Neo-Liberal Bir Dunyada Universiteler Alex Callinicos

8/9/2019 Neo-Liberal Bir Dunyada Universiteler Alex Callinicos

1/43

1

NEO-LBERAL BR

DNYADA

NVERSTELER

Alex Callinicos


2/43

2

NEO-LBERAL BR DNYADA NVERSTELER

Alex Callinicos

November 2006 by Bookmarks Publications, London WCB 3QE

ISBN 1898877467

Yazar Hakknda

Alex Callinicos, Londrada Kings Collegeda Avrupa almalar alannda profesr olarak grev

yapmaktadr. En son kitaplar arasnda, Resources of Critique (Cambridge, 2006) ve The New

Mandarins of Amerikan Power(Cambridge, 2003) yer almaktadr. Sosyalist i Partisinin nde

gelen yelerinden birisidir.

Teekkrler

Bu brorn yazm esnasnda yardmlarn esirgemeyen, Sam Ashman, Michael Bradley, Jane

Hardy, Tom Hickey, Judith Orr, Malcolm Povey, Marx Thomas, Alexis Wearmouth ve Terry

Wrigleye teekkrlerimi sunarm. 2005 Kasmnda Manchester niversitesinde dzenlenen,

Universities in a Neoliberal World adl konferanstan ok faydalandm, konferansa beni davet

eden dzenleyicilere de bu yzden minnettarm.

(www.socialsciences.man.ac.uk/socialantropology/events/possiblefutures/unlw.html)

indekiler

Paul Mackneynin nsz

Giri

Neo-liberalizm ve Bilgi Ekonomisi

Bilgiyi Kar Salamak in Kullanmak

niversiteler Madenini Soymak

Proleterletirme ve stikrarszlk

Direni FaydaszDeil
http://www.socialsciences.man.ac.uk/socialantropology/events/possiblefutures/unlw.htmlhttp://www.socialsciences.man.ac.uk/socialantropology/events/possiblefutures/unlw.htmlhttp://www.socialsciences.man.ac.uk/socialantropology/events/possiblefutures/unlw.htmlhttp://www.socialsciences.man.ac.uk/socialantropology/events/possiblefutures/unlw.html


3/43

3

nsz

1998'den bu yana, niversite ve Kolej Sendikasnn (KS) ortak sekreteri ve Natfhe'nin eski

genel sekreteri olarak, rencilerin veya yksekretimden yelerimizin deneyimlerinipaylatm.

Alex Callinicos bizim yksek renimde yaadklarmz ve oradaki deneyimlerimizikuramsallatrarak, hepimize ok nemli bir yardmda bulundu.

u anda bu kurulun bileenleri olan bizler, hi har demeyerek, burslarla eitimimizi devam

ettirmi yeni nesil iin tay ykselten radikal rencilerdik. Ulusal renci Birlii (UB)

bakan olan ve burslar arttrmak iin mcadelemizde bize nclk eden Jack Straw, niversite

rencilerinibir kitap ve bir yemek arasnda seim yapmaya zorlayan hkmeti sulamt. imdi

ise aka grlyor ki, 21. yzyln rencileri bir devi bitirmekle, spermarkette bir vardiya

daha yapmak arasnda seim yapmak zorunda braklyor.

UB ve renim elemanlar sendikalar, katk paylarnn baz sosyal gruplar niversiteden

uzaklatrdn belirterek, ykseltilen harlara kar tutarl bir mcadele hatt oluturdu.

Ykseltilen harlar, bu senenin (2006) eimi olan byme ile %4 daha az bavuran renci

oranyla ters bir etki yapmtr. Biz, yksekretim piyasasnn renciyi en uygun ders yerine en

ucuz olana yneltecei uyarsn yaparak, eitime eriimin, deyebilme esasna deil, alma

yetisine dayanmas gerektiini sylemitik.

te bu yzden, KS ve UB ile birlikte harlara yaplan artn karsnda durarak, adil harlar

iin savamz srdrdk. Ama ileriye baktmzda, harlara kar durumumuzu yeniden

deerlendirmek durumundayz. 19. yzylda cretsiz ilkrenimin yaygnlamasna, 20. yzylda

ise cretsiz ortarenimin yaygnlamasna ynelik mcadeleler verildi. Ve 21. yzylda ise

mcadele, cretsiz ileri ve yksek renimin yaygnlamasna ynelik olmaldr. leri ve yksek

renimin bir ayrcalk deil, bir insan hakk olduu vurgulanmaldr.

rencilerin,okutmanlarn ve hatta nfusun byk bir ksmnn doru olmadn grebilmesineramen, bakanlar, (har creti olmayan) ileri ve yksek renimi yaygnlatrmak iin gerekli

kaynan olmadn sylemeye devam ediyorlar. Aslnda burada ok basit bir ncelik sorunu

bulunmaktadr. Hkmet, sava iin, Irak ve Afganistan'daki birlikleri lkeye getirebilmek iin

servet ayrabildi. Yeni i Partisinin (New Labour) ikinci dneminden nce bize, Gordon'n

yksekretim iin harcanmak zere sava ganimeti toplad sylenmiti. Naif olabiliriz ancak

ne biz, ne de o dnemki Babakan Gordon'n bu ganimeti illegal ve kazanlamaz bir sava iin

israf edeceini tahmin etmemitik.


4/43

4

Hkmet, kamu kurulular ve zel sektr yneticileri, ileri ve yksekretim iin tpk 19.

yzylda olduu gibi kararszlar. Yeni makineleri kullanmak iin daha eitimli igcne ihtiyalar

var, ancak bunun iin deme yapmak istemiyorlar. ou iinin ve kylnn, okumak,

biriktirmek ve bilgilerini pekitirmek iin yeteri kadar zeki olmadn dnyorlar ve ok az,

doru bir tahminle, eerbecerirlerse, iilerin ve kyllerin tehlikeli olabileceinden korkuyorlar.

1960'lara kadar, teknik eitim tamamen ii snf iindi. niversiteler genellikle eski meslekleri

(tp, hukuk, politika ve teoloji) yeniliyorlard ve Britanya mparatorluunu srdrmek iin

kullanlacak stnlk hissine sahip insan kadrosu yetitiriyorlard. Geleneksel olarak, eitim

kuramclar, dar renimve geni eitim arasnda ayrm yapyorlard. Ne gariptir ki, 21. yzyl

kapitalizmigeni eitim szde bilgi ekonomisi sorun zc iileri ucuza salad iin

ikisini bir araya getirdi.

Tarihin bir cilvesi olarak, ykseltilen harlarn cefasn eken ilk nesil renciler, Irak savana

kar eylem yapan, Avrupa Sosyal Forumu gibi sosyal hareketlerin iinde bulunan, Faizme Kar

Birleik G grevlerinde toplananlarla ayn rencilerdi. Ben hala, onlar nasl ki Irak ve

Afganistan'dan ekilme tartmalarn kazandlarsa, onlarn direnii rgtlemek iin de yeni yollar

bulacaklarn dnyorum. Alex'in dedii gibi, Fransa ve Yunanistan'daki kardeleri onlara yol

gsteriyorlar ve Alex'in el kitab buna nasl eriilebilecei tartmalarnn balamn oluturuyor.

Umuyorum ki, ben bu satrlar yazdm srada,niversite ve Kolej Sendikas'nn yeni 120.000

yesi, rencilerle birlikte cretsiz, geni kapsaml, okul sonras eitim iin mcadele etmeyi

salayacak birnc seerler. Tarih yazmak, sadece bir ama meselesi deil, ayn zamanda birlik

olan halklarn bir eyleri deitirmesi durumudur. Buradan devam edelim. Dnce ykcdr.

rgtlenin: birlikte bir eyleri deitirebiliriz.

Paul Mackney, Kasm 2006

Natfhe Genel Sekreteri 1997-2005

KS Ortak Sekreteri Haziran 2005-Haziran 2006


5/43

5

Giri

ngiltere'deki niversiteler hareketli bir deiim dneminden geiyorlar. Bu dnmn en ak

iareti, fiziksel bymedir. 2004-2005 arasnda, yksekretimde 2.287.540 renci vard.1

1960'larn balarnda, 18 ve 19 yanda olanlarn sadece % 7'si niversiteye giderken, bu oran,

gnmzde yaklak % 30 civarndadr. niversite eitimiar iler yapan ii snfndan

gelenler iin hala zor olsa daartk kk bir aznln ayrcal olmaktan kt2

Baz insanlar, oyun yazar John Osborne'un slogan Daha ok, daha ktdr tekrarlayarak

niversitenin genilemesine sekinci nedenlerle kar kyorlar. Ayn ekilde, sac yazar Peter

Hitchens, son Tory babakan, John Major'u mevcut niversite almn balatmasndan dolay

eitim kalitesinin mezarn kazan bir baka saldr diyerek alenen suluyor

.

3. Yeni i Partisi

hkmeti, aksine, niversite almnn sosyal adalet meselesi olduunu belirtiyor: Yksek

renimden yararlanma potansiyeli olan herkesin, buna hakk olmal. Bu, sosyal olarak daha adil

bir toplum yaratmann temelinde yatan ilkedir, nk eitim, yoksulluktan ve kszlktan

kurtulmann en iyi ve gvenilir yoludur.4

Genileyen yksekretim hi kukusuz asil bir amatr. Sekinciler epey hataldr: uygun

kaynaklar saland srece, hkmetin hedefi olan 18-30 ya aras genlerin yzde ellisi veya

daha ounun niversite eitimi almamas ve bu deneyimden yararlanmamas iin hibir neden

yoktur. Ama yksekretim gerei, frsat eitlii ve sosyal adaletle ilgili resmi aklamalardan

bir hayli farkldr.

ngiliz niversiteleri, gerekte byk iletmelerin ihtiyalarndaki nceliklere gre

ekillenmektedir. ngiliz ve yabanc kurululara, karlarn korumalar iin akademik aratrma ve

nitelikli ii salamak zere niversiteler yeniden ekillendiriliyorlar. Ayn zamanda, niversiteler,

bilimsel kurumlardan, Birleik Krallk ekonomisi iin dviz getiren kar merkezlerine

dnyorlar.

Bu amala, renci bana den kaynaklardan kesinti yapldka, niversiteler, blmler ve

bireysel olarak akademisyenler, birbirleriyle yarmaya zorlandka genileme ucuza geliyor.

renci burslarndan, borlarna gei ve renim harlar birok renciyi cretli emek temelli

1 wwe.hesa.ac.uk/holisdocs/pubinfo/student/institution0405.html2HEFCE, Young Participation in Higher Education, January, 2005, www.hefce.ac.uk3P Hitchens, Why Does Everyone Find it So Hard to Understand the Tories?, 17 May 2006,

www.hitchensblog.mailonsunday.co.uk

4 Department for Education and Skills, The Future of Higher Education, Cm 5735, January 2003,www.dfes.gov.uk,paragraf 6.1, s. 68.
http://www.hitchensblog.mailonsunday.co.uk/http://www.hitchensblog.mailonsunday.co.uk/http://www.dfes.gov.uk/http://www.dfes.gov.uk/http://www.dfes.gov.uk/http://www.dfes.gov.uk/http://www.hitchensblog.mailonsunday.co.uk/


6/43

6

bir hayat iin uzun saatler almaya zorluyor. Hi phe yok ki, oluturulan bu durumdan dolay,

daha yoksul bir evreden gelen potansiyel rencilerin niversiteye gitme hevesleri krlyor.

Bu dnm sadece bize zg olmaktan olduka uzak nk dnyann her yerindeki niversiteler

ayn ekilde deiim geirmeye zorlanyorlar. Yksekretimin bu yeniden yaplandrlmas, dahageni bir srecin, gerekten de tam anlamyla neo-liberalizm olarak bilinen kresel, ekonomik ve

siyasibir dnmn parasdr. 1980'de Ronald Reagan ve Margaret Thatcher nclk ettiinden

beri, iletmeler ve medya elitleriyle birlikte hemen hemen tm hkmetler tarafndan benimsenen

neo-liberalizm, sosyal hayatn her alann piyasa mantna tabi klmaya ve her eyi zel olarak

sahip olunan, alnan ve kar iin satlan bir meta haline getirmeye balad.

Radikal corafyac David Harvey'e gre: Kantlar gstermektedir ki, neo-liberal dn bir

ekilde ve bir dereceye kadar ekonomik elitlerin iktidarnn onarm veya yeniden inasyla

ilgilidir.5

Amerikan hanelerinin en stteki % 1'lik dilimi, 1917 ve 1940 yllar arasnda, ortalama toplam

hane halk gelirinin % 16,9una sahiptiler. Paylar 1973'te % 8,4e dt ancak neo-liberalizm

kuandan sonra, 2001'de % 19,6a ykseldi. Bu esnada, 1970'lerin ortalar ve 2002 arasnda, en

alttaki % 90' oluturan haneler toplam hane halk gelirindeki paylarnn % 12ye dtn

grdler.

Bu snf iktidarnn onarm, zenginliin ve gelirin kitlesel olarak elitlere doru

yeniden datmna nclk etmitir.

6 ngiltere'deki eitsiz gelir dalm, Thatcher dneminde keskin bir art gsterdi ve

Yeni i Partisi dneminde de bu tarihsel olarak yksek seviyede kald.7

Zenginlik ve iktidardaki bu deiiklik, yksekretim de dahil olmak zere deiik sosyal

alanlarn byk lekli bir biimde yeniden yaplandrlmasn ieriyordu. Sonular korkuntu.

Akademik personel ve niversitenin dier personeli, zaman ierisinde giderek artan bir ekilde,

bilginin kendisi iin srdrlmesi frsatn reddettiler ve rencilerin eitimle ilgili ihtiyalaryla

birlikte dier ihtiyalarn da karlamadlar.Ayn zamanda, kendi cretlerinin dier mesleklere

oranla dtn de grdler. renciler, kendilerini mutlak tketiciler olarak tanmlayan resmi

sylemin aksine, niversitelerin piyasann nceliklerine boyun emesinin kurbanlar haline

geldiler.

Neyse ki, neo-liberalizm yksek renimde ykselen bir direnle karlayor. 2006 baharnda

Fransa ve Yunanistan'daki renciler, niversite hocalar ve dier iilerin yardmyla piyasa

5D Harvey,A Short History of Neoliberalism (Oxford, 2005), s. 15.6G Dumenil and D Levy, Neoliberal Income Trends, New Left Review, 11/30 (2004), s. 111, 119.

7M Brewer et al, Poverty and Inequality in Britain: 2006, Institute of Fiscal Studies, March 2006,www.ifs.org.uk, s.24.
http://www.ifs.org.uk/http://www.ifs.org.uk/http://www.ifs.org.uk/http://www.ifs.org.uk/


7/43

7

taraftar hkmet reformlarn yenmeyi baardlar. ngiltere, bu kadar muhteem bir ey

grmedi; niversite hocalar, dk maalara kar aylk bir boykot yrttler. Bu mcadeleler,

neo-liberalizme kar Seattle ve Cenova'daki protestolarla balayan kresel direniin ufkunu

geniletti.

Ancak, eer neo-liberalizm yenilgiye uratlacak ve baka bir mantkla yer deitirecekse, daha

geni sosyal hareketlere ihtiya olacaktr. Bu kitapk, dmann doasn analiz ederek ve ona

kar nasl bir kavga yrtleceini tanmlayarak, bu hareketlere yardmc olacak bir analiz

sunuyor. Burada, sadece alntlanan gereklere ve saylara deil, ayn zamanda benim eyrek

yzyl akndr ngiltere niversitelerindeki kendi retim deneyimlerime ve orada tank olduum

deiimlere dayanan bir yaklam sergileniyor.

Ancak, ben bu deiimlere idealize edilmi bir gemiin nostaljisiyle saldrmyorum. Gemi

yllarn daha kk ve daha ayrcalkl niversite sistemine dnmek gibi bir arzum da yok.

Yksekretimdeki neo-liberalizme kar durmak, kendilerini gerekletirebilmekiin herkese bir

ans verilen bir toplum yaratma mcadelesinin bir paras olmaldr. Bu yzden, kuramsal

erevem Marx'n kapitalist ekonomik sistem analizini temel alyor. Neo-liberalizmin nihayetinde

temsil ettii, sermaye mantnn katksz bir eklidir. Dolaysyla, daha iyi niversiteler iin

yrtlen mcadele kresel kapitalizme kar yrtlen harekettenayrlamaz.


8/43

8

Neo-liberalizm ve Bilgi Ekonomisi

ngiliz niversitelerinin mevcut dnm 1979dan 1997ye devam eden Tory Hkmeti

dneminde balamtr. Fakat Yeni i Partisi, yksekretimin neo-liberal yeniden yaplanmasn

ok daha fazla gayretli bir ekilde benimsemitir. Bu, ksmen imdilerde Gordon Brownundestekledii, Tony Blairin ahsi ajandasnnkamu sektrnn Margaret Thatchern bile cesaret

edemedii alanlarnda dahi zelletirme ve metalatrma politikalar araclyla

yksekretimdeki bu dnm zorunlu hale getirmekdaha geni apl atlmn

yanstmaktadr. Fakat bu, ayn zamanda Yeni i Partisinin ideolojisi ve politikasnda eitimin

oynad merkezi roln bir sonucudur.

Buradaki temel fikir, bilgi ekonomisidir. Blair Hkmetinin ilk siyasi dokmanlarndan biri

Peter Mandelson tarafndan, onun Ticaret ve Sanayi Bakanlndaki ksa ve utan verici bulunuu

srasnda retilen Rekabeti Geleceimiz: Bilgi-Gdml Ekonomi (1998) balkl Ticaret ve

Sanayi Bakanlnn resmi raporudur. nceki Dawning Street danman Charles Leadbeater,

gnmzde dnya ekonomisini yneten ana glerden birisinin bilgi kapitalizmi olduunu iddia

eder:

Bilgi kapitalizmi: yeni fikirler yaratacak ve onlar tketicilerin talep ettii ticari rnlere ve

hizmetlere dntrecek gddr. Bu, yeni bilgiyi oluturma, yayma ve kullanma sreci, ykselen

yaam standartlarnn ve ekonomik bymenin arkasndaki dinamodur. Yaamlarmzn derinlerineular ve tketiciler ve emekiler olarak hepimizi iine alr. Eer kresel ekonomiye srtmz

dnm olsaydk, bilgi ekonomisinin byk yaratc gcn de arkamzda brakm olacaktk. 8

Bilgi ekonomisi fikri, aslnda tm dnya zerindeki ada politik ve i dnyas sekinleri

arasnda bir miktar klie bir szhaline gelmitir. Bu fikrin iine birok farkl iddia sktrlmtr:

Maddi/ticari mallarn retiminden, maddi olmayan hizmetlerin retimine doru bir kaymaolmaktadr.

Ksmen bunun sonucunda, retim daha ok bilgi-youn bir hale gelmektedir. Baka birdeyile, rnlerin yksek vasfl iiler tarafndan yaplan aratrmalar sonucunda baz

sofistike teknikler kullanlarak retilmesi ve bu rnlerin, zengin pazarlama teknikeriyle

pazara sunulmas onlarn daha ok satmasn olanakl klmaktadr.

irketlerin ve benzer ekilde ulusal ekonomilerin baars bu nedenle yllarn, on yllarnveya daha uzun bir zamann birikimi olan fiziki donamna (tesis, atlye, fabrika, vb.) ve

8 C Leadbeater,Living on Thin Air(London, 2000), s. 8.


9/43

9

ekipmanna deil, giderek artan bir ekilde beeri sermayeye, yani iglerinin

becerilerine, bilgilerine ve hayal glerine baldr. Bu becerileri baarl bir ekilde

kullanmak yoluyla bireyler, irketler ve tm lkeler dnya pazarnn talep ettiini tedarik

ederek geliebilirler.

Bu fikirler zellikle 1990larn sonunda szde .com patlamas (dotcom boom) olarak

adlandrlan zamanlarda revatayd. Amerikadaki hzl ekonomik byme ve ykselen hisse

senedi fiyatlar, ebedi refahn olduu bir gelecek iin kresel kapitalizmi glendirecek olan bilgi

teknolojisi tabanl Yeni Ekonominin ortaya kt inancna tevik etti. Fakat son 10 yln

bandan beri Birleik Devletlerisarsan krize ramen, bilgi ekonomisine olan inan devam ediyor.

rnein, New York Timesn ke yazar Thomas Friedman, Dnya Dzdr(The World is Flat)

isimli, yakn zamanda yaymlanan ve olduka geni lde vg alan kitabnda yle

sylemektedir: Kresellemenin tmyle yeni bir alan olarak nitelenen 2000 ylnn dinamik

gc, bireylerin, kresel anlamda ibirlii yapmalarn salayan, kresel fiber-optik bir an

yaratlmasyla beraber her birimizi bir dierine kap komusu yapan yazlm ve onun her trl

yeni uygulamalardr.9

Benim bu kitapktaki amacm, ncelikli olarak Leadbeater ve Friedman gibi ideologlar tarafndan

izilen pembe kresel kapitalizm tablosunu eletirmek deildir: Bunu baka bir yerde yaptm.

10

kinci olarak, baarl ekonomiler, hala sanayi rnlerinin retimi ve ihracatnda geliip

byyenler olma eilimindedirler. Yakn zamanda Financial Timesta Almanya hakknda kan u

raporu ele alalm: hi bir sanayi lkesi birbirine balanm kresel ekonominin sunduu frsatlar

bu denli baarl bir ekilde kullanyor deildir. 80 milyonun ounlukla endie dolu, risktenkanan, deiime ar duyarl olarak resmedilen orta byklkteki ekonomisi, 2003te ABDye

yetiip getiinden bu yana her yl dnyann en byk ticari mal ihracatsdr.

Yine de bilgi ekonomisi dncesi hakknda bir ka noktaya deinmeye deer. ncelikle,

hizmetlere doru kayma hakkndaki iddialar byk bir zenle ele alnmaldr. Son zamanlardaki

byk pazarlama hikyelerinin bazlar sonu olarak yeni maddi rnler, rnein, cep telefonlar

ve mp3 alarlar hakkndadr.

11

9 T L Friedman, The World is Flat(London, 2005), s. 10.

Almanya

baarl bir ihracatdr. Baarsn esas olarak karmak paralar yaparak kresel retim an

salama pozisyonunu korumaya borludur, tpk inin bu alar iin kendisine bitmi ticari

mallarn montajnda bir rol oluturmas gibi.

10 Bkz., zellikle, A Callinicos,Against the Third Way (Cambridge, 2001), blm 1 veAn Anti-Capitalist Manifesto

(Cambridge, 2003).11 B Benoit and R Milne, Germanys Exporters are Beating the World, Financial Times, 18 May 2006.


10/43

10

Gel gr ki, ihracat baars ille de i gvenliine veya refaha yol amaz. Almanya hlihazrda

igcnn %10uorannda cereyan eden kronik isizlikten muzdariptir. Belki de daha da artc

olan, Asya Kalknma Bankasna (AKB) gre, Asya byyen bir isizlik kriziyle yz yzedir.

Financial Times, AKBnin ba ekonomisti Ifzal Alinden alntlayarak yle nakleder:

Grece yksek byme oranlarna sahip lkelerde dahi, yeni i alanlar ama hzndaki yavalk,

toplam i gcnn 1,7 milyar olduu bir blgede 500 milyonu isiz veya yeteri derecede i bulamaz

bir durumda brakt. Bir dier 245 milyon ise gelecek on yl iinde igc piyasasna katlmak zere

hazrda bulunuyor.

Hong Kong, Gney Kore ve Singapurun yakn zamanda sanayileen ekonomileri, yksek beceriler

ve cretler talep eden birok iyi iler yaratmay baarrken, dierlerinde, zellikle Gney Asyada

baarsz olunmutur. Asya Kalknma Bankasna (AKB) gre, blge, gemi 20 ylda yoksulluu

azaltmada ilerleme kaydetmesine ramen, hala neredeyse 1,9 milyar Asyal gnde 2 dolardan daha

az ile yaamn salyor, dierleri ise, ya i bulamyor ya da i bulduklarnda ok az kazanyorlar.

Banka, inin, Hindistann ve Rusyann dnya ekonomisiyle byyen btnlemesinden

kaynaklanan byk orandaki kresel ii fazlalnn, irketler ounlukla ideolojik heves ile

rekabetiliin peinden kotuklarndanbir dibe doru yara yol atn sylyor.

Ifzal Ali, Asyann baars er ya da ge kocaman bir isizler ve hayatta kalmak iin srekli

standartlarn altnda cretlerle i bulmaya sevk edilen iilerin yedek ordusunun basks tarafndan

glgelenecektir diye uyard.

inde istihdam yaratmak gittike daha zor bir hale geliyor. AKBnin almas, 1980lerde, inde

istihdamda %1 art salamann %3 byme oranyla olduunu hesaplarken, sonraki on ylda ayn

sonucu elde etmek iin gereken byme orannn % 8 olduunu gsteriyor.

stihdamn byme oranlarna bakldnda, zellikle retimin sermaye youn luklu olmasndan

dolay alanlar, uygun alma koullar ve daha byk i gvenlii salayan alma

szlemelerinin tanmlad kamu sektrnde de hayal krklna uratmaktadrlar.12

Btn bunlara ramen, ekonomiler baarl olduu zaman, baarnn lleri olarak grlen,

rekabetilik ve karllk ile iilerin refah ve yoksulluk arasnda herhangi bir zorunlu balant

yoktur. Neo-liberal kapitalizm, vasfl iilere ihtiya duyar, ama ayn zamanda kresel

ekonomiye eklemlenmi gneyde olduu gibi kuzeyin zengin ekonomilerinde de, byk lde

birounun ok az i gvenliinin olduu ya da hi i gvenliinin olmad, kiminin yasad

gmen olduu dk-cretli iilerin emeine/yapt almalara dayanr.

12 J Johnson, Asia Faces Jobs Crisis that Could Hit Growth, Financial Times, 27 Nisan 2006.


11/43

11

Ancak bilgi ekonomisi ideologlarnn gz ard ettii bir takm daha byk belirsizlikler vardr.

irketler ve btn sektrler, en iyi ihtimalle sadece onlarn ne yaptyla ksmen balantl

olabilen sebeplerden dolay geliebilir veya baarsz olabilirler. Bu yzden, 1990larn sonundaki

Yeni Ekonomik patlama, bilgi teknolojisi ve telekomnikasyon sanayilerine yaplan byk

yatrmlarherhangi bir makul gelir vergisi beyannamesi dzenlemenin gereki beklentisinden

ok daha fazlatevik etti. rnein, Amerikada 39 milyon mil, yani dnyay 1,566 kere

sarabilecek kadar fiber optik kablo denmitir.13

Bu ar-yatrm, bu durumda kapitalizm tarihinde olduka sk olduu zere bir ekonomik kriz

nedeniyle iletme faaliyetlerinin en dk dzeye inmesine yol amtr. Halihazrda gelimekte

olanlar, ounlukla Eski Ekonomi iletmeleri ikenzellikle, bu mallarn fiyatlarn yukar

eken hammaddelere ynelik ykselen kresel talepten faydalanan endstriler, rnein ya, gaz,

elik ve madenbugn pek ok bilgi teknolojisi ve telekom irketi hala bu durgunluun etkisiyle

savamaktadr. Bu irketler tam olarak kolayca bilgi ekonomisinin kuramlarna uymazlar. Ama bir

on yl nce, bu kuramlarn ykseliine yardm etme bata olmak zere manzara kesinlikle tersiydi.

Bu durum, kapitalizmin rekabet tarafndan gdlenen, sonularnn ne kontrol edilebildii ne de

(herhangi bir dzeyde) tahmin edilebildii anlalmas g bir sre olduu gereini yanstr.

Burada, rekabetin, sadece bilgi ekonomisinin yandalar tarafndan deil, ayn zamanda rektr

yardmclarnn da kendi niversitelerinin dnya mkemmeliyet merkezi veya her ne ise o

olacan beyan ettikleri zaman gz ard ettikleri bir baka zellii vardr. Rekabet, hem

kazananlar ve hem de kaybedenleri barndrr. Her niversite, bir dnya mkemmeliyet

merkezi olamaz. Peki, kaybedenlere ne olur? Ekonomik rekabet durumunda, devralnrlar veya

topyekn i dnyasnn/ticaretin dna kartlrlar ve onlarn alanlar ilerini kaybedebilirler.

niversitelerde ise, baarszlk belki de henz bir kapanma anlamna gelmeyebilir, fakat

kaynaklardan daha kk bir pay alma ve bu yzden alanlar ve renciler iin daha kt

koullar demektir.

Bilgi ekonomisinin ideolojisi gerekliin ok ksmi ve pembe resmini sunmasna ramen,

ierisinde ufack bir hakikat paras da iermektedir. Kresel kapitalizmin mevcut dnemi,

iddetli uluslararas rekabetlerden birisidir. zel irketler, alanlarnn retkenliini artrarak

maliyeti drmek iin srekli bask altndadrlar. Bir gnde sadece 24 saat olduundan daha

yksek verimlilik, daha ileri teknolojilere yaplacak yatrmlara bal olma eilimi gstermektedir.

Bu nedenle, aratrma ve gelitirmenin yan sra yeni teknolojileri tasarlayabilen ve kullanabilen

13

R Brenner, Towards the Precipice,London Review of Books, 6 February 2003. Bkz. Brenners The Boom and theBubble (London, 2002).


12/43

12

ok becerikli iilerin eitimine de yatrm yaplmas gereklidir.

Rekabetin bu ayn mant, kendi verimliliklerini ve rekabet glerini srekli rakiplerininkiyle

kyaslayan tm ekonomiler tarafndan hissedilir. Hindistan ve inin rktc varl, yani

dounun byk yeni dk-fiyat ekonomileri, patronlar ve benzer olarak iiler verimlilikkazanlar peinde olmadan nce rabetteydi. Neo-liberalizmde yksekretimin anlam, bu

rekabeti mantn niversitelerin ileyiine derin bir ekilde iselletirilmesi demektir. lerde

greceimiz zere, bu, giderek artan sayda renciye eitim verme ve olabildii kadar ucuza

sermayenin ihtiyalar dorultusunda nemli aratrmalar yapma imkan olarak sunulur.


13/43

13

Bilgiyi Kr Salamak iin Kullanmak

kiyzllk, iktidardaki Yeni i Partisinin slogan oldu ama hkmeti, yksekretime dair

niyetlerini aka ve drste beyan ettikleri iin takdir etmek gerekmektedir. Bu suretle, Gordon

Brownnun Hazine Mstearlndaki nemli bir politik dokman yle nakleder:

Yenilii kullanma, Britanyada lkenin gelecekteki refah-yaratma beklentilerini gelitirmede

anahtardr. Birleik Krallk ekonomisi iin, gelecek 10 ylda verimlilik ve istihdam araclyla

byme yaratmada baarl olmak iin, bilgi temeline gemite olduundan ok daha fazla yatrm

yapmak ve bu bilgiyi daha etkili bir ekilde i ve kamu hizmeti yeniliklerine dntrmek

zorunludur. ngiltere iin, hkmetin zel ve kar amac gtmeyen sektrlerdeki ortaklaryla

paylat hrs, sadece dierlerinden iyi (kalburst) bilimsel ve teknolojik keif iin deil, ayrca

bu bilgiyi yeni rnlere ve hizmetlere dntren bir dnya lideri olma adna kresel ekonomide

anahtar bilgi merkezi olmaktr.14

Hazine Mstearl, kamu sektrne dayal aratrmalara yatrm yaplmas iin gl sebepler

sunar, fakat bu aratrmann bilginin kendisi uruna yaplan bir ura olamayacan vurgular. Bu

yzden, aratrma merkezinin ekonomiye hzl zm oluturmas ihtiyacyle tanmlanr:

Aratrma merkezinin ekonominin deien ihtiyalaryla daha iyi btnlemesi, ticaret A&Gsinde

[aratrma ve gelitirme] bymeyi ve ok uluslu firmalar ngiliz A&G younluklarn kendi

sanayilerinde en iyi olmaya doru artran orta lekli firmalara destek olarak ngiltereye yatrm

yapmaya zendirme yoluyla yenilii ve de yeni giriimlerin olumas ve hzl bymesi yoluyla

teknolojiye dayal yeni sektrler yaratmay tevik etmeyi desteklemelidir.15

niversiteler, aratrma merkezinin en nemli paras olduundan, bu, onlarn, ekonominin

deien ihtiyalarna daha sk bir ekilde tabi olmak zorunda olduklar anlamna gelir. Bu hedef,

2003te, ana amacndan birini bilginin refah yaratmada kullanmnda daha iyi bir ilerleme"

olarak koyan o zamanki eitim bakan Charles Clarke tarafndan ayrntl bir ekilde

anlatlmtr.

16

Brown, bu abann bir paras olarak Financial Timesn nceki editr ve ngiliz Sanayi

Federasyonunun genel yneticisi Richard Lambert niversiteler ve i dnyas arasndaki

ilikileri gelitirmenin yollarn aramak iin yetkilendirmitir. Bu amacn altnda, Brownun dier

gelimi kapitalist ekonomilerinkinden dk olan ngiliz retkenliini srekli bir ekilde

artrmaya olan ilgisi yatmaktadr.

14 H M Treasury, Science and Innovation Investment Framework 2004-2014, July2004, www.hm-treasury.gov.uk,paragraf 1.1, s. 5.15

A.g.e., paragraf 1.19, s. 10-11.16The Future of Higher Education, s. 2.


14/43

14

Lambert, A&Gye olan ngiliz yatrmnn, verimlilik performansnn ana belirleyicisinin, dier

ekonomilerin verimlilik performanslaryla karlatrldnda d halinde olduu gereine

dikkat ekiyor: 1981de, ngilterenin A&Gye toplam harcamas, Almanya dnda,dier bata

gelen sanayi lkelerini ynlendiren Group of Seven (G7) yelerinin herhangi birinin

harcamasndan daha yksektir. ngiltere, 1999a kadar, Almanya, ABD, Fransa ve Japonyann

gerisinde kalyordu ve sadece Kanadaya ayak uyduruyordu. Ayrca, ngiliz A&G yatrm, kk

sektrlere, zellikle ecza, biyoteknoloji, savunma ve uzaya younlatrlmtr ve dier ana

sektrlerin zellikle de elektronik, elektrik, kimya, mhendislik, yazlm ve bilgi teknolojileri

hizmetlerininkilerden [uluslararas ortalamaya gre] daha dktr.17

Bu rnt, bir yzyldan fazla bir sreden beri retim sanayisindeki dk-yatrmn kronik

problemlerinden yaknan ngiliz kapitalizminin genel zelliklerini daha ak yanstmaktadr.

A&Gnin younlat alanlar, grece gl ngiliztemelli sanayi irketlerinin bulunduu alanlar

arasndadr. Fakat Lambert uyaryor: Btn bu irketler imdilerde kresel karakterdedir ve hepsi

ngiltereile bir on yl ncesinden daha az kltrel ve entelektel balara sahiptirler. Uluslar tesi

irketler kendi faaliyetlerini kendi ana pazarlarna daha yakn konumlandrma eiliminde

olduundan A&Glerini gittike Britanyadan uzaa kaydrabiliyorlar.

18

Fakat Lambert A&Gnin yrtlne dair daha geni aptaki deiikliklere iaret eder. 20.

yzyln balangcndan beri, byk irketler kendi laboratuarlarnda aratrma yapma

eilimindeler. Lambertin syledii doruydu, Alman kimyasal sanayisi ve Amerikadaki Bell

laboratuarlar bu duruma rnek olarak verilebilirler; ancak koullar artk deimeye balyor.

rnler imdi yle karmaklatki, aratrma iin tek bir irketin karlayabildiinden ok daha

geni teknolojilere ihtiya duyulmaktadr. iddetli rekabet byk irketleri dahi ana faaliyetlere

younlaarak, laboratuarlarn azaltarak veya laboratuarlarn kapatarak maliyeti drmeye

zorlad. Bunun sonucunda, bireysel aratrmaclarn etrafta dolamalar ve hatta risk alabilen

kapitalistlerden finans salayarak kendi kk irketlerini kurmalar daha kolay hale getirildi.

Fakat retkenlii ve rekabetilii gelitirmede A&G ok nemli olarak kalmaya devam ediyor.

Lambert, irketler tarafndan terk edilen ticari durgunluu canlandrmann niversitelerin ve

devletin ii olduunu savunuyor:

Bu deien ortamda, niversiteler potansiyel olarak i dnyas iin ok ekici ortaklardr. yi

niversite aratrmaclar uluslararas evrelerde alr: Onlar, kendi alanlarndaki en son/en ileri

17Lambert Review of Business-University Collaboration: Final Report, December 2003, www.lambertreview.org.uk,

paragraf 2.4, s. 15, paragraf 2.6, s. 17.18 A.g.e., paragraf 2.10, s. 18.


15/43

15

almalarn dnyada nerede olduunu bilirler. Kurumsal veya kamusal aratrma faaliyetlerinden

farkl olarak, niversite laboratuarlar devaml olarak renciler, lisansst rencileri ve

retmenler eklinde zeki yeni aratrmaclarn gelmesiyle tazeleniyor.19

Amerikal iletmeci akademisyen Henry Chesbroughn ifade ettii zere,

1960lardan bu yana bu [ticari] laboratuarlardan dar yaylan yenilikler zenginliinin

laboratuarlarn ynelimlerinin temel aratrmalardan uzaklam olduu dikkate alndnda,

gelecekte o laboratuarlarda tekrar meydana gelmesi olas grnmyor. Bundan 20 yl sonrasnn

yeniliklerini yaratacak olan balang sermayesi, toplumda baka bir yerden salanmak zorunda

kalnacaktr. Hkmetler ve niversiteler bu dengesizlii ele almaya ihtiya duyacaktr. Gittike,

niversite sistemi temel bulularn yeri olacaktr ve sanayi, bu bulular uygun i modelleri

araclyla ticariletirilmi yeniliki rnlere dntrmek iin niversitelerle almaya ihtiya

duyacaktr.

20

Bununla birlikte, Lambert, bu deiimin, zellikle ticari aratrmalarn deil de, niversitelerde

yaplan aratrma sonularnn uluslararas rekabette nemli bir yeri olan ngiltere iin nemli

olduunu, gerektii gibi idare edildiinde, bu yeni ortaklklar sayesinde ngiliz i dnyas iin

onun rekabeti ynn sivrilten nemli frsatlar olabileceini

21 iddia etmektedir. eitli

uluslararas performans gstergelerine gre, ngiliz niversiteleri genellikle dnyada (ABD

niversiteleri daima bir numara iken) iki veya numaradr; bu, ngiliz irketlerinin kresel

sralamasnn ok nndedir.22

Btn bu yaananlarda paradoksal bir durum vardr. Neo-liberalizme gre, zel teebbs en

iyisidir. Bu iddia, Yeni i Partisi tarafndan salk ve eitim hizmetlerinin zelletirilmesi iin

mantkl bir gereke olaraksunuluyor. Fakat A&Gye gelindiinde, A&G rekabet iin ok nemli

olduundan, zel irketler keyfi bir biimde niversitelerin ve onlarn arkasndaki devletin bu rol

stlenmesini bekliyor ve en nemli, uzun vadeli yatrmlarnda kesinti yapyorlar.

Bundan dolay akademi, sanayinin yardmna koulmaktadr.

Marksist bir perspektiften bu, ok da artc bir durum deil, nk devlet, sayesinde kendi

faaliyetlerini yrtmek iin ihtiya duyduu kaynaklar ynettii ekonominin dirliine bamldr.

Kapitalist bir toplumda bu, devleti ynetenleri, ekonomiye egemen olan irketlerin karlln ve

bymesini gelitirmeyle ilgilenmeye sevk eder. Onlar, bunu yapmada baarsz olduklarnda, bu

irketler onlar cezalandracaktr; rnein, sermayelerini lke dna karabilirler, bu durumda

borlanma devlet iin daha pahal hale gelir ve dviz kuru piyasadaki parann aasnda olmaya

19 A.g.e., 1.17, s. 11.20 A.g.e., 1.19, s. 11.21

A.g.e., 1.3, s. 9.22Science and Innovation Investment Framework 2004-2014, Appendix B, Setting Targets and Measuring Progress.


16/43

16

zorlanr.

Blair ve Brown dneminde Yeni i Partisi u sonuca ulat: bu trden sermaye kavgalarn

hzlandrmaktan ziyade, hkmetler byk dev irketlerin geici heveslerini kle gibi takip

etmelidir. Gemite olduu gibi, bu genellikle kapitalistlerin ilgilendii fakat onlarn bireyselolarak stlenmek iin fazla pahal bulduklar faaliyetleri devlete yklemeleridir. Bu, devletin

neden 20. yzyln ilk yarsnda igcnn ve onun ocuklarnn salkl ve iyi eitimlive bu

yzden becerikli ve uysalolmas iini stelendiinin sebeplerinden biridir.

Tories ve Yeni i Partisi dneminde devlet yeniden yaplandrldrefahn salanmas

yrrlkten kaldrlmad ama kesintiye uratld ve mmkn olduunca zelletirildi, devletin

baskc tarafsilahl kuvvetler, polis, hapishaneler, gvenlik servislerikuvvetlendirildi ve

kaynaklar, zel irketleri daha rekabeti yapmaya yardm etmek iin transfer edildi.

Yksekretimde olanlar bunun bir rneidir. Hkmet, 2002de gayri safi yurt ii haslann

1,86s olan ngilterenin toplam A&G yatrmn, 2014te 2,5 civarlarna ykseltmeyi istiyor. Bu

maksatla, kamu aratrmalarna yaplan harcamalarn, enflasyonun ardndan, 2004-2005 ve 2007-

2008 yllar arasnda ylda 5,8 oranna ykselmesi beklenmektedir.23

Ancak bu para, niversitelere, hangi aratrmann deerli olduuna inanyorlarsa, ona harcamalar

iin verilmiyor. Aksine, hlihazrda grdmz gibi, hkmetin hedefi, bilgiyi (rekabetin ve

krn mantna gre) zenginlikyaratma uruna kullanmaktr. Leadbeater ok daha yaln ve kat

bir ekilde bu durumu aklar: niversiteler, sadece renim ve aratrma merkezleri

olmamalyd, ayn zamanda yerel ekonomilerde yenilik ebekeleri iin merkezler olmalydlar.

rnein niversiteler, bilgi ve becerilerini, irketlerin, kar amal blnp paralanmas

biimindeki yeniden yaplanmasna yardm edebilirlerdi. niversiteler, bilgi ekonomisinin maden

oca iletmeleri olmalyd.

24

Btn bunlarda tarihsel bir ironi vardr. 1960larn radikal rencileri, niversiteleri, ayrcaln

fildii kuleleri olarak suluyor ve niversitelerin faaliyetlerinin halkn byk bir ksmyla ilgili

hale gelmesini, toplumsallamasn talep ediyorlard.

Maden karmak ifadesi ilgin bir metafor nk maden ocaklar

hem evre iin hem de madenlerde alanlar iin olumsuz armlara sahiptir. Aslnda, bu

ksreci imdiden ngiliz niversitelerinde iyice ilerlemidurumdadr.

25

23 Science and Innovation Investment Framework 2004-2014, paragraf 1.4, 1.6, s. 7.

Toriler ve Yeni i Partisi ayn ekilde

toplumsallamann dilini benimsediler. Onlar da, akademik fildii kuleyi suladlar, ama ok

farkl ncelikler adna. 1960larn renci hareketleri, niversiteyi dntrmeyi ve bu srete

24

C Leadbeater,Living on Thin Air, s. 114.25rnein, A Cockburn ve R Blackburn (ed.), Student Power(Harmondsworth, 1969).


17/43

17

onu kapitalizmden kurtarmay istediler. Bugn hkmet ve i dnyas niversiteyi, onu

kapitalizme sistematik olarak tabii klmak iin dntrmek istiyor.


18/43

18

niversiteler Madenini Soymak

ngilterede yksek renimin neo-liberal bir ekilde yeniden inas, 20 yl akn bir sredir

devam etmektedir. Bu durum, maliyeti azaltma ad altnda Thatcher ile balad: Toriesin kamu

harcamalarn azaltma ynnde daha geni bir giriiminin bir paras olarak, niversitelereaktarlan kaynak azaltld. Ama Mayor ve Blair dnemlerinde vurgu, ucuz niversiteleri

geniletmeye doru deitirildi.

Bu durum, akademik brokratlarn kaynak birimi olarak adlandrdklar, devletin renci bana

tahsis ettii para miktarnda giderek azalma biiminde yansd. Bunun anlam, artan niversite

renci says karsnda, niversite emekilerinin onlarasunduklar retim ve baka hizmetlerde

daha retken hale gelmesidir. 30 yl nce, okutmanlar ortalama 9 renciye ders veriyorlarsa,

imdi %150 artla, 21 renciye ders veriyorlar.26

Ayn zamanda, akademik cretler nispi olarak dmtr. 1981den 2001e kadar, kafa emeinin

ortalama kazanc ortalama enflasyondan sonra % 57.6 orannda artarken, ayn dnemde, eski

niversitelerdeki B leinin zerindeki akademisyenlerin maalar enflasyonun zerinde % 6.1

orannda ve yeni niversitelerdeki 6. noktadaki kdemli renimyelerinin maalar enflasyondan

sonra % 7.6 orannda art gsterdi. 2003 Nisan ayna kadarki son 10 ylda akademik personelin

kazanlarnn gerek ortalamas % 6.6 orannda artmtr; bu oran, muhasebeciler iin % 12.1,

ortarenim retmenleri iin %12.3, pratisyen hekimler iin % 26.6, yneticiler ve kdemli

memurlar iin% 321.6dr.

zellikle, yeni niversitelerde, bu yk, bu

ortalamadan daha da fazladr. rnein, birinci snf rencilerine 500600 kiilik gruplar halinde

eitim verilmektedir.

27

Akademik personeli sktran retkenlik baka biimler de ald. En nemlilerinden biri, ilk defa

1986da Tories dneminde getirilen Aratrma Deerlendirme Uygulamasdr (ADU). Bu

uygulama, lkedeki niversitelerin blmlerinde ve enstitlerinde yrtlen aratrmalarn

niteliini ksmen dzensiz aralklarla (sonuncusu 2001deydi ve 2008de son halini ald)

deerlendirmek zere gelitirilmitir.

Bundan sonra, enstitlerin ve blmlerin sralamalar, bte hacimlerini temellendirmek iin

kullanla gelmitir. ngiltere Yksek renim Kurulu (YK) veya ngilterenin herhangi bir

yerindeki muadilleri, niversitelere kalite ile ilikili (K) (yksek renimde kullanlan dil,

ksaltmalarla ve sama sapan brokratik szcklerle doludur) olarak bte tahsis eder. Bu,

26

AUT, The Pay Campaign in Brief, www. Aut.org.uk27 AUT, The Academic Pay Shortfall 1981-2003, www.aut.org.uk


19/43

19

niversitelerin aratrma btelerinin en byk kaynadr ve sadece eitim veren kurum olmann

tesindeki ilevlerini yerine getirebilmeleri iin ok hayatidir (bir dier nemli kaynak, devlerin

Aratrma Kurulunun, devletin ikili-destek sistemi ile baz zel projelere denek tahsis

etmesidir).

ADU, neo-liberalizmin mantn fazlasyla yanstr. Akademisyenler, hem retmek hem de

aratrma yapmak zere ie alnrlar (maalarnn 2,5i kuramsal olarak aratrma yapmalar iin

denir). O halde retkenlikleri nasl llecektir? lmn yaplabilmesi iin, sanayi ile

benzetirirsek, llebilecek, bir takm fiziksel ktlarn olmas gerekmektedir. Akademisyenlerin

apak rnleri, yaynlardr. Ama makale ve kitap saylarnn da bir ey lemeyecei son

zamanlarda aka grlmtr nk bir sr zrvalkla sayfalar doldurmak mmkndr.

Dolaysyla ADU, daha ok meslektalarnn katld panelleri ve dier akademik etkinlikleri

deerlendiren bir hakemlik sreci gibi almaya balad. Artk her bir akademisyen,

deerlendirilmek zere drt adet aratrma kts sunmak zorundadr; bunlar (genellikle

ABDdeki sralama esas alnarak) yksek puanl dergilerde yaymlanp yaymlanmadna gre

deerlendirilirler.

Pek ok mantkszlklarla dolu olan ADU, giderek masrafl ve zaman kayb olmaya balamtr.

rnein, niversiteler, retken olmayan akademisyenlerini, sralamalarn drmesinler diye

kayt d tutmaya abalamaktadrlar. Bu nedenle baz retim yelerinin szlemelerini yalnzca

ders verecek eklinde dzenlerler, bylelikle o retim yeleri ADUnun amalar dorultusunda

deerlendirilmez. Bu uygulama pek ok ynyle Sovyetler Birliindeki eski brokratik komuta

ekonomisine benzemektedir: Stalinist giriimin yneticilerinin merkezi planlamay yanltmaya

almalar gibi, niversiteler de, niversitelerin btelerinin byk bir ksm ADUnun

sralamasna bal olduu iin, ADUya gnderdikleri rakamlarda oynamaya alrlar.

ADUnun btesi hakkndaki eletirilere cevaben 2006Martnda Gordon Brown devletin, sistemi

var olan hakemlik ilevine ve Aratrma Kurumundan alnan gelir gibi kurumlarn baarlarnnniceliksel hedefleri gibi llere dayanan K fonunun tahsisine son vererek basitletirmeyi

tasarladn aklad.28

Bu, var olan sistemde bulunan mantkszlklar pekitirecektir; Aratrma Kurumundan pek pay

alamayan edebiyat ve beeri bilimler bu durumdan daha kt etkilenecektir. Her durumda btn

yap, serbest piyasa merkezli ideolojiye sahip devletin niversiteler zerindeki kontrolnn

28

H M Treasury, Science and Innovation Investment Framework 2004-2014: Next Steps, March 2006,www.hm-treasury.gov.uk, blm 4.
http://www.hm-treasury.gov.uk/http://www.hm-treasury.gov.uk/http://www.hm-treasury.gov.uk/http://www.hm-treasury.gov.uk/http://www.hm-treasury.gov.uk/http://www.hm-treasury.gov.uk/


20/43

20

artmasnn bir rneidir. Dolaysyla, okullardaki Eitim Standartlar Ofisi gibi, niversite

retmenlii de merkezi olarak Kalite Gvencesi Acentesi (KGA) tarafndan ynetilecektir.

ADU derinden derinden niversiteleri ngiliz yksek okullarna evirdi, hatta pek ok adan

onlardan daha kt oldu. Deerlendirme, giderek, akademisyenlerin bireysel baarlarylasnrlandrld. rnein 2008deki almada, bir kimsenin aratrmas u kstaslara gre

notlandrlacaktrDrt yldz: Dnyann nde gelen kalitesi yldz: Uluslararas

mkemmellikte kalite ki yldz: Uluslararas tannrlkta kalite Bir yldz: Ulusal tannrlkta

kalite Tasnif d: bo ver.29

ADU, niversitelerde rekabet mantn iselletirmenin anahtar mekanizmas haline gelmitir.

Her bir akademisyen, kariyer beklentisinin ADUda ne kadar iyi olduuna bal olduunu bilir.

Bu onu, zamann derslerine ve alma arkadalaryla ibirliine deil de kendi aratrmalarna

younlatrmas gerektii konusunda gdler. Akademisyenler, aratrma dlleri kazanarak, idari

ilerin ve renimin ar yknden syrlmaya alrlar. Baarl olduklar zaman onlarn

retmenlik yk bir bakasna veya bir renim asistana devredilerek geici olarak azaltlr.

ok dk gelirin sralamadaki maliyeti ok yksek olduundan

kurumlar, uluslararas (neden gezegenler aras deil?) mertebe zerine sama sapan iirilmi

iddialar rnek gstererek, olabildii kadar ok alann yksek notlara doru zorlayacaktr.

Bu, niversitelerin giderek hiyerarikleen yapsna basit katklardan birisidir. Bunlardan en

bilineni yldz sistemidir. ADU sralamalarn gelitirmek iin niversiteler, genellikle uluslararas

ne sahip en st sralardaki aratrmaclar ekmek iin yarrlar. Bu yldzlara, ilave yksek

maalar, az derse girmek veya hi girmemek, idari ilerde grev almamak gibi dller belli

dnemlerde verilir. Bu durumun sonucu, ast st sistemidir. Birinci ligdeki byk akademisyenler

en stte yer alr, daha az maala ok i yapansradan akademisyenler kitlesi ortadadr. En altta

da, saylar giderek artan, ounluu doktora tezlerini bitirmek zere olan aratrma

grevlilerinden oluan, saat zerinden cretlendirilen geici personel yer alr.

Giderek artan hiyerari yalnzca akademisyenler arasnda deil, niversiteler arasnda da

mevcuttur. Lambertin iaret ettii zere, 2000-2001 yllar arasnda aratrma fonlarnn en

nemli kaynann (K-YK, Aratrma Kurumunun dlleri, sanayi aratrma dlleri ve

szlemeleri) % 60-68i 15 ngiliz niversitesi tarafndan alnmtr. Bunlar: Oxford, Cambridge,

29 HEFCE, RAE 2008: Guidance on Submissions, June 2005,www.rae.ac.uk, Appendix A, s. 31.
http://www.rae.ac.uk/http://www.rae.ac.uk/http://www.rae.ac.uk/http://www.rae.ac.uk/


21/43

21

University College London, Imperial College, Kings College London, Manchester, Birmingham,

Leeds, Sheffield ve Southhampton.30

Aratrma fonu alamayan niversitelerin renim yapmaktan bakabir ans yoktur. Bu iblm

var olan sistemde kanlmaz bir hal almtr. Ama genelde devlet politikas, zelde de ADU buhiyerariyi glendirir ve yeniden tesis eder. 2001de ADU kurumlar yldzl 5 de dahil olmak

zere 1-5 arasndaderecelendirildiler. Bu alma sonlandrldktan sonra, devlet en stte yldzl

6nn bulunduu yeni bir derecelendirme icat etti ve gerek zamanda aldklar parann miktarn

arttrd. Yldzl 5 alan blmlere ayrlan pay enflasyondan sonra ayn kald ve tm dierlerinin

gerek zamanda paras kesildi! Devlet esasnda kale direklerine oynad. Ardndan, Yksek Eitim

ve Yaam Boyu renme Devlet Bakan Margaret Hodge unlar ifade etti: Biz, ncelikle dnya

apnda kurumlarn finansmanna younlamak istiyoruz ve ikinci olarak, onlarn yukar doru

kan yryen merdivenler olduklarn gstermeyi hedefliyoruz.

31

ngiltere Felsefe Derneinin yapt bir alma, aratrma fonunun nasl youn hale geldiini

ortaya koyuyor. 2006-2007 yllar arasnda, 10 milyon sterlin deerindeki Knin felsefe blmleri

arasndaki dalm yledir:

5* 33,634 personelin faal aratrmas bana (6 blm)

5 26,579 (16 blm)

4 8,520 (10 blm)

4 alt hibir ey (12 blm)

Yksek renimin Gelecei, Beyaz Gazetesi younlatrlm aratrma fonunun arkasndaki

mant yle ortaya koyuyor:

Uluslararas karlatrmalar Almanya, Hollanda ve ABD gibi dier lkelerin aratrmalarn grece

az sayda niversitede (aratrma ve aratrmann dlnn derecesi drt-yllk kurumlarn

1600nden 200 ile snrlandrlr) younlatrdn gsteriyor. Benzer ekilde, in hkmeti de

aratrma fonlarn, dnya apndaki 10 niversite olma lt ile younlatrmay tasarlamaktadr;

Hindistanda tm lke genelinde 5 adet Ulusal Teknoloji Enstits bulunmaktadr. Bu durum bize,

aratrmamzn nasl rgtlendiine tekrar bakmamz ve dnyann en iyileriyle yarabilecek pek ok

enstitmz olduundan emin olmamz gerektiini hatrlatr.32

30Lambert Review, Tablo 6.1, s. 82.31 House of Commons Education and Skills Committee, The Future of Higher Education: Fifth Report of Session

2002-3, I, HC 425-1, 10 Temmuz 003,www.dfes.gov.uk, paragraf 8 ve 9, s. 8.32The Future of Higher Education, paragraf I.I4, s. 13-4.
http://www.dfes.gov.uk/http://www.dfes.gov.uk/http://www.dfes.gov.uk/http://www.dfes.gov.uk/


22/43

22

Genellikle, zellikle in ve Hindistann da dahil olduu uluslararas rekabet tehdidi yeniden

yaplandrmay hakl karmak iin kullanlr. Younlatrlm aratrma fonu politikasnn

mant ve amac ABDdekine benzer, dnya apndaki elit enstitlerin, aratrmann da yapld

ama asl eitime younlalan grece ok sayda olan niversitelerin ve en altta da Amerikan halk

kolejlerinin dengi saylabilecek, yoksul emeki snfa mensup rencilere ynelik meslek dersleri

veren okullarn olduu bir niversite sistemi yaratmaktr. Kurumlarn bu hiyerarisi snfsal

eitsizlikleri yeniden retmeye yardmc olmaktadr.

Sonu olarak ngiliz niversitelerinde eitim aratrmann gerisinde kalmaktadr. Hem kurumsal

hem de bireysel dzeyde, baar ve dl aratrma performansndan kazanlr. Bu durum, ders

semede zgrln tadn kartan rencileri mteri gibi gren yaygn ideoloji ile eliiyor gibi

grnebilir ama bu durum son yirmi yl boyunca yeniden ina edilen yksekretimin kanlmaz

bir sonucudur. Tketici ideoloji tarafndan merulatrlan KGAnn zorla sisteme girmesi,

devletin niversiteler zerindeki daha ileri bir deneyim mekanizmasn da beraberinde getirir ama

sistemin temel karakterini deitirmez.

renime verilen bu az ncelik niversite derslerinin paralara ayrlmas ile pekitirilir. Derslerin

tek dze hale getirilmesi ve idealinde deitirilebilir lokma byklnde paralara

dntrlmesi ile renciler kendi dereceleri dorultusunda dersleri kartrabilir ve seebilirler.

Bu deiimin asl kurban rencilerdir. Ortaaa zg dnemli sistemin, rencilerin

alabilecei gerek renim haftalarnn azaltlarak, Amerikan tarz 15 haftalk smestrlere

dnmesi etkisi ile bir araya geldiinde, aldklar dereceler, entelektel tutarllktan yoksundur.

Bu ayarlamann baka bir uygulamas yksek bir aratrma niversitesi yapmadaki

baarszln faturasdr. yi bir miktarda aratrma fonu almakta baarsz olan kurumlarn greli

rekabet gcnde daha fazla d olacaktr. Bylelikle bataki ynelim veya zayflk kendisini

dorular hale gelir yle ki; eleman alnmnda d, aratrma gelirinin yokluu, personelin

moralinin bozulmas, geleceinin yalnzca-eitim veren bir kurum olmas gibi.

Dolaysyla niversite yneticileri, kendi kurumlarn olabildii kadar retken ve rekabeti

yapmak konusunda ar gdlenmilerdir. Birka yl nce kdemli akademisyenlerin bir

toplantsna katldm. Bu toplantda, Downing Streetin bir danmannn, ngilterenin yalnzca en

iyi Amerikan niversiteleri ile yarabilecek dnya apnda yarm dzine niversiteyi

destekleyebileceini syledii aktarld. Bu trden bir tahmin, Russell Groupun aratrma

younluklu 19 niversitesinin rektrlerinin kann dondurmak iin hesaplanmtr nk her biri


23/43

23

aresizce kendi kurumlarnn o seviyedekilerden birisi olmasn salamak iin mcadele ediyor.

Rekabet mantnda gml olanbu trden kayglar yksekretime giderek daha fazla szyor.

Bu mantk, aratrmadan baka alanlarda da ilemektedir. Uluslararasyani Avrupa Birliinin

dndan gelenrencilerin dedii yksek harlar, niversitelerin kendilerini yenidenyaplandrmalar iin gl bir tevik salamaktadr. Uluslararas renciler kurumlarn nakit

skntsna hayati bir gelir kayna sunarlar. 2004-2005 ylnda, ngiliz niversitelerinde 217000i

akn uluslararas renci vard: in (geni hareket serbestisi ile en byk kaynak), ABD,

Hindistan, Malezya ve Hong Kong en ok renci salayan lkeler.33

London School of Economics ve School of Oriental and African Studies olaanst bir ekilde

toplam gelirlerinin te birini uluslararas rencilerin harlarndan karlamaktadrlar, ama

aratrma fonu alamayan pek ok yeni niversite yurtdndan renci ekmekte pek de baarl

olamamaktadrlar.

34

O nedenle, niversiteler, kendi kontrollerinin dndaki glere bamldrrnein, devletin vize

politikalarndaki deiiklikler (11 Eyll 2001den bu yana temel sorun budur), uluslararas

ekonomik krizler (rnein, 1990larn sonunda Dou Asyay vuran kriz) ve in gibi uluslararas

renci salayan lkelerde daha salam niversite sistemlerinin gelimesi. Giderek daha fazla

niversite, uluslararas renci kapmak iin kendilerini kresel pazara baml hale getiriyorlar,

bylelikle, kendilerini dalgalanmalara da daha fazla maruz brakyorlar.

te yandan, ngiliz niversiteleri, yurtdndan renci ekmekte dnya

leinde benzerleri (zellikle ABD, Avustralya ve Yeni Zelanda gibi ngilizce konuulan

lkeler) ile rekabet edebilmektedir.

Rekabet mant, merkezi ynetimi ierisinde barndrr. Rekabeti olmayan blmlerden ve

alanlardan kurtulmak, geri kalanlardan daha yksek retkenlik beklemek, kolay kolay

demokratik tartma ve karar verme sreci ile yaplamaz. Gcn, i gc zerindeki gerekli

dzenlemeleri yapmalar iin uygun bir ekilde dllendirilen yksek dzeydeki yneticilerin

elinde toplanmas gerekmektedir. Bu sre, ngiliz niversitelerinde baaryla uyguland.

Bu lkedeki niversite geleneinde meslektalar arasnda ibirlii vurgusunun bir damgas vardr.

Duygusallatrmann pek bir anlam yok ama bu gelenek, bir bilgin toplumu olarak grlen klasik

ortaa anlayndaki niversitelere dayanr. Akademisyenlerin niversiteleri kolektif bir ekilde

altrmas dncesi, Oxford ve Cambridge gibi en ayrcalkl niversitelerde kkl bir ekilde

yerleiktir. En kts de bu kurumlarda, uyuukluk, esrime hali ve cemaat sistemine geit verilir.

33

D McLeod, Overseas Student Numbers Rise, Guardian, 13 March 2006.34 D McLeod, International Rescue, Guardian, 18 April 2006.


24/43

24

Ama niversite sisteminde genel olarak meslektalar aras ibirliinin, akademisyenlerin kendi

almalar zerinde nemli derecede katks olduuanlamna gelirdi.

Ama imdinin gereklii ok farkl. niversitelerin neo-liberal bir biimde yeniden

yaplandrmas, gcn kendi ilerinde yeniden datmna neden oldu. Ayrcalkl ynetimsel birelit oluum, yeni politikalar uygulamakzere ortaya kt. Bazlar deneyimli akademisyenlerden,

dierleri de kamu veya zel sektrden devirildi. Onlarn PowerPoint sunular letme okullarnda

retilen tumturakl szcklerle ve anlamsz brokrasi diliyle bezelidir. Ama maalesef onlar bir

aka gibi gz ard edemezsiniz nk entelektel deerler temelinde deil ama son sz

syleyerek kararlar verenler onlardr. Bu ablon, hiyerariyi aa doru yeniden rgtleyerek

blm bakanlarn da, tepedeki ynetimin kararlarn uygulamak zorunda olan ara yneticiler

haline getirmitir.

Bu sre, devletin niversiteler iin ngrd irketlerin alma modelini yanstyor. Lambert

Review niversite ynetimine zel bir nem atfeder: Pek ok niversite kendi yapsn yeniden

dzenliyor ve komitelerin otoritesini, akademisyenlerin ve idari yneticilerin ellerine teslim

ediyor. Bunun sonucu, daha hzl karar alma ve daha dinamik bir ynetimdir. Bu yzden, dier

niversiteler de sektrdeki en iyi uygulamay rnek almal ve srdrmelidir. Lambert rektrn

roln zellikle vurgular:

Rektrn uzak grll ve yneticilik becerileri niversitenin baarsn ve gelecekteki halini

herhangi bir kiiden daha fazla belirler. Rektrn rol imdi her yl yz milyon sterlinden daha

fazla bir bteyi idare eden bir ef yneticiye benzemektedir. Uzun dnem srdrlebilir finansal

planlar ve stratejileri uygulamann ve gelitirmenin zorluu, nemli derecedeakademik olduu

kadarynetimsel ve stratejik liderlik gerektirmektedir.35

Elbette bu, Tony Blair tarafndan da srekli deinilen, Bill Gates ve Warren Buffet gibi

milyarderleri kahramanlatrmay yaygnlatrmak iin kullanlan bir tr liderlik ideolojisidir.

Dolaysyla, rektrlerin kendilerine kattklar hava ve zarafetaldklar cmert maalaronlarnkiisel kibir ve agzllk sorunu deildir. Genel olarak, neo-liberal mant yanstrlar: eer bir

rektr, bir irketin CEOsu gibi bir niversiteyi ynetiyorsa, o zaman bir CEO gibi davranmal ve

bir CEO kadar kazanmaldr.

niversite patronlarnn ve rektrlerinin kendilerinin durumunu aklama biimi bu ekildedir.

2006da maalar zerinden yaplan tartmada aa kt zere, bir niversite patronunun

ortalama maa, bir ylda 158000 sterline ykseldi, bu rakam, yl ncekinden %25 daha

35Lambert Review, paragraf 7.10, s. 95, paragraf 7.23, s. 99.


25/43

25

fazladr. 33 rektr, babakandan daha fazla alyor ve onlardan 18i bir ylda 200000in zerinde

kazanyorlard. ngiliz niversiteleri ve Kolejleri Patronlar Dernei yle bir aklama yapt:

Rektrler, milyon poundluk kurumlar ve siteleri ileten ba ynetici olarak zahmetli bir i

yapyorlar. Onlarn hizmetleri karlnda yaplan deme, byyen sektrdeki yeterli kapasitede,

deneyimde ve beceride olan bireyleri ekmek, tutmak ve dllendirmek iindir. 36 Tpatp ayn

sav, ynetici maalarnn tiksindirici ykseliini hakl klmak iin de kullanlmtr. rnein,

ABDdeki CEOlarn cretleri 1971de ortalama maan 47 katyken, 1999da 2381 kat

olmutur.37

niversiteler sadece irket gibi ynetilmiyor, ayn zamanda onlarla daha yakn almalar iin

sktrlyorlar. Lambert Reviewde grdmz zere, Yeni Emek hkmetinin desteklemesiyle,

vurgu, bilgi aktarm olarak adlandrlan sermaye tarafndan dorudan kullanlabilecek ve onun

yararna olan aratrmalarn niversite tarafndan yaplmasdr. niversiteler ve zel irketler

arasndaki ortaklk, gl bir ekilde desteklenmektedir. Bu ortaklklar ok eitli biimlerde

olabilmektedirniversiteler irketlerle aratrma szlemesi yapabilirler, onlara danmanlk

hizmeti verebilirler, uzun dnemli ibirlii projeleri tasarlayabilirler veya irketler niversitelerde

yaplan keifleri smrmek iin kendi ticari yntemlerini yaratabilirler.

Devlet, bu etkinlikleri desteklemek iin, nc akm finansman adn verdii Yksek renim

Yeni Fikirler Fonunu (YYFF) ortaya atmtr. YYFFn yle bir beyan vardr: Eitimden

sonraki ikinci etkinliklerini nc akma kanalize ederek, retkenlii ve iktisadi bymeyi

besleyecek baz Yksek renim Kurumlarnn potansiyellerini aa karmann yollarn

aratryoruz.38

YYFF imdi dzenli olarak Sermaye Raporlar retmektedir. Haziran 2006da yaymlanan en

sonuncu rapor, Financial Timesa gre aadakileri aa karmaktadr:

Bu yarm yamalak cmlenin anlatmak istedii, baz niversitelerin, kendi

aratrmalarn yrtmek yerine, sermaye iin almalar istendiidir.

ngiliz niversiteleri daha fazla zel sektr mantna brnmtr.

2003-4te lisans anlamalarnn ve seeneklerin says, yzde 198den 2256ya frlamtr. Lisans

mukavelelerinin, aratrma ve danmanlk anlamalarnn ve benzeri dier etkinliklerin

gelirlerinin toplam, 2003-2004teki ekonomiye 2 milyar sterlin katkda bulunmutur.

36 M Taylor, AUT Calls for Inquiry into Vice-Chancellors Pay, Guardian, 9 March 2006.37

G Dumenil and D Levy, Neoliberal Trends, s. 16-18.38 Third Stream as Second Mission, 18 May 2006, www.hefce.ac.uk


26/43

26

niversiteler, bulularn lisanslamada artk daha baarldrlar. YYFFn politika memuru

Adrian Day unu ifade etmektedir: Teknolojinin ticarilemesi be yl nce niversiteler iin yeni

bir szckt, irketlerle ibirlii yapmalar syleniyordu ama kimse ne yapmas gerektiini

bilmiyordu. Bugn daha az irket gryoruz ama daha yksek kalitedeler.39

Baz yaknlamalar, sermaye iin ciddi biimde karl hale geldi. Haziran 2006daki mparatorluk

Bulular, Imperial College tarafndan oluturulmutur. Imperial College, teknoloji aktarm

irketine sahip olan ve pazarda hisseleri satlan ilk niversitedir. Finansal kurumlara % 14 hisse

satarak 25 milyon sterlin kazanmtr.

40 leri teknolojik fikirlerin karl irketlere dnmn

Financial Timesta bir uzman yle anlatyor: ki yl ierisinde, ngilterenin en iyi aratrma

niversitelerinin ou keiflerine ve icatlarna dardan eriim izni veren uzun dnemli

anlamalar imzalam olacaklardr. Byle bir anlamay on kurum halihazrda yapmtr.

Dnsel bir rn ticariletiren irketler, kalan dier 30 yksek kalitedeki niversite ile anlamayollarn aramaya oktan girimilerdir"41

39 J Boone, Academics Learn to License Inventions, Financial Times, 26 July 2006.40

J Boone, University Company Sells Stake for 25 Miilion, Financial Times, 21 July 2006.41 J Boone, Most Colleges Set to Sign Technology Transfer Deals, Financial Times, 1 August 2006.


27/43

27

Proleterletirme ve stikrarszlk

niversitelerin yeniden yaplandrlmas, alanlarn ve rencilerin durumunu arpc biimde

deitirmitir. Bu deiim iki szckle zetlenebilir: proleterletirme ve istikrarszlk. Bu

szckler gz korkutucu grnebilir ama aslnda hitap ettikleri sosyal ve ekonomik gerekliklerde ayn ekilde gz korkutucudur. Proleterletirme, piyasada emeini satma yeteneine bal

olarak cretli iiye indirgenme ve yneten glere itaat etme srecidir. stikrarszlk, neo-liberal

dnemdeki iiler ve gelecekteki iilerin kalc isizliin snrnda, gnlk, geici ve belki de

yar-zamanl ilerde veya birden ok ite almak zorunda kald gvencesizlik durumudur.

Geleneksel olarak, akademisyenler alanlar ierisinde grece ayrcalkl konumdaydlar.

Mevkileri vard ve grece yksek cretli profesyonellerdi. Ayrca, alrken hayli zerk hareket

ediyorlard, alma zamanlarn kendileri ayarlayabiliyor ve dier cretlilerin aksine, retme

iini ne zaman yapacaklarna, kendileri karar verebiliyorlard. Bu zel olma hissi, genellikle

akademik kadronun altklar niversitelerde oynadklar rolle pekitiriliyordu. Bu koullar,

niversitenin yelerinin ortak ilgileri paylaan yelerden oluan bir topluluk olarak alglanmasnn

maddi temelini oluturdu. Bu koullar eski niversitelerde niversite renim Elemanlar

Birlii'nin (EB) geleneksel olarak kendisini, sendikal deil, profesyonel bir birlik olarak

grmesinde ortaya kmaktadr.

Bu ayrcalkl durum, niversitelerin 19. yzyldan bu yana, genellikle gen erkeklerden oluan

aznlklardan, modern kurumlara dnm roln yanstmtr. Oxbridge, dnya imparatorluunu

yrtmek iin eski aristokrasiyi st-orta snf profesyonelleriyle birletirme grevini stlenmitir

ve dier niversiteler, genileyen eitim sistemine igc yetitirmenin yan sra, modern

endstriyel kapitalist ekonomi iin ihtiya duyulan aratrmaclar ve uzmanlar eitmek iin de

ortaya kmlardr.

Lord Robbin'in yksek renimin genilemesini neren 1963 tarihli raporunda bile bulunan, bu

sistemin elitist karakteri, Sosyolog A.H. Halsey'in belirttii gibi gvenceye alnmtr:

niversitenin demokratik parlamenter denetimden kurtularak, devlet mekanizmalar yoluyla

kendisini ynetmek ve donatt toplumdan maddi yardm almak iin zerklie hakk vardr.

1919-1989 yllar arasnda niversitelerin kamusal btesinden sorumlu niversite denek

Komitesi (K), renim ve aratrma ile ilgili akademik karlar devletin denetimine kar

koruyarak, devlet ve niversiteler arasnda, bir kpr ve kelebek ilevini yerine getirdi.42

42 A H Halsey,Decline of Donnish Domination (Oxford, 1992), s. 6, 176.


28/43

28

EB tarafndan aktarld ekliyle, geleneksel akademinin dnya grnn biraz

karikatrletirilmi bir izimi Halsey tarafndan sunulmutur: "Bu beyler, cretlere, alma

saatlerine ve koullarna bal deillerdir. verenleri yoktur, sendikalar yoktur, szleme

mekanizmalar, arabulucular yoktur. cretleri yoktur, yaptklar i karl para alrlar. Uralar

vardr, meslekleri yoktur.43

Son 25 yln tecrbesi bu bak darmadan etti. Akademisyenler demelerinin reel olarak aa

yukar hi artmadn ve nispi olarak dtn grdler. 1928-1929'da ortalama akademik

maa, retim sanayisindeki ortalama kazancn 3.7 kat iken, 1966-1967'de 2.1 ve 1988-1989'da

1.54 kat oldu.

44

Elbette koullar, sektrn farkl yerlerinde deiiklikler gsterdi. Aratrma niversitelerinin

elitleri (Russell Grubu ve bir avu dierleri) ve ADUnun amalar dorultusunda ie alnm

yldz profesrler genellikle daha iyi kouldadrlar. Ayrca, niversitelerin blmlerindeki

yneticiler ve sradan alanlar ayran hat, dier iyerlerine gre hala daha bulanktr: blm

bakanlar ve yneticiler, hala dierlerinin meslektalardrlar. Bu durum baz karklklara da

yol amaktadr; rnein, baz yneticiler, sendikann veya derneklerin yesi olabilmektedirler.

Grdmz gibi, bugn, rencilerin ve idari grevlerin ok artmas (ki

bunlarn ou devletin ve devletin niversiteleri ileten dairelerinin epeyi merkezi bir ekilde

zorlamasyla oldu) ile birlikte i yk de ar artt. Yerini ald K'ten farkl olarak YK,

devlet politikalarnn basit bir aleti oldu. Onun rehberliinde aratrma, ADU iin yayn yapmaya

ynelik srekli basknn olduu bir at yarna dnd. Ynetisel metotlarngelitirilmesi ile g,

akademisyenlerin grev yapt komitelerden, rektr yardmclarnn merkezinde bulunduu ok

daha kk gruplara aktarld.

Dier yandan, gemie kyasla imdi, yeni niversitelerdeki akademisyenler kkl

niversitelerdeki meslektalarndan daha kt koullara tabiler; rnein, kkl niversitedekiler,

aratrma yapmak iin zaman sorunu yaamazken, dierleri bunun mcadelesini vermek

durumunda kalyorlar. Bu durum, onlarn sendikas olan Ulusal Yksek renim ElemanlarDerneinin (UYED) neden sendikacln ok daha militan bir geleneinde gelitiini ve neden

sola yatkn olduunu aklamamza yardmc olur.

Bir nceki genel sekreteri Paul Mackey ile birlikte UYED gl bir s iyasi duru alm ve hatta

Sava Durdurun Koalisyonu (Stop the War Coalition) ve Faizme Kar Birlein

hareketlerini desteklemitir. Bu trden gelenekler, sendika, meslek yksek okullar ve kolejler gibi

43

A.g.e., s. 129.44 A.g.e., s. 131.


29/43

29

dier eitim kurumlarnda ders verenleri rgtledii zaman pekiti. Bu tr eitimin kurumlar,

1990'larda ok daha keskin ve acmasz bir neo-liberal yeniden yaplandrmay ve bylece

alanlarn ve rencilerin koullarndaki rmeyi, niversitelerden daha nce ve daha iddetli

yaamtr.

Bu eitlilie ramen aslnda genel gidiat ok aktr: Halsey'in dedii gibi akademik

mesleinin kademeli olarak proleterlemesidir.45 niversite renim elemanlar, yksek vasfl

cretli emekiler durumuna indirgenmektedirler. Bu sre kendisini, zellikle niversitenin bir

cemiyet olduu algsnn hala biraz gereklik tad 1970ler ile 1980lerde kkl bir

niversitede kariyerine balayan daha kdemli akademisyenlerin bilinlerinde grlen dnmde

gsterir.46

Ancak proleterletirme sreci ders verenlerin koullarndaki rmeden daha derinlere uzanr.

niversiteler ok sayda ksa dnemli alana giderek daha ok bel balamaktadr. Bunlarn

bazlar aratrmac ve laborant olarak ie alnrken dierleri ise artan ders ykn

stlenmektedirler. En stte yer alan ABD niversiteleri aynen model alnmaya allyor. Bu

modele gre, tannm bir akademisyen tarafndan alan bir derste, o akademisyenin kendisi

sadece konuyu anlatrken, esas renmenin yapld seminerler ve soru zme saatleri asistanlar

veya saat ba cret alanlar tarafndan yaplr.

imdi daha yaygn olan ise, genelde hkmete ve niversite ynetimine kar ifade

edilen "onlar ve biz" eklindeki tatsz ayrm yanstan bir bilintir. Bu zihniyet deiiklii, kkl

niversitelerde sendikaclamann artmasna neden olduEB tarafndan yaplan oylamada

ounluun grev demesi ve 1 Haziran 2006'da yeni niversiteler ve Kolejler Birliini (KB)

oluturmak iin EB'in UYED ile birlemesi rnek verilebilir.

Yine bu srete, doktora eitimi yapmak isteyen renciler iin ayrlan bte iyice kstland.

Bunun anlam, artk doktora iin alanlar kendi geimlerini baka yollardan salamalar

gerektiidir. En kestirme yol, genellikle doktora yaptklar niversitede, ders vermeleridir. Bazen

bu ders verme, niversiteden aratrma bursu almann nkoullarndan birisi olabilmektedir; bazensaat bacret alrlar ve bazen tam zamanl geici bir renimelaman vb. olarak ie alnrlar.

Lisansst rencilerin ders vermesi, ok daha byk bir buzdann grnen ucudur. Colin

Bryson'un hesaplarna gre bu renciler, saat ba cret alan 70.000 renimelemannn (bu say

Birleik Krallk'taki yksek renimde maal tam zamanl veya yar zamanl alanlarn

45 A.g.e., s. 136.46

Bkz., What about the Workers? The Expansion of Higher Education and the Transformation of Academic Work,Industrial Relations Journal, 35 (2004).


30/43

30

saysyla yaklak olarak ayndr.) 15.000 kadarn oluturmaktadr.47

Bryson tarafndan yrtlen ve aktarlanaratrmaya gre, saatba cret alan retim elemanlar

genellikle derse hazrlandklar zaman iin deme almamaktadrlar, ok az eitim veya destek

grmektedirler, rettikleri derslerin tasarmnda ve tabii ki blmde alnan baka kararlarda

darda braklmaktadrlar. Bylece kendilerinden bu kadar faydalanan kuruma ballk

oluturmakta da zorluk ekmektedirler. Aratrma elemanlar ise ilerinden tatmin olmalarna

ramen i gvencesine sahip deillerdir. Giderek daha ok bilim emekisi, byk sanayi

laboratuvarlarnda i gvencesi ve iyi bir cretle almak yerine gvencesiz ekilde

niversitelerde almaktadr.

Saat ba cret alanlar ve

dier szlemeli personel, neo-liberal niversitenin gvencesiz emekileridir. Saylar gn

getike artan rencilere retim vermek iin az masrafl bir yol sunduklarndan dolay,

getiimiz birka on yl boyunca saylar kayda deer biimde artmtr. Ama btnne

baktmzda, bunun bedeli olduka ardr.

Yksek renimde yaygn cinsiyet eitsizlii, kadnlarn saat ba cret zerinden alanlar ve

aratrma elemanlar arasndaki oranna da yansmaktadr. Bu durumda, akademideki kadnlarn

says, akademik hiyerarinin st kademelerinde younlamaktadr.48 2004-2005'te btn

akademik personelin % 40' kadnlardan oluurken, sadece % 15'i profesr ve blm bakan ve %

29'u kdemli retim eleman veya aratrmac idi. Kadn akademisyenlerin % 62.7'si tam zamanl

alrken erkeklerde bu oran % 76.7dir.49

20. yzyl boyunca rencilerin sosyal yaplar da muazzam deiimler geirdi. Yzyl nce

niversiteler, aristokrasinin ve st orta snfn genelde erkek ocuklarnn kalesi durumundaydlar.

1961'de sadece 25.000 niversite rencisi varken bu say 1924'de 61.000, 1939'da 69.000 oldu.

Mays 1926'daki genel grevde Oxford rencileri utan verici bir ekilde grev krclk

yapmlardr. Bu durum, kinci Dnya Savandan sonra, niversitedeki 1960lardaki ve son

yirmi yldaki iki byk genileme dalgasyla deimeye balamtr. Yksekretimdeki 18yandaki Britanyallarn yzdesi Birinci Dnya Savandan nce 3'n altndayken 1962-1963'te

7.2, 1972-1973'te 14.2 ve 1988-1989'da 16.9 olmutur.

50

Ancak renci saysndaki bu byk arta ramen ok sayda alma gstermektedir ki kol

emei ile alanlarn snfndan gelenler iin niversitede eitim grmek hala ok zordur.

47 C Bryson,Hiring Lecturers by the Hour, Natfhe, April 2005, www.natfhe.org.uk.48 C Bryson, The Consequences for Women in the Academic Profession of the Widespread Use of Fixed TermContracts, Gender, Work and Organisation, II (2004)49

C Johnston, Figures Show Rise in Part-Time Academic Staff, Guardian, 20 February 2006.50 A H Halsey,Decline of Donnish Domination, s. 95.


31/43

31

Oxford'da bulunan Nuffield Koleji tarafndan yaplan byk bir alma (Bu aratrma Britanya'da

kinci Dnya Sava sonras sosyal hareketlilikle ilgilidir ve 1913 ile 1952 arasnda domu

erkeklerle yaplan rportajlara dayanr.) eitim sisteminin her aamasnda hizmet snf dedii

profesyonel, idari ve ynetici alanlarn baskn olduunu gstermitir:

Okuldaki frsat eitsizlikleri almamzn kapsad 40 yl boyunca dikkate deer ekilde sabit

kalmtr. Hizmet snfnn, herhangi bir seici ikincil eitime ulamada, kol emei ile alan

snfn kabaca kat kadar ans vardr. i snfnnocuklarnn fazladan % 2'si niversitede

kendilerine yer bulabilirken hizmet snfnda bu oran % 19 olmutur.51

Nuffield Toplumsal Hareketlilik Grubu tarafndan kullanlan bu kategoriler(ve dier resmi

almalar) bir lde yanltcdr nk gelir ve meslek temellidirler. Marksist kuramda bir

kiinin snfsal konumu retim ilikilerindeki yerine, zellikle de smr srecine, art emein

dorudan reticiden alnmasna, baldr. Bu bak asndan, emek gcn satmaya zorlanan,

smrlen, kendisi iin deil de kapitalistin kar iin reten herkes ii snfnn ierisine dahildir.

Buna gre de, ister kol emekisi, ister beyaz yakal, isterse de yksek eitimli olsun, herkes

iyerinde ynetimsel glere tabidir.

52

Bugn kapitalizminin nitelikli emek gcne ihtiya duymas nedeniyle, iilerin ounun,

niversite eitimine ihtiyac vardr. Beyaz yakal ve vasfl iilerin zerindeki ynetimsel

hiyerari, greceli olarak, daha az hissedilir. Bu tr iiler, igcnn geri kalann denetlemekkarlnda daha fazla zgrle ve maddi imkana kavuurlar ve dolaysyla, kapitalist snfn

ierisinde erirler. Onlarn altndaki grece eitimsiz ve dk cretli kol emekileri, gvencesiz,

riskli ilerde alrlar. niversiteye girmekte zorlananlar da ite bu ikinci grubun ocuklardrlar.

2005 yl Ocak aynda, 18 ve 19 yalarndakilerin ngilterede %30unun, skoyada da % 38inin

yksekrenimlerine devam ettiini gsteren nemli bir YK almas yaymland. En byk

art, Yeni i Partisi hkmeti zamannda deil, Torrieste yaand. Genlerin yksekrenime

balamas, 1980lerin sonunda ve 1990larn banda iki katna karken, 1994-2000 yllararasnda yalnzca %2 orannda artt. Ayrca, yksek renime devam edebilme ans nerede

yaadnza bal olarak geni ve derin ayrmlar gsterdi. Gelir durumunun % 20lik st

diliminin yaad yerden gelen genlerin, alttaki %20lik dilimden gelenlere oranla yksek

renime girme ans be veya alt kat fazladr. Aratrma semen blgelerini de karlatrmtr:

Gelir durumu en dk drt semen blgesinde yaayan genlerinSheffield Brightside,

Nottingham North, Leeds Central ve Bristol Southyksekrenime girebilmesi 10da 1 orannda

51

A H Halsey et al, Origins and Destinations (Oxford, 1980), s. 205-206.52 Bkz., A Callinicos and C Harman, The Changing Working Class (London, 1987).


32/43

32

veya daha ktdr. Yksek gelirli blgelerde iseKensington ve Chelsa, Westminster, Sheffield

Halam ve Eastwood (skoya) kiiden ikisi girebilmektedir.53

Bu iki grup semen blgesinin Britanyann en zengin ve en yoksul blgelerine tekabl ettiini

sylemeniz iin sosyal corafya uzman olmanz gerekmiyor.Nfus saym blgeleri dzeyindeyaplan daha detayl bir analiz aadakileri aa karmtr:

Genlerin niversiteye girme orannn en dk olduu yerlerin pek ok baka yoksunluklarnn da

olmas ve tam tersine niversiteye girme orannn en yksek olduu yerlerin ise pek ok baka

stnle sahip olmas tutarl bir tablo sunmaktadr.

En dk niversitelileme orannn olduu yerlerde yaayan ocuklar, ngilterenin en yoksul

yerlerinde yerel iktidarlarn kiralad, eitime devam etme orannn yksek olduu blgelerdekine

gre, daha kk ve daha az donanml evlerde yaamaktadrlar. Mahallelere gre eitime devametme oranlarn gsteren haritalarda, dk gelirli yerlerdeki ortaretim rencilerinin ok az

Ortaretim Baar Snavnda A-C arasnda dereceler alabilmekteyken, paral okullara giden

rencilerin neredeyse tamamnn bu puanlar alabildii gsterilmektedir. Dk oranl

blgelerdeki yetikinler, genellikle kol emei gerektiren, dk gelir getiren (bir araba alamayacak

veya yurtdna seyahate kamayacak kadar dk) ilerde almaktadrlar; herhangi bir

yksekrenim deneyimine sahip olma olaslklar da ok dktr. Bu iki grup, siyasi, kltrel ve

tketim alkanlklar bakmndan birbirlerinden son derece keskin bir ekilde ayrlmaktadrlar.54

YK aratrmasnn yazar Michael Corver, eer Birleik Krallkn, imdi olduu gibi en iyi blgelerinin %20si yerine, btn blgeleri niversitelere ayn oranda gen insan gnderse 20

milyon daha fazla rencinin niversitelere gireceini ifade etmitir.

55 Onun aratrmas,

eitsizlik hakknda genel olarak bilinenleri dorular niteliktedir. Avantajlar ve dezavantajlar

birikerek artmaktadr. Dier bir ifadeyle, zengini zengin, yoksulu yoksul yapan tek bir unsur

deildir; rnein, bebek bekleyen bir annenin hamilelii esnasndaki, fiziksel ve zihinsel sal,

beslenmesi, yaad mekan, yapt egzersizlerden, bir bireyin dnyaya yeni geldii ilk

yllarndan itibaren grd itina, kitaplara eriimi, seyahat etmesi, gittii okul, ald ailevi

destee kadar, sistemin btn, bir kesime yardm salarken, dier kesime zarar verir. Tm

bunlarn altnda elbette, refahn ve gelirin dalm yatar. 56

Bir ocuun okuldaki baarselbette niversiteye girip girememesiavantajllarn ve

dezavantajllarn gsterildii bu genel modelde nerede durduunu gstermektedir. Maliyenin

verileri gstermektedir ki:

53Young Participation in Higher Education, s. 9, 10-11, 41.54 A.g.e., s. 137-8.55

D MacLeod, Equality Would Double University Admissions, Guardian, 19 January 2005.56 B Barry, Why Social Justice Matters (Cambridge, 2005).


33/43

33

Eer bir babann kazanc bir dierinin iki katysa, onun olunun matematik snavndaki baars,dierlerinden ortalama be yzdelik puan daha fazladr ve okuma snavndaki dalmn da 2.7

puan zerindedir.

Bir kz ocuunun matematik ve okuma snavlarnda gsterdii baar, her iki snavn puandalmnda be yzdelik puan fazladr.57

Yeni i Partisi hkmeti, yksekrenime devam edebilmedeki eitsizliklerin son derece

farkndadr. Yukarda alntladklarm, bu hkmetin almalarndan alnm olmas bunun

kantdr. Ayrca, genel olarak eitim, hkmetin stratejisinde merkezi bir yerde durmaktadr.

Brown, bir bireyin emek piyasasna etkin katlmn gelitirerek, eitsizlikleri azaltmann yolunu

arama peindedir. Hkmetin yksekretim politikasnn en nemli sloganlarndan birisi adil

eriimdir. 18-30 ya arasndaki genlerin, bugn % 43 seviyesinde olan niversiteye

eriimlerinin, 2010 itibariyle % 50ye kartlmas hedeflenmektedir.

Yksekretim Politikas Enstitsnn yapt bir aratrmann yazarlar, bu hedefi karlamann

her ne koulda olursa olsun, ihtimal dahilinde olmad zerinde uzlatlar: azalan doum

oranlar nedeniyle, niversiteye gitme yana gelmi gen insanlarn says 2010-2011 yllarndan

sonra keskin bir ekilde decektir. Ayrca, doum oranlarndaki azalma oran, daha yoksul ve

niversite eitimine daha az oranda devam eden toplumsal gruplarda zellikle daha yksektir; bu

nedenle, bu gruplardan gen insanlarn niversiteye devam etme oran kesinlikle decektir.58

Bu analiz doru olsun ya da olmasn, Yeni i Partisinin politikalar, niversiteye eriimi

geniletmek hedefleri ile tezattr. Bunun en temel iki nedeni vardr: lki, Blairin ve Brownun

neo-liberalizme tam boy teslimiyeti, zengin ve yoksul arasndaki derin ayrmn srekli klnmasna

yardmc olmutur. Financial Timesn haberine gre, Fiscal Aratrmalar Enstitsnden Mike

Brewer, Brownun geliri, yoksul ve ocuklu hanelere yeniden datma abalarna ramen,

neredeyse her lekte Margaret Thatchern grev sresinin bitimiyle birlikte, Yeni i

Partisinin iktidardaki dokuz ylnn ardndan, eitsizlik ya ayn kalm ya da daha fazla gze batarduruma gelmi olduunu ve Brownun hibir ey iin gelir dalmn yeniden dzenlemeye

para harcadn ifade etmektedir.

59

57 H M Treasury, Tackling Powerty and Extending Opootunity, March 1999,

Bu nedenle, Yeni i Partisi hkmeti dneminde, yksek

renime eriimdeki eitsizliklerde kendisini gsteren, birikerek artan avantajlar ve dezavantajlar

modeli salam bir ekilde yerletirilmitir.

www.hm-treasury.gov.uk, paragraf 3.15,s. 32.58

Higher Education Policy Institute, Demand for Higher Education till 2020, 21 March 2006, www.hepi.ac.uk59 C Giles and J Wilson, StateLargesse Brings Hope but Litle Change, Financial Times, 19 September 2006.
http://www.hm-treasury.gov.uk/http://www.hm-treasury.gov.uk/http://www.hm-treasury.gov.uk/http://www.hm-treasury.gov.uk/


34/43

34

kinci olarak, Blair hkmetinin niversitelerin ucuz yolla bymesini aratrd yollardan en

nemlilerinden birisi, rencilere geinmeleri iin verilen hibeleri kesmek, rencilere harlar

dayatmak ve arttrmak ve bylece, rencileri ykselen borlar karlnda kendi kendilerini

finanse etmeleri iin ikna etmektir. Tm bunlar 2006 sonbaharnda en yksek harlarn yrrle

girmesinden (niversiteler tarafndan yllk olarak aklanan genellikle 3000 pound olan azami

har miktardr) bile nce, yoksul emeki snfndan gelerek niversiteye devam eden gen

insanlarn gzn korkutmutur.

Devlet okullarndan ve kolejlerinden gelen 18 ve 19 yalarnda niversiteye girenlerin oran, 1999

ile 2003-2004 yllar arasnda ok az, yani % 85ten % 86.8e, artmtr, ancak 2004-2005

yllarnda % 86.7ye gerilemitir. Yoksul ailelerden gelenlerin oran ise, 2003-2004te % 28.6ya,

ertesi yl ise 28.2ye dmtr.60

ngiliz niversitelerine bavurular Aralk 2005te bir yl ncesi ile kyaslandnda % 5 orannda

azalmtr.

Bu deiimler istatistiksel olarak nemli olmayabilir ama

rencilerinborlarnn ve harlarnn olumsuz etkisi olduunu gsteren baka iaretler de vardr.

617000 semeni olan bir sandktan ylda devlet niversitelerinden gelen adet B veya

A notuna sahip 12 renci, yksek harlar nedeniyle % 27 orannda veya daha az oranda

niversiteye gitme ihtimaline sahiptir.62 Bu arada, en yksek mesleki gruptan gelen

bavuranlar, Russell Grup niversitelerine girmeyi % 73orannda baarmlardr.63

Ancak yksekrenime eriimdeki tm eitsizliklere ramen, renci nfusu artm ve

eitlenmitir. Her yl bir milyon yeni renci niversiteye girmektedir ve bunlarn drtte birinden

fazlas yoksul ailelerden gelmektedir. Bu, renci olma deneyiminin ciddi anlamda deitiini

gstermektedir. ncelikle, hem ekonomik olarak tketici olmalar hem de gelecein iileri

olmalar bakmndan nemlidirler. malat sanayinin k ve renci saysndaki art;

ngilterenin birok ehrinde niversiteleri, ekonomide ok daha nemli etkenler haline

getirmitir.

Financial Timesn aktardna gre, Babakan Yardmcs tarafndan bakanlk edilen bir

komisyonun almasunlar gstermektedir:

Belli bal metropol ehirleri nfusun azaln tersine evirmeyi baarmlardr ve Londrann

baarsna yknmektedirler; bunun nedeni byk lde niversite eitimindeki artnigcnn

apn arttrmasve ehirde yaayanlarn profilini deitirmesidir.

60 A Smith, Government Failing to Widen University Access, Figures Show, Guardian, 20 July 2006.61 D MacLeod, Fees Concern over Fall in UniversityApplications, Guardian, 15 December 2005.62

M Taylor, Fees Deter State School Pupils from University, Guardian, 22 June 2006.63 R Garner ve B Russell, Private School Stranglehold on Top Jobs, Independent, 15 June 2006.


35/43

35

zellikle Manchester, zenginliklerini, yani ehrin drt niversitesine gelen renci aknn, yerleik

mezunlara dntrmtr.

Kalanlar, bu blgenin yeniden canlanmas iin bir pazar oluturdular ve yerel bilgi-temelli

ekonominin geliimini krklediler.64

Manchesterdaki Oxford Caddesi veya Bristoldaki Clifton gibi yerlerde byk renci

younluunun tketiminin, ekonomi zerindeki etkisi olduka aktr. Ancak bu durum akllara

varlkl hzl ikici rencileri getirmemelidir. Bu, harlar ve kredilere dayanan renci finans

sistemi tarafndan retilen artan eitsizliin kantdr. South Bank niversitesi ve Politika

almalar Enstits tarafndan yrtlen ve hkmet tarafndan ynetilen, 2003 Kasmnda

yaynlananbir alma, Guardiann aktardna gre, gstermitir ki:

Yoksul renciler, cretli ilerde daha ok almalarna ve daha iyi durumdaki emsallerinden

daha az harcamalarna ramen, niversiteden ortalama 10,000 pound borla ayrlmaktadr.

rencilerin borcu, toplamda 1998-1999da iki katna km ve 2002-2003te son snf rencileri

iin 3, 465dan ortalama 8,666a kmtr. 2003de lisans rencilerini yarsndan fazlasnn

9,673 veya daha fazla borla ayrlmas bekleniyor. Ulusal renci Birlii bakan Mandy

Telfrod, hkmeti rencileri bir nevi savurgan bir hayat tarznn tayclar gibi gstermek iin

saylarla oynamakla sulamaktadr. Telfrod bu almann rencilerin % 43nn yoksulluk

dzeyinde geliri olduunu gsterdiini ve bu saynn daha byk lekte nfustaki benzer

hanelerin iki kat olduunu sylemektedir.

Raporun sonucu yledir: Dk gelir grubundan gelen renciler borlanma olasl daha

yksektir ve niversiteyi byk borlarla bitirmeleri de yksek olaslk dahilindedir. Daha iyi

durumdaki ailelerden gelen renciler tasarruflar ve ailelerinden gelen byk finansal

destekleri sayesinde borlanmann nne geebilmektedirler.65

Leverhulme Trust tarafndan finanse edilen baka bir alma, ok yksek harlarn renci

borlarn e katladn ngrmtr. Guardiana gre:

alma, ayrca, engelli rencilerin ve ailelerinden yardm almayan rencilerin ok daha kt

etkilendiklerini gstermektedir Okul harlar, dorudan borlanmaya gtrdn ve bunun artan

harlarlabirlikte artan bir grnt sergilediini ortaya koymutur.

64 M Green, University and Local Power Vital to Recovery of Leading Cities, Says Study, Financial Times, 8 March

2006.65 L Ward, Poor Students Shoulder Dept for Learning, Guardian, 19 November 2003.


36/43

36

Bunun yansra, harlar dnemlik alma srelerinde bir arta yol amamtr. Yalnz, ailelerinden

hi finansal destek almayanlarda art olmu ve bu renciler daha da dezavantajl duruma

gelmilerdir.

Ayn zamanda bu alma, harlarn bazlar iin hareket alann eitlediini gstermektedir. Aileleri

niversiteye gitmi olan rencilerin dnemlikbir ite almas az grlr bir olguyken, harlarn

artmasyla bu renciler de dier renciler gibi bir ite almak durumunda kalmlardr.66

TUC ve NUSun ortaklaa yrttyeni bir alma, 1996-2006 yllar arasnda bir cretli ite

alarak geimlerini salayan tam zamanl rencilerin saysnn 408,880den 680,718e

ktn, yani oransal olarak % 54lk bir art olduunu ortaya koymutur. Bunlarn iinden her

on renciden biri tam zamanl almaktadr. Aratrmaya gre:

renci istihdam al-veri ve turizm-elence gibi ekonominin en az cret deyen sektrlerindeyounlamaktadr

Tam zamanl renciler ierisinde, ticaret sektr, istihdamn % 40n oluturmaktadr, neredeyseyarm milyon bu sektrde yer almaktadr.

Bir milyon tam zamanl rencilerin yaklak drtte biri otellerde ve restoran sektrndealmaktadr, bu oran alan renci nfusunun % 21ine denk gelmektedir.

Yar zamanl alan tm erkekler iin, bir saatlik cretin ortalamas ticarette 6.21, otel verestoranlarda 5.70dir. Yar zamanl alan tm kadnlar iin bu oran srasyla 5.98e ve 5.51e

dmektedir.

Turizm-elence sektrnde renci istihdam 1996 ve 2006 arasnda ok ak bir cinsiyetayrmyla katna kmtr: Bu sektrde alan tam zamanl erkek rencilerin says 1996

Baharndan bu yana % 22.9 orannda artmtr. Kadn rencilerin says, erkek renci saysndaki

art ikiye katlayarak % 45.8 artmtr.67

Baz rencilerkendilerini tehlikeli ve kk drc ilerde almak zorunda bulmaktadrlar;

baz kadn rencilerin renimlerini finanse etmek iin kucak dans yapmalar ise inanlr gibi

deildir. Bununla birlikte, daha genelde, renciler yar zamanl, dk cretli ve dzensiz ilerde

alan gvencesiz iiler nfusunun iinde kaybolmaktadrlar. Byk ounluu gmenlerden

devirilen bu igc, neo-liberal kapitalizmin ileyii iin bilgi ekonomisinin ideologlar

tarafndan ne karlan yksek cretli vasfl iler kadar gereklidir.

66

Fees to Triple Student Dept, Says Report, Guardian, 28 January 2005.67 TUC/NUS,All Work and No Pay , 2006,www.tuc.org.uk, s. 6, 4.
http://www.tuc.org.uk/http://www.tuc.org.uk/http://www.tuc.org.uk/http://www.tuc.org.uk/


37/43

37

1960lardaki arttan bu yana renciler, geldikleri sosyal snf ile mesleki durumlarnn

belirleyecei gelecekteki pozisyonlar arasnda bir gei gurubudur. Nerede yer alacaklarna dair

belirsizlik onlarn politik olarak istikrarsz olmalarna neden olmaktadr.68Bu yapsal gvensizlik

bugn de devam ediyor. niversiteye gitmenin phesiz byk ekonomik faydalar var: mezunlar

ve n lisans sertifikalar olanlar, mezun olmayanlara kyasla ortalama % 50 daha fazla

kazanmaktadrlar.69

te yandan bu mezuniyet ikramiyeleri, mezunlarn byk ounluunu zel olarak ayrcalkl

pozisyonlara yerletirmemitir. Ancak ok az mezun gerekten kazanl pozisyonlararnein

ehirdeki en yksek cretli ilere girebilmitir. ou grece iyi cretli

Neo-Liberal Bir Dunyada Universiteler Alex Callinicos

Documents

Transcript of Neo-Liberal Bir Dunyada Universiteler Alex Callinicos