c=m^N2

Nodus GordiusAEQ VITAT Is.

s Iy s DE

OBLIGATIONE JURIsNATURALIs,

D Isss RTATIO,oyam,

Consentientibus Musis Auraicis,P R IE s I D E,

VIRO Celeberrimo ,

Dn. m. JOH- BFRNH:tmmec**/

Phil- Prad:. & Hist. Fros. Regio,Pro Gradu Magisterii,

Ad Examen publicum desert,s. R. M. Alumnus

ERICUs A.In d. 23 Maji A. M. DC, XCVl.

Aboje, Impr. apud Jo. L. Wallium*

sACRT REGET MAJEsTATIsFido Viro,

REVERENDIssIMO IN CHRIsTOPATRI JC DOMINO ,

DN. sAMUELIWlRiKNIO,

s.s. Theologiae Doctori Nobilissimo,Dicecesios Wexionensis Episcopo Emi-nentissimo, Reverendi ibid. ConsistoriiPraesidi Amplissimo, Gymnasiorum re-liqvarumque scholarum Inspectori

accuratissimo, Domino summo, hu-milime venerando,Prospera cuncta !!!

ota viget PRiE s u l terrarum FamaI per orbem?

| Nuntia de titulis, detjve tuis me*

| ritu.'svecia dissundit, recipit tua Nomi-

na TellusGallica; qvam veteri Teutone nata Cohors

Te celebrat / memor' «rvans sub pectore, PindiQuantus cras splendor; cum tus svada potens

Pulpita Palladii doctis ornaret eorumColloqviis, dicunt .• gloria nollra chori

Hic suerat Pk.esul; resonant Upsalica castraCastalidum; prius hcic qvam gladiator erat

strenuus !hunc Phoebus rutila decorare TiaraEt voluit nostrum, siccine Doctor erat?

Credere vix podis Hekos! qvantumve triumphat.Tvecica gens talis, qvod Tibi sertur honos.

Jubilat ast summum diisusa smoiandica proles.Cui posuere, DEUM Te, DEUs atqve potens

Rex Carolus; viximmerito, qvia solis es instar.Vivere qvod potis esl, iti Tua vita bcit.

Tu recreasque soves tutaris st auxiliaris ;

Teqve savente vigens surgit in astra ceier.O nos felices! quam nunc sit tempus ovandi

Hic etenim samuel, qvi datus est Domino»Diligit, exaltat nos! O celeberrime Doctor!

Curvatis genibus, supplice voce precor!Auxilieris ei, qvi nunc Tua limina pulsar.

Bt spero neqveat sallier hasc mea spes.Qui quoniam bonus est,bonitate sunditabundc.

Ne careant unqvam, qvi bonitatis egent,yicego non ceslsem, vireat "Wirjenius, amplus

Et mage sit, Trino sundere vota DEO,Reverendus. Ajlputud.

Devotijsmtu cultorE. 0W2)&

Et e' smAdm. Plurimumque Reverendis & AmpUJs,

Domtnis.Dn. M. OLAO CAVALLIO,

Wexionensium, EccksiarumqvegUsiba Pastori & Archipraeposito celeberri-mo, consiki Eccksiastici seniori gravistimo,

. Patrono maximo.Dn. m. joh. colliandro,

Js. Theol. in Gymnasio Wexionensi Le-ctori primano inclyto, Paston in ‘jJBebcrtstisiss& ©enilttigslanbst mentillimo, praedicti judi-cii Alsessori jullistimo, Promotori magno.

Reliqvisqve Dominis LECTORIBUsClarilsimis, ADsEssORiBUs aequistimis,

Maecenatibus benignistimis.Nec non

Plur: Rever, £5* Cleri[simi* Viris,

Dn. HENR1CO COMMERO,Pastori in & adjacentibus Ecclc-sits Praeposito sidelillimo, Benefactori ho-noratistimo.

Dn. M. JOHAN. ROGBER.GIO.scholae Junccopensis Rectori summe indu-strie, Pastori in C5<>ni(Up & sDJdtlsnrp vi-gilantillimo, Fautori optimo.

Quavis Feucia!!!

\Atiam qvoque ve/lram , Promotorei!> mintrifacit vobis congenitus tn htemtos

\ savor i ambire jubet eminens e calotoncejsa Auctoritasdeniqve appellare co-git angusta srtu mea conditio, Eminetautem pariter pertinax in vos DEI indui-genua, atqve vesira in alios benignitas\Hoc autem quorum, prater egenorum, ma-gis annotaverint oculi, plane nejciverim,

dum hos solos laturi Vos dum conspexe-sine, cum audiverint exultare , laudarevero tum primum, hac ejl , semper, cumin sinu vejlro promovendi studium memi-nerint, viderim. Vultis Dignitatem Vc-stram devotis adorantium oseu/is exem-plum s sane. Patroni; vix qvempiam memagis Nomina Vestra veneratione susetepturum credo, qvoniam, qvamvis in pau-cijsimis vcstrum, voluere Fatu meos pa-scere oculos, mellitijstmi nihilominus ta-

men savoris veslri nutrimentum Ubajseme sateor , latorque nondum visum ani-mo tnhasisje Vejlro , adeoque sic benesa *

Ilum. Quod etenim volupe suit Re-verendissimo Dn; Patri Episcopo, nimi-rum mihi suorum humiltmo (lipendium,qvod ajunt , Territoriale suppedtsatum iri ,

idem,vestris qvoqve Benignitatibus arristjse

scio , per Uter tu qvia sic inaudivi, sen-siqpe omnium veslrum adhoc ditia satlavemajora , qvam nunc angujlo orationi* am-bitu complecterer. Unde nec proposuiratio ea nunc laudanda sed saltim memo-randa sumsit. In se qvippc ipso omnepraclari satli deau, crebra memoria , re-virescit, ideoque silentii salubritate cir-cumcingendum. Dignat autem interimvobis, Maecenates concino grates eas qveimmortales} reseret vero qvi soltu im-

mortali* esi. Et si bcc meletema, ani-mi grati signum, qvod heic tenui* & an-gusta ingenii mei vobi* obtulerit vena ,

judicaveritis , id candide exceptum can-didtjsme interpretemini , mihique veslrumsavori* sinum , variorum vita incommodo-rum incursu qvassato, perpetuo apertumhabeatt‘t humilime obttflor■, ut piam in-cluti vestri benesicii memoriam,ad ultimumvita sinem, yconslantistima sideperducam-

Vestrar. Dignit.

Humiiimus atg; officiosiss.

E. %

jisDC3W PUVV !—ITT DVD "tw

P(. I2ICI.2.

CA P. I.$.1

Enti me® nunc hoc mox il-lud volventi, qvodnam,ite-rum dilputaturus eligeremargumentum, literati» indeliciis futurum , occurritdissicultas non exigua,praeci-

pue cum non neseivenm pauca exutilTe.qvorumexactiorem hactenus non habuerint cognitio-nem, nec multa superede, quae ipsorutn oculisnondum suerant subjecta. Ceu enim seduli stu-diorum amatores & cultores, (alurantur natimagni Apollinis, quem % ri]^tos]o>qvasi omnia cum videntem tum audientemsingere conlvevcte Lacedatmonii, sic Parentisfirmiter insistences vdtigiis, cuncta sapienti*diligentisiime rimantur abdita, adeoqUe', sicrerum qvarumlibet periti evadunt. Illam vero

2

animi mei in (iiversa abeuntis perplexitatem,sustulit penitus maceriae, in quam incidi,quamq;mihi jam, DEO duce, pervolvendam suscepi,sc. de Obligatione juris Naturalis, majestasac dignitas ; Quo autem inoslenso bae in ea-dem progrediar pede, ab ovo, ut dici svevit,exordiendum est, adeoque primitus videndum,quod hujus nobis propositac rei tractatio-nem, ea Pbilolophiat sibi vendicet particula,cujus est formare actiones ad institutaturis, sc ad honestatss Cynosuram easdemdirigere.

§ II, Ceu itaqve obligatio qvadantenus ajuris objecti Natura dependet intrat: Inst; Eth.lib. v. c. n. sic ubi objectum consideratur,ibi & ipla obligatio tractari debet. Ob-jectum vero sunt actiones morales, qvascum ipso jure rectificandas, universim, gene-raliter & directivi;, inqve actu lignato, Ethbcam sibi vendicasie neminem insicias iturumspero. Qyod vero ICTF, qvorum est legetinterpretari civiles dc Jure Natur® hujusveobligatione agunt, hoc faciunt saltim in actuexercito & per bonam oecalionem, qvatenussuas conclullone», e lege Natur®, modo lon-gius, modo propinqviusdesurotas, actionibus,rebus & personis civitatem specialiter con-cernentibus, applicant.

* «v»

3$ III. Pratereo dehinc prolixam exi-

slentia Legis Natur* probationem, cum ean-dem hic (eu dudum evictam facile prarsuppo-nat qvilibrt; quo tamen praecipua: circa hanc remdubitationes radicitus evellantur, Paulus, va-tes ille Divinus, prodeat in medium,qvi in cap»II. ad Rom. v. 15. sat suppeditat rationum,juris naturalis probandi, qvod nimirum, cum.»s\' n \ * sita gentes ivdetwvylcts tv tyyov 7* vopxTrsov cv tu7? zctoiicug civiun <w/A,stci(>Ti/pxatisdvjwv Ttjg ycy jWss|u ci7i\yjhoytry.uv ncy "ihnhoyis/jsyju)v;Adsunt & plurima alia ex penu rationis inhujus sententia robur, qv* . depromi solentargumentorum pondera ■, scilicet est homo ra-tione praeditum animal, adeoqve in actioni-bus liberum, qvale qvid sine lege relinqviminime conveniens suisset; repugnaret nam»qve id & providentiae &: justitiae divinae, tol-leretur insuper ipsa socialitas, ad quam ta-

men summum rerum Arbitrum, hominemcondidisle conslat; qvin etiam sicut animal-culum qvodlibet, licet vilissimum , propriaepraecipue utilitati se devinctum instinctu na-turali sentit: haud secus prosecto, si sinealiqva intrinseca norma homini vitam diri-gere contigissit, non communis societatis, led

4tantam commodi privati rationem, eum ha-bicurum, imo non ni(i inordinato affectuummotu abripiendum esse, vix negavero, Hineqvoqve ad regulas illas innatas st prseceptageneralia actionum noffrarum It direxerimussilum, animum hilaritate eximia offici lenti'mus. Contra vero si factum fuerit, prae pavori-bus & angoribusconscientiac,qvemcunqiterraelocum occupaverimus, vixreqviem invenimus.Est qvippe haec,nimirum,conscientia, lex,accu-sator,testis, reus & judex; ut excelli Danh; satur,

s IV, Adhatc satemur sapientictimutnCreatorem mentibus mortalium indidisse asse-ctum pudoris, qui essetveluti cactos virtutis &

validum froenurn reprimendae malitiae,qvoetiamcernimus hominum, praecipue moraliorum, a-nimos sussundi, sceleris alicojus dum ipsos sub*iens cogitatio deterruerit, vel male commicto-rum plane paenituerit, ita qvidem ut quam-vis nulli se norint legi, puta civili, subjectos,proventuram tamen patrati facinoris poenammetuunt, ictudqve prosundi silentii velo obtegi,cordicitus vovent. st itaqve nulla soret lex,qvarnam metuenda poena.''dum poenarum me-tu» pratsuppomt scientiam legis.Nec unqvam polisit negari pudorem ob transgressam Legem ortu,legem etiam inserre. Hatc tamen cum ira a ;m»,

met adseruntur, non dico quemlibet pudorem ex

5delicto natalet trahere,qvia plurimi erubescuntetiam ob ea, quae in se turpia non sunt, Positidenique sio Naturali certarum actionum hone-state, & aliarum turpitudine, posita etiam ob-ligatione hominis ad veram felicitatem , perobseqvium legis innat», conseqvendam, neces-sario, ponitur jus Naturale, quod honella illa aturpibus separat, illaqi amplectenda, haec fugi-enda dictitat,& media ad sinem illum ducentiaprarcipit, qu»qae illi sunt contraria prohibet-»

s. V. Caeterum in deseribenda illa legeomnibus implantata, sc antiqvior & recentiormagnopere desudavit»tasvunde castra Imperat:Czsaris Justiniani scquente» Jus Natur» adse-rebant esse, qvod natura omnia docuit anima*lia, additur sc ratio ab iliis, nam jus illud nonhumani generis proprium ell: sed omnium a-nimalium, qvae in calo, qv» in terra , qv«in simi nascuntur. Verum omne quoniamjus li proprio, nec figurato aut abusivo dicendigenere uti voluerimus, morale qvidpiam pa-riter involvit, cujus capacitas recte denegaturrationis incapacibus, cujusmodi sunt cunctaanimantia, volatilia,grelsilia, reptilia , natati-lia, qvae solo naturali inllinctu l*pe-numero tijs avs-guTnKtis producunt, qua-propter indigna sunt salutari lecundum Jusnatur» sabricata atqve normata. Jdque przci

6puc vel ideo, omnis qvippe actio moralizatajudicium prafrequirit pratelectivum, qvod bru-tis ascribere est lucem tenebris addere, modumqvippe cognoscendi, seqvitur modus eligendi.Jed quis dicat bruta cognoscerc aliqua cogni»tione perfectiori & rationali? qva proinde,dum eadem destituta deprehenduntur, legiqvomodo satisfaciant, non video, cum sidumid, qvod intellectum habet, potest agere judi-cio libero, in qvantura cognoscit universalcmrationem boni, ex qva judicare potis est, hocve| illud efflentia boni gaudere.

J. VI. sunt scperplurim* alis LegisNaturae, qvs palsim circumseruntur definitio-nes, qvarum eminet summi illius Doctoris Osi-andri, quae, in oblervationibus ad magni Hu-gonis Grotii, annotata legitur, de Jure Belli(si Putis , incomparabile Opus: qvod nimirumsit regula qvadam firmiter homini infixa,qva(si indicat, qvid jusium in se (si injustum, (siad prius seRandum , pofierius vitandumobligat 1 aut si forte magis ad palatum fueriteruditisiimi Zentgravii, trado & hic eandemsio simantem : Lex hominis interior, est habi-tuale qvid congenitum, ipsiusque iutelleRuitanquam lumen redi, (si semen boni superaddi-tum,(siintelleRuiipsius anima tanquam tabulainsiriptum. Reliqvas Juris Naturalis sive de»

7finitiones, sive qvalcscunque descriptiones sci-ens volensque praetereo, qvae non minus acsuperius adductae illae ambae conciliationemfacile amicillimam admittunt, si dicatur, non»nullas esso a priori, nonnullas veto a poste-riori, ut dici solet, concinnatas, alias accu-ratiores, altas minus cales, proprias alias,alias improprias.

s. VII. Cum autem Legis Naturalis hicJoci a memet facta, imo in sequentibus etiampallim ulterius sit facienda mentio, non pi-gebit observasse legem dici vel ab illius ac-cidente legendo, uc vult Isidorus, vel ab es-sectu formali ligando, ut Thomas de Aqvino,vel a deligendo, ut Ciceron i placet, quasi sit eli-gendorum norma, ieu qvae prxscribit qvid siteligendum aut faciendum, qvid averlandumaut omittendum. Naturalis, autem haec le*audit, sive ratione caulae universalis, DEI sci-licet a qvo Tiakt d'ong ctpmsy n&s mr saepti,7iA«ov «57, qvem quoque veteres, naturam na-turantem, vocarunt; sive ratione subjecti,qvia naturae humanas conveniat, ac usibusejus commodisisme inserviar; praecipue tamenquia a natura & nativitate mentibus humanisinhaereat, & sine praevia ulla instit.utione, do-ceat qvid fugiendum aut amplectendum erit.Ne pariter qvis huc illucq; circa qvaestionem

8qvid Jit td , q\>od Legis Katura rationem ,

inhominibus habeat / varietate sententiarumabreptus fluctuet, sciendum est, Legem Natu-ralem, actum qvendam pure transeuntem non

esso* cum naturae, ceu habitus quidam per#manens, penitissime impresta sit, neccstum est, simodo norma & regula omnium actionummoralium erit dicenda. sed nec Dictamenrectae rationis, legem naturalem absolvit, qviasibi, proprie, judiciosuo qva tali, imperare nonpotest homo, judicium qvoque secundum le-gem, lex proprie dici non meretur. Nec Vi*Intellectiva & Facultas judicatrix,cum effectusLegis Naturalis sini obligare, accusare tran»-

greflores, convictosquc damnare, illius nonitem. Nec ipla Natura Rationalis est, qvippeejusdem est subjectum, & dc caetero, per se,non habet vim nosmet obligandi. Nec Naturaqva socialis, satemur qvidem in socialitatemnaturam esle inclinatam, interim tamen, qvatantum socialis, vim & latitudinem omnimo-dam legis non exhaurit, socialitatem, qvippevix credi debere puto Legi* Naturalis prima-rium esle sontem, aut principium ejus dedu-cendi adsqvatum. Proporro nec Jus Naturaeest mutua hominum, inter se Jaceslentiurn,Ferocia, qvippe cui, ex incidenti accestat,ho#mo, qvi ratione praeditus, imperare debet,alia*

9ad ruinam proximi, contra seipsum insurge*ret, dum tamen inter principium etiam sitpracticum: qvod tibi non vis fieri alteri neseceris. Adhatc nec incinctus mere naturalescssentiam legis naturalis consticuunt, sili enimcompetunt homini secundum appetitum sen-sitivum, caduntqve in eum, uc animans est,qvare nec legis rationem habere, nec ea, qvacsune legis naturalis, ad illos examinari posiunt.Curnqve inter dictum iiium appetitum & rectamrationem non raro sit pugna intensissima,hoc ipso etiam viciosi sspissime deprehendun-tur. Necdeniq; Voluntas seu Appetitus Rationa-lis lex naturalis dicitur, costa enim est, & noninteliigens per se, qvid bonum aut qvid malumsit. Maneat itaqve legem naturalem in nobisesseqvid supperaJduum menti humante, qvod nihilstiud esse potest, ratione prascepta& principia generalia prima & prailica, ut ma-lum fugiendum,bonum sectandum, DEUMcolen-dum, Parentes honorandos, Neminem Isden-dum,Gratiam benefactoribus rependendam &C,

CAP. U.s si

ari* dehinc affectiones juris natura:, ab hu-* jusdem scriptoribus, qva» nunc pauciori,

nunc prolixiori, enumerari solent ordine, ve-

10

nircut recensendse, praecipue qvoniam & in e-arum seriem a nonnullis reseratur Obligatio,qvatn mihi enucleandam proposusi juris natu-ralis; led miliis iliis, obligationem naturalemvel obligatoriam accongemtam svasionemac inclinationem, formam juris naturalis esso,ut pcorsus negamus, sic non veremur sateri,illam eandem potius effectum juris naturalise(Te dicendam, nihiiqvc aliud inserre, qvamne-ceiTuatera agendi moralem, ex ipsa rei scilicecobjecti natura non parum resulrantem.

U- Ut vero melius paterae nostramens, ad suos reserenda est natales obligatio,qvos ipsi suppeditat verbum obligare, cujus vo-cabuli diverlss acceptiones recensec nostri z-vi lexicographus ille plenillimus soranus qva-tuor. Adeocjve u. sumitur proprie , ut vultnera obligare. Cic. m. de Nat. Deorum,cap. xxu, |3 significat devincire, qvod & ab-solute Plinius diarst Paneg. cap. xtvm. Po-pulat Romantu obligattu a tribunali tuo nonexoratu* recejsit, id est, obsirislru beneficio, y.accipitur pro oppignerare. dVetonius inVcsp:cap. vi. Rediit nihilo opulentior, ut qvipropelahesaUam side omnia praeli a fratri obligaret.<?. est & venesiciis devovere. Paulus Jib. v.iens, Tit xxm, sent. vm. Ghi saera mpia no-Uurnave, ut qvem obeanarent, intersicerent.

11

obligarent, secerint , faciem}.',ve curaverint ,

aut cruci asfiguntur, aut hesi ia objiciuntur,A secunda autem signssivattone verbi obli-gare, obligatio qvam nos meditamur Ili-um traxit ortum, sive astive, live passive de-inde consideretur. Nemini unqvam conces-sumest cuncta edicere benesicia,qvibus nos sibidevinxit summus ille rerum Arbiter; creavit nosdum nihil eramus, variis ornavit dotibus, in-tellectu nimirum sc voluntate, ut per actumprioris, qvid verum, qvid justum sit, videremus;per posterioris autem, qvicqvid boni eligere-mus, malum contra evitaremus, Inqve hispraecipue dispalescit hominis ab animantibuscaeceris diktepantia. Unde nccessum est, nosdevinctos esse omnia ea implendi, qvae nobisin lege sua praecepit vel omittenda, vel com-mittenda. Dico lege sua, lege videlicet con-siderata, non idea/'ter st abstmBive, prout iuDEO est omnis rectitudinis & honestatis

(qvae vocatur lex DEI, non qualimensura aut regula soret actuum DEI seu adintra seu adextra terminatorum, illi enim suntnaturales ab intrinsico necestarii, nec sub le-gem cadunt; hi vero nem sunt subjecti superi-oris alicujus porentioris imperio;) sed imita-tive & derivative, prout in Lege Natur® &

recta ratione conspicitur ejusdem qvasi ideatuna

12

& £>tjv7rusxci% Unde etiam Lex natura vocatur

radius & respUndeicentia quadam quasidivi-na rectitudinis, sanctitatis & justitiae immuta»bilis in nobis, in quantum divina sapientia,secundum haec attributa, creaturam intellectu-alem Creatori conformem fieri & vivere de-tere, eandemque gubernandam eslse judicavit.

§. III, Progredior ulterius ad definitio-nem nostrae materiei, qvam maxime perspi-cuam exhibet illustriisimus ille Pusendorsius,inqviens > Obligatio est qvahtas moralisoperativa, per qvam qvit praslare aut admtt-tere^velpati qvid necestitate morali tenetur.Qyod vero Juris ConluitiRomani Obligatio-nem definierunt per vinculum juris,qvo,neces-sitate adstringimur alicujus rei solvends, se-cundum nostrae civitatis jura, id de civili intel-Jigendum i qvae alieni est sori; illa autemiqvam hac vice diseutiendam suscepi, appellariqvidem potest vinculum juris, sed naturalis &

seqvitatis, unde etiam titulus, qvem primadilsertationis hujus exhibet facies, recte NO-DUs dicitur GORDIUs,obsuam validitatemjObligatio etenim Naturalis cunctis ita inhae-»et, ut nunqvam separari potest ab homine,sed eum validistlme, modo velut inexplicabili,stringit v Nimirum injicitur enim per illam,velutifraenam qvoddam morale, nosts£ agendi

13libertati, ut in diversam, qvam qvo illa ducit,partem tendere non possumus. Caeterum, at-

tenditur Obligatio, vel prout est actus Legisla-toris, qvo, actiones legi sus conformes eis,qvi-bus lex sertur, necessarias e(Te indicat, ut a-pud subtilissimumillum Cumberland i vel pro-ut est aliqvid inhzrens ei qvi obligatur: Qvomodo a Beato Pusendorsio consideratur. Qvaeqvoque causa est cur dicatur Obligatio quali-tas moralis cum penitissime homini qva rati-onali & sociabili semper & insides,& qvidem omni, sano sensu, potentialiter,licet actualis illa sesc non item omni temporeostendat; Caeterum adstringit qvidem haec no-stra obligatio moraliter cunctos, ad qvidpiamvel patiendum vel admittendum, imo & omit*tendum; non qvasi voluntas hominis cogere-tur comptilswl, posctive, directe &Physice, utlo-qvi amant Moralistae; sed itnpulstvi i tndire*Ple, logice d rhetorice , qvae sit rationibusplausibilibus & svadendo, unde est qvod Ob-ligatio non qvasi naturali pondere volunta-tem premit, sed moraliter assicit, & peculiatiqvasi sensu eandem imrinsecus imbuit, ut insuas actiones ipsa censuram exercere debeat,acmalo quodam seipsam dignam judicare, msisjrssenptx libi normae sernet conformaverit.

14Et in eo prateipue Obligationem a coactionediserepare constat, utraqve licet metum ali*qvem ortenderit; dum haec voluntatem extriti-secus concutiat, & in electionem, rei ingratae,per solum seasum immineatis mali impellat 1

.

Essicit autem insuper obligatio, ut qvi, co-gnoseere ipsemet adigatur, (ibi non immeritomalum evenire, qvod apropodta regula devi-vianti est propositum, cum ulcro eandem se»qventi illuti declinare licuerit.

CAP. III.s- si

Non praetereundam hic judico multiplicemObligationum divisionem, quarum alia est

plena seu perfecta, alia minus plena seu im-

perfecta ; Prior admonet subjectum ( qvodnamvero istud est, infra, DEO Duce, docebitur)de suo debito, cogitque ipsum sateri sernecperfecte obstringi qvadara nccessitate moraliad singula ea prsstanda, qvat prarstanda suntjubi est jus perfectum exigendi , ibi qvoqueperfecta obligatio prarstandi intelligitur. /V-slerioru autem tanta non est esficacia, ac prio-ris, ca enim in statu naturali si non implean-tur, nemo ad praestandum vi adigi potest, incerto tamen casu, hanc qvoqve evadere perse-ctam, manisestum est.

15§. II, EsI praererea obligatio t]'ta congenita

leo trtsita, alia adventitia vel atcessbna\priorest, qva cuncti homines, qv3 ratione praeditagaudent, seu qva: ipsam naturam rationalemqva rationalem, conseqvitur. Haec semet exe-ric non solum erga supremum Numen, id-que veneratione, cultu ac obedientia, qvafieri potest maxima,proseqvendo, sed etiam inofficiis tam erga seipsos, qvam alios mortalesproducendis ac pradtandis considit. Poslertorautem est qvae homini consentienti, vel tacite velexprejst, per signa,gestus,verba, scripta sive pu-blica sive privata injungitur,provepiensexante*greflo facto humano, qviconsensus improprietalis a nonnullis dicitur, quatenus acqvitate ni'titur. Qvomodo autem obligationes adven-titias nascanturcx duplici praecipue sonte, seumodo, nimirum per promissa gratuita & pa-cta reciproca , de eo prolixe agunt Morali-stae, qvare etiam u$ cv TtKposu hic affero, pro-tnissionibus seriis3c pactis nudis, jure naturali,vim qvoquc inesse obligandi, sides enim dataerit lervanda , idqve vel ideo, qvia scientesvolentes sponte consensimus : poteramus enimnon consentire.

5. I II. Proporro obligatio ve! Naturalisvel Civilis audit j illa est qva: duntaxac vi na-turalis legis confluentiam stringit, ita tamen

16oc in soro civili actionem non pariat ad exi*gendum,sedsolo pudore & probitate hominumcontinetur, imo relinqvitur suas naturalitati &

cujusqve conscientiae, hincergb non plane inessi»caxest, ast alios qvoq; habet effectus, qvoruminterventu nonnunqvam utilem qvandam a-ctionem concedunt. H*c vero ell, cui leges,imperiumque civile succenturiantur, cui qvo-qve non solum eadem vis & esficacia in re-specto ad obligationem conseientia: ac prioriattribuitur, praecipue dum haec versatur circaobjectum legi naturali non repugnans, sedetiam sunctionem poenalem cum coactioneConjunctam insuper inducit. De caeteio (den-

tio praeterire neqveo, quod Hugo Grotiusnaturaliter & civiliter obligari, perobscurumpronuntiet esse loquendi genus, assericque ob-ligationem naturalem, per abusionem dici deeo, qvod fieri natura honesium est, qvanquatnnon vere debitum : interdum vero magis pro-prie id, qvod nos obligat, sive inde alteri jusoriatur ut in pactis, sive non oriatur, ut iaplena & firma pollicitatione ; pergit ulteriusasfirmando civiliter obligari ex actu (uo qvetn-piam posse,aut eo sensu, ut obligatio proce*dat non ex mero sure Naturali, sed ex jurecivili, vel ex utroque, aut co sensu, ut in soroactio inde detur, haec ille.

175. IV. Est insuper obligatio ve! Perpttu*

\e\Temporaria i Priorem ceu legi naturali ma-xime propriam, ne quidem leparari posle apersona quam assicit, qvousqve extitcrit, di-cimus, cujus nomine venit congenita illa ob-ligatio Erga DEUM, erga qvossbcc homines,ergaqve seipsum, ut inserius etiam paulo sil-ius explanabitur, hujus tamen obligationisindoles ita qvidem perpetuitatem reqvirit, ut

exercitium ejus aliqvando tamen suspendere,idqve ex parte duntaxat, cxtrinlcca cogar ju-beatque necclTitas. Pojleriori* autem naturaest, uc tolli queat, non permanentibus ho«minibus sc: in suo statu, quos obligat, velquibus inexistit.

$ V. De caetero, yestigia ulterius pre-mens exccllentissimi illius Pusendorsii, obli-gationem facio mutuam vel non mutttanu>.

Haec est, cum renetur quis quidpiam praedarealteri alicui, verum ut nulla insu Obligatioilli, cui qvid debetur, sdaeqvipollens pracstan-dum adstringens, talis est obligatio, interDEUM & hominem, qvae intercedit. DebeeDEO homo multa, homini vero nihil DEUs,Illa est reciproca, ita tamen ut in eo, cui eXobligatione quid debetur, alia sit obligatio»cujus intuitu vicissim alteri praestare qvid tc-

neatm. Ex hoc rivulo emergit lubdivisio haec

18nova, nimirum qvod obligatio asia sit per-secte alia imperfecte mutua, illa reciprocatio»uem omnimodam admittit, hate vero, partimob inaeqvalitatern personarum, partim ob di-Icrepantiam in obligationis modo, eandem ex-cludit. Atqvc ita expositis brevilsime variisin Jure Natur* potissimum occurrentiumObligationum distinctiombus, sive spccjebus :

Nunc naturalis illa, proporro, unde suos du-cat natales, io capite jam jam subseqventierimus visuri.

CAP. IV.§ r.

Vim obligatricem Juris Natura? ex variis,varii deduxerunt, sontibus; non secus aC

ipsam juris Naturalis essentiam plurimi vari-am constituere. Nor pauci originem ei adscri-pserunt simplicem rationis dilqvirentis usum,jus puta Naturae, animae nodra facultatemintellectivam esie, ut brevilsime superius indigi»tavimus, frustra asfirmantes; sed cumdeno, (qvem citat Zentg:) tam multiformis atq;in incerto posirus eIt pa sti m hic usus rationis,ut qvod uni plurimum volupe fuerit & ceu proprincipio evidemissimo, sive pro condusione,principio noti impari habetur; id ab altero

19haud vulgarioris mentis, plane rejicitur, aut

salrsm non admittitur, exinde qvapropter,qvomodo originem trahat cbhgatio Naturaiisnon video, dum ut ipsum jus cunctis ani-mantibus, rationalibus puta, unum idemqveest; ita ejusdem obligatio omnibus commu-nis erit. Alias notum est, qvot capita utdici p/evit, tot csse etiam senlus, qvot homi-nes, tot eorum judicia, nunc in hanc moxin illam partem deviantia. Dixi obligatio-nem omnibus esse communem, quia est hocipsum jus Natura:; ut vero evitetur inde forteproventurus scrupulus, duplicem hic apponodistinctionem, nimirum. s. Aliud ede ipsum jusNatur®,aliudcjusdem usum & applicationem.Jus ipsum, qvatenus est habitus animo impres-sus & inhaereas, apud omnes unum & idemest, ratione scilicet speciei, etiamsi ratione nu-meri & individui variat. Usum autem & ap-plicationem variam csse, liquido constat, exipsaexperientia, partim qvosd DHi caitam,partimqvoad officia erga semetipsum,partimque quo-ad proximum: inter causas verum enimverohujus varietatis multiplices, est qvoque huma-na: mentis pravitas, praconcepta opinio , necnon corrupta, vel aliquando melior, adeoquein*qvalis educatio & institutio. II. Occurrunt

20

pariter,circa u(um JurisNasuralis,duplices no-tiones ; qvarum qvardam sunt primariae; qva:-dam secundariae •, istae principiorum , hs veroconclusiouam nomine veniunt. Priora lutuper senota, mamscsta, & apud omnes immotaqvaedam axiomata-, ut DEUM colito, neminemlaedito; Qvodtibi non vis fieri, alteri ne facito& similia. Poslerioris autem proprie & spe-cialiter sic dicti-, sune alia sistuca ex prin-cipiis illis, interventu rationis, elicita, vel perdiscursum collecta, qvse velat rami ad radi-cem reflecti poliunt.

§. II, .scd nec satis commode illi videntursentire, qvibus arrisit opinio, qvod vim obliga-tricem legis connats, naturae humana:, quarationalis, absolveret conceptos: qvoniam, ucin superioribus (impliciter ostensum, excellentiillo titulo juris vix digna censenda esi,nam utIiomo rationalis audit lex facit: imo dicimurrationales, qvia secundum legem, naturae insidi-latam, vitam , actionesque insiituimus. Noadissiteor, nos obsirictos esle implere ea,qv« na-turae sunt consentsnea, praelcrtim cum simus,animalia, qvibus ex ratione & secundum rati-onem vivere convenit Interitu tamen natura

non habet vim obligandi nosmer, rum haec i-psi comitetur legero dunuxat, eidem naturae..

21

primitus per creationem,per nativitatem poslea,divino diguo inseripta. Prohibere qvidem & a»versari videtur Natura uoslra malas actiones,led non legaliter, verum rcalitcr ,

ut doctesatis Joh : Zentgravius Pros. Argentoratensis,cjvia cum natura rationali moraliter (unt in-compossibiles, Prolixe qvoque hic adducipoffent qvs in hanc rem apud Joh, Michae,lem Langium ante annos aliquot AdjunctumFacult. Phil. Jenensis, in Majoris tractatus Epsitome Juris Naturalis, scripta inveniantur, ubipariter is omnia pugnantium genera percur*rendo, accurare dispicit, nu-m ullo modo diciqveat qvod actus inhonesti, cum natura ratUonali repugnent. sed brevitati litans ista prae-tergredior, Adsine, idem plerumqueqvodeon-tra naturam rationalem disputan Iolet, pariteropponi potest, sodalitatem, nimirum,obligati*vam posse Juri Naturae unice dare vira, aperteasserentibus. sane illius obtinendae gratia, noanegatur qvidem obligationem qvadantenus& inmultis, esse hominibus iniunctam. qvod autem

omnis a socialitate, ad singula officia Juris Na-turs seqvenda, procedat obligatio, vix admit*tendum , est enim illa res qvsdam lege po-tius praecepta, quam ipsura praeceptum, sivska aut ejHs obligatio*.

22

§. IU. Vix proporro co adigar, ut sidem ad«hibeam sententiae eorum, qui autumant, exclusoqvasi Jure Naturae, internam in homine obii*gationem ex assVctudinc quadam & qualicunq}imitatione descendere; dum scilicet a tenerisannis, usum exeremes rationis, vident homines,huius vel illius bona acia probari, mala vicissimimprobari, & ilia laudem haec poenam sequi;id quippe non statim obligat, qvod usus in-veteravit, nisi ad regulam juris normarumac directum est. Et si moralitas actionumhumanarum ad Jus Natura: dirigenda sit, se*qvitur obligationem juris e* aslvetudine qua-dam nullo modo posle oriri, cum honestis,illa eadem, multa quandoque iniusta, facileadmittente.

IV. Enumeratis ita sententiis variorum,re-slat adhuc una, qva: ad veritatem proxime ac-cedere videtur, adeoque Obligationis Naturalisprincipium ipsum DEUM in secula benedictumunice agnoseit, id qvod ex lumine natura: ma-nsestum esse, non male asfirmari potest. Hicenim cum homini naturam suppeditavit talem,ut extra sociabilem vitam vix servaretur homo,quamobrem eidem indidit animum, qui, capaxesTet notionum,qva: humanitati ejus intervirent,& insinuavit has notiones per motum rerum

23slaturalium, ab ipso primum movente, prose-ctum , ut manisethssime repraesentare! homonotionum istarum connexionem ac veritatem,unde lane intelligi poterit, DEO quoqve pia*cuisse, ut attemperaret homo suss actiones,secundum hanc indolem, homini prae brutis,peculiariter donatam, qvod autem cum sineobservatione Legis non potuislet fieri, voluitsanctus ille Creator hominem obstrictum esscad istanc servandam, tanqvam medium, nonex hominis aut utilitate, aut nuda voluntate,vel consensu unius vel plurium prosectum, scdexprelse a DEO , huic sini procurando, con*

stitutum. Qyi enim cuique imperat sinem,existimandus ea omnia imperasse, qv* ad si*nem obtinendum ducunt. Volens qvippe si-nem vult etiam media ad sinem ducentia, lo*qvuntur Logici.

$. V. Et qvemadmodum officia Jure Na-tura: praecepta, tam abloluta quam hypothetica,qva maximam partem, sed non omnia, suntsua natura talia, hoc est , bona vel malaita qvoquc in illis duo notantur: unummorale alterum legale. Respectu hujus ,

statuimas cum illustnssimo illo Pusendor»sio, aliisqvc Moralistis, obligationem Natura-lem dTe a DEO, ipsius qvoque Juris Natur*

24*

auctore; respectu vero illius videtur qvoquealiqva adesse obligatio intrinseca>ex necdsitatetaOraii, scu interna ilia actionum moralitace,resultans, qva propter ; non male asserit LudovsMolista dum dicit; Obligatio Jurh Naturaliaoritur a natura objecti tsjese dissundit inpra-eceptum, sicut a contrai io,obligatio jarispositiviOritur a praetepeo Is sese dissundit in objectum,Et illa Obligatio moralis strictilliine loquen»do, dici porest. Contrarium tamen cum plc-sisqiie aliis desindit Egregius ille Juris Na-turae scriptor Eisenhart, qvod scilicet vis ob-ligandi ct objecto orortianare non potest, naminquit, Uc:t necessartus Is immutabilis sit ne*xus inter conditionem objecti, sert humanet na-tura cdnsesvatiohem ac perseliionem, isallio-,nes, qvas illa conditto , tlhqtse sines posin-iant aut recusan: , si tamen ahhones tlU, qvasditta conditio objetti postnlat, emittantur,tunc qvsdcm cejsant essettus , objetto tlh con-gruentes , cOntrartique oriuntur per qvositatura 'humana deflruitttr , sed ex vi objectiqvidem ulterius nihil inde jeqvitur, nisi adsitDEUs superioris imperii jus habens cumsum •

tna sapientia , potentia, bonitate (s jusiitictconjurittum, quas attiones tllam sempiternamtum natura humana convenientiam habentes

25ju(seritl & contrarias prohibuerit , apud quemproindl quotquot contra illa pracepja secerint%

in reatu constituantur , ejusque vtndisam exs-periri teneantur : ex dtverso autem , ab eodempr&mia expehlant, qvotqvot tUtus jujjit obtem *

perant, Haec ille.§, VI. Cum sutcm DEUs Ter optimus

Maximus, ut modo innuebamus, sit prima-rium Principium Obligationis Naturalis, hincrecte colligitur, qvod haec duntaxat ad eaqvae non impollibilia sunt, qvaeque juri Na-turali non contradantur se extendat: Id e-nim divina ejus expostulat sanctitas, requiritq;justitia. Ac vcluti non potest ea qvae mora»Uter impollibilia sunt, hoc cst, lege vetita, seUturpia, quae salva honestate fieri non poslant;ita nec vult talia Fhysice, agentis scilicet vi-res divinitus acceptas, superantia, qvaeque ta-lia nostra culpa non evalerc, praecipere. Ju-ri enim praecipiendi divino respondet a pattehominis obligatio ad obsequiurn, qv$ ad im-postibilia, quando praecipue impotentia illa,nostra non est contracta cooperatione, nonpotest extendi- Est qvidem Nonnemo asserensLegissatorem non posse praecipere quid physi-ce imposii bile, posse tamen addit imperare o-bedientiam de iis, quae impossibilitatero mora-

26lem continent; qvia libertati,dicit, voluntatis ni-hil contrarium imperat,cum tota dissicultas pa-remii ex ipsa voluntate oriatur. Verum pu-gnaret hoc cum bonitate sspientissirtti Legis»latoris, Creaturam scilicet obstringere ad ejus-tnoui praedanda, qva; vires supergrediuntur da-tas. Ut vero superius aliata evadant clario-ra, hic pariter notandum, qvod ea qvae di-cuntur impossibilia rooraliter, in se talia sae-pius non sunt, sed cxtrinsice talia vocamur, obprohibitionem legalem adaeque desectum vo-luntatis, sine qva, cum effectu morali aliquidfieri non pote si. qva vero polita, omniaplana sunt ut doctiss.ille Zencg; quoque asserit.Verum cum vires [tuis prastandi, culpa suddetriverit\ aut perdiderit homo', eodem modotraslartpottji, atque s vires adhuc obtineret!cum sa tilis alias ejset via quamvis obliga-tiouem paulo laboriosiorem eludendi , ultrocorruptis praendi viribus. Pusend: OssiciHom; & Civ, Lib. i. C.i. §. 2J.

§. VII. Ac veiuti irnpossibilium nulla estObligatio ira haec eadem ad ea qvae illicitaac obscosna sunt sese neqj extendit. Cum enimea, qvae jure naturali ut immutabili, prohiben-tur, sine mala st illicita intrinsece & sua na-tura, ideo nec posse-a DEO praecipi verum ess,

27repugnaret qvippe hoc Divinae ejus sanctitati,Justitise & Bonitati. Proinde eorum qvte nun-quam prateepta sant, nulla qvoqve est Obli-gatio. De Obligatione autem civili ad ea qvaeillicita videntur, nostrum non est agere ; ideo-qve hic plane omittitur.

GAP. V.§. h

sed nunc ulterius de subjecto ObligationisNaturalis dispiciendum est ; illudque Omnes

& lblihomir.es sunt,non vero inviti, impube-res, insani, ignorantes, qvippe qvi vel judiciumrationis plene exercere non poliunt, vel ean-dem extrinseca quadam necellitate impedirevidentur.

§■ si. Qyod vero homo Obligationis ca»pax sit, e;us rei causa est, praeter superioris &

ab hoc latae legis, ceu certae normae cognitio»nem, ipsc intellectus & voluntas, haec enitnli*bcrtatem habet ad bonum & malum } nonqvod tam bonum qvam malum velit formaliter*seti uvod bonum velit, malum oderit; potestexinde illa se flectere ad utramque partem,&ad normam juris, hoc eligere , illud veroauersari. Et in eo potistimum considit volun»tatis nostrae libertas, qvod polsimus per liber»

28tatem contradictionis stiqvid velle, & per li»bmatem concrarietatis e duobus aut pluribuspositivis oblatis, vel in hoc y vel in illud agere.Hic autem memoria celebrandum est, qvodin Disqvisit! luis Practicis egregie disputat,Adm, Rcverend. & Exct llentisT- noster Theo-logus Wanochius , voluntatem nimirum ho-minis, duplici operari modo, dicens :uno, utnatura, & sic dicitur cum determinatione ad«nam omnino partem & necestitate Physic&velle, actusque inde elicitus vocatur naturalis-,altero vero, ut Voluntas ,

& sic appetit permodum voluntatis libere, atqve inde elicitusactus vocatur liber. Priori modo desideratVoluntas in communi bonum, inqve illud na-turaliter tendit, sicus qvathbet potentia nato«

raliter in objectum suum sertur? Posterioriautem, ut convenienter agat, lex illam stringit,imponendo ipsius libertati fraenum, ut adUtrumque oppositum flecti neqveat, hoc esl,«t contrarium legi nihil faciat, qvia se p«-na assiciendam sentiat.

§. I tJ. Cumque ita noverit se adstrictam &

ad legem obligaram esso voluntas, ut nihil ap-petat nili legi consonum, subcst isti mox exhoc obligationis lensu Conscientia, qv» o-tnnium actionum, moralium videlicet, veris-

29simus testis ac judex est , medias quasi in-ter DEUM & homines agens partes, infraDEUM, at supra hominem ,

Deo subdua , ut

mimstra-, homini tndita ut Domina , veluti ele-ganter loqvitur Robert. sanderson; insinuatqvippe nobis placita legis aeternae,ita ut DEI lo-co, in mente hominis sit, eumque, hominemputa, factorum faciendorumq; commonefacitut excellent! satur Zentgravius, unde etiam abOrigine appellatur Corrector asestuum a-

nimo padagogut, Distingvitur autem ab iliu-striss. B. Pusendors. in antecedentem & con•

(equentem. illa est qv* facta antecedit, qvidbonum, qvidve malum sit, & ideo agendum velomittendum , dictitat. Hac veroest judiciumvelut reslexum intellectus , supra omistis aut

commistis, adprobans bene, damnans male sa»cta •, utraque obliganti prior, ut se teneri sa-teatur praestare, qvod lex illi mandat: Poste-rior, ut de admislls vel bonam considentiamobiervatispraeceptis, vel malam neglectis ha-beat, adeoqve hominem reum poenae indigi-tat. Obligatio consicienti* in genere est,qvando lex talis praeseribitur, cujus tranlgtes-sio laedit ipsium internum cordis siensum i ut

qvis proprio judicio convincatur se pcccas-Ie& poenas promeruisse: sumiturqve dupsiter.

30a- proprie , qvo sensa est obstringere ad obe-diendum sub culpa morali, adeoque sub me-tu offensionis DEI, aut violati Numinis Di-vini. /3. Improprie & late , qvo senlu esl ob-sttlngere ad obediendutn sub culpa tantumcivili, & sub metu offensionis hominum, undepudor aut insamia timetur. De cattero, Obli-gatio conscientiae, velcst diresta, cum legis pru-varicatio in ipsum DEUM sertur & cultuidivino per se advectatur j vel tndiretta , cum

avosilct per se & propinque DEUM DEIve enl-tum non attingit, remote tamen,qvatenusor-dinationi Dei reliditur , ejusque ministri con-temnuntur, vid. Excell: Meisni

CAP. VI-§. 1.

subjecto Obligationis Naturalis, justa me-thodo, ejusdem subjungimus Objectum, sive

adqvid nos stcingat,aut circa qvodjsuasexerceatvires Obligatio naturalis. sicut proinde JurisNaturalis ohieElum ejl Rea/e vel Personaleiprius omne Tr&ocjor , non solum sua natura,ledetiam utilitatis & necestitatis rationehone-isum, ad summum bonum seu felicitatem ci-vilem obtinendam conducens; pellectus ipseDEUs, propria qvatvis persona & proximus;

31sio illa qvidem Juris Naturalis praecepta suntad utrumque obligantia. itaque qvod Deodebemus esl, ut nobis pr«svadeamus illumexisiere, ut /it ens perfectum, unum, verumbonum, sanctum, mdependens, aeternum, in-Gomprehensibile, immutabile. Ex hisce omni-bus e*isientiam probatum ituri argumentabi-mur ex caularum lubordinatione, in qvibusdari non potest progrelTus in infinitum. Ergoadaliqvam tandem causam adveniendum,qvaesit ablolute independens, qvalis DEUs est.lle»liqva autem hicrecensua attributa Divina, &

ab Hugone & Gvilielmo Grotiis, in degan-ti/simis eorum operibus distuse satis per ratio-nis duntaxat lumen egregie eruuntur, ad qvosetiam Benevolum remittimus Lectorem.DEUMuniversi hujus Creatorem agnolcemus,ipsa ratione manisestantc, omnia haec natu-ralia nunc exi/lentia, a /eipsis primitus nonextitisle, nihil enim est causa sui ipsius, ut lo-qvi svevere Metaphysici., Eslet enim ante-qvam esiet, qvod absurdurn, e/Tet qvia in se in-flueret, non esset, qvia producendum esset. J.Eum ceu omnium Gubernatorem venerationesumma suspiciemus, sine eo, qvippe cuncta con-susioni inordinatae esient involuta , praesentevero ac dirigente qvac siunt,ordine siuntadmira-

32bili & conslanti. “V Glorificationem ci debe»mus, & qvia est suppremus, illum colemus, qviaunus, idololatriam evitabimus, qvia optimus,illum amabimus, qvia Dominus legislatorquesummus ci obtemperabimus, in eo adquielcc*mus, & in eum unice sperabimus.

§. H. Qvod Obligationem Juris Natura-lis adtinet circa seipsum, de ea notanda se-qventia, nimirum qvemadmodum gaudet ho-mo partibus cstentialibus duabus, anima puta,sc corpore, qvarum prior Regis est instar,postenor autem ut subditus exeqvens jusiaquaelibet per sua mimsteria necestario pera-genda ; ita illarum divisim & conjunctimsummam habere curam homo obligatusest. A-nimam autem ut nobiliorem praeprimis facietornari dotibus, per qvas ad aeternitatis sastigi-um facilimus patet aditus; restius quippe vi'detur, ingenii, quam virium optbus gloriamquarerei ut politus satur sallustius. Neclonge postponenda est cura corporis, ipsiusanimae domicilii artificiosistlmi, hoc enimtemperanti victu & amictu sufficienti con-!servandum est, ne vel propter nimiam in»gurgitationem, vel immodicam a victu absti*nentiam, vel alium qvempiatn actum illicitum,aut taedio molestiarum,conditionem humanam

33(communiter comitandam , auc indignationemalorum aut metu dolorum , aut per variamjactantiam fidei, aut sortitudinis, vitam qvisabbreviaverit; ut enim homo sibimee ipsl illameandem non dedit, sic nec prolubitu eam de»bec abrumpere. sed siudiose tenetur ei prosis-cere, eamque contra injurias irruentium de-sendere, & ita cjvidem ut si sorer, qvi exitioalicujus immineret, vel vulnerando, aut laeden-do, ve! vitam ipsam in dilcritrien vocando, pu-dicitiam oppugnando, auc res & facultates abri-piendo, tunc non lex ulla e si, qvae jubeat eumprodere suam salutem, utaltcrius malitia impu-ne graslari queat. Et si accidislet qvempiam itaih proximum irruentem occidi, culpa non eritadscribenda ipsl occidenti, sed pravitati occisi,alteri isianc necclsiratem le desensuro impo-nentis. Non tamen sctnper qvando intenta-ta fuerit aliqua violentia , ad extrema, sit li-citum provolate,tutiora sed prius tentandare*inedia; qvat si apud invadentem non attendan-tur,- nec tempus auc locus inflatu ptaccipue ci-vili, invocationem Magistratus concedat; vixyideo, quare non postit jus (emet desendendi esJuris Naturalis Obligatione, etiam cum damnoarq; nece invadentis,tunc exerceri,Natura enimtuiqUe indidit ut suamvitam alterius praeserat»

§, Iss. Denique, ut etiam verbo tangamusObligationem hominis erga alios naturalem,

34oblervandum, primarium, qvod communi istoobligationis vinculo proximo debemus, in scprimo intuitu etTe facihmum, nuda qvippeactionis constat intermidtone Ne, nimirum,quis alterum Ledat: certe, hoc omnium utlunante neCesiTarium, ita & latilsimumest, cun-cticina notissimum, qvo sine socialis & rati-onalis vita nullatenus consistere potest. Muni-untur quoniam hoc praecepto& sacro sanctaquasi jubentur esie, non illa tantum, quae im-mediate proximo nolito ipsa dedit natura;sed & plurima, qvxcunque inllituto aliquoaut conventione humana sunt ab aliis qvatsita.si autem contingeret cuipiam a qvopiam da-mnum inserri,non solum directe & immediate,per se, sed etiam per alios tndirelle & mediate*tunc damnum, quantum fieri potest, nisi percasum pure fortuitum & citra culpam suamalterum qvis laeserit, abeo,qvi causa prin-cipalis ,

nec non ab acccsToria, si ad actumipsum, qvo damnum suit datum, realis aliqvidcontulerit operx, sarciendum est. si veroplurimi in damnum conspiraverint, capiendusqvi vel imperio, ve! neccstitatis modo alio,alios ad factum impulit ,■ sine necellitatc au-tem accedens, eatenus tenebitur, qvatenusad facinus qvidpiam contulerit. sed qviper malitiam alterum Ixsit, is non solum ultro

35reparationem damni debet osserre, scd & poe-nitentiam sui facti ©(sindere, veniamqvc petere,qvibus comaiislTis, petenti veniam dabit Estsu s,& cum in gratiam secum redire patiatur.

GAP. VII-§. I.

Recensitis huc usque, & qvidem brevitate,qva fieri potuit maxima, explicatis, Obii-

gationis Naturalis Indole, ejusque definiti-

one, divisione, origine, (objecto & objecto;nunc ultimo disqvirendum, paucistimis tamen,

de ejusdem solutione ; sive nuta aiiqvss itaeximi pojjtt aO obligatione Ltgts connata, ut

ei [abjectus non sit? ut qvisque legi non sitsubjectus, qvinque modis contingere potest,memorante Gregorio de Valentia. Js*. Ob le-gem non rite latam. Oblegis abrogatio*nem. ob eonotnetaii, cum declaretur casumaliqvem non esie in lege comprehensum. H*Ob superioris dispensaiionem. Y Ob specialeprivilegium. Exemtiones duorum primorummodorum non cadunt in qvempiam qVoadLegem Naturae. Haec enim a DEO sancita,immutabils est; sed ncc tertius locum haberehic poterit, regulariter, msi ubi certas obeir*-cumstantias, qvis teneatur universale qvoddamlegis praeceptum relinquere, aliudque specialium

36.leqvi i ut si suriosus perae a qvopiam gladium,

alterum occisurus, non tenetur alter redderegx naturae lege, qvia haec sio explicanda neproximo damnum inseratur. Qvjn imo necqvinti modi exemtio aliqva datur,cum omnes& singuli, nullo excepto, ne summis qvidemimperantibus ( qvi alias etiam a legibus solutisune,scilicet iis, qvas ipseinet sanciverunt.sibic-nim ipsi qvisquam non potest obligari aut le-gem condere,qvi itaq; subest legi, subest etiamqvodammodo coactioni, nemo autem s scipsocogipotest &si Rex,in regnobene fundato velitrespicere ad leges civiles & positivas,facit tamenid prolubitu, ratione solum directionis, qva-tenus lumen ipsi assundunt in administratione& exercitio regiminis, non autem ratione coa-ctionis, qyasi obligatus eslTet illis, & devius abictis» dignitate sua excideret,) per legem naturaesunt obligati, Propterea qvartus soluiptnodomodus manet hac vice controversus.

§. II, De potestate itsqve humana circadilpensationcm Juris Naturae , non est qvodmultis disseramus, cum plane nulla sit. Namdispensare, proprie est, ab aliqvo obligationemlegis removere, in casu, ratione cujus alioqvinobligaretur. Jam vero ejus tantum est remo-vere Obligationem, cujus est Legem serre.sed ks naturae non ab hominibus ect iapa, ssd

37ab ipso DEO natura impressa, ut supra offen-sum suit, DEUM autem quod attinet, indi»,versa multi abeunt sententiarum divortia.

§. m. No ara verumenimvero stet sir-millima, DEUM nunquam dispensere circaLegem naturae, qvia sio decretum suum imtmutabile mutaret, qvod krvme Hjsl UAopci/,alias qvoquc axioma est ctisisTtv&v, quod Deusutut omnipotens, non dicaturpotentiam suaojextendere ad illa, qva» manisettam involvunt;contradictionem, qvo autem res brevibus eva*dat clara, lubet huc adserre vessia JolvjactJvliilleri Proh Jenen. quae in Instit. PoliticarumPart Is. cap. n. de lege naturali hunc in mo-dum ioqvitur. Relaxatio sivj remotio Obliga,tionis a Legit subjesto, tribus, juxta scholasii-eat, inquit, contingit modis. Primo, ctbroga-tione, quando totn lex ejusque pent obligatio,

idque quod antea lex erae, lex ejje definit ; de-inde derogatione, quando /ex ejus% obligationon ex toto sbd ex parte tollitur. E't deniquedispenlatione, quando legis obligatio, quieateri tenentur , Jaltim a certo legis sqbjelioremovetur . Jam vero nullam istarurn muta-tionum in Jure Natura locum habere evidense si, qved illud de aliibus ex saa natura £5” in-innstce moralthw disponat,quorum tamen turpi•:udo C J ho nesias, ut a r.jtUtus voluntate pendet

38Jed inipssiu oljest!, illorum% qv* illud circum-slant,<■' at ur a fundata esl, tta per nullius ne DEIqotdtrn, ut vulgo loqvuntur, potentiam , vel exparte , vel ex toto tlla tolli aut essiet potest,ut idquod esl ham(lum,rtonJit bonesturnied turpe,autquod ejl turpe, non sit turpe, sed hontsturn, ©V.

§• IV, sed excipiunt qvidem nonnulli as-serendo Etempia, e lactis pandectis, contra-rium probantia: nimirum I. Abrahami si-lium Isaacum mactaturi Gen: XXII. v. i. II.Propheta: Ossa:,mandato DEI uxorem ducenti*sornicationum& accipientis natos sornicationii.Os: I, v.i. III. mandatum DEIAegyptius spoliantium. Exod. XI. a. IV. sam-sonis cum sui internecione hostes Phtlistacosperimentis. Jud. XVI. zg Et ejusmodi alia,

5* V. Verum primo in genere relpon-dendum, DEUM in hujus modi exemplis noti

dilpensasTe ceKy&cog & vere, qvamvis& dc opinione maie judicantium id secisscvideatur. Dehinc attendendum Dispensatio-nem sumi dupliciter. «, Proprie cum permit-titur & approbatur actus, qvi adaerare &

secundum omnes conditiones est contra le*gem; Et tah modo DEUs nunquam dispen-sat circa legem naturae. Q. Improprie, cumpermittitur & approbatur actus, qvi videturqvidem Legi naturae, qvoad materiale contra-

39sius, non tamen est, si circumflantia: & Ungulaeconditiones in considerationem venerint. Inspecie autem responderi poterit ad Primum,objectionis loco a nobis propositum, nimirum,qvod objectum Abrahami sacrificaturi poslMan-datum Divinum non suit amplius intra spha*ram juris naturae qvia intervenit praeceptumsuperioris, cjvo ipso omnis erat sublataeuptais, vel potius facultas, actionem illamsulpendendi, aut prorsus omittendi. Decartero,est DEO m creaturas jus, etiam si voluerit,destruendi, non secus in Isaacum. Abrahamitaque hic ut minister obligatus adexeqvendaDEI mandata consideratur, idqvc qvoad actustantum praeparatorios non vero actu consum-matorium, ut loqvirur scher. unde facile con-cludere postumus actum hunc non spectalFead lecundam, sed ut lacrificium, ad primamtabulam. Notamus praeterea hic cum Do*ctore Osiandro, qvandam ligem esso indijjsn-sahilern, qvia ejus materia mtrinlece bonalis,quandum vero dtjsiensAbilem, adeccj; materiamejus sub libero divina: voluntatis nutu consti-tutam. Et hoc propterea, qvia quardam resmutatur ex beneplacito DEI, qvtedam autemnon mutantur. Posteriores bae sunt indit-pensabiles; qvale qvid est-, DEUM odio ha-bere, DEUM blasphemare salios Deos colere*

40Priores autem per absolutum ejus imperium,”si nempe DEUs ita voluerit, eximi ahcjvandovidentur ab obligationis vinculis.

§. VI. Ad caetera autem brevissime respomdendtirn exempla; Jubetur Oleas non Icortari,nec, ut Orthodoxe loqvitur D. D. Brochman-dus syst. Theol. tom a. p, m. 145.prostibulumduccrei Id enim nnllt licitum erat sacerdoti.Lev,2i: 14. sed vel senium mandati divini essertPropheta (sonestam ducat virginem, eiq; nomenscorti imponat, siliosqueexea susceptos, inho-nesto spuriorum nomine insigniat; vel ut DoctiAnd. Osiander ad hnuc commentatur locum.Jujsit Dominas, inqvit; Prophetam non aliterscortAri autscortum ducere, quam jujsus cjlszecbiel, Jerosolymam tniatere depingere , acdeinde per soetam ohsidentis cts ohsesserum su si-nire,ut sub illo typo, imminentem urbis ohsesso*nem adumbraret: Ita uxor Propheta gejst natntn scorti £5* liberi ss>uriorum,ut hoc typo Ifra-elits de (pirituali sornicatiore admonerentur.

g, V/l. Dicendum ad tertium» AEgyptiacavasa. non saisse rem omnino alienam, sedJoco mercedis, qvam AEgyptii non exsolvearunt Ifraelitis debitam, adempte a DEO 0« jir.nium rerum Domitio donatam; & psatter-ca digyptios spoliare, non illicitum suisseapparet exinde, qvod aperti Ilraelitarltm suerePotiti.

41$. VIsT. Ad qvartum demum intelligendum,

samsonem rpiritussanctipeculiariimpulsu sibi-met, cumhostibus suis, mortem accelerasie, utvult B. August. qvod liqvet tum 4 viribus, qvasipsi concelsit DEUs, cum c nominis diviniscria invocatione, facto isti praemitia j dtadhaccannumerat illum Paulus Heb. it. Jt- inter ho-mines vere sideles. Ad caetera quae addu-cuntur exempla, de conjugiis fratrum sc lo-rorum, nec non Polygamia Patrum,Respondetqvidem Pus. non dum suisse probatum ea con-traria extitisseLegi Naturas. Plurimorum tamen

idqj rectius circusertur sententia sortastis Deumillapro libera sua voluntate concelsi/Te,multipli-candi nimirum generis humani suppositione; a-iias qvoque dicendum, ipsos Patriarchas ab omniparte, a naevis atque peccatis, non suisle im-munes. Plura qvidem sateor adhuc, in no-bilistim* hujus materiae iilustrationem ad-ducenda esse; sed cum nec temporis ratioca colligere, nec colligenda publici juris sa-

cere, familiaris rei angustia perroise-rit, Idcirco hic subsisto. Tu vero

Benevole Lector!

Considi noslra Ioni. libi longs slamina VitxProducat Cbristi gratia longa. Vale,

soli DEO Gloria.

AdMoribus (s eruditione inclitum

Dn. ericum auis)a/shilosi Candidatum meritissimutrij

dum de Obligatione suris Niituralis,pro Gradu Magisterii solide,

disicrerct_..

T\*cere nonbereor quod sama negare negabit\Jguamtua tepulcre birtus amanda dedit!

shtamsy tibi laudis dofirma accessio sasia esi,Jguambenepromeritam tempora nullasilent.

Hac tua sunt semper, Musarum dosie satelles:Dicere cur berear qua tuasasia probant!

simus nexu temet sirinxijse perar sioVitam, condignis , atque ligasse bonis.

Hinc te non diris dtbina potentia modisObligat, at mens esisponte placere DEO?

'Et memori semper suajura bie corde recondis,ne veniant de te damna serenda aliis,

Ergo bales, sautor! dijcursu pandere desio,£)uod nos mortales obligat atque jubet.

JONJs CM0LL1N.

Clariss: t>n: CAKDIDATE!

sicut deponit parva & sine pondere plantasylvestre ingenium, ac sundit mage deheiosos

Practicum madatur humo,qu:e plena graveseitjucundofructu , & tribuit sperata colentiGaudiai non aliter qui toto pectore charusEs mihi.de patriis, petiisti svavia rura,Arvis ac inceptum iter ad portus celerastiCecropios, bene sic. Te candide stumina (aeraPlena sauce bibentem sesta fropde revinxitsCasta Clio. Idcirco sustoilo jubila PlausuNunc jucundanovo, & junctasad sydera palmastendo, ut sit rerum semper tutela tuarum,Qyi regit immensam justo moderamine qiolem.

sseno $

sic labor & pictas merito pensantur honoresic gravibus curis,succedunt svavia tandem,

Nessio qvtd superesl, ntsi pergis adire penates.Vultis enim innUis suasemper patria 'tellus.Cumque tuum virtus, divina mode(lia, pectus .Et probitas, candor, saptentia , denique 'MusaOrnarunt omnesfeliciter, ut bene pojsts,\nseruire DEO, Patria, rebmque decoris,sit DEUs idcirco tibi Dux, ac auxiliatorOmnibus inque viis, tui rerum summa patesias,.

THEOD.

Prodis, Clarisune Domine Candidate ! impi-gerrimi inflar athleta, de honoribus Magi-

(ierit, tn Caslris Musarum, vtblor pugnaturus.(stuam tibi proinde eontexuerit laurum Pallas ,

tua pietas,(edata prorsus vita,probitas asflo,diistmpensa sedulitas pridem meruerejuste, Gnt,tulor igitur ii Tibi debitumbontrem &Honora-tisimis tuis parentibus, quibus brevi contingetsilium, ut natu maximum\tta ahant isimum,va-riis sapientia ditatum dotibus disitis ab orisreversum salutare-, quin etiam amicis tuis quan-dam qvoque, haud minimam, tui honoris par-tem sio vindicantibus gaudio. Denique etiammihi sympatriotam gratu/o ~ talem , &ex a-rtimo voveo velit Tibi Clar. Dn. Cand-. DEUsT 0, M. in itinere propitius , in promotoribusindipiseendis clemens, atque tuis agendis ad-jutor adessie miseritors.

Tuiofficios\

JONAs ARENANDER.