ส ำนกงำนคณะกรรมกำรวจยแหงชำต (วช.)

Office of the National Research

Council of Thailand (NRCT)

คมอกำรถำยทอดเทคโนโลย

ผชวยศำสตรำจำรย ดร.สทธศกด ปนมงคลกล คณะวทยำศำสตร มหำวทยำลยพะเยำ

“กำรจดกำรองคควำมร และถำยทอดเทคโนโลยจำกกำรบรหำรจดกำรน ำระดบชมชน อ ำเภอจน

จงหวดพะเยำ”

ก

ค ำน ำ การจดสรรน าในระดบตาบลตองเกดจากการมสวนรวมในการบรหาร

จดการน าโดยเกษตรกรผใชน า องคการปกครองสวนทองถนและชลประทานใหเกดการทางานรวมกนนาไปสการจดสรรน าตามความตองการเพาะปลกและบารงรกษาอยางมประสทธภาพ

องคความรและเทคโนโลยทสาคญทไดมาซงขอเทจจรงเพอการบรหารจดการน าอยางมสวนรวมไดแก การทราบปรมาณน า การพยากรณปรมาณน า การจดทาแผนทผใชน าเพอการจดสรรน า จดทาแผนการเพาะปลกและการจดทาระเบยบการใชน าโดยคณะกรรมการบรหารจดการน าของชมชนจากขอมลพ นฐานทมอย

คมอถายทอดเทคโนโลยจากโครงการ“การจดการองคความรและถายทอดเทคโนโลยจากการบรหารจดการน าระดบชมชน อาเภอจน จงหวดพะเยา”ฉบบน ไดจดทาข นเพอถายทอดเทคโนโลยดานตาง ๆ ทเกยวของกบการบรหารจดการน าโดยกลมผใชน า ตาบลจน จงหวดพะเยา ทสามารถนาไปใชเพอการบรหารจดการน าในพ นทอยางมสวนรวม สอดคลองกบลกษณะของอางเกบน า สภาพภมประเทศและภมปญญาทองถน

ผชวยศาสตราจารย ดร.สทธศกด ปนมงคลกล คณะวทยาศาสตร มหาวทยาลยพะเยา

กมภาพนธ 2559

ข

สำรบญ หนำ

ค ำน ำ ................................................................................................................... ก สำรบญ ............................................................................................................... ข 1. เครองวดอตรำกำรไหลของน ำ LS-FR2.0 .................................................... 1 2. กำรพยำกรณปรมำณน ำชมชนของต ำบลจน ............................................... 3 3. รปแบบกำรจดสรรน ำ .................................................................................... 7 4. กฎระเบยบกลมผใชน ำ อำงเกบน ำจน .......................................................12

1

1) เครองวดอตรำกำรไหลของน ำ LS-FR2.0

2. สวนประกอบหลก

เครองวดอตราการไหลของน า LS-FR2.0 มสวนประกอบหลกคอ บอรดไมโครคอนโทรเลอรตระกล AVR ทมชอวา Arduino อานวา (อา-ด-อ-โน หรอ อาดยโน) ทมการพฒนา Hardware และ Software แบบ Open Source (มการเปดเผยขอมลหรอไมมลขสทธ) ความงายของบอรด Arduino คอสามารถตอวงจรอเลกทรอนคสจากภายนอกแลวเชอมตอเขามาทขา I/O ของบอรด (ดตวอยางรปท 1) หรอสามารถเลอกตอกบบอรดเสรม (Arduino Shield) ประเภทตางๆ (ดตวอยางรปท 2) มาเสยบกบบอรดบนบอรด Arduino แลวเขยนโปรแกรมพฒนาตอไดเลย

2

รปภำพประกอบ

รปท 1 สวนประกอบตาง ๆ ของเครองวดอตราการไหลของน า

3

อตราการไหลในลาน าหมายถงปรมาณน าทไหลในลาน าโดยคด เปนปรมาตร ตอหนวยเวลา อตราการไหลของน าในลาน าอาจหาไดโดยวธใชฝายวดน าซง เปนวธวดการไหลของน าโดยตรง การวดปรมาณการไหลของน าโดยฝายวดน าใชกบลาน าขนาดเลกทมอตราการไหลประมาณไมเกน 500 ลตร ตอวนาท

ประโยชนของกำรวดอตรำกำรไหลของน ำ

1. เพอความเหมาะสมในการเลอกใชวสดอปกรณ เพอสงน าไปยงผบรโภค และอปโภค

2. เพอลดความผดพลาดในการเลอกใชทอ 3. เพอใหผอปโภคและบรโภค ใชน าไดอยางทวถง 4. ประหยดคาใชจาย

กำรพยำกรณปรมำณน ำชมชนของต ำบลจน การพยากรณ หมายถง การคาดคะเนหรอการทานาย เหตการณทจะเกดข นในอนาคต โดยศกษารปแบบการเกดของ เหตการณจากขอมลทเกบรวบรวมไวอยางมระบบ ซงจะม พ นฐานการวางแผนระยะยาวในทกๆ ดาน การพยากรณมความสาคญอยางยงตอบคคลและองคกรในงานสาขาตางๆ เพราะจะทาใหทราบวาจะเกดเหตการณอยางไรในอนาคตดวย ความเชอมนระดบหนง ทาใหเกดประโยชนแกบคคลและองคกรในการวางแผนสงทจาเปนเบ องตน อยางไรกตาม การพยากรณจาเปนตองมขอมลทใชในวเคราะหเพอการตดสนใจ บางคร งยงไมมการจดเกบขอมลกจาเปนตองเกบขอมลปฐมภม แตบางคร งกสามารถหาขอมลไดจากภายในองคกรและ/หรอ จากแหลงภายนอก เพอใชในการตดสนใจ ท งน ขอมลทไดมาควรเปนขอมลทแมนยา เชอถอไดและทนเวลา

4

การทจะสามารถสรปไดอยางมนใจวารปแบบการพยากรณทนาไปใชในอนาคตมความเหมาะสมจรง ๆ ท งน ท งน นอาจจะตองขอความคดเหนและการตดสนใจจากผเชยวชาญดวย

กราฟแสดง Time Series ปรมาณน าฝนในเขตตาบลจน จงหวดพะเยา

(ขอมลเดอนมกราคม พ.ศ. 2549 ถงเดอนธนวาคม พ.ศ.2559 )

5

121110987654321

6.950

6.925

6.900

6.875

6.850

Index

da

taTime Series Plot of data

กราฟการพยากรณปรมาณน าฝน ป 2559

ประโยชนของกำรพยำกรณน ำ

1. การพยากรณความตองการใชน าเพอการ อปโภคบรโภคในอนาคต

2. การลดความเสยหายจากภยน าทวม

3. มการเตรยมการรบมอน าทวมไวลวงหนา

4. มความเขาใจในการรบสถานการณน า

6

ภาพ แผนทของผใชน าตาบลจน

7

รปแบบกำรจดสรรน ำ แบงคลองสงน าจากสองเสน แบงเปน คลองสงน า 7 สาย หลกเพอ

สงน าไปยงพ นทเพาะปลกประมาณ 8,800 ไร เล ยงประชากรประมาณ 2,500 ครวเรอน ประชาชนไดรบประโยชน 9,000 คนคลองสงน าแตละสายมการคดเลอก คณะกรรมการจดสรรน าจากเกษตรกรเจาของแปลงพ นทเพาะปลกทไดประโยชนจากากรใชน าคลองสงน าทไหลผาน โดยคดเลอกตวแทนจากสมาชกผใชน า คลองสงน าละ 3 คน จากตนน า กลางน าและปลายน าของคลองสงน า รวมท งหมด 21 คน และกรรมการจากผนาชมชนอก 39 คน

คณะกรรมการมหนาทจดสรรน าใหกบแปลงเพาะปลกในแตละฤดกาลเพาะปลก ใหเพยงพอและเหมาะสมกบพชทปลกและดแล บารงรกษา ระบบทอสงน าใหเรยบรอย หากพบการชารดหรอเสยหายจะแจงใหทางเทศบาลเพอประสานไปยงผมหนาทรบผดชอบไดแก ชลประทาน หากซอมไมมากทางเทศบาลจะเขาไปดาเนนการเพอแกไขปญหาเบ องตน

รปแบบกำรเปด-ปดประตน ำ การเปด-ปดประตน า ใชระบบเปด-ปดแบบจดลาดบตามคลองสงน า ซงแบงเปน 7 เสน 7 ส ทาการเปดน าและสงน าไปยงพ นทรบน าแตละพ นททคลองสงน าผาน โดยจะสงน าไปยงพ นทหนงกอนหลงจากไดรบน าจนเพยงพอแลวจะปดประตน า และจะเปดประตน าใหเขาไปยงพ นทตอไปจนเพยงพอกบความตองการของสมาชกผใชน าโดยมตวแทนจดสรรน าคอยดแล และเปนไปตามลาดบของพ นท เพอใหไดรบน าอยางเปนธรรม

8

ภาพ การแบงพ นทรบน าตามสของการาแบงคลองสงน า 7 เสน 7 ส

9

ภาพ ทศทางการไหลของน าจากอางเกบน าแมจน

10

เดอน พช

สงน ำฤดแลง 15 ธนวำคม – 30 เมษำยน

หยดสงน ำ สงน ำฤดฝน 15 ธนวำคม – 30 เมษำยน

หยดสงน ำ

ม.ค. ก.พ. ม.ค. เม.ย. พ.ค. ม.ย. ก.ค. ส.ค. ก.ย. ต.ค. พ.ย. ธ.ค. ขำว ขำวนำปรง ขำวนำป พชไร

ถวเหลอง/หอม/กระเทยม

พชผก/สมนไพร

ตะไคร ขง ขำ

บอปลำ ปลำนล

ปลำนล

ภาพ ปฏทนการเพาะปลกพชและการเกษตรตาบลจน อาเภอจน จงหวดพะเยา

โครงสรำงกำรบรหำรจดกำรน ำ

1. คณะกรรมการบรหารน าตาบลจน 2. คณะกรรมการฝายปฏบตการ 2.1. นายเหมองนายฝาย

2.2. เทศบาลตาบลจน 2.3. คณะกรรมการอางเกบน าแตละแหง

ล ำดบข นของกำรด ำเนนงำน 1. คดเลอกคณะกรรมการบรหารน าตาบลจน 2. ประกาศแตงต งคณะกรรมการบรหารน าตาบลจน 3. รางระเบยบการใชน าอางเกบน าจนโดยคณะกรรมการบรหาร

น าตาบลจน 4. นาระเบยบการใชน าอางเกบน าจนประกาศเพอบงคบใช 5. ทาการคดเลอกนายเหมอง,นายฝาย 6. ประชมกาหนดแนวทางการปฏบตและการทาหนาทของนาย

เหมองและนายฝาย

11

7. ประชมช แจงกลมยอยเรองระเบยบการใชน าอาง

คณะกรรมการจดการอางเกบน าจนทจดต งข นมความมงหมายใหทาหนาทการบรหารจดการ ไดแก ตดสนใจ กากบ ดแล และสนบสนนในการดาเนนงานโครงการหนวยงานทางราชการ ดงน

1. การจดสรรน าหรอสงน า เชน การกาหนดฤดกาล/ปฏทนการสงน า พ นทสงน า วธการสงน าและแผนการสงน า รวมถงการประชาสมพ นธ เปนตน เพอใหการแพรกระจายน าตรงตอความตองการของเกษตรกรอยางทวถง เปนธรรมและประหยด

2. การบารงรกษาระบบอางเกบน าจน เชน กาหนดปฏทนการบารงรกษา วธการบาร งรกษา และแผนการบาร งรกษา รวมถงการประชาสมพนธ เปนตน ท งน เพอใหมการบารงรกษาระบบชลประทาน จนสามารถใชประโยชนไดเปนอยางดและยาวนาน

3. การดาเนนกจกรรมทเกยวของ อนไดแก การสงเสรมการผลตเกษตร สนเชอเกษตรการตลาดสนคาเกษตรและอน ๆ เพอใหการใชประโยชนจากอางเกบน าจนมผลตอบแทนสงสด

12

กฎระเบยบกลมผใชน ำ อำงเกบน ำจน

13

14

15

16

17

18

19

20

21

22

23

24

25

26

27