Notitia Orbis Antiqui, Sive, Geographia Plenior, Ab Ortu Rerumpublicarum Ad Constantinorum Tempora...
Click here to load reader
description
Transcript of Notitia Orbis Antiqui, Sive, Geographia Plenior, Ab Ortu Rerumpublicarum Ad Constantinorum Tempora...
-
9 Ek
"**
^SBmi
^wn(9fVI
'~
StypC. Jy/ina -s/Jr/Ar.j. f-jp^Aj-s-r/ />K&-~ ^Z/ t %LJ$fy. TiAk L^
-
'Kri
-
Digitized by the Internet Archive
in 2012 with funding from.Boston Public Library
http://archive.org/details/notitiaorbisanti01cell
-
(y!ryjyjruK
-
;iw ,,w.w,i.w, i,w.w,v, ,,, , i. ,.'.i, ,,w.!.w.i.w.
"iiiv 1 ",
',',',V, 1 1 V,' iVV vi.tii ','i iVii i iiVirmViVii ri i n, , 1V1V1V, ',
,
,
^Vi l i , i,
iViV,VlVi!i?i,i\VAVi ,'ViViVi'iViVi l i l 'V.V''i'iUW',V,!|V,!|'i!i
^ltlilvBlOTViliil!'
','ii, v,',w:
11! I
il^V^V^S^^^S^S^V^SC^VlSSW^''''^'!^'!!''TOiWVwTOwiwww'^
1 1" " v"V ' w i iII l!
1 'II III I! I'!l!li
iViViiViiiiiiiiiViiiiiiiiii,-''*
ViVt'1'1 1
1
ViWmVt r I l"l'l'
,|V l VlVV! ,, !! , !l,
!,. iVlV"i'PWiiiviiiiiiVvii
l|l,'iiV.T ,'>,,'
|),P[II iiiira"i"'"i
1f'l 1 1 1 na
iVMVMVW,^
'
ViMi' ' ' ii
v
V '
"
ViViViV iVAViW, V iV,'i"iV, ViV,",', ",V Vi' iii
feI|BliPllwm mmm 1,oii.i.ij.iTi,i|i.i.Y,i
1'|Yi'il
f,ViVniiVin'i iViVnlilin i,i,,iiV,!itiViViiViiV,ii,,,iiV
1
1 1 1 1 1 1ViiiViiiiiViViViViViiVi 1 1Vn'iiiiiiVriiiiiViiriiiiiiiTiVciiVii'V iV i V '
1
V ' WiW v,.1,1 jiii iii " 1 1 iiii O
ViViV iViViViV/iViViViVm'!"niiHiiiinniiiiiiVii'
wsmsmi
''iiriiiiiriiiiiii
Iiii iiiil!f
''!'!.
!
ii
v
l'1 i|ii'i "
'
,
II?lilfc, i!i!iiii , ii |,ii ||l v , i |.,'
, ,
,',',' VtVii' iVi. I, .!|!|l|l|l|!|!|!|l|'l'lVl'l II I i iVillllllllllllll!' 1 ffilll
/ilii|iiiiiiiiiiiiii''ii iiiiiiL1
! 1 ! MfefiL! ! I ! 1W I , I !m
Vi'i t m'i ' I iii 1 1Vn iVtVi i 'rJiMi i i'i 1 1 1 iii i iVn ii i'iii'i iiiirMiiiv mnm
m I II
I
!!!',! 'All'',"! !'
','' W^
;,;;;;;,;
Hllii,'"" ifflJrwfflfl
'"''/iiiiiiiii ii
Wiiiii'
' i" i
'
'!'!'I
,,iV'll"l'ii'i'"" i'i" !ii iiii iii i,i
,
""""'1'
"
M||l 1 'llll 111 li
i
I1
1 111 l"i 1(jiiiii'1' ,i,!i ii i.iIIi'f I 1 I
'Tlll'l 11'n'ri'Wi'i'Wi , ,',aV
liiii" V V \'
'
II 1
1
fj II i I II iii Ii 'I ,'. "'.
'
i'
v i I II i1'in'iVirtVi'i'i'i'iVii i i'i iVi 1 1 r i r 'iVi I 'l ITvrinVri i i'.i A
wiimMimMKSMmffittWiMWlWiVrtWliV fiWl BttUffl ' i'i'"|V| '|l,'l'i,,i^ijtS^^^i\ fi^^N ,.^^^S^^^W/i^^^^ ,i'i , i r'i iiVii 1 ! i ti'n i i'i f i 1 t'i , i l i , i , i'iij ,i'i' ) 'i r i r ,l. f t' 1 , . , i l
i I iiii i i|iiVnViiViiiiinViVfiiViiW'| i'i"i|i ViW\\{
IIIii,!,i,t!'!i.i i iiiii II i ii I
R
n
1
1
II II
I
ij i ii ii iii 1
1
II II i ii
'!-V/*
!
-;
!
:
!
;
:
i-rt
':'
l
,
,
Ticig tv ^tnmoV , in vetuftis phyficisfuijfe , quiter-ram jtAtipo& voy,profunda c^ cavxfigurdtenaxnejfe ,hzcinductos ratione , otj Jtiueivt tov vw% k-n o/vtks, quodaquafuperipfamaneat. Sedhancnonminus
,quam fiiperiorem figuram pofteriores reprobaverunt
,qui
,quo paclo aqua con-
fiftat , ne dilabatur aut effluat , liquidis argumentis & rationibus demonftrant. Abfurdiorillorum fuit opinio
,qui wfioeti^ , cubicam quadrangulamque terram efie finxerunt , ipfb
fenfu & communi ratione repugnante. Eruditomm autem in figura terrae confenfionemfic idem Cleomedes dicto loco enuntiavit : oj $\ ^iitfoi >&) &ra r lA.abqu-a.Tm 7rdvTtg,ijjtf di 7rhet%s r &td g Z&c;=^t
-
LIBER I;CAP. I I $dentem procedat. Cum Pofidonio facit Dionyfius periegeta principio carminis de Terralcribens
:
'Ov $> 7toi
-
6 GEOGRAPHIAE ANTIQUAEJld ftnem cAi tnedio tenduntur ah orbeSqualentes campi
,
Africse videlicet. Nec poetis tantum itavulgumimitarilicuit, fed neque hiftorici 8calii fcriptores a tali loquendi ratione fe omni abilinuerunt. Plinius lib. 1 1. cap. lxxviii.Aethiopes ait vicinifderis vapore torreri. Sextus Rufus cap. x. ad orientem quoque accom-modat
,pofitas fub vicino Jole provinciM dicens
,quas orientales intelligit , ficut poetico
more Annaeus Florus lib.n. cap.xvn. fect.. iz. idem vel fimile aliquid de occidentaliplaga, non fine horrore occiduum folem in mare recipiente , confinxit. Quaeplagae,ortus & occafusj fententiam noftram de fcriptorum quorundam more , vulgi opinionemimitante
, confirmant , ne quis verba poetarum,quod plures faciunt , de folis unice via,
quae inter Tropicos circulos eft , interpretetur,
quafi calidiores regiones vocentur,quse
propius ad Torridam zonam accedunt. Nam ad longitudinis traclum etiam tales locuti-ones adhibentur , non ad illum folum
,qui in auftrum vergit. Nec in ipfa auftri plaga
bene fibi conveniunt quae pro alia,quam plebeja opinione adferuntur. Namnonyo/j
tantum , aut ejus via,
five traclui qui zodiaco fubjectus eft , vicinaA illas terras dicunt, fedcdo etiam proxima*
, uti ab Lucano fcriptum habemus : neque incognitae antiquis illaspartes erant , aut vifse inhabitabiles
,
quae circa cancri tropicum in teiTa fiint. Sedquoniam de his dictum eft alibi , nolojam iis immorari
,quum non opiniones vulgi de orbe
terrarum , fed doctorum fapientiumque hominum fententias excutiamus.Horum qui praeftantifiimi fuerunt , non dubitavere de Terrae rotunditate , indu&i cer-
tis & immotis rationibus,quas, pro diverfis locis , ab flderibus eisdem heic magis eleva-
tis , iilic plus depreflis j ibi confpicuis femper , alibi perpetuo occultatis 3 & a varia eclip-fium apparentia , diemm inaequalitate& noctium , & ab aliis phaenomenis
,quae idem
probant,
petierunt. Plato Phsedone p. 43 . de Terra dixit , i pitrc* vggtvu! irt^^^hou^eiS\f t civ*yxci"ov, necejfee(i y tenambabercglobofamfiguram. EtStrabolib.i.pag. 33. a-^ou^Hi yy\ *i a>7rcnrc6, totaterrarotundaefi.Eadem Latinorum fuit fententia. De Cicerone poftea dicemus
,quum de mari agemus
fupra terram fe undique continente ; & de antipodibus. Seneca Quaeft. natural. lib. m.cap. x X V 1 1 1. In rotundum orbts [terras] aquatus eft. In yarte auter ejus O" mariafunt
,qu
-
L I B E R I. C A P. 1 1 1. fmniumhumilitas. Inter fevincunturcrvincunt. Ceterumintanfumnihilattollitur , utcolla*
tione totim nullafit vel maximuportio , quod nifi ejfet , non diceremm totum orbem terrarumpi-'lam ejfe. Pila proprietas efi , cum dqualitate quadam rotunditas : ctqualitatem autem hane acci"pe
,
quamvidesinluforiapila. NonmultumillicommiJfurAMelacap.i. Zonis, inquit ,. quinque [terra] diftinguitw : mediamafttes infeftat; frigus ultimas : reliqua habitabilesparia agunt anm tempora , verum nonpariter.
Nec in diverfum Salluftius ivit , Iugurthino B. cap. x 1 x. fcribens : Super Numidiam G
-
S GEOGRAPHIAE ANTIQJJAElemaeUs lib. iv. cap. vi 6t ix. Aethiopes per torridas maxime plagas diftribuit , neetantum ad sequinoc"tialem ufque perduxit , fed nonnullos etiam ultra pofuit
,quamquam,
cujus fide 6c auctoritate , aut quam certa fama, ignoramus. Hannonis certe periplusmontem altiffimum , 3-ewv s^ua Deorum curYum appellatum
,praeterve&us triduo
, inNotiCornu, finu auftrali , adGuineam, quam nunc dicunt , Africse, cis aequatoremconftitit. Nam ipfe Ptolemaeus iilum montem , & adjacentem finum , aliquot gradi-bus citra aequinocl:ialem collocavit. Haec de notitia veterum in tra
-
.LIBER I CAP. IV.
S>
apud Claudianum Belli Gild. principio : 6c orbis Perficus , in Prudentii Epiphanise hym*no 5 verum etiam minores portiones orbis nominantur , ut orbis Iberm , Lucano lib. v.verfi 343. ideftHifpania, quae&tf#*ra#*0 0reft Siliolib. xvi. verf. 2.89. ac Hefperimorbis , ibidem v7. 6fp : quo dignum eft referri, quumPrudentiihymno iv. Perifteprhfive de xvi 1 1 Caefarauguftanis martyribus v. 6" 1 . Carthago , metropolis Africae propriacfive proconfiilaris provinciae,
parens orbis populofa Poeni
dicitur. Ad hunc modum fcite Auguftinus Chrifti ecclefiam , toto mundo difperfam
,
orbem Chrifiianum dixit epift. xlv 1 1 1 ad Vincentium." Haec de orbe habitabili , 6c vocisOrbu flgnificatu geographico.
C A P U T IV.
MEDIO SIVE UMBILICOTERRAE HABITABILIS.
SI rotunda Terra Sc globofa eft , ficuti omnino eft j nec principium illa ,.neque extre*mum, atque ita nec medium habebit , fed omni ex parte,queejusfunt,inferede-
ant necefte eft , fi lineas Sc tra&us inter fe comparaveris. Nihilominus frequensvoxantiquis de umbilico terrae eft , five medio loco
,quem vero non omnes eumdem defignant
aut intelligunt. Graeci de Delphis fuis in Phocide fitisjactaverunt,quod effet umbilicus ..
terrae non Helladicae modo , fed etiam univerfae , tamquam medium punctum in orbe ter-rarum. Pindarus Pythiorum v 1 carmine ineunte
0|W^)Aov eg/j3po'jW ^OovoVif VCiOV Tr^0k '?&
-
io GEOGRAPHIAE A N T I QJJ A EGraecos , ut in ceteris ftudiis , Romani quoque opinione hac imitati funt. Livius lib
.
xxxvi 1
1
. cap. xlvi 1
1
.oratione Manlii : Delphos quondam commune humanigeneru oracu-
lum, umbilicumorb^terrarum, Gallifpoliaverunt. Ovidius Metamorph. lib.Xv. v.620.Auxiliumcdeficpetunt > mediamquetenentesOrbit humum Delphos adeunt
,oracula Phcebi.
Opinionis fuae rationem non tam ex geometria, quam exfabulisarcefTunt. Necetiamcertum aliquid geometramm difciplina in hoc genere adferre potefi Si enim terrarumerbem
, ut Livius appellavit , proprie interpreteris , globofamque illam molem terrarummariumque intelligas > ineptias aget quisquis medium punctum velit aut umbilicum infuperficie terrae inveftigare. Quod enim rotundum effc , aequalem ubique fuperficiemhabet , in qua nihil primum , nihil extremum , nihilque fupernum infernumve appellaripotefl. Ex quo confequitur , ut neque medium in orbe fit , aut aliquid fimile umbilico.Sin partem totius globi , habitabilem terram
,
quam haud dubie veteres in animo ha~buerunt, intelligimus y neque fic res expedita , aut facilis dijudicatu eft. Nametfiaboccam fblis certum terminum habemus , ubi finietur in oriente , ubi in auftro& fepten-trione ita, utpergradus, millenosquepaflus, aut per ftadia Graecorum more defigne-mus, in quo punclo undique deductae pares lineae concurrant ? Fabulisergo , utfolebantin incertis
,quidquid hujus traditionis eft , tuebantur magis
,quam geometrica ratione.
E&um antiquitus erat,Jovem , ut medietatem terrse experiretur , duas aquilas , alteram
ab ortu , ab occafii alteram uno tempore emififTe , quas , continuo volatu agitatae,Delphis, ut medioloco, conveniflent. ItaStrabod.l. quiin Apollinis templo umbili-cum fafciis velatum , &
-
LIBER l CAP. IV. f-jGolgatha locus tjl , capitis calvaria quondamJ2ngua paterna prior Jic illum nomine dixit.Hic medium terra ejl : hic eji viBoria Signum.
Accedit au&oritas Judceorum , qui idem fentiunt de Hierofblymis. David Kimchi inPfalmum lxxxvi i. comm. 3. NTI TODWl pVmi -Qpm nyatfi^ p?tl2 3OT ^311CPVI VlSDfcO NVH D^iyW TWr^ habitabilis dividitur infeptempartes (climata) Cinparte media eji Ierufalem : Cr hccc eji medio terra habitau. Non eft pcenitenda haec (enten-tia , fi cum geographorum ratioriibus , quae per gradusfiunt, componatur, quorumfexao-inta circiter ad occidentis limitem , Hifpaniam uiteriorem , ab Hierofolymis nu-merantur , & totidem fere adGangem fluvium , Indiae citerioris , & olim ab Alexandriexpeditione notae, terminationem : Phocisautem, inquaDelphifunt, viginti gradi-bus a Palaeftina , in occafum verfus , effc remota , ut vel hac de caufla Graecorum opinio-
ni Chriftiana & Judaica fit praeferenda. Pondus adjiciunt oraculi fortes, ad quasnonChriftiani modo , fed Judaei etiam olim provocaverunt , verum non pariter. JudaeusKimchi Ezechielem Sc teftem & interpretem advocat , qui cap. xxxv 1 1 1 . 1 2. dixerit
,
Vl^n TQD hV ^IXT^ habitantes in umbilico terra : ex Chriftianis Hieronymus in E-zechiel: cap. v. comm. f. commentatus eft : Pjalmifta (Pfalm. lxxiv. 12.) pajfionem(Dominicam) exprimens, Operatusefi, inquit, falutem inmedioterra. Bene res habet , ficerta fatis interpretatio fit utriusque. At nondum evictum , deJuda?aEzechielemvati-cinari: autpfalmo illo de Chrifti fupplicioDavidem. Aliud praefidium fententiae con-firmandae quaerendum eft : id quod putamus Ezechielis cap. v. commate f. inveniri,ubi Dei verbis vir divinus ait : IJia ejl Ierufalem : in medio gentium pofui eam , Cr in cir-cuitu ejus terrat. Quid eft I n Medio Gentium? R. Salomo Ifacides exponit
,
D^iyn JftDNS in medio mundi : R. David Kimchi DltJPH ySDHD in medio habitabilisterr
-
t% GEOGRAPHIAE ANTIQJJAEC A P U T V.
ZONIS IN TERRARUM ORBE.Onvi&i ratione cum Grceci tum Latini fapientes , ut rotundam Terram &: globo-
# fam eflejudicarent ; eosdem circulos in ea,
qui in caelo funt , easdemque partiumdivifiones
,cseleftibus fubjeclaru n , inftituemnt. Sphaeram primum in hemi-
fphasria, quas aequator circulus vel horizonetiam faceret, diviferunt, quorummultaapud Strabonem lib. n. & Agathememm lib. i.cap. vi.&Melamcap. i . explicatioreft mentio facr.a. Polos c circulos aeque
,ut nobis hodie folemne eft
, nominant,quibus-fegmenta definiunt ,. quas Zoyim appellamus , nec aliter veteres ipfi nominaverunt.videlicet duas frigidas circa polos five vertices : indeque ad tropicos duas temperatas
,
tvK^THs Graece : & inter hasunam torridam, ^totKatxvfAiv^v,exuffam, quam plerique
perinde ac frigidas,
oatjTev , inhabitabilem crediderunt. Pomponii verba cap. 111.attulimus : jam fatis fit Plinium adjungere , lib. 1 1 . cap. lxvi i i . perfpicue de argumen-to hoc difierentem. Quumftnt, inquit, cdi quinque partes , cjUAivocantZonat , infeftorigore r dttcrno gelu premitur omne , cjutdquid eftfubjeEtum duabus extremis utrimque circavertices
,hunc qutfeptemtrtovocatur , eumque qutadverfusillii auftnnus a^ellatnr. Perpe-
tua caligo utrobique, O" alieno molltorumftd.erum adfpeBu maltgna , acprutna tantum albicans
lux. Jldedtaverotcrrarum,
quafolisorbtta eft , exuJiaftammtsO" cremata^ cominusvaporetorretur. Circa du& tantum , inter exuftam O" rigentes , temperantur : e&que tpfe interfenonpervia
,
propter incendiumftderum. Jta terr
-
TaT.
^l s O IL ^ I S C IL I lAl
-
J*OaI . Iv- *3-
-
L I B E R 1 C A P, V. 13ttm fptilttm habiubile ejfe prodidit, quod Aethiopum habitatione
,
quifupraAegyptum(unt
,
probatum ivit. Ideoque feptem ipfe zonas diftinxit , ficuti fex Polybius. Ille enimivo clfkixA sivas rxs vVo roTs TgoTTMft , duas ali&s anguftas z,onatfub tropicis conftituit , habi-
tabiles quidem , fed difficulter , Sc parum fruclxiofas 3 inter quas demum fit inhabitabilistorrida five exufta. Atque ita funt feptem illse zonae
,quas diximus Pofidonium confti-
tuiffe, cui male Achilles Tatius cap. xxxi. extremo fex tantummodo attribuit. Sedmajor fides Strabonis dePofidonio
,quam fummus vir Ifaacus Cafaubonus illuftravit,
Polybius autem,
qui fex zonas pofuifTe fertur , nihil novi attulit,
quod a fententiarecepta magnopere difcreparet. Mediam enim five torridam , ficut vere fecta peraequatorem eft , in duas ipfe diffecuit , feptemtrionalem
,quae inter seftivum tropicum
fit &: aequinoclialem : & alteram meridialem, quae abasquatoreadhibernumtropicumpertineat, ut alterutrum hemifphaerium , aequatoris circulo terminatum , tresintegraszonas accipiat , frigidam, temperatam, &aeftunimioaJuftam. De cujus fententia itaStrabo judicavit , r Zhl&K&vpww $&
-
i4 GEOGRAPHIAE A N T I QJJ A Etnam nafci horarum C^ climatum diflantibuspunBis. Ut rei agrarise notionem
,qua clima
quoauo verfus pedum efl lx , Columella au&ore lib. v. cap. i . taceamus. Ad Graecos re-vertimur
,quibus jca t'a# laxe eft quilibet tra&us in terra. Zofimus lib. 1 1 . cap. x i v. rtTs
Vjsv&uv K\(fAx
-
LIBER I. CAP..VL ifhoras : rupra Hellefpontum etiam in quadrantes horas , ut tamen& femihorae difFerentiam,perPontumduclam, non prsetermiferit. Ptolemasus autem dicto loco , oceumfequu-tus Agathemerus lib. i. cap. viii. inter aequatorem& polarem circulum five Thulen , xxiparallelos ita dispofuerunt , ut inter fingulos differentia fit quadrantis horae : fed paucosducunt per loca nominatim exprefla , utPtolemaeusper Meroen, Syenen, Alexandre-am , Rhodum , Hellefpontum , Byzantium , per medium Pontum & Boryflhenem :Agathemerus climata fimul adnumerat , exempli gratia , ad quartum parallelum notavit,tto isi to hol MsgoV zt^wtov Khipoc , hoc illudcji per Meroenprimumclima: &ficinfextoparallelo, ^utepov -AKly.ot, fecundum clima : ino&avo , tertium Alexandreae : indecimo-parallelo quartum clima per Rhodum : in duodecimo, cjuintum per Hellefpontum : indecimoquarto
,qui Sta ^icov 5to'vtov , per medium Pontumeftj clim^fextum : in decimo~
quintofeptimum,per Boryfthenem
,qui gradibus xlviii, minutis xxx. ab aequatore
diftet , differentiam longiffimi diei habens ad horas quatuor. Ulteriores parallelos finementione climatum per gradus 6c horas diftinguit hoc modo
:
minut. 30.
minut. 30...
XVI parallelum gr -XVII parallelum &XVI II parallelum gr 'X IX parallelum gr 'XX. parallelum grXXI parallelum gr
p- hor. 4,5*4- hor. f.
f6. hor. j'.W hor. 6.6l
:
hor. 7.63. hor. 8.
Dehoc ultimo parallelo ait: 024S QoChyg y&Qo$u@j , ^og&orefoy siXy lyvueJ&ii irxg.'V07T0V , Hic ef per Thulen fcriptus : . ultra quem nihil magisfeptemtrionale hominibus com~-pertum ejl.
Haec de Climatibus Parallelis veteram. Recentioram climata utrimque ab aequatore :ad alterutrum polarem per intervallum femihorae diei folftitialis difponuntur : & quiadifrerentia dierum ad xn usque horas adfiirgitj in alteratro hemifphasrio xxiv fiunt -.climata femihoraria fcilicet viginti quatuor ab aequatore ad polarem arcticum : 6c totidemab eodemaequatore adverfiis antarcticum circulum polarem. Sed aeque horum & veterum3 ?nifi in incremento dieram , rarus noftris temporibus ufiis eft : major , & fere unicus in hocgenere , latitudinis loci , five
,
quae gradibus eidem refpondet , licet diverfa per fe fit 3elevationis poli ? per quam omnia metimur hodie & dirfinimus , etiam ipfam dieramlongitudinem ex illa intelligimus facillime. Haec hodierno ufo pro climate divifiovalet , cujus fundamentum , difpenfatio circuli in ccclx gradus , nec ipfis veteribusignotum fuit , utpote Ptolemaeo & Agathemero ufiirpata , & ab ipfb quoque Strabonefub finem lib. 1 1 . memorata. Laxe autem latitudinem loci per clima celebris & not*eurbis
,vel regionis , nonnunquam
,
poft fiibtilioris etiam diitincldonis inventionem j -defcribi folet , ut eft illud Achillis Tatii Ifagog. p. 148. avrr,^t
-
16 GEOGRAPHIAE A N T I QJU A EC A P U T VII.
D E
TERRICOLARUM HABITUTUM INTER SE, TUM RESPECTU
SOLIS ET UMBRARUM.Uamvis habitatio mundi omnis olim cognofci non potuerit , &: cognitus orbis abuniverfo terrie globo diftingueretur : fapientiores tamen qui fuerunt , ex figura
___
orbis& totius mundi intellexeru nt , fl orbis terrarum rotundus eflet feu globoflis,de quo iidem nihil dubitabant ; & ubique habitaretur , quod quidem incertum erat 5qualis tum fi ita eflet
,pofitio hominum adverfus folem foret , 6c in quam plagam umbra
cafura eflet : & quem habitum ac fitum,
qui ita diverfas partes terrarum orbis colerent
,
inter fe ipfi habituri eflent. Umbrse autem ratione,
quam pofitioad folem pro diverfofitu Sc variatis modis facit , homines quidem amphifcii , alii heterofcii , rurfus alii afcii
,
& quidam tandcm perifiu appellantur: refpectu autem incolarum orbis Sc inclinationisejus , ipfi inter fe fjnaeci
,antceci
,verioeci , antichthones & antipodes varie diflinguuntur.
Antiquomm defcriptiones videamus,
ut appareat quid de quovis genere habitationisjudicaverint. 'OoojW enim , id eft hdbitationes vocitamnt, quia r onvnuv , fwehabi-tatorum
,mutuam ad fe relationem atque habitum flgnificant.
Primum autem de Umbrarum differentia , cindevariedenominatisterricorisagemu$.Sunt ejus intuitu vel amphifcti
,vel heterofcii. , vtlperifcii. Antiqua ha:c divifio , quam
Strabo lib. 1 1. pag. 6f. ex Pofidonio aliisque itaproponit, utintegris zonis difcernatqui umbram ab aliis diverfam habeant. Duas zonas ait
-
L I B E R I. CAP. VII. x 7Qui fub cequatore cokmt
,
quum fol in Arietis vel librae exiftit principio,
efle ait vere
afcios , radio ornne fpatium,quod eirea corpus eft vel gnomonem , adimplente : ubi
vero in alia figna fol procefierit \ puta in Cancrum , umbram eorum , qui aequatoremcircumcolunt , finiftrorfum cadere five in auftrum : fi Capricornum veriiis progrediatur
,
eorumdem umbram dextrorfum projici five in feptemtrionem . Tamen& in aliis parti-bus , nec vero extra tropicos , certo tempore funt afcii , ut in Syene
,quae fub tropico
fita eft,quando fbl in cancri principio verfatur. Eadem ratione ^g^voTtjsf &jw* , cmhvois vvktoi etvcq JiT. ^ t^TtaKiv oitQiavKotToiJviTou 7roiP qfjiTv o Y)M(r , oi^qv Axu@av6i t$ xa^ cueivois dvla/w l)ijferunt diebm &noElibm Nobisenimquumdiestrit , illvsnoElemefeoportet:
T viciffm quumnobis fol occide-rit
,fumk initimn apud iiios ortm. Quod fi ita eft , iongius intervailum inter mutuos
G perice-
-
ift GEOGRAPHIAE ANTIQJJAEperioecos oportet effe
,quod fi non ipfum femicirculi fit
,five per clxxx gradus in
eodem parallelo nobis oppofitum,propius abfit ab illo , necefTeeft. nam quas de noc~tis
& diei, de ortus & occafus oppofitione inPericecisdixit, ipfe Cleomedes irhetxvngn,
laxe intelligendum efle cenfuit.Antosci , ex Tatii defcriptione , fiint zonas auftralis incolas borealibus , Sc feptemtrio-
nales auftralibus,
quia auftrali oppofita fit borealis ohtitru feu habitatio > & borealiauftralis. Itaque antseci eandem invicem noclem habent& diem , fed diverfa folftitia.Nam fol in Cancro pofitus ut seftatem nobis
,
qui ad feptemtrionem accedimus j fic illis
,
qui ad auftram vergunt, adfert hiemem. Viciftim ad Capricornum delatus , hiememnobis > antcecis seftatem facit. Rurfus Arietem fol attingens nobis vernum dat sequino-cfaum j antcecis noftris autumnale : & verfa vice in Libra nobis autumnum inchoat -,non item antcecis
,quibus initium veris tum exflirgit. Et poft aequinodia quum fol per
iigna videtur nobis adfcendere ; apparet defcendens antcecis,quibus tum demum ad-
fcendendo fit altior,quum fignis a Cancro ad Capricornum procedit
,quae nobis in
noftra fphasra eft defcenfio j augetque dies illorum in tantum,quantum noftris diebus
detrahitur. Hasc plenius ex Tatio exfcribere vifum fuit,quia Geminus in hac parte
cum concifior perleeft, tumetiam, fecus ac alibi , nonnihilobfcurus. Exhisautemperfpicue elucet
,quos antiqui antoecos appellaverint.
Antichthenes fuperfunt & antipodes,quos multi pro iisdem habent : quidam etiam
antichthonas t antcecos ita defcribunt , ut nihil omnino differre videantur. Sed alia deiis antiquorum fuit fententia. Tatius dicto loco tres hos ordines diftinctos tradit , indvTlx^oirt explicandis non ita perfpicuus, utceteros, antcecos 6c antipodas , illuftravit.Caput xxix extremum latet in mendo : capite xxx. ait antichthonas effe tsV$24#iut
P
b> % ouoioug tyvout qikxvtcv;, eregioneinfimilibus zonis habitantes. PomponiusMelacap. i.fit interpretis loco. Reliqua , inquit, zon* (de temperatis loquitur) paria agunt anmtempora
,verum non pariter. Antichthones alteram : nos alteram incolimut, Quae qui
antcecis forte commifcent , negat Ifaacus Voflius in hunc locum , cum Pomponio fentire.Cui clariflimo viro antichthones veterum omnes illi cenfentur, qui oppofitam terramauftralem inhabitare credebantur , etiamfi in fuperiore noftro degerent hemifphserio
,
illo fcilicet quod non per horizontem , fed per cequatorem feu ardentis zonse interventudiremtum a noftro eft. Ita putat femper ab antcecis & antipodibus diftingui. Nec2^'jugTgov Achillis adeam vim & rigorem exigas velim ut foiet in antipodum defcripti-one
,quos ipfe fegregatos vult ab antoecis.
Gravior de Antipodibm controverfia vetuftis fuit temporibus,quos quidam plane ne-
garunt,
ineptse hos abfiirditatis accufantes,
qui illos velint defendere : alii ita de iisientiebant , ut effe poflc
,geometricis rationibus perfuaderent
,quamlibet nunquam
vel fando experti fuiflent. Primum obftacula,quac quidam veterum in argumento hoc
pofuerant , removebimus : deinde cordatiorum de eodem fententiam adjiciemus.Plutarchus de Facie in orbe Lunae p. 780. illos acriterexagitat
,qui Terram centrum
mundi , & rotundam , & in ea antipodas credant , Vsrep &ej.7ru$ 4 ycttearcv; t&m\vx*$mo) t KciTio t? yy iss&iifcojAiviss , infiar teredimtm , aut jiellionum , imk corporum partibmfwfitm obverfis , terrxadhxrefcant. Sedquidagit? negatibidem rlu) &hi to picav Qq&v ,lationem gravium ad commune centrum , innumeris experimentis adhuc comprobatam , &olim a philofophis & geographis validiflime defenfam. Strabo lib. 11. pag. 75*. ait : r& [$>ENgjt r CpVCTlYMV JtlKVVtdfaci TCIUVTC* Ifi. C^CXA^Q^Sy,C jlt/{
- LIBER I. CAP. VII. 19Qu& a phyfiicis demondrata in geographiam tranfifiumuntur , h
-
so GEOGRAPHIAE ANTI Q^U A Ehosque qui incolunt terram , non modo interruptos ita ejfe , ut nihil inter ipfos ab aliisad alios ma-nare pojfit : fed partim obliquos ,partim averfos , partim etiam , adverfos (lare vobis* Qui verohi firnt averfi , adverfi , nifi ibi antceci , heic antipodes ? Aequalis Ciceroni Geminuscap. xin. non fblum vt/tto^j nominatim recenfet , fed ratione etiam tuetur , J*Toe7r)piffQv etvai i*jv Qo^v twv ffut^dtonv
,quod corpora ad centrum tendant
,ideoque nullum efle pe-
riculurn, nec metuendum , neruantilli, autdecidant. Plinius quoque minus de iis du-bitavit,quum lib. iv. cap. xn. Hyperboreos ab aliis medios locari dicit inter utrumquefs/em,antipodum occafum
,exorientemquenoftrum. AtveroMacrobiuslib.il Somn. Scip. cap.
V fortiflime antipodas defendit. Cur , inquit, non& illic aliquos vivere credamus , ubieademfemper in vromtu funt .? nam cjui ibi dicuntur morari , eandem crcdendifuntfpirare auram,quia eadem eft in ejusdem z.onalis ambitus continuatione temperies : idem fol illis O* obire diceturnojlroortu, r orietur quumnobis occidet: calcabunt &que
,utnos r humum , O^jupraverti-
cem femper cdum videbant. Idem etiam plebejas opinioni Sc vano metui refpondet : Necmetus ent
,ne de terra in c&lum decidant, quumnihilunquampoffitruerefurfum - - -
uidfirmaverim quoque ,
-
fab . 2 .
' Schkma octo -vEitsrToirvnyifecuruizuTL CrcCcas Sr Jiamaiurj.
IJord.
/& \/ sN^- */ SsV^/ ^x%/ *** x^.
3 \' ^xw \j/ \
WeiV W**""*? \ / Sui/irlajucs \ oit-ZepAyrus / N. -A-pclioTcs 1
^V^^ S
A^ /
\ /* ^^
SutL
Iclmog-rapliia, Turris Attica? octang ulae; proventoruin ' niunero et plagis.
A.jjai-ctzjzs
>/ X*w/ V-..$/ XVV/ \/ J^a.tuuv rtomuia, \ .
fupra, Jun- auz/crLp-ficL
.
*s
- %
JTotus
- /7
-
V
-
L I B E R I C A P. VIII 3i
C A P U T VIII.B E
PLAuIS E T V E N T I S.TAndem etiam in veteris geographiae theoria , quousque de plagis mundi . Sc de
ventorum difcrimine,priorum notitia progrefla, fit, oftendendum eft. Non autem
multis verbis referemus,quod Strabolib.i.pag. lo.memoravit, fuifTe quondam
qui ivo t? Hv&OTolTQvg eivcm aviuxs , duos tantum prmcipales ventos ejfe crediderint , Bore-am 8c Notum , a quibus reliqui parva inclinatione diffideant. Nam & paucos fuifle,& eos non clariflimos
,
qui ita tradiderunt , ex eo fatis manifeftum eft,quod plerique
philofbphorum , & doctiflimus quisque in geographis , ab illorum opinione diflentiant.Quin potius antiquiflimi fcriptores ventos quatuor praecipuos , fecundum quatuor mundiregiones
,
pofuerunt. Et jpfa natura tot plagas eonftituit, ut duas asquator faciat,orientem 6coccafum, adduclum aequatoris: Sc totidem axis mundi nempe feptemtrio-nem Scmeridiem. Quae caufla eft, ut communi plerorumque confenfu quatuorventiprincipales , finguli in fingulis cardinibus mundi (inde etiam cardinales dicti) collocen-tur , licet de nominibus illoram non omnes idem fentiant , decujusdiverfitatiscauflapoftmodo diflerturi fiimus. Plinius id nobis confirmat lib. n. cap. xlvii. Veteres , in-quit, quatuor omnino [ventos] fervavere per totidem mundi partes , ideo nec Homeruspiuresnominat , hebeti, ut mox judicatum eft ratione , hoc eft, rudi Minerva & parum ingenir.ofe. plures enim interponendos efle,, a pofteris judicatum fuit. Quo numero poetosfsepe adquieverunt. Homerus, ad quem Plinius provocabat , OdyfT K. v. 19
f
r
2w * iVfsg Tg j VOT-" T i7ti0"c,
^iCpv^QS T o(>it]S u&jiyzviTviT ventos diflinguunt , medio uno inter binos cardinalesinter--jecio. Sic Ariftoteles ,- Pofidonius ? Timbfthencs apud Strabonem , cum quibus &
C 1 ipfe.i
-
52 GEOGRAPHIAE A N T I QJJ A Eipfe facit : fie Athenienfes turri oclogona ventorum fitum atque numemm commenda-verunt, ut refert & approbat Vitruvius : 6c Plinius defertis ceterorum fententiis
,qui
vel plures vel pauciores pofuerunt , ad hanc otoni numeri , tanquam commodifiimam
,
accedit. Sic etiam ex Favorini ore Gellius lib. ii.cap.xxn, &: Apulejus de Mundo.Digniflima funt Plinii verba, quae praecipue ab omnibus rec^nofcantur. Poftquamdixerat lib. n cap. xlvii. ut fiipra recenfebamus , veteres qudor omnino ventos pertotidem mundi partes digeffifle ; pergit , Sequuta
-
L I B E R I. C A P. VIII. 2%quia notius ejus nomen eftquam Apeliotte, aut Latinum Subfolani : quod ipfe teftatura Romanis nauticis tantummodo nominari. Nec fibi in ceteris conftat Gellius , dum mo-do de Cauro dixit , adverfus Aquilonem flare : poft paullo eundem obarmat Euro. Scili-cet generalem & qualemcumque oppofitionem confundit cum ea
,quae s^usrfov fit at-
que per centram : qua ratione Cauras non ad Aquilonem , fed ad Euram proprii nominis
,
feu Vulturnum, dirigatur neceffe efFrliidorus quoque Hifpalenfis lib. xiii. Orig. cap. xi.in Vulturno errat
,quem non folum ab Euro diitinguit , verum etiam a dextra Subfolani
ponit. Plinius autem,& Seneca,6c Gellius, ac Vegetius, Vulturnum ab oriente hiberno lo-cant,quod ipfa origo nominis,hoc eft fitus oppidi Vurturni,adRomam aut alias partes fi re-feratur
,poftuiat. Id quod Columella confirmavit , accuratus fcriptor, lib. v. de Re raft.
cap. v. Quddam, inquit,
partes ejus regionis infeftantur Euro,qucmincolaVulturnum ap-
pellant. Quod vero cum Favorino Gellius Apulejusque tres ab ortu , totidemque ab oc-cidente ; at fingulares ab feptemtrione& meridie conftituunt , id ex opinione& arbitriohominum accipiendum eft , fine qua fi eflet , seque pofient tres feptemtrionales, Aparctias,Cauras, StAquiloj aut tres meridiales , Notus, Africus, Eurus conftitui
,quiainter-
medii tam prope abfimt a cardine feptemtrionis aut meridiei,quam ab ortu vel occafii
aequinocliali.
Sequitur fententia tertia , duodecim ventos conftituens , oppido quidem.antiqua , ut-pote a Plinio , nec ut nova , fed tamquam priorum memorata -, ut fiibtilior autem , rejecla:aSenecavero, & pofterioribus , Agathemero, Vegetio , Ifidoro , approbata. Pliniuspoflquam mediam fententiam de ventis octo laudaverat , de tertia addit : Numerofior ratioquatuor his interjecerat , Thrafcian , mcdia regione interfeptemtrionem O" occafumfolftitialem :itemque C&ciam , media inter Aquilonem O" exortum aqumoBialem
, ab ortu folftitiali : Phce-nicem media regione inter ortum brumalem O" meridiem : item inter Liba O* Noton compoftumexutroquemediumintermeridtemCrhibernumoccidentem, Libonoton. Nec vero finis eft.Alii Mefen nomine addidere inter Boream& Cseciam : & inter Eurum & Notum , Euro-noton. Ita Plinius dicto loco refert. fed fallitur, fi Ariftotelem audimus , cui lib. 11.Meteor. cap.vi. MeW eft uic^r KatKix ng\ 'attx^ktIv, medius inter Caciam cr Aparfiiam fiveSeptemtrionem. Efie autem fingularem ventum Mefen , & Caccia: propinquum , etiamTzetzes Chiiiad. vm. verfu 786. feq. de Scythis oftendit
:
'O* 7ti^v $\ viiAo^ot SaXoiasqs 'YgKoiviov;
,
Miroi t MgVjjv aviuov , stO? T ^ Komjc/s* jUg@J .Qui autem habhant trans mare Hyrcanum
,
Poji fkfcfen ventum , ad Cccia partem.Clarior
,quam Plinius in diftributione eft Seneca lib. v Quaeft. natur. cap. xvi. Quidam
,
inquit , iltos [ventosl duodecimfaciunt. Quatuor enim caltpartes in ternas dividunt , O"fn~gulis binosfubfeBos dant. Hac arte Varro , vir diligens , illos ordinat. Hoc autem ordineenarravit: Quifurgit ab oriente aquinottiali , Subjolanus apud nos dicitur : Grmci ULum c|)>j-Ajt>;v vocant. Ab eriente hiberno Eurus exit
,
quem noftrt vocavere Vulturnum, Sed O1 Eu~rusjamcivitatedonatusejl, O" noftrofermoninon , tamquamaiienus , intervenit. Ab orientefolftitiali excitatum Graci kcuk'mv appellant ; apud nosfine nomine eU. Aequinotiialis occidensFavonium mittit
,quem Zephyrum ejfe dicent tibi , etiam qui Grace nefctunt loqui. Afolftitiali
occidente Corus venit t qui apud quosdam Argcfes dicitur. M.ihi non videtur , quta Cori vio-lenta vis eft , er in unam partem rapax : Argeftes vero mollis efi , O" tam eunubus communis yquam redeuntibm. Ab occidente hiberno Africus furibundm O" ruens, apud Gracos Ait^ dJcitur..A feptemtrionali iavert ftm'mm eft Aquilo^ medius Seftemtrioi immThrafciM, Huicdeejl
apud
-
24 GEOGRAPHIAE ANTI QU A Eapud nos vocabulum. A meridiano axe Euronotnt
efi ; deindeNotus, Latine Aufter ; deindeLibonotus
,quiapudnosfinemmineefi. Haec Seneca de ventis duodecim : necplures, in
horizonte diftributos , antiqui agnoverunt. Eundem numemm Agathemerus, Vegetius& Ifidorus , ut dichim eft , tuentur. Et ficut turri Attica oclonos ventos comproba-mus^ ita duodenos columnae JafeKxym* fragmentum
,quod Cajetae vifitur , cumven-
torumnominibus, fingulo latere fuum ventum referente , confirmat. cujus rei Gruterusteftis eft Infcription. pag. 137.
Sunt etiam venti quidam certarum regionum aut gentium , de quibus idem Senecacap. xvn. ita fcripfit
: Qvadamftint quorumdamlocorumproprutqui nontransmittum
,fedin
proximumferunt. Non eji illis alatere univerfi mundi impetus. Atabulus Apuliam infeflat
,
Calabriam Japyx, Athenas Sciron, Pamphyliam CaugistGalliam Circtus, cui
, adificiaquaffanti, tamenincoUgratias agunt, tamquamjalubritatcmcdi fui debeantei. Divus certeAugufius templum illi
,quum in Gallia moraretur
, Crfovit Crfecit. Infimtum efi fi fingulosvelimperfequi. Nulla emmpropemod.um regio
efi t qua non habeat aliquemfiatum ex fe nafcen-tem
,er ctrcafe cadentem. Primus
,quem in his Seneca nominat , Atabulus eft
,
quem Gellius diclo loco Horatianum Atabulum dixit,
quia Horatius lib. 1 Serm. Satyr. V.verf -j-j. memoravit
,
Incipit ex illo montes Apulia notosOflentare mihi t quos torret Atabulus - -
Vetus interpres ibi : atabulus ventus infefius Apulia , Vo ttv)v tjjv /3 de loco commutant. Hunc Caurum effe manifefium efi.Ex Apulia ergo in Calabriam fertur. Unde eft
,quod Apulia quoque non numquam Ja-
pygia vocetur,
praefertim poetis & illorum interpretibus > quod ad Silii etiam Italici lib. 1
.
verf yi. meminimus nos adnotare. Geographis vero diftinct.ajapygiaab Apuliaeft.Strabo quippe lib. vi. pag. 1 p 1 . Japygiam dicit eandem,quam Grceci Meftapiam aixerint,eique fines dat peninfiilae asquatos a Tarento ad Brundiiium : incolas autemSalentinos&Calabros: > V Ku\afBgx
-
IIBER I CAP. VIII 25Pfocellam id nomen Gnecis fonat, aut ventorum concuffionem, ficutZofimuslib.y.Cap.xxiv r tS ytvopivx 7rviv !>ict,T& MTouytJoc dixit. Ab oiiosa enim,feuKaT*j&reft,quaeruere
, cum imptuferri fignificant. Hefychius : Ko&Touyk , 3h(po^ dviy.x cr$ocT2. Apu-lejus de Mundo iprocellofus fiatus Caugis dicitur. Quas fatis clara notio ex verbo KoiTottylgeiveft
,quod ex Strabone modo
,
quum Scironem ventum interpretabamur , cognovimus.Synecdocheergoeft
,quum fmgulari vento Pamphylias vox generalior
,procellam per
fe fignificans, accommodatur.
Supereft Gallorum Circius, Narbonenfi provinciae ita damnofus , ut tamen bene-ficium quoque adferre vifus fuerit. Senecae verbis id antea explicatum fatis fuit. Pliniufrde eo : In Narbonenfi provincia clariffimw ventorum ejt Circius j nec ullo violentia wferior, Ofii-amplerumquc reBa Liguflico manperferens, Idem non modo in reliquispartibus cdi ignotus ej?tfed ne Viennam qmdem , ejusdem provincu urbem , attingens , paucis ante limitibus , jugi mo-dictoccurfu, tantus illeventorumcoercetur. Apulejus originem denominationis oftendit.Ga/li, inquit, Ciraumappellant a turbaejuscrvertice. nempeajc^Jt^-appellatur, quodgyret& circumagat quafi quidquid corripuerit . Nec aliter Gellius , vel Favorinus
,quam
a turbine ejus ac vertigme nomen duxit.Hi a Seneca enumerati fingulares venti ; fatente tamen , infinitum quafi fore , fi quis
omnes vellet nominatim recenfere. Addi enim poteft hellespontias,quem Csecian
ita vocari Plinius di&o ioco tradidit,
qui fi Achillem Tatium audiamus,propria ratio-
ne certo loco contentus efl,quippe Cascian a Caico
, Afise amne , appellatum exiftimat.Sed plerique Caecian pro vento habent generaliore
,qui longius perorbem
,quam in an-
gufto Aeoliae circa Caicum campo fpiret . Plura ventorum nomina , certis regionibus autoppidis attributa, per omnes plagas reliquo apofpafmatico ex libro Ariftotelis nzeJi c^e/wv,funt enarrata, quas quod ignota funt hiftorise & geographias , cenfemus prsetereunda
:
ficut phyficae etiamruaventorumgenera^r
-
26 GEOGR.APHIAE ANTIQ^UAEEtefiarum quinque diebus fpirant , ipfos Etefias diutius oportet flare. Et ne nimius illeGemini vel Eudoxi numerus videatur , Ammianus Marcellinus haefitantem poteft dubi-tatione liberare
,quam proxime ad illum numerum accedens. Libro enim xxn. cap.
xxxv. [Valef. xv.] Opinto efl , inquit, celebrior tlla, quod fpirantibrM prodromis, peraue
dies quadraginta O" quinque Eteflarum continuisflatibus rcpellentibus ejus [Nili~j mtatum
-
LIBER L CAP. VIIL 17quacunque plaga vel caeli parte proficifcuntur. Quum vero {ingulares fint , & propterconftantiam, quam anniverfarii fervant , notabiliores illi , qui ex cadi parte , quseinteroccafiim 6c feptemtrionem eft, a fblftitii tempore ad ortum canis fpirant ; hospropriepraecipueque Etefias appellari , non folum confuetudo juflit , verum etiam auctoritas con-firmavit. Quos quum plures ex feptemtrione adducant , Cicero ab occidente
,quae duas
nobilioresdehacrefententisefiint; fcite Arifloteles loco fepe indicato , lib. 11. Meteor.cap. vi.extremo, ambas itainterfe conciliavit, ut utrique ratio fua& veritas conflaret.Sicauteminfit: Of iTt}o< jujj^ &ro r" cc^kt>s , TeAevTwvTe? fl eis t& 7rop'p. Hoceft: Etefiaiis, qui ad occidentemhabitant > e feptemtrionibm inThrafcm , ArgeftasCr Ze*phyros commutantur
,initiofaBoab ArBo, fineiniis,quilonginqualocaincolunt. Et brevius
idemvelquisquisaui5torlibrideMundoeft,cap. iv .0 eTfjcn'** hiyo$>oi , y.i%n ixovxes r ts&td r" i>cTa
-
*8 GEOGRAPHXAE ANTXQJUAEC A P U T IX.
D E
LATERIBUS MUNDLREliquum eft , ut etiam de lateribus mundi agamus , quo , quod dextrum in eo , quod
finiftrum dicatur,quod fummum item imumve fit
,quod antrorfum tendat , aut
lateat ab tergo,ex antiquorum opinione fententiaque appareat. Has %iy
-
L.I B E R I. C AF. X. 39chartas vel laminae
,quam putant , commoditate
,plagas mundi pervertunt , & difcen-
tes confundunt ac impediunt,quumomnis chartageographicaexreinatura, Scveteri
difciplina , conftitui cc collocari ita debeat , ut a dextra_ortus fit , a finiftra occafus -> quiafecus fi habet, confufionem locorum parit omnium, &ingeniommacprofe6tuumvixfuperabile impedimentum. Ita vero qui faciunt , digni fimt utique , ad antipodes ut trans-mittantur, ubi quam perverfitatem amaverunt , &contrariasnoftrisrationes, fineulliusdamno poffint perfequi, aut non diflimiles in orbisillius natura confe&ari. Ut autemmagis horum ineptias patefiant , exemplooftendamus
,
quam repugnans rebus& divinaspofitioni fit , Palseftinas feu Terrae fante tabulam ftatuere ita , ut mare Palaeftinum , ex-trema pars mediterranei , infummitateafeptemtrionefufpendatur: feptemtrionalis au-tem pars cedat ad dextram 3 quum tamen ipfe Deus divinis litteris terminos Terrae fanteitafixosconftituerit, ut limes occidentalis fit ^niil 0? maremagnum, hoc eft mediter-raneum, Numer.xxxiv.6". Iofiias 1,4. xv, 12,. xxm,4. quopofito, nonpoteftoriensnon a dextra efle 5 infiimma& elevata parte feptemtrio > aufter contra in infima & cadente.Hinc non difficile ad judicandum eft
,quam perverfae fint tabulae cum Adrichomii de-
fcriptione conjun&ae,
aut plerasque fanctis Bibliis hodie adnexas 3 etiam aliae multaemultarum regionum, quas nifi ad mundi plagas reftituantur , nequaquamidcommodiadjumentique,- quod fperatur, perluftrantibus pofliint praeftare. Quod etiam de pluri-bus vulgatis aHarum regionum tabulis , nitide quamvis 6c eo loco impreflis , ubi fedesingeniorum & artificum putatur efle
,quod mireris , eft adnotandum.
De fluminibus etiam & eorum ripis eft,quod in laterum difcrimine obfervetur. Dixi-
mus fiipra paucis verbis , ex fecunda fluxione aquarum difcrimen illud efie unice repeten-dum: nunc pluribus paullo & verbis& exemplis illuftrare non nullum fortaflis eft pretium.Etenim ita res eft natura duce , ut ex fecundo curfii feu fluxione difcrimen laterum in ri-pis, & amnibus, & fretis etiam, capiamus, ut fi prono flumine deveharis
,quaetibi
dextrorfum occurrit, fit etiam dextera ipfius amnis ripa : quas ad finiftram tibi erit , fitetiam ejusdem ripa finiftra. Planum& explicatum.exemplum Eutropius praebet lib. ix.cap. ix. five in Aureliano principe. Provinciam
- p GEOGRAPHIAE A N T I QJJ A Efollers fuit lib. vi. cap. i . Sol , inquit , quibm locis mediocriterprofundit vapores , in hh con-fervat corpora temperata: quaque proxime currendo deflagrat , eripit exfugendo temperaturamhumoris. Contra vero refrigeratis regionibm , quod abfunt a meridie longe , non exhauritur acaloribm humor, fed ex cdo rofcidm aer, in corporafundens humorem , efflcit ampliores cor-poraturat, vocisque fonitm grar;iores. Ex eo quoque fub feptemtrionibm nutriunturgentes im-manibus corporibm, candidis coloribm , direBo capillo& rufo , oculis c
-
L T B E R I. C A P. XI. 31potiretUf. Quum^ inquit, omnes nationes immoderatu mixtionibmfint difparau ; placuit
%
ttt inter fpatia totim orbis terrarum regionumque medio mundipopulus Romanuspoffideretfinesnamque temperatiffima ad utramqucfiarfem cr corporum membris , animorumque vigoribuspr*fortitudme funt in Italia gentes. Non invidenda eft laus Italise , quam ex egregio aeristemperamento habet : nec vero eft ei foli fic pertribuenda , ut adjacentes regiones a fo~cietate excludantur penitus. Grsecia& Italia , cadi fiii genio adjutse , ad fummam glo-riam virtutis, do&rinae, humanitatis perdu&se , aliis gentibus viam ad laudis theatrumperveniendi oftentaverunt
,
quae,quod natura non habuerunt , arte& induftria confe-
quutac funt , ut plures nunc , Europae nationes cum Italia , illa virtutis& litterarum cul-trice, certent, Graeciam fere omnes hodie fuperent. Nullaitaqueterrataminfrucluo-fa eft , ut , fi ftudio impenfo percolatur , nullas artes& virtutes ferat
,quas in iis regioni-
bus miramur & laudamus,
quae naturse benignitate fub temperatiflimo caelo& mollifli-ma inclinatione collocatas fimt. Quod enim cultiores gentes habent , non id omne na-tura habent, fed fi non primas partes , tamenproximasarsfibi&exercitatiovindicant.Quod Strabonis fententia quum illuftravero, finem huic argumentofaciam. Islib.irpag. 70.ait fcite 6c verej 0 Qvcet 'A&jjvaroi ffi Q&oXoyoi ; AatefoupQviot ' s, ^ cl hiiyyjtiotiy QtjficcToi. dfi\a fxvilsoy tSei. ar? $\ B
-
3 GEOGRAPHIAE ANTIQJTAEmen continuo ahquo traclu , faltem ifthmo , inter fe cohaerent. Omnes tamen hsetrescontinentes partes limul ab Oceano ambiuntur , ad quem collatae , fpeciem magnce prae-bentinfiilae. Iterum Dionylius principio nibwywtw
,
Mvt)fQfACU 'ilKiocvoTo fictB-vffois. bt fi CKeiVld
Xlotcot "Xpoov , etrz vw* d.Ttety,r@J , i?i$olvaxouAfemorabo Oceanumprofundefiuentem , illo enim tota tellus , tamquam infula immenfa^eji cincla,Geminus autem cap. x 1 1 1. non continentes
,fedjws^ re/avocat, id efttrespartes. Atque
ita etiam Latini. PomponiusMelalib. i. capi. Hoc mari [intemo] & duobus inclytis am-mbus
,Tanai & Nilo , tntrespartes univerfumdividiiur. Nec non Plinius prooemiolib.
III. Terrarum orbis univerfus in tres dividitur partes,Europam, AJiam, Afrtcam. Inquo
numero confiftunt omnes , necpluresPtolemasus, Solinus, Capella, 6c quotquot hocargumentum tra&arunt , agnofcunt : ut quae de quarta parte
,quam recentes Ameri-
camdicunt, non nulliconjiciunt, quafi non penitus ignota antiquisfuerit, meraecon-jecturas fint , aut fomnia vigilantium. Neque enim vel Atlantica id infula Platonis
,quae
fimilior fabulas eft,quam chorographice 3 vel Pomponii Melse antichthones evincunt
,quos
eo Turnebus lib. xx. Adverfar. cap xi. trahit : neque Carthaginienfium navigationesin eam pertigerunt
,quum ex Hannonis periplo conftet
,quam non longe a litoribus
,
in Oceano prsefertim , mortales veteres abfcedere aufi , fere femper oram legerint.Quumitaquecertum exploratumque fit , & tot luculentis teftimoniis comprobatum,
non plures,quam tres , orbis partes antiquis innotuifle 5 : de limitibus , quibus iidem fin-
gulas crediderint difcretas efle, nunc breviteradjiciendumeft. Certus limes occiduustam Africae quam Europae eft Oceanus Atlanticus 8c Gaditanus , & qui fupra illas partesAquitanicus ac Hibernicus appellatur : nec dubitatum de termino Afiae orientali
,quam-
vis vix plene cognitum ab ullo fuerit,quousque Afia ad orientem fblem recedat. In hoc
autem confenfus fuit omnium,quidquid terrarum ad ortum fblis eft
,quod cum cognitis
partibus cohaereat , id proprium efle Afiae , non alterius cujusdam partis. In medio au-tem limite partium , id eft Afise & Europse j itidemque Afias atque Africae communitermino magna utique eft veterum diflbnantia. Alii enim has partes fluminibus Sc fretisfejungunt , ut Europam &c Afiam Tanai ac Hellefponto -, Afiam ab Africa Nilo flumi-ne , alii ifthmis 8c continentibus terris , ut ifthmo Aegyptiaco Africam& Afiam : Eu-ropam vero ab Afia alio ifthmo majore
,quiinterCafpiummare&PontumEuxinum
intercedat. Utramque fententiam excutere non alienum erit ab inftituto operis.Sit igitur prima difcretio Europas ab Afia
,quas pluribus fatis firma eft per Tanaim&
Hellefpontum , Sc quae in illa linea continuantur , ut hodieque illas partes diftinguerclolemus. Dionyfius periegeta v. 14.
*Ev7T>jv
-
tL I B E R I C A F. XI 33mediis teisminis terrarum orbis : xe/fp* wVti(^ ttot^o? hi$y, , ^$Vw o* KoA^-* , Ejus Jines ponuntur Nilus, fluvius Aegyptiacus j d" Vhajis in Colchide.Quod Plato etiam in Phsedone p.43. fignificafle videtur , r]^ds qmHv y-ix&s vzosKh&msqhav "&7T0 Qota-iJ* ov CjAm^w rm {AoeJco , nos habitare dicens, a Phajide usque ad Herculiscolumnas in exiguapiarte. Phafis cum Tanai nequaquam comparandus eft , & hic utique
,
quam ille 5 eft aptior ad terminandas majores illas terrarum orbis partes continentes. Etvidentur quidam Phafin illum pro termino appoluifle
,quod is notior ex Argonautarum
decantata fabula vel hiftoria erat,quam Tanais Scytharum , cujus curfiim nec ipfe Stra-
bo fatis exploratum habuit, credens, afeptemtrionereclaviamMsotimpaludemde-ferri : quas etiam Pomponii Melae cap. 1 . fuit opinio
,quum decurfio ejus longe alia poft-
modum a peregrinantibus reperta fuerit. ForfitanhrecdePhafifententiaalteri, quasdeifthmo eft inter Cafpium& Ponticum mare , originem aut occafionem dedit : quam itaDionyfius a verfu ip. delineavit
:
*A&o/ ' tJ7Teifoitri jg: ^ovot voirQlfycriv.'1&-[A0S CbVOt TtTCtTCcj TIS \SZT0&Ti' 'A
-
34, GEOGRAPHIAE ANTIQJJAEnum& mare efl mediterraneum. Salluftius Iugurthino Bello cap. xvn. hos limites pofiiit
:
Africa fines habet ab occidentefretum noflri maris& Oceani : - ab ortufolis , declivem latitudi-nem. Pomponius Mela lib . i . cap. viii. qui idem fenfiffe videtur , interpres eft Salluftii
,
ut liquido appareat,
quas fit latitudo illa declivis,pro qua alii malunt ,. una tranfpofita
littera, altitudo legi. Isvero , Catabathmus, inquit, vallis devexa in Aegyptum, finit
Africam. Catabathmum ergo , locum Straboni , Plinio , Ptolemaco laudatum , inter-jectum Paraetonio& Cyrenaicae , terminumutriusquecontinentisfacit. UndeeftquodPlinius lib. v. cap. v.finem Cyrenaicum Catabathmum appellet. At fi hic eft terminus interutramque orbis partem , tota Aegyptus , & Marmarica etiam , ad Afiam referendse ef-fent
,quod contra naturam rerum eft
,quae limitem notabiliorem
,quam illa non longifi-
fima , contra in latitudinem protenfa eft declivitas , majorum orbis partium difcriminividetur utique poftulare. Quod quia ita fefe habet
,pauci admodum tuerunt
,qui hanc
fententiam fequerentur ; &: vix alii praeter illos,quos modo nominavimus : nec Mela in
eo conftans eft , fed alio loco , oftenfb antea& paullo poft repetendo , a Nilo difterminaritradit, in quo plures confentientes ex fua& priori astate habuit. Dionyfius Periegefiverf 18.
SJ)jU ,quod Prifciano interprete eft
,
Sed magis auliralisfunt terminus ojiia Nili ,fcificet , magis auftralis
,quam fuperius nominati Tanais &: Hellefpontus. Strabo fuf-
fragatur lib. n. pag. 87. *E>cAe'*
-
L I/RE R I. CA P. XII. 3ftul, r pet&fy -njs 'EpwS^?^ $c4twyptir& fw" ^^ffr Erythr&um mare& mptwarnfivcecregma, Ille enim locus , ab eruptione maris di&us, poftea obturatus
,propelacum
Sirbonidem in confinio Aegypti 6c Pal^ftinae eft , ut idem Strabo lib. xvi. pag. ?z$.tradidit. Huic fententiae cum alii olim
,quorum nomina exprefla non funt , uti ex Dio-
nyfio , &: Eratofthene apud Srabonem lib. i. extremo apparet -, tum ex iis qui fuperfimt
,
Agathemerus acceffit. Clare enim lib. n. cap.n. fcripfit: %&$"** v '^^ Tfc&i$vwiS-jAW fsyoT. TStov ? j/ '&7ro tSJ? j{ to n?AViov S-o&Aoia?w 53n f pv%w dvixfoi $ 'Agyfiix xoAjtV&wk- Afia ab Africa dividitur angufio ifihmo , quem duBa a mariprope Pelujium ad inti-mamfinus Arabicipartem defignat linea. Non fecus etiam Ptolemaeus lib. iv. cap. v. judi*cavit
,quam ut Aegyptum usque ad Arabicum finum extendat , eamque totam det conti-
nenti Africse , nihil ejus ad Afiam rejiciat.
C A P U T XII.D E
MENSURIS GEQGRAPHICIS,ESt etiam , quod pro veteri geographia illuftranda explicatius tradatur de prifcis
menfuris geographicis , ut diftantia^ locorum , a veteribus notatae ac definitae , fineerrore intelligantur. Viarum enim intervalla pro fitugentium nominibus aliisat-
que aliis nominantur, in quibus Perfaz , Aegyptii, Grasci, Romani, Galli, quodadantiquam geographiam attinet , fuas quaeque gens menfiiras , modos
, & appellationeshabuerunt. Hieronymus commentario in Joelis cap. 1 1 1. Nec mirum , ait
,Ji unaqm-
quegens certa viarumfpatiafuis appellet neminibus ; quum& Latini millepajfus vocent , & Gal-UleucM^ & Perfe parafangtu, & raftas univerfa Germania. De Perfarum parafangis inci-piendum eft.
Athenaeuslib.m. cap.xxxiv. n
- 3
-
L I B E R I. C A P. XII. 37fuis. Cicero Qusefl:. Acad. lib. i v. cap. x x x i. Sifam ex hoc locoproficifcatur Puteolosfiadiatriginta probo navigio , bonogubernatore , hactranquilhtate. Quid? cum Graecis etiam inOrientem translatumvocabulumfuit, nec aliis tantum nationibus , fed ipfis etiam fan-c~tis Dei viris , divino fpiritu ac~tis, non alienum ab ufu fuit , idquodomnibuseftnotifli-mum.
Nunc Stadia Graecorum cum Romanomm menfuris funt comparanda , in quo auc~to-res
,quamvis parum diflideant , non tamen omnino conveniunt. Diclum , Romanos
millenis pajfibus metiri locorum diftantias folitos,quod fpatium raro veteres , ut Cicero
ad Attic. lib. viii. epift. ix, & Vellejus lib. n. cap. xxvn , Valer. Maximus lib. i. cap. viii.fect. 4. uno verbo milliarium dixerunt 3 fed mille pajfm , aut fi plura , tot milliapajfuum
:
cujus rei funt obvia exempla. Quot autem ftadia hoc fpatium continuerit,
quia non ea-demomniumfententia,opercepretiumerit, excuffis fingulis , examinare. Hefychius inlAlhiQv (fic exprimunt Grasci Latinum milliarium) idefleaitjUST^ov o'3x suSlm lart, men-furamviafeptemfiadiorum. Plutarchus paullo largior , in Gracchis p. 8 3 8. to y.ihtQv , in-quit, oktw saStoav ohtyov "i^nSeiy Jidilltarium abefi paullulum ab 0B0 fiadiis. Atpluresaliiplene 0B0 ftadia milliario teneri dicunt. Polybius lib. 1 1 1. cap. x x x 1 x. (Zeftwoiuseti %$CKTet^atout $ saJliss ojctw %l# Pw(*/a;v cRn^ueAwV, intervalla Romam per oBonafiadia deli-genter dimenfi funt , &Jignis diftinxerunt. EtStrabolib. vii.p. 223. ? ol tto-W, to [AihtovexTUsoiiiov , utplurimi cenfent , milliariumoBoefi fiadiorum. Ifidorus Hifpalenfis lib. X V.Originum cap. X v I. Stadium oBavapars milliariiefi , confians-pajfibus c x x v. Quod ve-ro priores diflentiebant , minorem ftadioram numerum ponentes ,. exinde videtur faclumefle, quod Graxi homines adGrsecorum pedem refpexerunt ,. qui major paulloerar,quam Romanus aut Italicus.
Idem fpatium fiepeLapidem fcriptores Romani appellaverunt , ut idem apud ipfbs& lapis fit & milliarium
,five millepaffus. Floms lib. 1 1 . cap. vi.de Scipione : jam non
a tertio lapide [ut Hannibal ad Romam] fid ipfits Carthaginisportas obfidione quatiebat. Idquod Livius lib. xx v 1. cap. x. tria milliapajfuum ab urbe dixit : & Vellejus Paterculuslib. 1 1 . cap. x x v 1 1 [Hannibalis] mtra tertium milliarium cafira confpicata. Quod etiainleges Romanas confirmant*, fcilicet idem voces , lapis er milliarium , valuifle. Ulpia-nus lege 1 1
.%Jmtio Dig. de Oflic. praef. urb. Si quid intra centefimum milliarium admijfum
fit , adprdfieBumurbipertinet: Ji ultra ipfum lapidem , egreJfumefiprafeBiurbinotionem. Idinde manavit
,quia per fingulos mille pafllis Romani vias ftratas erecto lapide diftingue-
bant, ex cujus numero conftaret iter facientibus,quot quisque millibus pafliium
,quo-
quoverfus iret, ab urbe Romana abeflet. Auctorem rei utiliflimse Plutarchus in Grac-chis indicavit , ubi quum de fratre Cajo dixerat , it-niSutt nzt). ty,v JJWoifov , muniendisvus fiudmjfe, paucis interjectis
,quae ejusdem argumenti funt , adjecitp. 838,
-
38 GEOGRAPHIAE ANTI QJJ A Ele(j y.ihiQv
, ^ KXTi$*}Kai[Aivti ^x,V- Ku^jA , ^ "E/3 suSlxs o'ktu
-
L I B E R I. . CAP. XII. 39monium initio hujus capitis de Menfuris Geographicis , adlatum fuit. Ammianus Mar-cellinus lib. xv. cap. xxvi n.de Araris& Rhodani confluente , ubi Lugdunum eft : Lxin-de non millenispaffibus
,fed leucis ittnera metiuntur. Paullus Warnefredus , vulgo Diaco-
nus cognominatus , ad Eutropium adjeclx) libro xv. Convenitur ex utraqueparte in CamposCatalaunios
,
qui centum in longitudine Uucis , er ex latitudine feptuaginta , ut Gallis mos efi%metiriferuntur, Quanta fuerit vulgaris Leuca
,Jornandes de Rebus Geticis cap. xxxvi.
exponit. Leuga,inquit , Gallica mille& quingentorum paffuum quantitate metitur. Ex-
cidifTe ergo millenarium numerum ex Ifidori Originibus , fub finem libri xv. fcribentis rLeucafimtur paffibus quingentis ; non eft quod dubitemus.
In Itinerariis etiam crebraeftMANsioNuM mentio,qux diverforia funt cum alio-
rum , tum ipfius principis , ad pernociandum idonea , viis appofita publicis five regiis.Inde ad menfuras adhibebantur , ut intervalla manfionum, certis fpatiis diftinclarum 3fignificarent. La&antius de Mortib. Perfequutorum cap. xlv. Iam Lianius fefiinato iti-nere cumpaucis Hadrianopolimvenerat
,
quum ille accepta in deditione Perintho , aliquanto mo-ratus ,- proceffit ad manfionem millia dccem& o&o, nec enimpoterat ulterim Liciniojamfecun~dam manfionem tenente , difiantem millibus totidem. Habes fic diftantias manfionum in pu-blica aut militari via determinatas , decemo&ovidelicetmillibuspafllium. Necnova.hsec manfionis notio
, fed Plinio etiam probata 6c Suetonio. Ille lib. x 1 1 . cap. x I v. Ca-put regni Sabota in monte exdelfo , aquo otlro manfiombm difiat regio eorum thurifera , Saba ap-pellata. Et poft paullo , eodem cap. xiv. manjiones camelorum mzmoxvX^ quarumLXV.interGazam&Thomnamponit, idque fpatium xliv- xxxvi millia pafliium comple-re adnotat. quod fi eft , j? oSoiTtoeJou; suS-pxs, itjnerisfiativafeu noclurnas manfiones.
Generalior modus, aut formula prope vulgaris eft, quas per itinera diurna feu o^Vnpi&s , diftantias locorum defcribit. Sazpe ita Procopius metitur , 6c lib. i . Goth. bell.cap. xi v. in Appia , menfiirae normam exemplo definit : hi , inquit
, n 'kTmia o$fo ntx^uvvrivrf avJgj iv^wu. en VafAys yap avrq |? YLazvqv ii^Ket. VicZ AppitX, longitudo efi quinquedierum expedito homini. ' Roma enimpertingitCapuam. Idem lib. 1 1. Goth.cap.x. dicitAriminum Ravenna abefie pa? nui&s o$cS 9 unius diei itinere , quas urbes Itinerarium An-
tonini xxx 1 1 1 millibus paftuum , fi recle fe numeri habent , , d ijungit : Romam autem aCapua M.P. cxlii.
Sed ad Manfiones regrediamur , cum quibus fsepe in.Legibus& Itinerariis Mutaiionesconjunguntur , fed diverfse abiliisfunt, quia manfiones pemocbitioni hominum iter fa-cientium , & fi inRomano imperio erant , ipfius quoque principis auguili
,per fe dicatss
deftinataeque erant: mutationes autem vehiculorum erant &jumentorum : fivelocainviis regiis , ubi curfus publici animalia mutabantur. Nam illius curfiis publici caufla certisintervallis jumenta 6c vehicula difpofita ita erant , ut integra cum defeflis ad feftinandunifter permutarentur. Lege ix. Cod. Theod. de Annbna&trib. Pabida ad mmationesmanJionesquejtnguLuammalibus') curfui publico deputatis, folebant convehi. EtalteroCo--dice lege xvn. de Curfii publico : Nemo mulionem, mutationibus deputatum, velperfMmtathmm ) vel per rcce;tionem fubtrahtnsiude&L Et lege xvi i i.infequente : ut nes-
vmulA.
-
4o GEOGRAPHIAE A N T I QJCJ A E.pabula mutationibus dejint. Vetus Itinerarium ex sevo Conftantinorum
,quod iter Hiero-
folymitanum a Burdegala defcribit , locaomniadiftinguitinw>
-
fl?
-
nt*
? i
fa
19
-A//-
. jf .
-drta/ri-uni Cc Iti
citm/is'c -Vcrtttmpt-omt>ittvi-tttm.~
o
Sac.' 5
S i jst ir &
JEjretuiir. JJerrde ti-m .^lm^tfjg^^^S^^^&^4ej^ia. Coatmiia. J&r-cafts
-
f.tentx'.io JHLO^+l
briga,
'3_ C JL JX XU -A JE JP JL JR^- I Jlcnasca
j $%Jcev."i>a . 'Z '"^^i^02,"':am":'l\JSy Ihirijfa i '>&-
ia
2> eroneJ^*
"cinpe,loa
Suejfaii.eilita.ni
*_
l-Jaccaf'
X
". .e>;
JYarte ^larthisjra
^xijrT'^ t? xjstis>,**.'3>** V
/9, tuim.
p Cafc\Jur,
*F5**r
'jtreris
ris faiuan- et_prant- .
"fc_JfrJ
-^-
OrateuriJ.^
:^j
Jartina^
^C^fofrauaufia
^5-V/ rifa&Iia-Zibjrea: '^.
4*
*ufa
^fc/___&
tf
jtCaniritfoa 6 * "
-
t I B E R II C A P. i: %tai#6Wfa n*j *m'*>**> * *0**m
L I 2 B \ IID E
E U R O P ARima regio ex magnis orbis terrarum continentibus EURopAeft;quia maxime ad occidentem folem recedit , unde principium geogra-phias fumendum effe, tam ratione, quam confuetudine antiquitatislib. i.cap. xi.probavimus: cui dignitas 6c praeftantia ingeniorum^imperii 6c rerumpublicarum
,quibus Europa ante alias fe partes efFert^
non parvum momentum accedit. Ibidem etiam terminos Europcepraeftituimus , fixos ab occidente ac meridie : quodammodo dubios
ex parte orientis,quos vero ad certiores rationes reduximus : a feptemtrione incertos an-
tiquis feculis,
quod vel nemo , vel pauci admodum ex illis gentibus , a quibus littera-rum monimcnta habemus , eo usque in ulteriorem feptemtrionem penetraverunt. Etquum partium majorum initium ab fblis occafu faciamus , eandemviaminipfispartibusfequendam conftituimus , ut in Europa etiam ab occafu in ortum enarrando provincias&urbes 5 ceterasque res notabiles progrediamur. Sit igitur
C A P U 7 LD E
H I S P A N I A.Hlfpania Grsecis fcriptoribus eft IjBjj^'* , Iberia , ab lbero fluvio denominata , 8
Hifpani^l^^ef? qmfi Ibcres y quod in compofito nomine Celtiberorum , qui nobi-liflimus populus fuit Hifpaniae , fuperfiiifTe obfervamus. Poeticas appellationes
prseterimus , tamquam lufus ingeniorum,
prseter Befperia ultima,quae geographica;
veritati refpondet,quia ultimam noti orbis ad occafum folis regionem fignificat. Horati-
uslib. i.Oda xxxvi.Qui nunc Hefperia fofpes ab ultimaCaris multafodalibus
dividit ofcula.Terminos habet fatis certos&undique mare , Oceanum , fretum , Sc quod vocamus Me-diterraneum five Internum
,praster partem
,qua Gallise adhasret % fed illam quoque
perquam notabili limite, Pyrenseis montibus, ab ea, cum qua cohaeret , feparatum.Antequam Romani in ea bellum geflerunt
,
quorum prima cum Punicis conjuncta, aut iis-dem implicata fuerunt 3 exigua iiiarum regionum notitia antiquis Grascis Romanisquefuit, nifiquod Gades, Tarteflus, &his propinqua locamercandiforfancauffacogno-
F verant
,
-
4* GEOGRAPHIAE ANTIQJJAEverant, de Ulifipone finxerant auda&er : inferiorem partem, quas in auftrumvergit,Sc mare mediterraneum fpeclat , a Pcenis poffideri
,quod etiam nomina oppidorum pro-
barunt, non quidem ignotum, necveropenituspcifpecbumexplicatumquehabuemnt.Romani autcm rerum in hoc traftu potiti
,quidquid occupaverant , vel Carthaginienfi-
bus ademtum , vel victis Hifpanis in ditionem redatum , in duas provincias diviferunt
,
ulteriorem citerioremque , a duobus regendas praetoribus. Livius lib. xxx 1 1 . cap. xxv 1 1 1
.
idprodiditverbisquamclariftimis. Sex, inquit,pr&tores illo anno primum creati (erat
Jiutem quintus a fine fecundibclli Punici ) crefcentibus jamprovinciis r latjuspatefcente im-perio. & paucis interjeclis : Deprovinciis confulum fr&tommque attum. prius de prttoribustransaBa res
,
qu& tranfi^i forte potcrat. urbana Sergio,
peregrina jurtsdiclio Minucio obtigit.Sardiniam Atilius
,Sicdiam Manlius
, Hifpaniam Sempromus citeriorem , Helvius ulterio-vem eftfortitus. Quas exfcriberc fic vifum fuit plenius
,quia ftatum rcipublicse
,qui illo
tempore fuit , 6c fincs impcrii,quod viclo Hannibale Romanorum erat , defcribunt.
Per Macedonicum autcm bellum mutata res fuit,& duse provincise in unam contra&as
:
finito bello rurfiis divifae. Idem Livius lib. xlv. cap. xvi. Q^ Aelio , M. Julio coss. deprovinciis referentibm , cenfuerej?atres , duas provincias Hifpaniam rurfus fieri
,qua una per
bellum Macedonicumfuerat. In quo ftatu ad Auguflum Caefarem ufque Hifpania perman-fit, induasdivifaprovincias, quarum qua; propior Romanis erat , citerior ,a\terA ulteriorvocitata. Cicero pro Fontejo cap. iii. id facit teftatius. Quum Gallia , inquit, Fonte-juspr&effet
,fcitis judiccs , maximos populi Romani exercitus in DUabus Hifpanns clariffimos-
queimferatores fuijfe. Et pro Lege Manilia cap. xn. Duabuf Hi/paniis r Gallia Cisalpineiprafidiis ac navibm conjirmata.
Auguftus Ca?far tandem,ut novam difpofitionem omnium provinciarum induxit , ul-
teriorem Hifpaniam in duas feparavit,Baeticam
,quam populo reliquit , a proconfiile
adminiftrandam > & Lufitaniam,quam ad fuas feu Casfaris provincias adfumfit : citeriori
etiam Tarraconenfis nomen impofiiit. Tradit id Strabo geographus extremo opere, fed
in Hifpania^ parte mutilus atque corruptus : plene autem Dio Cafiius lib. l i i i . pag. fo 3
.
qui, quum provincias populi enarraffet, & in iis Bacticamj addidit, 'j Kou3* iftrizjaf , Yitc t&X TxpfaKwvct, ^ v Avfftroivla , Cajaris autemprovinciajunt , reliquumHifpaniA , t
-
Bfpania. LIBER 1 1. C A.P. t 4*meridie terminari Bsjica , non autem Lufitaniam efTe partem Baeticae. Diftintam eniin& fingularem provinciam fuine cum hiftoriae teftantur , tum veteres infcriptiones. Ta-citus annal. x 1
1
1 , cap. xlvi. Othopoftremo , ne in urbe revincia Lufrt&nwjprtficimr. Cruterus infcr.X 1 1 1 . pag. 3 1
.
CEST. ACIDIUSPERENNI sLEG. AUG
PROPR. PROVLUSITANIAE.
Tantum ergo abeft , ut pars provincise fit Basticae , aut fub illa comprehendatur. Cheri&irit nomen poil Auguftum Plinio non femel reftat , ut lib. 1 1 1 . cap. 1 1 1 ineunte , ac ali-bi , & multis infcriptionibus. Vide Reinefium Claff 1 1 . Infcr. xxv i . Gruter. pag. 177.& feq. etiam 1 op l . num . f. Hac pofita fub Augufto divifione , fingulas provincias nof-trumeftperluftrare, &abultima, utlegemnobisdiximus, initium enarrationis facerc,Sit itaque
PROVINCIA LUSITANIA.Non fixi femper & immutabiles fines Lufitaniac fuerunt , fed ut vetuftum limitem Strabolib. iii. pag. ioy.definit, t Tciyx rol tt^o? a^Krov n A.va-irxvloty a Tago in JeptemtrionemLujitania patebat. Scilicet veteres auftralem terminum in ripa Tagi fluminis ponebant 3in feptemtrione ad Oceanum Cantabricum protendentes , faltem ad promontorium quodCelticum, vel Nerium vel Artabrum appellarunt. Illaveroregio
,quasinter Anam6c
Tagum eft media, Celtieorum nomine nofcebatur,quod etiam clariffimus vir , Ifaacus
Voffius, in Melam obfervationibus adnotavit. Poftquam vero Romani tota Hifpaninpotiti funt , Augufto novam provinciarum formam inducente , fic conftituta fuit Lufita-nia
, ut Anas amnis eam in meridie , Durius in feptemtrione terminaret , & omnis tracTus,qui a Durio ad Oceanum Cantabricum procurrit , Tarraconenfi adjiceretur. Plinius lib.1 v. cap. xx 1
. A Duno Lujitania incipt,quem limitem etiam Ptolemacus fibi conftituit.
Nec interiores termini circa Vettones & Carpetanos populos funt omnibusiidem,quod
inde crediderim emanare,quia provinciam Lufitaniam
,quce amplius patet , multi cum
propriis Lufitanis,uno populo , confuderunt. Prseter hos enim provincia alios popu-
los comple&ebatur. Plinius ibidem : Gentes, Celtici, Turduli, cr circaTagumVettones.Sub Turdulis lurdetanos Ptolemsei comprehendit
,quia una an diverfac gentes fint , du-
bitatur. Polybius diflinxit apud Strabonem : hujus autem cetate 7? *'mram ^o^o-^eVnullum dijcnmen apparuit , lib. in.pag. 96. SedTurdetanietiaminBasticaStraboni.nam late gens una diftundebatur. Major contentio de Vettombm eft. Plinius dicto loco,circa Tagum Vettones Lufitaniae ponit : at cap. xx. Durio fluvio ab Afturia difterminaritradit. Vir iiluftriflimus Petrus de Marca , Marcce Hifpanicac lib. 1 1 . cap. 1 1 . ita con-ciliat, ut VettonespaitimLufitaniseadfcribat, qui circa Tagum erant
,partim Tarra-
conenfi Hifpanias,qui Durium accolebant . Non dubitamus
,quin ex Plinii mente vir
fummus diltin&ionem pofiierit ; faltem ex parte illorum Vettonum,
qui circa amnemDurium erant. quas enim urbes Ptolemasus Vettonibus Lufitaniae dat
,propiores ripas
Durii quam Tagi funt ,' Salamantica , Auguftobrica, Ocellum , Lancea Oppidana,Sed mutarunt principes in provinciarum finibus , demendo , addendo , ut lubuit vclcommodum vifum fuit temporibus. Sic fieripotuit, ut alii fines Lufitani Plinii acvo
F i efTent,
-
34 GEOGRAPHIAE A N T I QJJ A Eeflent , alii astate Ptolemasi. Quid vero de tertia ripa
,quam praetermifit Plinius
, Ansefluminis dicemus ? & hic invenimus Vettones. Prudentius Paffione Eulalias v. i 80".
JVunc locm Emerita eji tumulo,
Clara coloma Vettonia
:
Quam memorabilps amnis AnaPrtterit.
Ita eftvero: magnanatiofuitVettonias, ut a Durio ad Anam extenderetur,praefertim
sevo pofleriore > neque credibile Prudentium , Hifpanum genere , in locis patrias ter-ras a vero aberrafle. Certe tanta fuit Vettonia , ut provinciam per fe ipfa faceret
,quem-
admodum aliquando ut fingularem provinciam , cum Lufitania tamen conjun&am , vi-demus. Vetus infcriptio apud Gmter. pag. 383.^7.
PROC. PROVINCIAE LUSITANET VETTONIAE.
Hinc Vettones per t t cum antiquis fcribimus , non Ve&ones^ nec Refendius , ipfedu-bius , diverfos fuifle Veclones & Vettones
,perfiiaferit.
Fluvii majores Lufitanias provincias funt Durius& Anas , terminatores , ille a feptem-trione, hicabauftro: mediam fecat Tagus , aurifer creditus
,quod etiam de Durio ce-
lebratur. Uterque enim arenulas aureas volvere , ut Pactolus Lydias, exiftimabatur.
De tago confentiunt plures. Pomponius Mela lib. 111. cap. 1. Ofimm Tagt amnis , aurumgemm
-
Hifpanta. L I B E R II. C A P. I. *^
ctjfAfiovi non Europa modo,fed totius orbu habitabilis extremum ad occafumfolis monimentum.
Alterum Barbarium , ut Strabo pag. 104. & Ptolemasus vocant , feptemtrionem verfusfitum , intra Tagum tamen , & prope illius oflium : hodie Cabo de Efpichel. Mediumquoddam Plinius ponit lib. 1 v. cap. xxn. quod Cuneum vocat , quo nomine Mela agrum 5qui inter Anam 8c Sacrum promontorium eft. , appellat , a quo forfan nomen promonto-rio inhaefit. Hodie S. Mariae nomen dicitur prasferre. Tertium eft Magnum 6c Olifi-ponenfe (hodie Capo di Rocca Sintra) ut Plinius lib. iv. cap. xxi 1 . ait , terraf, maria, cdumdifierminans : ubi Harduinum interpretem velim adeas.Nunc urbes Lufitaniae& oppida perluflrabimus. A Durio (quem Dorium Ptolemasus
vocat) in littore meridiem verfus defcendenti nihil memorabile occurrit , nifi oftia fluvi-orum Paci primum , dein Mond
-
46 GEOGRAPHIAE ANTICLUAEutacutoviro ThomiE Reinefio placebat, id quod in fchedis ejus inveni , AraTraduft*refcribenda videtur : Aeminium Plinii & Ptolemaei adiacet fupra Mondam
, & ad eun-dem fluvium Commbrica Plinii , e cujus ruderibus Coimbra
,qua: nunc eft , in propinquo
loco nata. Inde Tagum verfus Arabriga Ptolemiei : Sellium Antonini : Concordia ltidemPtolemad : unde ad Olifiponem non expeditce rationes funt , ut explicemus qua fede
,quo
ordine tres civitates, Scalabis, Aritium Pratorium, Cr Hierabriga, fint imponendae.Vicina oppidafuifle, antiquum Itinerarium, quod Antonini vulgo vocatur, geminoitinere
,
quod Olifipone Emeritam ferebat , oflendit,
quse ambo ita fuerunt difpo-fita
:
Iter ab OUJipone Emeritam.Aritium PrxtoriumAbeltertm
M. P.M. P.
XXXVI I I.XXVI I I .
AdatufaroncmAdfeptem Ar
-
Hifpdnia. LIBER IL CA P. I ^foUs illarum veftigiis : quarta unice fuperftes, ad quam diflentientes provocant, in-fcriptionem habet reliquam. Exftat illa a multis delineata , Nonio, Vafaso, aliisqueHifpanis$ etiam Grutero pag. i6z. Civitates, quas pontem conlata ftipe perfecerunt
,
in illa tabula nommantur , Icaditani, Lancienfes Oppidam , Talori, Interammenfes, Colar-
ni, Lancienfes Tranfcudani , Aravi , Mcidubrigenfes , Arabrigenfs , Bantenfcs , Pa,furestPerdimcile eft his fingulis locum certum debitumque ordinare , nec ex iis Ptolemamsfignavit praeter Arabrigam , Lanciam Oppidanam , 6c Colarnum. Plinius quoque Co-larnos habet , 6c Medubricenfes , & geminos Lancienfes
,quomm alteros & Ocelenfes
appellari tradidit. Quodfieft, utramque Lanciam in Ptolemseo habemus,quiaOppi-
danam nominatim pofuit , alteram per aliud nomen Ocellum definivit. Meidubriga lo-cum Refendius oftendit , in Antonini Itinerario , ejusque tertio itinere ab OlifiponeEmeritam , Meidubrigam legens , non Mundobrigam
,quas quum trans flumen fit , ubi
ventum eo fuerit, luculentius de iila differemus. Idveroexpontehoc cognofcimus,Lufitaniam longe inter amnes illos , Durium Tagumque , in onentem patuifle
,quia ad-
fcriptum marmori eft municipia provinciae lusitaniae stipeconlataopus pontis perfecisse. Omnes ergo antea di
-
48 GEOGRAPHIAE A N T I QJU A Equi HermanticamUivii lib. xxi. cap. v. aut potius Helmamicam , utPolybius
,quem
Livius exfcripfit, lib. ni. cap. xiv. legit, huc pertrahunt , in quibus 6c LudovicusNonius cap. xxxvm. Dcfcript. Hifp. eft, c Latinus interpres Polybii poflerior (namNicol. Perottus Ermandicam fcripfit) Salmanticam clare vertens. Poiybii enim oppidum
,
ut ipfe teftatur, in Vaccceis eft,quod nomen etiam corrupit Livius j ubi 8c Arbucala
Ptolemaeo fupereft,
quam Polybius conjunxit : Salmantica autem eft in Vettonibus , ubietiam Ptolemaeus collocavit. Mirobriga non eft illa, quam Ptolemaais e regione pro-montorii Barbarii , in Celticis fuis
,ponit , fed alia in confinio Bletifae & Salmanticae
,
quam ipfi Hiipani vel Rodericopolim putant effe , aut , fi haec nimis declinat , locum in-ter eam Sc Salmanticam. ALa Baeticae elt in Cordubenfi conventu , Plinio non ignobilecppidumlib.m. cap.i. dicia Eit etiam mirobricensium muni c. apud Gruterumpag. i$-j. id eft municipium Mirobrica
,
quo juri - prasdicla Ptolemaei non vidctur digna
:
fed utra dignior ambarum,
quae in Baetica 8c Lufitania orientali iiint , in tanta ambigui-tate quis diicernet ? Rcgrcifis ab hac tripoii media in.er Durium 8cTagum eftPtolemaeiCapara^ Antonino Cappara
, fed etiam in lapide apud Grutemm pag. 1^4. c a p a r a,P fimplici, unde Plinii Caperenfes : &^^^o^r;^PtolemaeicircaMondaeamnis fontes.Eft& alia Antonino Auguflobrica
, medio inter Emcritam 8c Toletum itinere , cisTagumvero, an trans illum , eitincertum, ipiisHifpanisdiffentientibus. Trans flumen cre-diderim
,propter pontis commoditatem in loco
,qui Puente de Arcopifco vocatur. Hasc
Auguftobrica,
quam itineris rationes tuentur , Ptolemaei alteram propinquitate fufpec~tamfiicit , cui etiam numerus obeit. nam& tertiam idem Ptolemaeus in Pelendonibus locavit.Plinii Augufiobrigenfcs lib. iv. cap.xxn. ad Antonianam Harduinus reducit j noseodeminfcriptionem antiquam ab augustobriga m. p. x. apudGruter.pag. iff.num. p.Ad Tagum Rufticiana Antonini erat , xx 1 1 . m. p. a Capara fejuncta : Ptolemaeo eademquatuor fyllabis eft PasWv*.Tagum inter 6c Anam ab ortu folis funt pauca hujus provinciae memorabilia , usque ad
pontem Trajani , ubi clariora incipiunt , Norba C&farca , feu Norbmfis colonia , five Al-cantaraeit, five, ut Ptolemaeus ftatuit , remotior ab amne , dc qua fupra in Ponte dixi-mus : 8c ad Anam Augufia Emerita , caput provinciae , emeritis miiitibus ab OctavianoAuguito iri eam deductis. DioCaffiuslib. liii. pag.^14. Uowcu.pwi $ jroAijU* tut,Aiyx?* tj (x\v dQviKiKisi^s r j^tiwtoiv 4^*2 > K!H to'a
-
BJpama. tlBER It C A P. I. 4?(endii , do&ifnmi viri , cum ratione , ti:m au&oritate
,qui in Antonini tertio itinere ab
Olifipone Emeritam , ubi Aldus , And. Schottus , P. Bevtius Mundobrtgam legunt ; sy.CeAntiquit. Lufitan. lib. l . p. 9 14. antiquo forfan codice adjutus , legit Meidobrtgam : necfine ratione. Hirtius enim, vel Oppius , AlexandrinobelloaliquidvfHimHiipanica-rum interponens , de Caffio Longino cap . xlv 1 1 1 . ait : Nec multopojf , quum in Lujitemi$Medobregam oppidum > montemque Herminium cxpignaffet t quo Medobregcnjes ionfuget mt
,
& cetera. Jam vero montis nomen fupereft Arminno , eofereloco, ubi MundobrigamAntoninus collocavit, adejusqueradxesruinseurbisconfpicuse, etiam plumbi fodinse yunde Piinio Medobrigenfes Vlumbarii cogncmmati ; quis ergo dubitabit , hoc tractu Me-dobrigam vel Meidobrigam (uifie , 6c in Itinerario legendam effe ?
Supra Colarnum, de quo diximus, Caurium eft Ptolemasi,
qui Plinii Caurenfes fiintlib. 1 v. cap. xx 1 1 . de Lufitania
,
qtios cum Colarnts , tamquam finitimis , componit. AColarno in occafum hibernum brevi intervallo abeft Meribriga Ptolemaei , Mee/fie/ya*five Merobrica Plinii , difcreta ab eorundem Mirobriga , in occafum hinc remota : utra-que in Celticorum populo ex Ptolemsei defcriptione. Lapides etiam Merobrigenfes a Mi-robricenfibus diftinguunt. Gruterus pag. 441. num.p. ord. merobrig. Et Pliniusdi
-
5 oGEOGRAPHIAE ANTlQ^UAF,
fit, fed vetus conditoris revocatum , IkPaxJulia , etiampoft AuguftumaPtolemscolib. n.cap. v. 8c Antonino initinerarioappellata. Contra iunt , qui fcparent PacemAuguftam a Pace Julia , camque in Baetica ad Anam ponunt , credentes Maurorum vitiolinguae illius nomcn in Badajox degeneraffe vel Badaxos ; cujus fentcntiae praecfpuus pa-tronus Genefius Sepulveda fuit
,
qui idJoannem Vafjeum admonuit , ut hic in CatalogoEpifcopatuum Hifpanise refcrt. Nam argumentum ejus principale fuit
,quod Pacenfts
Epifcopus hodiequc vocetur, qui Badajofi eft , non BejaeinLufitania, quaePaxJuliaquondam dicla eft , ut cum aliundc , tum ex multis infcriptionibus ibidem repertis mani-feftatur. Hanc vero lentcntiam do
-
Hiftania. L I B E R II C A P. I. ftfingulis poftea. liaacus VofHus ad Melam huc Livium quoque trahit
,quafi locum poffc
Gades vocarit Cuneos , numero multitudinis , id quod ex Puteano ie codice accepifle relert,ubi vulgati Cimbim legunt lib. xxvin. cap. xxxvn. Sed valde dubitandum eft
,quia is
Liviilocus, haud'procul aGadibus abefi , Melae autem & Strabonis Cuneus longe hincul-tra Anam eft remotus. Idem Voffius improbavit , a Mela& Strabone ad figuram id no~minis referri
,quod corruptum putat ex Kuvjj? efle, unde KuWe?, Cynetct populi fuerint.
Herodotus lib. iv. cap. xlix. "is^-* ^^^- da KsAtwv , ol iu invenio Lacobrigas , altcraminpromontono Sacro
,quedvulgo
piromontorium D. Vincentii appellatur,cujm nunc ruina& antiquorum ccdifciorum vefiigia ex-
flant prope Lagos,Algarbiorumurbem, invico qui LufitanicalinguadicituraLagoa Nec
Hannibalps Portum forte alius,
prseter Melam,memoravit
,qui juxta promontorium
fuit.
Hasc de Lufitania , extrema Romanorum provincia , cirjus formam reipublicas Pliniusdiclo cap. xxn. lib. iv. cum cura delineavit. Umverfa , inquit
,
provincia dividitur in con-ventus tres, Emeritenfem, Pacenfem^ Scalabitanum Totapopulorum xlvl in qmbus coloniafuMquinque: mumcipium civium Romanorum unum : Lathantiquitria: ftipendtariaxxxvi. Colo-nicz
y Augufia Emerita ; Ana.fu.vio appofita; Metallmenfis^ Pacenjis^ Norbenfis^Cccfarianacogno-mine. Contributafunt in eam Cafira 'julia iCafira Cacilia. Chinta efi Scalabu^qua Prefdium Ju-lium vocatur. Municipium civium Romanomm Glifipo , Feltcitcw Jtdia cognominatum, Oppidaveteris Latii
,Ebora
,
quod, item Liberalitas hdia ; & Myrtihs ac Salacia,qu& diximm. Poffcea
ipfum non piget etiam itipendiaria oppida enumerare,quomm repetitio nunc nimia fo-
ret,
quia numero plura funt , aut provincise omnia,
praeterjam iaudata ob dignitates.De fingulis actum , de fola Metallina colonia dicendum reftat
,
quss quod cum hodiernaMedelin& nomine iituque conveniat
,quia nova urbs Medelin , ut in tabulis exhibetur,
in dextra Ance ripa pofita , five in Lufitania fuit , cujus etiam Metallinenfis colonia erafjvidetur res in vado efTe, nec quidquam reitaredifficultatis. Atnonadeofacilemautex-
G z peditam
-
52 GEOGR.APHIAE ANTIQJJAEpeditam hanc caufTam effe , doc"tiiIImi Hifpanorum confitentur
,
qui rudera coloniarcontemplati funt oculis. Unde eft quod Sepulveda hanc coloniam contributam Lufitanuedixit, non in ipfa vere fitam : &Refendius, inipeclis ruderibus , alium & veterem al-veum Anas inveftigavit
,quo, tamquam termino , Metallinenfism Lufitania conftitua-
tur. Non pofliim mihi temperare,quin qux ille do&ilTimus vir L. A . Refendius ad Va-
ikum fcripfit , illuftranda^ cauflie gratia, integrehuc tranfcribam. Dixerat miratus-que erat, Metallinenfem coloniam in eadem An& rtpafitam ejfe
,,qu
-
Hifpania. LIBER II, CAP. I. 53plurimam fbnet Baeticam regionem. Limes orientalis non omnibus aeque certus
,quod
principes faepe in provinciis addendo , demendo aliquid immutaverunt. In maritimisPtolemaeo lib. 11. cap.iv.BrovinciArum,ut Plinius laudat lib. m. cap. 1. divite cultu& quodamfertili
Acpeculiari mtorepracedit. Juridicos conventus habuit quatuor , Gaditanum , Corduben-fem , Aftigitanum , Hifpalenfem : colonias viiiij municipia vni) Latio antiquitus dona-ta xxix) libertate vi) fcedere ni) ftipendiaria cxx. Ex quibus & amplitudo provinciae , 6cnobilitas civitatum cognofcitur. Ex fuperiori parte
,
quae longius obtenditur Lufitaniae,initium enarrandi ra
-
5+ GEOGRAPHIAE ANTIQUAERipa Bcetica Anae habet Serpam 6c Arucci , utramque Itinerario notam , Serpam etiam
infcriptione. Gmterus pag. 682. num. 7 ex lapide ibireperto, fabia priscaserpensis. Nomen hodieque fervat. Suprahaec, eademripa, funt Ptolemaei Cari-ana & Curgia^ Sc Arunda ejusdemacPlinii: 6c tandem ad flexum fluminis Badia
, nec
vero ha?c Ptolemasi, fed a Valerio Maximo lib. 1.11. cap.vu.n. i.nominata, ubideScipione dixit, quum oppidum Badiam circumfederet
,quo etiam die poftero potitus eit.
Nomen fervavit etiam Plutarchus Apophtheg. Rom.p. 144. 7toAio?au>v Se ttoKiv B9-#v,Quum urbem Batheam obfderet. Dubius hoc pono , Badiam vcl Bathiam eflc , ubi nunceft urbs Badajos five Badaxosj nec vero fine duce Hiipano in opinionem hancingrefliisfiim. Is Iacobus Degaldus eft Epiitola de hac re ad Benedictum Ariam Montanum , aquo
, amicitiae officio , accepit Abraham Ortelius. Sive ergo aliis rationibus induclusDegaldus eit , ut ita fentiret j five tantummodo convenientia nominis ; idem tamenjurishabet, idemque praefidii, aut majus etiam
,quam Genefius Sepulveda
,quiPacisAu-
gjuftae illuftre ncmen Badajalo vincficare conauis eft. Nititur enim Maurorum deprava-tione nominis
,qua ex Pax Augufa , fit primum Paxaugus , deinde , transpofita littcra
,
Badaxos factum : heic vero fme tranfpofitione prior pars antiqui nominis intcgra confer-vatur. Deinde fuifle in illis partibus urbem Badiam
,gemino teftirnonio adfirmatum
fujt : Pacem Auguftam autem feparatam ab Julia colonia umquam exititiffe , nullo flgnoaut veftigio probari adhuc potuit. Si ergo Badajos cft vetus aliqua civitas , nec a Gothisvel Mauris primum condita, malim ad Romani belli Badiam
,quae certa eft , referre,
quam ad dubiam aut confictam illam in Bietica Pacem Auguftam . Quod nomen,quum
a folo Strabone fignificatum fit , ubi fita illa fuerit , .& quibus aliis ufa nominibus , in Lu-fitania abunde eit expofitum.Medio fitu inter Emeritam & Aftigi colonias funt multa minora
,
quae ordini& locofiiodarenoneftfacillimum. Sunt autem Julia Comributa , Plinii, five Contnbuta Pto-lemaei, pofthabito illuitri cognominc
,quifedemutcumque&dubieoftendit. Infcrip-
tiones tamen plures effoflle juliae contrib . fplendidum cognomen repetentes. VideKarduinum ad Plinium . Corticata ejusdem Ptolemad
,quam inter Curgiam & Italicam
media via locavit : inter Corticatam Sc Italicam ab occafu L&lia ejusdem , a C. Laelio , co-mite Scipionis , vicinae Italicas auctoris , nomen 6c originem trahens , etiam in nummoLucii Oefaris laudata hac- epigraphe l. caes. cum capite finelaurea: in altera partelaelia cum fpica, quar agricircumiacentisfertilitatem&frumenticopiamfignificat.Regina Plinii & Ptolemsei , &Z
,
quse eadem ex fitu eit , Regiana Antonini , huc quoquein itinere ab Hifpali Emeritam, eft reponenda. Fuit civium Romanorumoppidum.Et Nertobriga cum cognomine Comordi* Julia , itidem Piinii ac Ptolemaei
,qui inter A-
rundam & Reginam locat : & Segida Plinii,
quae eadem Reftttuta Julia eft ; poft quamorientem verfiis fub eodem flumine Arfa Plinii& Appiani
,
quam Caepio Viriati bello
,
Romanis legibus fubjecitf: & Sifapo , ad quem minii praeftantis fodinae erant , Plin.lib.xxxiii. cap. vii. quo&Ciceronis6V/^of?Phiiipp.ii.cap. xix.peradlufionemTurne-busrefertinAdverfariislib.x.cap.xii. Ptolemams autem 2r3rW , Sifapcnam inpro-vincia Tarraconenii fcribit, ih cujuslimiteinOretanisfitafuit. His in auitrum obver-titur Setia Ptoleman : Ilnrgis ejusdem : Vergentum Plinii
,quod Julii Genius : Artigi An-
tonini in itinere a Corduba Erheritam : & in eodem inter Artigi 6c Cordubam , MellariaTurdulorum , Cordubenfis Conventus non ignobile oppidum , ut Plinius cenfet
,qui ei
Mirobngam quandam adjungit,quamPtolemaeus inter Nertobrigam 6c Itaiicam locavit,
inter quani 6v Lfepam Magnam ejusdem Ptolemaei Spoletimm eft.,
Nunc
-
Hiftania. L I B E R 1 1. C A P. I. ^Nunc quae in dextra Anae ripa fiint, perluftrabimus. Inter Italicam 8c Cordubam eft ad
Baetim Ilipa Strabonis,quae llia cognominaturfecundum Plinium,non Italica ut Frobeni-us ejecta vocula, dotis etiam hominibus perfuafit, Sc in his quoque do&iflimo viroSamueliBocharto
,
qui Plinium erroris accufat,quod Ilipam 6c Italicam unam urbem faciat
,quas
Strabo& Ptolemasus diftinguant.Hujus enim Laepa Magna Bocharto ell eadem,quae IlipaStraboni, in quo certe fentit
,quodresefl, &aequocaelojudicat. Error autem Plinio
adfi&us,
qui adhuc multos tenuit , ex eo eft,quod in M S S . legitur Ilipa cognomine illa
Italica^ quod pronomen , utapparebat, tamquam fuperfluum ejecit Frobemus,quem
plures poftea fequuti funt. Harduinus una litterula mutata reflituit Ilipa cognomine IliaItalica; monitus veteri infcriptione apud Gruter. pag. 3^1. n. f. immunes iliensesiliponenses, qui fine cognomine pag. 246. num. 7. funt municipium inlipense.Cognomen autem hasc Ilipa accepifle videtur , ut ab aliis civitatibus diftinguatur
,quia
pluresin Baetica & Hifpania Carthaginienfi urbes funt ejusdem nominis , quod acute Bo-chartus ex Punica lingua
,quafi nNJD JT^ty celfaplaga deducit , Geogr. S.Part.n.lib. 1.
cap. xxiv.Poft Ilipam Iliam eft urbs clariffima Corduba
,in eadem ripa , Marcelli opus , ut Stra-
bo prodit , fed cujus ? incertum. Vafaeo videtur Marcelli illius,
qui civili Caefaris&Pompeji bello interfuit, quod Cordubae ante illud tempusnullafiatmentio. MavultNonius cap. xix. priorem, quod Strabo eam wgMTjjv dnoiy.ioiv
,primam colomam vocat,
quamRomam hahocv , miferint in loca illa. Etiam Silius lib. 1 1 1 . v. 40 1 . Cordubae rnfe*cundo Punico bello meminit
,
Nec decus aurifer
-
y6 GEOGRAPHIAE ANTI QU 4 EOffigitania infufus amoeno blandus alvco , crebris dcxtra Uvaque ajas-ov, Quum B&tis duobus ofliis in mare excat , ajunt olim inmedio horumur-bemfuiffe, appellatamTarteffum. Audit regionem lu^nosiSx, Tartejjidem vocatam fuifle.PomponiusMelalib. ii.cap. vi. Stnus uitra cjl , in cotptc Larteja
,ut quidamputant
,ali-
quando Tartejfus. Sed hic de alio fitu loquitur,quo Carteja ef