odusseus (odysseus translated into Twi)

356

description

odusseus (odysseus translated into Twi)

Transcript of odusseus (odysseus translated into Twi)

  • ODUSSEUS is a Twi translation o f the Greek poet Homer's epic, The Oddyssey.

    It tells o f Odysseus' adventures after the Troian war, the trials and sufferings he endured because he had angered Poseidon, the god o f the sea, his visit to the House o f Hades, and his eventual arrival with the aid o f Athene,

    daughter o f Zeus, at the court o f Alkinous, the Pheakian king, who played host to him, and sent him safely to Ithaka. In Ithaka he found suitors who had been wooing his wife Penelope feasting in his halls, and with the aid o f Athene killed them a ll

  • ODUSSEUS(WOKYER86 ASE FI HELA KASA MU)

    L. H. OFOSU-APPIAH

    BUREAU OF GHANA LANGUAGES, ACCRA 1974

  • (c) L. H. Ofosu-Appiah, 1974 First Published, 1974.

  • NNIANIM

    Nhomanimfo a ewo Europa kyere se, tete Helafo mu onipa a okyerew nnwom kan koraa ne Homer. Saa , Homer yi tenaa ase wo Asia Kumaa beye mfe ahanwo- twe akyi ansa na wowoo Kristo Yesu. Nnwom a okyerewee ye abien: biako ne ILIAD na biako nso ne ODYSSEY.

    Iliad no ye dwom a efa kuropon bi a wofre no Ilios anaase Troya no ho. Wokyere se, bere bi, Troyahene Priamos babarima a wofre no Paris tuu kwan kosraa ohene bi a wofre no Menelaos wo Sparta, na orefi ho no, owiaa ohene no yere a wofre no Helena de no guan koo Troya. Saa bone a oyee yi maa nnipa a wote Hellas nsaase so no nyinaa bo fuwii, na Menelaos nuabarima a wofre no Agamemnon boo mmoden kasa kyeree ahemfo a wowo Hellas no mu pii ma wode won asraafo dii nakyi koo Troya se wone Troyafo koko na woagye Helena de no asan aba ne man mu bio. Mmarima akokodurufo a wokoo saa sa no bi ne Akilles a oye onyamebaa Tetis babarima ne Odusseus a oye Itakafo hempon. Troyafo no mu osabarima a wagye din koraa no wofre no Hektor. Iliad no mu na Homer kyere senea Akilles bo fuw Agamemnon, enti okae se orenkoko da kosi se wobepata no. Esiane saa abufuw no nti, Hektor dii mmaninsem ara yiye, yee Akeafo no ayayade, na afei okum Akilles adamfo pa a wofre no Patroklos no. Eyi maa Akilles were howee na ne bo fuwii nso. Osesaa nadwene koo akono ho kodii mmaninsem ara yiye kosii se okum Hektor. Iliad no mu de, Homer anka senea woyee na woseee Ilios kuropon no. Nanso yenim fi Odyssey no mu se, Akeafo no yee dua ponko bi de asraafo hyee mu de kosii Troya kuropon no anim, na Troyafo no twe kosii won abantenten no so. 8no akyi na asraafo no hi oponko no mu sii fam kunkum dmanfo

    5

  • no ara yiye, na wode ogya too kurow no mu hyew no pasapasa, na wofaa mmea ne mmofra nnommum fii ho koe.

    Oko no akyi no, Akeafo anaase Hellasfo asraafo no mu binom san koduu won aman mu dwoodwoo. Odusseus de, ekyee yiye ansa na osan kodui. ODYSSEY yi ka nakwantu mu nsem ne ohaw ne obre a ofaa mu ansa na orekodu ne fi bio. Nkyerease a edi kan a meyee no mu na Odusseus ankasa ka nakwantu mu nsem; na obiara a ope se ohu nea ebaa Odusseus so no, ese se okan Odyssey nhoma a eto so akron kosi dumien kan. Homer ankasa ka nsem no yiye, na enhia se mehaw me ho san ti mu bio.

    Se obi fi ase kan Homer Odyssey fi nhoma a edi kan no a, ehia se ohu Greekifo anyame no ho nsem kakra. Nhoma a edi kan no mu na Homer kyere yen senea anyame no hyiae wo won atenae wo Olumpos. Saa Olumpos yi ye bepow tenten bi wo Hellas, na eho na tete Greekifo kyere se won anyame no te. Anyame no hyiae no, won mu panyin koraa a wofre no Zeus na otenaaaguanoti. Saabere a wohyiaa mu no, na woseee Troya kuropon no mfe du retwa mu. Sho na Zeus kaa senea bere a Agamemnon fii oko no ano baa fie no, ne yere Klutaimnestra ne ne mpena Aigistos koo ne ti so apam kum no. 8no akyi nso na Agamemnon babarima Orestes bekum saa nnipa baanu no. Afei. okaa senea Odusseus de, ne yere Penelope apirim ne koma na wampe se oware mmarima a worepe no no mu biara. N a eno akyi no, okyeree senea Odusseus de, oda so nnuu ne man mu e, na mmom, ote supow Ogugia so wo onyamebaa Kalupso fi di ne koma. Enti oka kyeree anyame no bofo a wofre no Hermes se onko na onkoka nkyere Kalupso se onnya Odusseus kwan na onsan nko ne man mu bio.

    8no akyi no na Zeus babea a wofre no Atene nso koo Itaka koka kyeree Odusseus babarima Telemakos se omfa hyen ntu kwan nko Pulos nkobisa ohempon

    6

  • Nestor a one nagya koo sa wo Troya no na onkyere no nagya akyi kwan. Se nso wantumi anhu nagya de a, sse ss osusuw okwan ko a obefa so na wama mmarima a woregye ne na aware no agyae nnebone a woye daa wo fie ho no. Telemakos akwantu ne mu nsem a esii no, Homer ankasa ka no fefeefe, enti nea ope se ohu ne nyinaa no onkan mfi nkyerease no mu.

    Anyame a Homer ka won ho asem no mu panyin ne Zeus a oye Kronos babarima. Ono na ne tumi so sen won a woaka no nyinaa de. Homer kyere se nani gye aprannaa ho yiye, na oma anyinam si wo wiase see nneema se. Homer bo no mmran se, okura aigis. Saa aigis* yi ye bodua bi a eho ye hu, na ode ye anwo- nwade pii. Greekifo anyame no te se nnipa wo nneema pii mu. Woware na wowo nso. Zeus yere ne Hera, na ne babea ne Atene a ope Odusseus asem yiye na odii nakyi ara kosii se obeduu ne man mu no. Anyame no de, wonwu da; won aduan a wodi no, wofre no ambrosia, na won nsa nso de nektar.

    Zeus nuabarima ne Poseidon a oma asaase wosow. Saa onyame yi yee Odusseus ayayade pii wo Odyssey no mu. Ono ne onyame a ohwe po so.

    Asaman nso. onyame a odi hene wo ho ne Hades, na ne yere ne Persefone. Won ho ye hu se, na obiara suro won.

    Hermes ye anyame no bofo, na ono ara nso na odi nsamanfo anim de won ko Hades fi wo asaman. Homer bo no mmran se, one obi a okum Argus a oye sasabon- sam a owo aniwa oha no.

    Onyame a nadwuma ne se odi ako no, wofre no Ares. Afrodite ye onyamebaa a nadwuma ne se oma mmarima ne mmea dodo won ho won ho. Anyame no mu odwumfo kunini no. wofre no Hefaistos; na nea onim agyantow yiye ne Foibos Apollo; Artemis nso ye onyamebaa osigyani a ope ahayo yiye, na wotaa bo ne din wo Odyssey no mu. Pallas Atene na Homer ka ne ho nsem pii wo Odyssey mu. Oye Zeus babea a nani

    7

  • E:

    hyeren te se opatu de. Oye onyansafb, na wokyere se 1 wowoo no fii Zeus tirim. ft

    Eyinom akyi no, anyame fofbro nso wo ho, nanso I Homer ka won ho assm senea obiara bate ase, enti eho if nhia se miti mu wo ha. | |

    Nea ehia se meka ne se, ekame aye se ade biara wo ne S | nyame. Anyame no mu binom yee nneema pa na bi- || nom nso yee nnebone pii. Owia a ohyeren wo soro no, ||J Homer se oye onyame a ote teaseenam mu fi apuei tu jig kwan ko atoe daa nyinaa. Din a wode fre no ne Helios. |1| Anopahemaa nso ye onyamebaa, na wofre no Eos, na g | owo ahengua. Afei, nnwontofo nso wo onyamebaa a W oboa won ma wobo nnwom. Ne din ne Musa na ansa | - na Homer refi Odyssey no ase no, oboo mpae free no f se omma ontumi nka Odusseus ho asem senea ese. if Greekifo abakosem mu no, wowo anyamebaa a woye I nnwontofo baakron, na Homer bo won din wo i Odusseus nhoma a eto so aduonu anan mu. Nanso f nhoma a aka no mu de, Musa baako pe na oboo ne din.

    Nnipa a Homer ka won ho nsem no mu pii ye mma- f rima akokodurufo a wope akodi yiye. Saa bere no mu r na ahemfo wo tumi yiye wo won manfo so, na woto nkoa di nnipa nya ara yiye. Nkoa no mu binom ye i nnipa pa a wode odo ne obu ma won wuranom. Saa na Odusseus akoa Eumaios te nen, na Homer ka ne ho f nsempa pii wo Odyssey no mu.

    Nneema bi wo Greeki kasa mu a Hom er kyerewee a ; se wokyere ase ko Twi mu a, enye ye. Ebi ne nnuan bi { din ne kasakoa a yenni bi wo yen kasa mu. Nanso j mabo mmoden se mekyere saa nneema yi ase senea f Otwini biara kan a, obete ase. Greekifo amanne no pii wo ho a. Akanfo te ase, enti merenhaw me ho nka ho asem wo ha. Ade baako a ese se obiara a okan Odusseus j no hu ne se, Homer mfre nnipa a wote Hellas asaase so j no Hellasfo, na mmom ofre won Akeafo-Achaioi- ne j Danaafo-Danaoi. D in Hellasfo anaase Hellenes no de* ! akyirryr ansa na wode free Greekifo nyinaa.

    '8

  • 1; Qdwontofo Musa, mesre wo, boa me na menka obarima

    onimdefo a oseee Troya kurow no pasapasa, na eno ' akyi no, okyinkyin mmeae pii no ho asem, Saa onipa yi

    kyinkyin nkurow pii so huu mu nnipa adwene na odii " ne tirim huu amane pii wo nakwantu mu wo po so ss

    ebia, obetumi abo ne nnamfo ne nankasa ho ban afi asiane mu akosi se wobedu won man mu bio ana. Nanso ne haw ne bre nyinaa akyi no, wantumi anyi ne nnamfo no amfi asiane mu. Won nnebone nti na wo- wuwui efise woyee won ho nkwaseafo kum Owia a oma hann ba wiase no anantwi dii. Na saa onyame no boo won dua se, ense se wosan kodu won man mu bio. Saa obarima yi ho asem na mesre wo, onyamebaa, Zeus babea, se boa me na menka.

    Mmarima a wokoo saa sa no na wofii asiane mu wo po so no nyinaa san koo fie nanso Odusseus nkutoo de, onyamebaa fefe Kalupso ampene no se onsan nko ne fi nkohu ne yere a nani agyina no no. Na mmom. ode no tenaa ne botan tokuru no mu pee se oware no. N a afe a woahye ato ho se ese se osan ko ne man Itaka mu bio no dui no, asiane ne ohaw foforo san too one ne nnamfo n6 bio. N ade yee anyame a aka no nyinaa mmobo. gye Ppseidon nkutoo efise na wabo ne tirim se obeye okoko- durufo Odusseus ade ansa na wakodu ne man mu bio.

    bae se, saa bere no na Poseidon atu kwan ko Etio- piafo a wonte mmen nnipa a aka no nkyen. Saa nnipa yi mu fa te atoe na fa nso te apuei. Okoo ho se okogye won aforebode a eye anantwi ne adwenini no, otenaa ho gyee nani wp apontow ase. Bere no mu nso na anyame a aka no boo gua wo Zeus asa so wo Olumpos. Zeus a

    9

  • oye anyame ne nnipa nyinaa agya no fii ase kasae, efise na oredwen onuonyamfo Aigistos a Agamemnon baba- rima Oreates a ne din atrew mmaa nyinaa no akum no no ho. Saa obarima no ho na odwenee nti, okasa kyeree anyame no se: Ao, eye awerehow se adesamma susuw

    ' se anyame no na wode ohaw nyinaa ba won so, nanso hwe, eye won ankasa asooden ne kwasea nti na asiane a anka eremma won so no to won. Moahu senea Aigistos sii ne bo kum Atreus babarima no faa ne yere no! Saa bere no nyinaa nso na onim se owu bone bi beba no so, efise yesomaa Hermes, onyame a okum Argos no, koo ne nkyen koyii no asitiw se onnkum no, na onnware ne yere no nso. Efise se oye saa na se Orestes nyin na osan ba ne man mu bio a, obepe se obekum no de atua nea oyee Atreus babarima no so ka. Saa na Hermes ka kyeree no, nanso saa anyansasem yianto Aigistos asom, enti nne, watua ne bone nyinaa so ka!

    Eyi na onyamebaa Atene a nani hyeren tese opatude no buaa no se: Yen nyinaa agya, wo a woye Kronos babarima, ahempon mu ohempon, hwe, nea ebaa Aigistos so no se ono ara. Saa owu na ese se eba obiara a obeye ade a ete saa so. Me de, me were how ma onya- nsafo Odusseus yiye. Ne krabiri nti, besi nne, onsan mmehuu ne nnamfo e, na mmom, odi ne koma wo supow bi a po atwa ho ahyia so. Kwaebirentuw wo saa supow no so, na eho na Atlas obayifo no babea te. Saa Atlas yi ye obi a onim nea ewo po mu nyinaa, na ode ne mmatiso asaase ne osoro. N e babea na ode okrabirifo a odi ne koma no ahye ho daadaa no, defedefe no daa se ebia, ne were befi Itaka ana. Odusseus de, nea ne kra hwehwe ara ne se obehu wusiw se efi wo Itaka na se amma saa de a, ope se owu. Nanso wo de, wunnwen ne ho koraa! So afore a oboe wo Areosfo ahyen no ho wo Troya no anso wani ana? Den nti na wukyi no saa yi?

    Eyi na Zeus a oma kusukuuku si no buaa no se: A o, me babea, den asem na afi wano yi? So me- tumi ama me were afi onimdefo Odusseus a ne nyansa

    10

  • dooso sen adesamma nyinaa de na obo afore ma anyame a wote osorosoro no sen obiara no ana? Hwe, eye Poseidon a otwa asaase hohyia no na oye no saa. N e bo afuw no, efise Odusseus abo Kuklops Polufemos ani. Saa Polufemos yi di Kuklopes no nyinaa so hene, na ne na ne nsu mu bosom Toosa a oye Forkos babea a one Poseidon woo no no. Eyi nti na efi bere a wotuu Polufemos aniwa no, Poseidon a oma asaase wosow no ama Odusseus akyinkyin pii, nanso onkum no no. Wie, afei de, momma yenka yen ti mmom, nhwe senea yebeye na wasan ako fie bio. Minim yiye se Poseidon abufuw no to betwa, efise minnye nni se ne nkutoo betumi ne yen anyame a aka no nyinaa ako adi yen so nkonim saa.

    Eyi na onyamebaa Atene a nani hyeren te se opatu de no buaa no se: Yen agya a woye Kronos babarima, ahempon mu ohempon, se eye nokware se anyame a woahyira won no pe se onyansafo Odusseus san kodu ne fi b;o de a, eno de, momma yensoma Hermes, onyame a okum Argos no, nko supow Ogugia so nkoka nkyere onyamebaa a ne nhwi kuhaa no se omma Odusseus nsan nko ne kurom. N a me de, meko Itaka akohye ne babarima no nkuran ama wasi ne bo abo gua ahyia Akeafo a won nhwi wowaree no, na wakasa atia won a worepe ne na, na wokunkum ne nguan ne nanantwi a wonam a won nan pra fam prada prada daa no. Mesoma no ako Sparta ne Pulos a nhwea dooso wo ho no ama wakohwe se ebia obete nagya nka ana. N a saa kwan yi so na ono nso befa anya anuonyam wo nnipa anim.

    Okaa saa wiei pe, na ohyee ne sika mpaboa a ede no tu fa po ne asaasetamaa so se mframa no. N a ofaa ne peaw a ete apow a woasew ano nnamnam no; emu ye duru, eso na eware nso, na eno na ode kunkum dom biara a ne bo befuw won no. Oboo hwii fii Olum- pos koo Itaka kogyinaa abobow ano wo Odusseus fi. Ode ne peaw hyee ne nsam yee ne ho se Mentes, Tafos-

    11

  • hene. Dkotoo mmarima a worepe Odusseus yere aware no no wo fie ho ss woretow oware agye won ani wo apon no anim, na wotete anantwi a woakum won no bi nhoma so. Na asomfo no mu binom de nsu fra nsa gu nkuruwa mu de ma won, na binom nso de sapow twiw apon no so, na wotow apon twitwa nam pii besisi so.

    Telemakos a one anyame na ess no na ohuu no kan, efise na ote mmarima no mfinimfini di ne koma, dwen nagya ho se ebia. ofi baabi besan aba abepampam saa mmarima a wope ne yere no afi fie ho na woabo no din pa na nahode nyinaa asan aba ne nsam bio ana. Saa nsem yi na oredwen ho ansa na ohuu Atene. N a osore koo abobow no ano ntem, efise na ompe se oma ohoho no gyina pon no ano kye. Ogyinaa nanim soo ne nsa nifa mu gyee peaw no, na obuee nano kasa kyeree no se : Onua, akwaaba; eha de, yebeye w oyiye. Entibedidi na wuwie a, woakyere yen asem ko a wode fi kwan so bae.

    Okasa wiei no, odii nanim, na Atene dii nakyi. N a bere a woduu dan no mu no, ode peaw no twerii mpu- ran a ekura dan no mu no mu biako ho wo baabi a wode peaw hyehye; na eho nso na Odusseus mpeaw pii hye. Naode no kotenaa akentengua fefe hanahana so de asesegua sii nanim se omfa nanan ngu so. N a ode akongua fefe bi sii ne nkyen, senea orentena mmen mmarima a wope ne na no, na woantuatua ohoho no aso, amma wannya naduan no adiye. Bio nso, na ope se otumi bisa no nagya ho asem. N a abaawa bi de nsu guu sika kuruwa mu de sii dwete prete mu bree no se omfa nhohoro ne nsa, na otwee opon a woapopa so hyenhyen sii nanim. N a aberewatia bi de akonnoduan pii fii afiase ho besii nanim. Na osomfo bi twitwaa nam de guu sika nsanka ne mprete mu, na obaako nso hyee nsa maa won.

    Saa bere no mu ara nso na mmarima a wope ne na no baa dan no mu. N a wobetenaa nkongua so wo

    12

  • van afa. Mmaawa de nsu beguu won nsa so se womfa nhohoro, na nkoa hyee nsa wo nkuruwa mu maa won na eno akyi no, wodii nnuan a esisi won anim no. Na bere a wodidii na wonom wiei no, wofii ase dwen asaw ne dwonto ho, efise eyi na ema apontow ase ye anigye. Eyi na osomafo no de aben fefe bi behyee Femios nsa; ono ne odwontofo a woahys no se ommo nnwom mma won. N a ofii ase boo aben no, Telemakos twee ne ti ben Atene kasa guu nasom senea nnipa a aka no rente se: Onua ohoho, mma wo bo mfuw, nea mereka yi nti. Hws, saa mmarima yi de, nea ehia won ara ne nnwonto ne mmenhyen; wonnwen biribiara ho bio efise woanya obi aduan di no kwa a wontua hwee; na onipa ko no de, ebia mekasa yi, ne nnompe ahoa da nsu mu wo asaasetaw bi ani anaase po asorokye rebo won wo po so. Ao, se saa mmarima yi ani bo no so se wasan aba Itaka bio a, anka wobebo mpae se womma won ho nye hare na wontumi nguan, na worempe se wobenya sika anaase ntaade bio. Nanso, senea mihu no, wawu owu bone bi, na anidaso biara nni ho se obesan aba b io ; dabi, onipa desani biara rentumi nka se obeba bio. Afei de, bua me nsem yi pepeepe. Hena ne wo? Hefo ne wawofo, na kurow ben so na wufi? Den hyen na wode bae, na hyen mufo no yee den na wode wo beduu Itaka? Woye hefo? Efise minnye nni se wonam fam na wobae. Bio nso, ka nokware kyere me, senea mehu se woye ohoho wo ha anaase woye omanni wo fie ha. Hwe, ahoho pii ba yen fi ha, efise magya ye obi a wakyinkyin mmeaemmeae pii ne nnipa ahorow asi- ane.

    Eyi na onyamebaa Atene a nani hyeren te se opatu de no buaa no se: Meka nokware turodoo akyere wo. M agya ne Mentes, onyansafo Ankialos babarima. Meye Tafosfo a won ani gye atabon ho no hene. Mprem- pren na misii fam fii me hyen mu, na me ne hyen mufo na enam; yeretu kwan afa po tuntum no so aico potofo man mu. Yereko Temesa akohwehwe kobere, na

    t

    I

    L

    13

  • mankasa de, meton nnade. Me hysn no gyina kurow no akyi wo Reitron hysn gyinabea a sbsn N eion kwae no. Yeye w agyanom nnamfo ne won amannifo fi teteete. Na ss wope se wuhu nokware a ewom de a, kobisa wo nana Laertes. Wose, afei de omma kurom ha bio, na mmom, ote nakuraa wo nasaase so, na se okyinkyin ne bobeturo no mu na obrs a, aberewa bi a oys nafenaa de aduan ne nsa besi nanim. Maba ha nne, efiss metee se wagya resan aba ne man mu bio, nanso anyame no mps ss odu ne fi. Hws, onuonyamfo Odusseus nwui e, na oda so te ase wo akyirikyiri supow bi a po atwa ho ahyia so, na nnipa atirimodenfo bi akyere no atena ho mps se woma osan ba fie. Afei de, mshyE nkom bi a anyame no ase me se menhys na sye ade a migye di se sbsba mu. Sworn, menye okomfo anaa nkonyaayifo de, nanso nea mska no bsba mu ampa. Minnye nni ss Ebskys ansa na wasan abedu ne man mu bio. Se wogu no ntweaban mpo a, obehu okwan ko a obsfa so aba efiss oys onimdefo ksse. Afei, wo nso ka nokware pefee kyers me. So w oys Odusseus babarima ana? Hws, wo tenten ne wo ti ne wani fefe no se no dodo. Ansa na ysresim aforo po ako Troya a Argosfo asraafo a wote apow no nyinaa de won ahysn koo ho no, me ne no dii nkommo pii, na efi saa bere no mani nhyee Odusseus ho bio, na ono nso nhuu me da.

    Eyi na onyansafo Telemakos buaa no se: Onua hoho, mska nokware turodoo akyers wo. Me na se, meys Odusseus babarima na mankasa de, minnim efiss onipa biara nni ho a onim ssnea woys woo no. Ao, minyae a, anka meys obarima bi a onyin boo akora wo ne fi babarima. Nanso amma sa na mmom, wose magya ne obi a nade ys mmobo sen odesani biara. AsEm a wubisae no mmuae ni.

    Onyamebaa Atene a n'ani hyersn te se opatu de no buaa no se: Onyame ahyira wo ama woakofi ofi pa mu, efiss wo na ne Penelope, na woys obarima a wudi

    ' mu. Afei bua massm yi nokware mu ma me. D sn

    14

  • apontow ni, na dom yi fi he? Den asem na aba? So eye afahye bi anaase ayeforohyia ? Minnye nni se eye Odwira bi a obiara de naduan ne ne nam ba ase. Hwe, mmarima yi ye dwae na wommu obiara, na wodidi, nom wo ofie ha te se eye won de pe. Se onipa nyansafo biara si ha na ohu nneema bone a eko so wo fie ha a, ne bo befuw se.

    Eyi na onyansafo Telemakos buaa no se: Onua hoho, asem a woabisa me no ho mmuae ni. Kan a magya wo oman yi mu no, na yen fi ye ofi pa a sika ne nneema pii wo mu. Nne de, anyame no ama nneema asesa, efise wompe yen yiye na woama wayera afi wiase koraa a obi nnim faako a owo. Nokwa, se otoe wo Troya se ne mfefo a aka no anaase oko no akyi na owui wo ne nnamfo anim mpo a, anka me were renhow mma no saa. Efise anka Akeafo nyinaa bebo da de no ato mu, na ne babarima benya anuonyam daa nyinaa. Nanso ahum atu abo no de no akofi baabi a obiara nte ne din bio. Dko, na obi nhu no bio, na me de, wagyaw me anigyina, ahye me awerehow pii. nye ne nko nti na me were ahow na mmom, anyame no de ohaw ne obre foforo abre me. Hwe, ahemfo a wodi nsupow Doulikion ne Same ne Zakuntos a kwae wo so no so ne won a wowo Itaka a abotan dooso wo so no so no nyinaa pe me na aware no na wosee yen nneema wo fie ha. Me na nso nka se ompe won mu biara mma asem mfa nasem nko, enti wogu so di yen nneema, seeofiyipasapasanaerenkye, wobekum mankasa nso.

    Pallas Atene de awerehow buaa no se: Ao, afeiampa na ehia se anka Odusseus a ofii ha akye no san ba beye saa mmarima ahuhufo yi ade. Se anka oba begyina opon yi anim wo adiwo ho na ohye ne dade kyew fa ne mpeaw abien kita ne nsam di mmaninsem senea oyee da bi a ofi Mermeros babarima Ilos nkyen wo Efura baa yen fi bedidii, nom nsa gyee nani no a, anka mani begye se. Saa bere no Odusseus de ne hyen koo ho se okohwehwe aduru bone bi a ode beka

    15

  • nagyan ano de akunkum nnipa. Uos amma no bi, efise na osuro nea anyame a wote ase daa no bema aba no so, nanso magya maa no bi, efise na ope nasem yiye. Ao, minyae a, anka Odusseus de saa ahooden no aba ha abefi saa mmarima a worepe ne yere yi mu. 8no ansa na won nyinaa bewuwu ntem na won aware tantan yi to betwa. Nanso se obesan aba o, se nso orensan mma ne fi mmetwe won aso o, ne nyinaa wo Onyame nsam. Wo de, mise wo se, dwen okwan ko a wobefa so apam saa mmarima yi afi fie ha. Tie masem a merebeka yi. Okyena anopa. bo gua na fre Akeafo nnipa akunini no na kasa kyere won nyinaa, na fre anyame no adanse. Won a wope wo na no de, hye won na obiara nko nea ofi bae; na se wo na pe se oware bio a, ma onsan nko nagya onimdefo no fi, na nabusuafo ntow ayeforo pon mma no, na won- hyehye akyede pii a ese se obabea biara nya nsi ho mma no ansa na wako aware no. W ankasa nso saa afotu pa yi na mede ma wo, na migye di se wubedi so. Siesie wahyen no mu nea ete apow koraa, na paw nnipa aduonu a wobehare, na tutu so kohwehwe wagya a otuu kwan akye no akyikwan, se ebia, wobete ne ho asem afi onipa bi ho, anaase Zeus bskasa akyere wo na woahu nea ese se woye ana. N ea ese se woye kan ne se woko Pulos kobisa nase wo Nestor nkyen na wufi ho a, woako Sparta akohu Menelaos a ne ti nhwi ye kokoo no. One Akeafo a wohye nnade akotaade no mu nea okaa akyiri koraa baa fie. Se wote se wagya da so te ase na obesan aba fie bio de a, eno de, di wo tirim tena nneema bone yi ho afe baako bio. Na eba se wote se wawu ko asaman de a, san bra wo man mu bio, na bebo da ma no na ye nayi senea ese na afei, fa wo na ma aware. N a se woye saa nnwuma yi nyinaa wie a, susuw okwan a wobefa so akunkum mmarima a wope wo na wo wo fi no nyinaa. Fa adwene to ho na hwe na woanye nkwaseade biara, efise nea wo ti adu yi, wunsua. So wontee anuonyam a onimdefo Orestes

    16

  • anya wo adesamma mu efiss okum Aigistos odabrabafo a odii nagya awu no ana? Wo nso, damfo, senea woware na woso yi, mesre wo, ma wo koko nye duru senea nkyirimma bebo wo din pa- Afei de, mssan ako me nnamfo no nkysn wo me hyen no ho, efise woatwen r me abre. Wo nso, bo mmoden ye nea maka akyere wo | no nyinaa.

    Telemakos onyansafo no buaa no se: Wonam rado kwan so na woakasa akyere me senea agya kasa | kyere oba, na me were remfi nea woaka no da. Mesre wo, minim se wope ntem akotoa wakwantu no so de, r nanso twen kakra na guare na gye wani ansa na mama I wo akyede a esom bo na eye fe nso na wode ako wo 1 hyen no mu na wode abo me nkae senea nnamfo de won nnamfo akyede bo won nkae pe. I

    Onyamebaa Atene a nani hyeren te se opatu de no 1 buaa no se: Nsiw me kwan, efise mepe ntem atoa makwantu no so. Se mesan ba a, fa akyede ko a woabo wo tirim se wode bema me no bra na memfa nko me fi. Ma enye ade a esom bo na eye fe nso, efise ebehye wo anuonyam.

    Atene kaa saa pe, na otu koe senea po so kore tu no; na omaa akokoduru pirim ne koma ma okaee nagya sen kan no koraa. N ea ohui no maa ne ho dwiriw no se, na okae ampa se, onyame nsa wo mu. Enti ode akokoduru koo mmarima a wope ne na no nkyen. Odwontofo bi a ote apow too dwom kyeree won, na wotenaa ho komm tiee no. N a ne dwom no fa Akeafo akwantu a Pallas Atene ma wode awerehow tu fii Troya no ho.

    Bere a Ikarios babea onyansafo Penelope tee dwom no wo ne pia mu wo aban no so no, osian fii antweri no so baa fam, na mmaawa baanu dii nakyi. Bere a obea fefe no duu mmarima no ntam no, ogyinaa ofasu no nkyen de dukuu hanahana kataa nanim, na abaawa baako gyinaa ne benkum so, na obaako nso gyinaa ne nifa so. N a ode nusu kasa kyeree odwon-

    t

    17

  • tofo no se: Femios, esiane se wunim nsem foforo pii a wotumi de dan nnipa adwene ma wodweri nti, mesre wo, to dwom foforo a efa nnipa kunini ne anyame mmaninsem ho, senea nnwontofo a aka no ye no, nama nnipa yi ntena ho komm nnom won nsa. Saa dwom yi de, mesrs wo, gyae to, efise ehye me kra awerehow daa, na hwe, me haw dooso sen obiara de. Nokwa, mani agyinasaa obarimaa ne din ahyeta wo Helasfo asaase so ne Argos man mu nyinaa no yiye, na mekae no daa.

    Eyi na onyansafo Telemakos rebua no se: Me na, den nti na wompe se odwontofo kunini yi gye yen ani senea ne kra kyere no se onye ? Minnye nni se nea ato yen yi, nnwontofo na woma ebaa saa. na mmom, neaese se yede hye no ne Zeus a oma nea ope ba nnipa adesa- mma a wodi aburoduan so no. Odwontofo yi de, se oto dwom a efa Danaafo amanehunu no ho a, ense se yeka nanim. Efise nnipa ani gye dwom biara a eye foforo ho sen nea woate dedaw ho. Enti, pirim wo koma na di wo tirim tie no. nye Odusseus nkutoo na owui wo Troya, na mmom, mmarima foforo nso wu kaa ne ho. Mesre wo, san ko wo dan mu na koye wadwuma. Konwene wo ntama no wo asadua so, na ma wo mmaawa adwuma hye. Mmarima de, yen adwuma ne kasa, na esiane se midi hene wo fie ha nti, mehwe na maka nsem a ehia nyinaa.

    Ode ahodwiriw fii ho san koo ne pia mu b io ; na ode nyansasem a ne babarima no kae no too ne tirim. Na bere a one ne mmaawa no duu ne pia mu wo aban no so no, osuu ne kunu Odusseus ara yiye kosii se Atene a nani hyeren te se opatu de no maa nna dede bi faa no mpaase.

    Eyi na mmarima no nyinaa yee gyegyeegye wo asa no so, na obiara sree se womma saa obea no nye ne yere. N a onyansafo Telemakos fii asekasaese: Mmarima a morepe me na aware no, ahuhufo a mummu hwee, mise mo se munnyae akasakasa no na yennidi na yennom na yen kra ani nnye. Hwe, eye se yetie saa

    18

  • odwontofo a ote apow na ne nne ne anyame de se yi, na sye fe nso. Na se ade kye a, momma yen nyinaa nko i.guaboe ho nkotenayen afa, na menka masem a ewo me tirim no. Sne se, merese mo se, mumfi me fi ha nko, na monkotow apon wo baabi foforo; munkyinkyin mo ho mo ho afi mu nni mo ankasa nnuan. Nanso se mugye i i se eye na eye fe se mosee onipa foforo ademude na mudi naduan kwa a obi nka mo aboatwaw de a, monko so! N a me de, mekankye afre anyame a wote ase daa no, se ebia, Zeus betwe mo aso senea ese ana. Sno ansa na akyiri yi, wobekunkum mo wo fie ha a obiara rentumi nyi mo mfi asiane m u!.

    Dkasa wiei no, won nyinaa kekaa won se sisii anim maa won ho dwiriw won se Telemakos aka asem a ete see. Na Eupeites babarima Antinoos buaa no se: Telemakos, migye di se anyame no ankasa na woa- kyere wo dwae kasa ne sawere yi! Wommma emmma da se Kronos babarima no bema woanya wagyapade adi hene wo Itaka a po atwa ho ahyia n o !

    Onyansafo Telemakos buaa no se: Antinoos, so wo bo befuw nea merebeka yi nti ana? Hwe, se Zeus pe se eba saa a, minni ho asem biara. So wugye di se eyi ne ade a eye yaw sen biribiara a ebetumi aba onipa so ? Am pa, enye bone se obi di hene, efise saa onipa ko no dan odefo, na nnipa bu no yiye. Nanso ahemfo pii wo Itaka a po atwa ho ahyia ha; ebinom ye mpanyimfo, na binom ye mmofra na won mu baako na esiane se onimdefo Odusseus awu nti, ese se odi nade. Me de, medi hene wo me fi ne nkoa a onimdefo Odusseus de ne peaw faa won nnommum maa me no so.

    N a Polubos babarima Eurumakos buaa no s e : Telemakos, anyame no nkutoo na wobekyere Akeani ko a obedi hene wo Itaka a po atwa ho ahyia ha. W ade- mude no de, fa na di hene wo wo fi ha. Wommma onipa biara mmma mmmefa wo nneema tumi so da, wo bere a Itaka te nea ete yi! Hwe, damfo, mepe se mibisa wo ohoho no ho asem kakra. She na ofi bae, na asaase

    19

  • ben na ose ofi so? N abusuafo ne nagyapade wo he?So obekaa wagya ho asem kyeree wo, se ebia, onam kwan so reba anaase nankasa bedii ne dwuma bi wo ha?Ofii ha ntem dodo, na wannyina amma yeanhu nea oye. Hwe, nanim ye nyam se.

    Onyansafb Telemakos buaa no se: Eurumakos, n fm agya de, hu se orensan mma bio dal Enti minnye f l | nkra biara a wode fi baabiara ba nni, na merennye f l nkom biara a okomfo biara a me na de no beba asa so 1 < ha behye nni da 1 Dhoho no ye magya adamfo bi a ofi 1 Tafos. Ose. wofre no Mentes, na nagya ne onyansafo 1 Ankialos, na oye Tafosfo a won ani gye atabon ho no f r hene. i\ ]

    Saa asem yi na Telemakos kae, nanso na onim se f - onipa no ye onyamebaa a ote ase daa. N a mmarima no ! fii ase sawee, too nnwom maa won ani gyei. Na wogyee | won ani ara kosii anwummere, ansa na obiara koo ne i ; fi kodae. J

    Telemakos kodaa ne pia mu wo baabi a aban no j p ko soro na wowo ho a, wuhu mmeae pii no. N a oda f t mpa no so no nyinaa na oredwen ne tirim yiye. Bere a If oreko ne pia mu no, Eurukleia dii nakyi de kanea hwee " no kwan. Saa obea yi ye onyansafb, na nagya ne Ops f a oye Peisenor babarima. Laertes too no bere a oye | ababaa, na anantwi aduonu na ode tuaa ne ti ka. N a I ode obu ne nidi maa no se ne yere pe nanso wanko no | ho da, efise na ompe se ohye ne yere abufuw. Saa IJ abaawa yi na ode kanea dii Telemakos anim koo dan I no mu na one mmaawa no mu nea ope nasem yiye, efise oturuu no ne mmofraase. Obuee ne pia no pon f tenaa mpa no so, na oyii nataade de hyee abaawa no | nsam. Ababaa no bubuu ataade no de sen mpa no ho f wiei no, ofii dan no mu na okaa opon no too mu. Bere f a ode nkuntu kataa ne ho daa ho no, odwen akwantu a | Atene kyeree no se ontu no ho anadwo mu no nyinaa. |

    20

  • 1If

    2Anopahema a hann baa wiase pe na Odusseus babarima no sore fii ne mpa so hyee nataade, na ode nafoa nnam- nam no too ne mmati so, na ohyee ne mpaboa fefe no tutuu so fii dan no mu se onyame bi. Ntempa ara na ohyee nnawurubofo a won nne du akyiri se wonkohyia Akeafo a won ti nhwi wowaree no na wommebo gua. Wotiee nasem maa nnipa no nyinaa behyiae. N a bere a woboo gua no wiei no, Telemakos faa nafoa no kurae de akraman abien dii ne nkyenmu baa gua no mu. Atene ama no ahoofe a eye nwonwa, na nnipa a wohuuno seoreba no nyinaa hodwiriw won. Naotenaa nagya agua no mu no, mpanyimfo no nyinaa sore gyi- naa ho.

    N ea odii kan kasae ne owura Aiguptos a wabo akora posoposo, na oye onimdefo a obi ne no nse. Nea ema okasae ne se, ne babarima okofo Antifos dii onyame nipa Odusseus akyi tenaa nehyen mu koo Ilios a aponko fefe wo ho no, na sasabonsam Kuklops kum no dii ne nam wo ne botan tokuru no mu. Saa akora yi wo mma baasa ka oyi ho, na won mu baako ka mmarima a worepe Odusseus yere no ho, na baanu de, woye adwumadaa wo won agyansaaseso. Ne wereamfi ne ba a wawu no, na mmom, osuu no pii. N a osu na ode kasae wo gua no mu se: Itakafo mmarima, muntie nsem a merebeka yi. Efi bere a onuonyamfo Odusseus sii mu faa nahyen koo po akyi yi, yemmoo gua nhyiaa mu wo ha da. N a nne de hena na wahyia yen se yemmra ha yi? Obarima ben na ade ahia no saa bere yi? So oye aberante anaase akwakoraa? So wate asem bi a efa yen asraafo no akwantu ho nti na ope se odi kan ka kyere yen ana? Anaase owo asem bi a efa yen man

    [

    ILL

    L21

  • yiyedi bo ka kyere ysn? Nea ofree yen no ye onipa pa, na wobehyira no! Mesre Zeus se omma onnya nneema pa a ne kra hwehwe nyinaa.

    Dkaa saa no, Odusseus ba dofo no ani gyei nanso , wantenaho kommankye, na mmom, opee se okasa, enti

    osore gyinaa gua no mfinimfini. Na okyeame Peisenor a onim tete nsem pii no de akyeampoma hyee ne nsa. Na okasa buaa akwakoraa no kan se: Agya akora, nea ofree nnipa yi se wommehyia mu wo ha no nni akyiri na erenkye, wubehu no. Hwe, eye me na midi awerehow yiye. Mentee asem bi a efa yen asraafo akwantu ho a mepe se midi kan ka kyere mo, na minni asem bi a efa yen man yiyedi ho ka kyere mo. Dabi, nea enti a me- free mo ne se, asem ato mankasa, na asiane aba me fi. N ea edi kan ne se, magya onuonyamfo a kan odi

    , mo so hene na oye mo se agya ye ne mma no afi m u! Bio, asiane a esen biribiara na woanhwe a, erenkye, ebesee me fi pasapasa ama mademude nyinaa ahyew na ato me nne yi! Mmarima bi asi won bo repe me na, na omma won kwan koraa. Saa mmarima yi ye adehye a ewo oman yi mu mma akunini na wosuro se wobeko nagya Ikarios fi akosi ne ti nsa abisa no ase, na ode no ama nea oso nani na ope nasem no. D a biara da, wodi yen fi akoneaba kunkum yen anantwi ne nguanten ne mmirekyi, na wogye won ani, nom bobesa tuntum tumi kwan so. Na hwe, yen ahode pii rehyew, efise

    . yenni obarima biara a ne koko ye duru te se Odusseus a obetumi abo yen fi ho ban. Me de, minni ahooden se ono, senea metumi de abo mademude ho ban; na se misi me bo se mereye ade a ete saa a, obiara behu se meye ohuhuni ne akwadworo koraa. Se mewo ahooden a, anka mebo me ho ban! Efise, nnebone a woaye no adooso ma eboro so, na afei de, me fi asee pasapasa koraa a woye ho hwee a, enye ye. Eyi ye amumoyede a se obi de ye mo ankasa, anaase mo nnamfo a wote ben mo no mu bi a, ebehye mo abufuw ama mo an' awu. Bio nso, munhu se ade a ete see yi anyame no abufuw,

    22

  • 1ii ebema wode abufuw atua mo mma no bone so ka? N cd e Zeus a ote Olumpos ne Temis a oma mmarima bo glia na wowie a, wosore ko nea wofi no sre mo, awura- Kom, se momma bone yi to ntwa, na munnyaw me skutoo na minni me koma nhu amane. Na se mugye di jss magya nipa pa no yee Akeafo asraafo no amumoyede jpii na eno nti, mope se mutua me so ka de a, eno de, momma saa mmerante ahuhufo yi nko so nye nea woye no. Mepe se mo ankasa besee mademude na moawe me mmoa nyinaa. Se eba saa a, mobehye manan mu ntem. efise mekyinkyin kurow no mu abo nkuro akosi se menya nneema a moasee no no nyinaa bio afi omanfo no nkyen. Mprempren yi de, mintumi nye amumoyede a woye yi ho hwee, na mmom, me koma ara keke na midi.

    Saa nsem yi na ode abufuw kae na owiei no, otow akyeampoma no too fam, na ofii ase sui, maa obiara were how maa no. Woyee komm wo ho a obiara antumi anka Telemakos anim. Nanso Antinoos buaa no se: Telemakos, woye dwae, na wo bo te se atuduru! So wope se wugu yen anim ase na obiara bu yen fo nti na wokaa saa nsem yi ana? Hwe, enye yen Akeafo mmarima a yepe wo na aware no no na yeaye bone bi na mmom, wo na na wama eyi nyinaa aba, efise nani atew yiye. Ofi daadaa Akeafo mmarima a woatwa no ho ahyia no beye mfe abiesa reko anan ni! Na oma won nyinaa nya anidaso se ope won, na daa ode nkra koma won nanso nea odwen de, ne nkutoo na onim. Bio nso, wadwen okwan foforo bi a obefa '-o adaadaa yen. ne se, ode asadua kese bi asi nasa so na orenwene ntamakese a eteapow bi. Na da biara oka kyere yen se: Mmerante a mope me aware me, esiane se onuonyamfo Odusseus awu nti, monto mo bo ase ntwen kakra. Sworn se mope ntem ahyia me ayeforo de, nanso mem- pe se asaawa no see kwa. Eyi ye ntama a merenwene ama onuonyamfo Laertes na se owu a onhu obi mmobo na ade odesani biara akyi ka fam no befa no a, wode

    23

  • akata no so. Mempe ss owu a, oda adagyaw na onnya ntama pa nkata no so, anye saa a, Akeafo mmea a 8wo Oman yi mu benya kwan aka manim. Laertes ys obi a oye odefo koraa, enti ense ss ade a ete saa ba no so. Saa na daa oka nanso yen de, ysannye no anni da! N a da biara adekyee, onwene ntama kese yi, na ade sa a, ode kanea asi ne nkyen de ahws so asan ne nyinaa. Oyee saa ade yi mfe abiesa daadaa Akeafo no a obi anhu akyi. N a here a mmere no twaa mu, na afe a sto so anan dui no, ne mmaawa a wonim nea sko so pefee no mu baako yii yen asitiw, na yekokyeree no se oresan ntama no wo asadua kese no so. nam eyi so nti, yehyee no ma ode amemenemfe wiee ntama no nwene. Eyi ne mmuae a mmarima a wope wo na aware no no de ma wo, na wogye di se, ebema wo ne Akeafo no nyinaa ahu nokware a ewo asem yi mu. Hwe, ma wo na mfi fie ho, na pene no na onware nea nagya pe se oware no, na nankasa nso do no. Nanso se ope se oko so yi Akeafo mmarima abufuw kye, na ode ne nyansa, ne nimdee ne ne nnaadaa a Atene akyere no no yi won ahii de a, ma onko s o ! Minnye nni se tete Akeafo mmea a won nhwi ye fe a yeate won din te se Turo ne Alkmene ne Mukene tumi daadaa nnipa senea saa obea yi reye yi. Nnebone a ewo won tirim no annooso te se Penelope de, nanso nea oye no remma ne ho nto no da. Efise se oko so de saa adwemmone yi a anyame no de ahye ne tirim no daadaa yen a, eno de, mmarima a yerepe no no beko so asee wademude. adi wo nnuan nyinaa. Nea oreye yi bema wanya anuonyam pii de, nanso ede ohia ne ohaw beba wo so. Yen de, yerenko yen nsaase so da, kosi se obeye nadwene aware Akeafo no mu nea ope no.

    Onyansafo Telemakos buaa no se : Antinoos, meren- tumi mpam me na a owoo me na ohwee me no mil me ii wo bere a ompe se ofi ho da! M agya de,ebia.owo baabi asaase s o ; ebi nso a, wawu. Afei nso, se mede mankasa pe ne tumi yi me na adi fi fie ha a, mebre ansa na matumi

    24

  • II stua ka a Ikarios bebo me no. Hwe, anka obeys me J

    ayayade se, na Onyame nso betua me ka a esen ade a ade beye me no; na se me na fi fie ho a, obebo me dua, r

    ffr'-pa nnipa nyinaa beka manim a merentumi mmue I ! | mano nkasa koraa. M o de, se ewom ampa se mo bo 1 | afhw de a, mumfi fie ha nko na monkotow pon wo r

    baabifoforo, na munkyinkyin mo ho mo ho afi m unni ; mo ankasa nnuan. Nanso se mugye di se eye na eye fe * ^ se mosee onipa foforo ademude na mudi naduan kwa

    ;; a obi nka mo aboatwaw de a, monko s o ! N a me de, T r mekankye afre anyame a wote ase daano, se ebia, Zeus t - betwe mo aso senea ese ana. no ansa na akyiri yi, j; wobekunkum mo wo fie ha a obiara rentumi nyi mo f i mfi asiane mu. [

    Telemakos kasa wiei no, Zeus a ne nne du akyi ri tiee ne mpaebo na osomaa akore abien fii bepow bi atifi baa r , nea wote ho. N a wotrew won ntaban mu tuu huu wo 1wim ho tesenea mframa bo pe. Na bere a woduua guabi- rim a kasa ko so wo ho daa no, woporow won ntaban r , akese no mu, na wode ani bone b hwee nnipa a etete | ho no nyinaa. 8no akyi no, wode won abowerew titii won afono so ne won kon ho, na wotu faa kurow no mu j koe. Mmarima no huu mmoa no, won bo tui, na wofii I ase dwenee nea ereba won so no ho. Eyi na akwakoraa Haliterses a oye Mastor babarima buee nano kasae. Oye obi a onim akom ne nkonyaayi ho nsem sen I natipenfo nyinaa. N a ode nyansa kasa kyeree won se: *Itakafo mmarima, muntie asem a merebeka yi : nanso won a merebekasa akyere won titiriw ne mmarima a | worepe Odusseus yere no, efiss asiane kese beba won so. ^Hwe, erenkye koraa na Odusseus asan aba nadofonom nkyen bio! Ebia, se merekasa yi, waben ha koraa, na (' oredwen okwan a obefa so akunkum saa nnipa yi L nyinaa. N a ode ohaw beba yen a yete Itaka no mu pii so.Enti ansa na biribi a ete see beba no, momma yensusuw S i okwan ko a yebefa so ama amumoyede yi to atwa. L Hwe, momma mmarima yi ankasa nnyae amumoye a

    25

    I

  • woye yi senea ohaw ne asiane remma won so ; anys saa de a, ebedi bone! Merebehye nkom bi a ebsba mu, efise minim nea mereka yi yiye. Hwe, nsem a meka kyeree onyansafo Odusseus bere a one Argosfo tuu won ahyen koo Ilios no nyinaa reba mu. Misee no se, mfe aduonu akyi na obesan abedu ne fi bio, na obehu amane pii, na ne nnamfo a eka ne ho no nyinaa bewuwu, na awere how mu na obesan aba a obiara hu no a, orenkae no. Saa nkom yi nyinaa reba mu ampa!

    NaPolubosbabarima Eurumakos buaa no se: Agya akora, fi ha ko wo fi na kohye nkom kyere wo mma senea asiane bi remma won so daakye! Hwe, eha de, me ne okomfo a osom bo sen wo. Nnomaa pii tu wo wim, na enye won nyinaa na wode mmusu ba nnipa so. Odusseus de, wawu wo baabi akyirikyiri, na wo nso, minyae a, anka woawu ne no ko! 8no na ebema wakom tantan yi to atwa, na woagyae mmoa a wode ma Telemakos a ne bo afuw yen yi. Gyama wohwehwe akyede biafinenkyendeako wofi? Hwe, nea merebeka yi nyinaa beba mu pepeepe! Se wo a wunim nyansa ne atete- sem pii yi fa to wo ho so se wobedaadaa aberante yi ama ne bo afuw yen de a, eno de, wode awerehow kese na ebeba no so. Nanso se eba saa a, orennya mmoa biara mfi wo nkyen. Agya akora, yebebo wo ka kese bi a, se wutua a, wo bo befuw na wo were behow se. Na Telemakos de, metu no fo wo mo nyinaa anim. Mese no se omma ne na nko nagya fi, na nabusuafo ntow no ayeforo pon na wonhyehye akyede j>ii a ese se wode ma obea a osom bo na ode ko aware nsisi ho. Se anye saa de a, yen Akeafo mma yi rennyae ope a yerepe no ne ohaw a yerehaw no no da! Hwe, yensuro obiara; yen- suro Telemakos mpo na yemfa ne kasa bebrebe no nye hwee! Nkomhye nso nye ade a yebu no titiriw biara, enti se wohye nkom a, wokasa gu, agya akora, na aseda a wubenya ara ne otan. Yebeko so asee nademude a yeremma no taapo koraa nhye ananmu. esiane se ne na da so twentwen ne nan ase wo yen mu bi aware

    26

  • H~"f uti. Yebetena ha daa asi kane ahwe nea obenya ade ssom bo se saa obea yi na yerenkope mmea foforo a

    Jf^l&ra gye di se ese se ysware won no da.I? QayansafoTelemakos buaa no se: Eurumakos ne : S50 mmarima a moreps me na no nyinaa, nea moreka yi -sia me ho, na meremmua mo, efise anyame ne Akeafo j-inaa nim nokware a sworn. Me de, mesre mo, momma

    r s e hysn a ne ho ye hare ne mmarima aduonu a wobe- : aami de me atu kwan afi ha ako asan aba bio. MepE : BE' meko Sparta ne Pulos a nhwea dooso wo ho no b liohisa magya a wakye nakwantu no mu no ase, se I.^hia, mste biribi ah obi ano anaase Zeus bekasa | a&yere me ama mahu nea ese se meys ana. Se mete se

    ~ "agya te asena obesan aba fie de a, medi metirim atena i ,szmimoyede yi ho afe baako bio. Nanso se mete se awu de a, eno de, mesan aba me man mu bio na ; abebo da ama no, aye nayi senea ese, na eno akyi no, mede me na ama obarima foforo aware.

    Dkaa saa wiei no, otenaa ase na Odusseus adamfb ; Mentor sore gyinaa ho. Ono ne onipa a bere a Odusseus

    de nahyen refi ne man mu no, ode ne fi hyee ne nsa; f sa ohyee obiara a owo mu se ontie saa opanyin no asem, na osee no se onhwe ne nnesma so pepeepe. Na ode : nyansa kasae see won se: Itakafo mmarima, muntie

    masem a merebska yi. Efi nne reko, ense se ohene biara a ote ahengua so ma ne tirim ye mmersw na oye nnipa yiye anaass odi asem pa na mmom, ese se oye otirimo-

    ! denfo na oye amumoyede pii efise, obiara nni oman yi !. mu nne a okae onyame nipa Odusseus a odii won so : hene na oyee won se agya ye ne mma no kakra m po!' Saa mmarima yi a worepe ne yere yi de, mani mmere ' won koraa se wode akokoduru ye amumoye wo ne fi

    efise won ti na wode betua Odusseus nneema a wosee no wo ne fi tumi so no ka da bi. Gyama eye won se orensan mma bio da? Nanso won a me bo afuw won titiriw ne omanfo a moaka no. Mote ho a monka hwee; na mo-

    27

  • dooso sen saa mmarima a worepe ne yere no de, nso muntumi nka wan anim mpo. i|jj

    Euenor babarima Leokritos buaa no se: Mentor aba- Ijj damfo, den nkwaseasera na woka no see yi? Wope se : Jjj omanfo ma yegyae nea yereye no ? Se eba se wan nyinaa I I ne yen beko aduan so a, ebeden wan se. Se mpo Odus- 'f j seus a ofi Itaka san ba na ape se apam yen mmarima ; j | akwabran a yerepe ne yerena yedidi, nomwa ne fi no fi ;j nasa so a, awerehow na ade beba ne yere a aretwen no ;9 | no so. Efise se ane nnipa a wadaaso saa ko a, obewu :|jj owu bane, enti wakam no nye akam pa. Afei omanfo, | | j monkaye mo nnwuma na Mentor ne Haliterses behwe |Jj na waagya aberante yi kwan efise waye nagya nnamfo ( fi tete. Me nko de, minnye nni se obetumi atu saa kwan yi da, na mmom, abetena Itaka asee bere abisabisa nagya ase. f

    afi mu, na mmarima a wape Odusseus yere no san kaa ne fi bio.

    Telemakos kaa mpoano baabi akyirikyiri de po nsu no kahohoroo ne nsa, na abaa Atene mpae se: Wo onyamebaa a nnera wubeyii wo ho adi kyeree me wo me fi, na wusee me se memfa hyen mforo po a ani ye jj; tuntum no nkobisa magya a otuu kwan akye no ase, If tie me. Hwe, Akeafo ne mmarima a wade dwae ne I. akokoduru repe me na no mpe se meye nea woahye

    Oyii saa apae yi wiei no, Atene yee nanim ne ne | v nne se Mentor de, na obegyinaa ne nkyen kaa kasa a | etu ko wim se nnomaa kyeree no se: Telemakos, woye wagya ba ampa de a, eno de, efi nne reko, wo- renye kwasea anaa ohuhuni da, efise wagya ye obi a | oka se obeye ade bi a,oma ose ye ayo. Na se woma wo | koko ye duru de a, wakwantu a worebetu aforo po yi ho : beba wo mfaso pii. Nanso se wonye ne ba, na enye Penelcpe na owoo wo de a, eno de, minni anidaso biara | se wubetumi aye nea woabo wo tirim se wobeye yi da.

    Okasa wiei no, gua no tui, na wan nyinaa kaa wan

    me no.

    28

  • Hwe, mmofrakakraa bi pe na wose won agyanom; pii ays akokodurufo se won agyanom, na kakraa bi nso ye sen won agyanom. Nanso esiane se efi nne reko,

    , worenye okwasea anaase ohuhuni da, na wowo Odusseus nyansa ne nimdee no bi nti, mewo anidaso pii se wube- sumi adi dwuma a woafa ato wo ho so yi wee. Enti llama nea saa mmarima ahuhufo nkwaseafo a worepe iwo na no dwen nhaw wo, efise won nyansa sua na woye ;amumoyefo. Bio nso, wonnim ohaw ne owu a ereba won so ama won nyinaa ato da koro pe no! Wo de,

    1 Wakwantu a wubetu wo po so no, wubetu no dwoo- 1 dwoo. Meye wagya adamfo pa, na mema wo hysn

    a eho ye hare na me ne wo ako. Enti ko fie na wo ne mmarima a wope wo na no nkobo, na hwe na womfa aburow ngu nneema mu nsiesie no nsi ho, na womfa bobesa ngu ntumpan mu, na womfa asikresiam ngu oguanhoma mu mpam ano yiye. Me de, meko kurow oo mu akohwehwe mmerante a wode won pe bedi wakyi ako aba. Ahyen foforo ne dedaw pii wo Itaka a po atwa ho ahyia no na mepaw nea eye koraa wo mu na yeasiesie no de asi po so ama wo.

    Saa na Zeus babea Atene kae na here a Telemakos tee onyamebaa no nne no, ofii ho koo fie. N a bere a oreko fie no, na ne were ahow se. Dkotoo mmarima ahuhufo a worepe ne na no se woregua mmirekyi na wototo mprako wo adiwo ho. Na Antinoos serewee denneennen na obaa Telemakos nkyen besoo ne nsa mu kasa kyeree no se: Telemakos, woye dwae na wo bo te se atuduru, nanso mise wo se, nnwen amumoye foforo biara ho bio wo wo tirim na nka kasa bone biara bio, na mmom,tena ase na didi na nom senea woye daa no. Akeafo no beye nea woahye won no nyinaa senea ese na wubenya hyen ne nnipa a wodi mu de wo ako Pulos ntem akobisa wagya ase.

    Onyansafo Telemakos buaa no se: Eho nni mfaso se meko so atena nnipa a wommu hwee se mo mu na madidi, anom nsa, agye mani wo bere a me kra ho ntee

    29

  • no. So munnye nni se senea moseee magyapade pii na 1 mudii me nnuan here a meye abofra ara no dooso ana? 1 Afei a manyin aye obarima yi, na mate nsem a atwam no nyinaa afi nnipa foforo ano de, me bo repae koraa wo me mu, na mebo mmoden se mema asiane kese bi ato mo. Ebia, meko Pulos akohwehwe nnipa afi ho abeboa me, anaase metena oman yi mu ara atua mo mo bone so ka senea ese. Merebetu kwan a mekaa ho asem no, na erenye okwa. Metena obi foforo hyen mu, efise merennya mankasa hyen ne nnipa a wobehare amame. Saa na mope se eba nen!

    Dkasa wiei no, oyii ne nsa fii Antinoos nsam breoo na saa bere no nyinaa na mmarima a wope ne na no redidi wo fie ho. Woserew no de oyaw guu no so, na saa nsem yi na nnipa a woyedwae no mu baako kae wo ho: Monhwe o, Telemakos redwen senea obetwa yen asu afa! Senea waye nadwene se obekunkum yen yi de, ebia, okohwehwe nnipa afi Pulos abeboa no, anaase obeko Sparta akofa aboafo aba; ebi nso a, obeko asaase fefe Efura so akofa bore bi a ano ye nnam de abefra nsa ama yen, akunkum yen nyinaa.

    Obaako nso kae se: Hena na obetumi aka se, se okotena hyen no mu foro po a, orenwu wo nakwantu no mu wo baabi akyirikyiri senea Odusseus awu yi ana? Se eba saa a, yebebre se, efise ebehia se yekye nade- mude nyinaa, na yede ne fi ama ne na na one nea obe- ware no no atena mu.

    Saa na wokekae. Na ono de, oforoo aban no koo dan a nagya kora nneema a esom bo wo mu no mu. Eye odan kese na sika ne kobere ahye mu ma to, na ntaade hyehye nnaka mu sisi ho pii, na srade pii nso gu ntumpan mu sisi ho. Sho nso na bobesa dede a akye gu nhina mu sisi fam; womfaa nsu mfraa biara mu e, na woahyehye ne nyinaa asisi ofasu no ho. Wope se.se Odusseus hu amane pii na osan ba fie bio a, obenom saa nsa yi. Woatoto apon fefe no nyinaa mu, na anopa ne anadwo nyinaa, aberewa bi te ho hwe saa nneema yi so.

    30

  • Dye aberewa onyansafo, na wofre no Eurukleia a nagya se Peisenor ba Ops. Telemakos free no baa dan no mu kasa kyeree no se: Sna, mesre wo, hwiehwie nsa a eye de te se nea wode asie, na se ebia, Odusseus okrabirifo a :?ye Zeus busuani no tumi fi owu bon mu san ba da bi ft, obenom bi no gu nhina mu ma me. Hye nhina iumien ma na kata ne nyinaa so; na fa asikresiam gu oguanhoma a ete apow mu; na fa aburow nkaribo pii gu nkotoku mu. Nanso nka asem yi nkyere obiara. Hyehye saa nneema yi nyinaa si faako na se ade sa na a e na ko ne pia mu se okoda a, meba abefa.

    Okaa saa no aberewa Eurukleia teeem sui; na ode ftwerehow kaa kasa a etu ko wim se nnomaa se: Me dofo pa, den na ede saa adwene yi abehye wo tirim? Den nti na wo a woye obakoro a wosom bo, woasi wo bo se wo nkutoo betu kwan a eware saa? Zeus busuani Odusseus de, wawu wo baabi akyirikyiri wo ahoho tnfinimfini. Saa mmarima yi retwen na se wutu wo nan pe a, woako wo ti so apam. senea ebeye na woawu owu bone bi na woakyekye wahode afa. Enti, tena ha na hwe wo nneema so; eho nhia se wobehaw wo ho abre atwa kwan afa po a wonnua hwee wo so no so.

    Onyansafo Telemakos buaa no se: Sna, twa wo bo to wo yam, efise nea mereye yi, onyame nsa wo mu. Nanso ka ntam di nsew kyere me se worenka biribiara nkyere me na kosi se nna dubiako betwam anaase here a nankasa ani begyina me na wabisa mase ate se matu kwan; anye saa a, ode nusu besee ne honam fefe no koraa.

    Dkasa wiei no, aberewa no kaa ntam free anyame no dii nsew senea ohyee no no. Owiee saa ade yi ye no, ohwiee nsa hyehyee nhina mama, na ode asikresiam guguu oguanhoma mu. Na Telemakos de, okoo asa no so ne mmarima no koboo nkommo.

    Saa bere no mu nso na onyamebaa Atene a nani hyeren te se opatu de no dan ne ho se Telemakos kokyinkyin kurow no mu nyinaa. Na obarima biara

    31

  • a obehu no no, ogyina ne nkyen kasa kyere no hye no se anwummere ommra mmehyia no wo hyen no ho. Bio nso, okosree hyen fii Fronios babarima onuonyam- fo Noemon ho, na ofi ayamye mu de maa no.

    Owia toe maa sum kataa mmoron nyinaa so ansa na otwee hyen no sii po so siesiee nneema a wode ko po no nyinaa bi guu mu pepeepe. Na ode kosii hyen gyinabea no anafo pee, na mmerante a wodi mu ko- twaa ho hyiae. Onyamebaa no na ofree won se wom- mra.

    Eyi akyi no, onyamebaa Atene a nani hyeren te se opatu de no dwenee ade foforo ho. *ne se, okoo onyame nipa Odusseus fi se orekoma mmarima a worepe ne yere no ani akum. Dma woyee se nnipa a won tirim ka won, na nkuruwa no fifii won nsa totoo fam. Wosoresoree se woreko won afi mu akodeda; woantumi antena ase ankye, efise na won ani kum na woretoto nko. Na Atene a nani hyeren te se opatu de no free Telemakos fii asa a nnipa ahye ho ma no so koo nkyen, na oyee nanim ne ne nne se Mentor de, kasa kyeree no se: Telemakos, wo nnamfo no tete won afa wo hyen no mu kura won atabon retwen wo na moatu ako, enti ma yenko na yeansee won bere.

    Pallas Atene kasa wiei no, odii nanim ntem, na ono nso dii onyamebaa no akyi. Bere a woduu hyen no ho wo po no ano no, wohuu ne nnamfo no se wotete mpoano ho. Na onipa kunini Telemakos kasa kyeree won se: Me nnamfo, momma yemfa aduan no ngu hyen no mu kan. Woahyehye ne nyinaa wo dan mu; nso me na ne mmaawa a aka no mu biara nnim ho hwee gye obaako pe.

    Okaa saa pe na odii won anim, na won nso dii nakyi. Wokosesaw nneema no nyinaa besisii hyen a ne nkongua ye fe no mu senea Odusseus ba no hyee won no. Na Atene dii Telemakos anim ma oforoo hyen no kotenaa ase wo nafa maa Atene tenaa ne nkyen. Afei, wosan nhamaa esa hyen nona won nyinaa kotenaa won nkon-

    32

  • r :l/gua so. Na Atene a nani hyeren te se opatu de no maa icznframa pa boe maa hyen no tui. Saa mframa no ne f Zefuros a ebo fi atoe fa po a ani dum se bobesa no so

    no. Wode hyennua a wode odum na esenee sii ne I tokuru mu de ntampehama denneennen kyekyere sii

    ho kyirebenn; na wode abrannaa fitaa sii so de nhama ; sesae. Mframa no bo hyee abrannaa no ma maa hyen |n o tui. Na bere a hyen no retu ammirika no, po tun- ixum no hurui wo nkyen putuputu. Na hyen no koo ratemntem twaa ne kwan no senea ese. Wokyekyeree /hyen no nhama ne mu nneema yiye wiei no, wode nsa hyee nkuruwa mama na woyii mpae maa anyame a wonwu da no nyinaa. Na nea woboo ne din free no koraa ne Zeus babea a nani te se opatu de no. Na hyen no tutuu so anadwo mu no nyinaa kosii ahema- dakye.

  • 3Bere a owia fi po akyi puei wo wim de hann breej anyameneadesammawo asaase aaduanfifi wo so no soi no, woduu Pulos, Neleus kuropon no mu. Na omanfoj no rebo afore wo mpoano ho ama onyame a owosowl asaase no;na woakunkum anantwi pii. Nnipa akuw-i akuw akron na woabo gua wo ho; kuw biara mu nnipa, ye ahanum, na kuw biara nso asiesie anantwi akron a worebekum won. Bere a wokaa ayamde no bi hwee na worehyew asrs no bi ama onyame no pe na Telemakos ne ne hyen mufo no begyinaa mpoano ho. Woyii abrannaa no bubui de hama saa hyen no gyinaa ho, na won ankasa nso sii fam. Na Atene dii Telemakos anim ma wosi fii hyen no mu. Eyi akyi, onyamebaa Atene a j | nani hyeren te se opatu de no kae se: Telemakos, saa Jj bere yi na ese se wuyi fere biara fi wani so, efise nea i f enti a woforoo po ne se, wope se wote wagya ho asem \ I bi na wuhu faako a wosiee no ne owu ko a etoo n o .; Enti, ye ntem ko Nestor a aponko tie nasem no fi, na ma ; | yenhu nadwene wo eyi ho. Sre no na omma wo mmuae a eye nokware turodoo; na minnye nni se obedi atoro akyere wo da, efise oye onyansafo yiye. 1 j

    Onyansafo Telemakos buaa no se: Mentor, okwan jp ben so na memfa nko nanim, na den na menye ansa na f 5 makyia no? Hwe, minni kasa ho dom akyede pii, na fj bio nso, meye aberante, enti mefere se mebisa opanyin | ' asem te senea meye matipenfo pe. | :

    Na onyamebaa Atene a nani hyeren te se opatu de no . buaa no se: Telemakos, esono nyansa a ewo wo tirim f mprempren, na esono nea onyame de behye mu ama wo | esiane dwuma a worebedi yi nti. Hwe, wawo ne wo yen i mu nyinaa, anyame no aboa wo yiye. j

    34I

  • ^fcJPallas Atene kasa wiei no, otutuu so dii namm na ono nso dii nakyi. Wobeduu Pulosfo

    S f e o w no mu ne won aguabirim ho. Wohuu Nestor ne j j jp mma se wotete ho na asomfo reye aduan atow pon j|lisja won; na wototo nam no bi na wosina bi de ka lllgba. Bere a wohuu ahoho no, won nyinaa sore bae fkekyiaa won, na womaa won agua. Nestor babarima I^fHsistratos na odii kan besoo won baanu nsa de won Igjbtenaa nenuaTrasumedes ne nagya nkyen wo oguan- I'^oma fukuu so wo apontow no ase wo nhwea no so. ^ Omaa won ayamde no bi wee, hwiee nsa guu sika

    ^ kuruwa mu maa so kurae hwse onyamebaa Atene, j Zeus a okura aegis no babea anim kankyee se:: "Onua ohoho, yi apae ma owura Poseidon, efise " aafahye na moabeto so yi. Na se wokankye yi apae

    ssnea ese wie a, fa kuruwa ne bobesa no ma wadamfo no na ono nso nyi apae, efise, migye di se, ono nso y z onyamesomfo na ope mpaebo. Nnipa adesamma nyinaa nim anyame no. Nea enti a mede sika kuruwa yi ama wo kan ne se, wo ne opanyin, na ono de, oye aberante a me ne no ye tipen.

    Dkasa wiei no, ode kuruwa ne bobesa dede no hyee ne nsam. Atene ani gyei se aberante treneeni no de sika kuruwa no maa no kan. Dyee ntem yii apae maa owura Poseidon se: Poseidon a wutwaasaase ho hyia, tie me, na ma yen dwuma a yerebedi yi nsi yen yiye. Nea edi kan no, hye Nestor ne ne mma anuonyam, na eno akyi no, tie Pulosfo nyinaa mpaebo na ye nea wohwehwe no, esiane mmoa oha ne akyi a woakunkum won ama wo no nti. Na afei nso, ma me ne Telemakos nvvie dwuma a yede yen hyen tuntum no baa ha se yerebedi no pepeepe na yensan nko asomdwoe mu.

    Bere a orebo mpae no nyinaa na nankasa rema nea ohwehwe no aba mu ampa nso. Owiei no, ode kuruwa a ewo nsa abien no maa Telemakos, na Odusseus babarima a odo no no nso boo saa mpae koro no ara. Wo- wiee nam no toto no, woyii ayamde no twitwa kyekye

    35

  • maa obiara, na wodii won ano. Wodidii na wonom wiei no, Gereniani Nestor a onim teaseenam mu tena no buee nano kasae se: Afei na eye na eye fe nso se yebisa yen ahoho yi nnipa ko a woye, efise woamee. Anuanom ahoho, moye hefo? 8henamufi foroopobae? Mulcyin di gua anaase munni botae biara wo mo akwantu mu? So mote se awifo ne adwowtwafo a mukyinkyin po so ko mmeae pii de asiane ne ohaw ba mo ne won a muhyia won so no ?

    Onyansafo Telemakos pirim ne koma, efise Atene maa no akokoduru senea obetumi abisa nagya a owo akyiri no ase na nnipa abo no din pa, na okae se: Ne- leus babarima Nestor, wo a woye Akeafo ahohoahoade kese, woabisa yen nea yefi na me nso mekyere wo. Yefi Itaka a ewo bepow Neion ase na yeaba ha. Ade ko nti a mebaa ha no fa me nkutoo ho, na emfa me manfo ho. Mikyin hwehwe se mete magya a ne ho asem atrew afa mmeae pii no ho biribi ana. M agya ne okokodurufo Odusseus a wose one wo kokoe wo Troya na mosee kurow no pasapasa no. Yeate nnipa a aka a wone no kokoe wo Troya no nyinaa ho nsem ne owu ko a ebaa won mu bi so, nanso ne nkutoo de, Kronos babarima no nkyeree yen owu a ato no e. Onipa biara ntumi nkyere faako a owui, na yennim se atamfo akum no wo asaasetaw so anaase wato po mu wo Amfitrite asorokye no mu. Cno nti na nne, mibu wo nkotodwe yi, na se woate ne wu ho asem afi okwantufo bi nkyen anaase wankasa ani huu no se orewu a, woaka akyere me. Hwe, oye onipa a ne na woo no se ommehu amane se. Nanso nhu me mmobo nka nsem a eye de nnaadaa me, na mmom, ka nokware a wunimkyereme, se wuhuu no ampa de a. Mesre wo pii, fa wani to ade pa bi a magya Odusseus ye maa wo wo Troya bere a mo Akeafo kohuu amane wo ho no, anaase bo bi aohyee wo na odii so, na kae nea ebae nyinaa na ka kyere me.

    Na Gereniani Nestor a onim teaseenam mu tena no buaa no se: Ao, madamfo, worehye me awerehow

    36

  • koraa, esiane se, woabo amane a yen Akeafo mma a yen ahooden so nhuan no hui wo Troya no so. Woama makae ssnea yede yen ahyen foroo po tuntum no koo baabiara a Akilles dii yen anim se yenko nkohwehwe nneema mfa nokwa, ne ako ayediiwo Troya kuropon no ho no nyinaa. 8ho na yen mu nnipa akunini pii totoe. Ayas a one Ares na ese no toe wo ho, na Akilles ne Patroklos a wone anyame a wonwu da na ese nso toe wo ho. 8ho nso na me babarima Antilokos, onipa nuonyamfo ne okokodurufo a ne ho ye hare na onim . akodi no toe. Amane a yehui no dooso se; na onipa desaniben naobetumi aka ne nyinaa? Se wotena ha mfe anum kosi asia mpo na wubisa nea etoo Akeafo no nyinaa ho asem a, minnye nni se obiara betumi aka awie. Ansa na wobewie ka no, na woabre ama woasan ko wo man mu bio.

    Yede mfe akron dwenee nyansakwan ahorow a yebefa so adi won awu nyinaa ho, nanso yebree ansa na Kronos babarima no ma yedii nkonim. Wagya Odusseus de, onipa biara nyansa ansen ne de da, efise nani atew sen obiara, na oye onimdefo kese. Se oye wagya am pa, na wo nso woye ne babarima de a, eno de, hu se mede nidi ne obu bema wo. Hwe, se mani bo wo so a, me ho dwirivv me; efise wo kasa se ne de yiye, na obiara rennye nni se abofra a ote se wo beka nsem a emu do see. Bere a me ne Odusseus wo ho no, yeboom susuw nsem ho, na nhyiam biara mu no, yeankasa antia yen ho da; na mmom, bere nyinaa, yen adwene yee pe, na yede nyansa ne nimdee tuu Argosfo no fo senea biribiara a wobeye besi won yiye.

    Na bere a yeseee Priamos kuropon no pasapasa na yetuu yen ahyen koe no, onyame bi maa Akeafo no mu kyee p ii; na eno ansa na Zeus yee nadwene se obema asia- ne a eye mmobo ato Argosfo no wo won akwantu no mu, efise won mu bi ammu won bra yiye, na woamfa okwan- trenee so. Wotwaa won mu pii asu, efise wohyee onya- mebaa a nani te se opatu de na oye obirempon Zeus

    37

  • babea no abufuw, na omaa ntokwaw dennen bi sii Atreus mmabarima baanu no ntam. Won baanu no boo guahyiaa Akeafo no nyinaa ma woyee putuputu baa ho anwummere a won mu pii abobow see tam! Atreus mma no kyeree won nea enti a wohyiaa won se wommra ho. Na Menelaos see Akeafo no se wonsiesie won ho na wontwa po tetree no nko fie; nanso Agamemnon de, asem no anye no de, efise na ope se wotwen na wokun- kum anantwi pii de yi apae na Atene abufuw no to atwa. Ne kwasea nti, wanhu se ne bo rento ne yam da; efise ekye ansa na anyame a wonwu da no sesa won adwene. Bere a saa anuanom baanu yi rekasakasa wo ho no, Akeafo no nyinaa sore gyinaa ho yee gyegyeegye, na ade abien na ebaa won adwene mu se ese se woye. Enti anadwo no yekodae, na yedwenee yen ho yen ho adwemmone pii; na Zeus nso fii ase susuw senea ode asiane beba yen so.

    Ade kyee no, yen mu fa baako twee yen ahyen de kosii po no so de yen ahode ne Troyafo mmea a yefaa won nnommum no guu mu. Yen mu fa ne Atreus babarima Agamemnon a oye asraafo no nyinaa guanhwefo no tenaa ho, na fa nso tuu won ahyen koo po; na onyame bi maa po no so dwoe maa ahyen no koe ntem. Bere a yeduu Tenedos no, yekunkum mmoa yii apae maa anyame no, efise na yepe se yesan du fie ntem. Nanso Zeus yee nadwene se orempene mma yensan nkodu, enti ode atirimoden maa akasakasa baa yen ntam ma edii yen awu. Na yen mu binom a wodi onimdefo Odusseus akyi no dan won ho san won akyi, efise na wope se wotie Atreus babarima Agamemnon asem. Na me de, me ne makyidifo no kaa yen ho koo yen anim, efise na minim se onyame no mpe yen yiye. Na Tudeus ba, osabarima no free nakyidifo no ne won guan koe. Akyiri no, Menelaos a ne nhwi fefe no betoo yen wo Lesbos se yeresusuw okwan a ese se yefa so ho. Na yentumi nhu se yenkofa Kios a mmepow dooso wo ho no ho nkotwa mu wo Psuria supow

    38

  • no so, anaasE yenko Kios na yenkotwa mu mfa Mimas. 8no nti, yesree onyame se omma yen senkyerenne, na otiee yen asem see yen se yenkofa po a enam Euboia ntam no so, senea yen haw to betwa ntem. Na ahum dennen bi tui maa ahyen no twaa po no ntemntem kosii se yeduu Geraistos anadwo. 8ho na yekunkum mmoa pii yii apae maa Poseidon, efise na yen ani agye se yeatumi atwa saa okwantenten yi wo po no so. Nnanan akyi aa Tudeus babarima Diomedes a onim aponko so tena yiye ne ne nkurofo de won ahyen akese no koduu Argos; na me de, metoaa makwantu so koo Pulos a mframa onyame ma eboe no ano ammre ase da kosii se midui.

    "Me ba, eyi neokwan amenam so baa fie; enti minnim Akeafo no mu won a wowuwui ne won a wonyaa nkwa. Nanso nsem a mate wo bere a mete masa so ha no de, sr.eka ne nyinaa akyere wo senea ese, na meremfa Mribiara nhintaw wo da. Wose, Murmidonfo akoko- ieurufo a won mpeaw ano ye hyew a woye onuonyamfo Akilles babarima no akyidifo no san koduu won man afii bio; na Poias babarima Filoktetes nso san koduu i s dwoodwoo. Idomeneus de ne nkurofo a wofii oko so mu no baa Kreta dwoodwoo a obiaraanto wo po so. Atreus babarima Agamemnon de, migye di se, mote ikyiri de, nanso moate senea Aigistos dii no awu; nanso saa owudifo no nyaa nakatua senea ese. Hwe, eye fe se agya bi wu a, ogyaw obabarima wo nakyi, efise saa Jiba yi na otuaa Aigistos ohuhuni a okum nagya no ka senea ese. Enti wo nso, me ba, ma wo koko nye duru jsfise mehwe a, woye onipa bran a wo ho ye fe nso senea nkyirimma nyinaa bebo wo din pa.Onyansaro Telemakos buaa no se: Nestor, Neleus babarima, wo a woye Akeafo ahohoahoade kese, ampa, saa ade a oye de tuaa nagya owu no so ka no ye ade pa koraa, na Akeafo bebo no din pa wo mmaa svinaa, senea nkyirimma nso bete ne din. Ao, minyae a, anka anyame no ama me ahooden a ete see, eno ansa na anka meye saa mmarima ahuhufo a worepe

    39

  • me na na woko me ti so apam pe se wodi me awu no ayayade de atua won bone so ka! Nanso anyame no mmaa me odom akyede a sde anuonyam a ete see beba me ne magya so. Enti, ess se midi me tirim tena nea eko so nne yi ho.

    8nna Gereniani Nestor a onim teaseenam mu tena yiye no buaa no se: Woakae me saa nsem a mate se nkurofo keka yi. Wose, mmarima pii repe wo na aware no wo wo fi nawoko wo ti so apam pese wodi wo awu. Ka nokware kyere me; so wopene won ma woye saa ahuhude yi anaase wo manfo no nyinaa tan wo nti na wotie onyame bi asem pene se saa nneema yi nko so ? Hena na onim se, ebia, da bi, Odusseus nkutoo anaa one ne dom a wofi Akea no besan aba abekunkum won atua won ahuhude no so ka senea ese? Ao, minyae a, anka Atene a nani te se opatu de no pe wasem senea opee okokodurufo Odusseus asem wo Troya,faako a yen Akeafo huu amane pii n o ! Hwe, minhuu se anyame yi odo adi kyere adesamma te senea Pallas Atene yee bere a orebo wagya ho ban no! Nokwa, se ope na ode odo a ete see ma wo a, anka won nyinaa were befi aware a wope se woware wo na no.

    Onyansafo Telemakos buaa no se: Agya akora, minnye nni se nea woaka yi beba mu da. Ade a wudwen ho yi nye adewa, na woama me bo atu se! Minni ani- daso biara se ebeba mu da; na mpo, se anyame no pe se eba saa a, minnye nni se ebeye ye!

    nna onyamebaa Atene a nani te se opatu de no buaa no se: Telemakos, den asem na afi wano yi? Hwe, se Onyame pe a, obetumi ama onipa a watu kwan ko akyiri asan aba fie bio. Mankasa de, mepe se mefa asiane ne ohaw pii mu ansa na mabedu me fi dwoodwoo sen senea meba fie ntem na woatwa me asu wo mankasa me dan mu, senea Agamemnon yere okontomponi ne Aigistos dii no awu fae no. Owu de, ebeto onipa biara, na se ereba abefa obi a anyame no do no ako a, won mpo rentumi nyi no mfi mu da.

    ii

    40

  • no na onyansafo Telemakos buaa no se: Mentor, ma yennyae saa nsem a ehye yen awerehow yi ka. Ono de, minni anidaso biara se obesan aba, na mmom, anyame a wate ase daa no aba wan tirim se wobekum no ama owu de no aka. Afei de, mepe se mibisa Nestor asem foforo bi, efise ano na onim nnipa akwan ne wan adwene sen obiara. Hwe, wose wadi awo ntoatoaso abiesa so hene, na mehwe no a, ase me obi a arenwu da! Nestor, Neleus ba, ka nokware kyere me. 8yee den na Atreus babarima ahempan mu ahempan Agamemnon wui? She na na Menelaos wa ? Dkwan ben so na Aigistos fa kum abarima a ne ho ye den sen no no? So na Menelaos atu kwan afi Argos ka baabi akyirikyiri nti na saa akoa no sii ne bo kum ne nua no ?

    Gereniani Nestor a onim teaseenam mu tena yiye no buaa no se: Me ba, meka nokware no nyinaa akyere wo. Ampa, nea woka no nyansa worn, efise se Atreus babarima Menelaos a ne nhwi ye fe fii Troya san betoo Aigistos se ote ase wa ne fi a, anka ebedi bane. Anka minnye nni se owu mu mpo, wobeba da de namu ato mu, na mmom, abeda kurow no akyi ama akraman ne nnomaa atetew ne nam wa fam, na Akeafo mmea no mu biara rensu no da, efise bane a ayee no so dodo. Bere a yewa akono redi aninsem no, na ano de, ate Argos a wayen apanka wa ha ahota mu de ano a eye de daadaa Agamemnon yere no. Mfiase no, na abea fefe Klutai- mnestra mpe se aye amumoye a ete saa yi, efise na odwen adwene pa. Bio nso, na awa odwontofo bi wa ne nkyen a Atreus babarima no hyse no se anhwe no so bere a aretu kwan aka Troya no. Nanso akyiri no anyame no hyehye too ha se wabesee no pasapasa, enti Aigistos yii odwontofo no fii fie ha katenaa supaw bi a obiara nni so so, na ogyaw no wa ha maa wim nnomaa se wansosaw no nni no awu. Sno akyi, ade awuraa no fii ne kunu fi kaa ne fi a wampopo ne ti mpo. Na okun- kum mmoa pii hyew wan wa anyame no afaremuka so, na ade afarebade pii a eye sika ne ntama a waanwene

    41

  • sensen ha maa wan, efise nani anna so se obetumi aye ade kese a ete saa da.

    Saa bere no na me ne Atreus babarima a yeye nna- mfo pa no de yen ahyen fi Troya reba fie. Bere a yeduu Sunion a eye asaase hwene a ewa Atenefo asaase so no, Foibos Apollo de nagyan kum Menelaos hyen kwan- kyerefo no. N edin ne Frontis; aye Onetor babarima, na onim hyen ka wo ahum mu sen nnipa adesamma nyinaa. Eyi maa Menelaos kaa akyiri, efise na ese se osie nadamfo no ye nayi pepeepe ansa na wasi kwan so bio. Na bere a asan toaa nakwantu so bio no, nahyen kuw no tuu ammirika faa po a ani biri te se bobesa no so koduu Malea ansa na Zeus a bere nyinaa arehwe no no boo ne tirim se obeye no ayayade. Omaa ahum dennen bi tui, na po no boo asorakye atetetu te se mmepow. Snna okyee ahyen no mu akuw abien, yii biako fii ne kwan so koo Kreta ne faako a Kudoniafo te wo asubonten Iardanos nkyen. Obotan tentenbi wo Gortos asaase no ti pee a wuhu se esi po no mu; eho na ahum a efi atoe ne anafo fam no de asoro- kye atetetu behwe asaase hwene bi a ewa benkum so wo Faistos, na saa obotan yi nkutoo na eka nsu no ka nakyi. Saa asaase yi so na ahyen kuw no mu biako bebubui wo obotan no so pasapasa; nanso emu nnipa no de, wonyaa won ti didii mu. Ahyen anum a aka no de, ahum ne po no de won koo Misraimfo asaase so.

    Bere a Menelaos de nahyen kyinkyin apotofo asaase so, hwehwe ahode ne sika no, na Aigistos boo ne tirim se obeye amumoyede wo fie. Okum Atreus babarima no wiei no, odii hene wo Mukenai a sika dooso wo ho no mfe ason, na omanfo no tiee nasem. Mfe awotwe akyi na onuonyamfo Orestes fii Atene ba bekum Aigistos owudifo a otwaa nagya obirempon no asu no. Sno akyi na otow pon a woye ayi wie a wotow no maa Argosfo nyinaa, efise wakum ne na busufo no fie Aigistos ohuhuni no. Saa da no ara na Menelaos a ne nne ko akyiri wo akono no duu fie de ahode pii a

    42

  • s=;

    no so no bae. Enti, me ba, nnyaw wagyapade Spislpa ahuhufo wo wo fi na ntu kwan nko akyiri anye

    ;!> wobesee wade nyinaa, na wakwantu no aye ika. Tsea mepe se woye ne se woko Menelaos nkyen,

    | | o i i nakwantu bae nkyee koraa e. Ahum no boo jp%isa de no koo ahoho man mu a, anka obiara annye

    J i ^ se obesan aba fie bio. Nnomaa mpo ntumi ntu nko sijirisaase no so nsan mma wo afe biako mu, efise po no iprfea eso ye hu. no nti, se wope a, wo ne wahyen ne pfeafb nko, anaase fa fam ko; na mema wo teaseenam 0 i t srniarima a wobeko akogya wo Lakedaimonia wo fptpielaos a ne ti nhwi ye fe no nkyen. Ko na kobisa no

    -ouka nokware nkyere wo. Orenni atoro da efise oye fi^yansafo.

    ; Dkasa wiei no, owia toe maa ade sae. Na onyamebaa Sterne a nani hyeren te se opatu de no kae se: Agya Afsora, wo nsem a woaka no ye. Enti afei, muntwitwa rpsmoa a moakum won no tekrema na momfra nsa no *3 nhwie bi na yenyi apae mma Poseidon ne anyame a

    ase daa no ansa na yeadwen nna ho, efise ade asa. If we, owia akoto wo atoe dedaw, na enye fe se yetena m z y a m e n o apontow ase kye; na mmom, ese se yesan ko

    afi mu.Saa na Zeus babea no kae nen, na wotiee nasem. Na

    asomfo no hwiee nsu ma wode hohoroo won nsa, na m k o a no nso hyee nsa wo nkuruwa mu yii apae hwiehwie saa won. Na wode mmoa a wokunkum won no tekrema k a a ogya de nsa guu so kankyee. Bere a wodidii, nomee senea won kra pe no, Atene ne onyame nipa Telemakos pee se wosan ko won hyen no mu. Nanso Nestor pec se wotena ne nkyen nti, oka kyeree won se: Zeus ne anyame a aka no nyinaa mpa ngu se mepene mo ama tttoako mo hyen no mu senea ohiani a onni taapo koraa bema ahoho asan afi ne fi, efise orennya ntama ne akuntu mma womfa nkata won ho! Hwe, me de, mewo akuntu ne ntama fefe pii. Mete ase yi de, minnye nni se mepene ama Odusseus babarima akoda hyen mu wo

    43

  • abrannaa so da; na se miwu mpo a, me mma a megyaw won no rempene mma ahoho a wobeba me fi ha nsan nkoda baabi foforo, na mmom, wobesom won hoho.

    8nna onyamebaa Atene a nani hyeren te se opatu de no buaa no se: Agya akora, nea woakayi ye koraa; na Telemakos nso bedi wassm so efise saa na eye fe. Sno nti, one wo beko akoda wo fi, na me de, mesan ako me hyen tuntum no ho akoka nea aba nyinaa akyere me nkurofo no. Mene won nyinaa mu panyin; won a aka no ye mmerante a wone Telemakos ye atipenfo, na ne ho do nti na wone yen baa ha. Meko akoda hyen tuntum no mu anadwo yi, na ahemadakye matu ako Kauko- niafo akokodurufo man mu akodan ka kese bi a obi de me wo ho fi teteete. Na wo de, ma aberante yi teasee- nam ne aponko a won ho ye hare na wote apow nso, na ma wo babarima nka no ho nsi kwan so ne no nko.

    Dkaa saa wiei no, Atene a nani hyeren te se opatu de no dan ne ho se po so kore tu koe. Won a wohuu no nyinaa ne akora no ho dwiriw won yiye. Osoo Telemakos nsam kasa kyeree no se: Me dofo, migye di se wonye ohu- huni anaase onipa hunu bi, efise wo mmerantebere mu mpo anyame di wakyi wo wakwantu mu. Hwe, saa onipa yi nye anyame a wote Olumpos no mu biara se Zeus babea a oka dom gu na ode nidi ne obu pii maa wagya onimdefo no wo Argosfo dom no mu no. Daase- bre, mihyira wo kosekose; na mesre wo se hye me ne me yere ne me mma anuonyam; na me nso, mede nantwi- bere a wadi afe na nanim trew a womfaa hama nsaa no mma ontwee mfiri wo afuw mu da bebo wo afore. Se merebo afore no a, mehwie sikafuturu agu saa aboa fefe yi mmen so ama wo.

    Oyii saa apae yi wiei no, Pallas Atene tiee no. Na Gereniani Nestor a onim teaseenam mu tena yiye no dii ne mmabarima ne won yerenom anim koo nahemfi fefe ho. Na bere a woduu ohene no asa fefe no so no, wotenatenaa nkongua atenten so wo won afa. Wotenaa

    44

  • ase wiei no, aberewatia bituu bobesa a adi mfe dubiako wo afiase ano, na agya akora no hwiehwiee de nsu fraa mu. Eno akyi no, oma wohyee kuruwa ma, na oyii apae kankye kyeree Atene, Zeus a okura aegis no babea.

    Woyii apae no wiei no, wonom nsa no ara senea won kra pe ansa na wokoo won afi mu kodedae. Gereni- ani Nestor a onim teaseenam mu tena yiye no de Odus- seus doba Telemakos koo odan mu kodaa mpa a ete apow so wo faako a Peisistratos a ne peaw dua ye onyankyeren no da. Ne nkutoo ne osigyani wo ne mma a wowo fie ho nyinaa mu. Eno akyi no, okoo ne pia mu, na ne yere nuonyamfo no tow mpa maa no.

    Anopahema a hann reba wiase pe na Gereniani Nestor a onim teaseenam mu tena yiye no nyan fii ne mpa so, na okotenaa abo hyenhyen bi a esisi ne dan anim no biako so. Saa abo no ye abo hanahana bi a kan no na Neleus a ne nyansa te se anyame no de no taa tena so. Na bere a owu befaa no koo Hades fi no, Gereniani Nestor a oye Akeafo botantim na odii nade, enti afei de, ono na okura nafoa te so. Na ne mmabarimaa wofrewon Ekefron ne Stratios ne Perseus ne Aretos ne onuonyamfo Trasumedes fii won adan mu betwaa ne ho hyiae. Eno akyi no, onuonyamfo Peisistratos baa ho. Na wode Onyamenipa Telemakos betenaa won nkyen, na Gereniani Nestor a onim teaseenam mu tena yiye no kasa kyeree won kan se: Madofonom, monye ntem nni masem so nye nea mekyere mo yi. Nea edi kan ne se, mepe se miyi apae ma Atene, efise

    oyii ne ho adi kyeree me wo onyame no afahye ase. lEnti, mo mu baako nko masaase no so nkohwehwe jaantwi na omma won hwefo no mu baako nka no mmra fia ntem. Dbaako nso nko okokodurufo Telemakos hyen |ao mu nkofre ne nkurofb no mmra ha, na onnyaw baa- psu pe wo ho. Na obaako nso nkofre sika dwumfo Laer- :&es na omfa sikafuturu mmesra aboa no mmen ho. Mo a moaka no de, montena ha na monhwe mmaawa

  • no na wonye aduan, na binom mfa ogya ne nkongua | ne nsu mmesi ha.

    Owiee kasa pe, na woyee ntem dii nasem so. Wode I nantwi no fii asaase no so bae, naTelemakos akyidifb J no nso fii won hyen fefe no mu bae. Sika dwumfo no J nso de nadwinnade bae, na Nestor maa no sikafuturu > ma ode sraa nantwi no mmen ho senea ebema onyameba 1 no afhrebo no adi mu na nani agye ho. nna Stratios 1 ne Ekefron soo nantwi no mmen mu twee no bae, na | Aretos de nsu a egu kuruwa fefe bi mu fii dan mu bae se ] womfa nhohoro won nsa, na ode asikresiam nso guu i kenten mu bae. Osabarima Trasumedes de abonnua ; kese bi ba beginaa aboa no ho se obetwa ne ti, na Per- ! seus kuraa asanka a ode besow mogya no. Afei akora Nestor a oka teaseenam yiye no yee amanne; ohohoroo ; ne nsa de asikresiam no petee aboa no ho, na oyii apae kankye kyeree Atene kan, na afei ode aboa no ho nhwi too ogya no mu.

    Bere a woyii apae de kankye wiei na wode asikresiam no petee ho no, Nestor babarima okokodurufo Trasumedes yee ntem de abonnua twaa aboa no ti fii ne kon so ma owui. Mmea a ewo ho no nyinaa teeem wone Nestor yere Eurudike a oye Klumenos babea panyin, ne ne mmabea ne nasenom. Afei, womaa aboa no ti so fii fam soo mu maa Peisistratos twaa ne mene. Bere a mogya no hwie guu fam na aboa no wui no, wotwitwaa nam no nketenkete ne asre no ho nam no bi de srade fow ho, na wode nammono no bi kaa ho. Afei, akora no de dua woo nam no mu de kaa ogya, na ohwiee bobesa guu so. Saa bere no nyinaa na ne mma no gyinagyina ne nkyen kurakura adinam. Bere a nam no benee a wokaa ayamde no hwee wiei no, wotwitwaa nkae no mu sinae wo nnua so de kaa gya totoe.

    Saa bere no na Nestor babea kaakyiri Pulukaste oho- ofefo no reguare Telemakos. Na owiee no aguare de sradehuamsraanono, ohyee nataade fefe, na ofii agua-

    46

  • gee ho a na nahoofe ne anyame no de mu nni nsonoe; pa obstenaa Nestor nkyen.

    Nam nobeneeno, woyiyi fii nnua no so na wotenaa ase didii; na nkoa a won anim ye nyam kyee nsa maa won wo sika nkuruwa mu. Wodidii na wonom wiei ssnea won kra pe no, Gereniani Nestor a onim teaseenam mu tena yiye no fii ase kasae se: Me mma, momfa nnua ngu aponico no kon mu na momfa manniamfre nhye won hwene mu na wontwe teaseenam ase mfa Telemakos nko.

    Okasa wiei pe na wodii nasem so ntem siesiee aponko ne teaseenam no. Aberewatia a oh we nnuan a egu afiase no so de aburow ne bobesa ne akonnode pii a ahemfo di besii teaseenam no mu. nna Telemakos foroo teaseenam fefe no kotenaa ase. Na Nestor babarima osabari- ma Peisistratos foro kotenaa nenkyen, naosoohama a esa aponko no mu de abaa kaa won ma wotutuu so ntern- ntem faa asaasetamaa no so fii Pulos man mu koe. Da mu no nyinaa wotutuu so de mmerante no koo won anim. Ade sae na sum durui wo mmoron so no, wobeduu Ferai wo Diokles fi; ono na nagya de Orsilokos a oye Alfeus babarima. Ne nkyen na wodae saa anadwo ao, na osom won hoho fefe.

    Anopahema a hann baa wiase no, wode nnua no guu aponko no kon mu wo teaseenam no anim na wohuruw tenaa mu. Na aponko no de won fii adiwo ho faa odan no ano koe. Wode abaa kaa aponko no ma wode ahooden tuu ammirika. Wosii kwan so twaa mfuw a woadua aburow ne atoko wo mu no ho koo won anim. Aponko no tuu ammirika ma esoo won ani kosii se woduu won akwantu no awiei. Afei de, ade sae na sum durui wo mmoron so.

  • Wobeduu Lakedaimon a eye kurow a eda mmepow ntam no, wokoo onipa kunini Menelaos ahemfi. Woko- too no sc oretow ayeforo pon ama ne babea ne ne babarima, na wahyia ne nnamfo ne nabusuafo pii aba ase. Ode ne babea no rekoma osabarima Akilles babarima aware, efise bere a wowo Troya na ohyee bo ss ode no bema no, na afei ansa na anyame no ama saa bohye no aba mu. no nti, wasiesie teasecnam ne aponko a wode no beko Murmidonfo kuropon no mu wo faako a ne kunu di hene no. Ne babarima no nso beware Alektor a ofi Sparta babea. Saa obabarima yi de Megapentes, na one ofienipa bi na ewoo no, efisc efi bere a Helena woo Hermione a nahoofe ne Afrodite de ye pe no, anyame no mma onwoo bio e. Bere a Menelaos ne ne nnamfo ne nabusuafo retow pon, didi gye won ani wo asa kese no so no, na odwontofo nuonyamfo bi bo nnwom ma won. Ofii dwom ase pe na nnipa baanu bi huruw sii gua no mu saw buu afurupata.

    Saa bere no mu ara na onuonyamfo Telemakos ne Nestor babarima a odi mu no begyinaa opon no anim. Eteoneus a oye Menelaos ahenkwaa huu won no, obe- hyiaa won na okoo ahemfi ho kogyinaa Menelaos a oye ne manfo guanhwefo no nkyen boo no amannee kaa kasa a etu ko wim se nnomaa se : Zeus busuani Menelaos, mmerante baanu bi a woss nnipa a won abusua fi soro abegyina wo dan anim. So yenyi won aponko no mfi teasecnam no anim anaase yemma womfi ha nko obi foforo nkyen na onsom won hoho?

    Menelaos a ne nhwi ye fe no de ahometew buaa no se: Boetous babarima Eteoneus, bere nyinaa yi na woye onyansafo, na nne nkutoo de, woaka nkwa-

    4

    48

  • seasem te se abofra pe. Hwe, me ne wo baanu yi kosbee nnipa pii hoho dii yen ano yiye ansa na Zeus

    adaworoma, yen haw to twae na yesan baa fie. Ye j ntem koyi ahoho no aponko fi teaseenam no anim na wo

    ne mmerante no mmra ha na wommedidi.Okasa wiei no, Eteoneus yee ntem fii asa no so free

    nhenkwaafo bi kaa ne ho ne won koe. Wokoyii aponko a woafi fifiri no fii teaseenam no anim de hama sesaa won de won koo dan mu, na wode ase ne atoko guu ho maa won. Sno akyi, wodan teaseenam no twerii opon no nkyen na wode ahoho no koo fie ho. Wohuu senea ohempon a oye Zeus aseni no ahemfi te no, won ho dwiriwwon; efise na biribi hyeren wo onipa kunini Menelaos ahemfi ho te se owia anaase osram. Wohwee ade wiei no, wokoo aguaree koguaree. Woguarewieino,wosraasradehuam hyehyee won nta^de betenaa Atreus babarima Menelaos nkyen. Afei, abaawa bi de nsu guu sika kuruwa mu de sii dwete prete mu bree won se womfa nhohoro won nsa; na otwee opon hyen- hyen sii won anim. Aberewatia bi a nanim ye nyam de akonnode pii fii afiase ho besisii won anim; na akoa bi yii nam de mprete sisii won anim twitwaa nam no guu mu maa won, na ode sika nkuruwa sisii won anim. Eyi ansa na Menelaos a ne nhwi ye fe no kyiaa won see won se: Munnidi na mo ho nto mo, na eno akyi yeabisa mo nnipa ko a moye. Hwe, mo awofo ho nsu wo mo ho, na mose ahemfo a woye Zeus asefo no mu bi mma efise nnipa hunu biara rentumi nwo mma a ete see.

    Okasa wiei pe, na ofaa nantwinam kese bi a esi nanim se ne kyefa no de komaa won. Afei, wotoo won nsa dii nnuan dede a esisi won anim no. Wodidi wiei, nomee senea won kra pe no, Telemakos kyeaa ne ti kasa guu Nestor babarima no asom breoo senea won a aka no rente se: Nestor babarima a medo wo, hwe senea kobere ne sika ne dwete ne asonse ne ayowa hyeren wo fie ha nyinaa. Akyinnye biara nni ho se saa na Zeus asa so te wo Olumpos na me ho adwiriw me yiye.

    49

  • Bere a worekasa no, Menelaos tee nea wokae no, na obuee nano kaa kasa a etu ko wimse nnomaa se: Me mma, nokwasem na ewom s e onipa desani biara ne Zeus rentumi nsi kane da efiss nahemfi ne nademude nte s e ateasefo de koraa. Nanso nnipa adesamma de, ebia, pii wo ho a wobetumi ne me asi kane wo ahode mu; ebi nso a, obiara nni ho a one me s e . H w e , mefaa ohaw ne obre pii mu kyinkyin mmeae pii ansa na mfe awotwe akyi no, mede mahode guu ahyen mu san baa fie.

    Mikyinkyin faa Kupros ne Foinikia ne Sidonia ne Erembifo asaase so kofaa Libua a nguammaa fuw mmsn wo won nanom yam ansa na wowo won. Saa asaase no so na nguan wo mpsn abissa wo afe biako biara mu; na Eho nso na awuranom ne won nguanhwfifo nyinaa nya nam, nufusu ne keesuu pii efiss mmoa no nufusu a wokyi no dooso yiye. Bere a mikyinkyin mmeaemmeae p ahode no, obarima bi nam anifere kwan so maa me nuabarima yere ti bone no kum ne kunu. Eyi nyinaa nti, mani nnye ademude pii a mewo yi ne ohene a midi yi ho koraa. Ebia moate saa nssm yi afi mo agyanom anominnim won a wowoo mo de. H w e , anokwa, mahu amane yiye, na mama ofi a anka kan ahode ne ademude pii wo mu no asse pasapasa. Minyae a, anka mewo me kan ahode no mu nkysmu abissa de te me fi, na mmarima akunini a wowuwui wo Troya asaasetamaa no so wo baabi akyirikyiri a emmen Argos no te ase nns da yi. Nanso amma sa, enti mete masa so daa na misu won di awerehow pii, na s e mebrs a, na magyae efiss ss onipa di awerehow a, Enkys na otwa so.

    Nanso saa nnipa yi nyinaa mu nea me were howma no yiye koraa ne obaako a ne ho dadwen mma mmtumi mfa aduan nka mano na minnya nna bi nna koraa no. Anokwa, obiara nni Akeafo no mu a ohwew nanim fifiri dii aninssm ssnea Odusseus yse no. Nanso nea oyse no de ohaw ne obre ksks na ebaa no so; na me de, awerehow na ode agyaw me, efiss otuu kwan yi akye na yennim ss ote ase anaass wawu. Migye di s e nagya

    50

    Laertes ne onyansafo Penelope ne Telemakos a l ip w no wo ne na srs so no nyinaa resu no se.

    ^pJsaa saa no, Telemakos pee ss osu nagya. Dtee din pe na nusu guu no, na ode ne ntama kokoo

    p ta a nanim. Menelaos huu saa no, ofii ase dwen *srim se omma Telemakos ankasa nka nagya ho

    p p p anaass ommisa no nanom asem na onhu nea rtSIMen nyinaa. Bere a oredwen saa nssm yi ho wo ne

    no, Helena fii ne pia a emu ye huam no mu wo ptea no so baa fam ho; na nahoofe te se Artemis a owo

    ; | f e akorokorowa de pe. Adraste dii nakyi de akongua J ssk ho maa no, na Alkippe de kuntu fukufuku bi bae,

    Fulo kita dwete kenten bi a Polubos yere Alkandre kyee Helena wo ne fi wo Teba a e w o Misraim no. kurow a ademude ne nneema pii wo mu; na saa

    v^srima no kyee no dwete ade a woguare wo mu ne ^Sppen abien ne sika pireguan opepem. Eyi nyinaa M tfk no, ne yere nso kyee Helena nneema a eye fe pii. %naa no sika akorokorowa ne dwete kenten a wode p ia afa ano nyinaa. Saa kenten no na abaawa Fulo de iesii ho. Nsaawa ahye mu ma, na akorokorowa bi a

    0 m s asaawa a woahye no aduru abebare ho da so. Udena tenaa agua no so, na wode asesegua sii ho se omfa

    :/ aan ngu so. Oyee ntem kasa kyeree ne kunu no p p a no nsem bi se: Menelaos a woye Zeus aseni, so ^tdm nnipa ko a saa ahoho a woaba yen fi ha yi ye

    Hwe, menkasa anaase menka mano ntom? Me :fea pe se mekasa. Anokwa, minhuu obiara a one ne yon- pse wo wiase ha senea saa aberante yi se okokodurufo Oxusseus babarima Telemakos a ogyaw no wo ne na p s so wo ne fi bere a mo Akeafo dii me bea huhuni yi -v 'i koo Troya kokoe no. Hwe, ade a mahu yi ama me : o- adwiriw me se!

    Menelaos a ne nhwi ye fe no nso buaa no se: Awu- me nso senea woka no, mihu ampa se ose no.

    Ese saa na ne nan, ne nsa, naniwa, ne ti ne ne nhwi lyinaa te pepeepe. Hwe bere a mereka Odusseus ho

    51

  • asem na meboo ohaw ne obre a me nti ofaa mu no so pe, na mihui se nusu agu no, na ode ne ntama kokoo no kataa nanim., Nestor babarima Peisistratos buaa no se: Atreus babarima Menelaos, wo a woye Zeus aseni, osagyefo, hws, ampa, aberante yi ye Odusseus ba senea woka no. Nanso ne nyansa dooso, enti ofere se obekasa wanim penpen wo bere a onnim wo yiye; efise woye obi a yebu wo se, na wo nne te se onyame bi de ma yen. Gereniani Nestor a onim teaseenam mu tena yiye no na osomaa me se minni nanim mmra wo nkyen, efise ope se woka anyansasem bi kyere no anaase wokyere no dwuma bi a ese se odi. Hwe, se agya bi tu kwan fi ne fi na ne babarima nni oboafo wo ho a, eden no. na awerehow to no se! Saa ade koro yi ara na ato Telemakos. N agya nni ho, na omanfo no mu biara mmoa no mmo ne ho ban mfiasiane mu.

    Menelaos a ne nhwi ye fe no buaa no se: Anokwa, : madamfo pa a me nti odii aninsem pii no na ne ba aba me fi nne da yi. Ao, misusuwii se anka Zeus a ne nne ko akyiri no pene no na osan de nahyen ba a, : meye no atuu agye no so asen Argosfo a aka no nyinaa. i Meyee madwene se mema no ofi ne kurow biako w o : Argos na mama wayi ne nneema de ne mma ne n e nkurofo nyinaa afi Itakaabetenaha. Snoansa na anka; daa yebehyiam agye yen ani, na obiara rentumi ntetew; yen akuw abien no ntam da kosi se owu busufo beba; abefa yen ako. Nanso migye di se anyame no mpe se 1 ade a ete saa ba nti, woatwa saa onipa mmoboroni yi asu.

    Okaa saa no, won nyinaa ani taataa nsu. Na Zeus; aseni Helena sui, na Telemakos ne Atreus babarima | Menelaos sui, na Nestor babarima no nso sui, efise jj okaee onuonyamfb Antilokos a owui wo Troya no. N a : ne ho asem baa ne tirim ma obuee nano kaa kasa a etu j ko wim se nnomaa se: Atreus babarima, daa na agya akora Nestor bo wo din wo ne fi se woye onyansafo sen adesamma nyinaa, na eyi ne asem a oka kyere obiara a

  • j. : K ;-'pj: f obisa wo ase. Afei de, bo mmoden na tie masem; |1; f mempe se meko so su di awershow wo adidi ase. Hwe, g*:: I mpo erenkye na ade akye yen. Mempe se mugye di se

    I;: enyeade pa se wosu onipaa wawu ko asaman. Dabi, eye ^ ade a eye, na anuonyam a ese se wode hye nnipa m moll;: borofonese.ateasefonotwawontinhwidetoawufodaI;. : so na woma nusu fow won afono so tam. Hwe, me

    nuabarima awu; oye Argosfo akokodurufo no mu baako, na ebia wunim no, nanso me de, mani nhuu no da. Na nea nnipa ka ne se, Antilokos nim ammirikatu

    i ; ne akodi se biribi.Menelaos a ne nhwi ye fe no buaa no se: Madamfo,

    anokwa, woaka anyansasem senea onyansafo biara a ii[ - wanyin kyen wo beka pe. Na esiane se wagya ye l- onyansafo nti na wo kasa mu do saa yi. Onipa biara a

    I Zeus ama no akraye na wahyira no wo naware ne nawo mu no, se wuhu ne mma a, akyinnye biara nni ho se won agya ho nsu da adi wo won ho. Mprempren yi de, Zeus ahyira Nestor ne nkwa nna nyinaa mu, na wama wabo akora posoposo wo ne fi ama no mma a woye anyansafo na wonim akodi nso. Nanso momma yen- nyae osu a yefii ase sui no, na yennwen yen aduan a yedi no ho, na womfa nsu ngu yen nsa so na yenhohoro na se ade kye a, me ne Telemakos bebo yen amannee se- nea ese.

    Okasa wiei no, Menelaos ahenkwaa Asfalion de nsu guu won nsa so; na wofii ase dii nnuan pa a esisi won anim no. Eyi ansa na Zeus babea Helena maa nadwene baa biribi foforo so. Dyee ntem de boto bi a ebema won

    Bwere afi won haw ne bre nyinaa guu won bobesa no mu.Saa boto yi ano ye den se, na obiara a obenom kuruwa a ^ wode bi agu mu ano no rentumi mma nusu mfi naniwa i mu da; na mpo se obi ne na anaase nagya wu na wode I1 sekan twitwa ne nuabarima wo nanim koraa a, oren- '{f tumi nsu da. Eyi ka nnuru pa a Ton yere Poludamna a f ofi Misraimde maa Zeus babea no ho; na saa asaase no % ^ so de, nhaban pii wo ho a wonya nnuru pa ne nnuru bone

  • a wode gu kuruwa mu ma onipa nom fi mu. 8ho adun- sinfo nso nim wan adwuma sen biribiara; efise ways Paeeon a ane adunsinfo nyame no asefo.

    Na bere a ode aduru no fraa nsa no, ahyee ahenkwaa no se onhwie mma wan, na akasa kyeree ne kunu se: Atreus babarima, wo a woye Zeus aseni, ne mo nnipa anuonyamfo mma a moahyia wa ha, munhu s e Eta da bi a, Zeus ma anigye ba binom so, na eta da bi nso a, ama binom di awerehow, efise ne nsam na biribiara wa. Enti afei montena ase wa asa yi so na munnidi na monnom nkasa nnye mo ani, na me nso, meka mo atessm bi a ebesa mo