P A R O C H I E B L A D R.K. Parochie van de Heilige Familie September Oktober November 2017

IN DIT NUMMER:

• Pastoor Lars Peetam 12,5 jaar priester • “ieder kerk heeft zijn eigen schoonheid” • Vormsel als een cadeautje van God • Vredesweek: kracht van de verbeelding • Vieringenrooster tot 14 december 2017

Pastoor Lars Peetam 12,5 jaar priester:

“Met de hulp van Gods genade”

2

R.-K. Parochie van: Bavel, Boeimeer, Galder, Ginneken, Overakker, Ruitersbos, Strijbeek, Ulvenhout, Ypelaar, Blauwe Kei, Sportpark, Zandberg.

Centraal secretariaat / parochiecentrumGraaf Hendrik III Plein 28 - 4819 CL Bredatelefoon: 076 533 54 30

e-mail: breda@parochieheiligefamilie.nl openingstijden: maandag tot en met vrijdag van 9.00 uur tot 12.00 uur

Parochiebijdrage: rekening NL 03 INGB 0001 089 955 ten name van de R.-K. Parochie van de Heilige Familie Breda.Secretariaten Parochiekernen (ter ondersteuning van de werkzaam-heden in de parochiekernen en voor het aannemen van gebedsintenties)

www.parochieheiligefamilie.nlinfo@parochieheiligefamilie.nl

Parochiekern BavelHeilige Maria Hemelvaart kerkKloosterstraat 1 - 4854 CL Baveltelefoon: 0161-431204e-mail: bavel@parochieheiligefamilie.nl openingstijden: elke werkdag (behalve dinsdag) van 10.30 uur tot 12.00 uureerst aanspreekbare pastor: Peter Derks, pastoraal werkerE-mail: p.derks@parochieheiligefamilie.nl

Parochiekern UlvenhoutSint Laurentiuskerk Dorpstraat 42 - 4851 CM Ulvenhouttelefoon 076-5612308e-mail: ulvenhout@parochieheiligefamilie.nlopeningstijden: maandag tot en met vrijdag van 10.00 uur tot 12.00 uureerst aanspreekbare pastor: Marjan Luijben, pastoraal werkstere-mail: m.luijben@parochieheiligefamilie.nl

3

Sint Jacobskapel Galder telefoon 076-5612308e-mail: ulvenhout@parochieheiligefamilie.nlopeningstijden: maandag tot en met vrijdag van 10.00 uur tot 12.00 uureerst aanspreekbare pastor: Marjan Luijben, pastoraal werkstere-mail: m.luijben@parochieheiligefamilie.nl

Parochiekern BredaSint Laurentiuskerk Ginnekenweg 335 - 4835 ND Bredavoorlopig gevestigd in Sint Franstelefoon: 076 565 54 33e-mail: Laurentiuskerk@parochieheiligefamilie.nlopeningstijden: maandag tot en met vrijdag van9.30 uur tot 12.00 uureerst aanspreekbare pastoor: Lars Peetame-mail: l.peetam@parochieheiligefamilie.nl

Heilige Mariakerk Mariaplein 1 - 4834 XG Bredatelefoon: 076 565 22 60e-mail: Mariakerk@parochieheiligefamilie.nlopeningstijden: maandag tot en met vrijdag van 9.30 uur tot 12.30 uurEerst aanspreekbare pastor: Martijn Kurstjensm.kurstjens@parochieheiligefamilie.nl

H.H. Petrus en PauluskapelCentraal secretariaat / parochiecentrumGraaf Hendrik III Plein 28 - 4819 CL Bredatelefoon: 076 533 54 30

Lars Peetam is onze pastoor. Zijn aandacht gaat in het bijzonder uit naar de liturgie, tiener- en jongerenwerk. Sacramentenvoorbereiding (huwelijk, volwassendoop). 06-14465179l.peetam@parochieheiligefamilie.nl

Thai Quoc Nguyen is onze kapelaan. Hij richt zich op het pastoraat en de liturgie.06-42710068 kapelaanthai@parochieheiligefamilie.nl

Marjan Luijben is onze pastoraal werkster enricht zich op het ouderenpastoraat en de nabestaanden na een overlijden06-54285024 M.luijben@parochieheiligefamilie.nl

Peter Derks is onze pastoraal werker en richt zich op pastoraat jonge gezinnen, scholen, sacramentenvoorbereiding (pastoraat jonge gezinnen)06-42710069 P.Derks@parochieheiligefamilie.nl

Martijn Kurstjens is onze pastoraal werker en richt zich op Diaconie en Caritas06-18466512 M.Kurstjens@parochieheiligefamilie.nl

Nicole de Waal is onze teamassistente.(bereikbaar: dinsdag donderdag en vrijdagochtend)Mobiel: 06-14465183teamassistente@parochieheiligefamilie.nl

Mogen wij ons even aan u voorstellen?

4

5

Colofon

Het parochieblad is een uitgave van de R.K. Parochie van de Heilige Familie

De redactie: Lars Peetam, Thai Quoc Nguyen,Anton Janssen, Nicole de Waal,Henk Bakker

De redactie heeft het recht artikelente te weigeren, in te korten of te bewerken.Dit met het oog op het doel van het parochieblad.

Beeld en Vormgeving: Henk Bakker HB Communicatie Breda met dank aan Jacco van der Zanden.

Het volgende nummer verschijnt eind eind november 2017.

Kopij inleveren voor 1 november 2017: e-mail: parochieblad@parochie-heiligefamilie.nl

REDACTIONEEL

De zomer loopt ten einde. De herfst staat voor de deur. Voor het pastoraal team breekt het nieuwe werkjaar aan. Met vieringen en acti-viteiten bouwen we met elkaar verder aan een vitale parochie. Naast het parochieblad zullen we u daarover ook informeren via de nieuwe website. Parochieblad en website zullen we zo goed mogelijk op elkaar afstemmen: de website voor het actuele, korte nieuws, mede-delingen, vieringen vaak voorzien van beeld- en videomateriaal en het parochieblad voor meer achtergrond en verdieping. De vormgeving van de omslag van dit parochieblad zult u straks ook herkennen op de homepage van de website. In dit nummer schenken we onder meer aandacht aan het 12,5 jarig priesterjubileum van onze pastoor Lars Peetam. We gingen bij hem langs en stonden stil bij zijn roeping tot priester. “Iedere kerk heeft zijn eigen schoonheid”, zegt kerkfotografe Diana Nieuwold. Ze toont ons de beelden die ze heeft gemaakt van St. Laurentiuskerk in het Ginneken en in Ulvenhout. Vanuit het pastoraal team worden diverse onderwerpen aangedra-gen, zoals het vormsel, de vredesweek, de rechten van de mens, het Ziekentriduüm en gespreksgroepen voor ouderen. Ook het vieringen-rooster is in ons blad opgenomen. Allemaal de moeite waard om daar kennis van te nemen. De redactie wenst u veel leesplezier. Reacties en suggesties blijven welkom.

Namens de redactie, Henk Bakker

6

PASTORAAL ARTIKEL

Vormsel – Een cadeautje van God

Het woord ‘vormsel’ komt van het Oud-Nederlandse woord ‘vroom-sel’. Dat betekent ‘sterksel’ (vroom = sterk). Het sacrament van het vormsel is de bekroning van het doopsel. Op bijzondere wijze wordt in het vormsel nog eens de kracht van de heilige Geest doorgegeven, de sterkte van de heilige Geest. Het vormsel geeft je de kracht van de heilige Geest om te getuigen van Jezus en zijn evangelie, om uit te komen voor je geloof in de levende Heer.

De sterkte van de heilige Geest helpt een christen om in het dagelijk-se leven in woord en daad méér te lijken op Christus. Jezus belooft aan zijn leerlingen van toen en nu: ‘gij zult kracht ontvangen van de heilige Geest die over u komt, om mijn getuigen te zijn [..] tot aan het uiteinde der aarde’ (Hand. 1, 8).

De bisschop dient het vormsel toe. Hij kan echter ook andere priesters delegeren en aan hen de taak toevertrouwen om het sacrament van het vormsel toe te dienen in zijn plaats. In het bisdom is dat meestal een vicaris. De toediening van het vormsel wordt voorafgegaan door de afzwering van het kwaad en de belijdenis van het geloof door de degene die het vormsel gaat ontvangen. Het is de vernieuwing van de geloofsbelijdenis die destijds bij het ontvangen van het doopsel al eens werd uitgesproken. Daarna bidt de vormheer met uitgestrekte handen het gebed van de handoplegging om te vragen dat de vorme-ling de rijke gaven van de heilige Geest mag ontvangen. Vervolgens komt de vormeling naar voren en wordt de naam van de vormeling genoemd. Dan zalft de vormheer met de rechterduim de vormeling in kruisvorm op het voorhoofd. Daarbij wordt gezegd: ‘Ontvang het zegel van de heilige Geest, de gave Gods.’

Door het vormsel ontvang je een gave (of cadeau!) die je altijd bij blijft: Gods heilige Geest van vrede en liefde. Daar kun je vanaf dat moment iedere dag opnieuw een beroep op doen, bijvoorbeeld met dit korte gebed: “Kom Heilige Geest, ontsteek in mij het vuur van uw liefde en verlicht mijn verstand om te zien wat goed is.”

Lars Peetam, pastoor

7

Uitnodiging InformatieavondAls uw kind gedoopt is, kan het gevormd worden.Of het vormsel iets is voor uw zoon/dochter: daarvoor is er een infor-matieavond gepland.U krijgt op die avond informatie over het vormsel en over data en inhouden van de voorbereidingsbijeenkomsten. Tevens wordt u hier een aanmeldingsformulier aangereikt.

De informatieavond vindt plaats opmaandag 4 september van 19.00 – 20.15 uur in de Mariakerk (Mariaplein)

U bent daar met uw zoon/dochter van harte welkom!U kunt zich voor deze informatieavond aanmelden pastor Peter Derks: p.derks@parochieheiligefamilie.nl

Het Vormsel wordt toegediend opvrijdag 26 januari 2018 om 19.00 uur in de Laurentiuskerk (Ginnekenweg)

Eén van de eerste bijeenkomsten is de vormseldag van het bisdom “Lopend Vuurtje” op zaterdag 7 oktober in Bergen op Zoom. Een in-spirerende dag met alle vormelingen van het bisdom en een ontmoe-ting met de bisschop.

Graag tot ziens op 4 september!Hartelijke groet, namens het pastoraal team,

Lars Peetam, pastoorPeter Derks, pastoraal werker

8

INTERVIEWINTERVIEW

Lars Peetam 12,5 jaar priester:

“Waar wil God mij hebben? Daar denk ik over na”Als Vwo-leerling wist pastoor Lars Peetam (37) niet wat hij later wilde worden. Steeds kwam een ander profiel boven drijven. Dat verander-de op de eerste Paasdag 1996.

We ontmoeten Lars op het cen-traal parochiesecretariaat. Het gesprek vindt plaats op zijn werk-kamer aan de ronde tafel met een kan koffie binnen handbereik. De aanleiding voor het interview is het feit dat hij op 21 november 12,5 jaar priester is. Dit jubileum zal gevierd worden op 19 novem-ber tijdens een eucharistieviering in de St. Laurentiuskerk in Het Ginneken.

Gewoon gezinLars Peetam groeide op in een gewoon gezin in Assendelft. Zijn vader kwam uit een goed katho-liek nest en zijn moeder is katho-liek geworden voordat beiden trouwden. Trouwe kerkgangers en één in geloof, zoals Lars dat noemt. Een vruchtbare voedings-bodem voor zijn latere roeping.

Een onverwachtse roeping Die roeping liet niet lang op zich wachten, maar kwam wel onver-wachts. Het gebeurde op eerste Paasdag 1996. Lars luisterde in zijn vertrouwde parochiekerk naar de preek van pastoor Van der Zalm over de verrijzenis. Die

preek raakte hem. En toen hij even later de pastoor in een koker van licht naar het altaar zag gaan, werd het hem duidelijk. God had een plan met hem: priester worden! Maar priester zijn: wat betekent dat, vroeg Lars zich af.

Een eer“Ik schoof het weg”, blikt Lars te-rug op die tijd. “Maar het gevoel kwam steeds terug. Ik moest er iets mee.” Aanvankelijk durfde hij het aan niemand te vertellen. Op een gegeven moment trok hij de stoute schoenen aan en deed zijn verhaal bij de koster en zijn vrouw. Hij was met hen vertrouwd, omdat hij acoliet en hulpkoster was. Zij raadden hem aan om het nog een tijdje voor zichzelf te houden en het te laten rijpen. “Je moet geen parels voor de zwijnen gooien”, reageerde de koster. En toen Lars het een tijd later aan zijn ouders vertelde, waren deze verbaasd. Ze had-den het niet zien aankomen. Zijn vader vond het overigens wel een eer. Maar beide ouders steunden hem van meet af aan.

9

Een krantenbericht Lars moest op zoek naar een priesteropleiding. Maar waar vond je die? Hij had ontdekt dat Bovendonk alleen voor late roe-pingen was. En toen viel zijn oog op een artikel in het Noord-Hol-lands Dagblad: ‘Bisdom Haarlem start priesteropleiding’. Hoewel thuis het abonnement op deze krant was opgezegd, nam zijn moeder soms een los exemplaar mee, waarin uitgerekend dit be-richt stond.

Dezelfde taal Het was januari ’97 dat Lars sa-men met zijn ouders een bezoek bracht aan de toen nog hulp-bisschop Punt van het bisdom Haarlem. Daar kwam zijn wens om priester te worden ter sprake. Open dagen en oriëntatiedagen volgden. Vooral de oriëntatieda-gen versterkten zijn keuze. Men sprak dezelfde taal. “De rector en de geestelijk leidsman begrepen mij en vormden een inspirerend voorbeeld”, kijkt Lars terug op die tijd.

Kapelaan Op 18-jarige leeftijd begon Lars aan zijn zevenjarige priesterop-leiding aan het ‘Willibrordhuis’ in Vogelenzang nabij Haarlem. Hij woonden daar intern te midden van tien tot twaalf studenten. Naast zijn studie liep hij ook stage. Aanvankelijk waren dat sociale stages, o.a. in de zorg bij kinderen met diverse handicaps. Later vanaf het vierde jaar wer-

den het meer pastorale stages in de parochies. Zo was hij in het zevende jaar fulltime verbonden aan drie kerken in Haarlem-Oost. Na zijn priesterwijding werd hij achtereenvolgens kapelaan in Haarlem, Langedijk, Heiloo en Zaandam. In Zaandam werd hij vervolgens pastoor van de H. Maria Magdalenaparochie. In die tijd hoorde hij van het schrijnend tekort aan priesters in het bisdom Breda.

Een hele stapLars: “Toen ik dat hoorde, dacht ik goed na: waar wil God mij hebben? Ik kende een docent van mijn opleiding in Vogelenzang die inmiddels op het bisdom in Breda werkte. Ook bisschop Jan Liesen was mij bekend. Van hem heb ik les gehad.” Voor de honk-vaste Noord-Hollander was het een hele stap om naar het onbe-

10

kende Brabant te verhuizen. Toch besloot Lars bisschop Jan Liesen te gaan helpen, nadat de bis-schop van Haarlem hem daartoe toestemming had gegeven.

Lesgeven Inmiddels werkt hij al weer drie jaar met vreugde in Breda. Zijn hart gaat vooral uit naar de litur-gie, vieringen en preken: “We zijn een geloofsgemeenschap: samen vieren bouwt deze gemeenschap op.” In preekkunde of te wel homiletiek heeft hij zich binnen zijn studie pastoraal theologie gespecialiseerd. Hij geeft er ook les over aan priesterstudenten in Rolduc. Het zijn volle werkweken. Hobby’s schieten erbij in zoals mountainbiken.

Achteruitstand Hoe kijkt hij aan tegen de huidige situatie in de kerk?

Lars: “We zitten nog steeds in de achteruitstand. We kampen met leegloop van de kerkgan-gers en een voortdurend pries-tertekort: sluiting van kerken en samenvoegen van parochies zijn onvermijdelijk. Maar het laatste kan ook nieuwe kansen bieden. We kunnen verder met geloof en vertrouwen.”

Zou het niet meer verplichtstel-len van het celibaat het priester-tekort kunnen oplossen?

“Wellicht geeft het een tijdelijke opleving. Ik geloof echter niet dat dit de oplossing is. Kijk maar naar de protestantse kerken. Daar is geen verplicht celibaat maar ook daar bestaat een tekort aan predikanten.”

Henk Bakker

Lars Peetam over zijn tijd als priester:

12,5 jaar priester – Met de hulp van Gods genade

“Ik kan het haast niet geloven maar het is echt waar: op 21 november is het precies 12,5 jaar geleden dat ik op 25-jarige leeftijd tot priester werd gewijd in de prachtige St. Bavokathedraal van Haarlem, samen met Pablo Ocampo, Sandor Koppers en Eric van Teijlingen. Ik was die dag te zeer onder de indruk om überhaupt aan de toekomst te denken, laat staan dat ik gedacht heb: ‘goh, waar zou ik over 12, 5 jaar zijn, waar zou ik mijn koperen priesterjubileum gaan vieren?’

Net als een huwelijksdag gaat een wijdingsdag in een roes aan je voorbij: voor je het weet, is de dag voorbij, kun je moeilijk zeggen wat je allemaal gedaan hebt, maar ben je toch zo moe als een hond.Moe, maar tevreden. Vanaf mijn 16e, toen ik voor het eerst mijn roe-

11

ping ontdekte, leefde ik naar de priesterwijding toe en was ik ver-baasd dat het al zo ver was! Ik was er nog helemaal niet klaar voor, vreesde ik. Je moet zoveel beloven en zeggen. Kan ik dat wel waar maken? Het laatste antwoord op de verschillende wijdingsbeloften, die ik in de periode van voorbereiding vaak overwoog, bracht mij uit-eindelijk verlossing: “Met de hulp van Gods genade: Ja!” Je moet veel, maar je ontvangt ook veel. Daar kun je een heel pries-terleven mee vooruit en daar ben ik nog iedere dag dankbaar voor. Op naar de volgende 12,5 jaar? Met de hulp van Gods genade: Ja!

Jubileumviering op zondag 19 november:

Graag vier ik dit jubileum met u,met jullie op:

zondag 19 november in

onze parochiekerk

om 11:00 uur in

een feestelijke Eucharistieviering.

12

60-jarige huwelijksfeest:

Jan en Riet van den Wijngaard

In dezelfde kerk waar ze trouwden werd 2 juli jl. een mis ter herden-king van hun diamantenhuwelijk gehouden. Maar nu met kinderen, kleinkinderen, genodigden en parochianen. Deze kerk is ook Jans werkomgeving als koster. Een kerk waar hij en Riet ook al jaren naar de woensdagmorgenmis voor de ouderen komen.

Na de mis was er in de Tussenpauz een gezellig samenzijn. Het feest-paar werd verwelkomd met een lied op de wijs van ‘When the Saints …’. Blijf nog lang samen met je vrouw en kijk niet om, maar vooruit. Wij wensen het echtpaar nog een lange gezegende tijd samen.

Parochiaan Kees van Putten

PKC-parochiekern Breda compleet

We hebben nu een derde PKC voor Breda , bestaande uit Corné Coenen, Gerrit van Arendonk en Rob van Etten. Van harte welkom. Fijn dat jullie tijd en aandacht willen besteden aan de dagelijkse gang van zaken ronde Mariakerk en St. laurentiuskerk in het Ginneken.

13

De kunst van het kijken

Een ervaring van een parochiaan

Hoe goed kennen wij onze buren? Hoe betrokken voelen wij ons bij het leven en welzijn van onze straat? Weten we wie er ziek zijn? Soms kom je tot de ontdekking dat er iemand is overleden.

Een parochiaan kreeg de schok van haar leven, toen ze hoor-de dat haar overbuurvrouw ruim een half jaar geleden was overleden. “We wisten, dat die bewuste mevrouw al enkele jaren was opgenomen in een verzorgingshuis, maar we hadden geen bericht gehad, dat zij was overleden. Dat zou begin van het jaar 2017 geweest zijn. Ik dacht: in wat voor wereld leven we eigenlijk? We weten niet eens hoe het onze buren vergaat”. Wel had ik geregeld gevraagd of de buurman eens een kopje koffie bij ons wilde komen drinken. Ik kan me voorstellen, dat daar weinig tijd voor was, als je zo vaak naar je vrouw op en neer naar Breda moet.

Buurtvereniging Een kennis vroeg me: Hebben jullie dan geen buurtvereniging of zoiets dergelijks? Nee dus en we kennen elkaar nauwelijks of helemaal niet. Nieuwe mensen, die in de straat komen wonen maken tegen-woordig geen kennis meer met de buurtbewoners. Het is eigenlijk vreselijk, dat we anoniem naast elkaar wonen en ieder zijn ding doet. Is dit het gevolg van de individualisering?Ik heb geen tijd om vaak met mensen koffie te drinken, maar wil wel graag weten of het mijn buur goed gaat en of we hem/haar kunnen helpen, als die in nood zit of iets ernstigs meemaakt. Het heeft me de hele dag beziggehouden. Daarom zet ik dit in het pa-rochieblad, als hint voor ons allemaal, dat we niet alleen om ons heen moeten kijken, maar ook moeten signaleren en handelen. In de zomer is dat iets gemakkelijker dan in de winter. De naam van de parochiaan is bij de redactie bekend

14

PASTORAAL ARTIKEL

Praktisch organiseren“Kerkopbouw gaat over de ge-meenschap van gelovigen”, zegt Geerten Kok. “Een gemeenschap die op elkaar betrokken is en waarvan de leden zich met elkaar verbonden weten. Als parochie moet je dat praktisch organiseren, zodat de kerk wordt opgebouwd, en zo dat liturgie, catechese en diaconie gestalte kunnen krijgen. Pastoraal team en parochiebe-stuur dragen zorg voor die orga-nisatie.”

Relaties tussen gelovigen Kerkopbouw heeft oog voor de relaties tussen gelovigen. Vanuit welke identiteit zijn zij betrokken bij de parochie, en als vrijwilliger actief? Ten diepste gaat het om een gelovige identiteit, om de band met Jezus en de relatie met de levende God. Van daaruit zet-ten gelovigen zich voor de kerk in, en zijn ze actief in de samenle-ving.

Goed verzorgde liturgie“Of je nu van Bavel komt, Ulven-hout of Breda. Je herkent elkaar als mede-gelovige, en je zet je sa-

men in voor de parochie. Daarbij is het van belang om je geloof te onderhouden, om het samen te vieren en je erin te verdiepen. Dat vraagt om een goed verzorgde liturgie, geschoolde lectoren en koorleden.

Stimulans voor eigen kwali-teiten Kerkopbouw stimuleert om de eigen kwaliteiten van eenieder samen te brengen, omwille van het goede aanbod.” Onderlinge verbondenheid krijgt ook gestalte in het oog en oor hebben voor elkaar, voor elkaars noden en vreugden. Je spreekt met elkaar af wie bezocht moet worden, wie ondersteuning nodig heeft. Zo houdt je de band levend met elkaar.

Henk Bakker

Kerkopbouw: in verbondenheid het geloof vieren

en verdiepen

Bij het bisdom houdt Geerten Kok naast zijn pastorale taken zich bezig met kerkopbouw. Met hem praten we hoe in onze parochie ker-kopouw gestalte kan krijgen.

15

Kerkproeverij:

Neem een bekende mee naar je kerk

In het weekend van 9 en 10 september vindt de eerste editie van Kerkproeverij plaats. Deze landelijke campagne wil kerkgaande gelovigen motiveren om bekenden uit te nodigen om mee te gaan naar een kerkelijke viering of dienst om het geloof te proeven. Meer dan twintig landelijke kerkgenootschappen doen mee aan de campagne. Ook de Rooms-Katholieke Bisschoppenconferentie wil in het actie-weekend mensen graag opnieuw verwelkomen in de kerk en zij nodigt de parochies van harte uit deel te nemen aan dit project.

Kerkproeverij is de Nederland-se variant van Back to Church Sunday, een initiatief van de Anglicaanse Kerk van Engeland dat in 2004 voor het eerst werd ondernomen. Bedenker daarvan is de Engelse theoloog Michael Harvey. Het begon bij hem nadat hij door zijn moeder was uitgeno-digd een keer met hem naar de kerk te gaan.

‘Kerken moeten weer verwelko-mende en uitnodigende gemeen-schappen worden. Het gaat erom dat een persoon een andere per-soon uitnodigt. Zo simpel is het’, zegt Harvey over Back to Church Sunday. De uit te nodigen men-sen zijn volgens hem om te be-ginnen familie en vrienden, ‘want alleen ik kan mijn eigen vrienden uitnodigen’. Toch is er voor deze uitnodiging moed nodig, meent hij. Gebed is voor hem wezenlijk.

Harveys boodschap lijkt op een bepaalde wijze op die van paus Franciscus, die zegt dat christe-nen eropuit moeten gaan. Har-vey: Het is nu aan ons om van binnenuit over de drempel van het kerkgebouw te stappen om mensen daarbuiten te bereiken’.

Onze parochie deelt de visie van Michael Harvey en wil daar graag iets mee doen. U zult achterin onze kerken uitnodigingen vin-den. Neemt u ook een uitnodi-ging mee voor een familielid of een bekende? In het weekend van 9 en 10 sep-tember zullen er na afloop van de vieringen boekjes met de titel: ‘Rooms-katholiek in deze tijd’ voor de gasten beschikbaar zijn. Dit boekje is bedoeld om de ge-nodigden achtergrondinformatie te geven over het RK-geloof. Nicole de Waal

16

NIEUWS

Bouw nieuw parochiecentrum in volle gang

Sinds begin juni wordt er volop gebouwd aan het nieuwe parochiecen-trum pal naast de St. Laurentiustkerk in het Ginneken. Beneden komen kantoor-, vergader- en ontmoetingsruimtes.Op de eerste verdieping worden twee appartementen gerealiseerd, een hiervan voor de pastoor. Bouwbedrijf Maas-Jacobs uit Zundert ver-wacht het parochiecentrum in november te kunnen opleveren

Het nieuwe parochiecentrum is nodig, omdat het centraal secretariaat, nu nog gevestigd aan het Graaf Hendrik III plein, dat pand gaat verla-ten. Het pand waar straks het nieuwe parochiecentrum wordt gehuis-vest, dateert uit begin 1900. De afgelopen jaren bood het onderdak aan de paters van de H. Harten die er in hun financieel- administratief centrum hadden ondergebracht

Na ondertekening van het bouwcontract schudden partijen elkaar de hand. Van links naar rechts: Gerard Oomen, vicevoor-zitter parochiebestuur, Frans Hennekam, algemeen directeur Maas-Jacobs, Ben van den Maagdenberg, bedrijfsleider Bouw-service en Hans van der Zanden, secretaris parochiebestuur.

17

Vredesweek:

De kracht van verbeelding

Van 16 september tot en met 24 september is het weer vredesweek, dit jaar in het teken van verbeelding als een kracht voor de vrede. Pari-de Taban, bisschop in Zuid-Soedan, een land waar spanningen tussen verschillende etnische groeperingen vaak hoog op kunnen lopen, was als jongen getroffen door het bezoeken van een huis waar vanuit christelijke geloofsovertuiging plek was voor iedereen: een oase van vrede midden in een door haat verscheurde samenleving. In zijn hoofd groeide dat ene huis uit tot een dorp: een vredesdorp waar verschil-lende etnische groepen samen leven , zonder wapens, en er de grond bebouwen, naar school gaan, samen vorm geven aan hun toekomst en samen zingen en bidden. Maar alleen in zijn verbeelding bestond dat dorp, de werkelijkheid was het tegenovergestelde. Wel bleef hij er van dromen en deelde zijn visie ook met anderen, onder andere met de vredesbeweging PAX (voorheen Pax Christi). En zo werd verbeelding werkelijkheid, want het vredesdorp Kuron is vandaag de dag een realiteit en is een groeiende gemeenschap. Dat kan de kracht van verbeelding doen.

Oecumenische viering: 16 septemberOp zaterdag 16 september is er een oecumenische viering bij de start van de vredesweek in de St. Laurentiuskerk Ginnekenweg 333 samen met de Protestantse Gemeente Ginneken. Ook in ons geloof speelt verbeelding een grote verbindende rol: daarom staat de Vredesicoon centraal in deze viering. Deze icoon draagt als titel ‘Christus is onze verzoening’. De viering begint om 19:00 uur..

VredeswakeNa de viering wordt een Vredeswake gehouden met stille inloop en kaarsjes om aan te steken en neer te zetten vóór de Vredesicoon.Ook de Basisschool Laurentius gaat het thema van de Vrede zichtbaar maken door werkstukken van de kinderen over het thema: “de Kracht van de Verbeelding” tentoon te stellen in de kerk.

Pastoor Lars Peetam

Gedoopt 2017

18

Toneelstuk Vredesweek Op woensdag 20 september wordt om 19.30 uur in het Mondiaal Centrum Breda in het kader van de vredesweek het toneelstuk Onder Andere door de Leidse theatergroep van diaconaal centrum de Bakke-rij opgevoerd.

7 mei Laurentius Ginneken Brent Siemerink 21 mei Laurentius Ulvenhout Nienke van Rijen 4 juni HMH Bavel Teun van Kaam 18 juni HMH Bavel Nathan Maas 2 juli Jacobskapel Galder Saar Kools 2 juli HMH Bavel Daan Geerts 9 juli Mariakerk Roos Kester 9 juli Laurentius Ulvenhout Rijk Schoenmakers 9 juli Laurentius Ulvenhout Juliette Wagener

Getrouwd in onze parochie

17 juni Joris Rops en Babette Dielemans30 juni Stefanie Broekhuizen en Michiel Tijsterman22 juli Wouter Loots en Nikki Vermeeren

Wij wensen jullie veel geluk en zegen met elkaar!

19

Nieuwe website binnenkort online

De afgelopen weken is er druk gesleuteld aan de nieuwe website. Ruud Verhoeven van bureau Leonard uit Oosterhout bouwt voor onze paro-chie een website die fris en eigentijds oogt. Aan de commissie Nieuwe Website geeft hij een nadere toelichting op het uiterlijk en de inrichting van de nieuwe website. Van links naar rechts: Ruud Verhoeven bureau Leonard, Nicole de Waal, teamassistente, Josée Schraven, (secretariaat St. Laurentiuskerk in het Ginneken bekend met de huidige website) en Henk Bakker, redacteur, vormgever parochieblad en bestuurslid. Het is de bedoeling dat de website binnenkort online gaat.

Een voorlopig ontwerp van de homepage van de nieuwe website

20

Kerkfotografe Diana Nieuwold:

“Iedere kerk heeft zijn schoonheid”

Een mooie lichtinval in een kerkje in Frankrijk zette Diana Nieuwold (46) drie jaar geleden op het spoor van kerkfotografie. Het werd uit een de hand gelopen hobby. “Voor mij is een kerk een gebouw om God te ontmoeten”, zegt Nieuwold die op het hoofdkantoor van het Leger des Heils Welzijns- en Gezondheidszorg (de professionele hulp- en zorgtak) in Almere ver-antwoordelijk is voor Communicatie en Public Affairs. Ze heeft twee dagen uitgetrokken om kerken in Breda en omgeving te fotograferen.

Wat is je fascinatie voor een kerk? “Alles klopt aan een kerk. Het is een plek van devotie en contempla-tie. Geen kerk is gelijk. Iedere kerk heeft zijn eigen schoonheid”, zegt zij na afloop van een fotosessie in beide St. Laurentiuskerken in het Ginneken en Ulvenhout. Een selectie van de foto’s die zij in beide kerken maakten, staat in dit parochieblad. Voor meer foto’s verwijzen wij u graag naar: www.kerkfotografie.nl

Henk Bakker

21

22

23

24

PASTORAAT JONGE GEZINNEN

Openluchtviering Ulvenhout

Op zondag 11 juni was er in Ulvenhout een gezinsviering in de tuin van het parochiecentrum. Het thema was: “Geloven dat het kan.”De zon scheen volop, op die 11e juni! En kinderkoor Doremi ‘zong de zon uit de hemel’! Het geluid buiten was zelfs nog beter dan het geluid in de kerk! Centraal in de viering stond De Droom van Johan-nes uit het Bijbelboek Openbaringen. Johannes die, liggend aan het strand, terug dacht aan Jezus. God, wat was het prachtig geweest met Jezus! Maar was het na de kruisdood voorbij met Jezus? Nee! Johan-nes droomde verder met Jezus. En hij voelde de Geest van Pinksteren stromen.

De kinderen bliezen zeepbelletjes de lucht in: symbool van de Geest… die best te volgen is, maar die weg is, als je hem wilt vastpak-ken, de Geest als kracht van God in en tussen mensen… die ons helpt om verder te gaan met wat Jezus begonnen is.

25

Nu de vakantieperiode voorbij is, is het natuurlijk niet voorbij met onze dromen. Integendeel: we gaan er weer samen tegenaan. Jezus blijft ons inspireren om te werken aan een wereld waarin God wonen kan en waarin ieder mens tot bloei kan komen.

Elke tweede zondag van de maand Elke tweede zondag van de maand is er een gezinsviering in Bavel en in Ulvenhout (of op één van beide plekken). Jong en oud: je bent welkom om dit feest van opstanding mee te vieren!

Het thema van de viering in Ulvenhout op zondag 10 sep-tember 9.30 uur is: ‘De beste plaats’. In het eerste gedeelte van de viering moet er misschien wel worden geschoven met plaatsen… als we tenminste proberen mee te maken wat Jezus ons voorstelt!

Plaatje uit: Om te beginnen – Bijbel voor jonge kinderen; Bara van Pelt en Anja A. de Fluiter – illustraties van Erika Cotteleer; uitg.Callenbach, 1997

Eerste Communie informatieavonden

Op maandagavond 25 september is er om 19.30 uur in de Maria-kerk een informatieavond voor ouders die overwegen om hun kind Eerste Communie te laten doen. Deze avond is bedoeld voor ouders van het Bredase deel van onze parochie (Mariakerk en Laurentiuskerk Ginneken).

Op dinsdagavond 3 oktober is er om 19.30 uur in de Maria Hemel-vaartkerk van Bavel een informatieavond voor ouders uit Bavel.Ouders uit Ulvenhout en Galder worden over de Eerste Communie geïnformeerd in de Laurentiuskerk van Ulvenhout op zondag 8 okto-ber na de gezinsviering van 9.30 uur.Op de informatieavonden wordt uitgelegd wat de Eerste Communie

26

inhoudt, wat er van kinderen en ouders wordt verwacht en op welke momenten de voorbereidingen plaatsvinden.Ouders die een gedoopt kind hebben dat nu in groep vier kan zitten en dat in de ledenadministratie van de parochie bekend is, krijgen een uitnodiging per brief. Op rooms-katholieke scholen van de parochie wordt aan kinderen een brief meegegeven na de workshop die pastor Derks er in de (meeste) groepen vier verzorgt.

Pastor Peter Derksp.derks@parochieheiligefamilie.nl

De communicanten van Bavel. Foto; Willem Maurer uit Gilze.

Rondom Sint Maarten met onze jongste kinderen:

knutselen en vieren

Het is nog ver weg: de feestdag van de Heilige Maarten op 11 novem-ber.Maar een betekenisvolle feestdag moet goed worden voorbereid.

Daarom hier alsvast het volgende:

27

Peuterkerk 12 november In de Peuterkerk van zondag 12 november om 11.30 uur in de Mariakerk gaan we Sint Maarten vieren. Ja, Sint Maarten lijkt wel wat op die andere heilige die met zijn rode mantel op een paard zit.Maar Sint Maarten is zelfs nog guller dan Nicolaas. Hij scheurde

zijn eigen mantel helemaal door midden toen hij een bedelaar bibberend in de kou zag!

Samen knutselen Op woensdagmiddag 8 novem-ber zijn kleuters en hun broers en zussen om 14.00 uur welkom in de Mariakerk om samen lampi-onnen te maken voor de peuter-viering (of om in eigen omgeving mee op pad te gaan). Daarvoor kunnen. (Groot)ouders hun kroost opgeven bij:

pastor Peter Derks: p.derks@parochieheiligefamilie.nl

Graag naam en leeftijd van de kinderen vermelden en aange-ven of je als ouder (zo nodig) zelf bereid bent om te helpen met het knutselen.

Communicanten St. Laurentiuskerk Ginneken

28

Uitnodiging voor allen die zich bij het pastoraat jonge gezinnen betrokken voelen:

woensdagavond 20 september in het parochiecentrum van Bavel (Kloosterstraat 1). Aanvang: 20:00 uur

In onze parochie willen we vanuit het pastoraal beleidsplan graag prioriteit geven aan het pastoraat voor jonge gezinnen onder het motto: wie de jeugd heeft, heeft de toekomst! Juist in een tijd van secularisatie, waarin geloof en kerk niet vanzelfsprekend meer zijn, is het van belang om jonge gezinnen te ondersteunen en te stimule-ren om het geloof een plekje te geven in het gezinsleven.

Dit gebeurt binnen onze parochie al op allerlei manieren en er zijn gelukkig nog heel wat vrijwilligers die zich hier actief mee bezighou-den in verschillende werkgroepen. Op verschillende plekken en mo-menten ontstaan echter knelpunten, mede ook omdat het pastoraal team qua omvang in de afgelopen 5 jaar meer dan gehalveerd is.

Ook in sommige werkgroepen ontstaan lege plekken die al lange-re tijd niet meer opgevuld kunnen worden. We zullen dus keuzes moeten gaan maken bij wat we nog aan kunnen bieden en waarvoor misschien geen ruimte meer is.

Uitgangspunt blijft dat we zoveel mogelijk mensen de kans willen bieden om hun geloof te belijden en deel te nemen aan vieringen en activiteiten, ongeacht waar dat is binnen de parochie. Zo hopen we als parochie een goed en gevarieerd aanbod te kunnen blijven doen.

Graag willen we betrokkenen en ieder die zich aangesproken voelt de kans geven om met ons mee te denken over dit aanbod en over kansen en mogelijkheden die er zijn tot een versterkende samen-werking. Dit willen we doen op woensdagavond 20 september in het parochiecentrum van Bavel (Kloosterstraat 1). Aanvang: 20:00 uurOpgave niet nodig. Van harte welkom!

Pastoor Lars Peetam

29

EucharistievieringElke dag werd ’s ochtend be-gonnen met het vieren van de H. Eucharistie; een gebeurtenis die vele gasten vanuit hun thuissitua-tie niet meer kunnen meemaken. Het Sacramentskoor en het da-meskoor Accordando - aangevuld met zangeressen van buiten dit koor - hebben de vieringen vol overgave met zang ondersteund.

Een bijzondere bandVele vrijwilligers hebben deze vieringen ook bijgewoond. Dat schept een bijzondere band tussen gasten en vrijwilligers. Opvallend bij dit Ziekentriduüm is de leeftijdssamenstelling van de vrijwilligers; vele jonge vrijwil-ligers hebben zorg gehad voor onze gasten, hetgeen op deze dagen een bijzondere vitaliteit heeft uitgestraald.

EnthousiasmeNa de lunch kon men elke dag genieten van een grote diversiteit aan muziek, zang en dans, dat met enthousiasme werd ontvan-gen door onze gasten.

Viering van boete en verzoening Op de eerste dag werd het programma afgesloten met een viering van boete en verzoening en konden onze gasten een kruis-teken maken met speciaal voor deze viering gewijd water. Op de tweede dag vond de gemeen-schappelijke Ziekenzalving plaats. Deze viering is voor iedereen heel indrukwekkend geweest. Zeven priesters - elk met een assistent

Ziekentriduüm Breda 2017

Van 18 t/m 20 juli heeft het 81ste Ziekentriduüm plaatsgevonden met het thema “Ontmoeten” in de Sacramentskerk. Voor onze 160 gasten zijn het drie prachtige dagen van ontmoeting geweest met een goede afwisseling tussen het religieuze en het profane programma. Ruim 80 vrijwilligers van binnen en buiten onze parochie van de Heilige Fami-lie hebben op deze dagen op een liefdevolle en accurate wijze zorg gedragen voor onze gasten.

30

- hebben de Ziekenzalving toege-diend. Dit was een waar hoogte-punt tijdens het Ziekentriduüm. Traditioneel wordt het Ziekentri-duüm op de derde dag afgeslo-ten met een plechtig Lof met de zegening met het Allerheiligste.

Prachtige dagen Het Ziekentriduüm zorgt er voor, dat onze gasten drie prachtige dagen kunnen meemaken, terwijl op deze drie dagen vele mantel-zorgers een aantal uren voor zich-zelf hebben zonder de dagelijkse zorg voor een zieke. Dit alles bij elkaar vormt de hoofddoelstelling

van de Stichting Ziekentriduüm Breda.Gasten, vrijwilligers, voorgangers, koren, bezoekers, onze parochie en het organiserend comité van het Ziekentriduüm kunnen terug-kijken op een zeer geslaagd 81ste Ziekentriduüm Breda. In grote - soms ontroerende - wederzijdse dankbaarheid hebben we af-scheid genomen van onze gasten.

Namens de Stichting Ziekentriduüm Breda,

Diaken Jan Foesenek.

OUDERENPASTORAAT

Heeft u zin in een goed gesprek?

Misschien is een gespreksgroep voor ouderen iets voor u? Er zijn er drie van in onze parochie. Aan u de keuze welke locatie en dag u het beste uitkomt. Elke bijeenkomst beginnen we met het ontsteken van een kaars en een ontmoetingsronde. Even bijpraten en een gebed, gedicht of overweging. Daarna lezen we samen in het boek van de Benedictijner monnik en psycholoog Anselm Grün: De kunst van het ouder worden. Dit boek biedt boeiende gespreksstof omdat het elke keer andere thema’s inbrengt over ouder worden en spiritualiteit. We praten, we lachen en leven met elkaar mee. Elke bijeenkomst is an-ders! Iedereen kan aansluiten en meedoen. Voor meeleesmateriaal wordt gezorgd. De bijeenkomsten zijn één keer per maand van 10.00 uur tot 11.30 uur:maandag in Ruitersbos: 11 sept, 9 okt, 20 nov.dinsdag in secretariaat Mariakerk: 19 sept, 24 okt, 21 nov.donderdag in Serviceresidentie Vredenbergh:, 28 sept, 26 okt, 30 nov.

Marjan Luijben, pastoraal werkster

31

NIEUWS Fatima 100 jaar

De Kerk herdenkt in 2017 dat Maria een eeuw geleden van 13 mei tot 13 oktober verschenen is aan drie herderskinderen in het Portugese plaatsje Fatima. Haar oproep tot boete en bekering is onverminderd actueel. Daarom wijdden de Nederlandse bisschoppen hun bisdom-men toe aan het Onbevlekt Hart van Maria (13 mei 2017) en trekt een beeld van Onze Lieve Vrouw van Fatima langs parochies in het Bisdom Breda.

In eerste instantie trokken er twee beelden van Onze Lieve Vrouw van Fatima door het bisdom, één door het vicariaat Breda en het andere door het vicariaat Mid-delburg. Het beeld dat in het vicariaat Breda rondging, en dat afkomstig is uit Zevenbergschen Hoek, raakte echter beschadigd. Omdat de beelden kwetsbaar blijken, werd besloten om beide beelden niet meer rond te laten reizen. Het beschadigde beeld van Zevenbergschen Hoek wordt gerestaureerd. Het Fatimabeeld van Zegge, dat in het vicariaat Middelburg rondging, is nu in Bergen op Zoom en blijft daar tot half juli. Daarna keert het terug naar Zegge.Voor de twee beelden is nu een nieuw beeld in de plaats geko-men. Dit komt uit Fatima en is verworven door pastoor-vicaris Paul Verbeek. Op zondag 25 juni 2017 was dit nieuwe Fatimabeeld te gast in de H. Antoniuskathe-draal te Breda. Aan het begin van de eucharistieviering zegende bisschop Liesen het beeld. Hij memoreerde dat er met het eer-ste beeld een ongelukje is

gebeurd, waardoor het licht beschadigd is en vertelde dat het nieuwe beeld rechtstreeks afkom-stig is uit Portugal.

In het weekend van 30 september en 1 oktober zal het beeld in onze parochie zijn. U zult tegen die tijd geïnformeerd worden over het programma en de vieringen in dat weekend.

32

Kerkennacht van Raad van Kerken:

een inspirerende avond!

Op vrijdagavond 23 juni vond de kerkennacht, georganiseerd door de Raad van Kerken, plaats in de Markuskerk en de Michaëlkerk.Voorgangers en vrijwilligers van de verschillende christelijke kerken uit Breda hadden deze avond voorbereid.Hoewel de belangstelling voor deze kerkennacht een ietsiepietsie tegen viel, kijken betrokkenen met grote tevredenheid terug op dit gezamenlijke initiatief.

De aanwezigen werden gelijk in de sfeer gebracht door de harpis-te Anna Raven –die doorheen de avond haar snaren liet trillen- Bij de opening werden de aan-wezigen verrast door Katarina Luther, de vrouw van Maarten Luther. Zij had ook wel zin in zo’n oecumenische activiteit. Je kon wel merken dat ze nog steeds trots was op haar man Luther. Dankzij Maarten Luther konden gelovigen 500 jaar geleden de Bijbel in hun eigen taal gaan lezen. De aanwezigen kregen

gelegenheid om hun ideeën over kerk nu op een grote kerkdeur te prikken.

IcoonVervolgens was er een viering speciaal voor kinderen. Daarin stond het verhaal en een icoon van Zacheus centraal. Zacheus, de gelovige die dacht dat hij niet goed genoeg was voor God en de mensen. Maar hij kwam over de drempel!

33

Heel bijzonder was de jonge-ren-theatergroep Message uit Dongen. Deze groep vroeg zich af hoe lang mensen nog op de vlucht moeten voor oorlog. En hoe het kan bestaan dat veel ouderen zo alleen zijn. Hun antwoord: één persoon kan het verschil maken! Kijk maar naar Mandela, en naar moeder Tere-sa. Kunnen wij ook het verschil maken?

Workshop GregoriaansVervolgens gaf kerkmusicus Frans Bullens een workshop Gregori-

aans zingen. Frans deed dat heel voortvarend en met veel humor. Om van te genieten!De avond werd afgesloten met een korte viering met de voor-gangers van alle kerken. In deze viering kwamen elementen van elk onderdeel van de avond ook nog kort terug.

Pastor Peter Derks, Parochie Heilige Familie, namens alle betrokkenen.

Schrijfmarathon:

Internationale dag van de rechten van de mens

De parochie van de Heilige Familie doet in december mee aan de schrijfmarathon, die wordt georganiseerd om de Internationale Dag van de Rechten van de Mens – 10 december - te gedenken. Op 10 december vieren we dat 69 jaar geleden, in 1948, de Univer-sele Verklaring voor de Rechten van de Mens door de Algemene Vergadering van Verenigde Naties werd aangenomen. Elk jaar rond 10 december schrijven honderdduizenden mensen wereldwijd brieven tijdens een schrijfmarathon. Voor mensen die onrecht is aangedaan, gevangen zitten, gediscrimineerd worden, gemarteld zijn of worden bedreigd. Na de viering zal er (bij het koffie drinken) gelegenheid zijn om aan de hand van een voorbeeldbrief een brief in het Engels aan een regering te schrijven, bijvoorbeeld om gedetineerden vrij te laten. Of om een steunbetuiging te sturen naar een gedetineerde. Hartelijk dank dat u wilt mee doen met deze actie!

Martijn Kurstjens, pastoraal werker

DIACONIE

34

Lijst overledenen

Maart 2017 Cees Damen 76 jaar BredaMei 2017 Marijke Beijsens - Huntjens 67 jaar Breda Els Ros - Kuijpers 76 jaar Bavel Mientje Bekkers de Graaf 95 jaar Breda Willy Milliano 66 jaar Bavel Loes Nelemans van der Meijs 75 jaar Breda Jan van den Ackerveken 79 jaar Breda Pierre van den Biggelaar 88 jaar TeteringenJuni 2017 Johanna de Mast 87 jaar Breda Maria Vermeulen 90 jaar Fijnaart Jos Klaassen 81 jaar Bavel Frans de Leeuw 84 jaar Breda W.C. Steenbakkers - Timp 95 jaar BredaJuli 2017 Stien Nieuwhuis - Heij 85 jaar Breda Martien de Bruijn 87 jaar Ulvenhout Frans van Pruissen 89 jaar Breda Johannes de Bakker 60 jaar Bavel Maria Kolder - van Westerop 89 jaar Ulvenhout Christ Nous 91 jaar Ulvenhout Piet Brant 84 jaar Breda

Dat zij mogen rusten in Vrede

35

PAUSELIJK BEZIT VERDEDIGD (DEEL 1)Door Kees van Putten

Sinds 756 n.Chr. waren Pausen in bezit van grote Italiaanse landgoederen die de zogenoemde Kerkelijke Staat vormden. Deze Staat werd de Paus ech-ter in 1870 definitief afgenomen bij de eenwording van Italië. Dit is natuur-lijk niet zonder slag of stoot gegaan, maar zijn de reden van het ontstaan van het Pauselijke vrijwilligersleger; de Zoeaven. Ook een van mijn familie-leden was een Zoeaaf. Wie zijn deze Zoeaven?

Wereldlijke macht van de PausVanaf de 4de eeuw bezaten de Pausen grote grondgebieden rond Rome (Het patrimonium Petri). Dit kwam door de ineenstorting van het West-Romeinse Rijk in 476. Steeds meer grondgebied werd aan het Pauselijke bezit toe-gevoegd tot hij in de 6de eeuw de grootste grondbezitter op het Italiaanse schiereiland was. Dit werd de Kerkelijke Staat genoemd. Tijdens de Inves-tituurstrijd in de 11de – 12de eeuw hadden afwisselend de Pausen en dan keizers de macht. In 1870 verloor de Paus zijn invloed in Europa en kwamen de Pausen in conflict met de Italiaanse koningen. De Paus weigerde het Vati-caan in Rome, de hoofdbasiliek van de Rooms-katholieke kerk, te verlaten en noemde zich daar een ‘gevangene’. Sinds de stichting van het soevereine Va-ticaanstad in 1929 is de nadruk steeds meer komen te liggen op het geestelij-ke ambt van de Paus en minder op zijn rol als Staatshoofd. Toch is hij dat wel gebleven. Zijn wereldlijke macht heeft zich meer toegespitst op de diploma-tie: de wereldvrede en de instandhouding van de (katholieke) christenheid.

De oorspronkelijke ZoeavenIn 1831 werd een Frans legeronderdeel, de infanterie van de Zoeaoeas, opgericht. Dit waren hulptroepen die gevormd werden door jonge Kabylische Berbers in de toentertijd Frans-Algerijnse kolonie. De Fransen konden dat niet goed uitspreken en maakte er ‘zoeaven’ van. Later werden er aan dit leger alleen nog jonge Fransen kolonisten voor dit legeronderdeel geworven, zodat het uiteindelijk grotendeels uit Westerlingen bestond. In 1840 was het legeronderdeel een keurtroep geworden bestaan-de uit drie regimenten.De typische kledij van het Zoeaven legeronderdeel was de ‘Arabische’ pofbroek en de rode fez (typisch Ottomaans hoofddeksel; een rode pothoed met zwarte borstel). Tot in de Eerste Wereldoorlog bleven deze Zoeaven gehandhaafd. Pas in 1962 werd dit legeronderdeel opgeheven, omdat Frankrijk toen hun kolonie opgaf. Algerije was onafhankelijk was geworden.

36

De Zoeaven van de PausRond de eeuwwisseling van de 18de naar de 19de eeuw kwam er nationalisme op in Italië, dat toen uit allerlei koninkrijkjes bestond. Er kwam een streven op deze gebieden te verenigen tot een natie. In 1860 viel een nieuw gevormd leger met dat streven, onder aanvoering van Victor Emanuel II, de Pauselijke Kerkstaat (Centraal- en Oost-Italië) vanuit het noorden aan. Vanuit het zuiden trok een Italiaans leger op onder leiding van Guiseppe Garibaldi. De toenma-lige Paus Pius IX liet hen daarop excommuniceren. Hij riep meteen de rege-ringssteun in van België en Frankrijk dat toen katholiek was. Hij deed ook een oproep aan katholieken wereldwijd om jonge, ongehuwde mannen te zenden om hem bij te staan ter verdediging van de Kerkstaat. Deze katholieke vrijwil-ligers werden aangevoerd door een generaal die eerder de oorspronkelijke Franse Zoeaven had geleid. Daarom kreeg deze hulptroep van Infanteristen al snel de bijnaam Zuavi Pontifici (Pauselijke Zoeaven). Er vormden zich ook an-dere Pauselijke legeronderdelen met beroepssoldaten. De Pauselijke Zoeaven kregen een uniform die hetzelfde was als het Franse Zoeaven legeronderdeel. Alleen droegen zij in plaats van een Fez een Kepi (een trommelvormige pet), om zo duidelijk afstand te nemen van de Islamitische Ottomanen.

37

Veringenrooster 9 september-14 december

(KND)= kindernevendienst

Zaterdag 9 september / 10 september23e Zondag door het jaar17.00 Jacobskapel Galder ---- 18.30 De Donk eucharistie B. Kortmannziekenzondag 19.00 Maria eucharistie C. Don / P. Derks Samenzang 19.00 Vredenbergh gebedsviering werkgroep 09.15 Laurentius Gin. viering Poolse Parochie09.30 Laurentius Ulv. gezinsviering P. Derks kinderkoor 09.30 Maria eucharistie P. v.Gorp. Koor St. Jan11.00 Laurentius Gin. eucharistie B. Kortmann Cappella M. 11.00 HMH Bavel eucharistie (KND) T. Nguyen/P. Derks Brigidakoor ziekenzondag

Woensdag 13 september09.30 HMH Bavel (secr.) communie P. Derks Donderdag 14 september 16.00 Petrus en Pauluskapel eucharistie P. v.Gorp

Vrijdag 15 september 16.00 Ruitersbos ---- -16.00 Amarant eucharistie T. Nguyen

Zaterdag 16 september / 17 september 24e Zondag door het jaar17.00 Jacobskapel Galder communie M.Luijben18.30 De Donk gebedsviering werkgroep19.00 Maria eucharistie T. Nguyen Samenzang 19.00 Vredenbergh eucharistie P. v.Gorp09.15 Laurentius Gin. viering Poolse Parochie09.30 Laurentius Ulv. eucharistie L. Peetam Gregoriaans 09.30 Maria eucharistie T. Nguyen Koor St. Jan11.00 Laurentius Gin. eucharistie(KND) L. Peetam H.Hartkoor 11.00 HMH Bavel communie P. Derks Volkszang Woensdag 20 september 09.30 HMH Bavel (secr.) eucharistie L. Peetam

38

Donderdag 21 september 16.00 Petrus en Pauluskapel eucharistie P. v.Gorp Vrijdag 22 september 16.00 Ruitersbos communie A. Janssen 16.00 Amarant rozenkrans

Zaterdag 23 september / 24 september25e Zondag door het jaar 17.00 Jacobskapel Galder ---- 18.30 De Donk eucharistie B. Kortmann Parochiekoor 19.00 Maria eucharistie C. Don / T. Nguyen Samenzang 19.00 Vredenbergh gebedsviering werkgroep 09.15 Laurentius Gin. viering Poolse Parochie09.30 Laurentius Ulv. eucharistie T. Nguyen Parochiekoor 09.30 Maria communie M. Kurstjens J.de Doper11.00 Laurentius Gin. eucharistie (KND) T. Nguyen Laurante 11.00 HMH Bavel eucharistie B. KortmannGregoriaans

Woensdag 27 september09.30 HMH Bavel (secr.) communie H. v. Dijk

Donderdag 28 september 16.00 Petrus en Pauluskapel eucharistie T. Nguyen

Vrijdag 29 september 16.00 Ruitersbos ---- -16.00 Amarant eucharistie C. Don

Zaterdag 30 september / Zondag 1 oktober 26e Zondag 17.00 Jacobskapel Galder ----18.30 De Donk gebedsviering werkgroep 19.00 Maria Mariaviering pastoraal team Fatima 19.00 Vredenbergh gebedsviering werkgroep09.15 Laurentius Gin. viering Poolse Parochie 09.30 Maria par.viering (KND) pastoraal team FatimaprojectkoorWoensdag 4 oktober09.30 HMH Bavel (secr.) communie P. Derks Donderdag 5 oktober16.00 Petrus en Pauluskapel eucharistie L. Peetam

39

Vrijdag 6 oktober15.00 Breedonk eucharistie P. v.Gorp16.00 Ruitersbos ---- 16.00 Amarant communie A. Janssen Zaterdag 7 oktober / Zondag 8 oktober 27e Zondag door het jaar17.00 Jacobskapel Galder eucharistie L. Peetam18.30 De Donk gebedsviering werkgroep19.00 Maria eucharistie T. Nguyen Mariakoor 19.00 Vredenbergh eucharistie B. Kortmann09.15 Laurentius Gin. viering Poolse Parochie09.30 Laurentius Ulv. gezinsviering P. Derks kinderkoor 09.30 Maria eucharistie T. Nguyen Koor St. Jan11.00 Laurentius Gin. eucharistie B. KortmannCappella M. 11.00 HMH Bavel eucharistie L. Peetam KBO koor 11.30 Maria peuterkerk M. Kurstjens

Woensdag 11 oktober 09.30 HMH Bavel (secr.) communie P. Derks14.30 de Donk ziekenzalving L. Peetam

Donderdag 12 oktober 16.00 Petrus en Pauluskapel eucharistie P. v.Gorp Vrijdag 13 oktober 16.00 Ruitersbos eucharistie P. v.Gorp 16.00 Amarant rozenkrans

Zaterdag 14 oktober / 15 oktober28e Zondag door het jaar17.00 Jacobskapel Galder ---- 18.30 De Donk eucharistie L. Peetam 19.00 Maria eucharistie T. Nguyen Samenzang 19.00 Vredenbergh gebedsviering werkgroep 09.15 Laurentius Gin. viering Poolse Parochie09.30 Laurentius Ulv. eucharistie L. Peetam Volkszang 09.30 Maria communie P. Derks Koor St. Jan11.00 Laurentius Gin. eucharistie (KND)L. PeetamH.Hartkoor11.00 HMH Bavel eucharistie T. Nguyen /P.Derks Gregoriaans

Woensdag 18 oktober09.30 HMH Bavel (secr.) eucharistie T. Nguyen

40

Donderdag 19 oktober16.00 Petrus en Pauluskapel eucharistie P. v.Gorp

Vrijdag 20 oktober 16.00 Ruitersbos ---- -16.00 Overakker/Amarant eucharistie L. Peetam

Zaterdag 21 oktober / Zondag 22 oktober29e Zondag door het jaar17.00 Jacobskapel Galder eucharistie G. Baeten 18.30 De Donk eucharistie L. Peetam Parochiekoor19.00 Maria eucharistie T. Nguyen Samenzang 19.00 Vredenbergh eucharistie B. Kortmann09.15 Laurentius Gin. viering Poolse Parochie09.30 Laurentius Ulv. eucharistie M. LuijbenParochiekoor 09.30 Maria eucharistie T. Nguyen St. J. de Doper11.00 Laurentius Gin. eucharistie (KND) L. Peetam Laurante 11.00 HMH Bavel eucharistie B. Kortmann Volkszang Woensdag 25 oktober 09.30 HMH Bavel (secr.) communie H. v. Dijk Donderdag 26 oktober 16.00 Petrus en Pauluskapel eucharistie P. v.Gorp Vrijdag 27 oktober 16.00 Ruitersbos eucharistie T. Nguyen 16.00 Amarant rozenkrans

Zaterdag 28 oktober / 29 oktober30e Zondag door het jaar17.00 Jacobskapel Galder ---- 18.30 De Donk gebedsviering werkgroep 19.00 Maria eucharistie C. Don / P. Derks Samenzang 19.00 Vredenbergh gebedsviering werkgroep 09.15 Laurentius Gin. viering Poolse Parochie09.30 Laurentius Ulv. eucharistie T. Nguyen Greg.koor 09.30 Maria communie M. Kurstjens Franciscuskoor 11.00 Laurentius Gin. eucharistie T. Nguyenstille viering 11.00 HMH Bavel eucharistie (KND) L. Peetam/P. Derks Brigidakoor:50 jaar!Woensdag 1 november Allerheiligen09.30 HMH Bavel (secr.) communie P. Derks 14.30 Ruitersbos ziekenzalving P. v.Gorp

41

19.00 Laurentius Gin. eucharistie L. Peetam + team Donderdag 2 november Allerzielen14.30 de Donk gebedsviering werkgroep16.00 Petrus en Pauluskapel eucharistie P. v.Gorp 19.00 HMH Bavel gebedsviering P. Derks Brigidakoor 19.00 Laurentius Ulv. gebedsviering M. Luijben Parochiekoor 19.00 Maria eucharistie C.Don/M. Kurstjens uitvaartkoor 19.00 Laurentius Gin. eucharistie L. Peetam Parochiekoor Vrijdag 3 november H. Hubertus15.00 Breedonk ziekenzalving P. v.Gorp16.00 Ruitersbos ---- 16.00 Amarant eucharistie C. Don19.00 St.Hubertuskapel gebedsviering L. Peetam H. Hubertus Strijbeek

Zaterdag 4 november / Zondag 5 november 31e Zondag 17.00 Jacobskapel Galder eucharistie G. Baeten18.30 De Donk gebedsviering werkgroep19.00 Maria eucharistie P. v.Gorp Mariakoor 19.00 Vredenbergh eucharistie B. Kortmann09.15 Maria viering Poolse parochie H. Maximiliaan Kolbe09.30 Laurentius Ulv. eucharistie T. Nguyen Volkszang 10.30 Laurentius Gin. eucharistie KND L. Peetam Mediaviering 11.00 HMH Bavel eucharistie B. Kortmann orgelspel

Dinsdag 7 november H. Willibrord19.00 Laurentius Gin. eucharistie L. Peetam

Woensdag 8 november 09.30 HMH Bavel (secr.) communie P. Derks

Donderdag 9 november 16.00 Petrus en Pauluskapel eucharistie T. Nguyen Vrijdag 10 november 16.00 Ruitersbos eucharistie P. v.Gorp 16.00 Amarant rozenkrans

42

Zaterdag 11 november / 12 november32e Zondag door het jaar17.00 Jacobskapel Galder ---- 18.30 De Donk eucharistie T. Nguyen 19.00 Maria eucharistie C. Don / M. Kurstjens Samenzang 19.00 Vredenbergh gebedsviering werkgroep 09.15 Laurentius Gin. viering Poolse Parochie09.30 Laurentius Ulv. gezinsviering P. Derks 09.30 Maria eucharistie L. Peetam Koor St. Jan 11.00 Laurentius Gin. eucharistie L. Peetam Cappella Minor 11.00 HMH Bavel eucharistie T. NguyenGregoriaans 11.30 Maria peuterkerk P. Derks Sint Maarten

Woensdag 15 november09.30 HMH Bavel (secr.) communie L. Peetam Donderdag 16 november 16.00 Petrus en Pauluskapel eucharistie P. v.Gorp

Vrijdag 17 november 16.00 Ruitersbos ---- -16.00 Amarant communie P. Derks

Zaterdag 18 november / Zondag 19 november 33e Zondag door het jaar17.00 Jacobskapel Galder communie M. Luijben18.30 De Donk gebedsviering werkgroep19.00 Maria eucharistie T. NguyenSamenzang 19.00 Vredenbergh eucharistie B. Kortmann09.15 Laurentius Gin. viering Poolse Parochie11.00 Laurentius Gin. Par.viering (KND) L. Peetam 12 ½ jr. priesterfeest H. Hartkoor Woensdag 22 november 09.30 HMH Bavel (secr.) communie H. v. Dijk

Donderdag 23 november 16.00 Petrus en Pauluskapel eucharistie P. v.Gorp Vrijdag 24 november 16.00 Ruitersbos eucharistie L. Peetam 16.00 Amarant rozenkrans

43

Zaterdag 25 november / 26 november Christus Koning17.00 Jacobskapel Galder ---- 18.30 De Donk eucharistie L. PeetamParochiekoor 19.00 Maria eucharistie C. Don / M. Kurstjens Samenzang 19.00 Vredenbergh gebedsviering werkgroep 09.15 Laurentius Gin. viering Poolse Parochie09.30 Laurentius Ulv. eucharistie P. v.Gorp Parochiekoor 09.30 Maria kinderkerk P. Derks 11.00 Laurentius Gin. eucharistie T. Nguyen Laurante 11.00 HMH Bavel Caeciliafeest L. Peetam korenkoepel

Woensdag 29 november09.30 HMH Bavel (secr.) communie P. Derks Donderdag 30 november16.00 Petrus en Pauluskapel eucharistie P. v.Gorp

Vrijdag 1 december 15.00 Breedonk eucharistie P. v.Gorp16.00 Ruitersbos ---- 16.00 Amarant eucharistie T. Nguyen Zaterdag 2 december / Zondag 3 december 1e Zondag van de Advent17.00 Jacobskapel Galder eucharistie G. Baeten18.30 De Donk gebedsviering werkgroep19.00 Maria eucharistie T. Nguyen Mariakoor 19.00 Vredenbergh eucharistie B. Kortmann09.15 Laurentius Gin. viering Poolse Parochie09.30 Laurentius Ulv. communie P. Derks Gregoriaans 09.30 Maria eucharistie T. Nguyen Samenzang 11.00 Laurentius Gin. eucharistie B. Kortmann H. Hartkoor 11.00 HMH Bavel eucharistie L. Peetam Volkszang

Woensdag 6 december 09.30 HMH Bavel (secr.) eucharistie T. Nguyen

Donderdag 7 december 16.00 Petrus en Pauluskapel eucharistie L. Peetam Vrijdag 8 december Maria, onbevlekte Ontvangenis 16.00 Ruitersbos eucharistie T. Nguyen

44

16.00 Amarant rozenkrans19.00 Maria eucharistie L. Peetam

Zaterdag 9 december / 10 december2e Zondag van de Advent17.00 Jacobskapel Galder ---- 18.30 De Donk eucharistie T. Nguyen 19.00 Maria eucharistie C. Don / P. Derks Samenzang 19.00 Vredenbergh gebedsviering werkgroep 09.15 Laurentius Gin. viering Poolse Parochie09.30 Laurentius Ulv. eucharistie T. Nguyen 09.30 Maria eucharistie L. Peetam St. Jan11.00 Laurentius Gin. eucharistie L. Peetam Cappella Minor 11.00 HMH Bavel gezinsviering P. Derks kinderkoor

Woensdag 13 december 09.30 HMH Bavel (secr.) communie P. Derks

Donderdag 14 december 16.00 Petrus en Pauluskapel eucharistie P. v.Gorp

Iedere vrijdagmiddag is er van 14.00 uur tot 15.00 uur in de Petrus en Pauluskapel uitstelling van het H.Sacrament