MENAXHIMI I PRODHIMIT TÃ‰ PRODUKTEVE NÃ‰ …

University of Business and Technology in Kosovo University of Business and Technology in Kosovo

UBT Knowledge Center UBT Knowledge Center

Theses and Dissertations Student Work

Spring 4-2020

MENAXHIMI I PRODHIMIT TË PRODUKTEVE NË NDËRMARRJET MENAXHIMI I PRODHIMIT TË PRODUKTEVE NË NDËRMARRJET

VENDORE – PLANI I BIZNESIT RAST STUDIMI-INDUSTRIA E VENDORE – PLANI I BIZNESIT RAST STUDIMI-INDUSTRIA E

MISHIT “CALABRIA NATURA” MISHIT “CALABRIA NATURA”

Jetë Selimi University for Business and Technology - UBT

Follow this and additional works at: https://knowledgecenter.ubt-uni.net/etd

Part of the Business Commons

Recommended Citation Recommended Citation Selimi, Jetë, "MENAXHIMI I PRODHIMIT TË PRODUKTEVE NË NDËRMARRJET VENDORE – PLANI I BIZNESIT RAST STUDIMI-INDUSTRIA E MISHIT “CALABRIA NATURA”" (2020). Theses and Dissertations. 1924. https://knowledgecenter.ubt-uni.net/etd/1924

This Thesis is brought to you for free and open access by the Student Work at UBT Knowledge Center. It has been accepted for inclusion in Theses and Dissertations by an authorized administrator of UBT Knowledge Center. For more information, please contact [email protected].

https://knowledgecenter.ubt-uni.net/

https://knowledgecenter.ubt-uni.net/etd

https://knowledgecenter.ubt-uni.net/student

https://knowledgecenter.ubt-uni.net/etd?utm_source=knowledgecenter.ubt-uni.net%2Fetd%2F1924&utm_medium=PDF&utm_campaign=PDFCoverPages

http://network.bepress.com/hgg/discipline/622?utm_source=knowledgecenter.ubt-uni.net%2Fetd%2F1924&utm_medium=PDF&utm_campaign=PDFCoverPages

https://knowledgecenter.ubt-uni.net/etd/1924?utm_source=knowledgecenter.ubt-uni.net%2Fetd%2F1924&utm_medium=PDF&utm_campaign=PDFCoverPages

mailto:[email protected]

Kolegji UBT Fakulteti për Menaxhment, Biznes dhe Ekonomi

MENAXHIMI I PRODHIMIT TË PRODUKTEVE NË NDËRMARRJET VENDORE – PLANI I BIZNESIT

RAST STUDIMI-INDUSTRIA E MISHIT “CALABRIA NATURA”

Shkalla Bachelor

Jetë Selimi

Prill / 2020 Prishtinë

Kolegji UBT Fakulteti për Menaxhment, Biznes dhe Ekonomi

Punim Diplome Viti akademik 2016-2017

Jetë Selimi

MENAXHIMI I PRODHIMIT TË PRODUKTEVE NË NDËRMARRJET VENDORE – PLANI I BIZNESIT

RAST STUDIMI-INDUSTRIA E MISHIT “CALABRIA NATURA”

Mentori: Dr.sc Osman Sejfijaj

Prill / 2020

Ky punim është përpiluar dhe dorëzuar në përmbushjen e kërkesave të pjesshme

për Shkallën Bachelor

I

ABSTRAKT

Në kohën e sotme ku ne po jetojmë biznesi dhe ndërmarrjet biznesore kryesisht ndërmarrjet

tregtare janë gjithmonë e më shumë në rritje, e sidomos në Republikën e Kosovës, që ndoshta

edhe pse vend i vogël, pjesa e të bërit biznes nuk mungon dhe është mjaftë e madhe. Duke u

përsosur secili në mënyrën e tyre ne tani hasim në shumë ndërmarrje biznesore si ato të vogla, të

mesme por edhe nga ato të mëdha si në Industri.

Megjithëse egziston një numër i madh i bizneseve, të bërit biznes është mjaftë sfiduese e

sidomos kur sot të arrish të mbijetosh duke luftuar konkurrencën dhe papritshmëritë që të dalin

përpara e bëjnë shumë të vështirë.

E gjithmonë të arrish të kesh sukses duhet që pas suksesit të rreshtohen shumë faktorë të cilët

janë pjesë kyqe që biznesi të ketë arritje. Një ndër kushtet e domosdoshme të ndërmarrjet për

arritjen e objektivave dhe sigurimin e avantazhit konkurues në ambientin e biznesit të cilat

mbajnë ndër vete qdo hap dhe qdo pjesë të veprimeve është Plani i Biznesit.

Ky punim trajton pikërisht si temë kryesore funksionimin dhe menaxhimin e prodhimit të

produkteve në ndërmarrjet vendore, me krijimin e një Plan Biznesi në industritë e prodhimit të

mishit në vend, ku si rast studimi do të marrim Industrinë e Mishit Calabria “Natura”.

Duke u ndjekur nga objektivi kryesorë, ne nëpërmjet metodës së hulumtimit e cila do të zbatohet

në këtë punim kemi arritur të përpilojmë një Plan Biznesi si dokument të rëndësisë së lartë e cila

do ta pasyroj ndërmarrjen në mënyrë të detajuar.

II

MIRËNJOHJE/FALENDERIME

Puna e vazhdueshme e pandalur dhe hulumtimet e shumta që më kanë ndjekur që nga fillimi e

deri në përfundimin e këtij punimi janë arsyje e zhvillimit të diturisë time sa i përket fushës së

biznesit, por në anën tjetër qëndrojnë persona pa të cilët puna dhe vullneti im do të ishte i

pamundur.

Në rradhë të parë jamë e pafundësisht e lumtur dhe falemderuese për familjen time të ngushtë,

prindërit e mi dhe të fejuarin tim të cilët ishin dhe vazhdojnë të qëndrojnë afër meje duke më

mbështetur në qdo hap të jetës.

Një falemderim i veqantë i takon mentorit Prof.Dr.sc Osman Sejfijaj, i cili më ofroi ndihmë,

mbështetje akademike në qdo moment për një punë të suksesshme gjatë këtij punimi.

Shpreh mirënjohje edhe për të gjithë pedagogët e fakultetit UBT, kontributi i të cilëve më ka

pasuruar me njohuri të fushave të ndryshme të ekonomisë.

Gjithashtu falemnderoj përzemërsisht kompaninë e njohur vendore “CALABRIA” që më

mbështeti me informata të nevojshme për realizimin e këtij projekti.

Për fund mund të them se të gjithë këta që përmenda më lartë janë pjesë kontribuese në

ndërtimin e autobiografisë sime në aspektin edukativ-arsimor, ju faleminderit.

III

PËRMBAJTJA

LISTA E FIGURAVE ................................................................................ V

LISTA E TABELAVE .............................................................................. VI

LISTA E GRAFIKAVE........................................................................... VII

FJALORI I TERMAVE .........................................................................VIII

1 HYRJE ....................................................................................................1

1.1 Qëllimi i hulumtimit .................................................................................................. 1

2 SHQYRTIMI I LITERATURËS ............................................................3

2.1 Përkufizimi i produktit ............................................................................................... 3

2.2 Prodhimi dhe menaxhimi i operacioneve .................................................................... 4

2.3 Menaxhimi i prodhimit të produkteve ......................................................................... 6

2.4 Ndërmarrjet prodhuese në Kosovë .............................................................................. 6

2.5 Mardhënia mes investimeve në teknologji dhe performances financiare tek kompanitë

prodhuese ............................................................................................................................ 9

2.6 Përkufizimi i Planit të Biznesit ...................................................................... 10

2.6.1 Nevoja për të pasur një Plan Biznesi .................................................................. 11

5.1.1 2.6.2 Përmbajtja e Planit të Biznesit................................................................... 12

3 DEKLARIMI I PROBLEMIT ............................................................. 16

4 METODOLOGJIA.............................................................................. 18

4.1 Instrumentet ............................................................................................................ 18

5 REZULTATET ................................................................................... 20

5.1 Rasti i studimit: Industria e mishit Calabria “ Natura” ............................................... 20

5.1.1 Historiku i Kompanisë CALABRIA SH.P.K...................................................... 20

5.2 Industria e Mishit Calabria Sh.p.k ( IMC )............................................... 20

5.2.1 Përshkrimi i projektit ........................................................................................ 22

5.3 Pyetja e parë hulumtuese .......................................................................................... 22

IV

5.4 Pyetja e dytë hulumtuese .......................................................................................... 31

5.5 Pyetja e tretë e hulumtimit........................................................................................ 35

5.6 Pyetja e katërt hulumtuese........................................................................................ 41

5.7 Testimi i hipotezave ................................................................................................. 46

6 KONKLUZIONE DHE REKOMANDIME........................................... 55

7 REFERENCAT ................................................................................... 57

8 APPENDIXES..................................................................................... 60

V

LISTA E FIGURAVE

Figura 1. Produkti si mjet për arritjen e qëllimeve të prodhuesit dhe konsumumatorit................. 4

Figura 2. Përdoruesit e planit të biznesit. (MASHT, 2013) ...................................................... 12

Figura 3. Metodologjia e punës .............................................................................................. 18

Figura 4. Variabla e pavarur dhe e varur ................................................................................. 19

Figura 5. Pamja e jashtme e Industrisë Calabria “Natura”........................................................ 21

VI

LISTA E TABELAVE

Tabela 1. Toka....................................................................................................................... 22

Tabela 2. Harmonizimi i kërkesave të masës me ato të projektit (Agjensia për zhvillimin e

bujqësisë, 2019)..................................................................................................................... 25

Tabela 3. Informata teknike dhe financiare (Agjensia për zhvillimin e bujqësisë, 2019) ........... 28

Tabela 4. Përshkrimi i blerjeve të kryera përmes projektit ....................................................... 32

Tabela 5. Orari për shpërndarje .............................................................................................. 33

Tabela 6. Furnizuesit potencial të aplikuesit............................................................................ 35

Tabela 7. Klientët potencial ................................................................................................... 36

Tabela 8. Numri i biznesve të produkteve të mishit të regjistruara në Kosovë ( ARBK,2016) ... 37

Tabela 9. Kompanitë aktuale të prodhimit të mishit që veprojnë në Kosovë (ARBK) ............... 38

Tabela 10. Prodhimi vjetor..................................................................................................... 40

Tabela 11. Shpenzime të detajuara të pranueshme................................................................... 42

Tabela 12. Rrjedha e parasë ................................................................................................... 43

Tabela 13. Bilanci i gjendjes .................................................................................................. 44

Tabela 14. Kthimi i investimeve ( IMC NATURA)................................................................. 45

Tabela 15. Përgjigjjet e të anketuarëve me përqindje mbi totalin e përgjigjjeve për pyetjen: „ A

ka kryer industria investime më përpara në teknologjinë e prodhimit ?”................................... 46

Tabela 16. Testimi i hipotezës H0: Rritja e shpenzimeve në mungesë të investimeve nuk ndikon

ne zvogëlimin e të hyrave ...................................................................................................... 53

Tabela 17. Testimi i hipotezës HA: Rritja e shpenzimeve ne mungesë të investimeve ndikon në

zvogëlimin e të hyrave ........................................................................................................... 53

VII

LISTA E GRAFIKAVE

Grafiku 1. Ndarja e bizneseve sipas madhësisë. (ATK, 2013) .................................................... 8

Grafiku 2. Ndarja e Bizneseve sipas veprimtarive kryesore. (ATK,2013)................................... 9

Grafiku 3. Raporti mes shpenzimeve dhe të hyrave para investimeve...................................... 47

Grafiku 4. Ndikimi rritjes së shpenzimeve në të hyrat e industrisë ........................................... 48

Grafiku 5. Nevoja e kryerjes së investimeve në industri .......................................................... 49

Grafiku 6. Rritja e të hyrave me rastin e investimeve .............................................................. 50

Grafiku 7. Arsyjet pse industria ka nevojë për investim........................................................... 51

Grafiku 8. Sektorët ku industria ka nevojë të investoj më së shumti ......................................... 52

VIII

FJALORI I TERMAVE

SH.P.K – Shoqëri me përgjegjësi të kufizuara

HACCP- Hazard Analysis and Critical Control Points

ISO22000 – Certifikatë për produktet e mishit

IMC – Industria e Mishit Calabria

1

1 HYRJE

Një nga treguesit e zhvillimit ekonomik mund të jetë se sa të konsumueshme janë produktet

vendore, e jo rrallë herë bëhen thirrje të shumta për konsumimin e atyre produkteve.

Kjo rrjedh nga ajo qfarë shohim qdo ditë, dhe ka shumë raste ku produkti vendor nuk

konsumohet sa duhet për shkaqe të ndryshme.

Në mënyrë që të kemi zhvillim industrial e që kjo qon në shumë benefite si krijimet e vendeve të

punës, ndërmarrjet vendore kanë nevojë për përkrahjen e blerësve vendorë.

Prodhimi i produktit dhe mënyra e prodhimit të atij produkti është proces kryesor në krijimin e

cilësisë së atij produkti. Për këtë arsyje njohja e prodhimit, proceseve të prodhimit qon drejt

përceptimit se sa produktet vendore duhet përdorur.

Produktet vendore te cilat janë me numër të lartë në treg, shpesh edhe anashkalohen pasi kushtet

në të cilat punojnë shumë ndërmarrje nuk janë mjaftë të përshtatshme.

Në rrugëtimin e suksesit është e nevojshme që të kemi përshkrim të qartë dhe të detajuar të

procesit të prodhimit të produkteve vendore në mënyrë që të njerëzit të kuptojnë rëndësinë dhe

vlerat e produkteve që sjell vendi i tyre.

Motivi im i cili më kanë shtyrë të punoj një punim diplome lidhur me Planin e Biznesit është që

të jap kontributin modest në hulumtimin dhe ofrimin e zgjedhjeve të sfidave të prodhuesëve

vendor.

Poashtu është pikërishtë arsyeja e lartëpërmendur; të ndikoj në njohjen e produkteve vendore dhe

kapaciteteve të cilat industritë vendore i posedojnë.

Kontributi modest i hulumtimit dhe analizave të paraqitura do të ndihmojnëtë tjerët të kenë

mundësi të fitojnë njohuri për zhvillimin e një industrie të mishit e cila vepron në vendin tonë.

1.1 Qëllimi i hulumtimit

Qëllimi i këtij hulumtimi është të kuptuarit si funksionon menaxhimi i prodhimit të produkeve

vendore me anën e një Plan Biznesi dhe si ti trajtojmë të gjitha pikat të cilat janë kyqe në

krijimin e planit. Në pregaditjen dhe përpilimin më të lehtë të punimit, ky projekt do të ndahet në

2

disa faza siq janë:

➢ Përkufizimi i produktit

➢ Prodhimi dhe menaxhimi i operacioneve

➢ Menaxhimi i prodhimit të produktit

➢ Ndërmarrjet prodhuese në Kosovë

➢ Mardhënia mes investimeve në teknologji dhe performances financiare tek kompanitë

prodhuese

➢ Përkufizimi i Planit të Biznesit

➢ Nevoja për të pasur një Plan Biznesi

➢ Përmbajtja e Planit të Biznesit

3

2 SHQYRTIMI I LITERATURËS

2.1 Përkufizimi i produktit

Definicion mbi produktin mund të jepet nga këndvështrimi ekonomik dhe teknologjik. Prandaj

ekzistojnë disa definicione të ndryshme për produktin, nga të cilat këtu do të do të përmendim

ato më të thjeshtat. Produkti paraqet rezultat veprimtarisë së ndërmarrjes prodhuese. Në të

shumtën e rasteve ky është rezultat fizik (material) i punës së ndërmarrjes. D.m.th. se produkt

quhet objekti që ka kaluar nëpër të gjitha fazat e prodhimtarisë. (Bogeska, 2013)

Produkti është mjeti i komunikimit me konsumatorët dhe mjetë e realizimit të qëllimeve të

programit prodhues si dhe të konsumatorëve. Nga këndvështrimi ekonomik me termin produkt

kuptohet edhe si rezultat përfundimtar i veprimtarisë prodhuese, i cili në dallim prej shërbimeve,

ekziston edhe pas mbarimit të procesit të prodhimit të tij dhe me formën materiale të tij dhe me

vetitë e tij plotëson disa nga nevojat shoqërore. (Bogeska, 2013)

Produkt është tërësia fizike e thjeshtë, e vërtetë e cila mundet të shitet ose të blihet. Prandaj duhet

të diferencohen tre nivelet e produktit siç janë: Produkti bazë, produkti faktik dhe produkti i

përmirësuar.

Produkti bazë (themelor) nuk është produkti fizik i vërtetë, ngase nuk mund të preket. Ky në

realitet është dobia që i ofrohet blerësve.

Produkti faktik është produkti fizik i vërtetë, i cili në vete ngërthen pesë karakteristika edhe

këto: stili, dizajni, niveli i kualitetit, emrin në tregti dhe ambalazhin.

Produkti i përmirësuar është produkti faktik me të gjitha shërbimet që mund të ofrohen bashkë

me te, siç janë: garancia, servisimi, dërgesa pa pagesë, instalimi dhe udhëzimi si të përdoret

produkti i dhënë.

Qëllimi kryesor i çdo ndërmarrjeje është që të plotësojë kërkesat e konsumuesve. Konsumuesit

kërkojnë produktin e atillë nga i cili kanë dobi dhe shpeshherë janë të gatshëm që të paguajnë më

4

shumë për markën që i zgjedh problemet e tyre. Prandaj, çdo ndërmarrje synon të realizojë një

kombinim midis kualitetit dhe kuantitetit të produkteve në programin e prodhimtarisë së saj, që

më mirë do t’u përgjigjet mundësive ekzistuese të ndërmarrjes dhe kushteve të tregut. (Bogeska,

2013)

Figura 1. Produkti si mjet për arritjen e qëllimeve të prodhuesit dhe konsumumatorit

Burimi: (Bogeska, 2013)

2.2 Prodhimi dhe menaxhimi i operacioneve

Në kohën e sotme gjithnjë e më shumë përdoret termi sistemi prodhues. Ky është sistem ku bëhet

transformimi i resurseve hyrëse (materialeve, energjisë, informatave) në resurset dalëse

(prodhimi, hedhurina, mjete financiare nga shitja e prodhimeve të gatshme, informatat), ku

marrin pjesë edhe resurset e brendshme të sistemit (njerëzit, mjetet etj.)

Në një ndërmarrje prodhuese bëhen aktivitete që janë në lidhshmëri direkte me prodhimtarinë,

por edhe aktivitete që në mënyrë indirekte janë në lidhje të ngushtë me prodhimtarinë.

Aktivitetet, që me prodhimtarinë janë të lidhura në mënyrë indirekte, realizohen në disa sektorë

të dhënë, shërbime, reparte që për detyrë primare kanë që me punën e tyre të kontribuojnë që

sistemi prodhimtarisë të punojë rregullisht dhe në kohën e duhur. (Bogeska, 2013)

Menaxhimi i operacioneve është një shkencë, fushë apo lëmi që merret me menaxhimin e

Produkti

Qëllimet e

prodhuesit

Nevojat e

ndërmarrjes

Gjendja e

tashme e

konsumuesit

Kërkesat e

konsumuesit

Qëllimet e

konsumuesit

Gjendja e

tashme e

prodhuesit

5

procesit të transformimit të hyrjeve në dalje, ku hyrjet në proces janë burimet e transformueshme

(materialet, informatat, klientët) dhe burimet transformuese (stafi dhe asetet), kurse daljet nga

procesi janë produktet, shërbimet apo edhe rezultatet. Menaxhimi i operacioneve është një

funksion qëndror i çdo organizate/biznesi që menaxhon prodhimin e produkteve apo krijimin e

shërbimeve dhe që mund të i takoj sektorit privat, sektorit publik apo atij publiko-privat. (Slack,

2010)

Menaxhimi i Operacioneve (MO) përfaqëson atë funksion të biznesit që planifikon, organizon,

drejton dhe kontrollon burimet që nevojiten për të prodhuar produktet dhe shërbimet e

kompanisë. Planifikimi jep bazat për aktivitetet në të ardhmen duke hartuar strategjitë, duke

përcaktuar qëllimet dhe një pjesë të konsiderueshme të planifikimit e përbën zgjedhja e mallrave

dhe shërbimeve që një organizate ofron dhe projektimi i këtyre mallrave dhe shërbimeve për të

përmbushur nevojat e klientëve të mundshëm.

Menaxhimi i operacioneve përbën një ndër funksionet kryesore të çdo kompanie. Ai përbën të

vetmin mjet nëpërmjet të cilit menaxheret mund të ndikojnë direkt në vlerën që i jepet të gjithë të

interesuarve - klientëve, punonjësve, investitorëve dhe shoqërisë. Kjo është e vërtetë si për

kompanitë e mëdha apo të vogla, si për ato kompani që prodhojnë produkte ashtu edhe për ato që

ofrojnë shërbime, si për kompanitë me qëllim fitimin ashtu edhe për ato jo me qëllime

fitimprurëse. (Panariti, 2008)

Që menaxhimi i operacioneve të jetë i suksesshëm ai duhet të shtojë vlerë gjatë procesit të

transformimit. Termi vlerë e shtuar përdoret për të përshkruar rritjen neto ndërmjet vlerës finale

të produktit dhe vlerës së gjithë inputeve. Sa më e madhe të jetë vlera që shtohet aq më produktiv

është biznesi. Një ndër mënyrat e mundshme të rritjes së vlerës është reduktimi i kostos së

aktiviteteve në procesin e transformimit. Aktivitetet që nuk shtojnë vlerë konsiderohen si

harxhim i kotë, këtu mund të përfshihen punë, pajisje dhe procese të caktuara. Gjithashtu, përveç

shtimit të vlerës operacionet duhet të jenë efiçiente.

Efiçienca nënkupton të qenurit në gjendje për të kryer mirë aktivitetet dhe me koston më të ulët

të mundshme. Një rol i rëndësishëm i operacioneve është të analizohen të gjitha aktivitetet, të

eliminohen ato që nuk shtojnë vlerë dhe të ristrukturohen proceset dhe punët për të arritur një

6

efiçience më të madhe.

Mjedisi i sotëm i biznesit është dhe po bëhet gjithnjë e më tepër konkurrues duke e bërë në këtë

mënyrë rolin e menaxhimit të operacioneve si me të rëndësishmin për rritur konkurueshmërinë

nëpërmjet përmirësimit të vlerës së rritur dhe efiçencës. (Panariti, 2008)

2.3 Menaxhimi i prodhimit të produkteve

Prodhimi është proces i kryer në fabrikë ose punëtori prodhuese nga ndërmarrjet të cilat

prodhojnë produkte të caktuara duke i kaluar disa lëndë të para të caktuara nëpër procese të

caktuara. Metodat e ndryshme të prodhimit mund të përdoren në sektorë të ndryshëm dhe

ekziston gjithashtu një strukturë prodhimi e cila standardizohet së bashku. Duke menaxhuar

prodhimin, kursehet edhe koha edhe kosto. (Isoft,2018)

Menaxhimi i prodhimit është një proces që duhet të integrohet me blerjen dhe shitjet. Për

dhënien e urdhërit për prodhimin e një porosie të marrë nga klienti, për porositjen e

repromaterialit nga furnitorët me qëllim realizimin e prodhimit, duhet të punohet në integrimin

me blerjet dhe shitjet. Pas dhënies së urdhërit për prodhim, edhe urdhërat e punës që do të

shkojnë në makina dhe planifikimi i personelit që do të punojë në këto makina janë gjithashtu të

rëndësishëm nga aspekti i llogaritjes së kostos dhe planifikimit të kohës. (ISoft, 2018)

2.4 Ndërmarrjet prodhuese në Kosovë

Tregtia vazhdon të mbetet aktiviteti ekonomik dominues në Kosovë. Nga rreth 150 mijë

ndërmarrje të regjistruara në Kosovë, mbi 50 për qind i takojnë sektorit të tregtisë.

Sipas të dhënave të fundit të Bankës Qendrore të Kosovës, nga 9805 ndërmarrje të reja

regjistruara në vitin 2018, prej tyre mbi 2.500 janë në sektorin e tregtisë, pasuar nga sektori i

prodhimit me 1.109, kurse numrin tjetër të ndërmarrjeve të reja të regjistruara e përbëjnë sektorët

tjerë.

7

Arsyeja pse pjesa dërmuese e ndërmarrjeve janë në sektorin e tregtisë, ka të bëjë se në tregti

nevojiten më pak investime dhe më pak kreativitet dhe inovacion në krahasim me shërbimet dhe

prodhimtarinë, ku duhet një planifikim i ndërlikuar dhe kosto për realizmin e një produkti të

caktuar. Fokusi i shumë bizneseve vetëm në sektorin e tregtisë dhe jo në sektorin e prodhimit, po

ndikon në bilancin negativ tregtar. (Gashi, 2019)

Bizneset prodhuese në Kosovë në vazhdimësi janë ballafaquar me një mjedis jo të kënaqshëm

biznesor. Në hulumtimet e bëra, ishin identifikuar barriera në të bërit biznes në Kosovë, siç është

mungesa e përkrahjes shtetërore, konkurrenca jo e drejtë e shkaktuar nga evazioni fiskal dhe

ekonomia joligjore, si dhe furnizimi jostabil me energji elektrike . (Rukiqi, 2019).

Sektori prodhimit të ushqimit dhe pijeve është duke shënuar progres të konsiderueshëm në

zhvillim dhe është duke e zgjeruar shtrirjen e vet në tregun vendor si dhe është duke depërtuar

në tregun e BE-së.

Përparim evident të sektorit të ushqimit shihet te industria përpunuese ushqimore (duke filluar

nga prodhimi i lëndës së parë e deri te prodhimet finale), vlen të ceken prodhimet nga përpunimi

i pemëve dhe perimeve, lëngjeve nga këto pemë, konditori, pasterizimi dhe perimet e ngrira. Të

gjitha këto prodhime kanë gjetur plasman në tregun vendor dhe janë duke ndikuar dukshëm në

zëvendësim e importeve si dhe në rritje të BPV. (Alija, 2014)

Sektori i prodhimit të ushqimit kryesisht përbëhet nga ndërmarrjetmikro me më pak se 9

punonjës (65%), vijuar nga kompanitë e vogla (që punësojnëndërmjet 10 dhe 49 punonjës)

(24%), gjersa 10% të kompanive janë të mesme (tëcilat kanë ndërmjet 50 dhe 259 punonjës).

(ATK, 2013)

8

Grafiku 1. Ndarja e bizneseve sipas madhësisë. (ATK, 2013)

Industria e përpunimit të ushqimit në Kosovë është e ndarë në nën sektorët vijues: perime dhe

pemë, drithëra, bimë dekoruese dhe bimë mjekësore, vreshtaria, mishi dhe qumështoret. Të

dhënat nga ARBK tregojnë se 1,200 kompani janë regjistruar në këtë sektor gjatë viteve të

fundit, që përbën 7% të gjithsej kompanive të regjistruara në Kosovë. Megjithatë, duke pasur

parasysh se bujqësia karakterizohet me shkallën më të lartë të informalitetit (Riinvest, 2009),

numri aktual i kompanive që operojnë në sektor mund jetë edhe më i lartë. Veprimtaria e

regjistruar më së shpeshti është prodhimi i bukës, brumërave të freskëta dhe ëmbëlsirave.

Për sa i përket bizneseve aktive, të dhënat nga ATK zbulojnë që më 2012, 816 kompani kanë

qenë aktive, nga të cilat 500+(61%) kanë vepruar në nënsektorin e prodhimit të bukës,

brumërave të freskëta dhe ëmbëlsirave. Kompanitë që merren me përpunimin e drithërave dhe

grurit zënë 20.1% të tregut, gjersa përpunimi i pemëve dhe perimeve përbën 15.4% të tregut.

Kompanitë që janë aktive në përpunimin e produkteve të qumështit, akullores dhe çokollatës

përbëjnë gati 6% të tregut, kafja, qaji, erëzat me 5.0% të tregut, vaji, uji 2.8%, verërat, brira me

2.4% dhe produktet e mishit me 1.3% të tregut. (ATK, 2013)

Ndarja e bizneseve sipas madhësisë

Të mëdha (>249punonjës)

Të mesme (50-249punonjës)

Të vogla (10-49 punonjës)

Mikro (< 9 punonjës)

9

Grafiku 2. Ndarja e Bizneseve sipas veprimtarive kryesore. (ATK,2013)

2.5 Mardhënia mes investimeve në teknologji dhe performances financiare tek

kompanitë prodhuese

Të gjithë e dimë që nëse bën të njëjtat gjëra, merr të njëjtat rezultate. Por në një treg dinamik, të

bërit e të njëjtave gjëra do të çojë në një përkeqësim të rezultatit financiar. Kështu lind nevoja e

investimit në një fushë që do ta çojë biznesin një hap përpara. Çdo investim për kompaninë është

një vendim i rëndësishëm që kërkon kohë dhe studim të situatës.

Investimi në teknologji është akoma më shumë se kaq, pasi në këtë fushë zhvillimi është shumë i

shpejtë. Investimi në teknologji konsiderohet një avantazh konkurrues pasi klientët e shohin

biznesin më të besueshëm nga pikëpamja e sigurisë së produktit. Çdo investim në fushën

teknologjike që bëhet në një moment të caktuar kërkon minimalisht 6 muaj për tu implementuar

nga konkurrentët duke ofruar një avantazh të konsiderueshëm. (Workspace, 2016)

Në literatura të ndryshme, investimet në teknologji njihen si elemente të një procesi rikombinimi

burimesh për të gjeneruar inovacion. Nisur nga vitet 1995, u ndërmorën shumë studime lidhur

me avantazhet që ofronte investimi në teknologji tek kompanitë. Për një pjesë të madhe

Produkte të mishit

Verë,birrë

Vaj, ujë

Kafe,qaj erëza

Produkte të qumshtit

Pemë dhe perime

Drithëra dhe bukë

Biskota dhe bukë

10

kompanish shumë burime alokohen drejt investimit në teknologji. Ky investim bëhet me besimin

e kthimeve më të larta në të ardhmen.

Në këtë studim tregohet ndikimi i investimit në teknologji tek performanca për kompanitë

prodhuese. Studimi ka marrë në vrojtim të dhënat e 33 kompanive në një zgjatje kohore prej 6

vjetësh. Variablat e marrë në shqyrtim janë rritja e shitjeve, kthimi nga aktivitetet dhe dy matës

të produktivitetit. Rezultatet treguan që përdorimi i lartë i investimeve teknologjike lidhet me një

performancë të lartë të firmës në 6 vite, duke rritur përfitimet e kompanisë minimalisht 3-5%,

ndërsa fillon të bjerë lehtësisht deri në një rezultat neutral për në numër më të ulët të viteve.

Studimi tregoi që investimet në teknologji që në fazat e hershme e ndihmojnë kompaninë të ketë

avantazh konkurrues në treg, duke e ulur këtë avantazh kur teknologjia e re implementohet në një

periudhë të mëvonshme. (Weill, 1992)

2.6 Përkufizimi i Planit të Biznesit

Plani i biznesit është një përmbledhje e shkruar e aktivitetit të propozuar të sipërmarrësit, e

detajeve operacionale dhe financiare të tij, e strategjive të tij të marketingut, e aftësive dhe e

zotësive të menaxherëve të tij. Plani i biznesit përmirëson kontrollin menaxherial mbi

ndërmarrjet dhe shmang gabimet që ju çojnë në falimentimin e biznesit. (Drejtoria e Zhvillimit

Ekonomik, 2018)

Një Plan biznesi përkufizohet gjithashtu si hartë rrugore që ofron udhëzime në mënyrë që një

biznes të mund të planifikojë të ardhmen e tij dhe e ndihmon atë të shmangë vështirësitë që

ndodh të shfaqen. Koha që një ndërmarrje kalon duke e bërë planin e tyre të biznesit të plotë dhe

të saktë, dhe duke e mbajtur atë të azhurnuar, është një investim që paguan dividentë të mëdhenjë

në planin afatgjatë. (Entrepreneur, 2020)

Plani i biznesit paraqet mënyrën me anën e se cilës planet e ndërmarrësit do të shfrytëzojnë

mundësinë që ekziston. Një plan biznesi shpjegon elementet kryesore për sukses apo për

11

dështim. Ai ndihmon t'u paraprihet situatave të ndryshme që mund të ndodhin. Plani i biznesit

duhet parë si një proces në vazhdim për menaxhimin e çdo biznesi. Shkrimi i një plan biznesi

është në radhë të parë një proces në vazhdim dhe në radhë të dytë një produkt apo një rezultat.

(MASHT, 2013)

2.6.1 Nevoja për të pasur një Plan Biznesi

Plani i biznesit paraqet projektin e biznesit. Nëse do të donim të ndërtonim një shtëpi nuk do të

donim të merrnim thjeshtë një hapsirë boshe dhe të fillonim ndërtimin. Fillimi i një biznesi pa e

pasur një plan biznesi është po aq i rrezikshëm. Megjithatë shpesh ndodh që edhe kur krijohet një

plan biznesi të përdoret vetëm në fillim dhe pastaj mbetet anash. Plani i biznesit është listë e cila

duhet krijuar dhe kontrolluar në qdo kohë.

Plani i biznesit ndryshon me kalimin e kohës kur biznesi zhvillohet, dhe qdo biznes i mire-

organizuar ka të përpiluara plane të shumta biznesi, pasi objektivat e tij ndryshojnë. Në fazën e

rritjes, një plan biznesi i azhurnuar është i dobishëm për parashikimin apo mbledhjen e kapitalit

shtesë për zgjerim. (Ward, 2020)

Egzistojnë disa arsye të cilat e bëjnë Planin e biznesit të domosdoshëm për zhvillimin e

kompanisë:

Sigurohet një udhëzues për kompaninë - Përgaditja e një plani të biznesit është mundësi e

qëlluar që të paraqitet një plan strategjik i biznesit në letër në mënyrë që të shqyrtohet a është

idea e duhur apo jo, para se të aplikohet në realitet ku dëmi do të ishtë shumë i madh.

Një matës me të cilin matet puna – Kur të shkruhet plani, personeli kryesor i kompanisë do të

mbikqyrë punën, duke e krahasuar me përparimin aktual, përkundër asaj se qfarëështë

planifikuar. (Metushi, 2012)

Plani biznesit përmban në vete edhe dy arsye kryesore të cilat janë të nëvojshme për të shkruar

një plan biznesi: Për të krijuar një dokument shitje për t'ua shpërndarë të tjerëve të interesuar që

12

janë jashtë biznesit dhe për të siguruar një dokument të qartë të qëllimeve dhe strategjive të

brendshme. (MASHT, 2013)

Figura 2. Përdoruesit e planit të biznesit. (MASHT, 2013)

2.6.2 Përmbajtja e Planit të Biznesit

Çdo plan i biznesit duhet të shkruhet qartë duke e vendosur lexuesin në shënjestër. Është e

preferueshme të shkruhet me paragrafe të shkurtëra, të përfshihen diagrame, skica, foto, lista,

tabela, etj. Poashtu, ndërmarrësit duhet të jenë të kujdesshëm që në plan janë përfshirë të gjitha

aspektet e biznesit.

Më poshtë, janë të paraqitura pjesët që duhet të përfshihen në planin e biznesit:

Përmbledhja ekzekutive - Zakonisht kjo është pjesa e parë e planit të biznesit.Kjo pjesë i ofron

lexuesit një përmbledhje të përgjithshme të biznesit duke mos hyrë në analiza të thella. Edhe pse

kjo është pjesa më e rëndësishme e planit të biznesit, ekspertët sugjerojnë që kjo pjesë të

shkruhet në fund.

Plani i

Biznesit për

ndërmarrjen

Menaxhimi

Punonjësit

Klientët

Furnitorët

Investitorët

13

Zakonisht plani i biznesit përgatitet për një qëllim të caktuar. Pasi që të përfundohen të gjitha

detajet tjera në pjesët tjera të planit, është më lehtë të shkruhet përmbledhja ekzekutive dhe t’i

përshtatet qëllimit të caktuar për çfarë është përgatitur plani i biznesit, qoftë ajo financimi

përmes kredisë, kërkesa për financim pranë investitorëve apo prezentimi i idesë së biznesit pranë

partnerëve strategjik potencial.

Përshkrimi i kompanisë - Kjo pjesë përshkruan qëllimet e biznesit dhe mënyrën se si do të

plotësohen nevojat e tregut. Përshkrimi i kompanisë poashtu do të duhej të përshkruante

përparësitë konkurruese të biznesit që ndërmarrësi mendon se do ta bëjnë biznesin më të

suksesshëm.

Analiza e tregut - Analiza e tregut përshkruan hulumtimin e tregut që ndërmarrësi ka bërë,

përfshirë specifikat e tregut të synuar dhe arsyet që ndikojnë që segmenti i caktuar i tregut të jetë

i interesuar për produktin apo shërbimin. (MDA Foundation, 2016)

Klientët dhe klientët potencial duhet të identifikohen. Nevojat e klientit dhe plani se si mendon

ndërmarrësi të përballet me këto nevoja duhet të identifikohen. Madhësia reale e tregut duhet të

identifikohet. Poashtu duhet përfshirë pjesëmarrja aktuale dhe e planifikuar në treg.

Plani Operativ – Plani operativ paraqitet për të shpjeguar udhëheqjen e biznesit. Kjo përfshin

zhvillimin e produktit, sigurimin e materialit, teknikat e prodhimtarisë, shërbimet përkrahëse.

Procesi i prodhimtarisë bëhet duke përshkruar teknikat që përdoren për prodhim. Pjesa mbi

zhvillimin e produktit dhe grafikët janë mjete të dobishme kur prezantohen proceset e prodhimit.

Duhet të bëhet edhe përshkrimi fizik i fabrikë, duke përshkruar se ku gjendet, sa është e madhe,

qfarë kapaciteti ka të planifikuar. (Metushi, 2012)

Organizimi dhe menaxhimi - Pas analizës të tregut, plani i biznesit do të përshkruajë mënyrën e

krijimit të organizatës biznesore. Do të prezantohen menaxherët e kompanisë dhe do të

përmblidhen aftësitë e tyre dhe përgjegjësitë kryesore të punës.

Duhet të përmendet nëse biznesi do të funksionojë si partneritet, një pronësi e vetme ose një

biznes me një strukturë të ndryshme pronësie. Nëse egziston një bord drejtorësh, do të duhet të

identifikohen anëtarët.

14

Produktet dhe shërbimet e ofruara – Nëse ndërmarrja nuk ka përfshirë fakte të mjaftueshme

në lidhje me produktet dhe shërbimet në përshkrimin e kompanisë, është e preferueshme të

përfshihen informacione shtesë rreth tyre në një seksion të veçantë. Qdo lexues i kësaj pjesë të

planit të biznesit duhet të dijë saktësisht se çfarë po planifikohet të krijohet dhe shitet, për sa

kohë do të zgjasin produktet dhe si do të plotësojnë ato një nevojë ekzistuese. (Dixon, 2018)

Këtu ofrohen përshkrime të produkteve dhe shërbimeve që ofrohen nga kompania.

Karakteristikat dhe detajet që veçojnë produktet e shërbimet e ndërmarrësit nga ato të

konkurrencës ndihmojnë lexuesin për të kuptuar më saktë ofertën e kompanisë.

Marketingu dhe shitja - Kjo pjesë ofron informata rreth metodologjisë që do të përdoret për të

depërtuar në tregun e synuar si dhe strategjitë që do të zbatohen për të zhvilluar biznesin.

Poashtu, përfshihen informata rreth strategjive dhe aktiviteteve të shitjes.

Parashikimet financiare - Këtu përshkruhen të arriturat e planifikuara financiare për periudhën

e ardhshme prej 3 deri 5 vite. Investitorët potencialë, kredidhënësit apo partnerët potencial të

biznesit mund të kërkojnë informata financiare të tilla për t’u siguruar që kanë marrë vendim të

duhur dhe se investimi do të jetë i qëlluar.

Kërkesa për financim - Nëse plani i biznesit është përgatitur për të bërë kërkesë për kredi apo

për ndonjë asistencë financiare tjetër, atëherë duhet të përfshihet edhe kërkesa për financim. Kjo

pjesë përfshin specifika rreth asaj se sa mjete financiare janë të nevojshme tani dhe sa janë të

nevojshme në të ardhmen.

Fleksibiliteti - Pjesët e paraqitura më lartë shërbejnë si një shembull praktik dhe kurrsesi nuk

duhet të merren si të pa ndryshueshme. Plani i biznesit duhet të reflektoj llojin e biznesit që

njëndërmarrës dëshiron shtjelloj.

Nevoja për azhurnim të rregullt - Plani i biznesit nuk është një dokument që përgatitet vetëm

një herë dhe nuk rishqyrtohet më. Është e preferueshme që plani i biznesit të rishqyrtohet në

intervale të rregullta kohore çdo muaj apo çdo tre muaj për të rifreskuar informatat e tregut dhe

parashikimet financiare.

15

Azhurnimi i rregullt ju mundëson që të jemi në dijeni për ecurinë e realizimit të planit dhe të

bëhen korrigjimet e duhura për të siguruar arritjen e parashikimeve dhe qëllimeve. (MDA

Foundation, 2016)

16

3 DEKLARIMI I PROBLEMIT

Qëllimi i këtij punimi është që të paraqitet një biznes plan i formuluar në mënyrë të duhur, duke

u përfshirë me përpikshmëri të gjitha pikat e planit të biznesit. Me anën e këtij plani biznesi do

të jemi në gjendje të shohim një projekt i cili ka të bëj me investim në fushën e prodhimit

vendor dhe sa është i përshtatshëm për të funksionuar në sektorin e prodhimit.

Duke u bazuar në literaturën e mësipërme, kuptojmë që përpilimi i Planit të Biznesit ka ndikim

shumë të rëndësishëm një pjesën e zhvillimit të biznesit, por se sa vlen kjo edhe për biznesit që

do përmendet në vazhdim mbetet të shihet më tutje.

Njërën nga qështjet do ta shtjellojmë nëpërmjet pyetjes hulumtuese:

1. Sa janë të përputhshme objektivat e përgjithshme specifike teknike, financiare të masës

me objektivat e projektit të Industrisë së mishit Calabria “ Natura” ?

Meqënëse kompania cilësohet si prodhuese vendore pyetja në vazhdim ka të bëj me

menaxhimin e projektit së industrisë:

2. Si klasifikohen blerjet e nevojshme për prodhim në “IMC Calabria Natura” dhe sa fuqi

punëtore do punësohet për përdorimin e makinerive ?

Duke e ditur se qëllimi i këtij punimi është i lidhur me menaxhimin e prodhimit, pyetja në

vazhdim është krijuar në këtë mënyrë:

3. Sa kapacitet prodhues ka Industria e mishit Calabria “Natura” për depërtimin në treg dhe

sa është e gatshme që me produktet e saja të menaxhoj konkurrencën lokale dhe

ndërkombëtare ?

Industria e mishit “IMC Calabria Natura” krahas investimeve dhe përpilimit të projektit në

mënyrë të detajuar, pjesë me rëndësi e planit janë edhe detajet financiare të cilat do të

rishikohen nëpërmjet pyetjes në vazhdim:

4. A do të ndikoj investimi i planifikuar në rritjen pozitive të të të hyrave në raport me

shpenzimet gjatë zbatimit të planit?

17

Duke u bazuar në pyetjet hulumtuese të mësipërme, rrjedhimisht kemi hipotezat:

➢ H0 Rritja e shpenzimeve ne mungesë të investimeve nuk ndikon në zvogëlimin e të

hyrave.

➢ HA Rritja e shpenzimeve ne mungesë të investimeve ndikon në zvogëlimin e të hyrave.

Përmes këtyre hipotezave, fokusi kryesorë është që të arrijmë deri tek një përfundim i

përgjithshëm mbi rolin e investimeve teknologjike në rritjen e të hyrave dhe prodhimit të

industrisë.

18

4 METODOLOGJIA

Metodologjia e aplikuar në këtë studim bazohet në hulumtim kualitativ të literaturës dhe

hulumtim kuantitativ i bazuar në statistika dhe analizë të korrelacionit.

Figura 3. Metodologjia e punës

Popullacioni dhe mostra

Në fokus të këtij studimi janë ndërmarrjet e publike dhe private ku janë të përfshira rreth 20

kompani nga territori i Kosovës. Mostrat e respondentëve janë të marrë sipas moshës dhe

industrive, kurse ato të pozitës nuk janë diskutuar më tej në punim përveç që janë prezantuar në

rezultate.

4.1 Instrumentet

Instrumentet që do janë përdorur në këtë hulumtim është pyetësori dhe intervista. Pyetësori është

përdorur si instrument i mbledhjes së të dhënave kuantitative (me përfaqësues të kompanive që

do të jenë pjesë e studimit ). Pyetësori është formuluar në atë mënyrë që të jetë i qartë, i pa

anshëm dhe i kuptueshëm për të gjitha kategoritë. Shpërndarja e tij është bërë në mënyrë të vet-

administruar dhe i shpërndarë direkt tek të anketuarit.

Metodat e mbledhjes së të dhënave për pyetjet hulumtuese janë bërë nëpërmjet intervistës.

Intervista është e e zhvilluar kokë më kokë mes intervistuesit dhe respondentit. Intervista është e

dizajnuar për të mbledhur informacione më të ndjeshmet të industrisë. Do të intervistohet

Industria e mishit Calabria “ Natura “ në Velekincë.

Dizajnimi i hulumtimitHulumtimi i literaturës

dhe anketimi

Mbledhja e të dhënave

Analiza e të dhënave

Definimi i problemit

Propozimi i zgjidhjes

Rekomandimet

19

Hipotezat e ngritura në këtë hulumtim janë:

➢ H0 Rritja e shpenzimeve ne mungesë të investimeve nuk ndikon në zvogëlimin e të

hyrave.

➢ HA Rritja e shpenzimeve ne mungesë të investimeve ndikon në zvogëlimin e të hyrave.

Figura 4. Variabla e pavarur dhe e varur

Komenti: Duke u bazuar në figurën e mësipërme shohim se variabla e pavarur në rastin tonë janë

shpenzimet, të cilat janë të mëdha dhe të pashmangshme në një ndërmarrje prodhuese nëse nuk

kemi investime. Duke u pasuar nga variabla e varur që janë të hyrat, pasi që me rrit jen e

shpenzimeve shkaktohet zvogëlimi i të hyrave.

Arsyeja pse është zgjedhur pikërisht kjo industri është sepse është e njohur si industria më e

madhe në rajonin Ballkanik me një numër të madh të puntorëve, ku gjithashtu përdor

teknologjinë e sistemit Halal.

Bazuar në kërkesat për përmbushjen e këtij punimi, të dhënat e mbledhura nga shqyrtimi i

literaturës dhe intervista do të ndihmojnë në arrijten e rezultateve.

Shpenzimet (variabla e pavarur)

Të hyrat

(variabla e varur)

20

5 REZULTATET

5.1 Rasti i studimit: Industria e mishit Calabria “Natura”

❖ Historiku i Kompanisë CALABRIA SH.P.K

Calabria Sh.p.k si kompani është themeluar në vitin 1992 dhe që nga atëherë operon në mënyrë

të suksesshme në tregun e Kosovës. Kompania kryesisht ka operuar dhe operon si distributor

ekskluziv e kompanive të ndryshme në tërë territorin e Kosovës. Produktet e para që ka operuar

Calabria sh.p.k kanë qenë shitja e produkteve të qumshit dhe llojeve llojeve të mishit të ngrirë

dhe akulloreve.

Kompania Calabria ka qenë distributor e shumë kompanive të ndryshme si: Mlekara Shabac,

Torre Coplerat, Nestle, Algida dhe tani punon si distributor e kompanisë “Ulker” për akullore në

territorin e Kosovës ku ka kapacitet dhe potencial të jashtëzakonshëm në treg me 4500 pika të

shitjes për momentin.

Gjithashtu në kuadër të kompanisë Calabria është edhe Qendra Tregtare “Grande Calabria” ku ka

si partner kryesor “Interex-in” që është pjesë e zingjirit të supermarketve Franceze Intermarche

group.

Në vitin 2013 Calabria Sh.p.k ka privatizuar edhe Industrinë e mishit në fshatin Velekincë të

Gjilanit dhe frigoriferin në Shillovë ku me aktivizimin dhe funksionalizimin e këtyre dy njësive

Calabria sh.p.k pretendon që të bëjë : prodhimin e mishit, produkteve të mishit , produkteve të

ndryshme të mishit të pulës si dhe në frigoriferin e Shillovës të bëjë paketimin dhe ngrirjen e

produkteve të frutave si : manat, manaferrat, vishnjet, mollat e shumë produkte të ndryshme .

Pra qëllimi i kompanisë është që sa më shpejtë të bëjë funksionalizimin e këtyre dy pikave ku ka

të sigurtë Eksportin e një sasie të madhe të këtyre produkteve pasi ka shumë bashkpuntorë jashtë

Kosovës dhe është në bisedime për eksportin e këtyre produkteve në tregjet Ballkanike e

Evropiane.

5.2 Industria e Mishit Calabria Sh.p.k ( IMC )

21

Industria e mishit Calabria “Natura” është shoqëri me përgjegjësi të kufizuar që gjendet afër

fshatit Velekincë të qytetit të Gjilanit, Kosovë. Kjo industri prodhon dhe përpunon mish. IMC

Sh.p.k është një industri e madhe e mishit në rajonin e Ballkanit, me sipërfaqe të tokës prej

57,239 m2. Në këtë sipërfaqe përfshihen:

➢ Therrtorja e shpezëve;

➢ Therrtorja për kafshë të trasha;

➢ Therrtorja për kafshë te imëta;

➢ Fabrika për përpunimin e eshtrave dhe mbetjeve organike.

o IMC, e lidhur me palë të tjera, operon në të gjitha hallkat e zinxhirit agro-ushqimor që

nga stalla e kafshëve, therrja, përpunimi, ambalazhimi, ruajtja dhe magazinimi i

produkteve, e deri te shitja.

o IMC ka marrëveshje bashkëpunimi me një rrjet të gjerë në të gjithë Kosovën, me 4,500

pika të shitjes. Nëpër secilën pikë, kompania zotëron frigoriferët e instaluar. Pikat e

shpërndarjes gjenden në të gjitha qytetet e mëdha si Prishtinë, Gjilan, Prizren, Pejë,

Ferizaj, Gjakovë etj, si dhe në të gjitha pjesët e Kosovës.

o Kompania zotëron momentalisht:

o Linjën e therrjes së kafshëve të trasha me kapacitet 70 krerë për një turn pune (8 orë)

o Linjën e therrjes së kafshëve të imëta, me kapacitet 600 qengja në një turn pune (8 orë).

o Produktet kryesore të kompanisë do të përqendrohen në prodhimin dhe përpunimin e

mishit të gjedhit dhe kafshëve të imëta dhe nën produkteve të tyre.

Figura 5. Pamja e jashtme e Industrisë Calabria “Natura” (IMC Natura, 2020)

22

Tabela 1. Toka (IMC Natura, 2020)

Nr. Rajoni/Komuna/Fshati Sipërfaqja (m²) / lloji i

shfrytëzimit

Statusi juridik

1 Gjilan 57239 m2 Industri e Mishit

5.2.1 Përshkrimi i projektit

❖ Emërtimi i investimit:

- Investimet në renovimin e vijës së therjes së kafshëve të trasha dhe të imëta

- Renovimi i shtallës së kafshëve para therjes

- Renovimi i objektit të thertores

- Investimi në makineri për trajtimin e mbetjeve, nën produkteve

- Investimet në sistemin e sigurisë së ushqimit sipas standardeve të HACCP si dhe ISO 22000

- Investimi në sistemin e ftohjes (komora)

❖ Vendi i projektit (rajoni, komuna dhe fshati)

Projekti do të implementohet në komunën e Gjilanit, fshatin Velekincë, gjegjësisht në objektin e

therrtores së kompanisë Calabria “Natura”.

5.3 Pyetja e parë hulumtuese

Për tu përgjigjur në pyetjen e parë të adresuar për industrinë e mishit se: Sa janë të përputhshme

objektivat e përgjithshme specifike teknike, financiare të masës me objektivat e projektit të

23

Industrisë së mishit Calabria “ Natura”?, përgjigjjet i kemi marrë nëpërmjet intervistës me

pronarin e Industrisë Calabria “Natura”.

❖ Qëllimi, me përshkrimin e objektivave, arsyetimit të nevojës dhe mundësisë së

investimit

1) Objektivat e përgjithshme

• Si objektivë e përgjithshme e projektit është “Rritja e aftësisë konkurruese dhe

qëndrueshmërisë ekonomike, përmes rritjes së kualitetit dhe standardeve të sigurisë së

ushqimit”.

• Objektiva e përgjithshme e projektit synohet të arrihet duke u bazuar në objektivat specifike

të përafrimit me standardet e BE-së dhe përmirësimet në mbrojtjen e mjedisit, sigurinë

ushqimore dhe cilësinë e produkteve, mirëqenien e kafshëve dhe gjurmueshmërinë e zinxhirit

të ushqimit dhe menaxhimin e mbeturinave.

2) Përshkrim i shkurtër i Industrisë së Mishit Calabria – IMC

• IMC është një shoqëri e themeluar për të kryer therjen dhe seksionimin e gjësë së gjallë dhe

më pas tregtimin e mishit të përfituar nga ky proçes, si karkasë ose si pjesë mishi, sipas

procedurës “Hallall”. Për këtë iniciative, kompania supozohet të ketë në përdorim tokën,

ndërtesat, dhe makineritë e ish-ndërmarrjes shtetërore të privatizuar KBI Agrokultura Gjilan

Sh.p.k.

• Përpara privatizimit të saj, KBI Agrokultura Gjilan, Sh.p.k. ka qenë në funksionim të

pjesëshem që kur fabrika është ndërtuar (afërsisht me 1989). Gjatë kohës kur ka qenë në

prodhim, produktet e fabrikës ishin kryesisht të mishit të gjedheve. Fabrika ndodhet në një

siperfaqe prej 5.7 hektarë toke në afërsi të qendrës së Gjilanit, ndërsa ndërtesat zënë një

sipërfaqe prej afërsisht 10,815 m2.

3) Objektivat specifike të projektit janë:

24

1. Integrimi i fermerëve si furnizues potencial me lëndën e parë – gjedhe për therje, me

qëllim të krijimit të mundësive të reja të punësimit në zona rurale

2. Përmirësimi i kualitetit të prodhimit përmes investimeve në pajisje të reja për ruajtjen e

mishit të freskët dhe aplikimit të standardeve HACCP dhe ISO 22000

3. Zvogëlimi i mbetjeve të ujit përmes investimeve në impiantin e ujërave të zeza

4. Rritja e efikasitetit të punës dhe shfrytëzimi i kapaciteteve më të mëdha të punës në

zhvillimin e tregut vendor dhe atë të Eksportit.

4) Synimet e përgjithshëme të projektit

• Duke marrë parasysh se mishi si lëndë e parë vjen nga fermerët e zonave rurale kryesisht si

gjedhe për therrje, nevoja për implementimin e këtij projekti është kruciale, duke iu referuar

gjithmonë kontributit që synon të japë ky projekt në zhvillimin ekonomik të zonave rurale

përmes përfshirjes së fermerëve. Bazuar në këtë, duke vlerësuar se sektori i bujqësisë në

Kosovë është një sektor i rëndësishëm në gjenerimin e vendeve të reja të punës, rrjedha e

këtij projekti fokusohet në dhënjen e mundësisë për fermerë të zonave rurale që të jenë

furnizues të rregullt të kompanisë me lëndën e parë, që në këtë rast janë gjedhat për therje.

• Rritja e standardeve të kualitetit përmes investimeve në makinerinë e re për ruajtjen e mishit

të freskët, ndikojnë në rritjen e aftësisë konkuruese të kompanisë, që shtyen drejt një

konkurrence më të madhe të produkteve vendore përmes krijimit të avantazhit konkurues.

Gjithashtu këto investime së bashku me aplikimin e standardeve HACCP dhe ISO ndikojnë

indirekt në reduktimin e importit të produkteve të huaja, duke bërë që produktet vendore të

kenë kualitet të lartë që përbën konkurencë edhe me produktet që vinë nga vendet e jashtme.

• Investimet në impiantin e ujërave të zeza do të shërbejnë për trajtimin adekuat të mbetjeve të

ujit që vijnë si pasojë e aktiviteteve rutinore dhe të përditshme që zhvillohen në therrtore.

• Nevoja për investime në sektorin e mishit vjen si pasojë e nivelit të lartë të importit që është

prezent aktualisht në Kosovë, duke nënvizuar gjithashtu edhe mundësinë e madhe për

krijimin e vendeve të reja të punës në këtë sektor.

• Implementimi i këtij projekti do të vërë në pah mundësinë për investime në industrinë e

mishit Calabria “Natura” , e cila ka hapësirë për një investim të tillë si dhe i plotëson të gjithë

25

parametrat për t’i arritur me sukses objektivat e parashtruara më lartë si dhe për të

implementuar projektin.

❖ Raporti i objektivave të masës me ato të projektit

• Duhet të ceket konsistenca mes objektivave të masës dhe objektivave të projektit. Sqarime

për objektivat e përgjithshme dhe së paku për njërën prej objektivave të projektit duhet të

bëhet prezantimi sipas tabelës në vijim:

Caktimi i objektivave të projektit është strukturuar në atë formë që të jetë në konsistencë të

plotë me objektivat e” përafrimit me standardet e BE-së dhe përmirësimet në mbrojtjen e

mjedisit, sigurinë ushqimore dhe cilësinë e produkteve, mirëqenien e kafshëve dhe

gjurmueshmërinë e zinxhirit të ushqimit dhe menaxhimin e mbeturinave”, gjithmonë duke

qenë sa më objektiv dhe praktik në shtrimin e këtyre objektivave. Gjithashtu objektivat

specifike të projektit janë të orientuara drejt objekivave specifike të p rogramit zhvillimor,

gjegjësisht objektivave specifike të sektorit të mishit.

Tabela 2. Harmonizimi i kërkesave të masës me ato të projektit (Agjensia për zhvillimin e bujqësisë, 2019)

Objektivat e pergjithshme dhe

specifike

Objektivat

e projektit

Përshkrimi se si projekti synon që të

arrijë objektivat

OBJEKTIVA E

PËRGJITHSHME E MASËS:

Aplikimi i Standardeve

Evropiane për prodhimin e

produkteve cilësore, ruajtjen e

mjedisit, rritjen e efikasitetit dhe

sigurinë ushqimore.

Objektiva e programit është në konsistencë

të plotë me objektivën e projektit e cila

është:

Përafrimi me standardet e BE-së dhe

përmirësimet në mbrojtjen e mjedisit,

sigurinë ushqimore dhe cilësinë e

produkteve, mirëqenien e kafshëve dhe

gjurmueshmërinë e zinxhirit të ushqimit

dhe menaxhimin e mbeturinave.

26

Kjo objektivë synohet të arrihet përmes

katër objektivave specifike të caktuara më

lartë.

Së paku një prej objektivave

specifike në vijim:

Objektiva specifike të masës dhe

nënmasës

• Përmirësimi i integrimit të

fermerëve me blerësit e tyre

• Përmirësimi me qëllim të

përmbushjes së standardeve

kombëtare dhe atyre të BE-

së

• Modernizimi i thertoreve

duke përfshirë therjet e

specializuara (për dele dhe

dhi);

- Objektiva e parë e projektit “Integrimi i

fermerëve si furnizues potencial me

lëndën e parë – gjedhe për therje, me

qëllim të krijimit të mundësive të reja të

punësimit në zona rurale” është në

konsistencë të plotë me objektivën e

masës. Kjo objektivë synohet të arrihet

përmes nënshkrimit të kontratave me

fermerë për furnizimin me lëndë të parë

– gjedha për therje.

- Objektiva e dytë e projektit

“Përmirësimi i kualitetit të prodhimit

përmes investimeve në pajisje të reja

për ruajtjen dhe përpunimin e mishit të

freskët dhe aplikimit të standardeve

HACCP dhe ISO 22000” , është

gjithashtu konsistente me objektivat e

masës dhe synohet të arrihet përmes

investimeve në pajisjet relevante për

paketimin, ngrirjen dhe ruajtjen e

27

• Zvogëlimi i lirimit të okisdit

të azotit dhe metanit përmes

trajtimit të duhur të plehut

organik, dhe mosndotjes së

ujërave mbitokësore dhe

nëntokësore

mishit, të cilat do të japin një bazë për

mundësinë e aplikimit të standardeve

ISO dhe HACCP.

- Modernizimi i paisjeve ekzistuese për

therjen e kafshëve të imëta (dele dhe

dhi) ku përfshihet sistemi i ri i boksit

për therrje.

- Riparimet një pjesë të objektit ekzistues

të një pjesë të thertores për përmisimin

e kushteve dhe përmbushjen e

Standardeve për cilësi, pastërti dhe

siguri pune.

- Riparimi i sistemit të kondenzatorëve

ftohjes (komoreve) për ruatjen e

temperaturës konstante për qëndrimin e

mishit në një afat të caktuar kohor.

- Në fund objektiva e tretë e projektit që

është në konsistencë me objektivat e

masës është ”Zvogëlimi i mbetjeve

organike përmes investimeve në

impiantin e ujërave të zeza”. Kjo

objektivë do të arrihet përmes renovimit

të impiantit për trajtimin e ujërave të

zeza.

28

Tabela 3. Informata teknike dhe financiare (Agjensia për zhvillimin e bujqësisë, 2019)

OBJEKTIVAT E PËRGJITSHME

DHE SPECIFIKE

Objektivat

e

projektit

Pershkrimi se si projekti synon që të

arrije objektivat

Projekti është në linjë me potencialin

e zonës (obligative)

Industria e mishit Calabria „Natura” ka

objektin për implementimin e nje

investimi të tillë si dhe i plotëson të

gjithë parametrat për t’i arritur me sukses

objektivat e parashtruara nga ky projekt.

Objektivat teknike

1. Investimet në therrtore

Objektivat teknike do të ndikojnë në

përmirësimin e kualitetit të produkteve si

dhe do të kenë impakt të drejtpërdrejtë

në përmirësimin e kushteve të higjienës

brenda Industrisë së Mishit.

❖ Objektiva e parë teknike “Investimet

në therrtore”, do të arrihet përmes

këtij projekti:

a. Renovimit të shtallës së therrtores

b. Renovimi i objektit të therrtores

c. Renovimi i Sistemit të Ftohjes

(Komorave)

d. Renovimit të pjesës së grumbullimit

të gjakut

e. Blerja e platformës hidraulike për

ekzaminim

f. Blerjes së sharrës për ndarjen e

karkasës në dysh

29

2. Investimet në sistemin e ftohjes

dhe në higjienë

3. Investimet në Renovimin e

impiantit për trajtimin e ujërave

të zeza.

g. Blerjes së sharrës për hapjen e

gjoksit të kafshës

h. Renovimi i makinerisë për

përpunimin e mbeturinave

❖ Objektiva e dytë teknike“Investimet

në sistemin e ftohjes dhe në

higjienë” përfshin investimet në:

a. Përmirësimet hidraulike

b. Zëvendësimin e sterilizatorëve

c. Grepat për varjen e karkaseve

d. Zëvendësimi i ujëmbledhësit me

qelik jokorrizues

e. Renovimi i dhomës ftohëse me

kapacitet 34 krerë

f. Riparimi i sistemit ftohës me

instrumente matëse

g. Karroca për bartje të mishit

h. Tavolina për egzaminimin e

organeve

❖ Objektiva e tretë teknike “Investimet

në Renovimin e impiantit për

trajtimin e ujërave të zeza” do të

arrihet me renovimin e impiantit të

ujërave të zeza përmes të cilit do të

trajtohen mbetjet nga aktivitetet në

therrtore.

30

4. Rritja e efikasitetit të punës dhe

shfrytëzimi i kapaciteteve më të

mëdha të punës në zhvillimin e

tregut vendor dhe atë të

Eksportit

Indikatori financiar :

Duke marrë parasysh aktivitetet e

shitjes në therrtore si dhe të hyrat

dhe shpenzimet e bazuara në

pasqyrat financiare të kompanisë,

është parashikuar se kthimi i

investimeve do të bëhet qysh në vitin

e parë. Profiti shtesë në vitin e parë

do të jetë 643,639.00€, kurse pas

investimit vetanak në projekt që

njëherit është edhe vlera e kthimit të

investimeve, rubrika e KI (kthimi i

investimeve) do të jetë gjithsej

449,739.00€.

❖ Objektiva e katërt është shfrytëzimi i

kapacitetit maksimal i objektit ku ka

kushte dhe mundësi për të rritur

kapacitetet e prodhimit dhe

zhvillimin e tregut vendor dhe të

eksportit ku Industria e Mishit

Calabria ka kontrata të nënshkruara

me kompani Amerikane dhe Turke

për furnizim me mish dhe produkte

të mishit tregjet Amerikane,

Europiane, Lindjes Mesme etj.

31

Duke u bazuar në rezultatet e marra, rezultojmë :

✓ Objektivat e përgjithshme specifike, teknike, financiare të masës janë në përputhshmëri

të plotë me objektivat të cilat Industria ka përpiluar për projektin investues.

5.4 Pyetja e dytë hulumtuese

Pasi që hulumtimi hulumtimi jonë ka të bëjë me menaxhimin e prodhimit vendorë, do të donim

të dinim se si janë kryer blerjet e makinerive që do të përdoren për prodhimin e produkteve të

mishit, si dhe si do të përpilohet punësimi i punëtore për përdorimin e secilës makineri që do të

kryej shërbimin e caktuar të prodhimit. Nga kjo kemi shtruar pyetjen:

Si klasifikohen blerjet e nevojshme për prodhim në “IMC Calabria Natura” dhe sa fuqi punëtore

do punësohet për përdorimin e makinerive?

Përgjigjjen e kësaj pyetje e kemi marrë direkt poashtu nga intervista me pronarin e Industrisë.

❖ Të dhëna lidhur me fuqinë punëtore dhe menaxhimin e projektit

1. Menaxheri teknik juridik

Gëzim Selimi- CEO i industrisë së mishit Calabria “Natura”

2. Numri i përgjithshëm i punonjësve aktual

Kompania “Calabria” aktualisht operon me gjithsej 110 punëtorë, e ndarë në tre

njësi të saj. Në Industrinë e Mishit aktualisht punojnë 37 puntorë dhe pjesa tjetër

punon në distribuim.

3. Vlerësimet rreth fuqisë punëtore që do të angazhohet për zbatimin e projektit:

Me implementimin e këtij projekti do të angazhohen edhe 35 punëtorë tjerë që do të jenë

të kualifikuar për përdorimin e makinerive të reja si dhe do të rritet stafi administrativ

për menaxhimin e tregut të eksportit. Numri total i punëtorëve në njësinë e mishit do të

arrijë në 72 punëtorë.

32

Tabela 4. Përshkrimi i blerjeve të kryera përmes projektit (IMC Natura, 2020)

Nr

.

Emri / lloji i pajisjeve /

makinerisë

Njësitë Vlera pa

TVSH

TVSH Gjithsej

vlera me

TVSH

Përqindja e

përkrahjes

publike

1 Renovimi i Shtallës së Therrtores

Copë 27,000.00 € 27,000.00 € 13,500.00 €

2 Boksi i Sistemit Hallall për

therrjen e kafshëve

Copë 72,000.00 € 72,000.00 € 36,000.00 €

3 Pneumatikët për hëqjen e këmbeve të para sterilizatori

elektronik

Copë 9,300.00 € 9,300.00 € 4,650.00 €

4 Vinqi elektrik-automatik për ngritjen e kafshës-1000 kg

Copë 24,900.00 € 24,900.00 € 12,450.00 €

5 Lifti i motorizuar për ngritjen dhe transferimin e kafshës

Copë 8,500.00 € 8,500.00 € 4,250.00 €

6 Pneumatiket për hëqjen e këmbeve për dele dhe dhi

Copë 5,900.00 € 5,900.00 € 2,950.00 €

7 Platforma për hëqje të Lëkures në mënyrë Automatike

Copë 14,750.00 € 14,750.00 € 7,375.00 €

8 Riparimi i Makinerisë për pastrimin e gjakut

Copë 36,000.00 € 36,000.00 € 21,600.00 €

9 Tavolina për pranimin e

mbeturinave (barkut të gjedhes) për zbrazje

Copë 7,410.00 € 7,410.00 € 3,705.00 €

10 Riparimi i Objektit të

Therrtores

Copë 15,170.00 € 15,170.00 € 7,585.00 €

11 Riparimi i Sistemit të Ftohjes

Copë 22,920.00 € 22,920.00 € 11,460.00 €

12 Platforma Pneumatike për ndarje të karkases

Copë 15,220.00 € 15,220.00 € 7,610.00 €

13 Varëse të karkases Copë 11,070.00 € 11,070.00 € 5,535.00 €

14 Makine për hëqjen e mbeturinave

Copë 10,900.00 € 10,900.00 € 5,450.00 €

33

15 Platformat e fiksuara për punimin e gjedhit para

transferit

Copë 11,000.00 € 11,000.00 € 5,500.00 €

16 Platforma pneumatike për eviscerim me tankun e

grumbullimit të stomakut dhe zorrëve

Copë 8,675.00 € 8,675.00 € 4,337.50 €

17 Zgjatësit pneumatik të

karkaseve

Copë 7,500.00 € 7,500.00 € 3,750.00 €

18 Platforma pneumatike për egzaminimin veterinare të

karkases

Copë 8,200.00 € 8,200.00 € 4,100.00 €

19 Platforma pneumatike për pastrimin final të karkases

Copë 10,325.00 € 10,325.00 € 5,162.50€

GJITHSEJ 326,740.00 € 326,740.00 € 166,970.00 €

❖ Kalendari zbatimit (muajt) dhe fazat kryesore

Tabela 5. Orari për shpërndarje (IMC Natura, 2020)

Lloji i investimit dhe

kostoja totale (euro)

Muaji 1 Muaji 2 Muaji 3

Renovimi i Shtalles së

Therrtores

27,000.00 €

Boksi i Sistemit Hallall

për therrjen e

kafshëve

72,000.00 €

Pneumatiket për

hëqjen e këmbeve të

para dhe sterilizatori

elektronik

9,300.00 €

Vinqi elektrik-

automatik për ngritjen

e kafshës-1000 kg

24,900.00 €

Lifti i motorizuar për

ngritjen dhe

transferimin e kafshës

8,500.00 €

Pneumatiket për 5,900.00 €

34

hëqjen e këmbeve për

dele dhe dhi

Platforma për hëqje të

Lëkures në mënyrë

Automatike

14,750.00 €

Riparimi i Makinerisë

për pastrimin e gjakut

36,000.00 €

Tavolina per pranimin

e mbeturinave (barkut

te gjedhes) për zbrazje

7,410.00 €

Riparimi i Objektit të

Therrtores

15,170.00 €

Riparimi i Sistemit të

Ftohjes

22,920.00 €

Platforma pneumatike

për ndarje të karkases

15,220.00 €

Varëse të karkases 11,070.00 €

Makine për hëqjen e

mbeturinave

10,900.00 €

Platformat e fiksuara

për punimin e gjedhit

paratransferit

11.000 €


për eviscerim me

tankun e grumbullimit

te stomakut dhe

zorrëve

8,675.00 €

Zgjatësit pneumatik të

karkaseve

7,500.00 €


për egzaminimin

veterinare të karkases

8,200.00 €


për pastrimin final të

karkasës

10,325.00 €

35

Nga rezultatet e lartëshënuara vijmë në përfundim :

✓ Industria Calabria “ Natura” ka të projektuara të gjitha blerjet që do te bëhen dhe numër

të mjaftueshëm puntorësh që do të mirren me menaxhimin e blerjeve të nevojshme për

prodhim.

5.5 Pyetja e tretë e hulumtimit

Krahas qdo fushe tjetër të rëndësishme të këtij hulumtimi, edhe menaxhimi i prodhimit ka

rëndësinë e veqantë të cilën do ta kuptojmë nëpërmjet pyetjes: Sa kapacitet prodhues ka

Industria e mishit Calabria “Natura” për depërtimin në treg dhe sa është e gatshme që me

produktet e saja të menaxhoj konkurrencën lokale dhe ndërkombëtare ?

Përgjigjjet e marra poashtu nga pronari i kompanisë i kemi rezultuar si më poshtë:

❖ Kapaciteti prodhues

Kompania aktualisht prodhon mish të freskët me kapacitet prej 17 therrje të viçave në ditë.

Përmes investimeve në këtë projekt gjegjësisht arritjes së objektivave që ndërlidhet me

investimet në therrtore, synohet të rritet kapaciteti prodhues prej 100%, që rezulton se kompania

me implementimin e këtij projekti do të jetë në gjendje të prodhojë mish të freskët me kapacitet

prej 34 therrje në ditë.

❖ Furnizimi i tregut / shitja

Tabela 6. Furnizuesit potencial të aplikuesit (IMC Natura, 2020)

Furnizuesit potencial të aplikuesit

Emri i furnizuesit me

lëndët e para / materialet

ndihmëse / produktet /

shërbimet

Adresa Produkti

furnizues dhe

shuma e përafërt

Vlera e

llogaritur

% nga

shpërndarja

totale

36

1. Fermerët Lokal Komuna e

Gjilanit

350 viça në

muaj

140,000.00€ 100%

2. Karpaten Meat Bashkimi

Evropian

310 viça në

muaj

99,200.00€ 100%

3. Zalman Cattle Bashkim

Evropian

230 viça në

muaj

78,200.00 100%

Tabela 7. Klientët potencial (IMC Natura,2020)

Klientët Potencial

Numri Klienti Pika të Shitjes

1 Proex Sh.p.k

(Interex)

21

2 ETC 32

3 Albi Market 11

4 Maxi Market 4

5 Meridian Expres

33

6 Bum Market 10

7 Greta Sh.p.k 3

8 Luani 3

9 Emona 6

10 Florenti 3

11 Markete të Ndryshme

4200

14 Midamar Corporation

200

❖ Konkurrenca dhe strategjia e tregut që duhet të aplikohet

Përshkrimi i strategjise së tregut.

1. Konkurenca Lokale

Tregu i Kosovës numëron gjithsej 539 biznese që si aktivitet kryesor kanë prodhimin,

përpunimin ose shitjen e mishit dhe produkteve të mishit.

37

o Bizneset që si aktivitet kryesor ushtrojnë shitjen me pakicë të mishit dhe produkteve të

mishit si dhe bizneset të cilat ushtrojnë aktivitetin e prodhimit dhe përpunimit të mishit

dhe produkteve të tij përbëjnë pjesën më të madhe të bizneseve në industrinë e mishit.

o Bizneset e tjera që janë aktive në industrinë e mishit, janë ato biznese që ofrojnë shitje me

shumicë të mishit që numërojnë gjithsej 123 dhe bizneset që merren me kultivimin e

shpeztarisë që janë gjithsej 7.

o Pjesa më madhe e bizneseve prej 437 të cilët janë përfaqësues në industrinë e mishit

veprojnë si biznese individuale, ndërsa 79 biznese tjera janë shoqëri me përgjegjësi të

kufizuar.

1. Trendi i eksportit të mishit

Totali i eksportit të ushqimit dhe kafshëve të gjalla shënoi rritje prej 23% gjatë periudhës 2005-

2011.Gjatë të njëjtit interval kohor, produktet bujqësore kanë shënuar një rritje prej 2.5% në

pjesëmarrjen e eksportit total të Kosovës. (ARBK,2016)

Tabela 8. Numri i biznesve të produkteve të mishit të regjistruara në Kosovë ( ARBK, 2016)

Kompanitë sipas aktivitetit Numri

Prodhimi, përpunimi dhe konservimi i mishit 168

Prodhimi, përpunimi dhe konservimi i mishit të

shpendëve

7

Tregtia me pakicë e mishit dhe produkteve të mishit 241

Tregtia me shumicë e mishit dhe produkteve të mishit 123

Totali 539

38

Tabela 9. Kompanitë aktuale të prodhimit të mishit që veprojnë në Kosovë (ARBK, 2016)

Emri Adresa Komuna

Ther. "LYBOTENI" Magj. Ferizaj -Kaçanik

Ferizaj

Ther. "QENGJI" Rr Suhareke-Rahovec p.n

Rahovec

Ther. "DONI" RR Sheh Hilmi Maliqi

p.n

Rahovec

Ther. "VAL-VIS" Rr Tiranes p.n Prizren

Ther. "EDIN" RR Barutana p.n Prizren

Ther. "SHANTIRI" RR Albania p.n Prizren

Ther. "BISTRICA" Reçan Prizren

Ther. "XHOSHKUN" Rr. Adem Jashari 24 Prizren

Ther. N.T.P."BUJKU"

ERONA

Fshati Rogovë Gjakovë

Ther. “BUQUKI” Z Industriale/Peja Pejë

Ther. "MATOSHI" RR Fatmir Uka nr 33 Pejë

Ther. "ETNIKU" Istog i Poshtem Istog

Ther. "AGROGOLD" Fshati Buzes Dragash

Ther. "GAZI" Rr .Novoberdes Gjilan

Ther. Zidi i Sadik Ages p.n Gjakovë

Kompanitë e mishit në Kosovë

Kategoria e biznesit Numri

Biznes Individual 437

Ortakëri e përgjithshme 12

Shoqëri me përgjegjësi të kufizuar 79

Kompani e huaj 4

Koperativa bujqësore 4

Ortakëri e kufizuar 1

Shoqëri aksionare 2

Totali 539

39

"GERBERLAND"

Ther. "TIRIQI" RR Kalabria p.n Mitrovicë

Ther. "DARDANIA" Gurracka e

vogel/Lipjan

Lipjan

Ther. "APETIT" RR Kadri Zeka p.n Vushtri

Ther. "FLOR-EN" Shirokë Suharekë

Ther. "QINGJI i

SHARRIT"

Ferizaj

Ther. "KVALITETI" Zona Industriale Prishtinë

Ther. "MEKA" Fshati Plav Dragash

Ther. ''BS BLENDI" Zidi i Sadik Ages p.n Gjakovë

Ther. "SHIJA'' Gurakoc Istog

Ther. ''FRESKIJA" Voksh Deçan

Ther. "LESAK-KOM" Leshak Pejë

Ther. "BLERIMI" Llukavc i Begut Istog

Ther. "BENI" Rahovec Rahovec

Ther. "VLLEZRIT

NEZIRAJ "

Llukë e epërme Deçan

Ther. "ABB" Gllamnik Podujeva

Ther "XHETA

COMPANY"

Grackë e Vjetër Lipjan

Ther. " MALESIA " Rr .Zabeli i Sait Agës Gjilan

Ther. "MJELLMA " Rezall Skenderaj

Ther." QKK

DUBRAVA"

Dubravë Istog

Ther." M.A" Pozheran Viti

Ther." ENDI DAUTI Polac Skenderaj

Ther. " DAJTI " Talinovc i Muhaxherëve

Ferizaj

Ther . " DEMI " Lushtë Mitrovicë

Therr . " EKSTRA " Bellacerkë-Fortes Rahovec

Ther. '' BASHKIMI'' Muzhevinë Istog

Ther. "NAILI " Rr . Tranzitit Prizren

Ther. '' ILIRI " Rr . Tranzitit Prizren

Ther. " B & A " Rr .Fazli Graiçevci Prizren

Ther.''KVALITET -

ADNANI"

Rr. Rajoni III, Vitomiricë

Pejë

Ther. '' PARTNER

KOSOVA"

Banullë Lipjan

40

1. Konkurrenca Ndërkombëtare

Sektori i blegtorisë në vendet e Ballkanit perëndimor ka hasur në probleme për t’u përshtatur nga

një ekonomi e centralizuar në ekonominë e tregut.

Disa nga këto probleme vazhdojnë akoma të ekzistojnë. Në shumicën e këtyre vendeve ndodhi

një transformim nga ndërmarrje të mëdha apo kooperativa shtetërore në ferma private. Kjo çoi në

një numër të madh prodhuesish të vegjël, të cilët shpesh mbanin bagëtitë për nevojat e veta më

shumë sesa për qëllime tregtimi. Pothuajse në të gjitha vendet e Ballkanit blegtoria vuan nga

mungesa e investimeve dhe rendimenti i ulët i prodhimit.

Në këto shtete, një pjesë e mirë e industrisë së mishit të gjedhit është e përqendruar në

stabilimente të mëdha të integruara, që specializohen në therjen dhe përpunimin e një apo më

shume specieve. Linjat e prodhimit për lloje të ndryshme bagëtish janë vendosur në mënyrë të

ngjashme.

2. Strategjia e Tregut

Në bazë të peshës së karkasës së ftohtë (e shprehur në kilogram) dhe kapacitetit të shfrytëzimit të

fabrikës e cila merr parasysh kërkesën për konsumim të mishit dhe sallamit nga tregu vendas i

Kosovës, është planifikuar niveli i mëposhtëm i prodhimit gjatë periudhës së parashikimit.

Tabela 10. Prodhimi vjetor (IMC Natura, 2020)

Prodhimi vjetor (kg)

Linja Lloji 2019 2020 2021

Linja I Gjedhe 272,041 512,345 816,124

Linja II Kafshë të imëta 36,196 56,237 72,664

Linja III Prodhime mishi 145,150 297,588 499,668

Në bazë të formës së më sipërme tabelare nënkupton një zhvillim të sigurt të industrisë së mishit,

e cila ndërlidhet me lëndën e parë kryesisht nga vendi, e cila do të nxitë zhvillimin ekonomik në

vendet rurale, me hapjen e shtallave të reja si edhe atyre egzistente.

41

Një hap shumë i rëndësishëm në këtë pjësë është nxitja e fermereve për të kultivuar rritjen e

gjedhave, viçave, deleve të cilat do të arrihet në bazë të marrëveshjes së mirëkuptimit mes

fermereve si dhe Industrisë së mishit Calabria “Natura”.

Kjo hap një ekonomi të sigurt në treg pasi lënda e parë Mishi freskët (i gjallë) do të jetë prodhim

vendor dhe njëherit rrit ekonomitë e reja.

3. Marketingu pjesë e zhvillimit medial të Industrisë së Mishit Calabria “Natura”.

Marketingu si pjesë përberëse e kompanisë e cila ndikon në njohjen me prodhimin vendas do të

konsistoj në promovimin e produktit në treg përmes katalogeve, fletushkave e broshurave të

cilat do të shfaqin imazhin e produktit në treg.

Pjesë konstante e marketingut do të jetë edhe promocioni i produkteve të gatshme të mishit të

cilat do të prodhohen në këtë fabrikë.

Projekti parasheh alokimin e mjeteve të buxhetuara për marketing në vlerën prej gjithsej

40,000.00€, ose e shprehur në terma financiar me 10% prej shumës totale të pajisjeve.

Nga rezultatet e mësipërme, konkludojmë:

✓ Industria e mishit Calabria “Natura” ka menaxhim të lartë të kapacitetit prodhues si dhe

është i gatshëm të depërtoj në treg me produkte të reja dhe me përparësi konkurruese.

5.6 Pyetja e katërt hulumtuese

Gjatë krijimit të planit të biznesit, rëndësi të madhe i kushtohet edhe pjesës financiare dhe

kthimit të investimeve. Se sa janë të pregaditur Industria e mishit Calabria „Natura” në këtë

fushë do të shihet përmes pyetjes në vazhdim: A do të ndikoj investimi i planifikuar në rritjen

pozitive të të hyrave në raport me shpenzimet gjatë zbatimit të planit?

42

Shpjegimin për këtë pyetje e kemi marrë poashtu nga pronari i kompanisë si dhe personat

përgjegjës të kontabilitetit që veprojnë në industri.

❖ Detaje financiare të investimit

Tabela 11. Shpenzime të detajuara të pranueshme (IMC Natura, 2020)

Shpenzimet e pranueshme Ndihma

publike

Bashkë-fiancimi privat

(euro)

Totali

Totali për pajisje 145,370.00 € 145,370.00 € 290,740.00 €

Riparim i Makinerisë për

trajtimin e Mbëtjeve

21,600.00 € 14,400.00 € 36,000.00 €

Shpenzime të marketingut 20,000.00 € 20,000.00 € 40,000.00 €

Shpenzime operative 14,130.00 € 14,130.00 € 28,260.00 €

TOTALI 201,100.00 € 193,900.00 € 395,000.00 €

❖ Rrjedha e parasë së gatshme (të ardhurat/pagesat)

Pasqyra e rrjedhës së parasë së gatshme është përpiluar me metodën e regresionit linear,

dmth duke e bërë parashikimin e shitjes me të dhënat nga vitet paraprake të marra nga

pasqyrat financiare të kompanisë, si dhe duke e llogaritur të ardhurat nga aktivitetet e

shitjes së kompanisë. Gjithashtu është marrë parasysh rritja e kapacitetit prodhues nga

implementimi i projektit duke e llogaritur atë vlerë në vitet e ardhshme.

43

Tabela 12. Rrjedha e parasë (IMC Natura, 2020)

Rrjedha e parasë-Cash-flow

Te hyrat Shpenzimet Saldo (euro)

Data

Artikulli Vlera (euro) Artikulli Vlera (euro)

Viti 1 Lëndët e para

kryesore

3,808,800.00 Nëse në këtë

kolonë paraqitet një vlerë negative,

projekti duhet të refuzohet si i pa

pranueshëm

Shitje 5,713,000.00 Fuqia punëtore 428,400.00

Rryma, uji 42,000.00

Te hyrat nga ndihma publike

166,970.00 Transporti/karburanti 140,400.00

Mirëmbajtja dhe riparimet

34,500.00

këstet e kredisë

Investime të reja 34,130.00

Tjera Tjera 17,000.00

Total 5,880,170.00 Total 4,505,230.00 1,374,940.00

Viti 2 Lëndët e para kryesore

3,808,800.00



Transporti/karburanti 140,400.00


36,000.00

këstet e kredisë

Investime të reja


Total 5,713,200.00 Total 4,473,600.00 2,614,540.00

Viti 3 Lëndët e para kryesore

3,808,800.00



Transporti/karburanti 140,400.00


36,000.00

44

këstet e kredisë

Investime të reja 0.00


Total 5,713,200.00 Total 4,473,600.00 3,854,140.00

❖ Bilanci i gjendjes

Tabela 13. Bilanci i gjendjes (IMC Natura, 2020)

BILANCI I GJENDJES

Pasuritë

Pasuritë kurente

Keshi ( para të gatshme në bankë) € 13,869.00

Llogaritë e arkëtueshme € 208,583.00

Stoqet € 380,462.00

Pasuritë tjera afatshkurta € 3,294,523.00

Totali i Pasurive Kurente € 3,897,437.00

Pasuritë Afatgjata

Objekti € 2,860,877.00

Investime në vijim € 467,669.00

Investimet në pjesëmarrje € 0.00

Investimet në filiale € 0.00

Investimet Financiare afatgjata € 0.00

Pasuritë e prekshme € 0.00

Pasuritë e shtyera tatimore € 0.00

Pasuritë tjera afatgjata € 0.00

TOTALI I PASURIVE

AFATGJATA

€ 3,328,546.00

TOTALI I PASURIVE € 7,225,983.00

Detyrimet dhe ekuiteti

Mbiterheqje Bankare € 348,057.00

Llogarite e pagueshme € 1,536,410.00

Detyrimet per Tatim ne Fitim € 0.00

Provizionet afatshkurta € 0.00

Detyrime tjera afat shkurta € 496,480.00

TOTALI I DETYRIMEVE

KURENTE

€ 2,377,947.00

45

Kreditë dhe Huatë, pjesa

Afatgjate

€ 2,864,482.00

Obligimet për lizingjet kapitale 0

EKUITETI

Kapitali askionar € 919,982.00

Rezervat 0

Fitimi i Mbajtur € 1,063,572.00

GJITHSEJT EKUITETI € 1,983,554.00

TOTAL EKUITETI DHE

DETYRIMET

€ 7,225,983.00

❖ Kthimi i investimeve

Tabela 14. Kthimi i investimeve ( IMC Natura, 2020)

46

Nga rezultatet e mësipërme mund të rezultojmë:

✓ Industria e mishit Calabria “Natura” ka të përpiluar aktivitet financiarë të shprehur

përmes Rjedhës së Parasë së Gatshme, Bilancin e Gjendjes dhe Kthimin e Investimeve.

5.7 Testimi i hipotezave

Hulumtimet e bëra per industrinë në fjalë na tregojnë që industria nuk ka fuqi që ti rris të hyrat

duke i mbajtur konstant shpenzimet apo duke i zvogluar ato pa investuar. Pra duke u bazuar në

situatën në të cilën ndodhet industria, zgjidhja më adekuate për të do të ishte që të investoj për

vitet e ardhshme kryesisht në makineri dhe teknologji të re në mënyrë qe ti rris të hyrat në

proporcion më të lartë se shpenzimet.

Në bazë të rezultateve që i kemi marrur në pyetësorin e shpërndarë kryesisht tek menaxhmenti i

lartë dhe i mesëm, kemi kuptuar që kontrolli i ndërmarrjes mbi shpenzimet është jo-profitabil

pasi që shpenzimet i tejkalojnë të hyrat.

Duke u bazuar në pyetësorin e shpërndarë, kemi marrë këto përgjigjje:

Tabela 15. Përgjigjjet e të anketuarëve me përqindje mbi totalin e përgjigjjeve për pyetjen: „ A ka kryer industria investime më përpara në teknologjinë e prodhimit ?”

Sektori: Prodhim

Jo Nuk kam informata Po

Rezultati 93% 5% 2%

Komenti: Siq mund të shohim në bazë të rezultate vërejmë se (93%) e të anketuarëve kan

mohuar se janë kryer investime më përpara në teknologji të prodhimit, (2%) janë përgjigjur me

Po, ndërsa (5%) e tyra nuk kan pasur ndonjë informatë.

47

A kanë qenë në raport të kënaqshëm shpenzimet me të hyrat para investimeve ?

Grafiku 3. Raporti mes shpenzimeve dhe të hyrave para investimeve

Komenti: Siq vihet re, nga tabela e mësipërme, në industri raporti mes shpenzimeve dhe të

hyrave nuk ka qenë i kënaqshëm para investimeve, duke marrur përgjigjje me (85%) se

shpenzimet kanë zvogëluar të hyrat, dhe (15%) se shpenzimet me të hyrat kanë qenë në raport të

se kënaqshëm.

85%

15%

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

90%

Shpenzimet kanëzvogëluar të hyrat

Shpenzimet kanëqenë në raport të

kënaqshëm

48

Sa ka ndikuar rritja e shpenzimeve në të hyrat e industrisë ?

Grafiku 4. Ndikimi rritjes së shpenzimeve në të hyrat e industrisë

Komenti: Nga rezultatet e marra nga përgjigjjet e pyetësorit, vërejmë se rritja e shpenzimeve

ndikon negativisht në të hyrat e industries, me (75%) , ka ndikim pozitiv janë përgjigjur (5%),

ndërsa (20%) janë përgjigjur duke thënë se nuk ka ndikim rritja e shpenzimeve në të hyrat e

industrisë.

Ka ndikuar negativisht

75%

Ka ndikuar pozitivisht

5%

Nuk ka pasur ndikim20%

49

Sa mendoni që ka qenë e nevojshme të kryhen investime në industrinë tuaj ?

Grafiku 5. Nevoja e kryerjes së investimeve në industri

Sipas përgjigjjeve të marrura nga punonjësit e Industrisë, ku më pas i kemi paraqitur në grafikun

e mësipërm, shohim se (68%) janë pajtuar se ka qenë e nevojshme të kryhen investime, (7%)

mendojnë se nuk ka pasur nevojë, ndërsa (25%) shprehin se ka qenë e panevojshme.

68%

7%

25%

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

Ka pasur nevojë të madhe Nuk ka pasur nevojë Ka pasur pak nevojë

50

A mendoni se me rastin e investimeve do të rriten të hyrat ?

Grafiku 6. Rritja e të hyrave me rastin e investimeve

Komenti: Duke i parë të nevojshme investimet në industri, me rastin e pyetjes se a do të rriten të

hyrat me rastin e investimeve, shumica ka deklaruar se do të rriten (97%), ndërsa (3%) mendojnë

se nuk do të ketë rritje të të hyrave me rastin e investimeve.

97%

3%

0%

20%

40%

60%

80%

100%

120%

Do të rriten të hyrat Nuk do të kenë ndikim

51

Cilat kanë qenë arsyjet e investimeve në teknologjinë prodhuese ?

Grafiku 7. Arsyjet pse industria ka nevojë për investim

Komenti: Duke u mbështetur në rezultatet e shfaqura më sipër mund të konkludojmë që industria

Calabria “Natura” ka investuar kryesisht që të zvogëlojë kostot (38.2%) dhe të krijojë përceptim

pozitiv tek klientët në lidhje me produktet e dizajnuara (20.3%). Në shkallë më të vogël të

përqindjes kemi kursimin e kohës së punës (10.5%), krijimin e avantazhit konkurrues (9.2%),

rritjen e produktivitetit (8%), ndikimin në performancë financiare (7.5%), pastaj përshtatja me

tregun (4%) ndërsa (2.3%) kanë zgjedhur të përgjigjen me tjetër.

Ulja e kostos

Rritja e produktivitetit

Kursimi I kohës së punës

Përshtatja me tregun

Krijimi I avantazhit konkurrues

Përceptim pozitiv I klientëve nëlidhje me produktet edizajnuara

Ndikimi në performancënfinanciare

Tjetër

52

Cili është sektori i teknologjisë ku industria juaj ka investuar më së shumti ?

Grafiku 8. Sektorët ku industria ka nevojë të investoj më së shumti

Komenti: Siç vihet re nga grafiku i mësipërm, në këtë industri të mishit investimet fokusohen

kryesisht në makineri dhe pajisje prodhimi/shërbimi (65%), pastaj në përqindje prej (25%) në

programe financiare duke u pasuar nga sistemet/rrjetet kompjuterike (7%), ndërsa (3%)

investime në ueb.

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

Makineri/paisjeprodhimi

Ueb Programe financiare Sisteme/rrjetekompjuterike

53

Testimin e hipotezave e kemi bërë përmes SPSS. Për analizimin e të dhënave për rastin tonë

kemi përdorur korrelacionin e Pearson-it.

Tabela 16. Testimi i hipotezës H0: Rritja e shpenzimeve në mungesë të investimeve nuk ndikon ne zvogëlimin e të hyrave

Komenti: Tabela e mësipërme tregon se ndërlidhja ndërmjet shpenzimeve dhe të hyrave është e

dobët pozitive, kurse për ekonominë e shkallës të hyrat nuk duhet të kenë ndërlidhje pozitive,

sepse nëse një ndërmarrje e aplikon ekonominë e shkallës duhet të ketë ndërlidhje negative, pra

me rritjen e të hyrave duhet të ulen shpenzimet.

Tabela 17. Testimi i hipotezës HA: Rritja e shpenzimeve ne mungesë të investimeve ndikon në zvogëlimin e të hyrave

54

Komenti: Duke u bazuar në rezultatet mund të shohim se koeficienti i korrelacionit midis

shpenzimeve dhe të hyrave është -0.664, pra egziston ndërlidhje e mesme negative që do të thotë

se rritja e njërës variabël ndikon në zvogëlimin e variablës tjetër.

Në rastin tonë pranohet hipoteza alternative që do të thotë se:

✓ HA Rritja e shpenzimeve në mungesë të investimeve ndikon në zvogëlimin e të hyrave.

Pra mund të konkludojmë që ky plan biznesi do të ishte më se i nevojshëm pasi më anë të tij

parashikohet që të hyrat ti tejkalojnë shpenzimet dhe kjo të arrihet nëpërmjet investimeve

teknologjike.

55

6 KONKLUZIONE DHE REKOMANDIME

Duke e marrë për bazë të gjithë hulumtimin si dhe rastin e studimit përmes këtij punimi jemi

munduar të shqyrtojmë idenë e krijimit të një Plani të Biznesit, si dhe rëndësinë e

pazëvendësueshme që ka ky plan në një Industri madhore siq është Industria e mishit Calabria „

Natura”. Fokus të lartë ka pasur gjithashtu edhe menaxhimi i prodhimit në një kompani vendore

duke u bazuar në Planin e Biznesit të asaj kompanie. Duke u përputhur me objektivin e punës

time në këtë punim kam hulumtuar dhe shpjeguar për produktin si koncept, prodhimin në

ndërmarrjet vendore, hapat për përpilimin e planit të biznesit

Për shumë vite, prodhimtaria në Kosovë nuk ka pasur fokus të caktuar pasi që gjithmonë janë

nënvlerësuar kapaciteti prodhues i ndërmarrjeve vendore. Por duke u mbështetur në të dhëna

reale të shprehura në rastin e studimit, shihen qartë se si një kompani prodhuese vendore vepron

në tregun e Kosovës me të gjitha pregaditjet e duhura që një industri prodhuese duhet të ketë.

Përmes planit të biznesit i cili është një indikator i rëndësishëm në zhvillimin e biznesit, na është

dhënë një pasqyrë e pastër e tërë projektit që industria e mishit Calabria „Natura” zhvillon për

prodhimin e produkteve, duke filluar që nga përshkrimi i objektit, materialet e nevojshme,

kapaciteti prodhues, e deri tek pjesa f inanciare dhe kthimi i investimeve.

Me ndihmën e ketyre të dhënave ne konkludojmë në fund se kompania është në rrugëtim të mirë

për zhvillimin dhe ngritjen e performancës në prodhimin e produkteve, duke pasur parasysh të

gjithë faktorët që ndikojnë në zhvillimin e saj.

Rekomandimet

Bazuar në të dhënat e fituara gjatë hulumtimeve dhe analiza e korrelacionit, ne rekomandojmë

për kompaninë në fjalë rekomandime të ndara sipas 2 strukturave: Strukturës së jashtme dhe asaj

të brendshme.

o Analiza e tregut ndërveprues – Industria duhet të përcaktoj qartë një analizë të mirëfilltë

të tregut ku ajo vepron aktualisht, duke shqyrtuar kërkesat e tregut dhe njëkohësisht duke

i plotësuar krijimin e kushteve për tregun tonë.

56

o Analiza e faktorëve ekonomik – Duke pasur parasysh industrinë në fjalë, me shumë

rëndësi është edhe faktori ekonomik i cili ndikon në biznes, dhe duke pasur parasysh këta

faktorë do të jetë më e lehtë të kemi në dorë zhvillimin e industrisë me sukses.

o Analiza e performancës dhe produkteve – Me analizën e performancës dhe produkteve

dhe në mënyrë të vazhdueshme të avancoj procesin e prodhimit, industria do të jetë e

gatshme të përshtatet me standardet e tregut ndërkombëtarë duke e rritur cilësinë e

produkteve.

o Forma e marketingut – Industria formën e marketingut e planifikon ta bëjë përmes

fletushkave të ndryshme që do të shpërndahen, por do të rekomandoja që një ndër format

e marketingut të përfshihej edhe marketingu digjital, i cili përfshin reklamimin nëpër

televizione.

o Përcjellja e trendeve teknologjike – Pasi që kjo industri është ka shumë punëtorë dhe

secili duhet të jetë i kualifikuar dhe të ketë aftësi për punën që do të kryej, përdorimi i një

sistemi për puntëtorët i cili do të përfshinte funksionet si: të dhënat personale dhe

profesionale të punëtorit, historikun e punës, hapsirën e komentit për aftësitë

profesionale, dhe qdo të dhënë që përputhet me punëtorin e caktuar të paraqitet në këtë

sistem. Kjo do të ndihmonte menaxherët qasjen më të lehtë në të dhënat dhe informatat e

punëtorëve.

o Përdorimi i një sistemi softuer për produktet – Meqënëse kjo industri ka shumë

operacione që duhet të zhvillohen dhe kontrollohen atëherë përdorimi i një sistemi për

menaxherët që do të përfshinte funksionet siq janë: analiza e të dhënave historike për

testimin parashikues të pikave të kontrollit, email alarme mbi raportet, veprimet dhe

aktivitetet që kanë të bëjnë me ofrimin e sigurisë së produkteve, pra një sistem i integruar

që do ti shërbente menaxherëve dhe punonjësve në qasje më të lehtë tek të dhënat e

industrisë.

o Asimetria e informacionit – Industria duhet të ofroj njohuri dhe përvojë të kënaqshme në

lidhje me rëndësinë e investimeve në prodhim për të gjithë punonjësit dhe antarët në të

gjitha nivelet përmes trajnimeve të stafit nëpërmjet prezantimeve.

57

7 REFERENCAT

Agjensia për zhvillimin e bujqësisë. (2019) Udhëzues për aplikuesin. [Online] Qasshëm nga:

http://www.azhb-ks.net/sq/udhezues-per-aplikuesin [Qasja: 2019].

Alija, E. (2014) Sektori i industrisë së përpunimit të ushqimit dhe pijeve. [Online] Kiesa

Database. F. 8-10. Qasshëm nga: https://kiesa.rks-gov.net/desk/inc/media/77D309E3-372E-

4D66-8A14-5E5E4FD29607.pdf [ Qasja: 1 Mars 2014].

ARBK. (2016) Agjensia e Regjistrimit të bizneseve në Kosovë. [Online] Qasshëm nga:

https://arbk.rks-gov.net/page.aspx?id=1,1 [Qasja: 2016].

Bogeska, R. (2013), Teknika e prodhimtarisë. Shkup

Buletini Ekonomik. (2019) Gjysma e ndërmarrjeve në kosovë i takojnë sektorit të tregtisë.

[Online] Qasshëm nga: https://buletiniekonomik.com/index.php/2019/03/16/gjysma-e-

ndermarrjeve-ne-kosove-i-takojne-sektorit-te-tregtise/ [ Qasja: 16 Nëntor 2019].

Dixon, A. (2018), Top 10 components of a goof Business Plan. New York

Drejtoria e Zhvillimit Ekonomik. (2018). Si të hartoni një plan biznesi. Tiranë, f.1.

58

Entrepreneur. (2020) Business Plan. [Online] Qasshëm nga:

https://www.entrepreneur.com/encyclopedia/business-plan [ Qasja: 2020].

Industria e mishit Calabria “Natura”. (2018) Rreth nesh. [Online] Qasshëm nga: http://www.imc-

natura.com/imcnatura/per-ne/ [ Qasja: 2018].

Isoft. (2018) Menaxhimi i prodhimit. [Online] Qasshëm nga:

http://www.isoftks.com/menaxhimi-i-prodhimit/ [ Qasja: 2018].

MASHT, (2013). Ekonomia dhe ndërmarrësia, 38-39.

MDA Foundation. (2016) Si të përgaditet një plan i biznesit. [Online] Qasshëm nga:

http://www.mda-foundation.org/resurse/si-te-pergatitet-nje-plan-i-biznesit/ [Qasja: 25 Mars

2016].

Metushi, (2012) Menaxhimi i bizneseve të vogla. Prishtinë, 62-72.

Panariti, S. (2008), Menaxhimi i operacioneve. Tiranë

Slack N., Chambers S, Johnston R. (2010). Operations Management. 5th edition .Pearson

Education, London

59

Ward, S. Small Business. (2020) Why you should write a business plan. The Balance Database.

Qasshëm nga: https://www.thebalancesmb.com/why-write-a-business-plan-2948013 [Qasja: 3

Janar 2020].

Wiell, P. (1992), The relationship between investment in information technology and firm

performance. Massachusetts

Workspace. (2016). Investing in new technology - right for my business. [Online] Qasshëm nga:

https://www.workspace.co.uk/community/homework/technology/investing-in-new-technology-

right-for-my-busines [Qasja: 2016].

60

8 APPENDIXES

Intervistë:

Kolegji UBT

Drejtimi: Menaxhment, Biznes dhe Ekonomi

Kjo intervistë do të zhvillohet me pronarin e kompanisë Calabria, z. Xhelal Selimi. Kjo intervistë

do të shërbej të mbledhim informacione për pyetjet hulumtuese në lidhje me realizimin e temës

së diplomës.

1. Na shpjegoni pak në përgjithësi për formimin e kompanisë Calabria?

2. Kur filloi të zhvillohet dhe cilat janë arritjet e juaja si kompani?

3. Si erdhët deri te idea për të investuar në një industri të mishit?

4. Cili janë objektivat tuaj kryesorë në këtë projekt?

5. Na jepni disa informata lidhur me objektivat e industrisë?

6. Na shpjegoni pak për pjesën menaxhuese, sa është e mundur të menaxhohet një industri e

këtyre përmasave?

7. Na flisni pak pak për pjesën e konkurrencës, sa jeni të pregaditur të depërtoni në treg me

produkte të mishit?

8. Si qëndroni financiarisht dhe sa e keni të paraparë periudhat e ardhshme lidhur me

investimin?

61

Pyetësorë:

Menaxherët dhe personeli i kontabilitetit të industrisë Calabria „Natura”

Kolegji UBT

Drejtimi: Menaxhment, Biznes dhe Ekonomi

Ky pyetësorë ka për qëllim mbledhjen e informatave në lidhje me funksionin e industrisë tuaj

para investimeve, më detajisht raportin mes shpenzimeve dhe të hyrave. Këto të dhëna do të na

shërbejnë për vërtetimin e hipotezave të cekura në punimin e temës së diplomës, dhe nuk do të

përdoren për asnjë qëllim tjetër përveq se këtij punimi.

Pyetjet:

1. Emri dhe mbiemri i intervistuesit

______________________________________________________________________________

2. Pozita e intervistuesit në industri

______________________________________________________________________________

3. Sa vite operon kompania juaj në këtë industri ?

______________________________________________________________________________

4. Cila është madhësia e industrisë tuaj në krahasim me industritë tjera të të njejtit sektorë ?

______________________________________________________________________________

62

5. A ka kryer industria investime më përpara në teknologjinë e prodhimit ?

______________________________________________________________________________

6. A kanë qenë në raport të kënaqshëm shpenzimet me të hyrat para investimeve ?

______________________________________________________________________________

7. Sa ka ndikuar rritja e shpenzimeve në të hyrat e industrisë ?

_____________________________________________________________________________

8. Sa mendoni që ka qenë e nevojshme të kryhen investime në industrinë tuaj ?

_____________________________________________________________________________

9. Cilat kanë qenë arsyjet e investimeve në teknologjinë prodhuese ?

Ulja e kostove ☐

Rritja e produktivitetit ☐

Kursim i kohës së punës ☐

Përshtatja me tregun ☐

Krijimi i avantazhit konkurrues ☐

Përceptim pozitiv i klientëve në lidhje

me produktet e dizajnuara ☐

Ndikimi në performancën financiare ☐

Tjetër ☐

10. Cili është sektori i teknologjisë ku industria juaj ka investuar më së shumti ?

______________________________________________________________________________

11. Si qëndrojnë investimet deri më tani ?

______________________________________________________________________________

63

12. A mendoni se me rastin e investimeve do të rriten të hyrat?

______________________________________________________________________________

13. A do të investoni përsëri me qëllim të përmirësimit të prodhimtari ?

______________________________________________________________________________

Ju faleminderit për ndihmën dhe kohën tuaj.

MENAXHIMI I PRODHIMIT TÃ‰ PRODUKTEVE NÃ‰ …

Documents

Transcript of MENAXHIMI I PRODHIMIT TÃ‰ PRODUKTEVE NÃ‰ …