msaxiobis aRzrdis pedagogiuri safuZvlebis interpretirebis ......ilia WavWavaZisa da akaki wereTlis...

97
saqarTvelos SoTa rusTavelis saxelobis Teatrisa da kinos saxelmwifo universiteti dimitri xvTisiaSvili msaxiobis aRzrdis pedagogiuri safuZvlebis interpretirebis sakiTxisaTvis xelovnebis doqtoris akademiuri xarisxis mosapoveblad warmodgenili disertacia specialoba msaxiobis saSemsruleblo xelovneba samecniero xelmZRvaneli: vasil kiknaZe, xelovnebaTmcodneobis doqtori, profesori, emeritusi levan wulaZe reJisori, asocirebuli profesori Tbilisi 2015 weli Sesavali

Transcript of msaxiobis aRzrdis pedagogiuri safuZvlebis interpretirebis ......ilia WavWavaZisa da akaki wereTlis...

  • saqarTvelos SoTa rusTavelis saxelobis

    Teatrisa da kinos saxelmwifo universiteti

    dimitri xvTisiaSvili

    msaxiobis aRzrdis pedagogiuri

    safuZvlebis interpretirebis sakiTxisaTvis

    xelovnebis doqtoris akademiuri xarisxis mosapoveblad warmodgenili

    disertacia

    specialoba – msaxiobis saSemsruleblo xelovneba

    samecniero xelmZRvaneli: vasil kiknaZe,

    xelovnebaTmcodneobis doqtori,

    profesori, emeritusi

    levan wulaZe reJisori,

    asocirebuli profesori

    Tbilisi

    2015 weli

    Sesavali

  • qarTuli Teatri imeorebs ganviTarebis im gzas, romelic gaiara

    zogadad Teatrma misi dabadebidan dRemde yvela qveyanaSi. iyo

    ritualebi, iyo xalxuri sanaxaobebi, iyo scenismoyvareTa dasebi da

    Semdgom amisa profesiuli Teatrebi.

    saberZneTis antikuri epoqidan moyolebuli, anu Teatris

    dabadebidanve, yovelTvis aqtualuri iyo Teatraluri dasebis ganaxleba

    axali ZalebiT. Tu antikur epoqaSi qorodan protagonistis gamoyofas,

    anda meore an mesame artistad dawinaurebas, sarepeticio procesSive,

    msaxiobTa unaris mixedviT SerCeva ganapirobebda, Semdgom saukuneebSi

    msaxiobTa aRzrda sistemur xasiaTs iRebda da erTgvari meTodologiac

    yalibdeboda epoqisa Tu Teatraluri mimdinareobis Sesabamisad. am mxriv

    qarTuli Teatric ar CamorCeboda msoflio tendenciebs da miuxedavad

    odnavi dagvianebisa, CvenSic iqmneboda dramatuli wreebi da SemdgomSi

    studiebi.

    pedagogika mecnierebaa aRzrdis, ganaTlebisa da swavlebis Sesaxeb.

    radgan Teatri xelovnebis iseTi dargia, romlis nawarmoebi ar rCeba

    “nivTieri” saxiT, rogorc wigni, naxati an notebi, amitom mis SemqmnelTa

    aRzrdas gansakuTrebuli, specifikuri midgoma da Tavisebureba axlavs

    Tan.

    qarTuli saTeatro pedagogikis istoriis analizi XIX saukunis 40-50-

    iani wlebidan unda daiwyos, miuxedavad imisa, rom arsebobda erekle

    meoris karis Teatri, ufro adre ki saskolo Tu saeklesio drama.

    Tbilisisa da Telavis seminariebTan arsebobda dramatuli wreebi, xolo

    VII-VIII saukuneebidan cnobebi Tojinuri warmodgenebis Sesaxeb. amdenad,

    unda vivaraudoT, rom saTeatro pedagogikis kvlevisaTvis safuZvlebi

    sworedac adreul saukuneebSi moiazreba.

    dRevandeli gadasaxedidan, saTeatro pedagogikis safuZvlebSi, ra

    Tqma unda, ar igulisxmeba swavlebis is kargad damkvidrebuli formebi,

    romelic XIX saukunis miwurulsa da XX saukunis aTian wlebSi

    Camoyalibda, romelic dakavSirebulia reJisuris profesiis

    damkvidrebasTan. rogorc reJisuris “dabadebamde” xdeboda Teatraluri

    warmodgenisa Tu Teatralizebuli sanaxaobis organizeba erTi an

    ramdenime adamianis mier, aseve savaraudoa, rom saTeatro pedagogikis

  • safuZveli swored im periodidan iRebs saTaves, roca erTi konkretuli

    pirovneba iRebda pasuxismgeblobas sasceno moedanze gamosul msaxiobTa

    momzadebisTvis.

    winamdebare naSromi aris cda gaazrebisa, Tu ra cvlilebebi

    ganicada pedagogiurma azrovnebam msaxiobis aRzrdis sferoSi.

    rasakvirvelia, rTulia erT naSromSi Tavi movuyaro yvela qarTveli

    Teatraluri moRvawis (romelic pedagogikaSic muSaobda) naazrevs, Tumca

    msaxiobis aRzrdis saqmeSi zogadi tendenciebi, vfiqrob gamoikveTeba.

    samwuxarod, qarTulma Teatrma mTeli rigi etapebi Teatraluri

    pedagogikis ganviTarebisa ise gaiara, rom TiTqmis ar SemogvrCa

    fundamenturi naSromebi maT Sesaxeb. gamomdinare aqedan, Semdgomi

    etapebis mixedviT, varaudis doneze, unda Camovayalibo Sexeduleba maT

    winamorbed procesebze, Tanac aseTi ganxilvisas gasaTvaliswinebeli

    iqneba epoqis socialur-ekonomikuri da politikuri viTareba.

    naSromis pirvel TavSi - "msaxiobis aRzrdis pedagogikis istoriuli

    aspeqtebi", mimoxiluli iqneba msaxiobis aRzrdis genezisi da sasceno

    xelovnebis ostatTa (vaso abaSiZe, valerian gunia, lado aleqsi-

    mesxiSvili da sxva) naazrevi msaxiobis ostatobis problemebze.

    jer kidev 1881 wels, dramatuli sazogadoebis wesdebaSi ilia

    WavWavaZem Seitana punqti msaxiobTa profesiuli momzadebis Sesaxeb.

    dramatuli sazogadoeba da misi Tavkacebi ilia WavWavaZe, akaki

    wereTeli, kote yifiani da sxvani sajarod msjelobdnen qarTuli

    Teatris profesiul daostatebaze. amitomac mwvaved dadga

    maRalkvalificiuri kadrebis aRzrdis problema.

    meore Tavi - "jabadarisa da faRavas studiebi - pedagogiuri

    azrovnebis istoriisaTvis", arsebiTad moicavs XX saukunis 10-20-ian

    wlebSi moqmedi Teatraluri studiebis erTgvar istorias. Sevecade

    detalurad gameanalizebina giorgi jabadaris skola-studiaSi mimdinare

    pedagogiur-SemoqmedebiTi procesebi. Sromis am nawilSi gamoviyene

    studiis aRzrdilebis mosazrebani jabadaris studiaSi mimdinare

    saswavlo-SemoqmedebiT procesze... SromaSi gamoyenebulia sxvadasxva

    samecniero da memuaruli literatura giorgi jabadaris studiasTan

    dakavSirebiT.

  • akaki faRavas mier, 1922 wels rusTavelis Teatris SenobaSi

    daarsebuli studiis samarTalmemkvidrea dRevandeli Teatrisa da kinos

    saxelmwifo universiteti. ganxiluli iqneba mniSvnelovani tendenciebi,

    romelic dainerga am studiaSi da romelsac gansakuTrebuli

    mniSvneloba aqvs qarTuli saTeatro pedagogikis ganviTarebis

    TvalsazrisiT, radgan 1923 wels studielebi pirdapir Cairicxnen

    saTeatro institutSi.

    mesame Tavia - "kote marjaniSvili da sandro axmeteli - qarTuli

    saTeatro pedagogikis fuZemdeblebi". rogorc am saTauridanac Cans,

    sakiTxi exeba ori didi reJisoris, jer kidev gamoukvlevel pedagogiur

    moRvaweobas. kote marjaniSvili iyo saqarTvelos SoTa rusTavelis

    Teatrisa da kinos universitetis (maSin Teatraluri institutis)

    samxatvro xelmZRvaneli. igi sruliad samarTlianad iTvleba qarTuli

    Teatris reformatorad da am TavSi Sevecdebi detalurad gavaanalizo

    misi pedagogiuri novaciebi da is reformatoruli Ziebani, romelic kote

    marjaniSvilma da misma umcrosma kolegam da aRzrdilma aleqsandre

    (sandro) axmetelma danerges qarTul saTeatro pedagogikaSi.

    Temis meoTxe TavSi mimovixilav msaxiobTa aRzrdis umniSvnelovanes

    faqtorebs (etiudi, mizanscena, eqsplikacia...) g.tovstonogovis,

    d.aleqsiZis, m.TumaniSvilis, l.ioselianis pedagogiuri gamocdilebis

    gaTvaliswinebiT. eqsplikaciis nawilSi Tema gaiSleba sakuTari

    eqsplikaciis (a.mileris "mZime gansacdeli") magaliTze, romelsac

    mTlianad daeTmoba Temis bolo, mexuTe Tavi.

    daskvniT nawilSi Sejamebulia qarTuli saTeatro pedagogikis

    ganviTarebis etapebi. Sedarebulia sxvadasxva pedagogTa mier wlobiT

    dagrovili gamocdilebidan miRebul Sedegebs, garkveulia ra tipis

    interpretirebas ganicdis saukunis manZilze msaxiobis aRzrdis

    pedagogiuri safuZvlebi.

    Tavi I

  • msaxiobis aRzrdis pedagogikis

    istoriuli aspeqtebi

    naSromis SesavalSi ukve aRvniSne, rom Teatraluri warmodgena Tu

    gaTamaSda, ese igi, msaxiobTa garda, masze imuSava adamianma, romelic

    xelmZRvanelobda speqtaklis Seqmnis process. rasakvirvelia reJisura,

    rogorc profesia, mogvianebiT, mxolod XIX saukuneSi Camoyalibda,

    Tumca qarTuli Teatris saTaveebTan arsebobdnen adamianebi, romlebmac

    daiwyes fiqri da Semdgom ukve praqtikuli muSaoba qarTuli sasceno

    xelovnebis organizaciisTvis. am mxriv Cvenamde naklebi informaciaa

    moRweuli Tbilisisa Tu Telavis seminariebSi arsebuli dramatuli

    wreebis, agreTve giorgi avaliSvilis, daviT maCabelisa da gabriel

    maioris droindeli Teatrisa da misi saqmianobis Sesaxeb. amitomac

    Znelia, romelime zemoT naxsenebi adamiani an jgufi miviCnioT qarTuli

    saTeatro pedagogikis fuZemdeblad, Tumca ukve 1850 wels giorgi

    erisTavis mier daarsebuli qarTuli Teatris istoria iZleva safuZvels,

    rom giorgi erisTavi moviazroT rogorc qarTuli saTeatro pedagogikis

    erT-erTi fuZemdebeli. Teatris gaxsnamde man Tavisi dasis wevrebi

    waiyvana TavisTan qarTlSi da eqvsi Tve amecadinebda anu profesiulad

    amzadebda.

    qarTveli dramaturgi giorgi erisTavi XIX saukunis 40-iani wlebidan

    Seudga saTeatro saqmis organizebas. Semoikriba mis garSemo

    gulanTebuli axalgazrdebi da daiwyo qarTuli profesiuli Teatris

    Seqmnis procesi. Teatris dabadebas dramaturgiis dabadeba uZRoda win.

    giorgi erisTavma Seqmna dRes ukve qarTuli dramaturgiis klasikad

    qceuli piesebi, romlebic ager ukve ori saukunea ar Camodis Teatris

    scenidan. mas ilia WavWavaZem qarTuli dramaturgiis mamamTavari uwoda.

    mis gverdiT gaizarda dramaturgi zurab antonovi. maT Semoikribes

    qarTuli Teatris pirveli msaxiobebi. misi dasis wevris giorgi dvanaZis

    Canaweridan irkveva, rom “vera mama ver uzamda, rac man Rvawli Cvenze

    sTesa.”1

    giorgi erisTavi cdilobda Teatri viwro, regionuli CarCoebidan

    gamoeyvana. amitomac ecnoboda msoflio Teatralur procesebs.

  • dainteresebuli iyo mixeil SCepkinis Teatraluri skoliT. akvirdeboda

    am skolis kurdamTavrebulebs, romlebic xSirad stumrobdnen Tbiliss,

    sxvadasxva sagastrolo warmodgeniT. maT Soris iyvnen, momavalSi

    aRiarebuli scenis didostatebi iabloCkini, muxini, dmitrieva da

    mravali sxvani.

    giorgi erisTavi gansakuTrebul mniSvnelobas aniWebda sasceno

    metyvelebas. garda warmoTqmisa da sunTqvis sistemis mowesrigebisa, mas

    surda sceniuri salaparako dialeqtic daemuSavebina. TviTon

    warmoSobiT goris raionidan iyo, anu Sida qarTlidan. miiCnevda rom am

    kuTxeSi yvelaze nakleb SeiniSneboda kuTxuri dialeqti da amitomac

    imdroindeli Teatris sasceno metyveleba swored Sua qarTlis

    metyvelebis kilosTan SesabamisobaSi moiyvana.

    igive giorgi dvanaZe igonebs, rom “giorgi erisTavi did yuradRebas

    aqcevda msaxiobis zneobriv aRzrdas. scenidan mqadagebeli msaxiobi

    pirad cxovrebaSiac magaliTis maCvenebeli unda yofiliyo, amitomac

    msaxiobis yofaqcevasa, mis yoveldRiur cxovrebaSica, did

    moTxovnilebebs uyenebda.” 2

    Tu kargad davukvirdebiT giorgi erisTavis piesa “gayras”, avtori

    Zalian did mniSvnelobas aniWebs remarkas. TiTqmis yvela niuansi, rac

    scenaze qmedebaSi unda ganxorcieldes aRwerilia remarkaSi. es

    gamowveuli iyo imiT, rom axalbeda msaxiobebi, romlebsac aranairi

    scenaze dgomis gamocdileba ar gaaCndaT, ukeT garkveuliyvnen piesaSi da

    rolis Sesrulebisas es remarkebi saxelmZRvanelod gamoeyenebinaT.

    giorgi erisTavis “gayra” erTgvari nimuSia sareJisoro eqsplikaciisa,

    sadac piesis teqstTan erTad, misi sceniuri gadawyvetac aris aRwerili.

    miuxedavad imisa, rom giorgi erisTavis Teatrma sul raRac eqvs

    weliwads iarseba, garda imisa rom farTo masebSi Teatraluri

    xelovnebis interesi gaaCina, safuZveli Cauyara aqtioris aRzrdis

    principebs. ori aTeuli wlis gasvlis Semdeg, ukve 1881 wels, ilia

    WavWavaZisa da akaki wereTlis iniciativiTa da ZalisxmeviT Seqmnilma

    dramatulma sazogadoebam giorgi erisTavis mier danergili sasceno

    xelovnebis pedagogiuri principebi ufro gaaRrmava da ganaviTara.

    ilia WavWavaZisa da akaki wereTlis naazrevidan advilad SeiZleba

    gavacnobieroT is, Tu ra Rrmad ganswavlulni iyvnen isini saTeatro

  • saqmeSi, romelic Tavis mxriv saTeatro pedagogikis ganviTarebisaTvis

    gadadgmul konkretul nabijebs gulisxmobda. akaki wereTeli miiCnevda,

    rom “Tavi da Tavi Rirseba artistis sxvebTan SeTamaSebaa, rodesac

    usityvod, mxolod saxis gamometyvelebiT ukavSirdeba sxvebs da

    saxiblav Zafs ara swyvets.”3 akaki wereTlis es Canaweri erTgvari

    paralelis asociacias iwvevs konstantine stanislavkis moZRvrebasTan.

    sistemad Camoyalibebuli misi Canawerebi gacilebiT gviandeli

    periodisaa, vidre akakis es mosazreba. Tumca masSi mTavari postulatia

    samsaxiobo xelovnebis safuZvlisa da profesiuli terminologiiT Tu

    vimsjelebT, qmediTi analizis meTods gulisxmobs. ilia WavWavaZe

    miiCnevda, rom scenisTvis aRzrdili msaxiobi xalxis aRmzrdelic unda

    yofiliyo. “scena igive Skolaa...… scena xalxis mwvrTneli, xalxis

    gamzrdeli unda iyos.”4 ilia da akaki maqsimalurad cdilobdnen, rom

    msaxiobis profesia mxolod mayureblis gamrTobi-jambazis ampluiT ar

    Semofargluliyo. amitomac maTi muSaoba Teatris ganviTarebis

    mimarTulebiT kompleqsuri iyo. isini cdilobdnen rac SeiZleba meti

    axali saxeli, (dramaturgs vgulisxmob), daemkvidrebinaT qarTul

    scenaze. zogadad dramaturgiis ganviTarebisTvisac iRvwodnen, amis

    paralelurad mTargmnelobiT kadrebsac eZebdnen da SesaniSnav

    Sedegebsac aRwevdnen. marto ivane maCablis aRmoCena da uiliam Seqspiris

    qarTuli TargmanebisaTvis xelSewyoba rad Rirda. akaki werda: “Tu

    msaxiobebi, cdiloben mxolod xalxis gacinebas garegnobiT, es xom

    jambazoba iqneba da maSin sastikad mosawyenni iqnebian. umecari msaxiobi

    camdinac rom niWieri iyos, veras gaxdeba maSin, rodesac saWiro aris

    sxvadasxvagvari sulis moZraoba da Zlieri suliskveTebis gadmocema.”5

    iseve rogorc giorgi erisTavi, ilia WavWavaZec da akaki wereTelic

    miiCnevdnen, rom umTavresi Rirseba scenaze mgdomTaTvis maTi pirovnuli

    srulyofa da ganaTlebaa.

    ilia WavWavaZes mTavar samsaxiobo niWad miaCnda is, rom msaxiobs

    hqonoda Rrma emociuri gancdis unari. aseve miiCnevda, rom mxolod aseTi

    unariT dajildovebul adamianebze unda daxarjuliyo pedagogiuri

    resursi, raTa maT aemaRlebinaT samsaxiobo teqnika da mieRoT ganaTleba.

    “niWi da xelovneba ganuyreli da-Zmani arian da aucilebeli saWiroebac

    aris kargis artistisaTvis. niWi ar-daxelovnebuli, ar-gawurTvnili

  • xelovneba – niWiT Suq-arSesxmuli da ar gabrwyinebuli gverdavlili

    sikeTea artistisa, calkerZia, da erTis mqonebeli kaci umeorod naxevar-

    artistia. niWi xelovnebas ekiTxeba Tavis sazRvars da xelovneba niWsa

    hsTxovs siTbos da brwyinvalebasa.” 6

    ilia WavWavaZe Tavis cnobil naSromSi “Teatris Sesaxeb”

    artistisgan “daxelovnebul niWs” iTxovda. Tumca kargad aanalizebda

    msaxiobis niWis TviTmyofadobas da TavgamodebiT icavda kidec msaxiobis

    am unars, Tumca profesiuli ganaTlebis Camoyalibebis aucileblobaze

    miuTiTebda da konkretul nabijebsac gadadgamda am mimarTulebiT. igi

    ukve cnobil da saxelmoxveWil msaxiobebsac ar aklebda yuradRebas,

    akvirdeboda maT TiToeul axal namuSevars da TiTqmis yvela SemTxvevaSi

    calkeuli recenziiT exmaureboda qarTuli Teatris nebismier axal

    namuSevars. mas kargad esmoda komediis mniSvneloba da daniSnuleba.

    Tavadac Seqmna araCveulebrivi vodevili “maWankali” misive moTxrobis

    “kacia adamianis” motivebze, Tumca kategoriulad ewinaaRmdegeboda

    nebismieri iseTi piesis gamoCenas qarTul Teatralur afiSaze, romelic

    mxolod xalxis gasacineblad iyo SeTxzuli da saTqmels ar Seicavda.

    mas miaCnda, rom arafrismTqmel nawarmoebSi monawile msaxiobi

    fuWdeboda da amiT zaraldeboda mayurebelic da Teatris renomec.

    Zalian mniSvnelovani iyo misi dakvirvebebi msaxiobis SemoqmedebaSi

    “meore planTan” dakavSirebiT. lado mesxiSvilis mier mansfeldis

    “SeSliliaSi” naTamaSeb SeSlilis rols calke weriliT gamoexmaura,

    sadac igi aRniSnavda, rom “marto Wkvians, gonebagaxsnils da Rrmad

    gamkiTxavs artists SeuZlia uTqmeli saguleblad gahxados

    mayureblisaTvis.”7 rogorc reJisor-pedagogi anton TavzaraSvili

    aRniSnavs “ilias Tvalma aRmoaCina msaxiobis Semoqmedebis specifikis

    friad sagulisxmo niSani, romelic mravali wlis Semdeg axlad iqna

    Secnobili, dasabuTebuli da damkvidrebuli Teatralur praqtikaSi

    v.i.nemiroviC-danCenkos mier “meore planis” saxelwodebiT.” 8

    momavali msaxiobebis daostatebis saqmeSi ilia da akaki marto ar

    iyvnen. maT mxari aubes XIX saukunis 80-iani wlebisTvis ukve sakmaod

    gamocdilma samsaxiobo Zalebma. am mxriv gansakuTrebiT aqtiurobdnen

    vaso abaSiZe, lado mesxiSvili da valerian gunia.

  • vaso abaSiZe erT-erTi pirvelTagani iyo, vinac aitaca dramatuli

    sazogadoebis mier SemuSavebuli qarTuli Teatraluri xelovnebis

    ganviTarebis programa. igi garda imisa, rom mudmivad iyo ganawilebuli

    axal speqtaklebSi, cdilobda yuradRebis miRma ar darCenoda arc erTi

    didi Tu mcire mniSvnelobis movlena msoflio Teatralur cxovrebaSi.

    maTTvis ufro xelmisawvdomi iyo rusuli Teatris gamocdileba, Tumca

    es sulac ar uSlida xels gacnoboda msoflio TeatrSi mimdinare

    procesebsa da cnobil mecnierTa Tu xelovanTa naazrevs Teatris

    ganviTarebis Sesaxeb. ufro metic, man sakuTari gamocdileba da

    SemoqmedebiTi dakvirvebani furcelze gadaitana da momaval Taobebs

    msaxiobis ostatobisaTvis metad mniSvnelovani saxelmZRvanelo dautova.

    am saxelmZRvanelos gacnobisas saqmeSi gaTviTcnobierebuli adamiani

    mixvdeba, rom miuxedavad terminologiuri gansxvavebebisa, vaso abaSiZec

    da qarTuli Teatris mTeli is Taobac, rusul TeatrSi mimdinare

    procesebiT iyvnen moxiblulni. ufro mogvianebiT, samxatvro Teatris

    Seqmnis Semdeg, maTTvis pirdapir orientirad iqca k.stanislavskisa da

    v.nemiroviC-danCenkos SemoqmedebiT-pedagogiuri kredo. “scena sarkea

    cxovrebisa da amitom umTavresi kanoni, romelzedac damyarebulia

    xelovneba – aris sinamdvile da WeSmariteba.. srulsa da saamur

    moqmedebas mxolod maSin iqoniebs msaxiobi mayurebelze, roca igi

    scenaze cxovrobs.” 9

    kote mesxis werilic amave Sinaarsisaa – “Teatri kacobriobis

    cxovrebis suraTebs warmogvidgens, TeatrSi moTamaSe, ise unda moiqces

    da ilaparakos, rogorc namdvil cxovrebaSi moqmedeben da laparakoben.”

    10

    “aqtiors unda hqondes metad nazi da amave dros metad Zlieri da

    Rrma STabeWdileba, romlis wyalobiT mas SeeZlos ukidures

    mdgomareobaTa, dramatul da tragikul grZnobaTa gamosaxva, raTa maTi

    TamaSoba RviZli da bunebrivi iyos.” 11 – werda valerian gunia.

    Teatrmcodne vasil kiknaZe krebulSi “qarTuli reJisuris istoriis

    narkvevebi” mimoixilavs ra XIX saukunis 90-iani da XX saukunis 10-iani

    wlebis Teatralur procesebs askvnis: “aRzrdis problemebze qarTvel

    moRvaweTa gamaxvilebuli yuradReba SemTxveviTi ar aris. Teatris

    mesveurebi grZnoben, rom profesiuli Teatri moiTxovs ara profesiuli

    Cvevebisagan gawmendas, rac erTob uxvad iyo moZalebuli, aramed Teatris

  • istoriuli misia avalebs maT Tanamedroveobis doneze warmarTon

    Teatris SemoqmedebiTi da organizaciuli saqmianoba. es imasac niSnavda,

    rom struqturulad garTulda Teatri, gaizarda misi roli, gaZlierda

    mayureblis momTxovneloba, Teatri da mayurebeli sul ufro da ufro

    kargad aris informirebuli Tu ra xdeba msoflios Teatralur

    cxovrebaSi da saWiroa qarTulma Teatrmac fexi auwyos epoqis ritms.

    yovelive amisaTvis Teatrs sWirdeba kargad aRzrdili profesionali

    msaxiobi.”12

    Tu k.stanislavskis sistemad wodebul moZRvrebas Tvals

    gadavavlebT da mas SevadarebT qarTvel scenis ostatTa naazrevTan,

    TvalnaTvliv davinaxavT maT Soris Zireul msgavsebas. rusTavelis

    Teatris msaxiobs ekaterine vaCnaZes araerTxel uTqvams, roca mis did

    bebiaze, cnobil qarTvel artistze, elisabed CerqeziSvilze uambnia

    CemTvis, rom institutSi swavlisas, Cveni pedagogi giorgi tovstonogovi

    e.CerqeziSvils profesionalad asaxelebdao. “SexedeT elisabedis TamaSs

    da swored eg aris stanislavskis sistemao”. wlebis Semdeg mixeil

    TumaniSvilis wignSi “reJisori Teatridan wavida” (Tbilisi 1989 w. gv.24-

    25) zustad es istoria amovikiTxe. etyoba g.tovstonogovi, romelic

    erTgulad iziarebda k.stanislavskis Teatralur ideebs, liza

    CerqeziSvilis magaliTi yovel jgufTan mohyavda, rogorc TvalsaCino

    nimuSi.

    vaso abaSiZis wignSi qveTavebad zustad isevea dayofili msaxiobis

    xelovnebis swavlebisaTvis aucilebeli paragrafebi, rogorc es gvxvdeba

    k.stanislavkis SromebSi. midgoma swavlebisadmi da azrovnebac

    absoluturad identuria. “namdvili maswavlebelni dramatuli

    xelovnebisa arian: cxovreba, praqtika da dakvirveba. rac ufro mets

    daakvirdeba msaxiobi, miT ufro misi niWi Zlierdeba, ufro Rrmad

    Caujdeba sulSi naxul-gagonili da ufro cxadad gamoxatavs Tavis

    qmnilebaSi”. 13

    am naSromis istoria ki aseTi iyo. XIX saukunis miwuruls cnobili

    Teatraluri moRvawe ioseb imedaSvili, romelic im xanad krebul

    “cxovrebis karibWes” redaqtorobda, TxovniT mimarTavda qarTuli scenis

    didostatebs lado mesxiSvils, kote mesxs, vaso abaSiZesa da kote

    yifians daeweraT rame qarTuli sasceno xelovnebis Sesaxeb. rogorc

  • i.imedaSvili igonebda, mas aravin gamoxmaurebia. bolos vaso abaSiZe

    daiTanxma, romelmac sul ramodenime xanSi aaxla xelnaweri saTauriT

    “mokle cnobani dramatuli xelovnebis Sesaxeb, romelsac vuZRvni im

    ymawvil qalTa da kacT, romelTac hsurT scenas emsaxuron.” ioseb

    imedaSvili igonebda: “es werili Seicavs Semdegs: 1. swavla da

    ganviTareba; 2. rolis momzadeba da varjiSoba (repeticia); 3. dakvirveba;

    4. darigeba Seqspiris mier msaxiobebisa, - tanisamosi, - grimi. 5.

    gamarjveba scenazed, - kritika. am werilis SesavalSi Cveni dauviwyari

    vaso, sxvaTa Soris, werda: “visac surs, scenas emsaxuros, uwinares

    yovlisa, unda gamoirkvios da Seignos, ras Seadgens msaxiobis xelovneba.

    msaxiobis xelovneba imas Seadgens, rom Tavisis garegnobiT

    warmogvidginos is adamiani, romelic avtorsa hyavs piesaSi gamoyvanili.

    amitom msaxiobma TamaSobis dros unda daiviwyos, rom igi msaxiobia da

    mxolod gviCvenos da dagvixatos avtoris mier Seqmnili tipi. amisaTvis

    saWiroa yvelam, visac ki surs scenas emsaxuros da msaxiobad gaxdes,

    SeimuSavos: a) mixvra-moxvra; b) xma; g) mimika, e.i. is saSualebani,

    romliTac msaxiobi mayureblebzed hmoqmedebs da sxv. mxolod dauRalav

    muSaobas da cxovrebis dakvirvebas SeuZlia Sehqmnas artisti xelovani.”14

    lado aleqsi-mesxiSvilsac swvevia saxlSi ioseb imedaSvili, misi

    misvlis mizezi rom Seutyvia, ramis daweraze uari uTqvams, Tumca

    dauyolebia rom “Cvens Teatrs gadaxaliseba esaWiroeba, niWier

    axalgazrdebs ki sasceno aRzrda”.15

    praqtikulad XIX saukunis 90-iani wlebi da XX saukunis dasawyisi

    qarTuli Teatraluri pedagogika viTardeboda dramatuli sazogadoebis

    xeldasmiT da maT saTaveSi swored gansakuTrebuli gamocdilebisa da

    niWis msaxiobebi edgnen. maTgan gamorCeuli iyvnen vaso abaSiZe, kote

    mesxi, mako safarovi-abaSiZisa, nato gabunia, lado mesxiSvili da

    valerian gunia. Tumca XX saukunis 10-iani wlebidan sazogadoebis winaSe

    dadga sakiTxi profesiuli reJisuris ganviTarebazec efiqraT. swored am

    mizniT saqarTvelodan ruseTSi, mogvianebiT ki safrangeTSi miavlines

    axalgazrda kadrebi, romelTac stipendias sazogadoeba uxdida. am

    kadrebis ukan dabrunebis Semdeg saqarTveloSi gaCndnen pirveli

    qarTveli profesionali reJisorebi. maT naswavli praqtikaSi gamoiyenes

    da swored XX saukunis 10-iani wlebidan qarTul TeatrSi bevrad meti

  • yuradReba mieniWa msaxiobTa profesiul ganaTlebasa da ostatobas.

    pirveli qarTveli profesionali reJisorebi iyvnen: akaki faRava, mixeil

    qoreli, aleqsandre wuwunava da valerian SalikaSvili. oTxive maTganma

    profesiuli ganaTleba moskovis samxatvro TeatrTan arsebul studiaSi

    miiRo da samSobloSi dabrunebisTanave Seecadnen qarTul Teatralur

    pedagogikaSi sabolood daemkvidrebinaT k.stanislavkis pedagogiuri

    ideebi.

    Tumca es saqme ase advili ar iyo. Zveli Taobis msaxiobebi,

    romlebmac avad Tu kargad moitanes qarTuli Teatri sakuTari uangaro

    SromiT, ver eguebodnen “CarCoebSi Casmas”. yvelasaTvis cnobilia, rom

    msaxiobebs imdenad mwiri anazRaureba hqondaT, rom sxvaganac muSaobdnen

    Tavi rom gamoekvebaT. elisabed CerqeziSvili ixsenebs, rom sarepeticio

    darbazic ki ar gvqondao. gvindoda axali piesa Tundac aTjer gveTamaSa

    sezonSi, anda misi momzadebisTvis aTi repeticia mainc dagvexarjao,

    magram ar gamogvdiodao. didad arc is moswondaT, rom reJisori

    realurad ar hyavdaT, xolo vinc ase vTqvaT “reJisorobda” misgan

    araferi saxeiro ar gvesmodao artistebs. miuxedavad aseTi

    ganwyobilebisa, sul ufro metad ikveTeboda maTi survili profesiul

    CarCoebSi moeqciaT sasceno Semoqmedeba. Tumca axali “naswavli”

    reJisuris mosvla qarTul TeatrSi mainc Zlier gaaprotestes.

    reJisorebic, maTi axalgazrduli maqsimalizmidan gamomdinare, yvelafer

    Zvelze uars ambobdnen, rac kidev ufro did daZabulobas Tesavda

    qarTvel msaxiobebSi. “raic Seexeba v.SalikaSvils, rom Zvelebi sruliad

    gaidevnon scenidan, pensia daeniSnoT da sxva uadgiloa da intriganuli...

    axals Zalas yovelTvis siamovnebiT mivegebebiT, magram ara mgonia,

    ZvelTa gandevnam scenidan, saqmes argos. amgvarma oinebma bevrjer

    Seaferxa Cvenis scenis keTildReoba da Tu batonma SalikaSvilma

    Zvelebis augiT daiwyo saqme, sasurvel Sedegs ver miaRwevs. amiT arc

    axal Zalas Seemateba rame...”16 – werda elisabed CerqeziSvili

    elisabed CerqeziSvilis msgavsad, bevri mowinaaRmdege hyavda

    profesional reJisorTa TviTdamkvidrebis process, Tumca yvela

    aRiarebda, rom qarTul Teatrs ori yvelaze didi problema hqonda:

    araprofesionali kadrebi da finansuri uxerxemloba. vaso abaSiZe

    araerTgzis daumcirebiaT qarTuli TeatrisaTvis ori kapiki rom eSovna.

  • ase iyvnen sxvebic, romlebmac istoriuli misia Seasrules da sakuTari

    gaWirvebisa da SimSilis xarjze gadaarCines qarTuli Teatri kidev

    erTxel daxurvas.

    pirveli qarTveli profesionali reJisorebis kvaldakval

    profesiuli ganaTlebis misaRebad safrangeTSi gaemgzavra giorgi

    jabadaric. samSobloSi dabrunebulma 1918 wels dramatuli studia

    gaxsna TbilisSi. studiis gaxsna dramatulma sazogadoebam 1906 welsac

    moindoma, Tumca maSin saqme ar gamovida da ai, saqarTvelos

    damoukideblobis gamocxadebisTanave, praqtikulad pirveli profesiuli

    Teatraluri studiis gaxsnas Caeyara safuZveli.

    “studia, Teatraluri organizmis cxovrebis imgvar formas

    warmoadgens, sadac iqmneba misi ganaxlebisaTvis umTavresi ram –

    TanamoazreTa koleqtivi – Taoba. Taobas ki uwodeben imaT, vinc

    Tvisebrivad axalis sityvis damkvidrebas SesZlebs sazogadoebrivi

    cxovrebis ama Tu im sferoSi. qarTuli Teatris istoriis ganviTarebis

    am etapze, mxolod studias SeeZlo Seeqmna qarTuli TeatrisaTvis

    esoden saWiro da aucilebeli axalgazrda SemoqmedTa Taoba. verc

    l.mesxiSvilisa da v.gunias gamosacdelma warmodgenebma, verc v.abaSiZis

    mier Teatris dasSi axalgazrdebis misaRebad warmoebulma gamocdebma,

    verc m.qorelis mier quTaisis TeatrSi axalgazrda scenismoyvareTa

    mowvevam, ver Seqmna Taoba. axali Taobis Seqmna swored g.jabadaris

    Teatr-studiis saSualebiT gaxda SesaZlebeli. es iyo pirveli nakadi.

    SemdgomSi maT SeuerTdnen a.faRavas studiis studielebi”.17

    imis miuxedavad, rom praqtikulad giorgi jabadaris daarsebuli

    studia, qarTul sinamdvileSi, realurad pirveli profesiuli

    saswavlebeli iyo, am mimarTulebis cdebi XX saukunis dasawyisSi ara

    erTi da ori iyo. 1906 wels dramatuli sazogadoebis mondomebiT TiTqos

    safuZveli eyreboda dramatuli studiis Camoyalibebas, Tumca mravalma

    faqtorma, im periodis politikurma Tu ekonomikurma procesebma,

    studiis Camoyalibebis saqme ramdenime wliT Seaferxa.

    1911 wels kidev iyo mcdeloba profesiuli studiis Camoyalibebisa,

    romelic iTaves lado mesxiSvilma da valerian guniam. Seqmnes kidec

    dramatuli kursebi, Tumca spontanurad Seqmnilma saswavlebelma,

  • meTodologiis Camouyalibeblobam da finansurma problemebma

    funqcionirebis saSualeba ar misca kursebs.

    didi finansuri resursi arc jabadaris studias gaaCnda, Tumca mis

    damaarsebels mkafiod hqonda Camoyalibebuli studiis funqcionirebis

    meTodologia. SesaniSnavi evropuli ganaTlebiTa da rusuli

    Teatraluri skolis gamocdilebis safuZvelze swored giorgi

    jabadarma SeZlo saqarTveloSi pirveli profesiuli Teatraluri

    studiis Camoyalibeba.

    Tavi II

    jabadarisa da faRavas studiebi pedagogiuri

    azrovnebis istoriisaTvis

    TavisTavad Teatraluri studiis organizeba win gadadgmuli nabiji

    iyo, Tumca am faqts araerTgvarovani gamoxmaureba mohyva. iyvnen studiis

    Seqmnis momxreebic da mowinaaRmdegeebic. Tumca umTavresi mainc is iyo,

    rom saqarTveloSi pirvelad moxerxda qarTuli TeatrisTvis

    profesiuli kadrebis momzadeba.

    gazeTi “alioni” studiis daarsebasTan dakavSirebul gancxadebas

    ase iwyebda: “qarTuli Teatris aRorZineba - qarTuli dramatuli

    sazogadoeba mouwodebs qarTvel inteligent axalgazrdobas (18 wlidan

    30 wlamde) gamocxadnen sruliad axali dasis Sesadgenad. qarTulma

    dramatulma sazogadoebam daaarsa sasceno xelovnebis studia...

    msurvelni am studiaSi sruliad ufasod Seiswavlian: diqcias, mimikas,

    plastikas, ritms... farikaobas, grims, xmis dayenebas da visac sasimRero

    xma aRmoaCndeba – simReras. Tu romelsame momaval msaxiobs aRmoaCndeba

    musikis niWi, Seiswavlis dakvras im instrumentze, romelsac

    moisurvebs.”18

  • iwyeboda sruliad axali etapi qarTuli Teatris ganviTarebis

    istoriaSi. am etapis dawyebasTan erTad faqtobrivad ibadeboda qarTuli

    saTeatro pedagogika. manamdeli yvela Zalisxmeva iyo spontanuri,

    mxolod sakuTar intuiciasa da gamocdilebaze damyarebuli.

    rasakvirvelia, rogorc giorgi erisTavma, aseve dramatuli sazogadoebis

    Semqnelebma da qarTuli Teatris korife-msaxiobebma didi wvlili

    Seitanes qarTuli saTeatro pedagogikis ganviTarebisaTvis, Tumca

    mkacrad gawerili samoqmedo gegma momaval msaxiobTa da Semdgom ukve

    reJisorTa aRzrdisaTvis da rac mTavaria meTodologiurad

    dazustebuli swavlebis struqtura, arcerT winamorbeds ar hqonia.

    giorgi jabadaris studias ki gaaCnda saswavlo programa, romelic

    gawerili iyo or saswavlo welze da gulisxmobda momavali msaxiobis

    daostatebisaTvis aucilebeli yvela disciplinis Seswavlas.

    cnobili Teatrmcodne da mkvlevari vasil kiknaZe ase aRwers giorgi

    jabadaris studiis Camoyalibebas: “momwifda msaxiobTa axali Taobis

    aRzrdisa da dawinaurebis sakiTxi, axali nakadis gareSe SeuZlebeli iyo

    Teatris ganaxleba. 1918 wlis martSi gamoqveynda cnoba, rom dramatulma

    sazogadoebam daaarsa sasceno xelovnebis studia. daiwyo mosamzadebeli

    muSaoba. “dasSi ewerebian inteligenturi Zalebi – studentebi” –

    iuwyeboda “Teatri da cxovreba” sityva “inteleqtualuri Zalebi” xSirad

    meordeba sxva sainformacio wyaroebSic... TeatrSi SemoiWra

    axalgazrduli nakadi, Caisaxa perspeqtiva!”19

    Tavad giorgi jabadari reJisoris profesias daeufla germaniis

    Teatralur akademiaSi maqs reinhardtTan, Semdgom wlebSi moRvaweobda

    safrangeTSi andre antuanis gverdiT “Tavisufal TeatrSi”. zedmiwevniT

    gaiziara moskovis samxatvro Teatris damaarsebelTa novatoruli ideebi

    da praqtikul samuSaoebSic mosinja. am codniTa da gamocdilebiT

    Seudga igi qarTuli Teatris “aRorZinebis” saqmes. misi studiis Seqmnas

    xom swored “aRorZineba” uwoda im droindelma presamac da dramatulma

    sazogadoebamac. mas studiis Seqmnamde dawerili hqonda ramdenime

    samecniero naSromi, romelic Seexeboda msaxiobis xelovnebis swavlebis

    sakiTxebs. jer kidev 1910 wels, Jurnali “Teatri da cxovreba” aqveynebs

    giorgi jabadaris statiebs “diqcia” da “plastika”. studiis swavlebis

    meTodologia evropuli da rusuli Teatrebis gamocdilebaze

  • dayrdnobiT SemuSavda, metyvelebis kulturis saxelmZRvanelo Tavad

    giorgi jabadarma Seqmna da am disciplinas Tavad uZRveboda, plastikis

    savarjiSoebi dal krozis sistemiT SemuSavda, cekvis gakveTilebi

    klasikuri evropuli sabaleto skolis sistemis mixedviT, xolo

    msaxiobis ostatobis Casatareblad studiam moiwvia valerian

    SalikaSvili, romelic samxatvro Teatris principebiT warmarTavda am

    kurss. giorgi jabadari, garda studiis xelmZRvanelobisa da sasceno

    metyvelebis gakveTilebisa, studielebs ukiTxavda xelovnebis, maT Soris

    Teatris istoriis zogad kurss.

    idea, romlisTvisac Seiqmna es studia, gulisxmobda ori wlis

    manZilze profesiulad moemzadebina msaxiobTa axali Zalebi. am ori

    wlis manZilze maT ar unda mieRoT monawileoba sarepertuaro

    warmodgenebSi. studiis damTavrebis Semdeg ki, swavlebis periodSi

    Seqmnili warmodgenebiT unda warmdgariyvnen farTo sazogadoebis winaSe.

    Tumca es idea ver ganxorcielda, radgan is dafinanseba, rasac giorgi

    jabadars hpirdebodnen erTis mxriv, dramatuli sazogadoebis gamgeobam

    da meores mxriv, kerZo investorebma mxolod 25 %-iT Seasrules.

    eqvsTviani dauRalavi Sromis Semdeg, studielebi aRmoCndnen mkacri

    realobis winaSe da iZulebulni gaxdnen sarepertuaro warmodgenebi

    gaemarTaT da am SemosavliT gaegrZelebinaT studiis funqcionireba. amas

    isic daemata, rom studiis funqcionirebisaTvis vera da ver moxerxda

    sakuTari Senobis gamoyofa da giorgi jabadaric iZulebuli gaxda

    mTeli studielebi da pedagogebi mSobliur sagarejoSi waeyvana da iq

    mama-papiseul saxlSi emuSavaT. eqvsi Tvis ganmavlobaSi TbilisSi

    Camousvlelad muSaobdnen sagarejoSi. euflebodnen msaxiobis ostatobis

    safuZvlebs da amavdroulad amzadebdnen pirvel warmodgenas

    mayurebelTa samsjavroze gasatanad.

    pirvel warmodgenad SearCies bries musikaluri drama “sarwmunoeba”.

    “Teatri da cxovreba” “sarwmunoebis” premieras maSinve gamoexmaura:

    “...qarTuli klubis scenaze 1918 wlis 18 noembers warmodginda, romlis

    repeticia 150-jer gamarTes da piesac zepirad Seiswavles”. 20 Jurnali

    imasac aRniSnavda, rom warmodgena dagvianebis gareSe, zustad 8 saaTze

    daiwyoo.

  • speqtakli “sarwmunoeba” mravalmxriv mniSvnelovani gamodga.

    upirveles yovlisa, qarTul Teatralur afiSaze axali gvarebi gamoCnda.

    maTi umravlesoba SemdgomSi qarTul samsaxiobo elitas warmoadgenda.

    amas garda, pirvelad daidga saqarTveloSi iseTi speqtakli, romelSic

    iyo mcdeloba mayureblisTvis profesiulad gamarTuli sanaxaoba

    SeeTavazebinaT. “...pirobiTi Teatris esTetika, ara mxolod reJisoris

    metaforul azrovnebaSi gamoxatuli, aramed aqtiorTa ansamblis

    koordinirebis saSualebiT gacocxlebuli. miuxedavad amisa Teatr-

    studia ar vardeboda ukiduresobaSi, erTi romelime principis aRiarebiT

    da moicavda fsiqologiur, realistur Teatralur principebsac.

    yovelive amiT ki, sruldeboda studiis arsebobis upirvelesi mizani -

    izrdeboda srulyofili, axali Teatraluri cxovrebis wesiT mcxovrebi,

    sinTezuri, universaluri msaxiobi, romelsac yovelgvari Teatraluri

    modelis morgeba gauadvildeboda.” 21

    studiam, Tavis garSemo Semoikriba im periodSi saqarTveloSi

    moRvawe TiTqmis yvela Semoqmedi. akaki vasaZe igonebda: “man Tavis

    studias “qarTuli Teatris aRorZineba” daarqva, valerian SalikaSvili,

    kote SaTiriSvili, giorgi iSxneli hyavs mowveuli, plastikis

    maswavleblad baletmaisteri vakareci da misi meuRle bauer-zaqsi; Salva

    qiqoZe da giorgi erisTavi iqnebian Cveni mxatvrebi... Teatr-studiis

    mTavar reJisorad da sasceno metyvelebis maswavleblad gvyavda giorgi

    jabadari, reJisoris asistentebad Saqro beriSvili, vaso yuSitaSvili,

    farikaobaSi – z.ciciSvili. Teatr-studiis garSemo Cveni inteligenciis

    TvalsaCino Zalebi iyridnen Tavs: efemia mesxi, misi meuRle gepneri,

    sandro yanCeli, petre qavTaraZe, niko erisTavi, Salva amirejibi, paolo

    iaSvili, tician tabiZe.”22

    studielebi muSaobdnen sxvadasxva epoqisa da literaturul-

    dramaturgiuli esTetikis avtorTa nawarmoebebze. a.sumbaTaSvil-iuJinis

    “Ralatis” paralelurad muSaobdnen e.rostanis “TeTr vaxSamze”.

    msaxiobTa mosinjva xdeboda sul ufro met da met sxvadasxva grZnobaTa

    bunebis gamomxatvel nawarmoebebSi. magaliTad, e.rostanis piesaze

    muSaobisas, pirvelad qarTul TeatrSi, gamoCnda “komedia del’artes”

    niRbebi. studielebma male daiwyes muSaoba g.hauptmanis “haneleze”.

    reJisorma mixeil qorelma studielebi reJisoruli azrovnebis mkacr

  • modelSi moaqcia, Tumca msaxiobTa sasaxelod unda iTqvas, rom “maT

    sakmaod kargad gaarTves Tavi, axali, gansxvavebuli dramaturgiis da mis

    safuZvelze gansxvavebuli stilistikis matarebeli speqtaklis

    gaTavisebis rTul procesebs, rac imaze metyvelebs, rom maTi

    profesiuli srulyofisaTvis kidev erTi mniSvnelovani nabiji

    gadaidga.”23

    samwuxarod, miuxedavad TvalSisacemi progresisa, damoukidebeli

    saqarTvelos mTavrobam ver uzrunvelyo studiis normaluri

    funqcionireba. verc Senoba gamouyo da verc sakmarisi subsidireba

    moaxerxa. amasTan, rogorc yvela axal saqmes, studiasac gamouCndnen

    mowinaaRmdegeni, kritikulma azrma meti gasaqani hpova. arada, kritikis

    ZiriTadi mimarTuleba swored is iyo, rasac Tavad giorgi jabadari

    cdilobda SebrZoleboda. mas namdvilad ar undoda, rom studiaSi

    swavlebis paralelurad, tipiuri sarepertuaro Teatris cxovrebiT

    ecxovraT. daedgaT speqtaklebi, hqonodaT repertuari. Tumca finansuri

    siZneleebi da xelisuflebisgan danapirebis Seusrulebloba mas

    iZulebuls xdida am kompromisze wasuliyo.

    “studia Tavis daniSnulebas unda daubrundes, studiam xeli unda

    aiRos sasezono warmodgenebis marTvaze, Tunda am warmodgenebs

    gamarjveba sdevdes Tana. warmodgenebis samzadisi xels uSlis studiis

    muSaobas da mowafeTa gawvrTnas. karg masalas frTxili movla-

    patronoba da mudmivi Tval-yuris devna unda”. 24 giorgi jabadarma veRar

    gauZlo im tipis kritikas, rac mas yvelaze kargad esmoda, Tumca sxva

    saSveli ar iyo. Tanac isic daemata, rom kolegebisgan miiRo

    araerTazrovani SeniSvnebi. am realobidan gamomdinare man studia

    daxura. “Cemi mizani iyo dameyenebina Teatri iseT niadagze, rogorc

    mowyobilia evropaSi. Semeqmna axalgazrda Zalebi, romlebic ZvelebiviT

    niWierni Tu ar iqnebodnen, is upiratesoba mainc eqnebodaT, rom

    SeiTvisebdnen erTgvar skolas. umecrebma Cven mogvnaTles “Ziebis

    Teatrad”... yvelgan imas gaiZaxodnen, studiam “axali” araferi Seqmnao.

    batonma axmetelma erT krebaze ganacxada: me studiaSi axali vera vnaxe,

    iq mxolod warmodgenebi ufro “dauTovebuliao”. batonma a.faRavam Tavis

    moxsenebaSi sTqva: studiis warmodgenebi “koreqtuliao” da sxva

    araferio. es orni marTals amboben da mizanic jerjerobiT is iyo, rom

  • Cveni warmodgenebi “koreqtuli” da “dauTovebuli” yofiliyo, rom yvelas

    scodnodaT rolebi da mizanscenebi da es rolebi Sesrulebuli

    yofiliyo, intonaciis mxriv SegnebiT swored da ara ise yalbad, rogorc

    winad iyo... Cven gvindoda dagvemyarebina disciplina Cvens saqmeSi,

    disciplina mkacri da ara iseTi, rogorc aqamdis gamefebulia qarTul

    TeatrSi. ai, jerjerobiT gvindoda amisTvis migveRwia da gana metis

    gakeTeba SeiZleboda erT weliwadSi? qarTvelebi mouTmeneli xalxni

    varT, yvelaferi uceb gvinda. erT weliwadSi metis gakeTeba SeuZlebeli

    iyo, Tanac im pirobebSi... ara gvqonda erTi patara oTaxic ki, samadlod

    xan vin Segvikedlebda, xan vin...

    diax, 1918 wels daarsebulma studiam gamarTa ramodenime

    “dauTovebuli” warmodgena. am warmodgenebSi monawileobas iRebdnen sul

    axalgazrda Zalebi, ori-samis garda. Tu studiam warmodgenebamdis

    miaRwia, es mxolod imitom rom saTaveSi erTi kaci edga da ara kolegia.

    Caudga Tu ara kolegia – saqme daiSala.

    exla Sedga axali gamgeoba dramatuli sazogadoebisa, e.i. istoria

    iwyeba Tavidan, exlac, rogorc maSin, Seadgenen dass, aureven studielebs

    ZvelebSi. Zvelebi iqonieben TavianT cud gavlenas, daaxSoben maT niWs,

    SeaCveven udisciplinobas da qarTul Teatrs araviTari progresi ar

    eqneba. dasi ustudiod ver Sesdgeba. es yvelasaTvis cxadia, imaTTvisac

    ki, vinc ori wlis ganmavlobaSi hgmobda am studias.”25

    istoriis Tavidan dawyebaSi giorgi jabadari gulisxmobda 1906 wlis

    ambavs, roca Teatralurma sazogadoebam moisurva Teatraluri studiis

    organizeba da es idea CaiSala kolegiuri mmarTvelobis gamo. g.jabadari

    miiCnevda, rom pedagogika, iseve rogorc reJisura, “erTmmarTveli” unda

    yofiliyo. koleqtiurad pasuxismgeblobis gadanawileba ki aseT saqmeSi

    ar gamodgeboda. Teatris ganviTarebis Semdgomma wlebma daadastura, rom

    giorgi jabadari marTali iyo. arcerTxel ar momxdara Teatris

    istoriaSi erTmmarTvel xelmZRvanels, koleqtiurma mmarTvelobam

    ajobos. aseve iyo studiis organizebisasac.

    giorgi jabadaris studiis Rirseba Tu nakli, albaT, momavalSi

    Teatris mkvlevarTa interesis sferoSi kvlavac moeqceva, Tumca erTi

    ram aucileblad unda aRiniSnos, rom jabadaris studiam saqarTveloSi

    dasabami misca axali kadrebis profesiul aRzrdas da mravali

  • winaaRmdegobis miuxedavad, am studiam arsebobis ori wlis manZilze,

    mTavari misia Seasrula. qarTul Teatrs aRuzarda profesional

    msaxiobTa axali Taoba, romelnic XX saukunis qarTuli samsaxiobo

    skolis gamorCeul scenis moRvaweebad iqcnen. veriko anjafariZe, akaki

    vasaZe, uSangi CxeiZe, Salva RambaSiZe, mixeil gelovani, mixeil Wiaureli

    da mravali sxva, swored giorgi jabadaris studiis kursdamTavrebulebi

    arian.

    kuriozebisagan arc jabadaris studia iyo daculi. “xma dairxa, rom

    giorgi jabadari Tavisi studiis gaZlerebas apirebs, axal Zalebs uyris

    Tavso. ganuyreli megobrebi dodo anTaZe da uSangi CxeiZe gamocxaddnen...

    gamocdisas dodos aqtioruli monacemebi ufro moiwones, vidre

    uSangisa.”26 aseTi faqtebi nebismieri misaRebi gamocdis dros xdeba

    xolme. amas rogorc subieqturi, ise obieqturi mizezebi gaaCnia da rac

    mTavaria, bevrwilad damokidebulia xolme abiturientis aRelvebis

    xarisxze.

    studiis Sesaxeb saintereso masalad iqca, iq aRzrdil msaxiobTa

    STabeWdilebebi. akaki vasaZes xatovnad aqvs aRwerili studiuri muSaobis

    epizodi, rodesac ori sxvadasxva ganaTlebisa da Teatraluri esTetikis

    Semoqmedi giorgi jabadari da valerian SalikaSvili erTmaneTs

    daupirispirdnen mxatvruli kiTxvis sakiTxTan dakavSirebiT. valerian

    SalikaSvili “leqsis kiTxvis dros riTmas araviTar yuradRebas ar

    aqcevda. erT-erTi kamaTis dros, batonma giorgim veriko anjafariZes

    sTxova waekiTxa Salva amirejibis leqsi-eqspromti... cxadia verikos

    lirizmma yvela mogvxibla, amrigad kamaTSi gamarjvebuli giorgi

    jabadari darCa, magram valeriani ar dacxra da Tavis mxriv moiTxova,

    aba akaki vasaZes ilia WavWavaZis “muSa” wavakiTxoTo. me Wiris oflma

    damasxa. sad SemeZlo Cemi, jer kidev mouqneli metyvelebiT verikos

    Semdeg raime STabeWdileba momexdina. batonma valerianma Sematyo rom

    vyoymanobdi da SemomiZaxa: aba, ar Semarcxvino gurulo, daiwyeo. da mec

    zepirad, Txrobis kiloTi wavikiTxe es leqsi. wavikiTxe, rogorc

    monologi.

    -sainteresoa, kargia! – Tqva giorgi jabadarma, - am leqsis wakiTxva

    sxvanairad arc SeiZleba. Tqveni xelwera Cans, batono valerian, magram

    ilias “dedao RvTisas” wakiTxva rogor warmogidgeniaT?

  • -aseve.

    -rogor aseve?

    -ese igi, imave xerxiT da saSualebiT, riTac “muSas” kiTxulobda

    akaki. Tqven mSvenivrad mogexsenebaT, rom ama Tu im monologis Tu

    leqsis temporitmi maTive Sinaarsidan unda aRmocendes. amas xSirad ver

    axerxeben msaxiobebi scenaze. magram es rodi niSnavs meTodis

    uvargisobas.

    -savsebiT geTanxmebiT, batono valerian, Tu erT aspeqtSi

    ganvixilavT sasceno metyvelebis sakiTxs. magram qmediT sityvas rogor

    daveufloT metyvelebaSi, Tu misi mJReradi Tvisebebi da erovnuli

    xasiaTi ar gaviTvaliswineT? ama Tu im avtoris ganwyobis saidumlo xom

    misi enis ritmSi imaleba, Tu ver miageni avtoris nawarmoebis ritms da

    ver SesZeli scenaze amis gadatana, ver Seqmni avtoriseul saxes.”27

    miuxedavad sxvadasxva Teatraluri Sexedulebebisa, muSaoba

    mimdinareobda azrTa WidilSi, cxare kamaTSi, romelic dadebiT gavlenas

    axdenda studielebze.

    jabadaris studia ilaSqrebda Teatralur praqtikaSi fexmokidebuli

    Stampebis winaaRmdeg. varskvlavi-msaxiobebis wina Taobam didi kvali

    datova qarTuli Teatris istoriaSi, amitom sakmaod rTuli procesi iyo

    stereotipiuli Sexedulebebis Secvla. arada, Teatri yovelTvis

    cdilobs TviTganaxlebas. g.jabadars uyiJinebdnen d.erisTavis

    “samSoblos” dadgmas. is ki miiCnevda, rom axali epoqa im periodis

    Tanamedrove dramaturgiiT unda yofiliyo gamagrebuli. am mxriv,

    umniSvnelovanesad miaCnda daviT kldiaSvilis gamoCena samwerlo

    asparezze. Tu anton Cexovma Seqmna samxatvro Teatris gamomsaxvelobiTi

    formebisa Tu sceniuri urTierTobebis erTgvari safuZveli, qarTuli

    TeatrisaTvis analogiur avtorad daviT kldiaSvili moiazreboda.

    d.kldiaSvils “qarTvel Cexovs” am mosazrebis gamoc uwodebdnen. swored

    amitom giorgi jabadarma e.bries “sarwmunoebis” paralelurad

    d.kldiaSvilis “irines bednierebaze” daiwyo muSaoba da ufro metic, es

    ori, erTmaneTisagan radikalurad gansxvavebuli xasiaTisa da Janris

    nawarmoebi erT speqtaklad uCvena mayurebels. Tamar wulukiZe igonebda,

    Tu ra gamoxmaureba hqonda am ori piesis erT saRamos Cvenebas. ilia

    zurabiSvili am warmodgenas axal sityvad miiCnevda qarTul sasceno

  • xelovnebaSi. “giorgi jabadari Sepyrobili iyo erTaderTi ideiT –

    qarTuli Teatri Tavisi doniTa da profesionalizmiT, evropis

    saukuTeso TeatrebTan mieaxlovebina.”28 Tumca im sazogadoebaSi, sadac

    qarTuli Teatris varskvlavma nato gabuniam uari ganacxada marTas

    rolze “darispanis gasaWirSi” mxolod im motiviT, rom es piesa mTlad

    mxolod marTaze ar aris Seqmnilio da mis am gancxadebas kritikis qar-

    cecxli ar daatyda Tavs, rTuli iyo sakuTari ideebis bolomde

    gatareba. amas emateboda isic, rom wina Taobis msaxiobebisadmi

    mayurebelSi didi ndobisa da siyvarulis fonze, ufro rTuli iyo

    siaxlis damkvidreba. axalgazrda msaxiobTa namuSevrebisadmi

    undoblobas winaswarve, speqtaklebis naxvamde gamoxatavdnen. magaliTad,

    veriko anjafariZis debiuti “sarwmunoebaSi” araerTgvarovnad iyo

    aRqmuli. erTni imasac fiqrobdnen, rom qarTul TeatrSi meore nuca

    CxeiZe ver daibadeboda. iyo sxva Sexedulebebic. rogorc yovel axal

    wamowyebas, studiasac gauCndnen mtrebi. akaki vasaZe werda, rom visac ar

    ezareboda Cvens studias sasikvdilod seravdao. miuxedavad kritikuli

    gamosvlebisa, studiis dasacavad msaxiobTa kavSiris yrilobaze sityva

    warmosTqva aleqsandre axmetelma: “batonebo, daanebeT Tavi g.jabadars,

    Tqven Tqveni saqme gaakeTeT, da is Tavis saqmis gakeTebas SeZlebs, Tu

    xels aravin SeuSlis”. 29

    “yvelas unda lideroba. yvelas unda gainawilos erTi adamianis

    garjiT mopovebuli warmateba. urTierTqiSpobis vneba iyo damoukidebeli

    saqarTvelos safuZvlebis damangreveli Zalac!”30

    am realobidan gamomdinare, sruliad gasagebi iyo, rom g.jabadars

    Zalian gauWirdeboda, Tumca mis mier daarsebuli studia seriozuli

    winapiroba gaxda, 1922 wels, akaki faRavas studiis Camoyalibebisa,

    romelic zustad erT weliwadSi Teatralur institutad gadakeTda.

    g.jabadaris studiis daxurvam isedac krizisSi myofi qarTuli

    Teatri, faqtobriv CixSi Seiyvana. studielebi, romlebic g.jabadaris

    erTgulni darCnen erTxans baTumis TeatrSi moRvaweobdnen. Tbilisis

    saxelmwifo drama profesionali axalgazrda samsaxiobo kadrebis

    seriozul deficits ganicdida. moyvarulebi ki, ufro da ufro

    aqtiurobdnen, rom rogorme Teatris scenaze moxvedriliyvnen. giorgi

    jabadaris winaswarmetyveleba axda, misma studiam koleqtiuri

  • mmarTvelobis qveS ver iarseba, 1920 da 1921 wlebis sezonebi Cavarda.

    saswrafo zomebis miReba qarTuli TeatrisaTvis sasicocxlo

    aucileblobas warmoadgenda. mTeli yuradReba qarTveli “mxatelebisken”

    iyo mimarTuli. aleqsandre wuwunava nel-nela Sordeboda dramatul

    Teatrs da misi moRvaweoba saopero TeatriTa da kinostudiiT

    Semoifargleboda. valerian SalikaSvili am droisaTvis ukve

    gardacvlili iyo. giorgi jabadaris mier, studiaSi, parizidan mowveuli

    vaso yuSitaSvili kvlav emigraciaSi aRmoCnda. am yvelafris

    gaTvaliswinebiT, qarTuli TeatrisaTvis momavali kadrebis aRzrdis

    misia akaki faRavas, mixeil qorelsa da aleqsandre axmetels unda

    ekisraT. am ukanasknelma, 1920 wels, s.SanSiaSvilis “berdo zmania”

    ganaxorciela, Tumca manmade, ramdenime kritikuli gamosvliT, qarTuli

    Teatrisa da saTeatro pedagogikis savalalo Sedegebi SeumCneveli ar

    darCenia. aSkara iyo, rom studiis Camoyalibebis gareSe saxelmwifo

    drama mxolod, ukve asakSi Sesuli, Zveli varskvlavi-msaxiobebiTa da

    axalgazrda araprofesionali kadrebiT arsebobas veRar gaagrZelebda.

    1921 weli politikuri TvalsazrisiT, metad rTuli aRmoCnda

    saqarTvelosTvis. movida axali xelisufleba, saqarTvelom realurad

    dakarga damoukidebloba da ukve axali komunisturi xelisuflebisa da

    ideologiis pirobebSi unda momxdariyo axali Teatraluri studiis

    daarseba. jer kidev menSevikuri mTavrobis pirobebSi daisva sakiTxi

    ruseTSi moRvawe kote marjaniSvilis saqarTveloSi Camoyvanis Sesaxeb,

    Tumca sakiTxi mowvevamdec ar misula, banaluri motiviT – mainc ar

    Camovao.

    1922 wlis ianvarSi, akaki faRavas xelmZRvanelobiT, axali studia

    daarsda. studia moTavsebuli iyo saxelmwifo dramis (dRevandeli

    rusTavelis Teatri) sarkeebian darbazSi.

    studiis gaxsnas daemTxva kidec kote marjaniSvilis saqarTveloSi

    sakuTari iniciativiT CamobrZaneba. rasakvirvelia, rogorc ki

    marjaniSvili saqarTveloSi daigules, maSinve SesTavazes mas

    samSobloSi darCena da daiTanxmes kidec, Tumca pirvel etapze Tavad

    k.marjaniSvils namdvilad ar ecala studiis muSaobaSi CarTuliyo.

    studiis Seqmnamde akaki faRavas iniciativiT ramodenimejer

    gamocxadda damxmare TanamSromelTa miReba, magram Tamar WavWavaZis

  • garda veravin ver SearCies. studiis Seqmnis paralelurad, baTumSi

    moRvawe g.jabadaris studielebsac SesTavazes saxelmwifo dramaSi

    gadmosvla. am SeTavazebiT TerTmeti msaxiobi Seemata saxelmwifo

    dramas. maTi SemomatebiT kidev ufro metad darwmundnen profesiuli

    studiis daarsebis aucileblobaSi, imdenad didi iyo sxvaoba

    studielebsa da moyvarulebs Soris.

    studiis saqmianobis gansazRvrisas akaki faRavam gaiTvaliswina

    g.jabadaris studiis problemebi da Seecada saswavlo procesi ise

    daegegma, rom pirvel etapze mxolod aucilebeli disciplinebiT

    Semofargluliyvnen. studiis daarsebisTanave man daiwyo muSaoba

    respublikis xelmZRvanelobasTan, raTa saTeatro xelovnebis umaRlesi

    saswavlebeli gaxsniliyo saqarTveloSi.

    rogorc zemoT avRniSne, studiam muSaoba ianvarSi daiwyo. Tavidanve

    ganisazRvra is, rom studiis damTavrebamde studentebs sarepertuaro

    Teatrze ar efiqraT. mTeli dro swavlisTvis unda daeTmoT da

    praqtikisTvis mxolod saxelmwifo dramis speqtaklebis masiur scenebSi

    gamosuliyvnen.

    Tavdapirvelad sasceno metyvelebasa da improvizacias Tavad akaki

    faRava aswavlida. Tumca maleve es saqme mixeil qorels gadaabara.

    praqtikul sasceno muSaobas aleqsandre wuwunava warmarTavda, xolo

    mimodramis elementebsa da etiudebs aleqsandre axmeteli aswavlida.

    metyvelebis teqnikaze Tavisufali xelovani konstantine daviTaSvili

    moiwvia, romelic amavdroulad xmis dayenebasa da vokals aswavlida,

    cekvisa da ritmikis pedagogad ki, yofili “mxatis” msaxiobi valentina

    benderoviCi-JRenti moiwvia, romelic “aisidora dunkanis meTodiT

    muSaobda. grimis xelovnebas rusuli Teatris msaxiobi iakob kruCinini,

    xolo xmasa da diqciaze muSaobas revoluciamdeli Teatris

    saxelganTqmuli dramaturgi niko SiukaSvili gvaswavlida.” 31

    studiaSi gansakuTrebuli yuradReba eqceoda disciplinas.

    meTodologiurad, Tu g.jabadaris studia erTgvari nazavi iyo

    m.reinhardtis, a.antuanisa da “mxatis” gamocdilebis, a.faRavas studiam

    samuSaod pirdapir samxatvro Teatris skola-studiis modeli aiRo. akaki

    faRavasTvis umniSvnelovanes amocanad gadaiqca saTeatro umaRlesi

    saswavleblis daarsebis idea, aqedan gamomdinare igi aqtiur saswavlo-

  • pedagogiur process gaeTiSa da mxolod am saorganizacio saqmeebiT

    dakavda. pirveli saswavlo weli 1922 wlis 3 oqtombers gaixsna. studiis

    gaxsna Zalian pompezurad Caifiqres, raTa maSindeli xelisuflebis meti

    yuradReba moepovebinaT. “ak.faRavam mokle sityviT gaxsna zeimi, ris

    Semdeg misasalmebeli da, saerTod Teatris Sesaxeb warmosTqves sityvebi:

    k.marjaniSvilma, m.qorelma, a.axmetelma, t.tabiZem, k.gamsaxurdiam da sxv.”32

    ukve erTi wlis Tavze, saqarTvelos respublikis saxalxo komisarTa

    sabWom gamosca dekreti: “Seqmnili iqnas Sesaferisi instituti sasceno

    ganaTlebisa, romelSiac Cven aRvzrdiT da gavwvrTniT sabWoTa

    aRmSeneblobisaTvis saWiro sasceno axalgazrdobas. aseTi saWiroeba

    aris aramc Tu dramis, aramed operis dargSiac. risTvisac ganaTlebis

    komisaris azriT, unda Seiqmnas axali dawesebuleba, sasceno xelovnebis

    Sesaswavli umaRlesi skola saxelwodebiT “saTeatro instituti”,

    romlis Semavali nawili iqneba: 1) dramatuli studia 2) dramatuli

    skola 3) saopero studia 4) saopero gundi, klasi 5) plastikuri da

    riTmuli gimnastikis klasi. pedagogebad mowveulni arian: kote

    marjaniSvili, akaki faRava, aleqsandre axmeteli, mixeil qoreli,

    profesorebi: i.javaxiSvili, g.CubinaSvili, r.naTaZe, d.andronikaSvili,

    d.uznaZe, h.gronevaki, v.JRenti.”33

    am dadgenilebiT dasrulda erTi didi etapi qarTuli saTeatro

    pedagogikis ganviTarebis gzaze. giorgi jabadarisa da akaki faRavas

    studiebma umniSvnelovanesi roli Seasrula qarTuli Teatris

    istoriaSi. saqarTveloSi saTeatro pedagogika sakmaod ganviTarda da

    aucilebloba warmoiSva umaRlesi saswavleblis warmoqmnisa, romelSic

    faqtobrivad gaizarda qarTuli samsaxiobo skolis warmomadgenelTa

    absoluturi umravlesoba.

    giorgi jabadarisa da akaki faRavas studiebis wyalobiT,

    pedagogiuri azrovneba damkvidrda saTeatro xelovnebaSi. Tu pirveli

    qarTveli profesionali reJisorebis samSobloSi dabrunebas

    araerTgvarovnad Sexvdnen, gansakuTrebiT Zveli Taobis msaxiobebi, XX

    saukunis 20-iani wlebis dasawyisSi yvelas gaazrebuli hqonda

    profesiuli studiis arsebobis aucilebloba. am gamocdilebis

    gaziarebiT ufro meti da meti interpretaciis saSualeba miecaT

    momavali Taobebis aRmzrdel reJisor-pedagogebs. yovelive amis

  • gaTvaliswinebiT zemoT xsenebulma orma studiam istoriuli roli

    Seasrula qarTuli Teatris cxovrebaSi da profesiul WrilSi

    gansazRvra kidec misi momavali.

    Tavi III

    kote marjaniSvili da aleqsandre axmeteli –

    qarTuli saTeatro pedagogikis fuZemdeblebi

    saTeatro umaRlesi saswavleblis daarseba ociani wlebis

    saqarTvelos erT-erT umniSvnelovanes movlenad iqca. 5 wliT adre, 1918

    wels daarsda Tbilisis saxelmwifo universiteti da iq moRvawe

    profesorTa absoluturma umravlesobam araTu aitaca saxelovnebo

    umaRlesi saswavleblis daarsebis idea, aramed pirvelive saswavlo

    wlidan Tavadac aqtiurad Caebnen saswavlo procesSi.

    saTeatro institutis pirveli miReba 1924 wels ganxorcielda, imave

    wels gamouSves pirvel studentTa nakadic, radgan intitutis daarsebis

    brZanebaSi pirdapir iyo miTiTebuli, rom is akaki faRavas studiis

    bazaze iqmneboda. studielebi institutis daarsebisTanave studentebad

    iqcnen da pirvel gamoSvebadac CaiTvalnen.

    studiisgan gansxvavebiT, saxelmwifo biujetze myof umaRles

    saswavlebelSi ukve mravali iseTi sagani iswavleboda, romelic

    studiuri muSaobisa da dafinansebis pirobebSi SeuZlebeli iyo.

    ganisazRvra saswavlo wlebis Sesabamisi programebi. institut

    damTavrebulis statusi gulisxmobda, students, romelsac gavlili da

    Cabarebuli hqonda Semdegi disciplinebi: solfejio, akrobatika,

    farikaoba, esTetika, xelovnebis istoria, fsiqologia, qarTuli ena,

    anatomia, fiziologia, higiena, diqcia, mxatvruli metyveleba,

    improvizacia, mimodrama, grimi, plastika, simRera, literaturisa da

    dramis istoria, tanisamosis istoria da artistuli niWiereba.

    disciplinebis CamonaTvalidan gamomdinare, cxadi iyo, rom saTeatro

    instituti iZleoda TiTqmis sauniversiteto ganaTlebas. Seiqmna

  • pedagogiuri sabWo, romelSic Sediodnen: “profesori akaki SaniZe,

    profesori dimitri uznaZe, profesori aleqsandre naTiSvili,

    dramaturgi nikoloz SiukaSvili, msaxiobi iakob kruCinini, giorgi

    didebuliZe, profesori giorgi CubinaSvili, profesori ioseb Sarlemani,

    pedagogi i.falkoni, diriJori aleqsandre gvelesiani, pedagogi valentina

    JRenti, profesori olga Sulgina, cirkis msaxiobi akrobati manioni.

    pedagogiuri sabWos mdivani, docenti k.kapaneli, institutis samxatvro

    xelmZRvaneli kote marjaniSvili, institutis direqtori akaki faRava.”34

    im periodis rusTavelis Teatrs kote marjaniSvili

    xelmZRvanelobda, mTavar reJisorad ki aleqsandre axmeteli iyo. igive

    tandemi muSaobda institutSic. programa, romelic sasceno xelovnebis

    swavlebas iTvaliswinebda savaraudod swored maTi da akaki faRavas

    Sedgenili iyo. amis damadasturebeli utyuari, zusti cnobebi ar

    moipoveba, Tumca iqedan gamomdinare, rom praqtikul mecadineobebs

    swored isini atarebdnen, logikurad asec iqneboda.

    instituti, iseve rogorc a.faRavas studia, rusTavelis TeatrSi

    ganTavsda. es logikuric iyo, radgan iseve rogorc rusTavelis Teatrs,

    institutsac k.marjaniSvili da a.axmeteli xelmZRvanelobdnen.

    kote marjaniSvili aRiarebulia qarTuli Teatris reformatorad.

    reforma ki Seexo, rogorc qveynis pirvel Teatrs, ise saTeatro

    pedagogikas. yvela is gamocdileba, rac ki dagrovili iyo aTwleulebis

    manZilze qarTul TeatrSi erT meTodologiur safuZvelSi moeqca da

    swored aseTi myari safuZveliT daiwyo arseboba saTeatro umaRlesma

    saswavlebelma.

    Tavis mxriv, aleqsandre axmetels ukve hqonda pedagogiuri muSaobis

    gamocdileba akaki faRavas daarsebul studiaSi. amasTan kote

    marjaniSvilTan yoveldRiurma SemoqmedebiTma saqmianobam igi

    Camoayaliba, rogorc erT-erT umniSvnelovanes reJisorad, aseve

    pedagogad.

    Cvenamde moaRwia TiToeuli praqtikuli sagnis saswavlo gegmam,

    romlis gaaanalizebisas SeiZleba davxatoT suraTi, Tu ra prioritetebi

    arsebobda momavali msaxiobebis aRzrdis saqmeSi.

    TiToeuli jgufisaTvis kviraSi sami orsaaTiani gakveTili eTmoboda

    xmis dayenebas, sunTqvisa da diqciis mowesrigebas. kote marjaniSvilic

  • da aleqsandre axmetelic udides mniSvnelobas aniWebdnen msaxiobis

    xmisa da sametyvelo aparatis mowesrigebas. Tavdapirvelad, studentebi

    gadiodnen sasunTqi organoebis mokle anatomiur mimoxilvas, amis Semdeg,

    sxvadasxva saxis sunTqvas, maT Rirsebasa da nakls, mxolod Semdgom

    gadadiodnen swori sunTqviT varjiSobebze, “sunTqviT gimnastikaze”.

    calke uTmobdnen dros xmis dayenebas metyvelebisTvis da xmis dayenebas

    simRerisTvis. Semdeg arkvevdnen maT msgavsebasa da gansxvavebas,

    amuSavebdnen sametyvelo bel kantos, bgeris forte da piano

    JReradobebs, intervalebs. amis Semdeg iwyeboda muSaoba warmoTqmaze,

    metyvelebis naklovanebebsa da maTi gamosworebis saSualebebze, xmis

    diapazonze, paTosiTa Tu antipaTosiT kiTxviT varjiSebze, metyvel da

    mkvdar pauzebze. Semdeg iyo ukve poeturi da prozauli nawyvetebi, maTi

    analizi, kiTxvis reliefuroba, koloriti, melodia. xmis tembris

    modulaciebze varjiSi, agreTve saxasiaTo kiTxva, komikuri da

    tragikuli intonaciebiT varjiSi, swrafTqmaSi anu sxvapasxupSi varjiSi,

    sicilSezavebuli da tirilSezavebuli warmoTqmebi da bolos muSaoba

    dialogze da monologze.

    calke sagnad iyo gamoyofili mimodrama, romlis kursic akaki

    faRavas studiaSi aleqsandre axmetels mihyavda. mimodramasTan erTad

    a.axmeteli aswavlida disciplinas, romelsac improvizacia erqva.

    saTeatro institutSi es ori sagani gaerTianda, mas kviraSi sami saaTi

    eTmoboda.

    am disciplinis Seswavlasac Tavisi programa gaaCnda, romelic ase

    iyo Camoyalibebuli: “1. sasceno xelovnebis ZiriTadi elementebi: gancda,

    sityva da moZraoba. 2. cneba mimodrama. 3. mimika da sityva. pirvelyofil

    adamianTa da yru-munjebis Jestebis ena. 4. mimodrama da dialogi.

    mimodrama, rogorc dialogis dasawyisi (dasabami). mimodrama TviT

    dialogis dros da dialogis dasasruls. 5. xuTi grZnoba: mxedveloba,

    smena, gemovneba, Sexeba da ynosva. 6. ganwyobileba da gancda. emociebi. 7.

    SegrZnebis obieqti da energiis micema. energiis dagroveba. 8. grZnoba,

    rogorc SegrZneba. 9. Sinagani da garegani dialogi. 10. sityva, rogorc

    Sinagani dialogis gaxmaureba. 11. moZraoba. moZraobis riTmi, moZraoba,

    rogorc gancdis Sedegi. moZraoba, SeCereba da moZraobis Secvla.

  • simkvrive da moZraobis tempi. moZraobis damokidebuleba ganwyobilebisa

    da gancdisagan. moZraobaTa plastikuri forma.”35

    yelis higienas kviraSi erTi saaTi eTmoboda, cekvasa da plastikas –

    oTxi, aseve oTxi saaTi iyo gamoyofili tanvarjiSsa da farikaobaze,

    grimze ki - ori saaTi kviraSi. danarCeni saaTebi msaxiobis

    ostatobisTvis iyo gamoyofili, romelic kviraSi ocdaaT saaTs aRwevda,

    amas emateboda is Teoriuli mecadineobebi, romelsac universitetis

    wamyvani profesura warmarTavda. mniSvnelovan saganTa CamonaTvalSi iyo

    fsiqologia. msoflioSi aRiarebuli mecnieri dimitri uznaZe, romelic

    am sagans warmarTavda mWidro SemoqmedebiT kavSirSi iyo jgufis

    xelmZRvanelTan. fsiqologiis disciplinis saswavlo programa

    SemuSavebuli iyo kote marjaniSvilTan da aleqsandre axmetelTan erTad

    da masSi swored msaxiobis profesiisaTvis aucilebeli niuansebiT iyo

    gajerebuli. sagansac aseve erqva – fsiqologia – sasceno Semoqmedebasa

    da sasceno TeoriasTan dakavSirebuli. “1.fsiqologia da misi roli

    sasceno SemoqmedebaSi. 2.piesis teqsti da sasceno libreto. 3. sxvadasxva

    saxis piesa. maTi Seswavla sasceno da fsiqologiuri mxriT. 4.

    samecniero da samxatvro muSaoba aqtiorisa. 5. rolis detalebi. 6.

    siyalbe da simarTle rolis SesrulebaSi. 7. msaxiobis muSaoba scenamde

    da scenaze. 8. msaxiobis garegnoba. 9. analizi da sinTezi. 10. skola da

    STagoneba. 11 SemecnebiTi procesi. 12. aqtiori da publika. 13.

    mayurebelTa da koleqtivis fsiqologia. 14. mises en sene. mniSvneloba

    msaxiobisa da reJisorisaTvis. 15. Segnebuli Semoqmedeba da STagoneba. 16.

    Teatris popularizacia. saxalxo da intimuri Teatri. 17. aqtioris

    saSemoqmedo masala: teqsti, remarka, xasiaTi, ansambli, reJisoris mier

    micemuli amocana. 18. replika. 19. forma da Sinaarsi piesisa. 20.

    monologi, dialogi, triada. 21. tempiT riTmi piesisa, roli, calke

    scenebi. 22. msaxiobi – ilustratori da msaxiobi – mimbaZveli, Semoqmedi

    aqtiori. sxvis sityvebisagan damokidebuli sakuTari sityvebi. sasceno

    Sesrulebis tradiciebi. 23. repeticia da speqtakli. 24. loRikuri da

    meqanikuri mexsiereba. 25. gansaxeba. sasceno yuradReba. 26. roliT

    gamsWvalva. 27. moxerxeba. 28. grZnoba, mgrZnobeloba, nerviuloba da

    nervianoba. 29. ganwyobileba. gancda. emociebi. temperamenti, gemovneba.

    fantazia. 30. sasceno saxe da misi gansaxiereba. 31. samxatvro zoma da

  • taqti. 32. reali. cxovrebis gamosaxva. 33. impresionizmi. pirobiToba,

    stilizacia. 34. morTuloba. sadekoracio nawili da misi kavSiri

    aqtiorTan. 35. tanisamosi da grimi msaxiobisa. 36. yofa-cxovreba. 37.

    paTologiuri rolebi. 38. Jestikulacia. borotad gamoyeneba Jestisa da

    ekonomia Jestisa. 39. Segnebuli da Seugnebeli plastika. 40. poza. grimasa.

    41. sicili, cremli, yvirili. 42. toni. 43. pauza. siCume da carieli

    adgilebi scenaze. 44. scenis iluzia. 45. scenis optika. 46. reJisorisa da

    aqtioris perspeqtiva scenaze. 47. rolis mistika. 48. gansaxierebuli saxis

    rwmena. 49. tragediebis Sesruleba. berZenTa tragedia. tragedia

    Seqspirisa. komedia, xumroba, vodevili. 50. Tanamedrove Ziebani. 51.

    frangebis, italielTa, germanelTa da rusi aqtiorebis saxasiaTo

    Taviseburebani. 52. moskovis samxatvro Teatri da misi mniSvneloba. 53.

    miunhenis samxatvro Teatri. momavali Teatris roli.”36

    kote marjaniSvili, vidre sakuTar beds moskovis samxatvro Teatrs

    daukavSirebda, ilia WavWavaZisa da akaki wereTlis esTetikuri

    azrovnebis gavlenas ganicdida. Tavadac yvarleli da didi ilias karis

    mezobeli, pataraobidanve iyo CarTuli qarTuli Teatris aRorZinebis

    saqmeSi. jer, rogorc mayurebeli, Semdeg artistoba daiwyo da akaki

    wereTlis reJisorobiT ramodenime warmodgenaSic iTamaSa. vidre

    ruseTSi wavidoda, mas kargad hqonda Seswavlili qarTuli Teatris

    awmyo da albaT Tavisi Sexedulebebic hqonda mis momavalze. ruseTSi

    yofnisas gaacnobiera, rom profesiul safuZvlebs moklebul qarTul

    Teatrs Svela sWirdeboda. qarTuli Teatri msoflio Teatris

    ganviTarebis ritms daSorda da es Soridanac kargad igrZnoboda. kote

    marjaniSvilis erTi SexedviT SemTxveviTi Camosvla saqarTveloSi,

    qarTuli Teatris gadarCenis tolfasad gadaiqca. saTeatro pedagogikis

    mimarTulebiT, is programebi da gegmebi, rac SemuSavda faRavas studiis

    institutad gadaqcevis Semdgom, garantia iyo saqarTveloSi profesiuli

    Teatris damkvidrebisa. imdenad didi sxvaoba SeiniSneboda

    profesionalsa da moyvarul msaxiobs Soris, rom ukve Semdgom wlebSi

    aucilebeli gaxda saTeatro saswavleblis kontigentis gazrda. saxalxo

    Teatrebis muSaoba erTi wuTiTac ar Senelebula XX saukunis

    saqarTveloSi, Tumca saxelmwifo Teatrebi aqtiurad nadirobdnen

    profesiul kadrebze, imdenad TvalSisacemi iyo sxvaoba

  • profesionalizmsa da diletantizms Soris. calke Temaa niWiereba.

    yofila SemTxvevebi, rom gansakuTrebuli niWis adamianebi profesiuli

    ganaTlebis gareSec miuRiaT TeatrebSi, Tumca es ufro meore msoflio

    omis Semdgom periodSi mamakaci msaxiobebis deficitiT aixsneboda.

    mTavari ki is iyo, rom 1923 wels saTeatro institutis daarsebam da

    kote marjaniSvilisa da aleqsandre axmetelis pedagogiurma miRwevebma

    gansazRvra Semdgomi aTwleulebis qarTuli Teatris profesionalizmis

    xarisxi da igi Semoqmedebis axal, gacilebiT ufro maRal safexurze

    aiyvana.

    am ori reJisoris SemoqmedebiTi Tanaarseboba didxans ar

    gagrZelebula, maTi SemoqmedebiTi konfliqtis Semdeg, saTeatro

    instituts isev studiebad daSla eloda, Tumca imdenad mZlavri

    pedagogiuri impulsi Caido im oTxi saswavlo wlis manZilze ocian

    wlebSi saTeatro institutis arsebobisas, rom mis gareSe sul raRac 12

    weli gaZlo qveyanam da 1939 wels kvlav aRadgines da dRemde aRar

    Seuwyvetia arseboba, ufro metic uamravi fakulteti daemata, gaizarda,

    universitetad gadakeTda da dRes erT-erTi yvelaze mniSvnelovani

    SemoqmedebiTi saswavlebelia.

    Tu iliam da akakim wera-kiTxvis gamavrcelebeli sazogadoebis

    daarsebiT farTo masebi Caabes ganaTlebis ferxulSi, kote

    marjaniSvilma daagvirgvina giorgi erisTavis, ilia WavWavaZis, akaki

    wereTlis, vaso abaSiZis, lado mesxiSvilis, valerian gunias, giorgi

    jabadaris, valerian SalikaSvilis, aleqsandre wuwunavas, akaki faRavas,

    mixeil qorelisa da sxvaTa saqme da qarTuli Teatris reforma moaxdina.

    “miqelanjelo, ticiani, rembranti da saerTod yvela didi mxatvari jer

    kidev XV-XVI saukuneebSi im mizniT, rom sworad daexataT adamiani,

    swavlobdnen da Tanac zedmiwevniT dawvrilebiT, anatomiasa da

    mecnierebis sxva dargebs. codnis gareSe niWi nulia. unda Caujde

    wignebs, unda iswavlo, kargad Seiswavlo yvelaferi, rac exeba

    cxovrebiseul simarTles, bunebis kanonebs, mis damokidebulebas

    mzisadmi – mxolod aseTi codniT SeiZleba didi saqmis keTeba

    xelovnebaSi, xolo mciredis keTeba saerTod cxovrebaSi sazizRari da

    gulisamrevi ramaa, xelovnebaSi ki – miT umetes.”37– werda kote

    marjaniSvili.

  • saerTo ganaTlebisadmi udidesi yuradReba imTaviTve iqca saTeatro

    institutis savizito baraTad. studenti valdebuli iyo skrupulozurad

    Seeswavla avtoris epoqa, im qveynis istoria, sadac iwereboda piesa an

    viTardeboda piesis siuJeti, avtoris sxva nawarmoebebi, kritika avtorze...

    anu zedmiwevniT unda gacnoboda yvelafers, rac konkretuli

    nawarmoebisa Tu avtoris irgvliv arsebobda. kote marjaniSvils miaCnda,

    rom Teatris ganviTareba SesaZlebelia mxolod dramaturgiis

    ganviTarebasTan erTad. igi gaxarebuli iyo daviT kldiaSvilis

    gamoCeniT qarTul dramaturgiaSi. yuradRebiT adevnebda Tvals Salva

    dadianis, polikarpe kakabaZis Semoqmedebas.

    Tavis mxriv aleqsandre axmeteli megobrobda sandro SanSiaSvilTan,

    1920 wels dadga kidec misi piesa “berdo zmania”. repertuarSi misi sxva

    piesebic Seitana. jer kidev 1912 wels a.axmetelma gamoaqveyna werili

    “saxalxo gazeTSi”, romelsac “qarTuli Teatris krizisi” erqva.

    aleqsandre axmeteli miiCnevda, rom Tanamedrove dramaturgia ar

    asaxavda im suliskveTebas, rac realurad arsebobda imdroindel

    saqarTveloSi. aqedan gamomdinare ar iqmneboda axali qarTuli drama.

    qarTuli Teatri ki Teatri-gamrTobis funqcias asrulebda. sxva

    funqciis Sesasruleblad ki, dramaturgiis ar arsebobis garda,

    msaxiobebic ar hyavdaT. ar iyo skola, romelic axali sityvis, axali

    azris gamomxatvel msaxiobs aRzrdida. “Cveni eris sulieri kveTeba

    jerjerobiT dramatul formebSi Camoyalibebuli ar iyo”38 – werda

    aleqsandre axmeteli.

    aleqsandre axmetelma, romelic jer kidev akaki faRavas studiidan

    moyolebuli aqtiurad iyo Cabmuli pedagogiur saqmianobaSi, 1923 wlis 2

    ianvars, qarTuli Teatris dResTan dakavSirebiT, kidev erTi werili

    gamoaqveyna, sadac Camoyalibebuli hqonda sakuTari mosazrebani, Tu

    rogori unda iyos qarTveli msaxiobi. werili, romelic ufro metad

    saaxalwlo milocvad SeiZleba miviCnioT, Seicavda mTel rig

    Sexedulebebs, romlebic man rogorc pedagogma da Semdeg ukve rogorc

    reJisorma praqtikaSi mosinja. “saWiroa, qarTuli Tvisebis qarTveli

    msaxiobi rom Seiqmnas... qarTveli msaxiobi garegnulad mouxeSavia,

    tlanqi, zanti – Teatri Cvenic mZimea, dinji, utemperamento. igi unda

    daimsxvres, moizniqos, rom gaxdes moqnili, rbili, cecxlovani,

  • SuSpariani, rogorc TviT qarTveli. da gveqneba Teatri aRgznebis,

    Teatri rixiani, gabeduli, gmiris, ze-pirovnebis. Teatri mona-morCilia,

    usaxo, ucxvirpiro, gaubedavi. igi unda gaxdes nebismyofi, SfoTi,

    gorozi, rixiani, kadnieri, rogorc TviT qarTveli, rom Sehqmnas Teatri

    grZnobis, nebis, kadnierebis, namdvili qarTuli Teatri. amasTan Cven

    gvaklia codna, gamocdileba, survili – siyvaruli Teatrisadmi.

    namdvili codna, gamocdileba, Tavdaviwyebuli siyvaruli mogvcems im

    axal Teatrs, romelic qveynierebis yursa da guls daimonebs.”39

    Tavidanve studiaSi a. axmeteli improvizaciis xelovnebasa da

    mimodramas aswavlida. msaxiobis ostatobis erT-erTi umniSvnelovanesi

    Tvisebaa improvizacia. dResac ki, zogierT msaxiobs da ara marto

    students, improvizacia avtoris teqstze sakuTari sityvebis damateba

    hgonia. a.axmeteli da k.marjaniSvili, viTarebidan gamomdinare, students

    ucvlidnen amocanas, aZlevdnen srul Tavisuflebas, raTa maqsimalurad

    warmoeCinaT maT sakuTari SesaZleblobebi. improvizaciis unari

    namdvilad aucilebeli iyo iseTi sinTezuri msaxiobisaTvis, rogoric am

    or did reJisors esaWiroeboda. “...yovelmxriv gawvrTnili aqtiori,

    romelic Tanabari siZlieriT flobs sityvasa da Jests, moZraobasa da

    musikas, TamaSobs tragediasa da operetas, pantomimasa da dramas.”40

    saTeatro institutis pirvel or gamoSvebaSi, romelTac umaRlesi

    saswavleblis diplomebi aiRes, swavlobdnen: vaso goZiaSvili, Tamar

    wulukiZe, pavle kandelaki, ivlita jorjaZe, maliko mrevliSvili,

    grigol laRiZe, sesilia TayaiSvili, buxuti maRlakeliZe, vaniko laRiZe

    da sxvebi. es swored is jgufebi iyo, romelic akaki faRavam aiyvana

    studiaSi da Semdeg avtomaturad gaxdnen saTeatro institutis

    studentebi. maTTan msaxiobis ostatobaze muSaobda mixeil qoreli,

    mxolod 1923-1924 wlebSi maTTvis damamTavrebel saswavlo wels

    aswavlida am jgufs kote marjaniSvili. k.marjaniSvilma gadawyvita

    studentebTan ganexorcielebina Tamar vaxvaxiSvilis pantomima

    “mzeTamze”. amas win uswrebda erTi faqti. marjaniSvils wesad hqonda,

    rom sezonis dasasruls dasi mihyavda romelime kurortze dasasveneblad

    da iq dasvenebis paralelurad, emzadebodnen momavali sezonisaTvis. 1923

    wlis zafxulSi, akaki faRavamac sakuTari studielebi rusTavelis

    Teatris dasTan erTad waiyvana, sadac agrZelebdnen studiur muSaobas

  • mixeil qorelTan erTad. swored im zafxuls moawyves saqvelmoqmedo

    koncerti, studiis dasaxmareblad. koncerts didZali damsvenebeli

    daeswro da soliduri Tanxac Seagroves. koncertSi mxolod studielebi

    monawileobdnen. im koncertze SeniSna k.marjaniSvilma axal msaxiob-

    studielTa jgufi, romelTanac moisurva pantomimuri warmodgenis

    ganxorcieleba.

    Tavdapirvelad, mis axal wamowyebas skeptikurad Sexvdnen,

    gansakuTrebiT ki isini, romlebic miiCnevdnen, rom msaxiobis aRzrdis

    erTaderTi meTodi konstantine stanislavskis naSromebSi iyo

    moTavsebuli, Tumca kote marjaniSvili sxvagvarad udgeboda sakiTxs. man

    gailaSqra kidec samxatvro Teatris winaaRmdeg da miiCnevda, rom

    Tanamedrove azrovnebis is formebi da meTodebi, rac am TeatrSi iyo

    damkvidrebuli moZvelda da ganaxlebas saWiroebda. “samxatvro

    TeatrisTvis cxovrebis yoveldRiuri yofa iqca TviTmiznad im dros,

    rodesac mTeli azri mis sadResaswaulo bunebaSia, mis sixarulSi.

    moskovis samxatvro Teatri mTlianad gadarTulia gancdaze, sakuTari

    sulis siRrmeSi mimdinare procesebze, vinaidan misTvis arsebobis azri

    msaxiobis gancdaSia. man uarhyo forma, is ar grZnobs cxovrebis ritms.”41

    es erTgvari galaSqreba iyo lamis dogmadqceul saswavlo

    meTodebze, romelic fexmokidebuli iyo im periodis rusul Teatralur

    skolebSi. erTgvari SemoqmedebiTi konfliqtic qarTvel “mxatelebTan”

    swored amis gamo arsebobda da Tu davakvirdebiT, gansakuTrebiT

    rusTavelis TeatrSi ganviTarebul movlenebs a.axmetelis garda, Teatrs

    reJisorad aravin SerCa, anu “mxatelebi” nel-nela CamoSordnen

    rusTavelis Teatrs. es namdvilad ar gulisxmobda imas, rom kote

    marjaniSvili aqtiuri mowinaaRmdege yofiliyo konstantine

    stanislavskis ideebisa. piriqiT, igi Tavis maswavleblad miiCnevda

    k.stanislavskis, Tumca miaCnda, rom XIX saukunis dasasrulsa da XX

    saukunis dasawyisSi, arsebuli realobidan, politikuri, ekonomikuri Tu

    socialuri fonis gaTvaliswinebiT, im dramaturgiis dabadebiTac

    (a.Cexovi, m.gorki, l.andreevi) kanonzomieri iyo is, rogori ganviTarebac

    miiRo rusulma Teatrma. Tumca XX saukunis aTiani wlebidan, roca is

    Seawuxa “Tavisufali Teatrisa” da sinTezuri msaxiobis ideam, miiCnevda,

    rom Teatrica da Teatraluri pedagogikac mudmiv TviTganaxlebas unda

  • daqvemdebareboda. miT ufro, unda gaTvaliswinebuliyo qveynis erovnuli

    tradicia, genetikuri tempo-ritmi da fesvebi ar unda damorCileboda

    brmad, romelime sxva eris Teatris ganviTarebis gamocdilebas.

    swored amitomac, rodesac 1925 wels samxatvro Teatrma didi

    gastroli moawyo TbilisSi, aRfrTovanebuli qarTveli mayureblisa da

    ukve profesionali msaxiobebis Sefasebebi garkveul analizs efuZneboda.

    “STabeWdilebis aseTi grandiozuli doziT miRebam SeiZleba daabnios

    kidec axalgazrda msaxiobi, Tu mas erovnuli xelovnebis tradiciuli

    kultura ar eqneba. vaso abaSiZisa da lado mesxiSvilis tradiciebze

    aRzrdils, mitacebda da maocebda samxatvro Teatris msaxiobTa TamaSi,

    magram ucodinariviT ar maSterebda da ar mabnevda. vuyurebdi

    warmodgenebs, Semdeg vixsenebdi qarTul scenis saxelovani korifeebis

    mxatvrul saxeTa galereas, Cveni Taobis axalgazrda Zalebis

    monacemebsac viTvaliswinebdi, warmovidgendi Cvens SesaZleblobebs da

    qarTuli saTeatro xelovnebis didi momavlis saocari rwmena

    mesaxeboda.”42 – werda akaki vasaZe.

    kote marjaniSvilis saqarTveloSi Camosvlamde, erovnuli Teatris

    ideis garda, swored am azrebs aviTarebda sandro axmetelic, Tumca

    marto darCenili sakuTar azrebTan, rTulad axerxebda winaaRmdegobebis

    daZlevas. misi pirveli speqtaklis, s.SanSiaSvilis “berdo zmanias”,

    pirvel repeticiaze msaxiobebs boikotis gamocxadebac ki hqondaT

    Cafiqrebuli, Tumca man ise waiyvana procesi, rom repeticiis dasasruls

    taSiTac daajildoves. oskar uaildis “salomeas” dadgmis Semdeg ki, rom

    ara kote marjaniSvili da misi Zalian dadebiTi mosazrebani sandro

    axmetelis reJisorul alRosTan da SemoqmedebiT miswrafebebTan

    dakavSirebiT, SesaZloa speqtakli kritikis qar-cecxlSi gaetarebinaT.

    arada, k.marjaniSvilis Camosvlamdec interesi mis mimarT sakmaod

    cxoveli iyo. faqtobrivad sajaro gamosvlebisa da werilebis garda,

    romelsac a.axmeteli dro da dro aqveynebda im periodis periodul

    presaSi, sareJisoro miswrafebani masSi ar SeiniSneboda, Tumca mainc

    moxvda jer dimitri arayiSvilis yuradRebis centrSi, romelmac saopero

    studiaSi sakuTari operis “Tqmuleba SoTa rusTavelzes” dadgma

    SesTavaza, xolo Semdeg mixeil qorelisa da qarTveli “mxatelebis”

    interesi gamoiwvia. jer kidev 1918 wels qoreli swerda akaki faRavas

  • axmetelis Sesaxeb. xolo 1920 wels roca g.jabadaris studia daixura da

    qarTuli Teatri suls Rafavda, valerian guniam yvelasaTvis

    moulodnelad saxelmwifo dramis reJisoroba SesTavaza mas.

    aleqsandre axmetelis SemoqmedebiT-pedagogiur potencials kote

    marjaniSvili saqarTveloSi dabrunebisTanave aqtiurad akvirdeboda da

    sul ramodenime TveSi gverdSi amoiyena da erTad Seudgnen im ideis

    ganxorcielebas, rasac sinTezuri TeatrisaTvis axali tipis msaxiobis

    aRzrda erqva.

    kote marjaniSvili da aleqsandre axmeteli TavianTi xasiaTiTa da

    SemoqmedebiTi kredoTi erTmaneTs abalansebdnen. Tu kote marjaniSvilis

    sarepeticio Tu saswavlo procesi foierverkebiT iyo aRsavse da

    erTgvar bohemur xasiaTsac atarebda, aleqsandre axmetelis leqcia-

    repeticiebze SeiniSneboda gansakuTrebuli disciplina da

    momTxovneloba. mimodramis pedagog a.axmetelisTvis umniSvnelovanesi

    aRmoCnda k.marjaniSvilis idea studielebTan pantomimuri warmodgenis

    ganxorcielebisa.

    Tumca mTeli es periodi saTeatro institutis arsebobisa Znelia

    ganvixiloT damoukideblad, rusTavelis TeatrSi ganviTarebuli

    movlenebis gareSe. garda imisa, rom rusTavelis Teatri da instituti

    erT SenobaSi Tanaarsebobdnen da erTi xelmZRvanelobis qveS

    imyofebodnen, studielebi, Semdgom ki studentebi aq-iq monawileobdnen

    sxvadasxva warmodgenebSi da aqedan gamomdinare xSir SemTxvevaSi

    TeatrSi mimdinare movlenebis epicentrSic eqceodnen.

    1924 wlis 29 ianvars speqtakl “interesTa TamaSis” rigiT

    warmodgenaze korporacia “durujis” gamocxadeba-dafuZneba, korporantTa

    manifesti, am movlenis Semdgom ganviTarebuli peripetiebi adekvaturad

    aisaxeboda studentur cxovrebazec. TavisTavad droSi iweleboda

    “mzeTamzes” dadgmac, romelic mxolod 1925-1926 wlebis sezonSi

    ganxorcielda, maSin roca studentTa absoluturi umravlesoba ukve

    rusTavelis Teatris dasis wevrebi iyvnen. “pantomimaze muSaoba Zalian

    gagviWianurda. konstantine aleqsandres Ze ar Cqarobda mizanscenebis

    scenaze gadatanas. Cven ukve karga xania davamTavreT institutic da

    TeatrSic CaviricxeT, Tumca “mzeTamzes” repeticiebs bolo ar uCanda.

    ufrosi Taobis zogierTi msaxiobi ukmayofilebas gamoxatavda da

  • saerTod ver acnobierebda ra aucilebloba iyo pantomimis dadgma. es

    xmebi batoni kotes yuramdec aRwevda. is brazobda. “nuTu ver xvdebian,

    ramxela mniSvneloba aqvs msaxiobis Camoyalibebis saqmeSi pantomimas?”

    ase iyo Tu ise “mzeTamzes” premiera mainc Sedga. presaSic mravali

    saqebari sityva daiwera, Tumca speqtakli im sezonis bolomde sul

    ramodenimejer viTamaSeT da morCa.”43 – igonebs “mzeTamzeSi” mTavari

    rolis Semsrulebeli msaxiobi Tamar wulukiZe.

    cnobili Teatrmcodne eTer guguSvili monografiaSi “kote

    marjaniSvili” “mzeTamzes” mniSvnelobaze mogviTxobs, rogorc

    studielebis, ise rusTavelis Teatris cxovrebaSi, “pantomimis JanrSi

    muSaobisas kote marjaniSvilma wminda esTetikuri xasiaTis amocana

    dausaxa sakuTar Tavs. mas surda, rom rogorc Teatris msaxiobebs, ise

    axalbeda gamoucdel studielebs plastikisa da Jestis xelovneba

    SeeswavlaT... misi survili iyo msaxiobebSi gaemZafrebina ritmis

    SegrZneba, musikaluroba... rusTavelis TeatrSi misi moRvaweobis bolo

    wlebSi sul ufro da ufro xSirad anawilebda studentebs speqtaklebSi.

    swored am periodSi avdotias TiTqmis usityvo rolSi, speqtaklSi “mzis

    dabneleba saqarTveloSi”, gaibrwyina jer kidev studentma sesilia

    TayaiSvilma. imave “mzis dabnelebaSi” mosamsaxure ivanes rolSi Sedga

    vaso goZiaSvilis debiuti. institutidan Teatrs Seematnen pier kobaxiZe,

    emanuil afxaiZe, goguca kupraSvili, maliko mrevliSvili, sergo WeliZe,

    poko murRulia da sxv.”44

    garda samsaxiobo jgufebisa, rogorc Tavdapirvel brZanebaSi iyo

    naTqvami saTeatro institutSi Seiqmna saopero studiac. kote

    marjaniSvilma cnobili diriJori ivane faliaSvili amoiyena gverdSi da

    dramis msaxiobTa aRzrdis paralelurad, saopero studiaSic didi

    SemoqmedebiTi muSaoba gaiSala. kote marjaniSvili da aleqsandre

    axmeteli am saqmianobaSic aqtiurad Caebnen. saopero studiis pirvel

    gamoSvebaSi iyvnen XX saukunis qarTuli saopero xelovnebis korifeebi:

    daviT badriZe, daviT andRulaZe, petre amiranaSvili, nadeJda comaia da

    sxvebi. Teatris orkestrSi ukravdnen evgeni miqelaZe, Salva

    azmaifaraSvili, iona tuskia, vano gokieli... kote marjaniSvilma maTTan

    dasadgmelad Cimarozas “faruli qorwineba” SearCia. k.marjaniSvili

    saopero studiis studentebTanac zustad ise muSaobda, rogorc

  • dramatuli studiis studentebTan. isinic euflebodnen msaxiobis

    ostatobas, sasceno metyvelebas, plastikas...

    akaki vasaZe erTxans sasceno metyvelebis pedagogad miiwvies

    institutSi. imis gamo rom “faruli qorwineba” reCitativebiT iyo savse,

    mas uSualod am warmodgenazec mouxda studielebTan muSaoba. “operaze

    reJisorisa da diriJoris muSaobis wesebma damainteresa da maT

    erTobliv repeticiebs veswrebodi. aseT repeticiebze CemTvis naTeli

    gaxda, rom reJisorisa da diriJoris mxatvruli Canafiqri nawarmoebis

    partituras unda emyarebodes. partituris mixedviT ganisazRvreba misi

    Janrica da moqmedi pirebis xasiaTebic.”45

    akaki vasaZes kote marjaniSvilma neba darTo pirvelkurselebTan

    daedga J.b.molieris “barbulies eWvianoba”. “...sixarulisagan meSvide

    caze viyavi, radgan bevri icina batonma kotem da ras vifiqrebdi, Tu

    speqtaklis damTavrebis Semdeg, swored im adgilebs damiwunebda,

    romelTac, Cemi azriT, yvelaze meti STabeWdileba unda moexdina

    maswavlebelze. –Cemo akaki, roca uSualo improvizaciiT migyavs

    barbulie – es sasaciloa, swored ase unda muSaoba molieris erTaqtian

    piesebze, sadac is “komedia del’artes” didi gavlenis qveS imyofeba,

    magram roca “gaaznaurebuli mdabiodan” sesxulob mza formebs, jer

    erTi, yoveli gadmotana xelovnebaSi mxolod gadmotanaa da meorec,

    saqmes es ar Svelis... reJisura valdebulia avtoris azrs Cawvdes,

    avtoriseuli forma ganaxorcielos.”46

    amasobaSi SemoqmedebiTma konfliqtma kote marjaniSvilsa da

    aleqsandre axmetels Soris piks miaRwia. marjaniSvilma datova rogorc

    rusTavelis Teatri, ise saTeatro instituti. am faqtis gamo saxelmwifo

    dafinanseba minimumamde Seumcires umaRles saswavlebels da aleqsandre

    axmetelic iZulebuli gaxda saTeatro instituti kvlav rusTavelis

    TeatrTan arsebul studiad gadaekeTebina.

    saTeatro umaRlesma saswavlebelma pirvel etapze mxolod oTxi

    saswavlo weli iarseba, Tumca ukve mTel qarTul TeatrSic da

    sazogadoebaSic gaamyara mosazreba profesiuli ganaTlebis

    aucileblobis Sesaxeb. instituts garda maRalprofesionali kadrebisa

    da mecnierebisa, romlebic aswavlidnen - hqondaT kargad damuSavebuli

    saswavlo programebi, riTac sargeblobdnen Semdeg wlebSi saqarTveloSi

  • arsebuli studiebi, rogorc rusTavelis TeatrSi (1927-1939 wlebSi), ase

    marjaniSvilis TeatrSi (1931-1935 wlebSi) da kinostudiis bazaze gaxsnil

    studiaSic.

    kote marjaniSvilisa da aleqsandre axmetelis pedagogiuri muSaobis

    gaanalizebis dros, gverds ver avuvliT maT sareJisoro namuSevrebs

    rusTavelisa Tu marjaniSvilis TeatrebSi, sadac gamovlinda

    institutdamTavrebul msaxiobTa didi SemoqmedebiTi potenciali. daibada

    msaxiobTa legendaruli Taoba, romlebmac gansazRvres XX saukunis 60-

    70-ian wlebamde qarTuli Teatris SemoqmedebiTi saxe.

    studiebSi ZiriTadad kvlav a.axmeteli da k.marjaniSvili

    agrZelebdnen muSaobas. amitom msaxiobTa Semdgomi pleadac sergo

    zaqariaZe, giorgi SavguliZe, Tamar baqraZe, nunu maWavariani, giorgi

    saRaraZe, valerian doliZe Tu sxvebi swored am studiuri muSaobiT da

    TeatrSi ganxorcielebuli rolebiT, am bumberaz reJisor-pedagogebTan

    xvewdnen profesionalur dones da imaRlebdnen ostatobas. kote

    marjaniSvilis gardacvalebis Semdeg, marjaniSvilis studias saTaveSi

    misi mowafeebi: uSangi CxeiZe, Salva RambaSiZe da dodo anTaZe Caudgnen.

    rusTavelis Teatris studias axmetelis daRupvis Semdeg erTxans akaki

    vasaZe kurirebda. im periodSi es studia aWarisTvis axal samsaxiobo

    kadrebs amzadebda. saWiro iyo reJisori, romelic studielebTan

    sadiplomo speqtaklsac ganaxorcielebda da Tan maT gahyveboda

    samuSaod baTumSi, raTa ukve TeatrSi gaegrZelebinaT Semdgomi

    daostateba. aseTad a.vasaZem SearCia arCil CxartiSvili, romelic

    erTxans a.axmetelis TanaSemwed muSaobda rusTavelis TeatrSi. im

    periodSi ki CeCneTSi Teatrs xelmZRvanelobda. a.CxartiSvilis muSaoba

    baTumSi axali etapi iyo Teatris istoriisa. studielebis iusuf

    kobalaZis, nunu TeTraZis, murad xinikaZis, Tamar sulxaniSvilis da

    sxvaTa saxelebi mTels saqarTveloSi gaxda cnobili. akaki vasaZis

    winaSe idga ori mniSvnelovani sakiTxi: a.axmetelis daxvretis Semdeg,

    rusTavelis Teatric gadasarCeni iyo da studiac. irakli gamrekelis

    rCeviT man TeatrSi moiwvia sruliad axalgazrda dimitri aleqsiZe. masve

    daevala studielebTan k.goldonis “sastumros diasaxlisis” dadgmac.

  • umaRlesi Teatraluri saswavleblis gareSe saqarTvelom didxans

    veRar gaZlo da ukve 1939 wels zemoTxsenebulisa da sxva studiebis

    bazaze aRorZinda SoTa rusTavelis saxelobis Teatraluri instituti.

    Tavi IV

    qarTuli saTeatro pedagogikis

    ganviTarebis etapebi

    akaki xoravasa da akaki faRavas iniciativiT isev daisva sakiTxi

    saTeatro umaRlesi saswavleblis aRdgenis Taobaze. kvlav SoTa

    rusTavelis TeatrTan arsebuli studiis bazaze unda Seqmniliyo es

    umaRlesi saswavlebeli. Tumca gansxvavebiT 1923 wlisa, im periodisaTvis

    ukve ara erTi da ori Teatraluri saswavlebeli iyo sabWoTa kavSirSi

    da saswavlo gegmebis, meTodologiis, kaTedrebad Camoyalibebisa da sxva

    administraciul-organizaciuli sakiTxebis mogvareba centralizebulad

    moskovidan imarTeboda. a.xorava institutis reqtorad dainiSna,

    proreqtorebad a.faRava da a.kiknaZe. Seiqmna institutis samecniero

    sabWoc, romlis SemadgenlobaSic Sevidnen pavle ingoroyva, Salva

    dadiani, ioseb griSaSvili, irakli abaSiZe, simon Ciqovani, giorgi

    CubinaSvili, veriko anjafariZe, daviT kakabaZe, iona tuskia, dimitri

    janeliZe, maliko mrevliSvili, mixeil Wiaureli, konstantine kapaneli,

    grigol kilaZe, besarion JRenti da sxvebi. msaxiobis ostatobis kaTedra

    Caibara akaki vasaZem. man samsaxiobo fakultetze pedagogebad moiwvia

    dimitri aleqsiZe da axalgazrda giorgi tovstonogovi, romelic

    sxvadasxva dros muSaobda Tbilisis rusul mozard mayurebelTa

    Teatrsa da a.griboedovis saxelobis TeatrSi.

    dimitri aleqsiZe da giorgi tovstonogovi!

    swored am ori reJisor-pedagogis SemoqmedebiTi memkvidreoba gaxda

    Tanamedrove qarTuli sareJisoro da samsaxiobo Zalebis momzadebis

    safuZveli.

    miuxedavad centralizebuli sakavSiro saswavlo gegmebisa, romlis

    ganxorcielebis uzrunvelyofac davalebuli hqondaT saqarTvelos

  • respublikis umaRles saswavleblebs, pedagog-Semoqmedni yovelTvis

    axerxebdnen studentTaTvis saswavlo procesi dResaswaulad gadaeqciaT.

    dResaswaulis arsi garToba sulac ar iyo, aramed sakuTari profesiis

    Rrmad Seswavla analizisa da inteleqtualuri bazis gazrdis

    safuZvelze.

    “sta