No. 166 - Mary River and Bunya Bunya country - pages … RIVER AND BUNYA BUNYA COUNTRY. 203 Active...

7
MARY RIVER AND BUNYA BUNYA COUNTRY. 203 Active Alive - Amazed Angry - Bad - Bald - Black - Big - Blind - Blunt - Brave - Bright Brimful Broad - Bushy Charmed Cheerful Clear - Clean - Clever - Cold - Cooked Cool - Cowardly - Costive - Crooked - Cruel - - - pi'ritkithum. - (1) manl~ur, (2) mur'ru mur'ru. - mi wu'ruwoman. - (1) nol'la baa1- wonda mora- man, or (2) ba~'kn, or (3) yam'~an. - waraN. - nil'kan. - mul'lu. - wia'wur. - mi gu'lum. - gu'lum. - wa wi'dhiman, - mi kak'kiman. - tam'burwan. - pi'ba. - mot'yi. - man'~ur. - nolla ka1a'~ur. . ku'la~ur. - kak'kal. - bun'ba. - walai or walal- thau. - ka'pi. - ya'gal. - wi'dhi. - dhu'~~n dhu'pon. - war'kun. - duma'riman. Curious (strange) kar'va. Damp - - - kumka. Dark - - - wuin'dhau. Dead - - - baluman. Deaf - - - (1) pi'na~gu'lum, or (2) NU'~U~. Dirty - - - mul'lu. Done - - - wur'ru. Dry - - - buthu~. Dull (in spirits) - yin'na. Early - - - dhu'lura. Easy (pace) - Ni'ta. Empty - - nol'la. Eternal - - Nam. Every - - - kom'kalim. Fat - - - (1) brak'ke, (2) ma'rom. Fearful (in dread) nol'la wa'rabin. Few - - - nara'ai. First - - - wu'ru. Flat - - - ba'lan. Fly-blown - - dhan'ga. False - - - dha'kun. Full - - - gum'ka and wull- ~UN. Foolish - - iiun'dal. Free (gratis) - yul. Fresh - - dhu'lur. Frightened - - wi'dhiman. Giddy - - mi ku'rin or kam ku'riman. Glad - - . - nol'la ya~galin. Good - -- - kala'aur. Grey (of the hair) gi'lan. ,, - - - dha'wudha'wul. Greedy (selfish) - ya~'gan gi'vir. Haughty - Heavy - Happy - Hard - - High - - Hot - - HUIWY - Humble - Hunched - Ill-natured - Impudent - Inquisitive - - ~ir'boman. - dhi'kir. mun'dhg. - but'dha. - aa'kan. - ma'riman. - ganldho. - mo'rombaluman. - bul'tyin. - ku'wai go'ran. - dha'bar. - bi'yan.

Transcript of No. 166 - Mary River and Bunya Bunya country - pages … RIVER AND BUNYA BUNYA COUNTRY. 203 Active...

MARY RIVER AND BUNYA BUNYA COUNTRY. 203

Active Alive -

Amazed

Angry -

Bad - Bald - Black - Big - Blind - Blunt - Brave - Bright Brimful Broad - Bushy Charmed Cheerful Clear - Clean - Clever - Cold -

Cooked Cool - Cowardly - Costive -

Crooked - Cruel - -

- pi'ritkithum. - (1) manl~ur, (2)

mur'ru mur'ru. - mi wu'ruwoman. - (1) nol'la baa1-

wonda mora- man, or (2) ba~'kn, or (3) yam'~an.

- waraN. - nil'kan. - mul'lu. - wia'wur. - mi gu'lum. - gu'lum. - wa wi'dhiman, - mi kak'kiman. - tam'burwan. - pi'ba. - mot'yi. - man'~ur. - nolla ka1a'~ur. . ku'la~ur. - kak'kal. - bun'ba. - walai or walal-

thau. - ka'pi. - ya'gal. - wi'dhi. - d h u ' ~ ~ n

dhu'pon. - war'kun. - duma'riman.

Curious (strange) kar'va. Damp - - - kumka.

Dark - - - wuin'dhau. Dead - - - baluman.

Deaf - - - (1) pi'na~gu'lum, or (2) N U ' ~ U ~ .

Dirty - - - mul'lu.

Done - - - wur'ru. Dry - - - buthu~. Dull (in spirits) - yin'na. Early - - - dhu'lura. Easy (pace) - Ni'ta. Empty - - nol'la. Eternal - - Nam. Every - - - kom'kalim. Fat - - - (1) brak'ke,

(2) ma'rom. Fearful (in dread) nol'la wa'rabin. Few - - - nara'ai. First - - - wu'ru. Flat - - - ba'lan. Fly-blown - - dhan'ga. False - - - dha'kun. Full - - - gum'ka and wull-

~ U N .

Foolish - - iiun'dal. Free (gratis) - yul. Fresh - - dhu'lur. Frightened - - wi'dhiman. Giddy - - mi ku'rin or kam

ku'riman. Glad - - . - nol'la ya~gal in. Good - -- - kala'aur. Grey (of the hair) gi'lan. ,, - - - dha'wudha'wul.

Greedy (selfish) - ya~'gan gi'vir. Haughty - Heavy - Happy - Hard - - High - - Hot - - HUIWY - Humble - Hunched - Ill-natured - Impudent - Inquisitive -

- ~ir'boman. - dhi'kir.

mun'dhg. - but'dha. - aa'kan. - ma'riman. - ganldho.

- mo'rombaluman.

- bul'tyin.

- ku'wai go'ran.

- dha'bar. - bi'yan.

204 THE AUSTRALIAN RACE:

A ~ ~ ~ c ~ ~ v E s - c o n t i n u e d .

Invincible - - wup'pin. Itching - - bi'dhaman. Jealous - - mi kam'biman. Kind - - - ko'nanboman. Lank - - - dhu '~un

gan'dhbo. Large - - - wk'wur. Lazy - - - kafwun ka'bi. Lean - - - bal~undom or

daulwan. Left-handed - wi'dho~gar. Lie-possessing, m a n ' ~ u r ~ u r . life-giving

Light (in weight) nan'dimathi. , , (not dark) ~u'ruindhau.

Lively - - kak'ka. Longing - - nol'la gu'lumbo

man. Loud - - - wop'paro or

pin'aru. Like (in appear- (1) yi'kiman, ance)

Lustful - Mad - - Many - -

More- - Narrow - bar-sighted New - - Noisy - - None - - Old - -

One - -

Other - - Overmuch - Painful - Pleased -

(2) yi'rina. - war'raio. - ph3N gullum. - boalgan or gur-

win'dha.

- yan'ga. - dhal'bur. - mi mu'piman. - dhatlz%andh. - dhilil'~ur. - ka'bi. - wu'rubandh or

wulruwmdh. - ka'lim or

kwa'lim. - kar'va or dhalra, - bam'guna. - kig'yar.

- nol'la dhanfdar- ban.

Pretty- - - mun'dai. Quick - - - (1) wai'yallo,

(2) ka'lu, and (3) dhal'li.

Quiet - - - (1) dhi'lum, (2) dhikul, or (3) konan.

Ready - am. Red - - - bothar or ku'thi-

Nur. Reconciled - - burrimoraman. Restless - - ~ud'hulzc.. Right (not wrong) yam'ba. Ripe - - - ma'rimathi. Rotten - - bu'thi. Scowling, sneering mu'ru womba'li-

man. Shady - - : bur'pu. Sharp- - -mun'dugolran. Short - - - dhal'bur. Sick - - - bai'yi~ur. Slippery, smooth dhan'dar. Skinned Sleepy- Slow - Soft - Sour - Sorry - Small -

Spotted Stinking

Still - Straight Strong

Stupid

- dhim. - mi buwan. - yul. - dhulu'lu. - tadkam. - nol'la kai'yaman. - (1) dho'marami,

or (2) dha'rami, or (3) dhom'me.

- kufnubar.

- (1) bu'ga, or (2) bua, or (3) buga'nur.

- dhi'kul.

- dhu'run. - (1) but'dha,

(2) bau'thar or bau'guthar.

- iiun'dal.

Surprised Sulky - Sunny - Sweet - Swollen

Tall - Tame - Thick - That - Thin - Thirsty This - Ticklish Tired - Tight -

Two -

I -

My or mine

Thou - - Thy or thine Thee - - He, she, or i t His, hers, its Him, &c. - Another and I You two - You all - own - - Self - - Thii one -

- nol'la wu'laman. - ba~'ku. - nui'yim. - ge'yar. - dhu'rumi or

wul'bu. - guran or goran. - ko'nan. - wk'wur. - mo'ra~a. - na'ran. - ~aiyal'lo. - ka'ri~a. - wi'riman. - ~ai 'ya ba'lun. - but'dha and

pi'naru. - bullla.

True - - - gi'vir. Ugly - - - ta'aunba or

mot'yi. Unwilling - - wa ka'wun 5'~na-

man. Wall-eyed - - mi wu'lwi~ur. Wanting - - gu'lum. Well (in health) - mad~urbathin. Wet - - - di'wan. Weak - - - na'man mokkan. White- - - kalkal. Wild - - - (1) ka'rum, or

(2) baN1goran. Willing - - ka'wun Bma-

man. Windy - - bu'rando. Withered - - bu'thu~. Wicked, wrong - wa'ra~.

- Nin'du N h .

- ~i 'no~ga i . - ~in'n&, Nin'bola. - d d a o r mon'da. - N U ~ ' ~ ~ I J I O .

- mn'dabola.

- ~0'10rn. - bu'la. - m'pu. - Nil'ka. - mit'dhi. - kq'ri~a.

That one - - ko'radhu.

You and I - - ~a'limin. Our or ours - - ~ a l i n o or

- nalimur. Us - - -~a ' l in .

You - - - m'lam. Your or yours - m'lamo. You - - - ~u%unbola. They - - - dhi'nabu. Their, theirs - dhina'buno. Them - - - dhina'bubola.

Anyone, everyone, kar'vandhilum.

everybody

Another's - - dhomkai'yir.

Alone - - - mit'dhino.

Other - - - kar'va or dharlra.

Some . . others kar'va . . kar'va.

206 THE AUSTRALIAN RACE:

PRONOUNS-INTERROGATIVE.

Who - - - xan'do ~an'gai. 1 What - - Whose - - ~ a n ' y u ~ g a i . I How many - Whom and which ~an'gaimini.

Ache - - - bai'yi. Allow - - - yawgali'noman. Answer - - yi'ki ya'man. Awake - - kin'ma. Bathe - - - ku'wu wil'li. Be - - - fi~'naman. Be there - - win'di or min'da. Believe - - gi'vir wunl-

bomba. Bite - - - kai'yathin. Boil - - '- ma'ringa. Bleed (intrans.) - kak'ke barman. Be born - - (1) dak'aman,

, (2) won'doman. Break - - - (l)'komlNan, or

(2) bu'riman. Be quiet - - yul fi~'naman. Bring - - - ba'riman. Buck - - - war'ran. Burn (trans.) - warraba. ,, (intrans.) - ma'rin.

Burst - , - - bu'lunirra. Call - - - y~lliman. Catch - - - dhomlma. ,, fish - - kau'wamathi.

Care - - - ka'wun. Carry - - - womballithin. Converse - - yathullaiyu. Change - - ka'riwa ma'liu. Chase - - - - (1) dhi'rithin, and

(2) wari'naman. Chew - - - . dhiilpiman. Chop - - - ka'within, Climb - - - (1) bon'yindan, or

(2) won'dan. Cause to drink - bidha'linda.

Come- - , , in - ,, out - ,, back -

Cooee - - Cover - - Cross - - Cry - - Cut - -

Cure - -

Divide (or deal out)

Delay - - Desist - - Die - - Dislike - Dismount - To be done - Draft - - Dream - Drink - - Drive away Drown (pass.

Dry - - Eat - -

Enter - - Fall - -

9 , upon - Feel - - Fetch - - Fight - -

- ~an 'do OY milihN- gai.

- miiia'ma or mifi- am'ba.

- batman. - kalri. - wu'ruboman. - biyalboman. - biyEl11i. - (1) kam'biman, or

(2) bani'raman. - wa~'goman. - dulNiman. - (1) kau'wan, .or

(2) wu'lathin. - bai'yi yasga'li-

thin. wiyu'laiyu.

- wow'gali. - wonai. - ba'luman. - wonai. - fi~ndaio. - ka'biroman. - bun'gaman. - ba'riwundaman. - dha'thin. - mi'bamma. - (1) ka'nunan, or

(2) ka'ron. - dha'linan. - (1) dhaii, or

(2) dho'man. - ka'rithin. - bumba'lin. - womba'liman. - bon'dhoman. - ba'riman. - baiyu'laiyu.

Find - - Fly (as birds) Forget

Forgive

Gape - Give - Gnaw - Go - Go home Grasp - Grow - Haste - Hate - Have -

Hold - Help - Hit -- Issue - - Joke - Jump -

Kick - Kill - Know - Hias -

Laugh Leave -

- bat'yiman. - dhu'raman. - (1) p i 'na~ ba'lu-

man, or (2) ~ara'loman.

- bon'na konan wo'nimba.

- wul'lai. - wum'~an. - dhan'dhoman. - yan'man. - yan'mare. - kol'bathi. - dhu'ruman. - Nam (impera-

tive). - wa ka'wun. - (1) kai, or

(2) min'da. - dho'mathin. - m'ponathin. - bun'baman. - bi'raman. - dha'rithin. - (1) yauwara, and

(2) war'rai. - na'ruman. - bai'yiman. - vro1~arnan. - dham'bztr buntM-

thin. - watthiman. - wotnaimathi

yiva'ri. , , (abandon) wontdamathi.

Lend - - - timba'rowa. Let (allow) - - d ~ a n .

,, go - - bin'dha. ,, out : - wutruwathin.

Light (kindle) - batraiyo. ,, (intrans.) - waddaboman.

,, (recline) Like - - Look - - Lose - - Love - - Make - - Make cry - Mark - - Marry -

Lift - - -bunlma. Lie (speak falsely) (1) dha'kun ya,

Mend - -

Mount - Obey - - Play - - Perambulate

Prepare - Pull - - Put - - ,, away - ,, ill- -

,, out - , ,UP - Relish - Remember -

Resemble - Return -

Revolve - Ride - - Rise - -

(2) yabo'liman. - yun'maman. - . ka'wun. - nai'yilathin. - ~ara'loman. - balu'raman. - yaa'goman. - duainu'raman-i - bandh'mr. - (1) bin'dhamathi,

or (2) dhom'mo- man.

- (1) yi'lvafia, or (2) bau'waman.

- wo'~a1i. - ka'lu vrd~aman. - biwa'thin. ; wak'karin yad-

diriu. - nau'wapira. - yu'ri. - yivari. - mivari. - (1) kari'naman, or

(2) mo'aman. - wuruyiva'rithini. - womba'thin. - nol'la bautwan. - (1) wa p i 'na~ bat-

luman, or (2) p i 'na~ bamatthi.

- yi'kiman. - (1) biyam'gaiyo,

or (2) bom'ko- man, or (3) biyat- boman.

'- ku'riman. - kaNtkithin. - won'doman.

208

Roast - Roll - Run - Scold - Scratch Search

See - Seek - Send - Separate Sing - Shake - Shell - Shoot - Show - Sink - Sit - Skin - Sleep -

Smell - Smoke (a pipe) Smash or strike Speak - -

,, quickly Spear - - Spring up - Split - - Squeeze -

Steal - - s t i n g - -

THE AUSTRALIAN RACE :

VERBS--continued.

- ki'raba mor'ba. - dhinda'liman. - bidha'lithii. - yam'~uman. - dhu'ma. - (1) wor'raman, or

(2) wa'karraio, or (3) kauwa'liu.

- noma'thi. - nar'riu. - bin'dha. - ban'yau. - dop'pathin. - dhu'wa. - mi'bira. - bun'bara. - ~om'ba. - fiin'daman. - Wnaman. - ~o l ' l a wul'la. - buan'do yunlma-

maxi. - ba'liman. - kaiya'thii. - bonldhira. - ya'man. - y~h'liman. - bau'wa. - yitraman. - wul'la. - (l! nau'waman,

(2)buluni1raman, (3) wo'ra bu1dha- man, (4) ~u'nira.

- kor'raman. - bau'waman.

Stop (remain) - fi~nai. ,, (arrest) - kakka'riu.

Stand - - - butbai or buwan. Strengthen, hold bu'dhawathin, fast

Suck - - - bun'bithii. Sweat - - - ~u'yumboman. Swell - - - dhulrumi. Swim - - - yunga'thin. Take - - - (1) kaNtgo, or

(2) koml~an, or (3) bunma'li.

,, back - - biya'vindiu. ,, in (admit) - karin'dimi.

Taste - - Teach - - Think - - Throng - T r y - - Turn (trans.) Tire - - - Throw - ,, down

Wait - - Walk- -

- yavanldha. - ~utana'liu. - vro'mman or

vroNaman. - kaka'riman . - ~atani . - kuri'naman. - ~ai 'ya bafluna. - tiaga'thin. - bomka'numan. - wonlmiman. - yul yan'man. .

Want (require) - wandha'roman. Warm- - - wa'kobora. Wash - - - kak'kal yiva'ri. Watch - - fiinan'diman. Whisper - - wop'pa y~l'li. Whistle - - kui'bi. Wipe - - - kak'kal girat~ili-

thin. Work - - - yuaN'biiiliu. Wring the neck - ku'namara.

ADVERBS. Above- - - ba'ritha. After or behind - biya'ni. Afterwards - - bona gi'ra. Alone - - - kallim.

Almost - - bar, Also - - - yik;.- Always - - am. Back - - - - bi'ya.

MARY RIVER AND BUNYA BUNYA COUNTRY. 209

Before- - By-and-by - Close - - Directly - Early - -

Eternally - Everywhere

Far - - Farther - Fast - - Firmly - First - - For - - Gently - Headwards, the head

Here - -

HOW - - Just now - Late - - More - - Near - - Never - - No - -

Noisily - Not - -

All right - By no means

Halloo - Indeed - Just so so -

- wu'runi. - bon'na wop'pa. - ~ol'la. - dhali. - (1) dhali, or

(2) dhu'lura. - Nam. - (1) ko'la Na ko'la,

or (2) we'fio Na we'fio.

- mukir. - kila'thunda. - ka'lu. - (1) but'dha, or

(2) pi'naru. - wu'ru. - ka'ri. - wop'pa,

by kam'~ur.

- (1) katri, (2) kai, (3) ka'dhi, (4) mu'b.

- (1) we'fio, or (2) bo'na.

- mi'na~go. - kai. - Nam. - yaa'ga. - pira'ni. - wa. - (1) way (2) walka,

(3) ka'bi. - dhilil'bmur. - (1) wa, (2) ka'bi,

(3) bar (gene- rally with im- perative).

Nowhere - - ka'bi. Often - - - (1) kir'wa, and

(2) Nam. On horseback .. nan'~nr. Onfoot - -dhilna~go. Other side - - gun'mani. Out - - - wu'ru. Slowly - - wop'pa &r yul. There - - - kola or mola. That side - - (1) fion'da fion-

da'ni, or (2) ko'la dhu'runi.

This side - - (1) ba'ri~a, or (2) ka'ri dhu'runi.

Thus - - - (1) yi's, (2) yi'rin.

Top - - - (1) balrha, or (2) ba'ritha.

Under- - - tar'vano. Vainly, in vain, for yul. nothing

Very, very much- kar'va. Well, rightly - yam'bo. When (interrog.)- we'fiobolla. When (at that (1) we'fio, or time) (2) bona.

Whether or not - we'fiamba. Where - Whither - While - - Why - -

Yes - -

INTERJE~ONS. - yaufai yauai. I Well done - - wa wa. - arau. - ika.

- (1) e'yila, or (2) ila, or

Signifying- Credence - Pleasure - Regret - Surprise -

- (1) we'fio, or (2) we'fiomini.

- Nan'gaibola. - bo'na. - (1) mina'ni, (2)

wan'dhurathin, (3) mina'lo.

- (1) yau'ai, or (2) yaau.

- (1) kala'mr, or (2) kaburau.

- im'ba. - a'rirom. - e. - (1) gin'di, or

(2) Nrrrr,

VOL, 111.

(3) yau'aimba. I Self-satisfaction- Go& 0