΧΡΟΝΟ κράτησε συνολικά η 1η Φάση; Ο συνολικός χρόνος στην τάξη ήταν τέσσερις ημέρες περίπου. Αρχίσαμε να σκεφτόμαστε για πρώτη φορά τις φωτογραφικές μηχανές ως πιθανό θέμα μια Πέμπτη. Την επόμενη Δευτέρα χρειάστηκε να φέρουμε και άλλες φωτο­

164 / Η ΜΕΘOΔOΣ PROJECT ΣΤΗΝ ΠΡOΣΧOΛΙΚΗ ΚΑΙ ΠΡΩΤΟΣΧΟΛΙΚΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ – ΜΙΚΡOΙ ΕΡΕΥΝΗΤΕΣ

γραφικές μηχανές στην τάξη, ενώ την Τρίτη ήρθαν οι φωτογραφίες των παιδιών από το φωτογραφείο και τις έβαλαν στο κολάζ τους. Την Πέμπτη είχαμε ήδη αρχίσει τη διαδικασία του διαγράμματος με τα παιδιά. Αυτό το project εξελίχθηκε πολύ γρήγορα. Συμβαίνει αυτό μερικές φορές, όταν υπάρχει μεγάλο ενδιαφέρον για το θέμα. Έχω διαπιστώσει ότι αυτή η φάση προχωρά πιο γρήγορα, όταν τα παιδιά έχουν εμπειρία στην υλοποίηση ενός project. Όταν είναι έτοιμος ο κατάλογος με τις ερωτήσεις, έχουμε ολοκληρώσει την 1η Φάση.

ΔΕΥΤΕΡΉ ΦΑΣΉ: Ή ΕΡΕΥΝΑ

Το πρώτο μέρος της 2ης Φάσης ενός project είναι το αγαπημένο μου: Τότε τα παιδιά ξεκινούν την έρευνα, στην τάξη μας υπάρχουν αληθινά αντικείμενα, και είτε σχεδιά­ζουμε την εκπαιδευτική μας επίσκεψη είτε έχουμε μόλις πραγματοποιήσει μια επίσκεψη. Μου αρέσει να προσπαθώ να προβλέψω ποια κατεύθυνση θα πάρει το project και με ποιους τρόπους θα βοηθήσω τα παιδιά να μάθουν για το θέμα. Αρχίζω επίσης να σκέφτομαι με ποιον τρόπο θα μπορούσαν τα παιδιά να μοιραστούν με άλλους στην επόμενη φάση αυτά που θα έχουν μάθει. Χρησιμοποιώ το Ημερολόγιο Σχεδιασμού του Project (βλ. τέλος του βιβλίου), ως οδηγό για τη 2η Φάση, ιδίως για την οργάνωση των εκπαιδευτικών επισκέψεων και της επίσκεψης ειδικών στην τάξη. Για τον σχεδιασμό της 2ης Φάσης, χρησιμοποιώ τον κατάλογο των ερωτήσεων που έχουμε δημιουργήσει με τα παιδιά στην 1η Φάση.

Ένα από τα πρώτα πράγματα που έκανα μόλις μπήκαμε στη 2η Φάση ήταν να μαζέψω μερικά κοινά αντικείμενα, όπως κουτάκια από σαπούνια, ρολά από χαρτί κουζίνας, σπάγγο, καπάκια από μπουκάλια κ.ά. Έπειτα τοποθετήσαμε αληθινές φωτογραφικές μηχανές ως μοντέλα στο τραπέζι των καλλιτεχνικών. Για να κεντρίσουμε τη σκέψη των παιδιών, τα ρωτήσαμε αν θα μπορούσαν να δημιουργήσουν τη δική τους φωτογραφική μηχανή με τα διαθέσιμα υλικά. Κάνοντάς τους ερωτήσεις για τις κατασκευές τους, τα παρακινούσαμε να συμπεριλάβουν αντικείμενα τα οποία θα παρίσταναν κουμπιά, φακούς, θήκες μπαταριών και άλλα εξαρτήματα της φωτογραφικής μηχανής.

Ενσωμάτωση προτύπων μάθησης

Στη διάρκεια αυτής της φάσης, προσπαθούμε επίσης να ενσωματώσουμε όσο περισσότερες διαστάσεις των προτύπων είναι δυνατόν, διατηρώντας ταυτόχρονα την αυθεντικότητα των δραστηριοτήτων. Επανήλθαμε στο διάγραμμα προσχεδιασμού, στο οποίο είχαμε καταγράψει τα Πρότυπα της Πολιτείας του Ιλινόι για τη Μάθηση στην Πρώτη Παιδική Ηλικία και στο οποίο είχαμε προβλέψει έννοιες με τις οποίες θα ασχολού­μασταν. Αναζητήσαμε ευκαιρίες για να τα εντάξουμε σε αυθεντικές, πρακτικές δραστηρι­ότητες στο πλαίσιο του project. Για παράδειγμα, στον αλφαβητισμό, μια διάσταση των προτύπων είναι ότι το παιδί θα μπορεί να «αναγνωρίζει ετικέτες με ονομασίες». Βάλαμε ένα σχέδιο φωτογραφικής μηχανής, στο οποίο είχαμε σημειώσει την ονομασία κάθε

ΤO PROJECT ΤΗΣ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΚΗΣ ΜΗΧΑΝΗΣ / 165

εξαρτήματος, στη γωνιά της γραφής και στον πίνακα με τις λέξεις. Δημιουργήσαμε επί­σης ετικέτες για τα εξαρτήματα των φωτογραφικών μηχανών στη γωνιά της αποσυναρ­μολόγησης. Τα παιδιά μπορούσαν να αντιγράψουν τις ονομασίες σε κενά σχεδιαγράμ­ματα.

Σε μικρές ομάδες, δείξαμε στα παιδιά πώς να μετρήσουν το φιλμ των φωτογραφικών μηχανών, για να ανακαλύψουν ποιο έχει μεγαλύτερο μήκος. (Επιδεικνύει στοιχειώδη κατανόηση της μέτρησης.) Τα παιδιά αποσυναρμολόγησαν τις φωτογραφικές μηχανές και εξέτασαν τα διάφορα εξαρτήματά τους. (Χρησιμοποιεί απλά εργαλεία και εξοπλισμό για διερεύνηση. Επιδίδεται σε ενεργητικό παιχνίδι χρησιμοποιώντας δεξιότητες λεπτής κινητικότητας.) Φτιάξαμε βιβλία με κρυμμένες εικόνες χρησιμοποιώντας τις φωτογρα­φίες που είχαν τραβήξει τα παιδιά. (Κατανοεί ότι οι εικόνες και τα σύμβολα έχουν νόημα και ότι ο γραπτός λόγος μεταφέρει μηνύματα.)