Manual de Vivienda Sustentable

173
anua e 1 1en a sus en a Principios básicos de diseño La distribución del espacio • Iluminación y ventilación natural • Áreas verdes Celia Esther Arredondo Zambrano Elena Reyes Berna!

description

Vivienda Sustentable, Calidad de Vida, Ambiente, Sustentabilidad, Arquitectura, Construcción

Transcript of Manual de Vivienda Sustentable

Page 1: Manual de Vivienda Sustentable

anua e 1 1en a sus en a • •

Principios básicos de diseño

• La distribución del espacio

• Iluminación y ventilación natural

• Áreas verdes

Celia Esther Arredondo Zambrano Elena Reyes Berna!

Page 2: Manual de Vivienda Sustentable

anual de vi ienda sustentable

Principios básicos de diseño

Celia Esther Arredondo Zambrano Elena Reyes Bernal

Page 3: Manual de Vivienda Sustentable

l Ar<1 . .o(~(t.wil y (\n\1 Z ~ul~e(IU"4 • ~., '1 pi.w"l(b t ~ CoMla', (~I'IJ 11. t.

liJP'~óony

d.~tM ('n ~1.1"~0 df­f"AN'.;o'.l Dr. IIMCfi(IA 5V.S r. :HA,'JI r,

P:.ine~ ~o, de d•~ ,\.()11 ~ dft f'Ót:(\''

~.., Plll"!~ *' C""'-t.t obll ~ '('t

. ~o•·~ieta.~·~ »!(IT40~fiK,~Otntc~

&<: ... - .. -~.....-. e GR~q.Aer !ló!t'mf de I'K'~ y

~--~-~,. .... _ .. 110' HG'.to Off tdf:lr

Otrl"edlo:J /t3Ct'Wdos e .zOJ '· tdi:Qt\li th\'tt"· _, ..... df: e v

O,A,5tdt: """"" 1'l•1Ww, ~. tib C.IV\JOUJCO J~,

ea•. &a: P'«\'0 11t.'kl AI\'IYJ. C. P, OJjllO, 116-I!C'O. 0. r.

~~ ~6ll8tlíl.5.5

fiiX :StJIJtJl 'Gn C'TVIUbtJ'!oCCdtl 111..'1~ 1!\11

0.~\:in (.ogb~ca. (t)',~t» rk b V~ !J~. c. P. C94.59. :1&~o .. o . r •el ,6,.)0993. f/V{ ~X)B}'O b .. ~1b).rx

!t ............ ~.b .. s..ftll. _ ........ _ ~ r1ttl&J Ckr\Ya .~ce "~f\J {~ R(o;g. "Ó'r. JS8

~· edki6ft,. mano 2013 061'1 9?8-(!0)-:7-141,·2:

.. ~~ C:fl lolé>o(C Ft.'l'ltt'd .In ~co

f':)t.l ooro :;e ~"'·6 el IS cXt m"rzo <Jt: ZOI). NI te,, ~\t:'I(':J ()(: u:o9•ii!•( oCI •"S'"rnc-x. s ..;. (,'t' e, v. B 105 1VV

Page 4: Manual de Vivienda Sustentable

índice de contenido

Siglas y acrónimos Introducción

Cap. 1. La vivienda

PARTE I Edificación sustentable

Sustcntab lldad de l.a vivienda. 16. Habftilbll·ddd y funcionar dad de la vlvlendc~, 34. Cap. 2. Características reglon~le.s: bfocllma c'lldo~seco

Caracterlstk.as déJ biodima. 61 . Factores del clima. 64. Ap1icadón de diseño bioclimAt :co. 67, Arqv'tectura vernácula de l.l reglón, 12.

PARTE 11 Cómo construir una vivienda sustentable

Cap. 3. El manual

Caracterlstkas y es-tructura d(!ol manual. 77. Manual de vivienda sustentable. PnncipiQ)o básicos de disei\o. 80. Antes de cmpcza1. 83. ¿Cómo diseñar?, 101. Crecimiento o extensión, 157. Para finalizar, 161.

Conclusiones Glosario Blbllograrla Índice analítico

7 9

15

61

77

165 167 173 175

5

Page 5: Manual de Vivienda Sustentable

Cdoc (:Q'lablf

{Of'JCX>

~ona-.1

(()f

liS S IN ... (-.1

rlon.:w ~

'"~"'J I IES~·

ONJ Sede5ol

Sedue Seduoo

sr rr Sima Uo\M

¡,_,NI\tv'

ZIIN.

Siglas v acrónimos

A~(•,, r .. ' •. ~·,opotttt":lde 1/«t(>t·e)

11<~••:1•1"''''1.1 PI ,. •<IOn dot ll<,.,,.,ollo Lrtar:>c~ Nue-.'0 Leó" ((lft•ode ~10:11> fle:•opoita'lO y Tentoria

Ú.'t'I'Ode Wc·Ma<ióo y ::>x.......,:aciónde la ::asa

Cc.,·tu)f· ~att()f\} de fOfTK'fY.oaiJ '/Mer::a

Cc•~.ol\.cloral de Pd:: acoo Cc-rb :;.- ~.JC~ de Yvierdl

<rob"''lO<Iel O<w te ~ece·al l Htl\ó~OMe~iCdrO<!ei ~,.OS:x:kll

l ·t,hiVO N .. v lc~Ji lk> ~~d'Gklk:4 '1 (~r(!fir.l

11 •ttUJ~O dc!f r ordo N(lC: ::>rll ck? a V¡·llí'f"lda r,.va les T·atajOO:)fes

lodustr•lS GJII&rel, S. A I"'H tu:o rec"lol6qlcc y de Es:udos SUperiOfes de ~/on::~aey 0t9tJ'li«!Ch!'1 e~ las NJciones Lnioas

Se::rewld ele :)esurrol o Social ~ecreWIJ de Jest~r~ol o J1bJno y t co:og'3

~ecrct~ura ele D~sarrof o UII::Jro y Obres p~,_',b!ica-s

S<XIt.l(ldd 1 II:>Ol<';lC.tnl\l Fece~al

~ St{'m<1 d (1 lv'Orlto~<?O N-nb!entql

U"l vo•sidud A.;tónoma Mcnopolitafla

U"l vc·sld~cl Nncionnl Au:ón:::.rnJ de •.,.léxico

ZO"'ll .v.etropoHtdJ'Ia de Mon:e·•ey

7

Page 6: Manual de Vivienda Sustentable

Introducción

l~ v •:le")(!Q !)J~tfnoh!e ··o P'> J•·~ noH•dad. ;rd q •e er el oasaco as -::ons:cucc ones ve·c· ácdas •~mo'ldla, e'l ;:;ra., Ted da a es:a definlc¡ÓI"l. S n e'l'!b.Jrt)C, ,} PJ'I • d<' IJ rcus!l -3l2a<"l61. y ¡::art•c:u!au'll~··n:e (l.lht'•:r ti "191G ;....:, r ft''IÓ!lie''O d<.• t.lbdritati61 tra:o corsigo e crethl ie"l:::> de··•""•ett..Jado de 13s dJca:::es, y :omo comecue"cia dt! rsto. <'1 sc·••t ido cornjr dC' lil v vlcnda verfl~::ul;l cc,nrr1<'> J ¡;<·• d<'• ~. ,,:): INi\'l)dC Pr ~t. ugor u•·a vlv erJ(Jtt que dll.i'l '~f'-' toJd~ Wt 11"!( r.os at s l o. di e i1''a >' a los -r.a:eria!es locales. Cons idefi:.ndo lo antedo•. e>t<: M,.-¡u.., Jr V·;n,r ... S ~"'l 'H" 1 :>t. ._e,¡ 'Cll.lOI<'CN v~ co•·o::l 1'i('rto\ btlsiccs.ce s,H ('I tahlllo -1d INh• qq.._• ~ lO v~..e ''(' • d negra.1se e1· el oroceso de tli ~e1.;:; d"~ CLM qu ervlv e'ld3o ecit:.cio. E oiseñc sus:e1ti.lo!e Jol cliCk: ,, J C.) S~ h,lt>l~~clé" cs1j clmc~"'l<lco e" os be"('~' dos q,1·\ t\'i:r l po dí\ ;¡·:;tJitt•c:lu

'd c''e<:e :l ... us ~·.1<1'ie~ er· Otlnt'ld i·•~hH!C:M CO'I'O ,or: el ahc·ro :le ere·gfa.'.a coT·od dad del um::>iertf' !n·e·lo· o¡:th·i~ Z<iCiO~"' de os re::ursos. 'CU~I izx· ón cr , u 1, y mu-r M .. t'"'\.~~ A:': l'l'\' -\o; ~leo tXO'i los tw·rer!(-k>\ <11..4' t•-. :~n.¡·• cor 'i :'lO d nivel r:lr.':.iudl. a ediri:oc~'l de JrÁ ";... e1<:l !.JStM:...C t: e"e 3ltn ll'lil')''C' nr:.:ctc a ri'.-elt.roanc y es.n.r .._. ls l'l'J)w.)(t;"r'l:e si

(C'tikJ.:Y21""tCSQ.te l.:.s Cas.!\,. -A~ t.d • .e, COMiillryt'f· lPfC' ndÓOMeO'e 70~de lili CtyH·a..c.ciOf·~ e., ldS'-hJ":ieS J'be-s.

El coje:t.-c-eser:ia de 5e t:·o es W't'v r ~ q.i.:. .1 clk.Yudof~.,. (C"t51't.::tc·es.. con ,) 'r :ll «1 o- e"' 1ru'\fa-r.e-. s .. "f'~.l de dse..,.c.r y :::e ed fJC.dt-l~ y'f·~t IPtoel ol.t"tf';'\f"'l e"l:o teór-co )'la.! \.JSU,J::ic··oes <k-1 r"Nrt. A 1o0n prek"'f'l~

de fonra zner.a ¡· t~ ce e-"""tcndef y cr aotc.w ~bu-ca_ :'X'lf tar1c. q~ ~M 9_.-" ~d OP •d ·bit"" .110 ~1;~ ,... ,.. •"'~ e, .a 'c·naciCn acac:?Tica ::Se a•qu tec~o~(!' ¡qcoit"fcs.) Qtte"d Ll·.-ez. s ,....a para las :.arus com11.JCCOIII."~ e~~ ·ea iZi'Jil ::e 'Y'~f"'C'a ... ,;C't""\al (!1'llas. d .. :iadM"

A ciferer:::ia :e e tres :ex:os. es:e ib·o 1 ·eY.'I"(! u1a parte-tc-ór'a ;3c 1 ce en:cnck·• n.yo r rco6s.llO cc"(,j~l<' ~" E":.:.pl Cd' li!s bt~~s: le:>lic:occrce:;tua esOe ~~ :)f~c-•rfth ::.t P Sf'l oe-:C'iben. De esta mane1a. se i"licia c:C•I'l 1.11 Mi)'CO 9"r,e•;;l o .. e nos rtro:~.<:::e- al ccncep::> de sJs.lerreblld,,d y SJ or gc~"' ll f'lv .. .-1 I'C011flclonl) )' r z::lona. ~at,l po ... a~r'o' i1(•1 1~~ Cl•'iCti:.>h e con­

<.epto d~ .,,··¡,f,.,o~• ;>Js:er:ob.'e. A !1<1vés ce e:. te ::;OI"'Cepto se i1trodJcen cinco ori1c plos e ~ .. ·es q .1e son I'CC($1'1os parJ c1..e se co"sc-uya una .,.¡._. enda cc1 cst.a<; CJfolC~N's:lca~: el t. <;O fi"::IC"1h? dt:> energ'a. del ag!,ld, ¡;11Pl:).a<JO :_-:1¡1 Id (0'1 ~~rt1<<.ión ~O· b·e ei sJelo. los 'T'3 tetio'e~ J:i iz:tclos e., lt~ con~tr .~eción y el clse-ro oloc. lmJticc Este Llli'l':> pfi"\C' ¡;;.lo C:Of'""l;::'c'lce as ... •¡ez V<l'IOS riS':'>CCOS: el S IiC. e' e lma. 1 lS C'l(•f'l••< ::>111 1,, 10\ (•fl'CIO'> <.~l.:l'e~. ld ven .(I(:Q•· 1.:~ i 1..1"'1 racié·t. el t i \I,J'l'IC'rtO te-fM C·O )'

9

vaio
Resaltado
vaio
Resaltado
vaio
Resaltado
vaio
Resaltado
vaio
Resaltado
Page 7: Manual de Vivienda Sustentable

acú~~i<c, c1sl col"'10 lil VC<Jt·~acl61"1. CeT?O corol<trlc, .se oreser.~1' ejf'f'"1P os ce a1qvl~eca.1,1 vcrnácu'a )'de .a a~c,ultectu•a ln~ernac·or 1 e .. dOr~le ~ pc..eden ap•eckl" carac:er's·.i(as de dlse"lo t:·oc11"1Jti<O <J•s(' se a:Jstar e a(ie::Lkl1 a las d·;.t n'óS

reifOt·~ clo"Kte 1C comtiU'jer DesO\.é~ dl,'> ,.'K)-.rraf es ros e neo ptlrc.p os ba.)lc~ SE>exp'k':.ar s.e- s a-,pe<tCS f,u•damem3tes e m:Y~h::ib es de

la '''-ierY-"'- \USiertab~ p.lld ;}·~taN:I2M, j.Jotro cor k>s Jotler ores. r!. ob,e-:M:> p•i"nnfd JI de b·~• af:::ad ce "ido <t ~es h.Jbit.n;es. aspec:tos <:t.-"' ~ ef'IQk>bivl 00,:> e1 tit..t ::> de habr.dt: t c.xl '1 'Jt''dC"i f>c:S. w:l pr,..¡acidoct, l'uxiona klac esp.iK~ • .accesit>J® -Pol"il aq..ellS ~\O""M con~ f~SX;o;-.s.eq~..rdld. af cono la Mt;t, ld?dyct.ra:>fidad es:nr.u-d ;:: .. ·• cornu..KCJO('( y ~N MC'I'I'.\." lo$, ,Mpee:os oás e-os de lr)t,..~st'UC~VIol (()(nO son~) h~~a ddOC"es ~frc:ñcas. '1 3JJ k..n y de 9J'i. Es:o; ~ s tl'·P("' IC~ S~...nadc~ 'l kl;<•OCO ::wlrcip :» W..tc~ c.n:es "l"entlondcO\, fY~do"la" !>iet-.esYf yc.afoiKI de vica:. ~ ~;suarlos de as vi\' e'ldM. ;·a que ;.a:is'ac;;(>t'l 1ar·tc las necesk.t.td~ 'ískas ::Of"ll p5<0iógkas. y o:or tanto. ')()fl 'os qJe cstab ecen lo~ r "'Ctlf'liC-f•tos de la \•iviel'lda sus.te"taole.

Pata hnJIII.l'. J pa•te teó·ia dcscfioe la ap!i.:::a::~, de les corc:epto~ d(·l 11"'.~ 1 sls b o::l ncllico basado er as c01cl

cior•e~ del hen--.bfe·lo NotW y c·n part :::ular u:il «toco é case de Vl'l l•loC hna c~!ido seto. r~u~ c.aso siNe de e;e,rp'o para ex::~llcar le~ (d<.lO'C!., c,uc deben :e.,~fs~ €'1'1 ::uerta an~es de 1 "11(1~, e• diselio ttr \Wi'l vi\' C"'da. y qJe se vo!·tr:f<'t"' a abo1da• eli el md"~U(~ I. (.lCIO c1· cs~e " IW·I;,d:> se e:xor:::an <:01' Tnyor detal e. t.J4•d )ntC e c,c'llplc a1'l:es (l'lencionado, se T U(;'Sl ' tln lo~ pnndpios bloc. 11·á· i(O~ p.l'a :::onstru<::c:io~·es >'se iric a corl ~ 11 .lr'ltl l~iS t)C'I1Chl Cfl i•'ipcctos scc:oeconórn ::os ~· de as tl:x>lcg:d) O(l ~· vlv C"lC-' loctl Po ... 1e1 :>rrre1te. se .;;escriben .hpectos <;lhn.uológlcos del 1..ga· q1..1e estJcia1.1a OCd itil ció"',lcs .,·lertos dOM t'\.lntcs. la prefpitac-ón yl.l tcnperotJid, Ptl'6 'flr'\C'I e1 cu('r.td e)t<IS \'~Yklbles Cl.ra"te él proceso de clseflo A~·m yro. w nc:IJ}~n rec~lo'le'S en c~,,~0·1 k1 or e'lti'lc'ón de ,1 viv e"laa. el corv.·ol sot~r p:lfa proteger o exOOiit' a Sol c~·tas ~ft("SC~ aedñcacié"'·tdtrl:IÓOde\o'e"t~"a.s y~ '!'Qt'XYCiór co1 k» mtwos: .1 sllrien:otérrnk.o . .lSI ccTola ~e-tdC Or'l :M>1 ne'lte :le la l!Ot'a. =na nerte. ~esa.Jd ala vvwtrda\-e·n.~.• <1 ~raapre'lder dE'~ttl su :ipok:g:.J. .ld."s;:xxic>óf'. <!'S:laC&a~ ~ tJH•(It' 3.1!!'!:.t.t lzaoos. así ::OMO la lbGX.ór <k?'•rt•ntJr\iH. :ec...csyotrO\~.toscorroco·rt."'

dOI(>S. pa:os o tet'fU4~c .. e se v..IDn :>31"a geoetar ce~ l..h.J ~~ Ql~ se- ~APQ"en \OS <cx~:xcs te-j(K:o~ fuodanet'.Waes. w pr,-wn·..¡ e Ma'l.Jal ~~ocen:1a ::te~~

t~.o f\:t' Tunuallric a ~()(~"~¿indo les asoe<tos bioc' «.!t ::os de..,,. teiJC.KI. l.l iza'1do como e.e-rpba la d..tdo::l ~ Mo'l

rcffey. De ~"'~<)"'era C"~ql.H.'f'\álka se p·eW"'Ia ur d·o..tc f04 1· ;M.to po1 ¡,a :M.-Ste'lldlb 1 dltd la t.Jr::ic'\C!Iicad y hat 1a:.llida:;, y a factibi iddd ecor.6m ca. donde-~ exlefran los (r:::::> p'I!"\CIJ) os bá~·co~ d(' 'b ._. vlc·nda sus:e..,tabe, les se-is aspectc; runda mertJ es PJit\ logra• m<l)'O' ca ldad ::te ·.:ida, asi como la ad-.•pttlb raad y la p '~ne-aclór· del cree f""1ien~o ce la._. vk·nda. Por le C011lP ..:.o q .. e ~~SY!Iil la !n~eracelór de 1odcs los o;~)pt;'( ICS i)ntes rrencron.1dor.. (·1 ma1Jal simorf1ca el :::-roceso div dién do:) c1 va1las secc one~ o M~f:ados. El pr Mél ¿¡oar:ade es ·nformtlll·tO ycstJb ece !as CO'lOic'::>nes ne-::esa1ias a'liOS de

en•peldr J <Jisd'IJr. E r c-sw se p•e).t!tll••r• concep:os que W.l'• (les de .lS zon~~ no t~p~flt¡ pnr,l constr J ·,, r.asta los. pcrrriso;. de CO'IWllCriÓr'l T~mb' é .. SC' IOI"flilf' en Cl.tenta les dSPGCICS e irr-át,CO:., Qll(·ll~UC'OI'CS, •esis:en{i:'l Ce Ie'f€'00, !'.asta OS IH•II(\·

r1.1 es deco"'~ltuc<·~l'l.

10

vaio
Resaltado
vaio
Resaltado
vaio
Resaltado
vaio
Resaltado
vaio
Resaltado
vaio
Resaltado
vaio
Resaltado
vaio
Resaltado
Page 8: Manual de Vivienda Sustentable

t.-l • lil C:<"g~md/1 ~ecc:ór'l. S(l clcfl"rn la; car<KlE'ff"'-ll<~s de la v .,¡enda que se ::ert•cm erras declsicnes de el c;ero des· cr b'e.,oo le QJe s~ : len~ q .. e ha::e• ct. fl'l~te el proceso. Esta sección es a n~s c·xtcnsa y abarca cescl! li'l •.blt t~r'6• · OP J,) \'\ :i('ll(la 4?1 ~~ Ph.>d'o. h¡,u lo~ c:~we-;:tos ce clcomodo o d ~:T i ot.ciCr :.e los espa:ics dent•o de la V!\'le"~da, ;u f cc"l"-o lth

med das Ct..t c.:tca esoacio reculere pa·.: st. fL1x o na idao. Esta s.oc::161, cc'lS.Idcfa !;rTb!.ton les asp<"::to~ flí~ ve•·t ldc 61• y c~~.olr '-l""l e·11c p.l'd r::·op~Jnr• t.f1d d<kK:uddd ce oc-~K ón de ve:lta"la>. :\simisno, cesnoe la ub .:aciCr qJe se le debt' cl:H a IJ '.'C'q{·la<"l6" l ',(l(•flc' ~·IJ rra~-o· l C'l'OO:Idad. as' (00'10 p~a 1C'I"''I(V ~ .. en~ r~m 1 ares 1 d l)dr1e rnal de es:a ~egond.l ~;.16'1 ~PCP1~1a en le~ ~1 ·- tt."l fld~ l·ld·•t.l <::os.. e é<tr cos '¡de gas prcc·orc·:::.r.ando o> conc<: M en:o> bá~ ces p., ra ~u d SP"'I,

Cok.'(:. ló'l y fJ"'(IIJIIl.Ji ll p-,;o, PDI .í t 1-'tO, IJ 1~1ff'ld ',.IK< ón de ~;)le f"\lrt.:;i <.O"'~a kt rors~!ucei6r de la vive"''d.l {>Df

eld: :..lli (~le <1"' r· .11do ·K~.o~·d.l ~ tJ ;.eia\:Of la irrporta'lCia ce tc-rar e,... cueo2 e disetK': dé 1~ '" vk>t· :1;l Pi'! f.-... ya ct l.'t r"\J)OI • d·1 Y Vl'<~ k vt~t 4'1 rl.J~ ..... , .... ._ t ,.:J'l)ic>. exte~·s·oresy.a~ap~ ooe;;r.:c· 3f'l::>.es nxft.arte ·eabaf .a p .anet· dó"' ~ L1 \o'M(.,.d.J a ~:•· de pos U es l'GtS'onnadc"lCS fLu'-as

~ ~pt,,tc~ ~a: ll::to t400Vftio·•e ~~ t.Jx; :eó"ica: para la.ap ica-:00 prélcfoene4 dlse'\c ycons:tu..:<iónd~ l .. -MI. t'.cLl \U<.I('f'l.lbk> e~ ("S~l 'l\,)r~t~ta \1! htrKA :ta"sfOf-r:>a: Et J"')(X::~ er el e~.e .,e :.:i5efla y cc-~"t..,oe ac:t. llmerh.~· r..a•! logra· iC t.dor.n c ... e COt'SliT'S~rrencs eneJgia :an::> e'l St. e.ec .. oo-, ocons:ruc:c 6n CC"''O '"' ~ OfX'It~ ié.,. Se t::>..:sn (1 ,..f'\·e tf>~tccort ·!l 'tfd , .. Ll f:'lf Ta< té,.~ rwofes'(lfl,J E-;re&oc~corla.::ors:r.Kc<n aSICOITiOCK<lJe &os a"'YYO.tera· des en e d SCf\oycornrr.-cciOr de IJ "t .. e 'lea rto·f"lll.

11

vaio
Resaltado
Page 9: Manual de Vivienda Sustentable

Edificación sustentable

Page 10: Manual de Vivienda Sustentable

j. 1 La vivienda

En las tres j fmasd~ados. se ha :omado conciencia a n\,el mundial ace·ca del impacto que el ser "'l:.una'lo prevo· ::a sot·e el planeta. Fl•luno de <OnH.fnO Cl.e se- tier'\é aCll..•imcN'It<':' ~·.a pi'Opic:ado el de<erioro del medio ami:: e~te. b in­duda ole que se debe canbia~ el cri te•io oajo el cual se ot.osca et dcsa"rollo, oor o que surge el cor:::epro de cJcs.n ol'o S\JSterteb!e. defirido 001 tt Organizac·on de las Nacio"'es!J ... :das (01\Uj en la Cumbre de Rfo ce Janeirc como '\.n des· arrol :::. que Sil rlsf~;¡a las fleces ·d<~Ces del p·~s.ente- s11 pe.r.e· ef"l r;el;gfO ·;, car.:<K:id<~o de !(1~ gene'(•Cior.e-s futtuas p.¿¡r;¡

ate"lder s~.;s propias necesicade~( (QNU,juric de 1992). Con este en1ccve. se hace e-vidente qJe los re:::ur.sos d's¡::co.bles e-o e-1 pi<H'\ela t;C1 fi ·) 'I'OS. per:> Que es r~osib 'e S<!lisface• las r'lec-esid<!de~ básicas de lodos los se1e-s h~•ma'•Vs: esf <:omo ma-1tener y/ o eleva' S:J nive de ·Ada. slemp·e y c ... andc a la par se coPs ga proteger¡· ges.tlon.l' el rnccic nn~blen:e.

El cc·"Cep::) de deswollc sus:en-:o:>le se v1,.1e!ve de e;peciel 'rr'lpcrtancia cuando t-.ablarnos de o5 a;.emaMientcs hu· m.'J"'CS. ~sros Impactan d recmmcnre sol::· e la SL.plYfldc de la T'crr3. ~l:era"ldo.sus e<:csistemas, sin qveel t~v.nenlo de e ichos aserla'Tie"tos signif:.ue -.,aoe· akarzadc as ne~es dades d~ : redMientc económco y desarrollo se< al de a pc:>!ación. :-e ac~li~··do C:>f'l la CNJ (j,•nlo de 19)}/J,I~ ca id()d de vda der.e•YJe ele '"t~c:ou?s eco!X>rniccs, scc a!es .. am:)ienla!es y CJ lul'a1es: así como de las :ordicic "les (fs. e as)' espada les tamo de poblac oncs :Jequei\as come de las dudadcs. La ha'o!t.ab!! dad de los asen atoiel'lOS 'lJ'Y\Qn:'>S eslf• re•a:::ionada ccn la con~t~ra<:i6• • y v-Olores esll>liccs ce la-s ciucac-es. los pa:rones de JSO ce s,Je!o. tas ccnsi:::lades de pc::>!adóf', )' con$tiucdóf'., adeMils de la dls.ooo bl ldad y f:.ci (!<:ceso tan¡;y;. olc1es y ser·:lc~os tJsl· e os corroe espacios pótl ~05. Si1 emba·go. todo loante·ior sólo es posible- si la poolación er cves:IOn yact..ema :on t.r 'l . .gar er dór)de resid1 r qve ~u !Y" plt~ <:O•'~ s·,•~ neces Oades: es je( f q~,.•e- posét! 1..1':a .,.¡.. .. endt~. -Es i i ' !):.>rtcf'·le a-dar o 1 que la v vie nda p01 si misma no hace ciJdad. sino q..1e coostitt.ye uno de los :omponertes fufldamen:a!es de és:4 slcndc responsa~le sólo en parle, de lo que p1,.1diera ser el d' seño y desa11'0 lo o.e UPa ccrnun:coO sJstentat:: ~.

~l ldrrnl "lo ·llvlenca se puede defin'r como ·'un :uga' ce-rl'ado ycub·e:to cor.sr•uldo para ser h(lbi:.adc por persc'las· (Real A.cadem·a ::spaño!a, 200~ ;. Pero la vivienda r e1e ct..e ser u., lugar pa·a 1abitar e"' cc"lgruerda :on s.u en:ornc. ofre· cle--•do <:~.r~teris:ica.s espec'f•<:as q,•e pe'o)ililtl al us~•ario vi·li ' la ch .. dad. Para c.ve esto suceda. es necesa·ic qJe ::urn;;·!(l ccn dive·sas : ond ;ciones. AcominJadól"l s.e exp!iccril"l z.!guras de ellas,.con:en das en dos s.ecc!one-s descritas en !a lri'O· ducci(:··: s .. stentab'lidad.l'.ab tebiiidad y runéona id¿:.,

15

vaio
Resaltado
Page 11: Manual de Vivienda Sustentable

l

SUSTENTABILIDAD DE LA VIVIENDA

la v'" ·KJJ ':. ... " 10 .-.o pr MCrci.;d e'\ 13 for-r<K órt de coT~.or: 1 ó.'s. At:.err v. clr· ~us atribt,.,tco; fis ces rer-.e inlO K oc o­r.es en los. .1r'f'oi:OS ~l.l y CJ lllfll l.na •.+.·-~ adecuad.J ::)-Jiol ~JS .D't...l irn 1 e-vJ a l pra~:x:r :fad E(O('Ó!Tiica )' coht ~ wci.J .prc<:XY: im.J ~t..nd.t~~l. otnmJe-.-e ¡? hfcnes:=r so:... •· yme;oro~ LJ u ud "':r~ 1a !l. ocatyglcbJLPen: &a -r-l)'Of'-1 ::ie b1 ... -.;e'ldc,_ m la .x:u i d. ro <.JTpk'l\ ron etM ::OI'dc ones. :M!'S son dt~ ~<>Mes e., SJ fl•.C<Y'al"1ierto y=apaccJO ~~ ·es:.>O(ICer a lJ11te<IS'Ca:t'S Oí> lli.J\ l&.Ja'ios.l..:t ~ ta de .Mtecu.x ór a 1 J W;xaloa::f "\,)(_t' qtll..' és:as "''~.fJ:" ta'l<ÓTVJM; 'T'LY

flias o rr.JY..,.¡,.,,·.~. b•c 1·1~:Xa oeJdOl Ll inc:olrecta setecó:)nd·:> r\l~~o ... • !1Ft)i<'•ngeneranC3f'Oit"' b sa~Jd y e irltt11'!!. A.,..rdJ~•<·Ik\ t.Jcc..,-.tr¡JCC ::nyoo .. ('·...aclé1 cev vlef 1.lS IT:> l.t'' cmdc.ono;~tmcce agJ3 y M la genefac-Ó" ce t e-~id.JC~ ~b :toa I.J l ;..o~ma 1· l.)tr.t.!l en a .... e se -rareja .. lQ) tccuscs ~r· qcr 1a, f'\tc 'rl' I'-'Ce en lh'S. C>l!JPa.S. la~,;:::lé.,, el . -co'ls. .. lno. y , ci~OO)k.ó'l :je residuo~ f-C·f el1c. al ¿f'tiCvC":hor fL~e·lJe( IC"O'v' bl<•\ y/o loca~. <ti red oc r tOS l'i·:e.es de cor•'l·,J roo. d h~l.ll ldl <:1 ,t 1"'1'C' wc y (,1 f('Cida• 'os. resid.Jcs s.e propldJ e aho,rc y ,):)fO'.'C\:1' \f•'liC'!"IO de lO\ •ec:uoos..

tr c011SC>l ucnc·~. ~,.r.j ·Avlenda ~l·S!I!'"ltab e e~ t:~c~.oe.la que na::l'! us-o eflciPfllC' de !m wcu•s.os. oero ~cc11,ls de:>P estar cisf>flto.~d~' p¡)f {l wN•( '-·"" ¡,u gil vida üti . s e·~v.:) r e)(b!e Pd'!l Jdapt,~,(~ t:~l cc.1 lo ce vi<.h de SLiS propif·l.:Hics o l.StM'Ie>.

Oél)(' sc1 sa't.tJI:>I(' y ;'IC"P'M1il a les od"df; os ecc.og·co-; íl'He> 'l'P.r\( onJdO~ (1 dw~tds )' Hyel t. )0C4). El ol;,f.!~i\"0 cs. en· tor,e5, d \f·f\ l' y< o"!).lll'r t..l'?i vivi,..ndil cótnoda (J,I(' p~o·:oovfl un mC'nor fr-.p.,cto f'n e •l'fl:)lcrtc, i>1•pl ;:undo ta·nl)i~n q·Je \('<~ ~I·Jd 1ll t! '1 ~ ·~..onóm :: 1 N"· )U use Par<! ograr lo <lf1'(1fiCJr, ''"'· ' v vl'''•d·' sus:l''lhlt e debe ~: ... fo::ars.e er el .... -1nc1o decil"lCc t~'l:>l'(tO Qvf' wd~·~rben a ;or·,:¡nJac·ón:e'l(•rQIJ d\IV Jeto.,.. ~t·r a1r-s y IJviverda e1 s· TiS«'~J travésd~·l clseño hk<•h.J kc

Eficiencia energética

_e t J !K~ dP todo :.,e ocod .. ::e ... drett.a o ird·ectl)nll~"ltt et'''"~ de dléi 00 dt?c.adxir'JO {~O! X!fC4 e!a: e ón,I1;Jn -wdór .¡q...,.acióo. y SCfv'dc;c~'fO la e~ •k"d.ld y et J\ t• tK t..'iC '<» m;n!rkl es Jti il..-.dcH•n la <Of's.I.1UC­

<.i01 prod¡;:..f'" {s~os <)<s:.t s. ·1c0 .. es e l)llrbp.alg3-~ :~ c1ecto r vt tnJ<k10. )'•' q K> it er.con:•M~ ef\ aatmc!s.le'a ·etienl! pa1.~ d.: 'a <.•l"'le-lg'H••nt ni\ ¡Xo!ld •.u:->emc· e tecre-s:1e :1as h,m+'t ecoido 14 'aclacló., so!.:u, :s:o oro\·e<a u'"'l at..nen:::> d{' a :e1'fJC1il'Ufit y. o:>f t.) rte. 1..1+ d('seqJ 1 brio en les de lOS l't.Uurales d·' l.l IICI '3. Adem.tl~. 3 CIT' sión de CO. es la 1 '1~!. cor1un deb'do a ,,s ,;c:lv dJclrs hurnJr3s. soo•c :::do aquellas c~Je :•'voi.IC'lll'l el 1 iO de conbust b'es fós les. De a'1· '3 noo• ~ )fl cia de- •. lilhZJI lt1 f nP.'t)b l.-le IHill'l<'ltl C"flC e.,te. :":<ucs a' a"011¿1 a se Olilnl·,,.yC'"~ I "~ en•lsl::>rcs de este gas. De se1 pos blc, se dd)(~ evi: ' 1'1 tJSO dr cor•1t).Ht b!es f6$ilf>s y gener<l• IJ cne1g'a a 0~1~1~ de fliert<'S •c·r.ovaole\, come la ;oiM. !i.l eétlca o la b Ol'lld\3. E.s~as h.Jrnl<·'l p.10der <"!!)IOJecl'arse pa·a qe1er-;;1 l(l ('nc•qld (u :)t 'O luqar y diS'floui·la er la tcd :::on·.-enciOri.ll o

g¡f'•('fJ ' 'a en1 ·nJ '¡, .:•n e 1"1~ 'l'::> cd fic o p¿u.a SJ propi<; cc.,sumc

16

Page 12: Manual de Vivienda Sustentable

Los tinos de er'e·gr.a (encv4ble <IUf' ·u' COI'Of('O 1Cfl l<i SOI.e•. il eól e¡;~, ~a gcotér-r.lc<t y 1~ blorn-;1 ~1. t d P.nr1gíd ~ola• f'<i

t.a pr nc pal fuente de e"ergra renovable. 1\elt.tJ1m,..n:e se l.l tl!lza de 'o•na pas_va para calen~ar, ve"'ti ar. t h.tmlnJr espac os: y ce (o·na ac:r.-a pa·a calaen~ar &;"Jv.a (:0'\ colectore1 sol~res y genera· elect:icie&l con ce ckts fo:ovollil c(M la energia Mhc.a ;;e lf'1l.z.a t.á.ika-re1te para gcne•e~r ct«tr cid~ vei\tt~r. o bor>"ttea- ag...a es cspet:tai'Tie'ltt yt 1 e"' zon.1S con poca ó spo•bl :loo de :::Jf'll>..s: bes f:\5ifes y o..ede ut l·u•se cOMO cc..-plemen:o de la ene19ío se J< la c..,.~ geo<o!fm ca P'O>iene de acu~os s.ooter•.lneos y se "1117> oora al'l'e<>:ao liilemas de cald<!rasrre<M11~ 1<x q.J<'"' P'oduc~ elec:l'lCi dact_ Ct'Ot pe de erer;ia at:e·r.a es ab Ofi\IJW, ob:tr"ld.l ce CJ t '-'OSesoecñc:os :>de rescuos de nwtetiak.'sO':)á••ncosq...e al cesco.,._se p-:dxen g.se>.la ene'9 •• p•oW<i<a coTO ga; tneta'lO <ne<li.lor~ la fe<mP11a< ~ ar'll'!Obco o C011'0 (.l)c• a :.<l'<és ce la coTb"" oo ro <1 ca>O d<' la llloma<a

S4 el uso de estet pe deftJerttes de enetgla se p "r.ea e'llas priT.e·as e:apas.de ur1 prcyecto. pJAdco at)rCNeC'ltrse e e·r-=-ncs CColno la t.bkaciór y c~·:)(ter''>' < 1h d· ·lleu('1":> y 1:. 01 ¡e-nla<lón del ed fl(i::>, p)ld log~tH 1a c·fKi(\I'Ül E'11N!}MIU. [ S-lo trae .::o.""lo ventaja, además de la tcoducción el"' cll'l'pilct::> amble-Na . ahor·os ecoróm cos pJr1) los J~uarlo$ de a vi­vienda a la vez que se lcg•a·1los l'iveles ":;'cu.ddos de comod ::fad

A con~in . t<lC•ón se prcscnH)n dl~pJI'laS coos!dc•t~clo•·os. en to•no a a cfic!crda c1crgéllca en IJ~ \' 'llenda!ó, acompa­fladas ce alqJras esped~:::ac ones se(Jt1n lo pt.tbllcadc en la Gu.'a r:'etoex>!ógk:a :;oro e; U>o de recno,'ogku anonadaros de eM((J.'f) yogt•'O e,. iO-s ·;,'.-,'<?:,dr;J> (te ,·,. , ;e.·~~ SOf•'(ll (·tl .'Jl~x,lo (111.-onavil t i e-• .• 200/.<:

• Agt1a cal e'ltfr t...l liidf )·~te·,.,,., ~·(K' ~"l(''l r nerg(.t Co'lf--)li"nte. JOi<<tr l::>s e¿¡ e1l<~dou?s ~n l<.>l' l'i <<!'< '"•h a os espa e :>S en q~..-e se 1..t lilil el a.gl..J c.:11 c·ue. tnslil ar rcq.:ld<:~ras a"lc'radotas. Se recom!er:dJ ei1..SO cko C."ll('n:oc:!.Yes de gas t pe i'lstantanec. para ctguol. con CIJP-.lC-di.ld :érmica de 10 <\V y J1 ncremen:o rll"ir""'I de ~errpera:t.ra de :iS ~. pa-a co-rpter'rc11.l' coi<'C:Ofl"S i·OLiUM ol.l"CS con U'\cl ehciene a -rrn m.l de 589l, etlffV.ndc o ttl Su coo u.,. n::1 r.aci6fl de 25• <~-:r '"'~'«'o a la horil'orra.

• Ca'e'a<<i6nyiJfir <lO"'Jen.,o· a:llc.at pr nc plc~cP !l~b«l:rn.iliCO Orat~ tll ,,.,.u •• tl'l \.\0 :11" \ ~:e'l· J~ ~~­

cos p.Ya el ace-de ~rrientode4"SPo1C os. Cscoqe~ los s stefl\2;S Más efK eNe\. ew..a1 ~saema.ctnua lZldos s '3\li'ienda 'lO e-sto! :e·n ::atne'l"-e"•t!: ada:

• l~litt:>S: escoget ap.1·atosM(-r11cos y~ga.s Ot.e l·~r JSOeflcteme de a ene~g\a. • .\-tartene-r i'"lstal:;ciof'es y apar4HOS en boen es:ado pa·a su fu"lClona-rier tc 6ot 1-.o: J» ejemplo, en el caso de

os ::a e'ltadores de gas, StiStitt.l•los ,, menos caca 1 o Mos. • IJn-.11-a::ló'l: aprovechar IJ luz nJt~o.I'.S I. Jlilz¡¡r fjtrparas fluorescemes e"' ve-z de lncardescentes. CC"' t..tla efic.er·

cia de 45 a 60 t.:menes/W<~ll

17

Page 13: Manual de Vivienda Sustentable

Uso del agua

lNi ~jml"ktroclt' tKJJd t;~Ppeoclc a seW y L3 prod.IICC:.fó"t de al t""'entos.asl come kl c:onser.ncié'l de Ld .,.¡.ca !Mil"'J Exis!e., w·kt~ fOtn'" p.1•• k)grt1f elaho·ro de este ree~ .. rso. Se poeder· ulllz.v lil~. rodcwos. ,,.., na.' OS yetec:c~· cos de ~jo conwn'Oce ag.w. deef'f"'áo; de: •"ledcx~ de ::O"''pou~ o •. uirt.ar os s r II()U.:t -.unl:: é"l es iTportiWltP '" •ec"· p~rdC'ór: y lt\.1".1 z.Któ" ~~.Jase, sesyp u-.'ia .es..Aden.is. el terre'lO ~ ~ntt~ ~ ~ecarga de ~ \W:U"t:otcs Ted a'lte

pav nente> pe~•·~•t>lc's Q-"' perrj:e•l.l mbadCr na:u.l de( aopule UA> y •n aclo:uadc cllt'llopá ;a¡·s:a>endof'do> LJ .. -egt:lJC ón ro Molicve 1..r n"'.a-1-of C)M:o de ag1..a por •-e<J:O .

..e artt..,.c- d<.~X' • .;.compañado de ... ,. COOSl.f"'lO coo:uüv:>. ld Jlft ... '\"''~ón de fugas y edt..x:adón a la pob'oción

se :o~ e t>1 ::01'\.Jmo r('-f •• po"t~bledel agva. [s:to nr:: ica. '

• Hedvti• <·1 corr.~,.r,io de agua· ~e log"a n·edlante el v~ d~ n•,ueiJICS y llaves alioJ•ado•as; as· corno seilar la inS:Il luló•• f'tlcháu'tca adi.~•;odeM<'I'\te, e·/ta"ldo h .. !)tl ~. So •ccoMienda e U'.>O CP sistemas dua es p¿l(l el St•1l.:ulo dlsn',I"'J)'(!'l<Jo <l ll~'~ lllrm e consu·r10 de agua para deS<AH)('~ lkl t..ldd~. rcqaderi.ls ahoJrl:'doras d~ Jgl.ia con cd­b~N 9 f,)t0fl(l y un Ou,O CP UI,J€"/e timirl y eltiSO de J)efl l(IOOI~S 0 diSOCfSOrt"S ¡M;) dí~mlnJ f el cl•ed hi<.ilt'IU l<:<l P 1nc:•emerta1 IJ \'<"ICe dJd de sal:da del dgt..l.'l. Ot ·.1 opción e~ e' t. ~o d!' ('\CU~ados secos, e·:ita1dO IJ co1tJ1"!nJ ció .. clr l t!ICJ.M C"l este uso. bta") medldas, en <:onsecyendJ, SI9•'1''Cll'l una me'1or o.e~19a de ag~.;as .. eghlS y de rml cJo"o<>S de CC;

• Agua~ oh.rJi ¡1;"1: ~tas pueden reuti izar.;e I"'""Cdicmte ur s's~~m .. · comp eme'ltaroce ap-':)JiSkl'\clmlento de agUd :;.J.M dr~ IJ'Sm lan!)l~. wceoe evi:ar rrodifiCcl' su fiJ.o.ua~~ ce mdf'I(IJ~ aa tcoogra:·a )'k;~ nc"'' '' -r~os M: ... r~ Es 1-rpc'tarte Tart.enet y/o 'cstal.m•l.a C<tp.;l wgtfil y,l que-es: o e-. ita que-las c:>mertes ce 19"" piJY\.1 tt<)!ieeen e .ue1c El .J>:) do> p.JWlle'IO> ~m. ~bies, !rc>S do> lellt·ac:ió" y a·ea> pennea-er G"""'"' perT!ce• l.lh'hra::l6' do> as ""'"'a "-"'-ro do> T-.a n.u .. ~

• - flitdlf"Pflifl~o ttf> "SL:M resd..ales: las ~t. as gises. poeden 10 f<.'\•:• lladlf. p3ra "iego o desca~gcn del saritano o 'NC. 1' lrltami<n<ode las ;)9J<lS pucae hacer;een el ~tiC med"":e :anq.JeS ~ICOS. s.stemas a~<>'. f1 ¡ro~ de ~IC'I"'i) o lrclusocor s s:e-r;.s pu~·ficaoores como í1 ¡ ·t» t..ll•dvlc 1:"13 o llluos de carbc·•o.

(l t~rc· en cu~Na est.:~s CO"lsldcrG::ic'les para el a'lOuo de ag ... a y e-rergra. ddt">m~~ ce la redxción e~ e1 <orsurro de ·ecJISOS y po1 tonto <'1' el mpa::to ambiental de .a vl'le1da. ,ep·ewntl) ai'OI ro~ cconó"ricos para su us.u¿rio. Po1 ejem· o!o, de dCt..ICtdo .con los cálcu!oH!SlJ:)!ecldos en la gJ'a de lt~ ::::cn•ls ón Nac•ona o e \11</enda (Co'lavl, 2007; e JSO d(> o~ (lparatos lecon,cndddos pnr<~ el abono de ene•g.'a ¡·agua l'l'pl :::ar·a \1'1 oh oth.J f~'ll..•l \1\uill pata ura fan1i iil de ::ua:1o a e neo miemb10S, er• una clucad como ~/ontertey, de ac.Jerdo con ~~..s conclc OI,CS olc<:IIT~t ::as, ::Je 19.83 kg ce gas, 19.26 kV/h

de ele<'tncldad y lO.' 3 rn1 d~ a.;ua, er oromed·o.

18

Page 14: Manual de Vivienda Sustentable

·• lih.(le:cn{~·u 2. Ve,o•a d·• \l.t'C~ '$. \ ~ll l1'~6i>(IIVS

Impacto sobre el suelo

rOJJ cormucc61t~fl J"' irípdctosobrc el s.~ t 'l ('1 cue ~ ctesa:arta.Lasa te·a:: O'l"!' t;,J~ C(;• •rer M vr o:«fc')();l ralz de· ut\lCC."'K"" ..Kóór gereran ca1\:x:M rn <.f t' ..i.!'>-t.IOc::cat. J~.2!"0C la bioc¡..'er$d.xl el st.clc y e re ~·ve (\ 00' <·'lo cpe se ckbeCO'lSOfY""'d J ;ai .. JMiOnde ¡,n :ene'lOde"r.IO(il• }üt v'bar.J Oue)31".a.,..as.dca:t:C.clC... "or eb.~~~ll''it: ::..l"ll::K

Ir r..:v..,.(l'\.•~als rioO..rarre la rrpi('J,-.de tet't'f"tOyLl ~::Yt!-:'L(Cí6n('f' ;~.a Estoselogfaprcteqie··edol.r. ~h~d'\ eniMqJe b

vv .:.'f'darose~e:. 'J«nce"l:--arockxm..t:(1Í.l .... ~~esl.cldo.-.atr~O.<"':< e.·~ sdi~ea.Adt:,..u. o,t •e<:> '1'('1 :.ta conser..-ar bs~ Clds:e.•~ reh~bl ta~ J·~.:.s d.l~ s. y t.h ildl plartas "la~-\'"lS_

~tfo.r;pPCtoq.Jeha-fQJe 1e"~ert:-:"l<•*"'·H"' e corno. de lJ e#~ >·<~;?o los sed mef'COS..("l ;ctlC 11. <)( h"'' f'\•IM­o,e q..ae areora, licf"a.~tovctro~ n--.etC'IIJ~cJ' COl e\: tUC<oÓI' ccrtr l::.r¡ar a la<:cNami~rió•l :k ~w . .J'f'NCe"',irdo lor. c"d(l{uad;men~e '1 pre\·. rlerOO que l ··t11.·n e1• con~octo ce" e>l ttgt..il p t.'-ial. Ta'T'b'é'l se 1eoc01 r¡ '"l<l •. <o.ikx ,, :1dmO.lS pa1a sed men~:>s $,l'>l>er0idos. P.del"lás.. el ton' lul :J<•I,J <'IC"Ión se ·e1a::icra con d sn~inu • t\s n e1ver .Ci01'CS Cf'! ('1 r,.l:lu, f•t.l(lbiila'lss super::::le-s rnod fK.cldtl) medionlc l'iav fO(·I•:o~ OorN,f:'Cb!es o r~:.ta;;fand~ a vcgNd< 16·•

~ olil fi~u'o l . se rn ... est·an d l crc·n~<·S tl\<. '11(.1S pm8 el srn nulr el hnp<lClO de ra vlvlerda sob•c c. slli<: r 11 l'l tc•\3,S d(• blo1rc.:e1dón }' cJralcs o:~ ole• tos el <Jgi...U Ci flll(n;l l f'll(l lh•hnP"H~ po· la vegetación antC'S <1~ (('i%t>•PO'ilrsc a los rr.¡¡n:::>s ~·cuffc"OS. H mdre.o de aguas p'u\' i!l('\ y.,; ,,)l) (.lt! pavimentos. pe(mr-<1b.rs tamb é'1 ayudan a q.K~ ('1 agu., 'll' nÍI l •e en e subsue'o. asf ~011c a lo (eco ecció1 del J<JU.a d(l l•vl,, ,,,Jr;J ~-' reut1l z.:1c ón. la mcj.:;ra o e sue•o~ htpl a l<l rc~,: ... ,Ot •i)( 1<':" d~

áreas Ql.e h..1yar 'i de) f'FO\Ic'ldda co1 Jn· re·ior rlac. y la comervdo 161 r,(lrf'l'·l (' :.t.e zon-JS Q;)C no (,_. 'Ofl ~t~rl.lfllS l)('fmJrez­

C~"') asi Corro p.Jedt otxt .. ~ N', s té<. 'l cas ce dw•-. .e: On de MOri ··o utve ,-.t sJelc se ·e _aciQr\-)0 tJTb 'f\ on deC.-.g.,.~~toqRg-.:1' ~!l"'•d

ter-ene ve"'t» de'~ 'l'<X:f ~fu de 'M ce· n e""'tt:-; naturcles.que :xx H. d 1 .in' ( .-. PfO·

s:ic1e:r C'l s~lc po• d \:i¡t.-1! r .:sXJn.

11 " "''!t'.O d<! ·-;¡u:.; p ~ ~.~.~~ !>. ·\r,.mt 111 ;• P''' ' ' • , •. ,.,.,

Flgutl l.l. 'é:'lt.l~ l:ttt :Jsml'\ •. 1 ti ilfl;»<b: ~t.ll'PhUd~ ( 1: :~'\:tr. 2~(!.'.~jltt.til ~· t jl,lt:l : ~ (Q'I~(h'J (lt

19

Page 15: Manual de Vivienda Sustentable

Materiales de construcción

... cdos los rr:.teria es g~•'~E?'an • • .lfl ,-.:><;;oc debió o a les Pfl)ccsos de extrac:::ió"l , rr.arufactura, transpc1e~ ... so¡· e i· mio<!::i61 Cn gere·al. la conp!e.ida:l ce :ada t.no de os procesos oo• los cue pasa u 1' material·,"lp1iO::a 9<'SICS dé e•' a'gf-i!. Para tere· '-''"~ parárne:1o de ello se u~il'u el cmáltsis del ::i<lo Ct! vide. de os ~na:e·la!c-s. asl cc-mo de la erergfa inccrpo·adJ en estas.. F eslJdio ::tel Ci< o de v da ofrece- u "'la rnétrica del !mpac~o a-rbien:al que tiene t.n ...... a:eria1 a lo la ··~:) de toda SJ vida. desde la ex:racc.ió1 de la nateria prima ha:.td su ois::>oS':::ié"' r: ''al la E=>noa-•gin in<;orpc·ada es la a rt dad de ener9fa Que d <:ho <..ido de vid6 •eq .. • e·e.

Mucha!> veces el i'rpactc de es~e procese ro es ev derte ootql •e ccutre lejos ce destino f•·'~ l. Pcr o-j~mr; o. ufl mate•ia M¡;o·tado Jequ·ete vr· rr:eoiC de trcr·.spcrle (j{.f.! u~il i23 f:O(l-fgér cos p;vn C'<JS adar!o y éstos gere·an :::on:.am·ra~ ci6r'l En:ol'o:::~s es lr-¡~o,~a•"lt@ rencr ~.~ r1 ctlle-do oaw la s,e .ecció1 :::le les na:e·iales en dorc'e el usJafio fi1al es:é C<H~s<.:·er• t~

de- ello. co1s.iderardo tres princioics oarél ele-;; ir un Ul(l~é' idl ~l:dwcHdS ¡· "'}''en, 200•1'::

• M<!tcr'a!cs de a lccatidad: sobre t:>:::o le$ mate·ia'es pesadcs como pied~a 'i ladti lo (!-e':>en OIOv'-?J"llt de h,Jgares :::e·:::ancs a ia ob·a. A.si se oi'O•'a e-"'lergi€1 e"'l el :ra1spc•te y os. subsecucotcs problemas corno ru do y cortJmi~

'''Kió•' · Se tecor·-.:cnda ta\·c·ece( e uso de té:::n;cas leca les e-r dc1oe e! rrate1ial es febr cado;,., ~i!t• '1 obll?•' t:" los r·'late•ia!es de1tro de un 1acic de 1 O krn.

• Cote•"'Ció•' de n1eh?ílales. lgcros: cx1s:en ma~e·ia es ce-ro e a Jmiric o el PVC. que tienen el rr·aJOI .:.:onSJT:.> e1ergéi1co en su :>roceso de rranu1Kturc rn¿s que en la t·.am¡:;Oftaclór . Es así qve se justifica q.•c no se obten­ga'l de ft..e'\tes leed es. sobre tvdo cons dcrando q~..e por sus propiedades~· a.o!icadó., compensa1 el go:ntc de e1ergla a lo largo de su ·vida jtil.

• PotencGI ce reciclaje· .Ct.. tnc::> se ~lige v·, •nateii<d dete cons,dcf;.·sc s· t!ste puece ser reutilizado, rec'dado o l):il z.1do pa~.a ge·-.era· ene-rgla (nediJ ... te cc11bu~tión. por e.ernplo~ al te1minar le \'·da (ftil del ~;<.l ilicio v del me• ':erial mismo. l a pcsib'!idacl de ret..l rza· '"'~ ic.a cueel e:n;;cio esté dlse•\ndo de "'t~ ;:.nc-•a qJC sus p3rtes >· corr· r.;onenu:s pue<tar. se· separados. n .m':)!ét se cebe favorecer e uso de Matefia.e~ ccn cc"!terido reciciadc.

Ccn los t·es pu1tos rne~.c·onacos se estab ece un c•ile•io pa·a selecclctiir ma:e·lales con un rneror mpactc en os aspec:os deS<'itos. Ade'l'ás. este enfoque ouedc .ser t.t:l zado también para los sistenas :::onstr Jctivos. en do•·:)e se sele<:· dcre'l a~~.;e les con costos arnbien":ales >' ecc.,órnicos menore-s co,-.o •es1..ltado j e Lf'la corr.pa~.::::lór de-l el :::lo de vida cornp!etc. asr CCTY'!O o e s'-• desempeh' en operac·:.),-..

La se!ecció"l de· mJtefla!es tarrbién c-e~ ·ea 'iza'Se cc1 base en s~.: s propiédi~des f'siCI)S y có·r::> éstas a~enan el -compo•:arfento ce edi~cioy 13 C<JiiCt~d del (lffl" e•' el lmerlcr de os ~s:x:::lcs. Respecto a este úhiTo p1..ntc. se debe e-va· k•<Jr el e1e:::to de los ma:er!ales que están en contacto ai·ecto con os usuarios. ya que éstos pvedef· afec~a• li'l $:)!.¡.::;de ·r.s

20

Page 16: Manual de Vivienda Sustentable

-

r:<·•SO•Vt') t>.'>• las ~ustdfl ( l,l$ <l~JP €'1""li l~r· , ,.,or é'jernolo. las pina. ras con solven:es ~ eneo suirz.ocla:. q¡,~ ~;or, ;óxlcac. p.)fJ ('1 ser t'urY''ino ¡:¡, rcsp wlas. f:'or el t.~ se dd)C co1slclcrJ.• qué t!po de €'("'1 ~iores sc1, de cór.de pro·.' encn y en qué carlidad. CÓ'l'O ofe<.l.J"' Id s~• vd. t~.;~n¡o durar y e g·3dc de e>:pciición a ésta>.

1)'1 CLofl"''IO a sus r;ropicdJdC's li"S ca~ los mate·idiP~ deben Ct..11'0iir con deterrrinadas ca•acteú!lcas oa'a podf:l' l"qU ll;r.:u, a ~ravé-s oe ~ hJI"''eo,xt '1 su cistriot.c Ó"'1 IOS irrpacto:. tér-nl::os exte-•"OS d€' as dií~e-ntPS ·eo~;ron,¿-s. l a 'plr·l ' de u" ed1fK IC dtl~d lOmo fi" 10 enl•e Id> to~iciones exte·nas e interras pa·a con:rolar la E'IYrilda di' 21"P, ca or, trro, loJZ. ruidos y olofes. l"' c;~:•x:.r~ l. un •~Jro es capaz de- cet•tro .. r os, ()~e(! OS~ t~ile-.la l€'11'1J)E'ratJra. e-lvien:o y C'l r..11do, 11lk'1 :IJ\ 1' 1' • I.J lt.l S4..'<:.>rur()l~ •nejo.- desde el i.,teric', y le. ,.00 :aciCr ca!or'ficac~dcienc-r~ C'n ft.-1 1"l.) (>o(f"(~ivl M-'1'-~

de ~k.l"'ur la <"'woavcl"'k• dt--4 cd he lO. C- d~ r QuE' -m ·~(eridles qJe ::o.,fOf"Nf' ·a ·~·ce IJ cdfc.:Kión a~'l ¡x"'\Jn w• I)JIX't de<. SiVO t.-~t'lla uti iz<Kió" y control Ce :os 'ayos del So .la te1"per.n ... ~ ~ 10~ N leria e\ <tepe .. de- df" Ll Qol"\.lftC "<'' c.l ~ llO' coc'lv«.'-iónY•~i.)dón.~dec-r, oo~Ja .nc denc:iade los '"))(()S s.o&aresyct imetcan"b o ce c:-,•or

,o., fi.JI,t'd~.; cn:or~o. :x J"'l.)t~·i.Jiesdeben ser e cq1osCf' ""Jnc 00 ~ ac.ar..adead q..~e t enence -tbso'be'o refk>Jz. :1 ~•w td:l ac ón Pcr eJI!ltllplo. u•·.,;t ~~~:hdclt :o;.a rnerte clCii~da JYopocco"la t~ta i"SC.ls.it ptOI<'<Ctó*' CO"I''' .- rr. 1t.t cO'I so l', y e Ct.lf '3Tk.'f'IIO ~le Pf~'' "'" .lC{"(U.ldc conuol P3'iJ l)"evt>"i" la o;. Yat:ac0"e> amblen:3'-e;. Poi cuo lado, w• ,., ' 'o cor1 n.1 ~(Y.·d·nt>fl:e QpdCC aisla oor coTplc(o e nteJ ~de on ed fido .... -=lC~ dt>pet'lllil'f\:e-del .teor'KJI CK)O.lM C'fV:O f""K."'CJrKo.

Ll apacdad de Jbsofc On de a t1._nedclo ce u1 male1~oitl tamb~ <tfe<::~ su ::Of'l~~dflt ertlo tE'f-r>ico ~..os .,. ~e rt.tlr--.COf'• u'\l.ttoco·•tert e k: df.- llV·,~ec:kto p·e"K'n:an 1..ru Ta¡"Oropocdac det"aYl"ts-6ndecab'.los ma!e'~o.l es,corH)fi}'l

lbscYctón ~ ~l..l'r"'t<Jad Ot..CCe"t t,I\'Creccr ,1 coodt:r'K.)(Ión, di pe·miri· el ~ def ... aoor ce los espx~; a mayo• ~e'lt~a­t .l'-' 'lM~I Iom ~Do! io1 ,1 Mef'IO' ~eTpe'at J'a. pcy lo CJJI 'ldY Q.Je tener especial Ct.id.x:O. Tod.:h ~Oh (~~e' -K:~ deoe" h.x~r>t Cfl ~1 e:llf,:.ss de :;l~ytstJr d re<Jc;u'1{>1'·te reld::tcnedas con as caraaerist.cas del h.;:.v o 'eqlónenc;~..e se locli1Z) 1 viv ~la; 1.1 IJH11.oe se 't'iponde rredia1te se L.Cic1.es de dlsct10 blcc l-nát ::o.

Olse~o blocllmátlco

1::1 el scl'\o de ~Jf'lllv vlcnd3 mediar te la aplicación de p'lndp!os de l.a arqult<!Ct ... m oloc i1'~t ca s {;l'liflc<1 o~.;~e ésta ~C'It• ,~,\~ CÓ'I'I()rl,l y plilfP'llf\1,), '"l<'mh•S q••P or,P<:e • no solución para el desa-rollo sus:ten:ab!c.la arc.~..l!eCILtra b+oc;l,ntltlca se basa cscnciahrenlc en tu;!'S fact·o1es:

• CO"''<XC' l.as ca•JCh..'l()tlc •• s del medio (fo¡h.:v l'ttl ~t. ' '' de tl lt;giÓ'I y $us imolic¡;dones sob1e el ciseño. • Dcf111 ' las nec.;esldtlde~ e: 1'1'-Jt ::as para tograr e! acordióona'l"!cmo tern~lco hum~•'IO.

• R<'CJ ~• n•lcsofccloli dC'I<I•"ltl :.ot:·e los~?dif•C:o~.

2 1

Page 17: Manual de Vivienda Sustentable

11

1 rnJ1ejo d~ é~tc-s, o;-res lactcre> si"' ... ·e para d ser";:'' ~e erre,IO., rJt 11 vlv1erca c~.,¡e 'i('an Mj; ade<\rclaos pa"a ur.d .oc;,111d.x! y el e¡..,..) t'-pedfKo dor'ICic se C)I\St't..i'á La ...... ,.iendrJ \t'"~CIOnJ en~onc;~·~ COf"'IO u~ ·'p'el' que ·cgJ .a las :::ond :lo ..... crrn.\:lc>IJiin:<'io< el<> los editk;c.

E d seno bkX'I'I'\'.t.c:o ~ca • .!.demás ce M¡ ......crtCOonado (~"':t!f.or~rte. 1..r ~·,.... 30ejc de recursos o"e ~ cu:M pm 1 v,l'ff .. l(\en 1.1 e<o'lOf""l·lce k»~.szdcsce Ln •We.'ldas. ~oq ... e «"d sn ro)'t'ti ...se de ca e"<K:c.CO •• He acO"":.K<JniJdo y h .. z ,1\f'J"Ki.~ bto. 4 s-.• vez es l.N 5oum de red".JC1r ct FC)aeto fll"g3' >JO a eNOfOO. :x.es1o ot..e cilc.v" ns:ai.Jc~ o \H~s Cf'l tl>f' c:;ases de efeao 1-we-radet'o que con"nOU)'t'•· ~~ cl'en';3M e"tO M.J'Xhi/ :..o touna de

e-•'toJ' """:o ('S "'llcnd rttlc e e trr.a y os e'~t<» e t. e k> C0140fln.J'l, (t'YlCf'PCC~ Q..te se cNJ ben a ccntÍfl\Jildó"l

Clima y sus lmpllcatlones en la arquitMura

l.a!i CtYaC~(.lrl~tkM de ¡Jr Lll)d f re-sp.xtc a otro v~r'an ~e dCJQt(IO con S t. .tbkdC .61'1 qcO<jráíca F"l Cilda lugar, ~e oc~ l;n conju•·to el{' CO"ldlc' ::>re-s ittmos(éricas espec rtcas, es :le-tif, ,Jl' e 11! na. Dddo qul' 01-. pr neta t\S:ancia ura vivi~nda (e· p·esemJ p1ot~:::clón tOill'"' las concl'ric:)e>S ad,re!X'IS d<'l C't"'to~no )' t;I.IC\ dicha~; cond don<,>~; ffslcas están d<~d;>~ r o· e' rni c·o:::ltT'IJ oe I.Ytl) tN-J 61\ el c i·wl'\o de CJJ!qJer e<JIAdc debe s.er tlCO(de a el as (1 gudoa, ruertes y Scrjeta1, f 990), ;J!cllaS

cor di<ionr)\ ~e clc·nom n,,n l!lctores ce1 cu~ta. cc.,fopr·~dos ro~:

22

• ~l' .te; e-s I.J ohtt\I'IC'J a -.guiar de un pJ.,tc re)petto ¿l c-c. ... ~lc·. rll(ld do er ;;w~cr,. 1'1h.ttos y seg.;n~Jos Ve­oloarl~ a kHitud se clcte·mfr~ Ll lnc dencid de .os ray05 ~·es sobre un..1 df>t~·r·l 1'\ld.c! s. ... perf¡.:~r LJ lrd r xióf· OP O'i r.a)'OS .lecw ~ fa.:rores :éfrrj(C')Cloe 'lebrJn oe cc'ldlc:'orl .. 0\ ~.t.l~ yrrt..rc>c~os er? J".a consux· e M POf' to c;a.a; de-~!e factor depef'::e-1 ef ()Se E'-!ricn:ode ~r<X yvo::'f\:.ar;», ~.J f::w-na. colc·. ;ex--;~.,¡ra, P'OIX)'· ciOn y •e iC'óf\: .nlcOMC L1 co oca(~ <k> ~~~ena~act~ yp.ut-tos.

• A 11JC. ts \aCfii,Jf'tda 't'eftical de\lll pla"'Iresot<lO ll rMc'lde 11' •· ~m~ t"t rl(>\tOS sobtee "l'Vt def mar. .....t

tempt·.,•.~,;ra de- u'l l.~gur ~ve a·eaac~ JXMi ~!e fac:oc. yll 06il! d Y"TI nt.r¡e O.S6 -e pe· e~ i00.6 mevos mcb do• ..t t t JC diJ•ll.n~e et \\.-1lt'.O, )' en et r .... ·k!r<'lo pcr cad' 1 n me u o" n-.!.~ ; r e~, ~. q..ee un edihcio dc'ba :>rotegerse ton:ta alof, '·ío, l'ie\'e, e~c .. deoende ce este f ;K:f>l, dl'<;ld é'"ldo~ :..on base en aspcacs ccTo e4 tamaf\c rtC" va ros y la 'onna de .os ted·os

• R~ leve: es la rorma CL.e Cene 1.:. s~,.operfcie de t1 ·1 ictra. ~b·co d ~·.llttgosldac. se modlfKar las cctti~nws de aire. el 1!!)0 edtn!(·n~o de ur h .. ga•, su vegetac~''· ~ntre otro~ ft~c torcs por c::w~IONi!f en el diseño.

• Ohtr buci6n de t¡e''(' y agua. es .a ·~ladón entre <:~.oe•pos de D9V~l y li<'lfc\ f rfT!e. Cc•r -o os cuerpos de agua p'O· ducer· fcnórncros cl!mato óg·:os ccTo brisas. mcnorosd (!!( 161' l~• mica y at..t.,..,t"f'ltoce la '1u1neda:::l del aire. es~o 1equ!N<: SOIJC+ones :X1trlc.-!ares de d.set'o.

• Comef"lcs m.1r "as sc1 los rro·.·lo-.lentos de t'a'i ~1clór cO"lihu.J.tiOS y perma·1eo:es de 1as agJáS <le mar.

Page 18: Manual de Vivienda Sustentable

• McciOacloncs al e"'ltO'I'O: S:)f' Ctl'l'lbloo; di? origeP natural o generadcs r;Ot el ser hLr''l(l'lO que dlsrnl'l,I)IC" o ~l,llnent~l 'l ld \('ntpcrmum. hu'l'edac de a!re, ruido¡· com.ar., ,·aciór de V" 1..gar.

Aderrós de é1tos roctorcs. el c'l<r3 d{' Lr'a zcra ~ dete'M na por las o1op edades t·sicas de la i.l:f""'Ós!cra eLe est:.n en arrblo(on•ir1\IO. C(•bi(lo c1 e, te cons1an:e caMbie se bJitea rcgJ1ar os para ogr<t11..1'l :>ienest<H. lornb é"'l oorello y pJ•t~ poder ~tdblec:er SJ coMpotnm pn10. ~P uf,.,1n a-1~oc; estt'KI'~t cos de al ,..,e,os 2·:J ar.os. de'lOf""''lll1:ncJo.os flO(fV'.Ct.1i'' ( :.•nY,;to­:&J•car. E\td\ nro::>le<J.d:l••s se- co"KX:e1 como eleMen:o'i ccl e ma. en~·e los <l<.le se er::ue.,tr.an:

• Tcr·I::'X'ftliUttl (':.. <. ·~ 1 e~ f't oorá-neuo de :msmis ón de cciot ck- ~.or !:Le'l)C d otrc. 1e u~ilu ~ tetnperd~l.f3 de bv bo ~e 1/f!OI,.l'liC 31('f'r1Jl~->f.ltt..rcl r-oed a se estob&e-::e ~ ra-¡g.o tf•ricode ur U9<l'· y la~ te·rJX'f.ltU'd\ 11 1d ,.,., y mh na eY21b'.ec:en Lu V!tiacio-.es ~ t(!fl"tf.nal~•·;t e'l v'l pe. o::io óetenr nOOo. As' se puede PfC"'ef el ~C'Cto WOte la rr ~~ lt\rmkcl y YP"Jti dC<Io de tes espacios para ~a·lcs dco:tc de ,an r(•-.c;o tok•·r~b-e

• ....... Ml'ddc ('-. POfC('f"ltl.e):~clun:e'loode ..)9uiJ ~el ai·e. 'Se Jti za Ll 'lJT-edcld rela:Hac Pfop=t:iónoe ac • .n lkldo (1(> ,t'ty Llc r 1 d.dce~..a necesa•ia pataSé!llR•Io.~'\fecra .as;erce::xióncJTbiet"id de"" ~..~;,_,., pot loep.Jt

eebe rn.)""'-iJ"~ O.".tol be .1"\ltu..Kónpa\i-.·lf. Tar"'b-oohc:de s.obrela\i:la.;ti de de-tes mLn't'Ll f'S la N<lllOti.Kió'l ~ f'~.on'IPd.wlllllf'OI'cat.sat lao15M ""..dónoe IC'Tpercltlla, flé'"OE'f'l excesopuece J)fod.x' La sers3d6"1 rorcr•·.a.

• =»r« lll1dCiÓt' (n'tr'\)' ~ Pl~\.:r\ OIOCedet·.te<:!ela at1'1"'6stefa e1 formaoe J.Ma. ;:rarlzo. lov.n.t, {IC(_ r'M('tTfil t.l 'c·M.J. e-X~f.""''~ ón t inc lnadO'l ce lascuoeetns.:.aslcomo !.l se e«ióncecetefm radas materiale\. ~ ut Jn• $e p..~ - "~fN"'' S'IO ~ d<,jt..l.

• Viento:~ lasconleftes de .1ue produc dt)er la a:mósfera. ~-iediartes .. d 1ecd6"' (resoec:odl \one), fhottA ... e a(~: y vliOci!Md (Mis; se puedecelffm Jiaf s de:)!n forrnusebafref,uvc:.>st.ác ... k>;quecd,...bien su dlfe<:CiOn o Y~:loc ci.ld C$ a p~•x 1~ folrna de d rnatiziK Or en les d"l"'aS ca ido-l'.ómedcs.. :11"'10'..-.f''l !'nto del4)1·e no di)" rr ''U>1_} la ·.empc-1atura pe1o prc-..oc.a Jna se'lsaclt'l de fi€'SCJ 1il ce:..'ido a la pérdida de ca ::>1 oor ::on .. ·ecd6r '1 al dJn'lCNO :jC la l'V•iP<Jold<.iOn de CliC:J::>O,

• P1esi61• tnmosfétlc:a (m:>, '1'11 b<1rcs): e-s ('1 peso de d 1e por uridad de s1..periÍ:ie. Origlfla los -rovl1"iel'ltos d~ J110

y C~l ·' dl'('(ltll)lC'I Itf rcl6cionada cor a altilud ::le un lugar. • 1\'ldlactón \k\'v'"'tm•): es la can· dad (1(\ e')e•gia solar qJe a <:aflza la su:e1i::·e de la T e~ra. Se debe consldcr.l' l);)ft'l e (i­

le-•u :¡o• ePlO ::se .;~gua o nl•e, prc·,cn!r. o ilprcv·í'cha' su lncidP"cia ~n esps.:"cs ntericres y :cn:'cla· su efecto e"' "'''UIOS '1 CIJblf'J"!<'IS. L3 rbCI?ICióo sc~e ~u:)erlicles in:e1iores : uede ayt.dar a e::. t.. 11brar te-me<?r~lt.ras exl1cmas. Podel'rlO~ ~~·urnos ,. córncdos il oaju tcmpc'illt.fa sl la p(ofdld::~ de~ !'H ~-e nt.estro n•ercc se corc·a·resta oor la radiación so·at.

• Vl11b'lidad: t''i 1."1 d sMnc1fl de perceociór vis.1al dado el gtaclc de p~.o 1eza o turbiedad del t~i 't:. l·n vn 1ar1go de O a 10. donde O es "nUy denso, COP vis blllc.ad o rne"'cS de 50 m. y I·J es excelente. cc1 vls'blldJd a rnJs do SO n'll ll'l('t ro~.

23

Page 19: Manual de Vivienda Sustentable

• 'h;bo'51d.1C: e~ el oroducto de a :ot•:::e"lS&Ción ce~ aqua, Af(>cta 11 lildl.;.~clón ~IJe belde e1la.i s-.~peflc,e; }' debe corslderars.e tNJiil lo1 ~1'5terms en donde ;e reces td radl~lón d rc<ti. El e elo :x.ece ser despej.e<.:o {hdSh• J/10 (01'\ rf..IX-\), fl"'ediO rLb!ado (de M lOa 7/10 con n~b~)ocerr4::1o oc"'beno ~·di'S de 7/ lC con nub5).

bl"'elene<''"' 10nle< ~<ehabr2r dere<;¡ulo; p.~·~IMc.l• e con:•oiiCfmcodela\li'.- Al enten:lo' sueleclo ,.,¡,.,~«.!'dos y SOO<e las Pl"""""<r"" 'o$0CIJPil><<>p.l('de'.....,.. -., ... 'OCJI.W LIS COI'dcOI'eSa:le<uodaspa~•<:.a<ld ~ Eston~ VItal Tpo~Ync::locl. ya~ osefec:;,s del medo c)m:>L'O~e I"'Cdel' ctoct.anerteen la sa\dde ~ h .. m.vn ..asco'lllcol<:" <tro>lk ases:rnJ "'l'';ga:zan las <>et vdad<>s o """"""d<'ll<IT~ i<Y l'!llA'?<X '!sic"')' ,..,.,:;~es. b decr. Q..te :arlo a 'U1.'1Lllf<a de la oeuon~ (()'Y'() su aGt.'ld:ad rr(.1-.~ ~.¡t,• {.ti .)lfO l._¡·• t•~t·,cc s las cood<-101"'-eS c~ticoJ• ~~ dcnt•o de UI"'J 9''n\' oe~t>l1' r.ao:t ce comodidad. mienl':ii~ QUC' ~cV'I sl se encue'luan 've! a ce és~.

Por WITO. I:t COfi'001dad en e-1 ser 'lJmano tk>nt" ct.e \'el con itKlOIL'S p( ff:,Ofl¡ lll"S '1 ilfl'!Dic-nla!es. En:re os p·rne~o~ l.aclon.:o> !leencue-•~ l r~ r· e' s.exo. 1.1 C'dad (afec:a el me~abol ;no adC'f"1j'5 d~ la ve oc:ldad a la que e· cue•po ~e ac¿.p·a •"•1 'Y"<'CI1o}. el .,vel oe tiCtlvlrJ\ld.<'I !X'Ic;o y la cons.li t~.<dón corporo 1, e liE'•"1podc pe:·n·.ane'1Ci·l er un t.'{;:! l,lasexpc(Jtlt~;3s de ccrnooidad, e co•~t(lCt:'> 'llsual con el cxter or. er tr<:> o:•os. Los ft~c:ores amb en-:alt!S ouc ~• '<X t:, .. la <:('O~t~c:ló r'l de coTooidad so" 1<~ terrpe· ratL.Iil del {f•e, 1a t()mp('h•i~ • ·~ mdla•· te de los e emenc~am::JflOS1 1a hw1""11ldad rciJIIvil y la Vt!locdad del <~ re. s· se mantener. ~hto:, .:1l 1no~ d(ln!ro d(' c~crAs co11dicicrles. se dice qJc J1 esooc•o ~t(l <J<'fl :fll (J(li,J tora de corroCidad .

.As condiclores '1C{fS,lr ~s para generar d cha zono:~ ~ dct('IM·nan COfl a capJcldad de1 nd vid~ló :)?.,,, 9flflt'f· l f o oerde· <:dlor Cu,wl<1o u"' cspoc:a esta m~,.y !.io. :::,~.-it"rfl decir qJe 11 pe•sond ple1dc e )IC' .1 u'l() !'lla>·cr ' 'ele< dad de lo q.te o puede orOdJCir, POI' lo Cl.e los esp.)'~ deben p·oo.-eer ce e:..: leY 'WC(I~1'1C 0.1f,l ·cq·esa.r a equ~ brio: o e., su Clerec:o eoita· Jr~ rr\¡1)0' p(rd d,, de ca or. Yer eJ caso ce los d r·i•h G!150os '"" epa.ciO debe r;er-ri:ir <p .• e cl ser h.maro poeca per<l<< ai<Y ola I'I'K'N """"id.lc oc e lo poOdu::e.

La vivencia es &d pr N ip.!lr.e•ra-rienta pa-as.ati1-<X~ dktws 'leet'Skbdes. -rocit::andoefen::.tt)C r·=v. .. fil yaprO.ll rná~CMlOS a ,)S concl Clo"le'Sóptmas ce t-.abtcl:.)J d.lc laWv e"lOap~'Sofl'f tll~i""'"netY.OJY:Y..eciOJ :or.tra a ..,.ayor·.ace lo<c4crnentosace i"<lden sobre 10 cc'OOdicild....-.bfe.-Aal exc011~o 10 hJmte>d Una \lvE•:Ia debe •bar. d:>I()IOO'.c ·~ pele< lo> ~··•orlO> mrd o.;modcn:ate. que i•flr.t;a' de man<•• pos trva o negaolva pa••l.l comodidad ce ser hum< roo.

Agrupación blocllmótlca y estrategias bóslas

Caoo que la lHqu u~clu'o debe re-~ponder a de~e·nlna::ia~ co•··-dlc. on(.'S <JP1 el .mil en cada 11Jgar, 5-e l"an descmo I(ICO dlferen:es fo•MJ$ c.e ~::<"1\lfcnr as ccrdlciones : l. e és:os gene'an 1},)1<'1 S.C:' .l'p11cacas al d sef'o, Per.;~ el Cí'ISO de Móx ::o. n # gU(;"IO(I y F1,1f'ntCS, OC1 Glupc de i\rqJiteCtufcl BiCCiiH\i\~!CJ de la UAM Al<CIPOllíJI(O ·~al l'<HOO la s!.gt.ier te agr Jpación b ocl Mátlc.:J relaclc1<tf'clo l,l t<:m:)Q'illllf·1 pron"'<edio del rne~ n·~s <:AUdo y 1~ ::>rcclp!tlldón plw ia anua', ~st.ab!eci('oclo l<1s

nece>idddes de a lcft'lcd6r. e e"'friamien:o y elgiadO d~ a1idez o h .• f'l"'edttd dcl llf9~L

24

Page 20: Manual de Vivienda Sustentable

Las flec.eside.de.s de ca!efacclón o e-nfr amento se basal" en la temperí'l: l.líl pfctrcdio del mes m•h cál'do. C•Jardo la tempe·a:L.ra sea mene· a 21 ~c. en:onces €'KiSte u:' a necP.sldad ce ca e'a-cdó"' ::1u·ante tcco el año.'/ ~~vand::> !a tempe-­ra~ora sea 1nayc· (! 26 •c. eotC'lCe5. e)(lste a necesidad de enfriar os espacios. sO'Ofe toco en el ver.wo. l!t~ !a51o:::alldades c:uya temoeratura prorrtedio del mes esté en~u~ ~~ rar-.go de /1 •~ 26~c ht~b"':i JI' a 'ni:: lente 'resco en e verano y l'ecesid<! .. des de ca!e'ec:::ié1 er~ el rWeu"'O.

Respec~:) .1 :a prcc pitad ón, es lmporta~te ·ecalca:r ::}lié' oar<t os e if'I1(!S ct.l des e· factor humedad es ese"lc-al pa•a log 1 ar un a mbie 1te agradable. P\1€'5 él"' lo::al d<td es dofl<:e a f/-cc pitació'l anual es Mayo• a los 1 0(.\:1 tt m. se <U; 'b~ el , .... ¡ n.: r la se:·sación d~ hunednd a trav6s ele le"! ... ent ladó1 de los espac os. tn el el l"l(l cálido SrKO, co1 predpliac On anual Meror ..... 65:} mm. s.e recorn e1dan sistemas -:l-e e·l ftiamiento de f:.tapor<:cit"' J:0fil hum dilic2r el a re.

Esta e as ficac Ól) p1cvee la i1fC·ffll(lció1 básica p.Ya peder deter"'ii'lar los l inetlmiert~ ¡;c-1 segv·' en el dlseilode la viv.~•-.d<'l . Es lil bilse pa·a tomar dec!slo1es en el ·esto de los e 'errlel'lCS cue C01~C(Ill<! l) el dlsci"lc blo::l matico. cono sen la orler.t.:::ló!". el cort·ol se ar ~· la verfl<~c f>l\ erure ouos.

Or'lentadón de los edificios

La orientac'On en las e::lificaciones tiene- que ... e, corj factores co1~o la topografa. la latitud, las exigei'IC-&S d~ pri·-'il'" cidad, el t. se que se le ._,a il dar a cada espacio. las. VS{as. a reduc:iér de n..idc y os fac~o,~s cti'l'lótkcs ele ·adta:ió'l y vierte. U1¿ ork:ntldél'l adecJada perm le el uso rná, ef•ciel)~f: de la energ!a, puesto qt.e la necesidad de eleMentos ·-re· cánicos pa•a ca!efacc:on o ·;f?litii¿Ción ct sm nu>•c o lnc ~..so desapare<:e- :.sto :aMbién impl ::a le 'ed~I·:..Cióo de cc~tos. a la ver. (JI;é se {;'!;')~::r.:w espades n~;)~ ade:uadcs. y se c isminuy-en las. t>M:sioues dil"l il'l;)$ ptHa el ambiente.

La orlen:acié1 se es:ab-e.::e er p11T'léld r)SHI''ICia rek1clonando el teHe1o con el ertc·no >' su lpti:u<1. F.s. csf (l t.•e se deoe ccnside·o1 lo Sig.)let,re l)tl'~ el hen'!lsferlo No•te {O!gya}·. 1998 y· nod·igJ..IeZ Vi(lt.et:), 2000):

• t n zcncs fr'tas os W•'PICcZ(llnlem-os. adecuaelc~ serán os 'Tás prctegidcs. Pór tanto. ~ ·ecomicnd-'! el emp'aza­miento efl as laderas. donde la ten·pemtu•a se maPiiene tel"npi<:~Ca ~ lo l<::rgo del e fa. Tambiér. en las 1 amadas zonas de sonb•a de vif?r)tos. cor . ex¡::os!d ó1 al asolecnfe11c. scbre todo er ·nvierr-o. la Olien!aciól) s~..rcs.¡;e cF.oece ul'la cl~u!I::Jdó1 ca odJCa equ'librada. Es de::ir, se deben ravorec~r ecnp!az<:Mlentos s1t1Jacos a media la· dera con onertadó'l S.Jr y Su•-este

• €.1zonas tf?O'pladas se deben sa:.sf:lcer las ilecesidade-sen periodos: 1r'os y en éf)OC<'IS cálid.:~ s. La 1ne,or oflertadón es a. Sures.tc. E ·/ie1to ('¡O l'ene · mp!icacio1es ti'n fJélles~c·1~C e fi el cli-."llil ···o, por le q.1e puede haberernplazaiT'ien:cs er. las par. es 'Ylás ba;as dé l.as lad~·as. ::;erm tie1'do el apro·.·echam'ento de t·isas en época> c(ll,•·o.sas.

• El) ~onas ár das y calurosas lo ;r.ás ·mporta"'te es la p1Ctt:\:Ci6"' con~,,1 lasalms teM,::>2'atufas. Se l::uscan emo!aza­mleno:os en las pa1tes bajas ce as laderas, aprovecha1do las corr'entes de a·re frescc. La ¡i¡:o!og·a de la Cdsa palio

25

Page 21: Manual de Vivienda Sustentable

al centro e~ éiOl'Cu.aoa, ya que fa•;ore:::e e al'l\accnJrnlertc del a!·e tn IM !rmcdiJctones y >t. enf• arrt1entc ncc­l¡JII"IC 1 a 50tnbta es 1eeesd1kl duriin:~ ia mayor pa·te ot!l <~ "<>. (lo• OQ.ut l;1 O'ie"taci61 m~s aC ec,.klca es a ~;te y~~ Sur~tf. Alg t'l.d 'lo vec~ e-s cecol'ne-"K!ab'e inCluso la orlen:ad6n Nor.e p..u~ k)<. h.1ol~acOOes . perM lienCO q1..e et e''ftklfNe"UO PM·vosea ehc:ien.te-.~c en oeficdosce fdo l•np'k.l pt'fclda de :e-rpet.):t.t·a.

• ~n re-e;~ res dtd~ h~s cf f"".c.i'irrier.':o del ai·t es 1.1 p•ifK p.1 for-na p.ra og-at u1 CQI.iib1o.Lcs "'''ie'jOr~ empil)t.I"Ñ(lf\"<X <an kM QUe' f=r.uecen a expos dór a con t"'te-> ti(> c'li't, cc-ca de Luci'Tas de .as ce l'\aS o en JO~Sf' !'Vhd.lS de ia cardVf!nl~de la f"'lCrtaf'a. f<l• tit'ltO.I.J\ pencheNes deltt""l~ MCII'"CCcióf' ':Jfte O Sv• son Ln..,. ~ a~op e."K.

[ t'l a.a'llO a lo> ed fK•<». w det('t'I'Y' na la ca.,rcttd de t.;Klklc ón qye tiCtde en 1~ tJ \~lf'l~iis CCfas er dieren~ mo­fl"e'ltos. de oc¡,~eroo e :,;o~\ i) O'lcmoción y la pos·::.ión del Se a lo largo del dl~t P~•a ubicar cada espac iO se ::a ::da q.Jé tznto ¡)(ldlrAn os t1l>tOS solares sobte- cae~ u1a de :as fachd<Ja~ y w,1'rs. ~erAn os efecto~ de diCha h cde"':::ia sobre el ed flclo, Dcoldo a lo~ oal'Ot~P~ df! md aC:6n so ar. e"~ el he-ml~lrrlo ~01:e. '>e pJede co•'ri,J 1 lo )!qt..lente: as f¿¡chtKias P• n clpales d~ ur1 eclflrio d\'brn c•iemars.e al Sur m t<"l ::ons.eguir ca or en h vli..'H)O y hesco en e! verar)O, l()S f:)chadJs orienta~ ddS al Sureste y Su•Of:\lC l Cf1C·n MO!(:In 'l~ lcmc ·egula·. pero ~on rr-is ft 'a!l en nv!c••w y mM :':il'lcl'les en vera1oque lt~-> q\.K' dan JI Sur li'!~ fiK,h\ld.}~ .1 r•aey al Oeste son rná~ f•fas c-r i1V!CinO y n"t~~ <t.l P'llú~ en verano cwe las ca1 Sur, Sureste y s~_.roes~('.

CJda espacio de ~~ v v~rda debe ~star ut :::(•dO ce ac.tcrdo con sus r'IE!(esld.1tl{l"i. En general se reconiEVKia agr J

par las ~reas htib t(lbl{\'5 hac .a el Svr 'i l.ds hab tiK enes e1 Las fa:::hddds ~·e L. Qc.s~c. Las áreas de estar 'i la cxl"k! se cons · dE•ílrl de Ta'jOf pr ordad. puf'~O ::¡uc son las IT'lá:s-u-ttzad~ CL.ftl-ttc ~ 0o·.a. POJ otro ~lodo. laS tireas de S€1\.'·cio con"IO bd•'M. :na de LJvadoy9<Wt~SOf' u!iiZada)en per~cor.os de :iernpo. pot k><1ue Jl',~n e-uar .... b'ci:ldrls ~ Qesac. Sl.roes:e.

Este t,. SuC'S~C :»fa .Kt.Jal corro bcl·ret(tSC:Of'f"a 1m rayo;. Ñ) bdtc .oe So. Sk!rrpreycJandO "\0~1\1/3.,. el :)35(: de' v.eoto si m e5.0dC~ ~bt:1b.es k> reqL.iefer cara~ c:omoc:kbd

Adem<\~ 1.1 "'""'"dé' taTbién '"'e iTplocaciones soore "' '"''''y d sposd6• de"'-~"' de a 'Mer<lo A trd"~ dc4 techo y dt les mJ'M ex::..,.este!. se :x~eden tene. 9<NOC0S o p!1d1d~ de CGI'oc. Para ap·o-..echar este ~ delx'n 1ene1 er t\.K:I"l'~ IJ~ rl\"Ge.,ldaces de caJefa::661 o IM"fr aMe-nto en e~~ h .. gt~r y .M ca·ac~eristic.as del Sirio. En los c'irra~ lemplddos y (rlos. os d1sel'\os tOITIJ'<"lOS ii)'Udan a e'\oitar la~ pérdidas de ca or, mlent'ill!t qv~ e-t'l e lmas mas. :::á!idos l- t"la

m.ator superficie exo~.-e\hl (COI'l sorrbr~ acecJac~; es fc~·.rot;,ble. S n ernoar~o. h()b·~ qu<' cons derar u., ba!anc~ ~rn~ 1.,.

ped r las p&rrl d.)S dl' CJ or y pefmit.ir ~.-na venli ación e ilurr. ·nac•6•"1 tidt'CJildíl de los espacio!., Esto sign·hca que la of entd·

<:ión larfbi~l'l está tclac.ion(IO'& co•' el centro! sola•. Qu~ se desctl:>e <:1'1 e slgt~!crle ¡>I.H'IO.

26

Page 22: Manual de Vivienda Sustentable

Control solar

El con:rot s::>far es.~1 ap k:d<ót de ele~:~ ~jos y "f'oÓY!Ies oor.tc:.nrc <:t a 10<:idMcl.l rlt-:-lc\ rtl)'tX ~d'ei a l·lterOf o oxt"'"" de la ·.ti<>nda de<><:ue·oocor <>scordc01'4'> <k't el•·~ de <ad3 lug3ryw la:i<JC ~1 prircplo o.l;i<O <~~ '"' trc sc.ar M f!'.fla" e-. p.l50Ge &os.·~ sota~es en per.odos ca; .. vosos. pe--o pct,..,.,.-oen teri<ldos. fr~ ,,. ;J..e ~odP'r·('f tft '" ¡•'-mhKiónce losespaciosi"lefb'cs. :t¡woJ esto~ot'tx'flCO"t).derar :nem·siones téfm<as yiJ"T'~~ o-· kn ~~ sda·es.

(C'l PI C<\iet'l·.ar·rverno de.!lreasa U.wés ~ CC"I'OI sola{ ~.e b.1SQ 1"\lX trélar lasga"ldn:la~ y rr rinilar '" ~d dih deolot d1.1-an:e el iflt...· e-no. Esto se lo;raa·rJ~ ce •provec'lanie"'to de -a cw-e"ltaciOo Sur e1 ('1 ht.>f"'l-~edo J\Ofte y le h-ve·~ fla'~ e 'lef'"lisfe·io S.J,,lo arter or ca-'1 e1 or()p!)StiO Ot kx-ol L~-' kl:. .J·easde .... so :::iJrno O COl' -ra¡-or M <.o,od<Jd ~f" CJ..l'l.!ncla dc'<:lof. ¡)(C\:e;·énoold$ de var-o~ ~cec~.oados.. >' cor etemerrm oara ge"le'''at ~'Tl~a e·~ e ~'l!ott)'lO de st'~ ncces.! !'o, 1·"1 cllmas f-ros. se ap"o·.·ccha e-1 C'fcc10 rv1 rn,Jdr•o. :xmr·itiendc e! >)5-SO de -a rad-aciót• .11rz.v!'-) drl < ••~r~l. pa·.• ser ilb$01blrta m r· ~ e"l"en:os de la vivienda 'f lrdM'n toda e-n lorrnJ d(\ calor. n t (l 01 :>bte•1ido se ah3ce"a a u •• \lés, df' 1.~ masa tér"f'lca y se evita S-Li p6rd d.l HiC"dli! l'l(' t,.Jn rl Í~;)IU ICT' IO t~rrrlco JdecJado. Dado qt.e IJ~ p(l-ld dtl"> d(} ~ alc r 'HICecen a :m\•és clcl .. :rht" por :::orducc On cuandc a ternoorat.u¡) C'xt<•r;o, ~~ h '<!r,or, el se- lado ce as ventanas. clutto dr floh!<• ( r ~~ol y ouas léO)Icas sorH~SCH"cia'e~ en ~ld e~l'"le!J'.;\,

t i con~ro solar para la qe1cradón d(' ,\!rJr; S•Jrl'l>r<-'lJd,t> f>s Id p·i1d pal es:rategla de cn'•k•1'k•ntc (\f" In(¡ el P'lJ> cll~ l,cor;. pt.I(\S a .. r .;e evio;a el aumento o e temperJh,r'l$ C"l e lr't<'l1or pnr cx~)()r;i<:;i6r'l <t ia r<toiació .. Los e•ementos p:ut~ orod.1 ;Ir SCI'I·b•a, c is.eñados acecuad.1rncr·tc. pc:o('nltrr' PI Pi.HO del c..1!or del Sol en e invicr·lO de se• tl(>(e'-lr o. d 11 vez q • .e c..,. ltl~" !,¡ 9(1~"1ncia de 'avr er. e verano. la lme·cepc óndP Ll ervor~ta se orodxe an:es de q.;e éstil l'l<·CL1 e-n e ftl (~<.•o. por loq~.oc la •acl.x~"l se rcf\eja yd SiJ>-1 '\cKI.I(i~:e•k},, S b mecan.smos SC1~fitek.ab es de- <lt ~do con 1sesrac ooes ~ poede-CO'l5e9t.'r SOf"'lora e~" etveraroyqanJ")(''-l {~Cti'Of en el in'.t e,no. Jr neccn smoeJecti'..odt!-Pt"'"' 1t~~.1locc1 t-­l.>C ón. .,.. COI"'ce la l.lt•tuc y t.. c·;e.·t.ociOn

lo il'lpon:an:e ce lll d'ispos tvo :»1.1 f cor-t•nl \Oid1 e-stA en su "e.aáé"l ~~k.l rn.l\ q..K· ('1\ M. e\Cdta._ :sto CrPI''lCe ele >i>e busca q..e PEfrr'tor el paso c1et •·•~· el qrado d<' :>r.v>eidad :u<> prop<>·cic·a>. ce su c~.O.\ ce ~ \On ~ ZOi'1ales o \-e--t a es~ fijO> o rr.Ov ~.~~ ef.c~LJ ~ os oietenes. sistc"'fl!las par.l ~oporcio~' ~nb·a. en orden ce J"lpc)Ctan< a~ pe--si.ar.as. C"ista es :ln:itdos, con r'IJS •l <lartM.. :>an!allas, pers.ia"las ex:ter--ores. cr st.al COof'l C4fl.l PfO'.<.~:Oid,

.!fbo c-s. PfOIOC(iO-'X"S ex:e-(1'\dS f ja; y prote<::clores ~Xlcr'las 'Y'óvl es. Para el cortrol solar es tmportan:e tc-r(l· <.'1"1 cuerua dlverscs factc~es. Por ejef'!"l;>lo, os r"lJlC'!IJ r> y '-l. S colc,es ln"'u·

yen en c•IICOej<> ce la tadia::iór. les :::olo·es claros •c·flc·jan los ra>;Os, l'fl entras Qt..•e los osnros los abso1bc-n. Ml01"'l(l -,, la .lblcacl6'1 de los s. s~emas ce pro1ecci6•· :,ola1 af1.'<.-.lt1P SJ e'ecl vidad. Si los e e1·entos es1ñ1 nllrncrlof. htcrcept.an a ene'· g¡,, '>Oit'lr u Mrdo ya ~'a trospasaco la superñclc acrlsmladil, por lo q~;e la ene,g·a convectiva o ir·adlada l cga Jllnterlo~ de la hab 1aclón, m e1uas cue los e ern l/llO:, externos de prchx:clón cras!'f'lilen al Cl(tCti::>r 1<• porclór' de energlt~tlO' corvcc~

eón e inacl'aciOn.

27

Page 23: Manual de Vivienda Sustentable

Venlllaclón

la veml<k.ló~" ·~oonde a J necesidad de .. aire ~-e~o· t,iJll :.1.. JI w ob:k•rlf' el Q)(k_,eno pa•a r~; tilf' E-- e .. ~tión ce concdkliiO. ~ 1r .. n~ de r.asc1's.ldó1 de~ OJ.ode aire sobre el :::uerpo. w~·ui ac: ón '\cltural oueee comegei·sea try.-ésce 1.1 orentJCión dP «ifao. e entor'lO, C'ea'ldo rora$ deo a~.;. y fMd p•t·l6'1. ~J td"CO Jo~ e1tr~ en la zoe .. =l oe ·.tlt.l IJfl'Wr Y <~ti .. ~~·""" tn "e~ oo.• p·es :lr. >,x;ucfl.lsro:rokl.ls ygla'lOt> "'·la~«Y.·ada; quo.'Ci' ¡a,_¡ ~-jc -.xla las zonas de actrv<bd: pl¿ru ced ~:r b.Jción breqo....enc ter9iJ ele•"ll'f ·~ ~ ot: Mct.ken el f ..;e cedTe yn • ~d"'iSQr m ~no II!(J~"' .- ;e<:t-o. OOl"Cit>n f.:r.-o•ece~ e rt.;c ~.toree., lo~Mfl.KiO'S.

[!. oo. clo qv• ~ d~ busar ccf'trc arlo:. flJjos d<.>l a 1e J t·iJ'~ df- bs ~ >•lbertUf3~ de IJ'1 ec:·~'<> Es.'» se hace de atJer 10 r.et· lasco'ldic ones del •.ientc e, cao~ ll.~.tr lo<Jf,ifl(k> rvr '· :;,¡r;ttMd'.O COf'.l ·ola• 1iiS<()(• !"'ttP~ ... ,, ~s ~

' I~'IOd fl(.i!l' (.10 ,)(lK'IdO {~' 1,.¡ f01ma. l?.f"''-':ó y teXIU'3 de las SUp('l¿t"IC:. ,01" IJS Ql.JC' e11:rar1 e1 C::.O~a:tc, S gu C'ld:> el S~

gu cn:c ::mrpo1 li:l"'"lcr.lc

• 11 11111.:- l!c:-ndc ,) IOtf"lilf lOflilS d~ l""lil>·c r pre$16"1 en +a c.v& CO"' lil cuc lnc de sobre und !.Ut,erficlc, después IJ 1ccea y se ger·e1a1 z.o·•a~ de "'~no• p1e~ión r·• lil <.(llil O¡).K'')!tl.

• La ~b(lrt<JrJ ce C"'trada por e once viene el viento (oortovemo) clf!:errrlna e pa­t~61 t.f<o flujo del odire el (r(Wé') de IJI' eSPJCIC, IY!:{'W((l \ q,IC l.¡ .ltX"!II.I'i'l OC<;;¡ ida oput'<;~a a .aC¡I.I(IIIa dl' donde v ene el viento (sota·.'Cn~o) tle'le poca l"lfl.te"Kia S n emOil·go. s &a aoert1..ra de er :racaes rr\ds peqJe;.(lO'-'e Lllk! ~l k:il ~ lncr('fne"" 1. ~' v<>~oc t'l.ldct'i IIJjo 1Y.en·10.

• (·me ~ ca-rblos de d'eccié1 tenga e ci·e. neoor set"cJ su ve oc-dad • lll>d -.1\~ 11>0 t.t':l ... ¿¡~} 1~ puece:'l detenCf el vro:;:,¡¡ 'S(If t)('f!)P"'CIC\Aaf~i.O

dt'ja1lo po53• a 1 en la m <mZ d<e--Xo. • C•ilndo t'lvieno 1 ega eo fom,.;pe<pendiCJ"' • l.o.c•·,~>ce lcH'li<flC os li;>f;e~A~

'""Y"' P'P<Ión • l>a'lovemo. Sir eMballJO, a 45" lil '-eloclcod m<d a do! aire oue er.tra a os ediliCIOS :;,urre"lta.

• f l vi!"rto t erxiP d rfln~lil"'"P. pe• !o$ e<.pa(ICS 1 hr('f,, ~si <"l•j~ lo~ P<llftlo~, fiU~P"l ~rvlr COf'l'\0 barrera CC"ltra el ·.:lento para ot·os ed!llc:os y los ~•boles oocden ser vtl Izados como elemcn~o 1ugcso q,•e <JiSillin~.;ya ltl ve oOdad e el viC'NO.

¡:n ge+J01ül. dS <'StfelrgJas se ¡)nfo~"~ en cv tar el vlc1:o si es '""'uy r, 'o (n"l{'I"'Or ;11 ~~··so

tcmc·adc). m1..y c:-1'ido :con tc'l'lreraura ma¡·or a 3s ~c;. si e;tá :::o":a"'' nDdo. si ~u veo: d..1d es

28

Page 24: Manual de Vivienda Sustentable

'YldJIOf a 2 -r/s e" zc'"ldo; 1 _IJI ,tJt.>lt>'i o si e:s \'ie"to de tonados. ele O"l''., ('tC. t=cr otro ladc. t-zy qJe 1d'JOfect•lo en los espaclo5 "'abi:zolt;<s O.n <::~dt t,f' 04-ffi "trblen~(' en Cl"r'i.C!S.C.! Qos. ().j'J'Y.Io lJt ~l. 'hl',"e"C<.cod de 0-i~ l"\\"i O''olC;..e pt.e::i~ 5e'

~cbido.Patac -o. :<'t·:.Jblrce-q..eal Teros-la miad dr ~~~'fiK e de la\'e"l:.a'ladet..rat~.x:C'ldi:" cpod!P< iibtill'~p¿.;1 ""'"' • • ~ p.osode ...-.o :GJf l008!.

A 'A:'f'.t L-.cjón r.aturdl de ~espades PJC'* ICXJI..N" dcYOYe<'\il'lOO J'lO =e los :rile•:> :>S báUcos dt.• ~~(!.el .. ie-')t:>: e nc-.•-r en·c~ a tl" IX.JI ccn-.-ecc·x. Lascor'ie<"' teS<OO\'('(II·~:aHet"·ean..t ;:.e•rri: 'que e e. • ~.: Cl''lene suba a tc<hc y salga, l""k-1 T '<l~ l'H .. e <.lltll?' pr\."';i;l'l'l(1'1~!·fd'l ~jo p·c.~ ieme oe '.'C-rta"la!. y lnl.fOS ('X\t>'lol()~ e•\ l '1 1v,1rlo ~llf'tt?'licr o:» la ;m te baja, con:rlbu:;cndo il 1.1 ~e-~·~ación :::e c:::-r·,odld.ac C'r e 11 "1<~\ 1 i\1 :Jo~. bre -r smo efecto p~,¡edl.l JC'o....ccha·se d~ rOfma r·;e(s~ a C<• e"':ar e· l1i1e de c·xtc-•lol n-•(ldi<t'l te la mdia::iól"' >' J)C'1m tlr s.1 pr1~0 al r lt'rior :::e lo~ ecl fltlos.

Iluminación

lP l.•rnivc•Once u 1 et.p.)( o -,e retac·ona co1 &asccr·ciC ont'\ a~t.<ida; ... sua e-s. cor el .ho"·oyu!oehc:ie,.le de

&e e'lef~¡¡, Y· I'X)' ldf'lO. <on 1~ co'l:se-vaoc"' de-l .)rrbert l' ~ b.t:.c.a q.;e a l.a na1u·dl y .r:1"fl.tl w <O•rp fi'T('"Her pa·3 lYndar 3 los JSVU~ c~l kl"'e-\ 61;-úT3S e"' :K e>pa< .0\ J"• 'tt alitadón de as dve·sa> "' l~les.. ta'lto de d.:! COI"'llde "':le·hP YiJ Ovf ~li.J7 con:11buye a e t. e st" oeu.1:» <'1 PS()olC o: 1il'Y'biéo s.e buc<a ~ahtt • 'c•r·\ot \ •. uJf'fKie-5. .acaba~ ::ios. co:ore-s y ~CXH .. Io.l\

.A.dl?tnd:S, !a IJt t C'"e C·IC'CIO\ ps :.:;ológiccs por ceo~-.~ de·~r. os 111~1e-s e Pv<'!~os de i'uTinatión r~t mJia'"l y prc:x>r· ciona" h pe!.Kllvld~•d t i le; \N,.1r os y ::>s 'l 'IC·!('S ha,o~ r,,·.·oreccr'l el relajarnic-r.tc. e! ceS-Cc)n~o, l(l odvA~ lcl ~d. lfl i"'li"''·idao y ')<)Sta la sorrno!enc:a, oc la n~ls,, · ,l rn¿re'a el co!or de Id h.c·uu lu",~lu(ht) tlfecta, ¡a q~,;e •os usuo:~·los lfl le'ac ona"l y ased an ccn encciones. Ltl 1U! {•1cctn la eftc e "le a y l.a p codt.Ct ·:IO-"d en el trabJ,!o. a os d¡r·1os oio Qgrco~. tll e hlOo de á1 MO, a :a \ensa::iér de blcnellJ' ('in<. u~c ellos es:tacos de s<!.lud [\IC: e., fi.\hr lér cor c.Jatrc factore5 ir tcns d<ld, dll'.lCiÓI'. sinao­n zac1ón ¡· c l·tf b•-K: On eJoectr~1l

_a 1uz n..Y .. ,dl dl'l-:<' r .. v~r er .Jr csp..!dc en cc..-ukl..-dr adecl.aó3s yci:strbui•sc ce <KL-e·do con l.h ~<J•e,as qut>en él se rea izan Debe bt..~a' s.tl \f,)(er as --ecesdades bic OOc,a~ s ológie<h '1 ps·::oógicas oe os OC~,oP.,l"'t es.. Es pe· eso ~se ~cOf·SK;e·.-ll Q~ l.l Lz natt.ta :)IC".ti(lf"e dev:. 111 fl.f' .. l es: lJ ct.e ·net".ed(>l <<t oyC\A:' w Oll«Xt" <onc I.JZ :::::i· ft.sa.la del Sol o uz d ~~a y Id de mreflejc>ex:e:·nos r lf'l<"'~ -rien:tas que M va'ioc OOC'S e., l.a urt d.ld h..n"rie.:t se­debe" a la ;:)O}icQn e in~IH'Is.ida:1 ~!<u.,." la nu::x>siead ~cielo. [ sta t.llln•;,,,.vn:o ce- e-1 e.,to·no c-lf<::vrda.,le y su grado de deslt .. nl:·amlc'lto. l,lfl'll é1 a:e::ra la lorni'lancla e SE'I'l~tK ;~n Ce lum· "osioad e t. e se :lene- C'l" .1'12 s .• ocrficiP y <:.X""'' se olstt bvye. Se es:ab ece cor·n<> rrfn,,no ind spensable pala Lf'IJ lh .• l'fl l' iiC órl na:t.ra! acecJada qJe las vemana.s. sean de al rre1os · 7.5 *de 1.1 ~lll)e•Ocie ele la hab tación qtJe oeven l ~,o 1 "'1IMr (GOF. 20C8).

Ccrt ~e aciór a a l~.;m tonc ón arti ::~ia se deocn COI':'>CCI lo) ~ly.11erl~s pa·! net·os: eltaCIJ 'uM'1·osa e capaccad ele l(af!S~O'I""l<ll kl Eltl(lf clo)(l en !vz: rujc l.,.mirosc e le vz eMIIICa PO' Ja l;\'l)pafa en tCd(li dltt\CCIQPes· ntensidac l.·

29

Page 25: Manual de Vivienda Sustentable

m ~do lntersld.Jcl dr (l h..1Z en determhdda d reccón: temoer-H.I'lt del color e f"Khre de reproauc:Cié"~ c·olr.!tl:::a o ')(~Sta qué oun:o c.otnc de l.a rep•oci,K<ió,... de los. colc·e:S ccr luz arti ci.ll con ltl d(' la h.z na:1..ral.

ti col~t VOPfi"'C p.."ll ce...,,.. Sk1ema ce i ~..rri'\aCiónC'S oropo"Cior'l.l' ~tl.;ot.u:lo.IJ visibi ckld p.Ya la rea izació1óp· rn.:1 de lds di"K'f~S til'~cP- (lfo loe. J~Wr~ ogr¿r·do (C1 e o e~:::ienc'-3: y otodxiiv J..ld rr •s :;:~te3s por re,:¡l za•. P2ra ob:e"ler é-U1S 1est.t~ eos r-. •rk> con~• <Of'l n\-e es s.f::ie1t~ y las. ca•actef'~ (. " 'll'<>P'o!aolS ce "-l. o eootns oaiab·~s &.l car:tid.xl '1 ;:¡fd~tO ::t ... z coru:<.t,)• Los s s:erna'5 se :nsan en la uz:c n.•<;t..- y Ll rcf(-;dd-1 dt" f.~t.on·~ se<:Lrda·iasde u y la 'c·rna er Q..K' el ce 01 •• 01 o. h.•.d .l'l. •e" ecta'X~ :anailo. geonet·icJ y tA: cadO'l df' Ln "'~Y...oei refle.,.,.,.:es las a:ect¡n h ITpot ":.in.eq.K"í:'t olor O! k» I'TIJ'~ yplcf::JneS seadereflect30C-aa t~ palltl ron:tH)u• <t IJilOf':.>'Sc-e.-e·;ta: 'ja r..-.e;or acC'lCicio­

··a.nk.'f'IC ~~~A '1 ••• m rk..u ce tos us..aarioset" sJS e-spacie» lo~ ~htNl'ldtt ce¡..,,.., r .ciór deoe"' fonen cu e at-:or·:» y IAO ecrlc•me ~ enetg'Cl. ::;1opo¡c~r ca idad vk.aal a .m

·~.~sud'lo., r;lcs. d le•e1u•5o c-spac.los. get'iefar 1..1'.a rteq·ac· ón clu-161 ca C:l'llle la '1..7 r i' ... r •• l '/ an hcitl. ;· ~~ ::Of"'l::>lt bies c;o;

cr lcfos <::e~"-' tu',l'l,llldad.

Aislamiento tónnlco

1 J pro¡llcd~d r¡•;\.¡ lt'll;)onan:e de os 1~ateria!es es. 5u c,,,f)Jcldad oe lft"r.,ml'i,6•' de calor, pue., ~:cr--rl~c reduc'1 el r ujo ce mivl\0 .l ltt'lv(or¡ ce IJs prnr:'Pd<~dc-s a ;!arte-s e el -na:enill L..n n'(ltell,l als ¡,m~c rterf.·erP e•· el pase ce cd!or d0 .l 'l espo<iO ·' ot·o. &.a CM\~ c~•d d<" .!I'>IJTicnto deseada se e1Cve1tr(• (;'r fC1ud6r, Qi·rct l e~ a ::litere"K a ct..e ex s:e ertre I.:J o,

<Of'::::ic ones tér 1'K ·H (l;<t~ ores 'llos "eqy::rnientos de'"' r-ol Aaem~ , u•• fl' h'f al con a'ta C:C!P'f'lc.ad acu"T' ... IdtiV.:l not:C<t .11a nreror \'ll'k)( ón<re ':C"rpefatura r::·OI)Cl.gilda a :rav6 dr n\Jtt•l.al. A'!J SE' p.~oal-nacer.ar la)Ufga~~ue se proctJCer en Os f"'K)'l)l "'10$ dE T.ás ca'or y'befa·&a:.en r~"t·e1tos c~t; b.J~l terrpe"~·~.ua.

Er ~m0k.1' Cc."S "".:,mee~~ deb."Yl t.r.i Z131 rlatet' .alcs k}erOl y (()U t~jc "ná<e de ¡;i:.L)micn:~. En l35l'l:)f'la$ cJ1 OolS

se<...)~ donde exnlet .. W9ti\'lv~r J6ór ert·e OSI~cto;noc.tu"'\)'d U'"''ies 'le(•~• ::>P'":Xegef la:<-tc'\clide activdtKI

cur¡; c011 t,A) e oc ,(j:•uc< ón oe)d(j¡} t"\(t(IU,Pfi"O en~ jo'"rnl;or os et l't--L•·••)IIiY.o se1á Ti''f"'lC. ¿pr:ll'.-ec.~rdo d oo.a~ tenpe<atura ro la r.och<'. Ad!....,;~ e >da la :ro-, «toda del Soleo~ 1~ •~ slt~lo Non~. en .o éooca de,..,..'><>, el tocho es et e e·re·uo de t6 "\1<.-l-dl.; I'Zvé-soe <.ua.l la$9iJ".anc•as ~<iloCM son NyOCr> :PJp¡::.O. ·m:·. 'cr el o. s.e :leoe po'"lE!r ~)(1' dal ate-rció·l N'l s .. 11 ~Tierto. •e<.Of"''C-oda'ldose ~ás i'lC i"dllo 'lilll ld l" No1e.l:n la$ re-g or.es templados las par:e$ T K I/ Js y pe-sada) s~ 1 l ,.t ,,Al' al Ces!e. t.as ?.oras ~rras reqJ e·en m.ayor tl~la-riPI' tO ~bre to± a! Oeste Po·l.'..ltiTo, t;<l'

~n:or1os. f.-ios I.Jt, ('d hcaclones :leOOI' ser de mJros de c:o•,s:•ucc"ór pe~d\1 paril man:ener el eq.Jtl br o de la tel'..-.perdlJ

ra. y el ,,¡..,l,,"l"IC'ntO debe ser &XhJ1Ior para ·edJ<.i• los escapes del flujo dL' c.olo'.

30

Page 26: Manual de Vivienda Sustentable

Aislamiento acú.stico

La fa t.a de cc~ideroció'l sobre ahiJ-nlcrto t'IC:t'.'J"Icc er· of'l'l':>iertes q ..te apa·entencnte no 1 e '"len recperim e'lt~

en "''" seo< <lo, ·a ~o 'l-l<' hayo elfl.)COI en doode "'es ¡:csb'e le<T ::>c;;,cld.d, o dorde se ~·a '"<lo ~"e af.tX~ e t$1~0 de comoct dad e el sef tun.lro. r ... dfti.J tectuta.la acústica se relaclc'la con u~ (O'l(h •k>rtc. de oroduc:·

e ór. t'>Sil'~IÓ'\ pe·cepc ón, 'e<JIJCCiór corv.•OI y/o 1 sla.....,...e ae "'"""'- ru<los e .;ofiK<>nes. Esto dl>bt> <Luw de •• m.-u,er' q .te :odcs os sc1 des se<Wl cc1·p.t~•~ coo el u \O Sdtislao:orio ::1e1 e)f>d(iO y con el oropOsito para el Ql.# ~~ ~n.ldo. Ur- ~::>ie"'te cómodo es aquel donot> no Px 'J~t diwoK:Ciér o T-oles! a. ce :aii'T!JI<"•l Ul' n tdiMS o las iKti· vicades p&ace"'tef'as pJL~tl"' re,¡'vd·~ -, r· Ptllu'b.X".ooes f.sas o reema 1!$.

1 a con~oo :::ad o::t:.-s:ica tieneqJe VN' coll vatiO) t ti:e·ios que se retaciona1 ::on el so."'loo.con·u.> >0n (lto::1r'guezVI· quera, 2COO;:

• 1\lvei@'S dé p•e:;ión sonora cua1qul~r so"• -do d~ 'l'ás de 65 cBA pvede mole>lM alll'Cl~l)tOI. • El grado de absorciót SOI'O•d oe los l'll(ltc rlalcs: las aVc-rbras. plaf~.wes. losetas. etc. ouedcn ahsorl:l<'r Pf!N<Jfd

ae:ústica. • TieMpo de re·;esbe(dCió.., e-s el :le•npo ele pc(~lsw·Kia de tl l' ~o•~ ido cuando la fuerte SOI'OI,l se ap,•gct Fn ger1e·

ral se ·eq1..ie·e e.,tcndcr clgf,,do dt• vlwlC.(I.Jd o de cxtiT1clé1 SC!'O(a que se 'eq1.1iere. corlserv.)~O <"~S co'ldlclo ncs de irtel,;it 1 da<l delleng.Jdje par,l l.l C<l'<lun!(.Kión

• Gracooe alslatr;erto: ...Wne de 1.:\ n~si)~~nc t~ ti<' 1..0 «'.a:~ia a t.avbt~~-... Pr'OCJ<:ida por e· ct'CI.ll.tdt J1 Cr'ldl~ ~Cf,l~. ~~etrr;ra :::Of laC~.seoe -,a~ ~0'1» O'rl :STC. Sou1dTrarsrr »b'lclas~deGld.l Mr<~lr' d .)f !JfKICdeprvocldi:c

"''"' MOOI'Iel<!>ólo !etl<JC~~' ·~<Jos rr111 atO<'""'_., • .tn STC deEQ yeq~.V.. e a un m.••• ~»«'de 1>""'-"'de ~de S cm y e<n rel ero ili!Lrte <k' fiO'a de V<:ti:l Fcr e: -e !.;do, ,r rpx ::e '10 :Yv.K~ e<J.tivalo a ......,. de JO sr::. (On"'JJ(Of" u~ ~..a: de :.JMbor oc l'nildefa:U'd J)J(!'r'.a o~tara aoe-t:JI) leprt"i('"l!JI'I ""STC '" O

• Ci:eics de rwidc OOfo'lCO: !«' ~ sorldos: anbe"!la·es de u"l espi)(iO. cJ.ando s.on rT\l'tC•et a 75 d3A. 1t C()(I"''.J· rlea-ÓÓ" sevt..e!-\fe ir:terrrl:ente y in"'f~t

la forma nas fikil ce preven 1 C'l ru e o c:n kl vlvlePda es ::.lejdrdose de la fLJe"~ te de SOI'lioO. E.slo puede aplicarse ce la\ s.igU:(''ltPS maneras.:

• S~!e<:cio"la.,.do un sitie ale¡ado e o i)v01"liOO~ prlnc pa!es o lndust·ia>. • Ublcal"ldo las nabltac·'ones wn lejos de· h-1s r,JC!''llC'i de son do como sea posible. haciendo ... ,n ba ::.nc0 re~ pe< lo a

las condiciones de corr.cdldad gPN~~~lda~ por una adecuada ctlcma-clón de ~~tos esp..1c1o~ con resoecto a a u.1yec~o( a SOI(I• e del ... iento.

31

Page 27: Manual de Vivienda Sustentable

• Ce' oca· las ventanas le-jes~ ·as l ~.cn:es de sor ido, o co xarlas con dobit' IKJ ~~~ <J'J'Il ' to pa1a .. edJc•r la t 'i!iS"'"l ~de so, ~ pteienle'lte del ex1edor

• lb-u· JA):as t.asáfejS do""CP ~ p·oet.:e rrM ruido y ~tlas de- 'M c\'f'.U -,.-enc:tosa:>. ~s de::ir,Q.J() i<:li A1~ dc­LJ.¡Jdo, baños. e"SI.XonJTten:osoe-·MtiC:i.))-"'se lcx.a Jccna1 Lldo. a'r 00 oc:k.ob.'JC) :telas haC laciores~n 1'>1.• m e~tc dC:k!cuoc:o.

• 5('~c orw Nté:L:tl~ y s s~efl'a~ corNruct~ q-..~e p.~~~?C.tOfcdLd, lc"i nlvt>le1 de n,idO.C()tr!O pue1as sóldJs en vel de Id') de ta"llbOf.

Vegetación y á(eas verdes

Ll) vegC't,adón es m,::o·tute dc·t! do a que cumple con ru·KIOI'I€''i ocolóqlcM. Ulbo:~nds >' so::.iCCJ t _Jralcs. Sal_ 'ift~cc ~ ... a r e(<.'S·oad dt> prote-cc16'1, pu.:-s:o que orov~ ... n~ oar'l"'a cc1tra les scoldo,. rtml>lr-•' tillc-s sJ se pla .. na densar1r1Y~. a::eT.Sii de f)fop<Ycloraf pr~1ac dad Como (·~ ... rncNo ecoJógicocc•llfbv>-e a la t'l'l(lojera del amb erte {¡~i<c i"'n'i('di<ltO. 1 a ve(j(-4~.0nr" 1.r I.Jgat P"X)xtoxq:.no.hac endce4 ~i·e rrá1.sa t.:i.ib e alcaotJ·IIliiSoyrllu~·k; .-.~f'!C¡¡¡'l:e Mhojas.AdemJ< :fsml"t$1.l can~id6:; de ::o¡. proot.eo de tJ< «~fv dJces ir3Js:riales y huT l-'\ctlh '1'NI.!I'(e e s:xoceso ~e f:li.<Xi""t l'1i-..

Lat' .. "PW.dó" y.,.,.poraci<\1'"" l.l "'<l<l.>ción p·odlce r o.o1l<'"IO do L1l·•.-.ecad """'p.-seo 1>-.<>•ab e tr a-rbficn~(."\ secos. y e., goe¡-e·al sigrt'ca t.n..l cisorln -:'ón e'lla tem;:,erzl.t'a o el a rf'. f , e k· w.ta VCCJfY • .adón lk.'"'fle u, e'ec :o ~ermko En irvier'IO IJs pa1ta las de á·bole1 Pf'HC1'1CS reducen las péroidas <k' Cflk>r de los cd (Kios, pero :af'Y'It; ~r pe.l(ltk:n t~y ,¡dar a Cd t. SJr el e'ect e op .•es m. ;)cbldo ll su forrt1<t. colo· y te~l u'a.la ·ad aclór. ~bt e ~~~ 1)1<1 ,. t.l s es atscrbld a y í l~raJJ,

dls'111nu>·CI''doe de:,~.-mb·am·emo . .Adeulj.;, los tJ·bole-s proporc·orltil"' SOI"lbra 001 lo que cebef; coor.arse CSI I ·l~églCd ''I'IE!m~ Pd'd proporc:lonafl.~ e1'1 los

-distintos csp.lcos cuafldo se ncccs.te. SI so1• de I,Ojtl CdC....C.'l ¡:;erm;tetl a raciaclól' ~ol(• ' c~.om1YC' el nvlerno y la evitun (k••r.n le e-1 \'{'fimO.ld) ubk;acores S.t.reste y St. 10~1r ~r 1e<:omien:::tan. pues prcóO•CIOn~l'• p•olec.clón cortra. les ra;·os m~~ i>.:)jos

Arqulte<IUra vemá<ula como ejemplo de d lsefto biodimálico

le» p·iffiefC> ,.at: td')lts det ob'\C':~ busarC"llet"e· U'\a .... ,.iefda Gue t'!. br nc::fdt• procccc On. '/Vigo cor1~a k» ~e""ren~~ y a5 i('(lemef'ti..lsde- eo:CH'rtO, trrtlt·rdo cc-roobjett-.-o erteorl~rd• .,)"; mc;c·es condcic'les.la r~1,1 m.as 11-rcd atiJ (~.;e aprovec"'ar las cOr'·-~~tiJCCIOncs hec:hM pc·l.a. na:t.ra!el'a, como Glvt'ra5 e cvevas. r:>~m<~<:lork""S rocos.n o cuJ q~JI{'! pro:ecc On nt~lural. Postericr~n~c S(' f\.ICIOI' desa·rollandc construc~JO,('~ co1 los materiales Q'.le ten ·~n llld ma,,o, >·il q~..oe b\.l~CI01 respc1ce• a Id S <.OP~i( ones de cada lugar, lo QuE.> ht~ce llos!blc clasificar estas -c:or-.~ tr-..•cc: onc~ oor ZOI'I:lS <;:ll 'r4t e as. ;\un con Vt~riac: 01'1e-s P'Ocluc:o de lft'ldicio•·eso gustos, la "c1ma ge"'C~t• do la vlvlcrda J:.~tócr:or,a nace oc su rc:laci6r'l con ~1 er-.:orno (8 g;·ay, 1993) Co•1 h.lS.!' en estas ::Jeas. se '.•erof'! d€1SMIO lil"ldo :ipologias consm.lC tlvil~ qvr al ar, .. oveci'W los ma~er ales dé-1 (?n:o• 'lO, tOM:t'OI'~ venta) .. o le l'i(e(cn ffe11e alas CO"'Citlc"'e~ acve-1S<1$ del cl'ma.

32

Page 28: Manual de Vivienda Sustentable

--------------------

Es por ctlo q.1é p·Jeden encc'ltrdne Cd'&Ctetfstkas de lai v vlencl.~s qu~ se rep ten en todo el n-.u"'do o.Jaroo las <.onCic ones d M<iticas tiener e ertas s!rn 1 tl.ldfiS CO'Yio:

Figura l.l.'/\il'r(,;\•'1'~ Jf."llill'lfnC"'II'Id !E.J:.~r,x;)· Jil ,m~ .:

• fr 'Ol el~ t•oplca es 'as cub e•fd; 1011 e' elemcn·omás iTpc1a11e. Seco111't.¡'en ~~IIIC:v~!dP T3defa. r.r r\ds. e1traTados de t-ajas y pa+a. teqardo nc u\O a omiti• os mu·os.

• Eo 200.lS rtetmed ~o re<J one)dtK;JS se cons1r~ f"'KK~:M de adobe- y<ut ertds de pa»-1:., és~as. .as p.1•edes t e .. e'llllCeserroei'o mas iTpcwlo\"\1C.' Q.M' LJ c\i: erta

• &li:\'S :tOII" ~ ter'IJMcas as p.t'edei se CO"'UV!f" cko LlOIÍ Jo o O'edla. la.> cuoiertas sc1 iQet'al'l"'er1C lnci"'M.ls.

a.benascon :e . .as ~ICtM'")(}I6(A\. rn o~ M· zonJ~ ~ exoo:tarsevt,;e,ldaSCOI""~ t'"'IVr~o~ piedrd o de n-a· ce·a con paneles rel e"''s oe ba·fo, IJcl.llos.l>k."'"CJras o ~pel. fstas SC'l de iechos aJ:os. COl' qta'l lf'CI n;~ 61~. cv blfflos dí> paja o •ar'n6~.

• En las ZC"las de terrpela!UIJ.) <')(t 'eq·t)~ lo~ v.1nc') oc ~1pan una 'l'e'lC' st..per'idc Cl' t)loPOHJÓI\ C¡vt~ o~ llld~ ito!>.

para D•Oteger del ~ole del f1ro. • [n ct;amo a l(ls :::ubl(m<ls, éSith Vt\1 \\n Ue lu.:Jcrdo con el e lma. LaS planas son C<lltlt te•hl"<.QS de las zor¡as caluro­

sas, las abovedada; 501"1 ce k•s zonas ~1ld.11, y¡) que 11 'PIQSentan ~.;na 'Ttenc• sur:c•iüc de fl>~nosl<lón cllr('(ta fl oo~>

rayes sol<l'es, genel <~ 'mente se 'l.!lc:en de matc11,11cs q1.1e rc!ardal''l la cond¡Jc(ón de cJ!or )' IM ncllniJcas sen de climas temolados. e 1 tcrrltol os 'o" u 'lt~)'0' llUin(!<!ad.

E., e ((J)() de ~-'é~~.>co, k1 ::kwhcac'Or de las l pok:g'ds~ v vle"'d3 se ckl de 1-KLer· do con l•s' :(1 JOt\..1'1 e 1M ¡•o ~<t> q1..e exis:::eo en et 01.1ls. E.ihl:>O'I<~'t:e n·e~IC'\.-1' que dec'uo de Lr.a Mk'YtJ ·~<Yl <j<!O(}'"Jc:;a se pJeden dar vor ..tl'llei ran:o en e- ::1-oJ COfTIO('f'l L .-.-~~,.r .. 'Ct ra. po iool.e es!3S rpckg·as de::('l'l(O'K<ie''d')(" COf''lO t..nref-e· rer<~ gene'Cill.; cLI\ '"udOr e~ ~~(Ó w preserr.a :;e ia: s ;t..ie'r.t n\ane'il t\tc,.~.ts:'W)S.

Ca"nOC! :>ocs¡:

• ),eg~CerHa ce ~lé-x:ico:hc t.')'-elcses1~ oe Mé»to.<>ueté1.a•o, ,.,!Ct-o.KA1. GJJ"'ajvi\tO y Jc~l se:> En e-sta zora exis:en \' en:osal s.ios e-n W IJ'lC yd(' fi"'IO'1'6n del !'M:f"co. COf'l l 1..vias el'! ·~~~~:: ,·::> y des per odos nt.xl-ncs de lCmllC>f3 .... Ya Al rtu lorce (nta regló,· .1..n pa:·ocent·al e$ la base de li' .,.¡.., C'ndtl h('d'a ~e p edra,

'11<111'\POStt•'a o ndobc par,l a!t<'l ·rerci.a térnica. _c$extefioles suc en S<'l Jp.V('O· ~es, '"'ICI'IfaHil•e c1 Interior scrc•!lstc coo e(•. t~ 'en(• y p otuh.l. 11 techo es de v·· gas ele lr'IO~r il :'>S~· -sopo·t~s d~ o:ate, co1 tejas a ura o dos ;)gu,)'i !)t'll{l lo~ 1)(•1 :r dos de 1 uvla. \oilcntms que en lil par.e o'.ás cer<:<l'ld a la costa. las vvlend.as son

33

Page 29: Manual de Vivienda Sustentable

34

de lo"·' pldU'd. ht·~hdS de acobe oor SI.. ata ·nerci-3 :érmkd (l''' !,l sic-rr,l ra·110!ér. se ocupa rr-ace·a~·. P·ese,ttl"' oortl\ es !n!<:'io'f.!$ ce" t..n pato ::entrel o po;talcs cxtcr ores cut>!cr~05 CO'l te_ia .~dos dgt..a'S. Tíe1en n·kado·es y o..l1COI"'etlo1 Ctlrdll'i~•()t. iiXte'iOrCS sone'lCai.Cdos )'pOSeen petO~ h .e<OS C'id'f<!::ÍOS il n tt:1'0C'.

• ~ ~ )tl('ti(O St.w lnc l. )'E' ktsesta:::osdeG..ec''etoyO.lxJU E" e lillO"'\a t)t: v.envtertcses:acio"''d e$ef' ·.'('r.lno. con e dO .. t'11rOok:cJ )~. tégf'r"'IPP"' >Jt~an~cgo. Las casas son de- t..na dl oLJrtd genet"ll~~e "ec:angu M .. con :e­<~01 • do\.>;~ ... ~ y pc)nKo ;i fre1:e Cuando sor de ""~ ma SOf'\ wt.ecas ~'de J"W SOla ha:Jf:ac órt los teche» ~ h.Kt-n ::it~ r~~a o zac.a1e. os pisos de tiet·a 'f leo """"<» :::t ~~eq .. e. Pe--o~ Soefd~ bJuo,<or MU'OS Ce adobe ;• :>-j31e(;,V€', COI'I l()fkl> e;,cte'fiOil"S CIJ­

b\el\d) 001 e P<>f' . .al y :eci'O de teja. • Reg ó'l Gol'o de Mel(ico: ind. •• )'e veracn;? ;' la zc•'il de

la hu3)t('Ca. b tt) t0"-1 po~<"i?' ml cllrra :::c"'l vie"tos a i­,¡0'1. unct.v. del 1 ~te '1 ciclones d1..ran:e e1 ve•<~nO y oto{\o. r l lflvlcri'IO tiene \ortes. exls~e un .-Cglmer lr­lC~tPI.o'dlo y doo, t~) t\xhnos ce ICM_:>eratt.ra. tn a zono:J co~tciJ .,~ li~J el ponJ >' oastoahe~edof de l:l ·ú.' ¡¡¡~~(J, ,

cue n okJcn IJ '<ld d( Órl t~ '':e-rieL la cinertac:ó., e$

dt• •r lfi'P<Xt(lf'il con -nurcs de :adrl o, ·e-:~t ck>s de ca'. á'tnJ y pino:v,. lt~ cMa tie--.e ... aoos ;;ra"dcs y te­thJmlYto) 1 (k>'; \)()l.ai. de zoc.:te o pal'l'"la co., ak!·:» [;de planr• •ec,¡>'l<;U a• :::0" mJICHitCS de ~jJIC q ... ~ o de trence~ y r' 1\Ct> Od ~.aro'oc~::las hof zon­t<t'M(>"I<'

• RegiO"! ~l"''....,ta de v JCatán: il'lC'v-1-e Yucat.i"'. úTpe­("\e' yQq r!~r:a Roo ["' es:a 2C"'a os 'ltien:os SO'l a~ ::»

d<"l rs:e )' No~efte. cor de ones t·opla:le-s. •)()·t~ y itllil p¡eot:ioi~~C16 1• e-r hWI('If"IO, •éQ·mp-1 de veraf'o y ::ios •nJxii i"'!OS d<" t!'mpe:•a: .. ra. )e es:a zc"a desla::a l6 ct~sa n1.1yJ con muros hechos de palos •e-cub eflOS de lodo e pl~el rt'. ~on llrlíl lllr,1ril flc- hastil 2.20 m. levartar do Id

l<'Chu'l"biC hast" 45 rn para lograr dos aguas COl' g•an i"\C. i'laCió11, (orm,lndo ~~ t('r.ho con pa_a.

FlgUIIl1,4. ','1\!"'"C.IWif'L.iiCI'IJ rrql!!' P1uh ,~.J" (rr'lhlno.l J:C. dd'jiJii) fl' o"Y I

f..,IJ,. \'\o>'PI ..n.:-..1.1! \1 , l•lll ~t.'>\ltw'~ ...... ,O!f'~ (UI 1) ~ ~d;p·d,¡ __ t'l

flgurn l.6. ·\·u~1.l 'rl'1' ".itu\H:~ a l'lllhwh ~ : Y.tJJ!.\!1 ~t~~u:~. Uf.,il hrl;)·,.~ufll•.tv:• :

Page 30: Manual de Vivienda Sustentable

-

' ' ' m [J

F14Jt~r•1.7. w t .wnil. llc:t' • ll'l! ~(1 l"f:4> i"f'\¡f<I11/Cl3

<~.;uldJ p· 1• "IJ

figura I..S.'Ii•·t"'l:·l •t1X .f611.1 ~~dtllt~ .. :t"'t·~ 'f, }))) ~f-"J: p ~1,... 1

figUfol l,9. 'i •iM'dl •c·IIJH.IJ d~ l4 t J ..;

~t th it. 11 l~7' Jl l'f' :I.I IIIH )

• Re,;;ió•· de( h!<3¡XIY btd l01J (IS ~ICpjC.'I I, ele C'l'l\cl i i.Vic­

<o,hú-redoyca ~..roso. Lasv viendd sen de ,, ,;;pr.~n·..a.

ce., te-:hurnb·e de altura tres ve<: •·· .,. )ytl' .l 1 dc- los ,.... ... ,0> oe··ne~·a!es. k>;rar-~o ast ~..n t'ec~o de ch·me­'lC'a deve1I0.<-0'10C-da ~omo or•'Jd l letho e~~ l):'lf

'1'3 o oos:o. ~ m.•·~ de<'',. (c.l'urot 'SOSitf'klo c::x­:tcx:>S tn.1s. ;r ..teSOi.de TriTO TJ.I('f.af

• ~ió'" Nc"'eSte- h.;)U)(>I' Pl"lf"\ol.Ll <k· 6.J,!l~ f :Jf12.

Sot-o• .c. SirdloayC"' hwh.a. [( t..f\lZOI'» tonat·.,s ·em· peratJtas SLb:topica es., \,.entl)) Ó!·l ~\·') 11 •(>g lnl'1' 11 :e·•ne::tioy 1..-n n'l~)(inlO d1 .. '('nl:>~· 1 J 'it ~n v vlcndJ) se r.tCS.C'I' tJ'"' acr o.~padCS, de .. r.a ::>lil~t,\ (01' rl't. IO> dt> <ldC­be pa~a aoro\'e: l-Jr ~\.· ine1C:ic'l .é•mk" .ll, l ar, e ,II'.IIC·•:ao; ~:::rf'l t>l<)"'as. las fQ:..had.n 1 0 '1('n ( o•••lsJ$ o fOdapiCs. las ·;e.,­la1JS fel'len celc~las de l'ldderd.

• Uegtón NC'l€': inc •.ye (·¡ hu,lhJJ, COJI'I,..I Il, N.IC•;o

('é 1, Ol..fJ"'ICJOY ZacJtecJs. l s lO'IJ df' c1 1 : 1~ lcm oer.;·

turas sut:trcoicaes, .; !i ; dd tlt) V('"IO'i h.'•ll•I"''OS, con LC'\d!a t•r1d.:l!S ... Cg Men .. ·J 'L.l~t: y J 1 'l '1l(i 'Y' O de terrpe­

'l: .. ra 5on •:ht1erdas ce Jr' p nt·' he":.' cor ido~. wa cu:)i.er:.; e> plana COt pocor, hJCCOS de pequei"as

CITe'lsic"la

AdeTasc-e ~et.x:V".:Hsed--ect:~~'"ll f'14' en .. M.lTbiN'1t!- que

LJ ·ocea a trJ\>'és ce4 ~&nw. ~ ;,.g-;.111 y m IOJ1c·llk.~ b$ ltoologíd>.:ie

ta a~QUI!ectt.ra ~-eñ::t..ia se corse"Vflf"l dehldo it O>R I.EI' ICJI''\l 'l

como J "'a t·o:flc-'ór , en c:kr<:e ~ ~ht~T-sló"' oel cor.oci~ er'!:o se da de consr•vc:oc a c:ons:•w::'lc' Da::o qJe el oct.pan:e ::Je Id vi· v·enda es a a vez su ciseñaco• y :::on~~' t.(.IOI , ()1.1 s~ JCtiP~ a SJS '1<..~siclade-s ~¡ ,- inu~·eses es.l(•lk:os. conS( en:e~. !OC"l"4s es .11a ar· q.• tcc~~..m de for'l"'.a aoierta. o~; esto c1..e ttcept.l a~ uJidoc.. Po• l'l o, repre>enta un eje1·p1o cl<l'O <Je d.•tocon•tlucclón e-x IOSll c .1J1dc

~(· ~~eor1. el c:cnoclmrentc penl1cntc.

35

Page 31: Manual de Vivienda Sustentable

Con la arqJitecturo venkt.la ~na\iz:a tanto la descrip<.ió·l del disef10 t :odilll.6ti<:o <:otno la de- los cn-::o ~~~m~n:os

o el atriblJiO de sustet,ti~billda::l. A con:inu~ci61 se a::ordua el sest.ndo <Wibuto de a Vi\'ienda. qJe t ene e t. e ve· con st.s c.ar~ctcríst' :as bt:sicas. para 'ogra· que sea hat:·taole '1 ft.nc:.Ona .•

HABITABILIDAD Y FUNCIONALIDAD DE LA VIVIENDA

Ya se ha ma"'clc1ado q\Je la vivler.da cor f ene e .... sf misma muchas Mils i'l1pli:::ac' or .es pa·a srJs haoi:e.r.tes (JJe sólo la de ser Jr IJgar pa·a vi ... ir. Ha de curnp!i~ éC'l l;,s,,eee$idades del t.SU(l'iOi:lr'llénri·los físicos, psicc óg:cos. socla'es 'i a r"l:)ie l'lt) ·es.. Es por e le que el prco;ra1'a Htibl!at de la ONL mer:::io()a que lo ·.,·i·..-ienda ade:::t.•ada c'ebe ser saludable, se· gL<r~.accesib e y asequ b!e. con os ser victos básicos. Pa1a 'ogw esto. t. na vvie1lde debe te11er las ;.ig ~;ier·M~s <<tit'.IW~'ÍSfiG!S;

p(vac·dad. esoac.ios ade<tJt'.ldos. iiccesibllda::J !'islc;~, st19ur.t·Jac >' s.egJ'idac de proolecad. estab 1 dad y dural:.l1cad estrJc· IU':"II, lu1~ 1nac ón. caiefacciér yio ·.,·eYlti ac On, h e ui·la ir fraestr.•ctura de servi(os bilsica •:agua peta ole. se 'Vicios Saf'i:a· 1ios. dis.pos':::ié1 de resiot.Os). cons"déld"'ldo la ca ida<! amb!er.tc!l en 'elación cc.-1 la sahs<l; <~ Sf ::om::> il ub:ci'Jclón respecte al t liiOOjC f Cl((I.S ac~•·•IC ildCS (Hab tJ t l . 2:::<13:. Cada una de es las caracter:sticas. a su ".·ez. cons dera deter1~inadas propie· daces. ese1ciales pc;ra la ca idad de vida de le$ usJefi05 ce la vvier)da y se déscriben a ccnti·1JaciC·I\

Privacidad

, ' ' -----

, , , '

' zo ... ~ ' '

lCO'I pr·;.,d¡¡

/ ) . ~

--'

Zo;~~.ce

' ' ' ' ' '

2 privadcad de la \''Vienda eslá relac onada con e! gri!oo ce i~teracdón entre slJs hab·tan es certr::> de los e-spac. os. -cmillogvn<IG 6stos en socizles. prvados y de ser\:ic o {Fonseca. 199' ;. l a dispos· ci61 de estos espacios. ace-rás de Séf Jn •,esp.•esta funciOI)(II es un reOejo de la ·ne(acció·l socia O.e $US l·ab tartcs. p·escn:e er. ~as tedas las Ct l !\.HIS (Moore, 1976). Es decir. qt..e la privacidad ce una ·/vienda está re: ac\o1"!ada CO"l lo manéfa e•'l cv~ h.,.·•ciont~n os espr.ciOS def'ltrO de la vi·.O:e1dt.~1'1S1' <:. respond1e ... :::Jo a las act vicades q~.oe se rea izan ae ma­nera gru;>al o indi·•ict.al.: gene1<1nco as· dife1Emtes z.cnas q·.·~ se mues* Har; en la fig ~•(a 1.1 O¡· se (lescr!b::n ~ cort nuac·ón:

""''' )/

' f'9'1fa l.lO. l~iS~flh'l"/("'d !~ll --

36

• Zor() socia: e1' ell?. se e1·cuem ·an los es :.":lacios de 1·-e1or privaddad. Es la zona Cesth zda pa·a recibi· a las oe-rsc* nas ajenas. a la casa. adenás ce co1te1er los es.pa(os de irteracción fa-ri ia•. E.r este; zona se loca1'za1 est~ncia,

rcl<.d:f'(I;!I,.T,Ii: :ep:r,¡cbr.. (:boo'tc~nCtJ;¡,ru.knY.n. ·~1 :

Page 32: Manual de Vivienda Sustentable

comcdot, C\.IJ'lo de rcowolo. cu.Ytc de tel~'liSió·•, ter·azas. salas de juego. etc. En éstos cspacim sn rP(l l?an ac~i viclade~ ce COf'lvlvendll, esta1, lec~ura, des.:anso y <omlct~: poe lv qué d~ben E>s:ar Jb cados e,. 1e-lacl6n d fOCIJ con Ml)l)CICs t\xtc1 •01 <?~ Otv:Jhw:,, accesos> y la coc na.

• Zona privada co~1 ene los e<pacos d~ mayor 11tl1'1da<l en la W<. Suelen s~• ~~~as especialm~me de;tnada> a ~r-k•mbros e\l)e( ·neos oe a fdrrilia, COI'"'IC las recámaras o salas¡· ;enazas 1amlliare-co. AdPrn~s o e Id prh•acidao, ~on esObelos q • .tt" ·eo~.oi('l ('l"l l<·l'•f'' '<'laclól' dii(>C:~ <.O!'" lo:, bañe> y una t·:.nsiciótl hacia la ZOI"4 social.

• l01us ~ \oPIVIc o: K~" lo~ esoocic> avxi ia~es en c:::-rdc se rea iZtll"l tareas espe<'fcas como asee. evacoac161. ~ti~ n'bCC'f' ""'!'·m>. t·.)l)djo dc·,-~~tko. ~·va~. ptanc:hado. e i'"Kitr,-enta"nb.il-n ~ esp~iosde d1cu ~lOO y <"1 Na e O."lJTie'f'to o coc.'lefa. Por sJ natu·.;¡_leza. c~oe1 ~t.t.l1 c~ados con bsáreas soc·otes. yen casos ~fX"Cilcos ck' b.tr\o~ <~' 1~ y .J~:;..,,u-, t.i·~lKiones. ::on la ZOf'-3 OfViMia de tacasa.

td <on'lq.Jr..KIO" de ur-a Yiv~d.J su·ge de la 40f"lla en coe eos1as .zc.oas SO"" d sub;;~s. ~a fl'iWle'a en ot.e se

cor~Cll"' u"iK 1tlnd~ e~ Otr.)~ r~PO'l0t1' • f..los ccnmbres de usuafo. y a cóT.c eipe'a rc.112a• as d fet~U~ ~K e viO el

d~desu ~ clal adentro deLlvivtenda. Ertonces..c.lda l.OOC~ cs.~iC$CO'lten<Sos en lasdfe·M:es zonas di:' avM.:-odilCf'bt~c .11Yd r ce ·e 'f~~ v.nCter~ticaspara poder rea izaroKI"as acrr..ioaces; ·~ac~ndos,e ~tdscon lo),

esooclos acle< -"'<<os.

e·.:·,~~-·-:

-r···· .. [·-,~l ~~·--:

~ , ~[·, ·: l , • • . " • Est~o ,_-L.--,

(OI"'<'C(:I :r htii"Cil : -~ Sab Tv' . . . . . . . . . . . . . . . . ~ ..... .... .

-ZO'lil p•kadl r •V;~llb~O • • : • • • •ZO'Iil S::<l~! ~ • • • • • • • • • --- i:)."lil$fr.lCIC

flgm• 1. 11. ?,olfd~· e·,:•tt'f:Kio; de h •Metca (fl!tcOOhdt: JUillJ.}

~J!;,¡ml'f Pu9g¡r, lí1€.:

37

Page 33: Manual de Vivienda Sustentable

Espacios adecuados

Los espa<:ios adecuado~ d~nvo de .. 113 ·llv!e"lca están ·e acior.a.dcs ::on st. grado de CO'l'·Od ~1¡.(1 , Dich(l ::orn:'>::Mad tt;:)(es.e"lta t..n espado qJe es agradable pa·a v\·i·lo, pJes cue•'lil con cond ::lores y c.atactetfsticas que satlsfe::er a su Jst.a(o. Es oor ello qJe ta COI"''Cdida<:' <JB:>endc de dl'crentes. fa.cto,·es. ert·e los que se en<:ue~'lran los ~igt.ierles

Dlml'!nslones de los espacios

Pa·a cada actvidad. e. se• hurna.,o né"'...eSiU'I ¿~e.as cetet:l~lnadas er ias ~ue pueca moverse ::on lioer.i!d, >' e'l done e pveda tea !zor CÓ(Y'lodaf'"'eote >l-S ilCtl·:!c<!dcs... Estas áreas. er ::onsecJenda, •esoor·:Je• ~ las dimt:nsic·~e~ d~l sef hJ....-..i!I'!O. )'tl ~il <J ~•e éste se e•,::uefltreen mc·/rfentooes!~ticc. Además, ::>ar('J cad;. actlv dad el ser humanoem::.!eaense·eso t.tersi' ios en~re os que se e-~cu~ntr~n les l'l"l~Jeb!e-s. IOSCI..~Ie-~ 1a-nb!6n habrán de in.:.' uir directa'T'ente en e tefnaño de urla h.:ebi:otión, Con la c.ons:oe·a::lórl de estos dos factores se e>tat!ecer. d' me1sior es :ecome·Klables Pi•t~1 q~1e pucdnn real zarse co1 fadll· diicl li'ls .actlv'dade> para las qJe es:ti11 diseñados. Estas recomef'l:.iacloncs se presen2r e1la ligur .a 1.12 (Fonseca, • 991).

,1 Es 'mportan:e hacer nOU'lr q.;c 1<~~ ~soo:.::lcs. ilt'ter or11e1te lis!adcs son represertativos de las (1 ;~\iflt<'!~ actl\'·dndes q,•e p,Jedet"t realizan.~ en una ·.· vienda. E' progra1··a a·qtJtec:óf\iCO v<u ~ de ,Kt.l:'! ' :::lo cc1 cada fam•l a>'· :.x>r :amo. la selec­ciOn d~ los espac;os pe· r'::k••. as· co•no Sl-~ c l11-2ns.lones. debe correspc1ce· a d':ho orog1ama.

11

P:y e:• o lt~do. li\s c1rr~cns!ones eHab!ec'cas en .a figt..1a ' .12 1lJChas veces no cc--espo•·cel"l .a In c~spon bilid.ad •eal d~ super,~e .en el terre1o co1de se consl'J rá 'a ·.;·,.· ;(>r.~~. :>or el ::>, los espacios s~ hacen mAs pequeios '1 de ahf la reces .dad de establee€' dimens-iones ~u·n mas, par;;l <;·;Ita' q1..c los espac os dis.'Tl n.t¡·af' tanto que no !leg,u; 'l a ser ivl"lciora es. E>:lsrer. y.1 es~ p(lclos m ·o m os. establecidcs. a :.::ontinua:::iór se pres~nta La t(IC a 1. 11 CC1 u :'la :::ompa'?.li\'a·enue a~u~l ·.as dimensiones pl.b!ka­das en -el Céd:qo deedtficoc;Ó."' de 'li~Ae•W.j (CE·.,~ ~Cena·:!. 20J7j, el rrcg.'ome . .,:o decoMtr~.'Cc.'-:;t~> oe~ [;;;::.:r~ .Ceder a.' (R(QF) (GDF, 2008), 'l l:.s 1n~dl(l;•~ fecon·.en:..ad.as e1la ~gu~a • .1 2. 1~cster om·erte, co" 03Se €'n 1..1'a dlsHib~.::::l6t' bils G.l ::!e espadc1 y en cs:a cornparar·.,.·.a se sele:.::<iona·o'l y/o establecieron "lledi::tas nú1 n·as. Qt..e serár las recomc'ldac.:ls: en el marua .

Ambiente del espacio

El a'Tlbi~rte dt- <:tlda uno de los espacios : lere IT'p.lcaciones ps•co!óg' ::a:;, E$ c-onveniente bJSC<:r que los es~ pac:·os •eduzc.an e eviten el estrés ce su.s: usuarios. Esto se bg1a con Vt"l:omos q..:e r-o sean oprcs;\'OS: en donde no se pierda el contacto con los Cid::>s r~atvra ~s Es dcci·, en do,..::le se pueda aprec a" a luz de ::l'a, la re::tiac·é; so!a•. la oscvti:JoU en la noche, ~K. Se debe favorece· la creación de en~omos en donde ex sra i ... reracc·:sn e ... tre la luz>' el esoaclo. ccr, vegetación y condiciones natv•o!es E!"'• gene·n . De est~ r1anera :se c•ean a'l'lbientes estimulat·tes y eqt.i1it>rados buenos pa·a v >~h.

38

Page 34: Manual de Vivienda Sustentable

P.A:~ t'(,._, e• t~ld:. de 1e..nór Y.)(~ 1 r,-·b· rn ;X)I,Jto f.( lh·•"• ~oo ¡tt•A:.ode!. :R co~.·-·'(_,, r-.:" e o· ·,H"QI.Itff e«.o:h;.~" fl"'l.i9t' H'f 1· ,., •lól.'fdr!-Ur -"" 5I. diS..~·~ y J.~:.sd~net" ,. xb~p'("':crotl)~á',!t-')l.tf• ~di· IX1.-: wd:n..

' . •

' '

! '

Conr<:dor EstudiO

-.' ...

..

~l 1

'"

39

Page 35: Manual de Vivienda Sustentable

~~lil ~• 4p1r.)oll'):"ór)C::tMt"·"MI~«-.I,..~ 1 .1.-Qd!~u.,..•nHio ~ ~c:tocuhf.-(".·1Cf Y'«'l .. \.ll«kni!d!:"e-0 n·oJCt~.,tó ::tilo'> :01"'\dcf• l,)o,(lik.-ffii(>SCC~ .l'lf(.:"fro kr rlfCi!i. :~t:éapyilnl::t'"otffi•l*>~ ~)ie(t,rJC }.(~ t H\.t+;.~ U'U Wt¡,("l(i.)~:t~b.it~ C')!:l M h ~tfW.J(j!O-!".Jii,..er:Oi.

L l~Hb

-=B~ ¡ l .l;o) 11

J11 "" r

:~1 1 ~ 1 ' ' ~ .

í 1 --t. 1

r - ·:.,· 1 k- j " " 1<::-:< •. ,, ........ _

--- -- ' ; "' ,..__ -

Átelck !0""7" ·~( ~IC=tro:E'I«Ut.t'\ JI 91._'il,f'\t~!IC.::d:lf'~¡.y..-H~ft ~~ lf.:"ado)P. -w:l> d.rl'-"Opl.(r w:o...ero~dtb' Ú\.V'f<(t ... ._~IC"li:Jodr

---+•:.:~:;OOllnP.r .. o dt' ,<ff'l.l\4; COTIC lJ 'l(k.,'-~ dt!Yrh l(~W(J:t.\:1 p :JI'(""f~<lt?fot"Géw

; 1 110 !hU

1

-+ ~·

~

Page 36: Manual de Vivienda Sustentable

(lrcul<'ldonl'i

C::m.nuoó .. En:re !>paclcs. ro~ ~•.;r~ ~~ tC'fSo-'lat

~ j ,, l ~ ~»~ ~~.~ ~.~ ~

1

' ,,

Ew..t.lt-t.tl

~~~ :"'1) S »€~

l"fY"''d:1ao"IO \ 1/u!ll, ;f"c :i~r.r:il"'l'-1

\;e i:Hl~ ¡t:-.

1 j ~""'" " ; l A.:>'~

' :u:~-

~- ------ - -l

1~ .... 1

1 >.11'1(;:.)'' .,

1 ..... .,r .. , 1

1~ J f'r;;bl ..... 1 'lli ...... ¡. '-'' 1 ~

- 1 Coi='• ~ -1~ 1 ,, {.rj~'lt''f

1

J[ --- 1-1 -- lj r ~;n •'1

- 'ÍI • ., 1 ,,

Vh ~rC'i::l~~it!l~l~-

o " "

41

Page 37: Manual de Vivienda Sustentable

1 1 1

-h!.;"'l<f'I1C>

r'Yoi'OC (itl K:> ÍO'I'.fCO ff'(!llfl('"""~

\l .tll(J·0~'-1 ke3~ 729 /!!) 791 no ...seo (()lt() l73 UJ; 155 26:1

lace ::qo vo 281 )IC 2.!13

( - hea.w'ni~ 1:1'1 6JO 11.18 $.<~

l.ao:)((MlO ve l • l HO 2.tr.i . Lad::>ta~gc ve 26! l )5 ).9$

I"C&war¡, Árl'!a •r i1' ma U9 10) SAO l.OC

1 '!doc:::r:o 270 2~0 )A~ 2AO -Lado largo ,70 2.92 ~ 190

ICO:.>il u o:fcs espac r;s Jved mfr-.1 "1'\a ·.~9 MO . 6.00

;t:)i:llbltl'i 1.73 -;----- - -Lace corto 220 2.~:l

· ~

lilcc a·ga 2J:) 111 . 2.73

( "'-.., Aream·n ma ].75 JCO 4 /() 4,70

Wdc(.OftO I )C 150 195 1.9<

lado lar;::. 2.50 200 ;: 'IV 2 . .tC -"" ke•rri<N ] .)J 27~ Hl

..ol.:JoCYJ:: 110 ·~ 1 25 -.m .. -.:¡o :t.JO )JO

•• ~·,l A1t~ m'lli"'"'.l 2~, 1(,8 1.96 i.!1

l;tcocorto ,,6J I dO 1.C 1-

' .<4:1 -Lado la1;o I.SC 1i0 '"" 1.55

~~(l'íC a-comedO" Área r"\il'lilra 14.3 1 l lO;- 17.ll ' 5.53 -lado COftO 2.70 2.60 3.2~ 2.85 -L:Y.ló l<ugo 530 s.oo S.ll.) 5.45

1·.u1a 240 2.30 . 2.40

42

Page 38: Manual de Vivienda Sustentable

Otro fadcr iTpcrtarte oa·a c ... e los aJTb.~ntes sear agradable~ es 1a cepacdad de usuario ~·a :onlrola·lcs Esto se .og·a al P2'f'l llir q.1e las ~)ersonas cue lo " .al:; lar. :e.,gan a 1 ·befrad de t~':>lir li!S •Jer'lt.anas para ::>e~fniW el oaso del <~in~ o. cerrar ! as ~rsiar.as pa·a :cntrola· la I•Jz. pa·a adecJar e-1 esoacio a sus necesid.ade-5 espe:í,cas cor fad idad. .o\denas, se !ogri! ala \'ea <:om<X;idod psicológica. p ... es l.;~ s persor-.as se s·e ... len n'~ej::>f en l_)Sf)il<:ios Que orn?cl_) ... t. na 'l>Sp.,1esw a st..s necesidades..

En a :>1ime·a :)e::r.:ióP de este ;:Qpilub se rn~xiona·o•) oacs elernentos ce la vh'e1ca irdJ;rer~do la 1elación de \os male(a!es y acabados cor. !a cor-1cdldad as· co.-.o I' LMill~:::lól'l, ca e•ac::::iéo ¡·/o v<.:ml1 ación>' 1,1 c;.l !dt~d <lrrbiental ~11 rela· ciór. con la saiJd. Como ya se men6or6. el cor-rt'ol de estas condifone5 ce acuerdo cor e! c!iTa de cada lugar si-;rifica l:~9,v 1(1 c::c-norl1dfid e'l uf' esnac {). ~1 :) :">e.ede a :;anzar:r. pe' mecics 'Yle<ál'icos, pero siel'np•e cp e s~a :>os bte se <lebe favorece· el use des :;remas r-atora -e$ opas vos.

Accesibilidad flslca

La acces!l:: liC;;cl lislc.a es g<:tantizarGt..e los -espacios e5tén lores. de ob;etos q ... e 't'orcsc•·ten a';L.n tipo de ob-stt.cu· 10 pata cualqvie1 \.ISU<HiO. Fennile que los es-pac os sea1 ap!::>s PQW tedas las personas, si'! imoo1:a1 stos discopaeiOOdes fs.lct)s. ps:cu!cas 'i/O sens::>•iales. At.f'l C~.o;},,dc se ou0Ce1 hacef i1d~p:-acior'es despJés de la consll\•<:ei6n. ::lls.;.e'!a' con al· :erios de a<.::esibil dad permi:e que esas so t.. dones pase1 desaperdb das a ir tegr.me al espacio.

De ac ... •e•do ·::::>!' la Comisión paf<l la Ar.::¡t.he<:l\.•ro y el F.'llCTtO C\)l',s:•ukk:. Oe-1 Reine L•'ido, ,n ~·norro a<:cesible debe te·ne· las slgt.iertes :ara:ter's~lcas:

• Qut' sea lnd~;sh.:o p.:o¡ra que todas las persotas puedan •..-t l'za·lo de marc(a Sf!gur(l. rt..cl y· con clgl'ldad. • Que res::>OI\da a la~ necesidace~ ;-deseos de las personas que !o Jti izan. • Que se.;~ 0P.l(ib e para S12'f ,1sado e1 d fa'e:'lles fc·mas po• civersas personas. • Que sea con ... enien:e y uli Izado sin ha:e· demasiado es(uerzo. • Que sea pa(a todas as pe,sc1as sin i ''rPOrl.;~· su ecad. gér.e·o. mo•:i'idad, elnia o <::irc,•nstM<:ia soc al • Que no tenga a gú1 t pode l::atrera5 que pJedan e>:c:: ulr a a'guna persona. • Que cl·ezca soludc11es rears:as, reconoc·enco qJe ro es posit -e que una sclt.-dór fuflc one ¡::ara tcdos.

La accesibilidad fsica en una vivienda es en:o1:es a cc"'!dición q~;e permite que se pueda entra' y salir de mar'le1a -cómoda>' segura p¿ua lOdO:; S'JS ocvpantes, Sin irf'!pol'tcr sv edad o nivel de qabilida::l o inhabi idad. Para que es1c suceda, se ceben de e'Ji::ar las s!gu'entes d.lku!:ades en e enromo de la vv enea (Comejetfa de Fc11enro, 2CC4):

43

Page 39: Manual de Vivienda Sustentable

• Do n.o·wo: •r-olx•ala C.;:>OCidad O. acce10 y ,..,.,,_..oe• dr"'""''"' <"1>Kio<,e1donde ro"' J)lJC"'J qlr ·• o tener accesoaa'gl.ná·ea txW ro~~ pr, ·lb'Pt'l oesp&azarrJcnto.EsladiiKu'" K: es de especia iT~..iiOC :lC\Idf' do ~ ·rdül dé vsJ<Hies en Silli ~ <~ n;edds.

• Dt' dcsnlvclcs:cs La diflcu tJc de SI lb ro boJj.:•• de r·r~el. V si,..-.pl~t(l ce supérJ• ur obstáct..lc : ... ando se skjl.C und tta)·E.'<::torid ho•itVrt(!l,

• De nl<:<lnCP: la ¡;:os!b'!idad de poder tOMJ ' obje:os como !ib•os. ;m"9·:l<:OI0S y vc1tanas. pero camb'én de pcr1..i· b 1los. como cuad·os ó esc.1 1,1iM PI' rn.1wos o la \'la p(.b!lca.

• l)e co,,·,ol: CJ<l•' do •'O se pued(\n realizar rnovirriertcs precises. h""lpirl (lnclo g·,,w (hf!pas, llaves ce agJa, ele .. o lr(lus~ Tan:e.,er determinadas IXl)IUid~.

• ~ peo.cepc<-n:a..a.'ldo f'ICH~S po\lb1t- red :>Ir o as M. ar rnensa;e-s. J obje1os c-1 f.ll (illl'rl i'O.

l..l>ne<e.icades :leacces b ldode• .... vwnd.l '""'"" t>dodeJYeve' r oe-i:ar que•pa·=a, ~••di cu1a des. E"o w re&ack>tw con las d.rrens ones ce os esJ)I;lcios. ac...i 'cmo con el ulO <k' f'lli:t('f'..,~ la rc-ac ón eo:re kM cs­pac os y IU aciJp:abi idxlala> condi<<l'l<" fkl<•s ce los "'""'los en et 1 e-ropo. Por e,emolo. u...,.,.,..,... en >Pia tk' ruedJS deber~ poder acceder~ La~ á·ea~ (\1C'lCIJles de a Wle"'da oor si mfsrrtl Fs por~~~ o (¡.;e !a COfTIS!Órl NadonJI de Fc-n('nto a IJ Vivienda {Cc1afcvi) este.b ece dos fon1"a~er q~,,e t1 vlvlcnon PI.ICdc lrclt..irc•iter os de accesioi idad- en su dlsct'io. LoJ p1imera es adaptab!l!ddcl, es c10c 1, que ..:-xlst an :::onslderacior es t!" el diseño Pd'a (IQE!Cl..tlC ones en 01 f\1 t•••o: y la S(·gc,.nda. acces!bllldad, que 1nc uya los e• terio~ o!! diseilo de:~<! e l.l'l h'l<. o. rn dlilbcs casos a vlv enda requ !!"' '1: ublca1sc en planta baja, o a meros cor~c.ldr•af :ut'as que puedan convert rse en bt~f'o y •ecár"lala e'l la plilft l<l r r. co'lde c:e rrx.uen· •an ~os accesos>' e ~1tlo de se(v cio. Ace'T'Iás. tarrb ~n puedc I'>IOVl'C1SC el acceso a otr:ls niveles de

44

Page 40: Manual de Vivienda Sustentable

In casa rrccWH"'tt? ~,, ,'PJS o e evncoms. Pahl lo~ v v erdas acapt<!b es y ac::e-sioles se recoM ~rcJ;, ~ cu~npl m·emo d~ to'>trltcrlos Ustaclos"n r l t utl(l•o 1 '

Seguridad

E·.t~ dlr bu:o l tw·\ (IJ(' v~'' c:on cond cior.es Hs Có)lJ y O$icológicas de los .JS:t.:)liOS y .:órlo ésras se lrtcnt'itC Of'!· n pa·a lcx)"a:• urtt \' vlcrda adecu~ [ tt~1>e< 10 o~icológico aparecfr CE' p·irt-era insta'"Kia a n ... ·e l"'(;lv Cu6, p~ la viv ·~J

Fiqlura 1.14.(0t'ftlf' Q: ,. !3'6d:.ne1tl' !t~.td~ IÚI•+t' \'.tfi.1,1J :i·l ~ti', ISM !lzt,!il· e 1 ,;~ ~: :t 1

es t.l c-lctTl('f)~O cA?-ado para la f)lc:e<c~ del ser huma--o CC'lltc\ <"k>1~W't'IOS OC-1 exter Of que (eoc~ten agin t:~ :se •k>sgo_ ?elo la seg.J'id.:d 1 e'le Ct.t"'

w1t·•·t"béo con la r&d61 ~los incr.--cuos respec:> a SL cornJn jad l:.n ,:a-s: e sro:Jdc Ja \' viendl ~LO 02pcl p<ll>C'<fal

~ ilC.K'fdO CO, Gf«py $.;-,;le -:2007), .asc:x:ladl'> ~ A ~'l:ior\ h•tr.t

~Ll ~ LJ oonsJ toóa peta locjr.Y Ciuc:!ade-s njs :eQ.J'ZK. e Cli'Tl('r et os vechdor os refki,l p·ob eT<:JS espectros di:~,,.. 'ul)l·.q~ ~ •e x 00.11 d fl"C

to•-r~"'l~ CO"'I sus 'ldbita11es.. P:lr ~ (ltll" er elos es!.! Lt a:p.lCidtc pata :x;ra• ct..eoo b)¿r w ~d ~.COf""'' se m~,,~ en~ 1-gua 1.14 -.r..lvr,tncld !.(I{J ... fd perm te v~ ;y &es espa::iJos. a~ a rededo·. esp.)(Kx Ql..e 1 su vez SC'1

Jti iZ,J(~\fX>J <:Js.r;·op.e:aros al se'lti'b; ~os y. por 1a1to, son l'r\i'ltt·•· M f.-1' b\Jen es:.a:::o p.¡• .. CC"Hin ... ar a:;)f&.-echárcoro.._ A•!li:Jitecló" ca-ne'\te, Sll p.ICCk'- ~~·it>J'r a Qüe t.namt: e'\re se .. ·velva 'T\ás seq1..ro si se c~1 e,. cu~~·r ... ~e 1oslqJ,erl~

• ""em':Ouo10k:ud: .J\ ~r~Ofldl ceoen saber quP ~1en:~1 ccrt·ol sobre e' esp.¡,.:; o qtte les rodea. hnp lc.a t,n(t S('l'l!ld

Ció"' de pe•fenencl.3. y ~s de vi tul i'lipc·tancla en las áreas ¡::jbl ::as ce las cof'1u'lltlafl.¡-.s, er¡ ck:nCe l<!s 201,1 ~ ab (lrtas :'X•rrnlten a mera::::ló1 ertrc le~ vecinos :xovccandc qJe el os se a,::·op·e, de r:stcs C'>~<lrlc~.

• {Q1trol del Jccc~: d< IJe•· esw:>lecerse da·;:.mente los l'ntes ent·e !.as á·e.u pl'•blicas y las. áreas prvíld,n. Que o;on r~p.J<.io~ dl1e"lados pJrJ p(·f~c~s e~pedficos. El co·11rol del ~ccew ,o debe coníund •S<" con la exc'us ór• o \o'Oivcrse cxtJgO'll•IO, h.:li~li!·giendo e a:ccso <t esp(lc:·os pUb!icos c1..e ::Je ona f::wr.a la comunidad ut l 7,1f(,l

• 'rndqC•l y ml'!n:e'1h'l'l C'1to: los l,,gA•es q ue son cu dadcs y l"l(ltlenidcs er oueo cqedo. acenr.ás de o1recc·• In scmoilclól! lit • ,,MY:.>• SC'iJUtldad. IIC'van tmplf<i~O e cuicadoque les residente-s les orccJ•an, lo q~•(' .1 ~;u ver lrs CJPnCft) unll SC'r'lsa::ló!'! de perte1encia. y por rarlc, el con:1o! v.>bre :1ic1cs espacios. rsto se pqede f.a:ll:~r sl cr'"! C'

1 ol~('no \<' cousloe•.a c-1 uso di) ma101 <)le:, de- fác 1 mamen 1m e~" lO y d.•·abTdad

45

Page 41: Manual de Vivienda Sustentable

---------------------------------

_____ c~v~a~d~•~o~1.1 . :1iter os de acct:-s t- ic.ad P<'~f~ e se•'o y ccr.stwccló~n~d~e:.::"~'•~· ·~<·~._.¡~·~-·~o•::_ _____ , _______ 1

Tipo de vivienda C•Jre::o

Jbl(<lCió'"l: el'lla p ;,;"ltil b:(a. o c:::--.side•a• la ;;os b lcad de con:.ar <:on ,1r áre¡¡ er p!¡¡'l· <:l baja c.JE ¡:ueca ~e• <tde;.:J.!dtl como bMo, <;• ... e penr ta la opr;;:<!mació'l ¡· 1.. ;.e dE:sde l.. !la si .:1 Cé ·~~as:_ __________

1 ~eg<~dNa: el <ifi1J debe estar c;;n ~ .. n ·::ar·bc de r¡b·el €"1 <l <.har:;la de 2 en En '.'f.'?. de :d1::: nc. OC1éiC•'IC' hacia la •ejllla decapti!dón i p so .;f'!: ·::t~~•ar:llrte. Con r.rep~r-:...:ió• · p;:·.a il Jos-.a!aciOO de accescr1o t :;o :E-éforo a2 .. ,0 L-'vabo: ma•·e--ales; oo oai;;·Ka. cor l)"l!parac~tr P<lfi" a.::lecua•~a 75 at de db.-fil

f----+----';_",'-je"-'jo ~ soc!.:::one-· -----------~-1 Cortil' :;:<w U'l'T'II.lf0 "'le !l'SIIU(ll.l íll PUll S~N~r-._:::.O~d:lñ~C<J~d~O~-----:--:-:--,.----------- J Tarjs- -con mar~ra-:es ··::opa ar·.ca j.· ::n::)df:!.dOI'C'S 1-~1·;::. adc~..~ar e n.vel a 7S cm jo;: a tu'<l ~:':<:il'd

d a ser l!' apta:::a ~.;tl' .... e s.r-r ~... n diCJ Que p,1e ll:::ica<:lór lo mils oróx!...-o ol (IC.:Cf:'iC geni;>l;;l i' ;;! ba·lo. F ..

t.n::•\::: 'lihi.T'o;; de 9:) cn1 1b'€' :::.e n•obUi<lro. l.)m::;ar:>~ e

-~or:.ol'::i ' el c!:::Jci;; o:· :.le- n)ar.lo:::·a de ,1r ~ ·o com

t .J3Iquie~ cb~t;!>:·.J!O st f(!(.;::('"'iCI' d O 1J fl M::'hO IX' 1,2ú .... , ---p!e::o .::::·~'netro ce 1.5 "l'l:• erl COt'rtJ, baM y teáulara -

1-----f----I_:_A~c:=e~s:::;o: and to .. 1ílliff!o~d~c:..:9C:_:CI":._ _______ _

l"lter'ores: and-:: rnfiir"c C'E dé S3 cm

M<lr Ja; d€ IXII(In~. "lStal~ilS <1'10 t'Tl al c(i"'lfO

• 'GCflli'!<lldS

;ro, de 50 ::'1'1 Clsta•·<iJ "''IÍnfn•J a <:ua ~v1er .oaráme:ro. es:::Jin¡; :;le 1r .

/·. to·.c.: de co"lt.tiClOS. ,.,(rimo 40<. "''l, o-.;.;.:!n•o 120 ::-""~: d t>: m~res '1 ¡;¡::ag::dores entre ~C y 1 2•::0 (.111

~3 ¡:;erdleme lno que el ·e~ 11mer~ode ::o"lsUucdc~ lcr.i!

1"'~ in:! que el acc-eso de J vve"lC-il Celia personas C.:O"l

.----+-----!-C~•.:..:."'~·-n~<~<~es"a~d~o~, i~r~!l~<;;<~' u1·, ti r""ib'c~l;•-~m~·-~·l~co~---­.. :.:s C<'lmb;osde n \'e ~ebuín s?t x.l·lát:oH:er· Mmpas CJ.

Realizar \..O c.:trrb<: de t~i<:--.. 11a en pises ~n ;; b<l'l~.Jeta e :::: !.Cap.1cidJd \'iswa1

Oime,..si::>"le5 ""'lfr O'clS df' c.:a.:¿.,: S.CC x 3 (IJ.1 m. :::ar;; abd¡ 1 tc""tp,Nt::•nenw .as ¡>.•cnas del \'ehku'o

Su::~c•~ciecon acabado ce mate'<'! ~ "'~~ ::ler'¡¡pan:e 1---1---+-:.c.;... ,_ ___ _,_ ____ ,_A~b~;~lit~>~e~s ~o;;'~"-"~<d~icczas a c;o a"'. de al ~ .11;;, slslen'J de apertura e>"ltre 9()y · 70 (:rr

Hbi • t<lCIO"l

Pas !los

P1..€'!t<JS

Con:(lc:o>.: ... :m;os }' .lf)a9.J:'.:CfCS

~Sfli•/.¡)'!(!~

E"ltf(ICi!S

Pises

Page 42: Manual de Vivienda Sustentable

• Vlgl.a·lcl~: el dis~i'o de los es:>a:::ios pJol e os debe pe1mit re t. e é-stos sean vig lados. Un espacio que se a·l<;Jen· ~ra a ejadc del púb!k:o pueoe represen:ar un área pPiig•·osa. •nienuas qtle Jn área que ouede ser vigilada es U'l (1reoe) dOrKk~ .a ·ntere.cción social sucede con seguric.ad. El s!g1ificado de un esp¿¡.:;:io r~Jede camb ar de aci.Jt>ldO con su -:onfigu·ac' on. en conde un esp.xio ab·eno i1Y~í} i('Q q~,.,e es de fác 1 acceso para todos. y ull lugar e>:c ~.oldc es aba·1donado.

• Usos de sue ::>m xtos: os usos de suelo deNr::> de u.,a zona deben se· corrp!ernen:arlos, de es::~ fo•ma se gene· rar redes ce ca les. ga·amizando a conecti'.' ·::!ad et las zon<~s u•baras de <or·lerc:os. es.cue as. c.:dras. cert·cn de s.eiHd y otr·:)S ecpiparnierl~os . .JJ ·á:ienda debe ser parte de este sisrc1'.a.

Como consecuerda. es recomendable qJe las viviendas tengan u "ti! d -t.lrlb.,•< ón Ql.·f:' f(worezcan la ubicación de la cocira ;)! fr<c:nte. Siendo és~e ur.o de lOs ~spac:ios más 1;1 lizados de la ·1ivienda; ::oermiteesta:)!ece-· un c::c1trol vio;u¿¡l tesoec· w al e;.;~erior al r-.is.riO 1ier-.po que se ,:·estJ 2 una int(:1<lCCióo , .... ,<l)'O• en:•t: las pe,sonas en !a \'iviel'lda y aquel'as en lo ca le. Este atti:>t.to w nbién imp ica 1.-na 'uer:e re!a( On co'l !os espacios e>ttc·lores :)• C~)ICS de la ,. ·:ier)dd. Estüs áreas. s· están bien desarro!!.ajas. pv~<:!e'l se· t,.~l l'7....:ldas ccmo u"'a zO'la d-e tlansidón )'CC:"vivenc'a con a c::a lefa la Vl'!zq,.~e c~"ecefl

l..lfl •""'~ejcr aspe;.:ro <~ 1<~ vivierda. Por otro l<t:::o.la segv•iot~d tum::Mn está ·e acionada con la tePe1cia de la vh' e1c'a. ytl qLecs e-1 p·lnc pal patril'•lC'l o

de la rnayor·a de las r.amilias. por !o que su m·1encia e{;al p•cvee seguridao res~ectó a la situac·on e:onómica. Este as;>ec­lO eM:á lf~udo c·:;.r 1(1 necesidac de aprc;:;ia·se de un espacio, pcr lo que la vvlcl'-.::ta cc1no propied<~d o':ece le se·1sadón de es.ta b! :¡d.;.d pa ·a sus 1a bhi'Hl tes.

Asimismo, l,l segur dao se da en (une On de ciertos .:~specros físicos de la viv >: ')d~ ~ue se re ~acicran con otros at·i· bu:os ce co1cemo <le vi\'~e"loa <tCé:Cuada. Es:á igaca ta.,to a los r-.ate1iales. '>' st. marten!m!en:o pa•a g.ar.111i2(1' la s<t!ud y e- bier-esta~ fls'co de los us.uarlos, cc-r~o a -a cal dad de la conw ,l<:<:i6 '), lo cual se establece en e sigueme atrtbuto: esta· bilidad y d.ut•bilidad ewuctufa ,

Estabilidad y durabilidad est ructural

La e}t'ucn.ra de la ·.tvlcnda debe ser eS-li.lble y dt•·ab!e pura p·o ... eer de segJ•idad a st.s Js~.o.afios. sobre todo consl· de• ando que las vi·dendas. coMo to:::a ed ~cación. sc1 u:ii:Ucas pe· ::>erlodcs muy la•gos. U•'a esilt iC:l.l() debe estar pre· pa·ada para no presenta· f.a l <)S 'i te•,e• ~.-n -comoortam:e,to estructJfal aceptable en la coe·aciCo 1c·ma e el edificio. ~n su d·ser·o. se deben cc1siderar as acdc1es q~.oe puedan d.:u\ar a. ccn'o ·•· e·'l!o. siSI""lCS, caTbios a fti :t.ro en la .. rvierda. 1 e11no. s e-rpre ta1ie1<10 ~r cuef'IWias con:ticiones rrás desfavorables posib es Tamn!én se debe~ ... , ta' febas~• el e~~.ado

rmite ce s.e·viclo. es ceó1. q1..e la es:n.Krura pued;) sopc•ta' todi\S las .:::ondiCic1es a las que se habril ce enfremare1 el t. so

47

Page 43: Manual de Vivienda Sustentable

']¡

1

d1ar o. Oeb(' •w~: l clsc"ackl p,•(a ~c~wnéi'Se as' n sn~a. las c.rga-, e,!(• lo\ rr t?M\f lll(!s y oo¡etos qJe cc•J_pan u.,a po5k:i6r oe(rnJnt't'.t('l ~r el edi'XIc, as· cOMO las ft.e-zas e r.:·e~k:rleS (¡,IC' Sf' p!'OCvccn por el t.. so y oct.. poción jel ed fKio y e u~ S<'

prcserlJ"l il k> ~'90 de s.1 vlo..."' ~~l. Es n•porlilt"t~ ~ ,,.,~ f'l ~ener er; c..ertta Q'Je a e'itrl.o(tv·' de u1 tai.G.,ciO corr e"'za desde su< nec·t<K Óf\ 1.1 cwl M

(lf soportt oe "co'l\U .tecOO 500ft> e sue·o ClJ~se dcs,ol.a11a. Poc e le. es f'l«fS.6hO SCtber q~ t pe de suelo es e cue-s.e t ene. evthi"CO ~ve ..... .a ecf'.c~i6n Q-edeÓ"'lertada sobre t;er• 'tt.'<}('to!t \.KI'Ioio 'e E"rrS sueltos o :;ese(.r~ y prOCY·

M")(lo q_.._,. w d"re1te liOtve tef"'eno nattRI ce., Ll> c.arol(l('fí;t~Cas lldK...ad.~ o -e )et"()S 01;rdd:'es.l b .. es de ll'.ttCf a\.--s deg,radal*s y '1·"'"' l'ob)·a"'l s;oocOf"'':>ac:~ a&.."'<:u.x:amen:e. r .':id e k>, t·s nt. .:(IS,),ri.) ~'\a a:::ec:c.-ada sele::dC- ce tetreno sobft el Q.,¡fl ~· ~ob"'t.IIIA la wviffdJ. evi:ardo ZO'lOS f'O J•b..t1 1.1~ l'"\. CotnO \On: ect-os ce rOS. 'We os en l'()4\.M tnes,: :l bes, cai'!Xbs. z:>n,¡, ,'II.JI)datjjes JX>f pend entr?$ fl"'('f'l()f(> a 2%. o lCf'~S e~ ¡>et'dk"'''~ (ra-,-o~es a "5% J)I.JeS 50f' I""'JY

p·or.unci~d.l E r ge"l('fJI.I;¡ t l•v('n:aclór debe responder a las 'u~r¡,)c. y oeforMac•ones pro:>ias del ec,F.cic _.~t¡¡¡, ...

y la fC'~isterclo 'Y dc·fo• IY'aclo-.es rráxi"'r.as d~?l subsuelo. C!>tJ deb~ C~'· 1 d '>Pf',ddil y e;. <:t..laca cesput!s de r(l,, lti"tr 1.n e!ll.ldlo de- \uclc pa1a dete1mincu suH!SblC"lc-1;¡ Mlt:m~~. a se­í)UI d,1d yCUIJOIIid6C P<-11 tiCiural depe'lden de la COffl;(ttl S{! C'CC-61' de l ' ltiiCciJ

les y sisterY~iiS ccr"'· 'IJCti'IOS, pdr d <l'*e su a l'cad oeu'Y'l ta u1 ::.on~orl,WI<'niO adecu,ldC tl iO lerno de S t i vida lllll. Conc se M\Jestrd erl ~ figuhl 1 15. CJciJ c1apa del proce~ consuuc:i·•c reqJie1e de·.er1,1nJ-:::os mate1lal~ y p·oc..fl<!l m e·n<». Pon IO<'Si'Y'pcH: .n~e Q.IC les 'N:Itefales cu,ploncOf' JS c•p{\ < fK.X: one> yql.~ su 'l(ll«:c~va)·adeacuerdccoo kx ~K:e1'4S<onwuc· tivcs. o,~b iz.:ldo\. Se Ot;SCa que éstos se merrerg¡n en b..ten ~t<Kic dl"'ídP 4l!rtl') e k· Lt c0t'strucct6r. P:,Yd e.L lc!L sJ Ce:e·ioro y/o CO'lt.lffl r Jro.:ió-1 ct,.e

- h'I KIU'il

- ClnN",,.,., .. /'A.lb.!tl1".6

pudera a<ectar • tk")(-mpet\:)óe lcJ est"\.IC.tura.. • .,..,,\J,,\1 ·l.etpPr'<CI~~

-..kr 4o• (" .-.hti"Wllt1

lnfr~estructura b4slca

.- : .. X\.; 4'/'WI!jl ~"'"· 1iS'lll4.o,.lhf' H~!M'!

Jn~ vl\'i!'nda dPbP (Ofllil! con clcma infraestr ... ctu·a pdro! gtJ'on:lliJI' 13~ co.\dloones de 1abitat: 1:cad e hgiene. Di el' a '' f•Jc-S~IUCH .. ra incluye las nstalacio1es ::J~ la v! ... !enda Tls-ra. con"O a l,lclrosan·wia, la c?l~cttica ¡·la de gas. asr co-r:) se'VIC os colectiVOS que se 1e acicoa•' con e con:exto uroal"lo, como fOCOir-i Clór dP btiSII'il, calles pa ... lrne1tada5 • .:~ 'unlbhJ·

oo ""bl w. <:tcéterJ. Es lmportt~ "l iC i) p!a1eac-~,, d~ las I"W.al.adoncs de la v'viend.\ an~es de 1·1 CIJ' su cons1rucd61 para ga1J1tiza· Uf'

d~ernpe'lo 11d<'Cu.ado. =-um Ir legrar de.,. ane1a !:oherente la-s i'1 •t11 adores, se debe considera· a t.bk"atió~ de los e~r;d

48

Page 44: Manual de Vivienda Sustentable

-clos ce ta ~Jivienda que .as reqt..IC'rcn. así cc1r o 1..1 uolcaclón de los clcmen:::>s esu J<l~nt) •e., b IEto•nendablc PfC•JCt ~L~

~(o r..•(ld<m te•' e· requeli'T'ien:os espaci.ales C~socc'fiCO~ O<'lld algL.na insta ación. La adecwda ~laneacl6n t.lrnol~n oe·mi:e 1.1na o•g,ar-lz,;,c 6n ICgk:a <!.e las diferertes ir•stdl.xiones Q~ res.• ta f! '\ el. L. w -rás r<Kional de los ree-..rsos. pt.od((lf)(IO ac.:ortar ~ ·eco•r-dos óe las insta .ac ones y Ofopld<ar LK (0'ldk <>nes ddea.actas para e f .. r::k>n.l"l'\ e110 de Ccld6 nna xKY> Es1o t •aP come:: r~atm~t-<>r'O ene•gkco y ec:onótr"ico. r.vuo !V' kl h~.t~tac óo como en el uso y m.l'ltf"l~ eno Ce ~~:)S se~ os

A<O~"l•....ac ór 5e cescr ben las caracte.·s~IC.l\.9f'Ot""tt--s de las pir'K paes hsta&adonc-sct" LI'Jvt\t~rda

Insta ladone-s eléctricas

Las nsta at'<M"es e'.et:.:trica> tiere1 tOI'!'IC prOJ>ó~llO f)'Ov~e' la ef'e·gía necesa•ia oara el fultC)Of'bl"'' eruo t,.k\ d feh;•n· tes aparatos y sob·e todo para propo" lorltl' 1..1 ,,., flc· .1 i.l os espac os de una vlv enda FslO ~ led.lit d sigukmdo c-1 orloci~ pio (11\ 1;1\ r i•cuito eléc1lco. cc1>1 lJido pe• 1.11\a f\•0nt(l rl~ voltaje o a irrentaciór. conductO'('S qu<' tll'f~ l<•ntnn la carga y ..J ¡r,pmltl\·os dt2 ::onuol {) (l pagae'ores, Oe este cOI"!CCPlO b.tslco ':Q el(·• var) e resto de los co1-nponen1es el<· u1\íl ln;~.l1'\rlón C'lé<.l 'iéd qJe son les siguien:es:

• ::ordt•ctores: éstos p•o·•ee1 las IIJycctOr' o~ o o e lt\J :'1Ci6n de la cor(en:e eléctrlcJ. Sc'1 IO'i ,, nmt)lf''i fo•raoos con nater!.2l alslan:e. So c.atbre ce:)éi"'<Je dP 1 tcMPCr~tura o'klx m.:1 qve ·esister·. d~· como 1.6 c.J!d.l d<: tcns·ón y loe; esft.erzosen caso oe U" coco e rc.J to. rl(hter c::>tdortes y cables flexibles de dos o 1"\};. <C"t<:UC!OfC$ u:~ zaoos pi1'd Ll afrrw.nttle-ón de ~rd:OS do!T'lést COS. ~M:).U<K, <;kt~ ce a re ocondlciOf'ado y p.dt;t ros~ )f.¡)(~

e éctrKas .. ~st; es en Ugar~ ~e;. Pd'i 1\ltve"KKa los cond.Jao•esrec()f'O(!-'ldaoos SO"t ~de cal bte 2 • T\bocc'lOt.i:: SO"l t.Joos ce netcJ o pUS.' ICO ut• i.ldc.lo; para ~orr:ener y proteger k>s conductOfN <'lk:rkos. ~

de'\ ""de a cnrlo.a..'"'!'OO~IN<IO'Ie5 e>O« ~-" <clc<:dóf' clefm.>te<l.ll<lependedelti:>odchllalac :lnydc si ésta es~ expue>ta a la rtCf"''pcr ._. o ~-..~ !J'(TicC5o. etcé:e-a

• Ca. ;¡s y .:Kcesc·iOs pa·a cana izadó"' er ctas ~ 'N11an la> CO'le"Xio""!es o oo·ones entfe ~Of'lduc10C(l'S. ii~M kdo· se en lug.afe> accc-sJ:)Jcs J:>a'a f•a::e• Cif'loios. Además. !?Jmoién se-o:i!tzal'o pafa los tt06~·ts, C()('I.JCIC!> )' sa 1-

c~s para lá'T'paras. • AP29tlC;:)EI?'S: SOl' menuptore~ utilizddOS pa'a coruolil' aoar.a1os ;· L.l'idaces de .;~k.111braoo. CJJrdo r.o exce-de-.

ce 60C vol:s. Los apagadores drb(ln nstalafsC de manera que puecan ser opcraclos ll"lti 1>Ja 1men!e, oor o que oebe'1 co!o::ar~ e1tre · .2 y 1 35 "' sob1c el niV(II d0l piso t~n'11 1nado.

• Contac:os: ésios se utll ·za" ~'t' t on..::.tdl <Jisposltivos pom'dlescomc 1;11'1p.:ua .s.l•e••o"'le, ~ tos, radies. lawldofas. etc. Oebe1Her de Jra capacicad 'lO menor d~ l.S A pa•a 125 V y 10 A pa·a 250 v. Se ocJ·!u r dC' 0./ d 08 'l' ~ob·e el rh.-cl de pise.

49

Page 45: Manual de Vivienda Sustentable

• Di1DO"i:h·os :')..1rt) ptotección cc1:ra sobrecorfie1tes- ést~s CIM~rtlzan c • .1e kl Ci!p¡l( .:::ad de co1ducción o e <:c·riente rosN ex(:edkkl Ura solYeC:)I'(ie!'\t€l puede provocar 1..n C:O'lOC.If(l.l:o. ('1' d<:"lde '.CIS tempe·at.,·as ~ eteva·l hJ'S t.a a ClY\Z:a' e OUI'ltO ce lq '1 e 6n de los a stom e"\tOS :> nMtrrl.alcs (:fVClno5 fama ':>les. La ptOtecdó"'' ::oo:ra soore­CO"Ik'ntt-S s '"e pa·a evi:ar esto, !T"IEd an:e ~ .Jsioles e l1tecr .Joto·e t(•m·Of"\-~"lét cos. q ... e cescorecta, el ci~:...v. 10

b.l)O dct«TWl.ldds e rcurs:anc.as. e.f ta'lOo el cort«:II'C.\1 ro

J..~11t (~~a, rr«.Yis'TOS se de:er prOveer 0\ COM~I~

bMic.OS .;:t' t.r.a V~ B r¡j~.e«) y l~ de C ~C\.Ir.OS ~esa· m, p.,t'li Ll

IJrn rac6n. ca --t~d6"l y 'u('?.a f')()r•iz.. ~ :je los PJ"'~~ <~e o "K..!

no de 'j derl"',ir'dl, IM cargas probab'es e·' los d ferc·r.tes e rcl.li!CS. y -<» r(X!J sl•cs de dete~~rlnadas i"lstai<KIO"es (bw.bas de ag1..a. apora:os ~l{t( ~·leo!-. etc ). otiC\ o~ ('quipos .:léariccs Cebe'l :ene~ el e-sp. lelO S\lhC er-.~c Ocl ' ;l r e.a!lt~l lll r'%'1acl6r i"l1Cal y poder SE?r 'f:•"'~r. ·a.zadcs, reoparudOli. 'ps pcccloni)dos. o::>erdd~. y p10'.'Isto~ oc rr.<lnte1 IT'ie1to ~c5té'iOII 'l~nlo.

Pdltl <,_11 r.,~k ulo cr !a irstalació"l e!éc:rie<l ~e ~uoondrá un :>IOI'I"C· die de 20 Vl/'l"J de consw .. K<: ón (Eorícvez H. 2008), que perrnl · ir~ <''JI,) b!ecer e n(r'YltfO rl<' r l•<.r.J-:os necesarios co" pasti IJs de ·S >•lO A. que u~sl-tt.lf" 190:; 'i 2St.O W respec~rtdO"'Ie(' te. 'J son las 1nás coml.irMer'te \Jtl 1 zaoas en 11>WI.X;Of1of'S ,~,.k-k>ncia!~ serd las

~() <Of'·~ o ,,,y~ncorrorrfn me dos Cir<.&..i~:>S para pooe· soepJ'll~ e J•e:.a de la COd'\a '/ &ilwdo f"' J Y~. y¿ Cl.e sor feq.Jefi'T'~tO'l t

oec J~ del re1o~:> ck> l.! 'S, .i·eas.. ['l la taola • .2 se pr~ua <>1 r(.MerO d~ <i'< .J to~ t'll'<'fl Jd os ce a~1..e"'CC COf' t'4 (.Uculo, ag'l.pa'lCo k» met.tos a..adridOS er k>s qup -secnclw(Voo fMI.itados silliar~

~~ c<l!r'loc•c•"l::udé' óe lcsd•ru tes 1)0..«)<! •acroededo> fO<

' lT:t?

1

fMS, ~)o)rando en urt e 1 cul~o todcs, ~CCII'tac:os. y en otro la; IJ-r¡)JI.Ji. o pe~ c.1da J"'I de loi dJe-•('r lc~ espacios. E'1 e-1 ca;~ d~ la vr:lc"da es .,..~s f"ct t;.!e 'a -:.epa~deión -:>:)1 espacos. (agru:>ardo la p ama allJ e-n ur"'I y IJ ¡:~a"l:J bara e-n cuo. oor &Je<rplc) para c:isT 1"11,. 1! l..l tréi~tiO• ~de las t~o.bc·las y e- cabeadc

Se H~COTienda a 1re'lOS o..~r. foco o uM nar;a por esO<tCIO ciC' 'íl "!vlc-r.da, i1c 1..yendc l, s ci·c~,ol¿¡(.lonG-s y escalera; y tos espaciO$ ('Xl<"( Or<'S. l:n el cas.~ de los contacto:, serl'ln ::tos po• e$1'ac1c de la \'lvle-PC6. t>xceptuanco a cocina en d011de d JSO de elecl •ocloorésUcos es fllt'l¡·or. Pa:a e'ectos de ois.lr b1,1<:ión ti(.' lo:, ... ' " "111os se considerara el va1or de lt~ salle a de cadd col')ltltlO <:of•·,o 100 \"</:sir e-rba·go, se es:ab e<.erJ en e~l (' ,-.,an;;.al lt~ orefcrenda 0::>1 io<os co-npac:os f uoresce11tes pO( rl al'!orro de f!"'C(giJ que rep•ese1ta1

50

1 ~-~

1

' '

rlgUio\ LI6,1RSIU:inei!Cif(.O tl(l.t'nl oll;:., ¡ 'l't:>Jtl ll!f)!f, i,~1y14 . ihrU 1}11;'1, .rJJ~LlJi~)·eliJJ:t)

Page 46: Manual de Vivienda Sustentable

Instalaciones dé agua

Tabln 1.2. 'IJ ul"erodecrcJitos tleces~·cs

él l. l v:viN•d.l po• rr~ ce COI'K'::'."::"ór

,._,l~"YYt;"O ce C."CI .• ;!<X

.... ¡_,s~ a J. ~-

h.,t;.• •• 9S 2 2

' ~·1)1 1 2

11SI9l 3 2

1 ;il;l 2)0 < 2 -

T r¿:::ICi0fl(!IJ"r"le1~e. l¿ instalac ór hiclltl\i 1(;,) f .In( lOlM j,lf'IO CO!! 1,1 $al'i:(!li(l, COiifOrrY!tJI'OO e ~btcnlJ de ll.h(l•(,,.¡, <ICC~S:> 1ios y ap.:~ •atc$ :>ara SLrr'ir'llstr.ar ayu{1 y l)~l' '' rcl li'lr liS J<¡Las con deipe·clclos y dcwchoo; qu(\ sr IJhldu((•r !vt'o.1sc- flg. 1. 17}. C01' (11 ii'l de tlr.c·rar agua, se recc11le"\\..l,1 (!1 U'iO el~ cl:"ri'I'>OfiO\ :.honadores. y e ret.;.so Ce kls J{IJJi jJbo"lO~S PJrJ f 1 WC er té'IT'inos gencra·es, pe•::> se dcoe consklel<ll q.~e las ns:cl.aclc1a de a~ ~..a f.J1CiC'l.:l 'l ~~· cor·Jun'o. te1·l~'ldo C.l•ltro f.l~~- a II)S{¡) ación de 3gJ.d potable ::lrCh'e"'' Cr\'{' Ck ~~ •ed r'JI.Ib kd,I.J r:s~alac Óf'l de ::;u j.aX'lOScl recolectQd.) r.a•J 5\.1 re;.'>S.O, kl rstd­

adón ptopta ,:).}la elre.rsc dele;1..g. y f1'\iJ rren·~. Lll·ht.l ,)( 6n s.:,l);.lilf a t>ilh) ~t.~~ dp.¡td"OHl~ :YOC!l~t.. ' • tt~:Jllw~'~ n•clf<l~ A<oo~ l"ll.acié'l se :escr be"l esta~ fct~ y e cr h.'fk) l.t 1 zaco J)Mcl SJ :a&cuo

En el e~ so de ·a .. i'<lierda, a i'l>la ac On Nct"d. a <Omt!~l"de tcdos 'es elementos Qt..t ~ ne<.esfr n para Pf()'·'E'E!f

a<;;l.3 fr .ay/ocal;e1te a [odas 0\ -)~~·~::» Sd"''lto.'fOS yse"V<OS de ta V'vienda Por elio, he \1)'\•loifYI k''\ l.'kovil<lOS.1 f'XOS.

es~...- ... ~ o talQ.JeS dealrrater-MT: e"to. tu~~\ f~ ck....Cd'9a· succión y cf:.tt.Kió'\ txJMo.». v~ V\Aas.. ca e.,tad:xesce

"'l"'- en:.e lOS pt oxl~. ~s i'"lstalac ones., d·~l :a~ t(l'QJ p•p·' rr-.teriate-s re>is.temes al i'l"pact:>y a la vbaciOn, f)()l loql.C ~ t..t 1 za c4 e::>·

ore, t'"l f10 'O Qtt'vanizaéo y e-1 CPVC ~C~'Ol•',•lOiCd {)(').)"t.'•.f. Clo'Otkt;:;} e "'"'( _a ~1..bería de fe• ro ga vttn UdO se- .. 1 Uzd pa•a la rtemper e e en zc.ras do'lCt:' pvjie•a ser go!IX'aca. La t .. beria de cob11? es pa•a ln$tai.Jci0nr\ otul1.1 ~ o l l~e'l'' '~ l 'S 10CO

m('ndOble lo::a'izafla a! imeric· ::le la :onslluc(:'IÓ'l l u t.lbéria ce (';J•.¡C pu~e s~.;s:i:l •. i· a a 11..be1(t1 de cobre siendc m&s e<:of'lórn ::a y de 1"1/ls f~c 1 i1Stcllación.

El sistema de 51..1"1 nistfo de •. 19l·•' h'l<;la c:o•' la conex·ón"' a te-na "'!'unic pa 1 que ceoe hmer un n·u,;cll~OI' de cons-J· 1"10 y unil v!llvula deo ~'\!so a cada 16do y ~.on ~J II'o o lavC' de coNenció'l pa•a p:opcr::io1ar un 'nedio de con~1o1 cl\'1 ser ... ·ic o. Nortmllmerte se .-ti!iza tuber:il ..Jt¡! • 9 (llfn Pdld e~lc tramo y has:a a dsrerna. 0a·a clctC''I"T'l l'c1r lth d me"'t.IO"ec; d<' ti e ~ter·

S I

Page 47: Manual de Vivienda Sustentable

¡¡:

0 11 1 1 '

/l..)ul1•1l

0\&TT

lt."'bo e .;a,,

e ,~ .... .,.,

a.'i'U />!J U I j ¡t'<'l(d,l<

---- Vl·'nJ2T

/--lHCoi z;:r ....

... ~ , l·•·e< 2: j . ... .,.

VtOfllf

-0'1\JCt'oiJI <I

Z'Q¡w

o1c1·n ., ::}'i,.•f"f"

=!Eqn" ~S::,.,...

lO ...

r~uyo·• 2J !>Q,.,.rr

l:J>'Ao'i '/ t .. ·.;.j(l!)

0 JS ,.,

lllj!J¡I '

llt.~rc~.~~

l•ot.J o , . • e •

,·,.y 01::0YY

0 'ft) ,.,,,

0 'O) m"' ·"~1· >"t\M\

-1\IWI ·i~Í'!>

Z l )'lm

.\.~.11 r·:..cr z 1 ~..,"'

(.;., "" d " f jit1 "\)

0 loT

... ~, :.,.,~ 0 :) ' 1'

.!-1,) f'l)

€: I$T'l'\

0·An

~ .. ;:n.:s "'))(6:~,,

Page 48: Manual de Vivienda Sustentable

!'tl se L. t 1 u i) cot~clón dt' 1':.0 ltro!t/t)<.'rsonJ/dla para ... ivlerda :GO):, 2:JOS;. E n:.-re·o d~ perso.,:~s en la vivienda se CSl · n·~.~ COih :.tCfti' ICO clo5 persci"~•S PO' rc-cár•l<Hil, agre~.::wdo J"'a persora ~die onal pa·a asas de h,-,.,líl tre:, •e::.t•"nclliiS la

CélpacidJC d~ Id cl~lPHM ro·lsld\'r~ndo .5 dias de •e-servil, qucca <:·:>me ~e ·r uestld en a taola 1 3. Ü(.' 1,1 cinerrM el iloQY<l vtl h.acL1 f'l tl·l<l:;o <:on ~na 1.1oerla de 1 S Mm. Pa•a el o el il9L:l SI? b<m'bte, por lo cu.;l es ne-­

cesJik:: ca cu ¡r l,l po:e·"K ·,J nece,.~r 1 a e la bo·l'bc.1 ( .. ·t-.ao;(' tiib';) 1.4):

Tabla 1.3. Ci e Jlo de do;J~,.IQ!l .J Jtlo.~ •e I'J''IId.J er c.a .. a 'h;b tXiór' :.on.::e• J"'IQ 15() t/pt>I~J'), y

nc..YIC.JVU.• Jti;,".i:'lt..t.

1 • Cap•d d•d """""'' t (\x<><«·[ , PocCmtvtii ,.

J67$1 1 ) 410 ' 611

2 15 1 lloO 1 1111 • Jj~

r ·-l 1 1010 li7S ' 11'

1 -Gos;o PotttKi• dt la bomba - (0.2.4 X •hVti tot•l X giUO) -

~~«""'""" l'<1wro< llo<ocón (11!) Vt.r..'l.t'" Dct "1\\"t"S r,..,~'*"'

' -

l 4Y.l OOC6 oou;~ c:.o.?8JS 0091&S

• 9 IJJ() :z.;¡s 10iS l S ~ 0010 001815 :.:)&715 cmo~

;. -

S 16lC ].liS 2 <IS l 1 1010 O.CIS CC2615 0066'S C21'Jl . 6 '1 19:1( 2'J2S l92S • 9 mo CCI9 C.C3315 l.ílS% C.J7SS6

1 :~ 22lC ll71 ))11 S 11 1650 0.023 C.C4J15 0.10391 O.J;()SO 1 . ó 1l 1950 C.J17 C.C4875 O.Jt¡gs O.l98Cl

Al!. VI.: 75 lOS l ll 101> -

1 Bom:.a ce ·A H:> 3:yr.bJ :jP » jj)

:>8'il las ~ t~,:•as \~OOfU.hlei3'on las si9\J ?n1-e> m«<idas.~ -1 •. l i 11e:•os de e<ofuno~ac pa-a 1• c;,.err a. 3 m de r '"' aa101e•. · ,., •1 t nace~ 1 ~ m .Jo e~Yel .

dC> o}L IIrl del uraco = 7.S rn,

0 ~ 2 mrt"'OS de profuM <lao pa(<} la ci~tema. 6 m de p so <1 J?Olea.. ' tr. al t naco '1 1 5 m

os n ".CS ve altVI;) ~l t:n(ICO- IO.S , ,

TrP'I 'ilveles ") l"'etros c'e prof.mdrda::l pa·a a'- $tema. 9 m de ::i~o il <~?ote-a. 1 m a· tnaco y 1.5,... d~<l!lLii! ÓE:> t"O()C('l = 1).5 m

53

Page 49: Manual de Vivienda Sustentable

Lt• <<~1M< ki,Jt.: d('lll'l.ac::> se a!cJ!il tomando en cJenta la dotdC: 6n ce ~.on dla y partiendo del l"ec1o de ::;ue se re<.~ti-1 7<l'~n lo.~.> l()UJS jJbor·05ilS P.)r.J el \~'(, el cc"tSUt()() de e-: te ,-""'~IJI(' no 'i(' con~ do.,,;¡ c10m•o del c<l!cv!o d~l :ln.aco (v~ilS<'

tab!J 1 5). f,tonces. p<ra la C<Jpac dad clet ti,.co S< consider¿n 99 Vl)j!l~tr 1110' 0~1. 1 e'ICO~l. ®<Jcidad la QJ<! se> m1.e<tr~

e" lo :..bi.J 1.5

Tabla I.S. Du"~cl~il Ol' lg.Jlr«:~N~'"~S<:enodo f,.U'iO dE' 19'--IS )iCXrcs.)S

Port{'l'lilj~ Ql' cotS.J1n:::: seg.Jr ac·..ldad

Ac:.1 .. •dGd lt Do:o~:6••

WC (ir.rl,•ye fug il!t~ 34 5100

P.E-u: ll!ilb!e

llPgJd<'lil 'j i.J•,'JIJO JO <15.00 -

UJ..,JdorJ )' .iV,'IQNO ¿¡ l i .S•J

SllbtOIJ 51 7650

'Jo fPu: 'iz.lble

Fr..__: 3 -1$l

O•os ll' 1800

s..tl!<lUI 15 i:2.SO

Do<><ló'l do •"l'" oocab• {6 o».OO AqW .~~~ f'IC'Ce'S3tla

,, l'.OJ

Agl..a ,ii~OI'IOU d lOOI' bt 5' 16.SO

Po .. bit l Cc:=•ów

•1t'("c)ni(,:C\ 1\:•,)0.!'115 ,'k;:ac« 1 O' 1 1 3 297 L45.5 CA45S

¡ 5 4~S 1425 014ll -1 7 693 IC395 10395

4 9 89' 13361 1 Jl6S

1 11 ~ 16335 1.6335

6 1) 28 1930' 19301

A p~1th' dC' .1hl lnlcla el sistema de d s:1iot.-ció'l de a viv enda, e1· dOI''Id~ se utiliLil UP tubo prine:lr>al (25 rnn•; q~•e se d vide en dos. JPO oaw 1~ ldlncllt!S q1..•e levan el sc1vido .1 d¡'<'f \..•n\CS é1c,,s de la vMenda '1 e o:roque se corecta ::on los cdlentador(!Sd~~lg~'a Se csll'l"a u:l !zar un co!ec:or sola· de 1.7.S m1 de coot.J<ión y Ln termo~éU'IQI,Je de 1501 t'OS oar<~ un(1 f(l:rll:J de cJa''O ll circo rr!e-rbros ( rJonavi: et el.. 2007). 6 ~1:1r dt'l c~.u1 e a<Jt.a t;í! dirige 1<!<:1a el ca!ertador ce gas ~lpo

54

Page 50: Manual de Vivienda Sustentable

'rstan:áneo. paro ag~.;a. con ca;:>ack:Jd l6rm l•' d<.• lO kW y cof\ •,J f\ r cremen:o rr.rn·no de tem;;erdtura de 2:5 'C con .1na :t..!wrf~ ~ · 9 r11", Pa·a les difere1tes ramales. ele 1C\1Crdo con e métcdo de p

1 .. rtcr~N clwn ~1.\NiS. 1 999/,los cnrnetro; sor 'os skp .. lcn:cs.;.

~(OI'•OWloc'>Ct'ltS(JOM 10$ t'~ U..'.f ~ OOrnr!••l·r..-;

r. 6at'o Lr.·dbo C./S o 'l

6añc>CQ"'O)le;c Wvabc 1 ·c.•g.>i"'4 2.2S 02 l

Falio ~ lao:;~do t.ava:J~ ·o 1 ,..,,lOCf¡) S.~ C.JS -~

ear.o - cod"'d 1 ,J\'i)hO ~ 1•~;'1'JNO 2.2S 0.2 ., 1-

BJito corupiC'tO -t 'r<'q~de·o us 036 '>

8aflo.·• codfla * ..avo.~do LII\'Jbl.l 1 fít."SJ•IUNO •!- 1 IV{)(IC 7.S:.l 0.~8 1 '9

Co'l'lple:v +- ' rcyJdCfO + t ..... u lo 9.33 0.54 '9

1.5 baños - 3.0~ 0.25 u 2oa<\Oi 4~) CJ• 1) ~

2.5 ba<los 525 C.J8 19

3 """"" 61S C.<> 19

l.S b,)f\OS + cc:cw <!;lj c.34 IJ

l.SbcJto>+ cedN + l.JNo: 9~ t.S7 19

2 bilños + COCW'\1 600 c.•z 19

2 baños + ax:ir.J t lovodo 1115 C:.f:2 19

2.5 b:l>ilos + cocin¡¡ 675 O.< S 19

2.S baOOs ~ CCCil'i.l + li.lvt~d:> 11b0 C.65 19

3 boflos ¡.. cccl"a 825 0.51 19

:;. baños + ::oc:;lr<1 1 ICW<ldo 13.50 0.7 19

55

Page 51: Manual de Vivienda Sustentable

Los diJu"'CirOs de les ra'T'Ia'es sen les. mismos para d;,iUd C(l IQ•'If• y patd d9tH) fria. dado que en esra irstalación ro se inc uye Id dotd<i6n rece!H.,rltl para el \'t/ ':.,. Los cía-retros !CCOMer.oados QarJ la 'nst~lac;ón son de 13 m"Tl.

A lo Llr90 <k'l n tcf"'\.1 se colocan vá~-'J as y a<<esorio'S para CC::"'t•;>I.J• el flvjtJoe i'I(J • ..a. CC"'la slgic1:e loccl uciórl

• Jr"aVtivvt.l cJe. paso s:Jb•e ef SUM ris¡ro deagW f1'ac. CC()O\ foo., «::UOOS. • J•avJivui.J de' lciO \()l)<t :roo.losecuipos co' "'1-"' CJirH<•. • V.1\o\l M dt-CO"'Itro: pata todc.s.JosgWm den:ro del ed fte O

• V.tl\'\1 a ce con:tol pua \ '!"(y el resto ~e acceso. os.

PosttHic'fT'IC'I'le v.ene la fa:se de recolección de t;tgt.tt~J~'lC"-" f n r l a«> i"'Ciu)'(lf\ las agt.asdetavatos. regace~,s. · lavadoras y lt;tv~e •os. d~'lCO ft.e'í' el agua ~ 1#E'gadc•os 1)01 con: e "'N Qfi.ls.!S y el aqt.a de \'v'(, s·e.,do ~:<ts, d9Vtt~ ne·

9\\r.. a rs:~i!Mión d<' a<; ... as jaboncsas. al igt..al cue en la de agva~ •·eg•ll!l, 1"'\ <·1 c.O'lJUf'•:o d(> h.JOff'fiiS de cc1ducc ón, co· ncxlones. t•ampas, céspole~ y colaoe·as q~1t> ~ req,, erp,· pmd ('v,)C .lt: l y vC'rl la• !;-.s aquas ele una eci:ícaciór .la l Jbe•io sale decadtl clPdl•ltO ((>\!lilOdO l()t; il{iU<IS. dedespcrd'dc y CO"'l€'CllJI'<!O:tC' rl bi1,<,d (l$ que posteliOfmen~é léllt'Jr) d t,..ll f h1odr Me-na y a un Wf'QI.I~ de i'llnncenamiemo. Es irr·porla"'te qu~ el l!I ~ICI"""· • r..,l(. V\'n:IIMiO n'edlaru a- chimeneas o ven ti as que ::mrvierer~ la p1e~l6n i••vf..'•sa as' CO'l"'O 1na':)$ c •o,cs. que ta"Y'bl~n Plltdcn cvl:ar~ mooiJ1te sifones o sel os sil~,lorio~.

Ft;r,lt; lrv;~alilrlon(><; gc1'C'JimeNe se t-ace1 con PVC, feriO (und do. CCOif' O f1~1r0 galvt}f'lil ildc Cll<'!f',::IO se trJ~a ::le nterOfes. Al e:ctetlor 1e ,111 iLan t1.1:>eriaS de C()rl(•eto o b<trrovlu1fK:Jdo ~. rn ~u cooexión es n oc.,:ante corsklerar<l~..oe as :ube'kh d('t>t\•• ll~t;.Ja•~t-c tnc ::I!Cf'Kk> cor ur Jogu o de ¿5• al co"'eC~~·rw araN es o tro"KAies. l <lS tl.heli.afi '.'('f~IC.l e\

ceoen Insta ur~ a p&crno y evi:andc caTbios de ci~ec:c-iÓ" i'ln«:('~v M Los :I.Jrw:t'OS ce &eh ~'-t)(lr:as ~aguas ~os.u se nuesWW'I en la :'*>a ·.S. la CJP.IC dad del :;;ncr.te pa-a aguas jcC!Ofl05as se c¡,<'-ltl 'n l ll'ldc ('1 rris'l·O n,tf.)fiOCf! uraco de agua pof.lole

<*ulindo 76 )lr.tos/oe<~d" :~· Y,(!ei.J :lo•a::lór dot. :oca. v{;Jll.' 'ab )1.7) o. arue<doomel rcne<cce '"""' .... tjJ)(te ~'1/fV ,f'd,a.ld~dlc del !.aOQ.Jese ~..ra e"la taba 1.9

P.,allevar el agua zl'...-c. se borl'bE• u:l w·dc V'! bo-rba tn.h jl("!IJ('I\) que la del ag.a oo<ao!e. Se puede sJ>ti tu ir J)OI .. wa l)()fi'U>a patd ca:t.da CO'lstarteccr-t ferdhrJem~ de 1 M'lt il 3 "'')·cor uncor.su'l':> ecUvale<'1e a ~ u'l f:x:>

<k' 40 ·N (lrl9\JSa. ;aoo6: ~ nstalbclór ce agua 1~\ .1 zable es slm la· a la del .1g~.oa pot.ol~· e C'1" cual"l!O a rr.a:e•ia es y d ámetr:>s. Por e-no, ~e

oli ltVI'I tubcrlttS t10 13 IYHr paro'l a'imentar cada WC y hasta Jn p.::t ', de l9 fl '\IYI para tlt"l; 'l 25 !l'lf"'l pa•a cu2tro >' cln:o. = •·a!me-ntc, I{'S aguas r eg1ai 1e~otec\éldas provi€'1'-en del VVC y d<·l frcgJd<:ro.L.l s.z 'Ida para el fregade·c es de 38 Mm)'

oor~ el W(. ele 10::1 nVl\ <lSI q~,oc c,1J cuicr mn;:,l qJe conecte Jl"''bos ap.:.rtno~ debe ser de este diJ'Tletro. :gua'•r -en!e im¡:>ofln"· te es IJ dl~trtbt.el6•' de •eglst•os e1 .a tray~ctcr'a hada Id Cdll(;}, co rX.MldC (l fl"!MO~ ,1'"10 ,)f'llCS de la cof\Cxlón al drenaje pCblico yolro oor cadtl 1:: n·t t10> de II•'}"C<IO. Las cu~ens:o'les ele les 1cg w os se prescrtan er la tabl3 1 10.

56

Page 52: Manual de Vivienda Sustentable

Tabla 1.8. Olt.rroe•·os POI' -·yno IXl'J JguJ jJbonosa.

Pc~·l.;,'is<:cmb-r.cocr.e.s p:;•a im tr(ii""(K !JM Oid·t'lf~IO

(Mm)

\\S.o\0 U' <abo I.CO !S

Baño completa lavabo + ·~ra <1.00 so Pauode .. ,""' u-.·aoe·!:: + ~·.- 6.X 50

Baño ..- ll'.·aoc 10.00 100

.. ~ "'""' 6.X 1CO

¡ "'""' 1 8:>0 1CO • l

2.S be! "lo~ '0.00 1CO

l hJ!'tos 11.00

1H ·.S ba11os - l.wa1o 12.0C 100

? oaflos • lavado 1•.00 100

2.~ b.:ilos - lll'.'=-~o 16.0C 100 1

) bJ!\os • 1-b·,ado 18.00 1CO

,.,.... : '.«SS. Jl})ol

C¡p.ac:ldad

Pa-ót'r.C:C'I ... """"' t»tx;ttt. ':IQ! m•

1 } 11'1S l«IS Ol«IS

1 S laH ~117; C.S7l7; -

3 7 535S 80l1S CJI0315

4 9 6ASS ':);.).1) 1.0327)

; 11 l!otl.> 1 ~2 . .?$ l.2622S

6 13 991..S .. ~ 1 }~ 1 -11)'7$

h.o.r• ··,1SS, 1999

Tabla 1.1 o. :)i"lCt'S·~ne~ Cf' los tt•CJI\trO\ dE! <19 V-i!S "1(>9111'

PY.,;.'',)fl(J,yX,(} A•lt.f'CI l<JfiJO

1-.c~sta 1 '11 '0 . t ~

·a l.S"l so lJ

'5a'.Br; 1 ~ 80

:::uoCOI'l!X>'<e•tece l.l o..stJ"ió' de "9"'"' el d·e,.,e ol.~<'dl. (S! e eo<:!uce L11 agw~de IM.l y >t.P<"f e la es e ce >e corsice~an 'lO con:aMran:es. [ 'l9e"teral. ~ rcl·~·eo a Lls aguas • ecolec:~das. e'l ~techos. qt.e se deicatQ31" en c.ai"'.Yes o baj<tdas y t el'len una sa ida a ~;n ~i>te~nlt tre recolecclór o a s.istema de alc:al)tttt 1 adc Su d~eto de:>@flCe de L1s ca rae· tc-rfstk:.;s de la prec~p tac:ón c., a localidad. y~· o:>je>l vo pr ncipal de éstos meca"l smos es el mJrc1o adl'<t.tldo d~l SitiO, es deti'. a 1educción :::le los escurrimientos pico. que tt:rm nan en 1.; cal e o el sis~en10 ce d·e1aje- ph.rvlal. Se recomienda. a .andc se-a factible, e ·e(•so dP e&tdS agvcl) fJll':t ao viclades dc·n:ro de la vw!end.:~.

Po1 ejemp o. e1 ~ ... !cr.te~rey. oa1J ta CJp¿\Cidad del tanque de reco!ec<:ión de ag~,;as o!uviJicl, se co•'IS 'dcm la I 1.VIJ o~áxlr"lfl 'lOfaria de- 0.0.5 r'l0/·•, y <JI' eSC\.Irfi~lento probabte de 60% en lt~ s·.•:)erfn:le ce t(!(hO. Con ~stos oatos se obtiere .JO cii!CLic .aproximaoo de 3~ t' ce agu,, de 1 uvl<l PO' n1 • <10 ~uoerflcie ce recolección (azotea. s.IOért.clcc¡ M!X'r"'''(lll :)!e~;.

57

Page 53: Manual de Vivienda Sustentable

1

e~ IP'HXHWflll: también tener en cuenta a loca iza~lón de ~os deo6-sl!os de a.;Lw tanto peta o!<:" COfl'O lli:t<l<l~.

para que no se vcJr. aJectadJs por con-:ac:o C::Ofl fosas sépt Cth. piM,tll~ e~ lf!!t~mlen:o o co1 las redes de a*<artarll!a­dos m,,, e p~k'~ N n<jf.-1\.1 t ~tbcff.l det:e·a cueda· a"'oqada en e e"nen:os 6~r x t ... rales, corro trabes, losas o éO Ur't'r\:ll. S'n emba•¡¡o. podrán cruzar a r•wJés de dkhos elé'l>erliC~ er cuyo e >10. 1(<~ hdl<fl('t~Sdb!e de)ar pr~tadones Pil'3

elp.o!O de""'" lnstaiKiones de gas

n l·wai.Kio~ d<' (jJS :icf'e., como propósito oropac-01·~ el combustibae recesafio pa'"3 ger.E:'Ilf cok>' P'l''l kt~

v vlendas. pata coc nar 't para cale-rlaf agua pa·a el aseo petSOC" ... I lll 'I)O d<' ''~hilarlO~ de gas ceoo1de ce la fo'Md de su mi, ~~ 10 y C"l,rclpir'1tr dP alrna<<-natniE>tl ::.). Pt.ede'l se-• de ()<Ji na:~.o ~ol l, coo (ce plcn:es fStacio1.ario> o :;:as LP con cili l"~

dros o r~c1plen1C~s ¡)011i\t les. [ 1 gv~ rD~I.. t ill "o rccuiere o e n'r.g ~·., s s:ema oe o:1 rut~:;:e1<lll"'l<'•'tn. put"s~o que· al mema dl·cc.tarrcn:e las i.lreas de

<..::>n:,t.,lnlO, ,n:er~ l, ,)~ q ,l(' lil gr•) tP se a ..... acena en tanqJes esta ... ·o'''" os, HV'IQ~..!I!\ o cllnd1os portilti'es y peqvel\os ·ec•· p!entes mJnua1cs Se rccom e'lca que éstos 1ecioier'le:, :,e i'1St(•te•• e•· ltl S ,,¿CHe.:tS Si \C PIO\'(Ie dE' esc;¡·.;ras r.,as y pc10'tl r.e'ltes, o er' :.> • .ltlos, j"Hdlnes, lCir~/O<i y a7oteas bien ven ti ::~d(1s. CI••C' den a I·HJ IC', CCf'l protección adecJac.a y en donde se CL.C"ltc con el <'SO:'lc;o ncces.:.ro oara rraniobras de conexió11 e- i'l;;.to:~'ación.

l. na lnst4!1J<:ión e~ QüS se desanolla a pa·t r de kK ~kJ"' entt·s COMOOf"'('l'l('t t.1ocrlas. recip e·ues . .::onexk>nes, vJ • vuku y ~~y tt~~~~l<'loo'M. Consta de un redoi.erte de alrraceramlerr.:o. 1..n..1t'nea de l'er.adc o stJmi1 s:ro ~O"let~IJ il

Lnmecldot.Aéste ~ conecta'1 &a>t ... benaspara ·t.evar e 9d$d ~d s~wltCXttP.l't~•osc~'ó0'1 p.l'iíllas.hc·ros. sec.ldores,

ca'en~e< do.>gu.i fl9<>1 e< reg.oladc>•tra,ofide as t.ooofas Ted anle vS.U.s y laves, 001 e.etrp'o.coocanco 'i.r.'es ~pa~o.:va el COI\!rO' ffl.caoa apa'a:ooer de-:erThadas.sec:cor~~ a Íl''M .Kiór

ld:~ :"'beriM ~ -s.e L.t·lla., pa'a a·.-nen:a. ~ olJ)cl(él•o ..O"l dc-9.S -rm. yd~ ! tr.M pa~a e· resto de la ns:aladO'l.

y PUe<lro "'' e~ lo• ll<).o •"es ti:>:><:

• Ac('rO gal\•clri7-ado: ~ 1"1'\á.> eco'l6mkas pero s.u tiemoo de vld11 es fecuc:ldo • nerro ,~egro: para d snioución e! e gas na~ur.al o gas LP • CObH~ llpo 1: pt..ed(> tHI!Izrvse $iempre :::.ue- las tuberfas flO est(-1''1 ahoqadai er el sistema corstructi-.·c. o expt.f::S·

tJs a peSO'> o p•cslón excesVos • Cobi'C' tfglclo t po K: pattl lfMas de llenado. • CobH~ flox¡b·c: p.1'a lrs:al.aclcnes sencrlas, en donde se pfevén cambios de posición d~ l"'('o.:o!~s.

• l>ol etl eno ele alo:a dens+dac: para gas r~.:nurat

58

Page 54: Manual de Vivienda Sustentable

\'N· u··"'" 1n flgut• 1. 18. r~t.:JtJd): ~, :>l'ó~f'

'l.l•'•l:'fd.:J (~flll1"l l!r:t•. li:Ct:;~·l t~LtJ'~r~~l¡ ··r)

\•,)k .. l .l

Jc tl)(l·' ·\klll'l':ot 41'

,,1111 ,n

r<lrillas instt~laciones de gds. exi~ten las s gulentes rccc-re1daciones ger1era!~Js:

• No se permite i'lstai.:Jr tl.ber'a5 e¡ ...te conduZCiln qas ck:-n:roce esnacios h.lbhatl(ls o Q'.l(' nt) f."')'é'\ c\decui.ldarPe'l· !e WOii acks. :::omo b.al'l()), 't!ÚID.l 'U1, (l,i.lrl01 de SE~icio. sótaros, t>t..ecos de pt.otoneS. Cd;a'S 00 Clf)'.t•lli)(Ófi.

c;sterras, eo:r..uelcs. oeoojc do J><CS ele- m.><lcta. e< '"bos clo ele-'.lOor~ duelO> clo .,-ul ..-16r. e-:cére•a • ~debe te~ ~'6 of:¡,.rc~ de mbdt •o :.n sobfeet nt.-e de piso tE'fM r.aoo pata ... lS u.lle"l.l\ aocx.-.L)'(. t-oc~­

:anerr-e. • No se pe<n tela core>OOn do copies en lo"'Jhudes 'l'e'lO<esalas de lo< 1ranosoola :.IX'ff.t q,,.. ..-d !pC"9a. • ~<kbensep.)•illl al f)'let'OS l:)(.m ln .t.OOiosq .. ecc"lCucef' ga:sdeotras tuberia:; corroln~fl ... dosco.-rosr~'Oi.

a alta ¡:~es.iónolas de elecuk.<bd. • Las tu~·~~ e1te·raod:. e'f'.d•d~\C'~ o pat os se deben coloca1 a U""a otc1..tndidad m 'n!mil ce 60 c.rr'l. • No se c~s :::'e·a ocuh,) una t.lbPtl,"f f'lllt" <"<>l'lfl ~•c,p gas \l l'!l lramo ::¡••e se t...t 1 za p.;.ra atr~vesar mJros es v slble e-r

la entrada y sa•ida.

Co'lla 'nformac'ón p·ese"tJda hJSHl aho(a, se hilfl dadc a conocer las. ca1acterfs tlco~ y rccom<'nda<'IO'lCS ge"\er<"Jles PcHi'l Ql.e lt~ vi ... erlda sea t~de<:uadd ::on ba~c eo l. l ~ necesidaces celt.Jsoarioy as cond~<:iones del cortoxto en qt.c s.c ~~b!ca. Er el cap't..r!o 2 se presentan las cardCt('J(stlco~ espedflci1~ pMa ur'la 1e9i6n del país.

59

Page 55: Manual de Vivienda Sustentable

~ 2 C~racterfsllcas regionales: ·~ b1ocllma cálido-seco

Cerno see.<pl ~Oan~e·io·r'\o)mt•, l:h f(''tOVI ''•'\ -:::e tJtt.lv•vk:n k• (1 c'iT.::les:án dac.1s er J l'l' ió'l d • 1. tt •t•PPI'tltt '(' )' IJ '1L.f"'K'Ck1(: r.l~ :'()(!¿ lé:.Jién. -r M~;( e o~·~ hd1 ·~r11 hCJojO t'PS rtpos. de b od f'1,l" \f>f•,ifrk>. t<•• .. •:>l.ldo '1 < \1 do. De .Jcuc-r­dc con a h.l"'"eda;j, cada uno l.lC ~(,hi) ~<' \~11x: l•¡¡t f,• <·u ':!Cs.::>. ~·ni1jrnedo y '1j·neco. Para 1 f't''i tJ(I r .(\1 r t mp o~ h.-11 ~l<'n: ()11.-J~O las Qlfdcte,ís-ticas del olocl f'l;) üHc:o 'íi..'C::>. Ct.(l h'rL•;~. P,..l'fl o•. 'ilS r·~.dJdes M('lCIC.Ii, lluc 1d Obl\•fJó ·1, . !ernlOS 1 o. Cu iac<1t 1 il Pnz, Ci\ IC •)(1 ,dlt'l, :._ "11 1\J(II 'Vd, (:~ÓI"'1t>l Palacio, '"' ::-nter·ey y T :)ff!IÓ(' ~( :)1 ulfovl, :>00!;)

CARACTERISTICAS DEl BIOCLIMA

l:n a G...•:O .fXA!ae.' t..~i.Oeftcoo•:tol"~·, r-.: rt.J:t, rr1 :0 vi'¡(«.~ l::.c'l(;fo-.·i, 201)5) as coracte1 ';.:.e .t'i y 11•1 (¡ 1 e··· t. te 01 e; pd •:t

(•\.'() hto( i-r:t ¡ ... C:ic.ar Sos Me'Se'S en :>!. q~ 1 t<."fl''f)l ·.-·.t.M t..>s::\ poc dd;..ljo ce ~ t"led ~(de d ~if>l'"'loc~ d 1 111/Ct t.._ A e;(•

1~ a poc ::et>-lpde os •·l"'g:M ~IPco,•ocid<.h.l, y m kJi .-.eses. en :t. e la :e-rpe'att.fa esu pe· .l•t 1 .. , .io• J rnccw ijJ io 3 oc:t.t·e) setbc:a o::w .:m b.l de ddlc t.t·VJO 1., tu.•·no.-1.! lunl"':L.fc ~~:ttoen:ro ce~ rar.;os e-n e r«ok: dP lt.vic;t'. r:«c r..roo lE' Tcy ~;a..- • "'"""' ....

Pe' :.-.oto. as re::onendact()f" C.)l"f • J-. \e L ,. )kJJ e·1te1;

• C dcmOfc .1 m.Yzc 1:> ·• t'J.;C<.cJ fr '· :x>r kl q ~se ·eccTienda :a e1tar les espacies. 4iOt»e tOCo por L:Js T"nllNI,.

Se poede aOJo·.·echJr loer·.'Oiv<'n~~ oc e ·i~•o p ¡·a" h't~Cdtnb occ1 el CJ'Of • .lJ• co1 ,!\•.¡arlo \f'l o e ::>en ~~ l~1 · ~s nfl~hK ;)!'e~ 'l lc' vier.tcs r-:os.

• Abr .1. ma;·c 'i ... oviem bH': e• é-.los m, •\t s 'i(' rec(m' ie"c a ~ .. ·ent ile<:ió 1 de os espacies y e ._,10 (J(' e e.,. e •t lo~ :>.:lr d h~r"rkl fic.;r el aire por las :ardes.

• A.l o<:. o::uor~: SOt"' IC'> uw:.r., ciC' ln~l>'C' lt?t"'loer<Hu·a en el añc, pe' 'o c~..>e se tccom r:1oa PVi'~"' 1{1 gat"'anc .a ce r:alot e., la •i ·lienda, el use ele c-c;p,lciOS (11'\~{'rr,lclcs. C lil' f'1'(m:e·r<tC::>S, f~ul'laS .;:on o:;:t.1S y COrtii(;UOS, LIS(tf :)JI iQS pa·;:, c;e·lerat TI< ·:xlifNs y el u~o ce vcrllación na: .. fa . er (r ando e-1 clre ames di,.· q,t('l N•Hr a 1 vi ... le1da.

Gl

Page 56: Manual de Vivienda Sustentable

S

62

o\ il .l(o<C

t ;/1 A '!"ff ~~ ~.-b·l

t: i 1 '"lo! 1 IJ' t ,o:l _(l lt .. .

11 !'oh' ' ... .

G 21 :- dn'"'biC'

Lltlllllll7'00'

Al)ltll

~2p,..~

< ' 4'!J) Jt¡. ..

:: l ""'- W' ,: Otl ......

r 21 f'ol.ff n.• ~ .tldlr-l bf'

"

S

Page 57: Manual de Vivienda Sustentable

N

lAlitvd lO" 00"

1<11jtli:) 8 ll ji... ''Ut-, l JI ¡~_-.KJi O 11 KP.~a. ( JI :...1 ío."b f .,:1 ,._,. (""''e

c. 21 :j<:k.fl'b~

htkud)r 011

~ ¡ ¡ Jn'C

@ i i .JI. Tlt)ll

::: 21 J}O o~brl W O 11 ;(pl·nJt ( 11 (;(t ~~~ f 21 ,.oY·Ef!E. ~ 11 :Ci"l·!l)'ot'

S

63

Page 58: Manual de Vivienda Sustentable

FACTORES DEL CLIMA

lJ; prl~ci:>.JI~ c11...:1Joes en e bod na cál!dc-s~o se erc"e11rar entre Js la:b .• des 3.3 y 24°N. Las tra~·ectc•ids se ares pard cu.Yro a·l': .. oe1 en ~te rango se otse-va, e, ~,¡h fKp 2.1 l' )_4, \(WrJ.., P,lfd <~et'l'i"\tlt r.o5tet)()fmeotP e t.all"ki'\COP ~ <'k'fn.:~~·n:x ~~a ~~o:ecd6-. roi.Y alc.alc\Jlcw k)sf¡ngJ :>s. tk' 1-.c:~ l dl:t Soleo L!s d ferentes.torasy fech.li

y a si podel óf'<Cl'.«h.J<Ic< o evoallos. ce;lelldienco de las coodciOnes clm.11oló9ka> Ot•<» I<ICIO<osó· < ma rre-x~osenel P'i'N'' (.lp l<i<><rJ<' "'dobrt' «"11<1Cf•• meada ouead son e """""'

y .as MOd l~d<'l e111orro.cue""' de<<!M' na·oes pa·•los rit•:x omas de (.)da loca4ldoá.

Elementos del clima

• lldo iac: 6n: <.o· •oc.e • la r ac id<. Ión e r la local ::iad I)OS p~' r'nlte ~t•bC'I 1. • f, 1< ll t>llld<ld dd \,1 s~' <1P si Sl\?1'0<1 e; il lC• nos :)a' a l.t gcnN.lCiót"l d(' (l~(~~gr,,, co1no les calcn~adores solares de aqua o as cc·kiM ro~ovolta!cas. Por ejemp o. e"l la ciudad de tviorte1rey los Villou:•s m~s il1tos se dar en e Mes de julio ~~ 037 W/h) '.1 obwlwlnos los l)fOinedics m~ns• . .1J'~~ de la intt~'• Sidt~<1 d~· rt~úlaclón C'l) 1.1 Cilld,ld Ce tviO•'tefrcy flOt(lf(' lnO'i qu(l CIS 'act 11 e c-1 .rso de l?tc•.gfa so!<u para co!cctolcs solares. tJnto pJta a ~e"'CrJdót"l de cnergra solar ccmo pJ'a elect·kidod

• 1\l.ltc,kkld: Al ~lber kl'> concl cic··-e~ del <;e o el o taryodel ~nio :x>ce"''~)'l 'J.,lbef c:y.1"l<lo le~ li swm.as sola·es de OC· ti•" ser rcsp.1 d.)(lo\con OI'CYó rrf'ld os de g.e"'ef'adón ce ef\ergca. En el caso ck' \4ortcr·ey t.6% de los d'as hay cie'o despe~o {e 'tefe, (eorero. marzo. oo.te-rt•e ydKiemore~ .. 3" %medo "lJokdo y JI "1ft rt..bld~o. -ICOf\IJr-todedías des,Je;a.a~ y nec'O nb Kkl-· t'\ de:- tl::>to:<i"r''..ldarnene 8.": *al at-o. .1sf c:w &.1 cap·.ac~ <"' ('nl:ftj~ se M oo Pt-eóe ra::e·se de mane­ra comlatntt Por taNO, ~e! ~~e'T\ilS.deber es-:,;::r respaklados con ele-r~·nos para &aconserv-oóór del -:.Woc ttaroques téfTÍ(O''<"IC aislacosl y 01.<<» >i>leM.l; par• ~ ,a!e,taToe<IC <k> ol<J•a. COTO ~ C ....... :odc' de gas. lfdCIOonil moniO

\MeO ('tl ·" v \i<'o<~\. • 'o/ieftc b nece~ o saber la d re-:.cióf' del vien:oer las ct'etet·(~ ~s ce a f.o. pd'a .apcve<hol o et\ ~·.~:~¡o-, u

e'lti~or o e" ~~ ~pOC-"~ d<' 1frc Pe· e,e-rplo, e"l ta 2'0(':1 me:1opc l:;,na de tv\O"''IC'ft'"Y los vlc--f'ros do-rina1te-s vienen~

Este y del Sureste-; excep1o en i'lvlemc. cua"'do P HYi·elle'l dell\:or:e y ce \oreste

En cul!nto a velocidad, el •/ento el"f ¡\io ... teney pre~erta d\.uantc todo el af"lo velocidat1E?S <:t'l:re 0.7 y 1.92 rn/s (tubttl 2 1), p01 lO q• •0t;'S ()(:I}CIJtl~lo 1.Hii7.(1t o :1ar~ ven! t._.clón dr los i'SOJCIO\ l"'rcrlores. Sin emba·go, para lc1 ut l!zacl61 oe cs~c li.Qo de energfa, llaMada eó'ica para la gereraclón de electrifdad, ~as ve c.:::idades del vie-to

en est(• ::!udl}d ••o sen <tdé<.n--ldas. ya oue se neces;~l·'l ul ' "'enos ~ m/s PJit) ouc d '''" fcr-n~ de gcncr.Jc·ón de enc-tgf<l '\(';} IJCIII}!(I

64

Page 59: Manual de Vivienda Sustentable

. . o

1 1 - ~ i .;¡

.a ~ e ~ ~ ! j • Sl ,

~ ~ ~ a .!i ;: ~ • ~ <( z

i IT/s os· I.Ol . JI -1.$< 11L ~91 1.8; 1.70 1.2S I.IC 091 )I/

• TC1'T'lper~tura y pteci;>i:aciót': (ICbte una IN)(Iel)( a ce a~.une-rtc en la :errpcta~t. •J q~,oe p~ eslaf rcbc onadJ con el alc--r.tamlcl''l:o 9 obdl yc01· 1a is1a oc Cít!or q.•P ~P P'odttee en as e udacei [ S-to I('!>IL'M'''I1,1 t.n wueMerto f'"' la cerrar:::la de energ!a e ~el! ra fWd ~.nl~fa::e~ 1as neces.ldaces de ai(e &COI')OiC.•Or''ltldO en os t'dl'lclot [n lrts figJ'ilS 2.S íl ::!.6 se obsewJ el cOMPOf':l"lnliC'I'IO de d ten oerat.;ra ~· la precipltilc ~n c1 eles e~;~cJone~. cercanas d la c u::lad de MomNr(•y, Con lo:. Q•JlOS ce d!cl•,;o; (}St.1clones se estirr1an as reces dddcs dll calof.1etlón () cnfr a· ·nlen~o ~r' UP era promedio del n"lc~ m6'i r :, Ido y ce rres mAs frfo.

'F t "' lS ! .

~

2 ~ ~ 2: ~ IS

~ 1)

S

....

'

7

7 ·..,.-

. '

c;;:r -..K

t--... . _.. ___ .......... ......

. ....... - "" ~- .....,

~1' tf 1 i l hn 11 1 la • c:J l: ...... -• o t--e rf'h ., . ., 1t:11 M;,t 'Jf\ k.. A.;o ~ 0e t.c' 0<.

•'·cdp·J Ó"t ' ni - enl)?'dl .. ll;t)n),.;,l.t

MH ~ I~"''ZtrM.Jfl ("C) Tlb11-.a

.....c-lE-!~Eiill.lf~ ('(i 'l'o'"'iM 1

Flgt.lfl 2.S. rlillllKI:l ll'C''~I.fi ~~ 11'.,1\'MMil y ~ft\: ~lli'< 611 i!ll 1~ h:!<i6"1 S-!lhn'; tll:riil (:htll'« én d~ Jllhl!, (ti;'¡, }003)

65

Page 60: Manual de Vivienda Sustentable

• •~·er.:ltlCÓ" :"~'~"': - -e,·o¡lt'·,l(,.f" :·~: 11'•\IIJ

Mtl -+- 1 "'l(X'\~1J1a (•(í Tohir•il ~ l:•ro¡r•¡~ll!-1 ('\.} "'''IIM;t

FigtXa 2.6. P11"11Niíl l~l' 'f1,l :k :l'f!' r•1 ll'f~ ~'P'I'\JI!~!d~· tf IJ ~~·!r ~1 l(('ITO (.hhíl'lll~'ldl' *'-"'~ (M.X.:C 1

11

~

¡: • 14-++~-~~H--~4-~ · > Ol•l-~~~4-~~~~~~

Hora - lt 1 ~I'~"'Voll Cl ·¡;¡ •:8 •• t.llrirro -:e e o ·~d (1,1:

• 1 P..:.'lg ~d!' =>;l'lOJI6hl • • • .V~xiMOdl! t~f'li>Jidld

¡. lf IIO'tl) (Vol~,l) Jo'il'lr•J tHI~taM~• IlC.!- 1

_ll,•,u •ol>'l! rl f,m;a ::c.:oTDdd~d

66

flg11r112.'f, A'\Jii<J~ I;I't~•mp:IJ!Uiiii'O:III'i! )l!ol(l(:'tidt!~CS:3 t',f~(l~- $JihJ) wr .l .;u:tcr.m:n :lo:1 41f3',(tJ:., 1~):

- .rnJ)ttoiiii.I.U -Of<lfl) • - • Ml• 'T4 ~(Oíl •• !•d .,. -:a V t\1,.,,<1!' :A:!M:dl~ad t' • t:)l'i~ ~jOde! f~ :>?COTo:ddJd ;;-~~)('(:JITO~ iJJO;

flgllfJ u. :.11f 1S s :Jt ;er~nt .u ntriil r.m ,,-,.\ tr nr.~ 1'\tt\ h ~l(wb ([hl;oT¡,;tiiCt olJ;t,(~l, l.'((.l

Page 61: Manual de Vivienda Sustentable

De l<!s f.;t.lih 2 ~ .,. 2.6 se F.J!'d<" i"'1C:·•' Qt.e :j,ldcl l(l 0-:'-.ló prec pitac On er les meses ce 'l'\?I¡'Or e lc 1, <'S ')e(e-s.;u :> l"lJTid f cz.r C'l.a:re ro ~!il l (!'f'l~X>I.a::: ,t p,11a gN"'Cilt' 'lia;<Or comodidad.

En ::u;n:oa a :eTP='fJtu·ci. (l'n l,t l~t. l .lS ).7 y i 8 ;.e n~-es:ra el ca !culo PJ!J un :::1.1 P"{JLIU(~dloc.k--1 rn~:t rr.Jsc¿;lic:;, '1 =e' "'lC'S con (")(?(':)¡ leí'"':){'' a~ ... 1a la t{'f'l ·)!'f !t .. ·d 1 JO~,,,¿ se c~l);,ra <Ct- ~ rtt·-.g~ ce corrodcMJ e · ciJ S.Jpues.to, pJ d(fl;tose obser.-.a" MI 3S ")C'iM C1l las ::1.1P \,• r td r.o· ~dTao c:rorce:xjc de de')() •-l'léJO fl d. to n.h "''o~ txeserta e'l el~~ ckP-lC e, ld: ev.BOOC Y 1 .n VC!:.ll ay('l n.\- b.l ~en la e;.:adé'll:- Certito .... f'f n.. ("' ('t•.••o

Ce.::v.ydo ~AJ" k:: ~.-oe ton lis" i"'''"· ~sabe ::~.>e ~•a los r'k.~ f'"\il"í ::-~fe-:>~ • :bfc .oo e1 «~:o. se ::ebe-1 r-.1: • Lr: g.l~WlCiiJ! de :alor de-lee bs C t<: ,..J•.t.l Ll IB:COMLth fe· :arto. ose-!e-rert~ dt prc:•·<ciórl ~.~~ t.'d:.:ef· el~ cbe ..... .ac:>os oara ~.·.t-:~~ la Jn<kworL1 ~oJr 4 rtt·ior <l· oscspx!r.M dut.l'l:e e~ te pE:·a-x::oce tiiPfl"'PO. raJe Cd':wO<l<..t Me_ f""\.6

''iO St'- obse .. .-a cpJe dJ•arte e e la ~(' t Ir\ d· "illó <k->1 • r .¡o :e cOf"'lld =ad. Mt.Ytra-; c .. :.o f'lli. J ICJ( " \ • •rQ'ftltl •• •as son , ,cr;)fí'.., y por tan~c e;.;bte 1.:1 r ece-skiJ·,I d(' 1 · r r ~ .loJ t J 'f!COPW"l(l(l~:6r es. erton::es. pe·ml:ir k1 !'! r , r .:~• ..,f' ~ IClr ,,1 ¡, ,,e-­·ior, e-·.,·:ta"CO los ra>·~ se ;:,c-.., ;,l "l'('l•l'<: d' 11 ' ' ' (''' p•cve1 r 1..r sobre--~lc"'lta-n·cmc d•"' il viV,I:'"lil l;yc01\f·rvJtd t.J or qJnado

:xl'it '-.'1 perieclc rxt~..rno. Este se :ic'l<' <! · '~~ tt·nc• ~·· e ,J('rt., IJ~ '(' la apl ::ación ~el disef\o o od.n~ .<ua: P 1 l,h •Av:r ldt~'l". tetra qJe se dcsa•·:>!la·J 1:'1 el slg..t e·•:e rpar:~o-o

APLICACIÓN DE DISEr'iO BIOCLIMÁTICO

Se mel"'( Ol·,¡ucr aner Cor"f•f"lt' 'lS recOn'!<."f''d rlc"~(>S gt- r~;•ales p.¡;ra e :>ioc iTa d i do )l'(.C A C;;,t J'IIJ.l< :)n w p·esen:an ak¡l.of'\lS recOI'OCOOad<:on~ r JM ,¡ 1J i(~.._ió" de e)tfa:eqias espec:í~ tit. ~ :ilw'\o bb' 1• ·~1lk.O

Orientación

Se 'e<:Cffier:::.a a c•ienf.acit'n ~~ L.r- m..1'\M1J .. O&ldC.,.i;! et e, e kngi: ... <:ina sea :stc--Oe .. rt• •k·r•w)l'f.Jrl ~ ;~'<K .. a· :::.as ce as v·.·.('n.;:l.a> e<;t~ 01' e'ltdt".l.ds h.~ e Nc·te-S ... r. E1 c..¡¿rtc ¿ les esp.1Cie~ oe la vt .. t'f'~Ckl. Sf' 'e<C'l'~rdJ C".i:ar a 01ien:a::ié1 Oeste. pues. er cs:a C'lt'l'l<l<" 6f PJ<'d('n iJbkd·se esoacio; de se·viclc ::nn 'l'e10• .1 K> o e~ptl<i~ ce ol"l'·ace.,a·

miento (JJe pe·r-.·w .. ge"l<'réH ~.on colc'l.:l"l ~(orrrlco pJ•alos mrcs es~a::ies de a viv'endJ E'l las ork-1 1tJC ont.·s t. S~<'. Su•<>S'e y SJ·, se ·ece•rlcndJ uolc.Y :::K (IS:)<}(IO\ de I.J vivit.:f'dd c 1..e se • .:Rizan sobre r:xlo e1 a.., ta·des, C:)'llO $01' el cc'lledor, ~sala;· la CH~r<; Ce esta Mane! a, se e .. · 111 l11 r(1ciJC ór CI(N:a a ~MC"> e:tp.:~cios cua'ldo so1 u:il za:::os (1.'11·1 ·.~,dC') o S<' ¡,. l)ic-;~n (:\1'

la c·ien{aclón !!n 1<• <.~t. a ~o~t.lh• tnth rád con:•ola1 d h'lcldenc a se ar (Sur; l.il OfiC•' W<'ón t\~r :e se re<:orrlendd parJ IJ cocl· 'ld, ya cpe e-; 1..n espac o e1 el que-"" ;jC'I'I<·•·' OJIOr por lot.O::l vid<Jdes e t. e an· ~e realizan. y las fCCJn·,drd ... I)U(l'>~C <.: t. t! de esta T i!I'C'a S(! -ev lM' las gae·cnc'as ce calor a lo lt~·~o ce Jflo,lcg•o• .de que sea·' rnás C61"')Qdas,

67

Page 62: Manual de Vivienda Sustentable

..--------------------

Es i'Ttponante :ener er cuerta estas consice~aciones re~pectc a .a c·ientoclón 001 la Lrayectoria sola•. con l3s pnsl· bMdacesde apro' .. e:::ha·rieJ'Ito de~ ·.:ente curorte- la ér,:o::a de mayot ca 0 1, de acuerdo ~on la d'rección del vierto en cada loca idad.

Control solar

Fara el hemisfe·io Non e se re:::o:rlc·nda ev tat la expos!clóf'l de , a s,•oo·ficie del te-cho e c~;-b~e·ta a :ti radi.a.ción solar, ,lti izando techumbres piaras cc'l pre:iles altos o 'ncluso :echos dobles. Ot·a codór es lnc:!nar el :ccf'o hac 3 el Notrc, :).~ra evitar ii:;l la 1.1<:1dcnc'a sol<s( clreCI(l p•áctiC(l •l~eme todo ~1 ClñC. Para proteger rP~;ros ~· ve1ta-:.as se pueden e>rterder os techos pa·a formar aleros. espe:lalrrente al tite>' Oeste.

Parq ~Wll)lecer la~ dif't'l~r1SiOfl€'S de los e!enH!'IlOS de orotec<:ión solar, se tiene er conside~ació-.la montea p·e­sert.ada en el capft>-•lo a1tcrlor. Con base en e la '1 con el apoyo <1~ •.wa <tpl!c.a6 6n de c ise."'o de p<uaso es. se e igió u 'la proporc Or. récomerdada para sus dimensione:. de ocJe.rdo con cao:a clie·1tzclón, pata ta cludad d~ t·Aooterrcy ~Gronbac <, 2:::os;.

• \lor:e: a propofclól"t ele~ Ida es 2:1 para alllJra de la ven:ana >' 010' Jt<.lldad Ce· p(J·asc. respe:.::th··amene. Ot·a c;:x:ión para esta or"-e1taCión, debido a que los ángt.dos son fl"t.Y bajos "irierdo pth cipa!rncnte oe. Noreste- y NofOeste cr ve•ano, scrí.a el ~.>SO de e.e,.nen!OS ·.·e• tica!es. con p;o;>or<:ión 3: 1 (ar::::ho de ventana y proí.11aidad de parasol). .

• No•es:te: a propordón sugeri da pH'CI esta vtientación es 4 3 ~al:ura de -.•entana. profurdicad de parasol:•. • Este: a prcporción e:eg da p<va esta ~nemaclón es t:' (allura d~ ven:ana, PfOf1..n'd dad de oor.asol} • St~ •~ste: la propo(<:ión eleg dd ¡::a1a esta or ernac ón es 4:3 (altura de ve1ta-:a. profund dad de paresoe • S1..1: la proporción e egida para e$1(1 or B11flc'ó•'l es 2:' (ahv·a de ventana, prot\ •ndidad de oareso!). • SL.roeste: la propo·ción e.egida pa1a esta or'entac ón es 1:1 (altura de vef'tan3. profund dad de pt~r.asol}

• Oesu~·: a l)fC:>orciór' eleg'da pMa esta orientación es '1:3 (altura de ventana, p-ofl.-ndlcad de parasol), • \Joroeste: la propcrdón e egida pa1a e-sta or,e1taclón e-s 4:3 (altura de vert(ll'-3, orofundidao de pa·asol;

Ventilación

Se debe fa•:c¡ecer la ven:i adór cr-.~zac:t sie-rpre y cuando e- a·recue e1tre a la vl\1e1d~ venga de 7.CMS somb'é,l~

d,u e-'~ clc1c!e se ha)'i:! ef'lfrt~do pre•/arnen:e. Una opc ón para el o son os pa~ios il'teriores. que pe1m ten tener J '1. m'cro-

68

Page 63: Manual de Vivienda Sustentable

e irra a :nenor temperatura corrl.nica::lo CC"l teda la VNienda. Ur.a :écrica para fomentar el movlm emo del aire al inter or de la vl\•ie1'-da es e 1..1SO de <.:himeneas dt> •:ier\lo. >'0 Se<J aprovecharldc e nrovi"Yliénto de convección del a· re o los v en:os dorninan:es.

Aislamiento térmico

Se deben ap·ovecPar materiales masivcs para os nuros y los pisos. rna1teniérdolos a la sc--rbra en las épccas de calor para aorovecha• sus propiededes té·micos y $e conserver. (1 mer)Qr ten"periltt.r(l Qt..•e la ambiental. De la m sma ')1a· nera. se pueden GprO'.¡ecnar er épccas de (r'o pa·a al macerar calor que se•á libere de e'~ l;;s hc·as e1las que la tempera· a.ra es más baja. f>¿¡w lc~ rnuros y teches también se reconienda el ,150 de colores daros oara refle.ar los rcyos se lares¡· cvl:ar garnncias de ca or c>:cesi ... as.

Vegetación

la ... egeta::lón es un eh;~rnMto muy l.ll'portaf'lre pa•a e1 clse•)o bic<: lmJiico de l;.s vi•:ief'.das. Jbicada a<Jecvad<un~ntc,

a ... egeta:::ión per...-:ite tene· ilreas con sombra. ger.e•ando un 'll;:::rocrna más agrada!:: e contiguo a la vi·:ienda. Además. oro•,ee se•\1Cios ;.Thh~·nales co.mo la e! min(l<ióf'l de CO,, acuJa como f11trc '1<ltural de' aire. ptev~n~ la ~1ofó1', d€'1 S.Jelo sobre e que se desplanta'/ :ler:ni:e controlar les escurr ~r.!e"ltos p uvia es y mejora la ca;ldad del agJa. 'lo se puede dejar de OOo el valor estético qJe 1a vegetació"l da a la vivienda,asf con'o la se•'sación oe bie11es':ar p.::ra s1..1s "la::>itan:es

El ~lpo de vege:a:::lón que se deoe ut llzar dependl~ de 1a otlcn:t'lció•' de lil ... lvle•,da qoe se qt• ere pro1egcr. E1 ge· .,eral. pt~·a el Oeste se debe 1..t l'zar vegetación densa>' pere1ne, pa•a ter e· protección de los rayos sola·es :odo el af1o: al Sur '1 al !:s:~ se puede utl Izar vege:acióo c.acuclfol a. pa·a asf (:E!I'!l)i\ir el paso de la radiilción dtuarne el irr.rierrlO cu<.1ndo s-on necesarias las ga1ar:::las de calor. Para la oriert.:~dé1 Norte .. la vegctaclór uillizada debe- p(oregcr de la rad..ación <:;l.e ¡>rov ene del No•oeste, es de<:ir. ub'car hada ese ext•erro vegetac:ióf"r perenne, para as· evitar los •a¡·os de la :arde en el v-erano. Tcd<!s estas recomendaciones se .a pi can a las zonas de clima c.Wdo·seco.

T¿¡mb~en se debe considerar el esr.:<~c·o disponible a !.a hora de selecc·onarvege~aciól"'. e:;peda MeNe en el ::aso de los Jtbo!es.La fi.g1..1r<t 2.9 mucs:ra las d •""~ets!ooes mfnlmas '' ecesil•las. dE>pet.d!e•,do del ta"l"l&ñc del á·bol que s~ quiera plarta·.

Par<~ e>:ilt~r p!OIJ!ern.as de ve<..'rnier)to, Id r..:ces dad di! r ego t>x::e>iv-o o !a se!ecció'l ele vegetación q1.1e ''0 est~ cdaptada al clima de la reg ón, se deben utl izar plantas que sean ap-rop adcu al clh a y de preferenc:?J, o!ant(ls r atl ... as.

En e' c,•adro 2. 1 se :>resenta una li&ta ce algunos ároo1es recomendacos oora la Zona Me:ropc'itana de t ... ~on:errey.

69

Page 64: Manual de Vivienda Sustentable

70

JX(il' -r·ui"•:i ••"J••1·io:. S.;;ltos. .! (i. X b 1

., trb'' {'r.;n-br!>c.W.•WSc.:;;

t I'~..JYX"'í:o• ...... nl.;..-q!

.JJMo. ll\.ip<e "iell a"·~ ~re· tll?t.;:J".rt'J' )

,,,, . ..,...... : .CGv._;

:X..n:er• OC l A¡• JCi!lil,. IJ {(offl,'O

Ar• 1(1.1 1 :Hu~·fo'l to:• ~(\,'(/ (Beoo' ••• •. //,, }::;i:,"i~O•l:•

1.' (r;:;c/>.,r.:W ny;XJ¡'f!:.JX i.X li10n'<:ll''l •<\ Orot

Cor:::r a ~le $.l "1 ed O (Co••l~, ; r.or•;Jc .'.:

(..~~

:o-... 11.o Fat'i<· """""'D> k~: C.>Jx ..,., S.Jt.Este

"" " t.xJ,JtAolo SJt. fv."!' ~

Ptf~J(''\o ü-.cuclt~ o s...,, :s~~ -

'\!•q~,o ".O "'eren "le Of''ite

\•'('dlo Perc•·•U! O~ste

"'" llo (1"0• .. \10) C;rdbdto:lo Este.Svr •

V~lh') CJdvclfo 1:; Fste. Sur

Page 65: Manual de Vivienda Sustentable

~ecr~ bl(lrCQ (C:Jprt?ssusariz(),nicq.G.reene) GM.nde Pé1ei'H'IG Ú(!Slé -.un!per~ de .:~ s·erra U'Jr. ,1:Je:¡.:s dep:;ec.."l<: 5tev{.i;o ¡'·,~e<li(l Pe•erne Ceste

1 Chaootc regro (0105pytos \e:«~r.o Schee,'e) Peq,,eño Cadud'ollo Este. Sur

M amor~ e :A•!Ju:..:~ ~o··~.oe•;Si~ .l • !1.~.) Peq•JCI'O Perc:•'ne Ceste

Fn<;i i'IQ 1001~ \Gu>'•::ltspo!ymo:p.llO Scil.'. er C,l,~m) Madio cadu<:ifo!io Su•, esu~

U:::uldamba· (~iat•idc..,..cars:'}'(.'<'f.'V:.. 1,.) G•:.:nde Cad~1dV!io SIJ•, Este

f'.:C{Ial de 1' ucz lisa (Co'}'G /.'ríor,eru•s :llo'lgl 1<. Ktx:h) Glande Cadudfollo StJ ·,Este

hcgol en:au:e!aco -;..,ug,'é'l$ mt.,'.',;s i.:\;}(!t ¡\''cdio Cadu<:i'olio Su·. Este ' - -

Fn<::110 molino o en<:lr.~ ora'.'O (G\.e:ret.5 f:J~·forn-;is Srr.c}•) ~vedio Péren.ne CéSle

l .. u~zad·.e ~~~coc.·c fc:M·>,'C.,"!l (tJ W,'.'éJ , -« pene C.:!du<'o!lo St..r.Oesle

UM de 9310 (Acoclo o\lt'{IN•i (;etJl•li V;eC,c (.adl<(' folio SloJ, Es.te

Pa o v.;rde (C:er::-:c.••u;;o: ::XJc::.."'' ~'O"'rld~ :>~;:; ueñ:::. :::adt.. :: folio ~Sta

Ou ~zni ~ \Vtc.ot cor:a<fe:tfi$ 1 .; :>f>ouer"c Cáduc folio Este, ~u• -Oorml ér o tcpel· .1aje :.'.ev-coeM •f?,;c~cep ... <Jia ~'.0"' ; !:;e.'f.r; =>e:::.•eF.:; ::::adt..< !ollo 'ldlstir.ta

T e~el · uajc ~:.cucoeoo ;h.l~ttt·f~roBeM'l'¡ . V.e<! ·~ Cadvc follo c;~,.r, Este

Patama (P'!Jt~}:,~orl.'o:: o~.:!OO~é !..~ Pc~uail::;. CJd~,..::: fol :o Sü Cs.tc

Goa""'~l•ch ·1 (•1tl;m~o'cb.i! Jn; d'JJre (.í'o..cb,Bem,.¡ Meclo Peu~u·e Oéste

:ba•·o .;P.:,';e::e:iob.•vm e%::0 (8'er•: M,:•ie:.; ~.1ecic Pete'"ore {)<me

fe-na;,: a (íJJtl:""e:.'<Jb.'um pch'Ms {8e:~r"'1 !>tcmC:L) Mee lo Pete-"loe ·:)es.te

V.ezc.uite (t•mo:;•-sg.'c;."d~.o·.'\JlG' -ro.·rél: Mecio (l)d.Jcifct ,o S..11. Cs.tc ---

Cc'orffl o frijolll o ~X;p.Wtr. sKvn(.;l:o:o [Qr:e:1o l í c.9l P€(1Ui?ñO Pelel'l ''e oe~te

Escob'!la o l>a"tta- eh 'la (F:ox:r.:_,s y.-eg9.1 A, Grc.y~ Peq~.-~no Cacucifo k: F;t~, Sur

r·e~oo dr: 001' V tox•r::.•s cu~:J•dc.!o ro(:,¡ Pequt>ilo Caóuclfo IC Est~, Sur

Pir.J p !lo••e '()de Ga!e~• ta ;p;,·:·'J~ (e«:b•<Jit:es L'JC('.) Madio P~'<:'f'I "'C 0::-S.It:' -71

Page 66: Manual de Vivienda Sustentable

Cut~dro 2. 1. :ccr.r.·~.Qrl: - • .YcYrtbtt :. ~~ c.(>n•,-.c« rc:ror'lo

"""'"' Qt~rx:.ón

~ O' dO O piOO 9""""'-"0 ¡p¡¡..., '1"'77' f"9""") ~~ ,.....,.. Q;p ., ~

AIMno Ci> do o si<o'no:;:) ~'(1ni..'J <X'' q,., 'O"$ L) Gu'"OCt' ~Ole Ú<e.Suo

"''11& {• .. tt~.·a ~Jo,'.d IG·oyj ~"'"") Pequt'lo Qpff'fl"'f" Oest•

c ... enotf> /tM¡¡rillo o r.a•.;trjd o \5orr¡C1'1':09ftl}g'' S. Ncrt) Pequeño Pf.f~Me Oeste

A .1"00 tC'rrL'<.61'1 (Pooo.ru! !tt•lll,'Oitf,•, Mifll'(,) MCO•C C' tl(HICifQiiO 5-Jr, Es:e

!),)uCP nt"gtc ~So.'i:~ ":g:o Mot5h.) Grand<" Cad~.~c follo;> Su1. ¡;ste

MtJil· '"'u o,o dé W""~ado ((J(¡oJ•!úV'd f(JN:i(lso froi l l)cq.Jt'i'lO CMk.< 'olio So,.¡c, Este

Com.• (Bvr.'.fi4~110Sa('-' 'CI' • ' Dtff.! >oq Jeño Pefcr ~t'l'C ÚEs~E'

COtN <Stxr~uioi::ir'O'"t. a'\) ,., . .- ,...,..., C...:e .

P'*> hlanco(CÑ.s ~~·o w~; C11i-Odfo C><lc<!'o'io Sl.•.E~e

Olf•'(l :!J.ItJt,t~ r_t~ ,l'l\lo":) "''""" j C><Mo- Sv [ste 1

'.JI".,. ¡.,.,ro:s, LeOS.

U1 CJCcnplo de 1(1 ¿¡p i<d<:lón de éstos crltcllcs de diseñe adaptado i!l cllrn,l se dJ.'I en la a rq.1 tectura b ocl rn:,llo:,J de Id oe¡¡lóo.

ARQUilECTURA VERNACULA DE LA REGION

0.00 G<JOI• erqoi:ecturo -"ácu a e>O<odceto de L> e><pet'e'lda adqJirida a :~del l ~es l)f)lible O<M< va~ en e ta un ... so efic:iente ae los cecL-1)0\, utllzando el rrfnimo ce t'f'.a\Qt ::J~ y \1Henas uacic ona\e-s para ronu():ar c-1 e lin"'tl, respondiendo al ugar es.pedfco at que ~ft('I"'C<el) y, por tanto. adecu~ndosc ,, sv paisaje. ~stos e-lemento~. a ~u vez. r.t. fHm adaptaciones que tie,,en q,1e ver con a cultura y ·a CCOI'Of'IÚ'I de 1,1 ~oc!edt~d a la e t.. e penercce CSc1 .;¡•qolle-c· turJ, tn ~~caso de la .arqul:ectura. oer Norcsto dl't ~"t(>~<ICo, ejerT'p!o al que se ha he<:ho r('(c,ttncia, todo lo a1terlo1 se u a· cl~cc en 1.1V1 n•quite::':l.fa de l''"'eds stmcllas. (II.IC hacen resa tar los corWJ}tes de luz y sombra q~.~e se obtlenel"' a vavés delvo'umen

72

Page 67: Manual de Vivienda Sustentable

1 as ... ·vie,,das de este OiO< ¡,.,,¿¡ presenmn li.l t po!ogJa devivie..,da ve-rt.cu!a de las zONs ~o•oe~te y 1\ortc, seq .'l'llo presert¿OO en el prh·er .cilp!tolo. fe¡ dccll. SO'l vlvirrdas d~ u•'.a plan~¿¡. hed'klSCOf' ildotw. ~~ t~r..bie• hl es pltllld y las 'acna­Oi'IS t eflen pocos 'lueccs, y p~~entan tor"t SiiS o rocap és.. i.ldeM..is de ce os' .as de madera en IJs \'~ntat'\Ji.

l.l •o,ma exitosa 00 adapta·se al tll'"l.l out>dt/ ot:K(>rv<t•se en .as ti.::olog 'as (~ arQ'-~E<:II.I'a Ye'f\c"\c .1 1. J>Ldéndo'se resa:ar ce eUacie1.cu tecn caspa-a ser .apl<acLls ¡~.ofY.O con et d·sefto oloc!l-r.!t co. POf <icmole. e "~<Sr cotorn cLuos ('f'l apld,l"~ rugosos p.)'a el exte·K>t. n.Jte·~ ~ I'T'IlnNOs.Cl.e r~.ardeo et pa~ce· cak>' y d ~so de pos:k}os p.va p•ocege' los vanos de la vMer<>a.

,.odcis ev.es caracteristicn. q...e se t-~;;n explic.aeo e, as secc·ones arne"iores. la'lt~ de lds ,ofv('nd~ ('n al'OC"a de

d'Y'4 cJI..c-o Cé !a "é9ÓI\ co.'"lO ~la vfvtt>OO.l Jde<tud<t l"., l~"l'' oos de sJster,tobi idad. \l.,c;o"\3 Id 3d y!• 11 1 tabi idJc se expl ca•án de rrar..e·3 .oractka en e slgu en:e C.)PIIulo

73

Page 68: Manual de Vivienda Sustentable

~ Cómo construir a vivienda sustentable

Page 69: Manual de Vivienda Sustentable

i 3 El manual

CARACTERISTICAS Y ESTRUCTURA DEL MANUAL

~~ rr.anual cort e1c la ll'lorn' ,)flól'l l'J~i<..(IO.lre. el d ~ero y p .aneac Once una vlvl0r'ld<l <;,1\Wnttlhl<•, U!<.htl h 'c'Md­<lón so l)u~s~nt3 T€!dian:e esq.remas qcncral~s dt' rad,l ~~oncer>lo (lt.e ~nri:en tomar 'lieJorcs cl(!(l$ or'l~s rr<:p('rro ¿¡ la casa 1-'al: tad61 efl la o1npa dfl <: i~l'lo. Adem~o:. ~e "ucde gene·ar t.n olar· para la corstnJCc. ón <ie 1,1 vlv e.-.ca. l·ac!enclc e :)rou~so r·1á~ eficier te en el uso de los •<'Cursos el pon l>le~.

[ 1 t'l'<Jnual r e·)-? ron1o objeti\'O P'OI:>O'CIO~" ,...- os e once m!cntos nece-silr:>!> pt'Hi'l d serlar J1~ vlv Cr'ld3 qu~ ohczcJ I.TlJ bJe,a calicad de ·/da mcd a.Y~ los ( r!t(·r ()S)' p~· h;~gios ~t.s:e.,tat>les a 1ravés de 'e<:Of''l('r rJ,'C '>~'f'!\ :)!,\tUco~. La 'n­

(o~m.lC Ól'l w p•e)enta ce mar.l!"'a sef'cil a PiJI'4 se" ~.10! cadJ con lacl id3'd ce·nrá"Cose en los s guleon~~s pu11os

• tiaoi:abt;Oacl ;· \lf'dc"\aa dad• se r~·e a Pf()IV'f('t a ~.osw•ie ce los es;::a.._'iosct.e "Mes 1a Olla ct e 1 o1 o d(lo ws actt~~ dirt ~ yq ... e d dlOS ~les a.n;)4;1l con <3'5 cc"'"Ckones. trAn rw; pa'-i tt'11Zd'l..a~ m u1 en:Ofno xlecuaóo.

• SJSrer'!Ybi idclo: se :x..sca kxj•ar lora v~~~.l c~-rooa rroot.l'li~ e use ef~ien~e ce ·os te<:1..rSO' MJterl.ales.. <'f\e~· gébcos y del l.tgat er qenetcl.il LJ vf'/ <1-.te serespe--...:t ete"tcwro.

Es importarte ac arar qJe el prcgmmt~ 1r<J.,.itectó'1 co de IJ viv•erda ct..e se desc,ibe ·e.,po-'lde i.l as "-tces·d,Kles de tln(• rt~mil a ce er tre tres~· CLa:ro f"11ernb•os. y p,¡·a Jl'il n!9!6n ce el ma e¿ ido-seco en e hcrr,s'f·rlo NO'It'.

LJ segu1d¡¡ c.ne d~ es:e 'Tla:erl.!! C0.1S!J de Jna <Y<!Ve l"l:r::::d.lcclón donde se esta e ecen ·OS objc:vos q.1e b1.1s~ logmr. o~r corno la crga1 zaciól' ele les comenldo\ (1(•1 ' ll()'l,ltl! y<: Jdtrc secciones pri1lci::::a es: l<l primera c.rcrlóu Anv.;;·~ de e·1•celdr. la scg1..1'di1 Cómo dl5J!ña·; la te·,era: CfCcl"llemo y ('o¡(femlón: )' " t.u«·t •• ; J(ll () lenn nd· A uaw~s e~ estas sccc O'IC'~ se- dosauc la•· !os e ene-1:os prhcba es q .. •~ ron .. l ituye'l iO~ compol'enles :::e .1r diseno sus:cni?Jb!e. A co••tl!'l,I,ICión w r1cscrl:;(;' breveP1ente ('1 <On1€'1' idO de ::.ada L. na las .secciones d(lol ""l;il',l,.. 1 CO'liO ,In(' gvfd ·~pida :;a•a ratrira•izarse cor el COI' I('""lidO.

77

Page 70: Manual de Vivienda Sustentable

Antes de empetar. [1 ob,eli-.-o de e->ta St'((iór es lrf~ar al ec:or :;e ""''~ ' u.'l sobre algJr~s de-el ~ Ollí'\ ~t.c de· oe"' ten· ~.o~ ~ .n:es de rJcia~el pe<.~ d.·• el·~ ce la .... -.ienda. ·rciJ)'l-1lOO .o~ ,.;g., (fle'), pc..I'ICi:

• . .K¡Ote"S e, lcsct.e no ;e J)UC.'deo cors~n.- ·. • ;.JJ ~e~dcehlormJ•se-sot>-e ~·,l.mtt-s '1 ::.en· sos pa·scc·r~-tr K< 00 • (.~·d::ter's:ICaH iT~t Cd~ dP ) •t~IC" • EjPmo+O' de aarq .... rec:t.ravemJ-: l-I.J • (cl'tlce·halc.as del terr-e1c: ~J .rul<:(1: ló"l )' ron:e):to, dimer>i<rl. •\ y ,\'t\l, o•icrt.:~ción. tcpotJ';.fía. 11:::0 ci.P ~urlo 'i

vegetación . • (.'l:e·lo:. Pd'O la sc-:ecdón de ITl.Jt<'l l!(.l• •. c1 t.f ::Of''lO u~a t·eve deSC'!P< :ÓI) dt· los pr r•:::ipales mt~te'i() Pli )' ~~s:<"'l' !l ~

rlt' CCf!>l fUCCión.

( Ci' Lt :Jr.t.rq x: 6o de .os elet"'"lt"''' :)\ .JI' ll os '1-.e"'"tC o'la::::~S se busl~ <1•·<" 1 ~ 'Xto· leng.J vr· .t ode-:l <j\.'1"1C1dl sol..c ·e t corr x:a de b .. 1V<ff'da. pa·i' t<J tlOlb c~1o11 a d~.a·l.J

Cómo diseñar. [n esu: sección ~e l:J 1 qr 1 a le<tc" def Manoa "1· .., c~o.. prccesc de d'set"io 0.' -• \t'r.l~~

r~tr .ndoc · s.cq.1 r J".a se-:ue .. ::id ógl< q ... ~ 1 "'rt" a 'J'\iJ soh .. ::;c-Cfl( N pJ•:l e d1 caw.lc• pun:os a .... e ~e uT.ar.l, e·• {'~·~ sncc On ~ 05 s..; ... ien:2S-

78

• ll'fn•madó"' básica: <:H~:e•rr.h'•llo pr r1mo que he}' Qt.e h(l(E"-1, :;omo .wcriCJJJ• al(),l 'l.tlS cos.as. s~bre el I.Jqo1, y J\

e~-e:, Utl cor•stn .. :;cióf' p3m peder ~OI '"ld ' <l<:)rlslo1cs se ore el c lseño d<· • vlv C1d11. • l,hlad6'1: es:at: ece e' si:lo q.,l(' 0( u~"'\'l ftl IJ vviend,; en ellE-•rflnO, (OI\c;lden••"!dC port611(1 _es dC! ll'e.'ll brc ob 1

ga~o•ia . la ccrse•·.·od6n OC' 1,1 vC'gE·ta~ló r'l e:»:'~ten:e, la :opocraua.las :;:li'l' t.'rhlun~·\ y IJ orie-rtacié, deltc!IC'I'tO. A! r,.,,•l tkl f'SIP pJr tc se deteJini"a kl!C''d M.is fa·:o•ób e en e len .. ·•.n p.)',) cc.,s.tru:r, dec,,¡eñ<Jo la zooa QJ~ ~ d<;.l·a sin afectar: .a)~ ::OillON n•l.-: rno de soJoerllc e qve- :)·~.~ .. ienda pt...ede 0..'1.·1-'ld',

• Ors:Ji!X.dé_.. d!' ~-os o fi.Ax·~·a!~ OtNC"'ta loi a;tefk.~ ~ <h'•J:x..ckh de os dfe·e!""te'S eosc>adcs.. oc dC~.oercocor 3 ·e.ac-ónc .. e •• \'!t t"Ur('et os. oeter'l'ilaóOS :'>Of M ~~~~q...e~ l1 )e re---:t•zan

• ~JTh.3dóny-....en:f,a(té'l dcscr~ a T netdCE' CC~Jif espxio! bien bTh.lc-:x y\'t'f\l be os ntJ"iil'l'.l:'llt>.

exp kil.,:lO la-nbién la iTpo'ttlfl• 1.:1 <k\1 ~on:rot so. a• c.ara Oerlr'll, a 'C'tr 1 oe 1..1> ven:~r (;')<k óC. ~tk.: con ir: iiC

t vklbdes q .... e al í se ret1 iJ?JI\

• I'Ultl M:ion~$: descr.be la ma1era e1 ~uc- ~P. ce oc.., cl:sei.ar las h st(l!er Ión('~ ~skJ.s de agJa. e ectriclo"o y y,H, <ic l'1ciU>'C'" cr teri os para el tl i'OifO :-1~ f<'Cl.rsos coll'o la reJti i l'ac.lé"~ ce ag,1J jtl'bOnos(•, el t.ISO de foccs,c.alert.:l<lOIPS de gas. y o:rcs accesorios ,1"lorraoore::..

• /\C .th-J~os se d!'.Jae., er extc-1 Ol<'\ e ln:e·lores y se describen os !l'~~ ,JS.~do~ dCtoal ·rent~.

Page 71: Manual de Vivienda Sustentable

• Ja .. dines y hJer:os. expf<a o~.oé hacer COI'I Ias á'eas extetic'es como .ardlnes y pavl ,~e,to~. t!il 1Jtltil"\dO e ._,so dt> ·.'e"::Jt?l<tclón t at "a y !~ con..:\'IV<itló"\ t10 drc )$ pe1meat es.

• Cred-rietto y extensión c01SldcrJ los. cal"""'blos pcs1b!~ q.IC una ...,.¡./~ f'ld.a Ql.leoe t('nPt a olc~rgode Y..l vlc1 üti

y ~ómo hdycve pkl-.ed' ~" ocW::>Ie trt..'t n·e·uo J>tlfcl que ro oterda s.B ca·a::::eristkds de susrernabt kLJd

Con l.l descripóó• <le le> -o101 il«.ts 'I'C'lC<lrodos se b<.sc.! Q.Je elle::IO"ce ,......, :e'lq.l u~ dN 9"""''• sc::we e <-Of'f~c e-. e QUC' 5e' ~ .1\· cOf""C Ln<orskJ<If..te«E'Sq~ce~ t~'lef e, ruert cJ ere d )Ct\ode a \oive'láa

Credmiento y extensión: E, ~a secdóf' vo M.k~facótno 1 e-12r a abo lac~11UCCió'l ~ t'\3 v \ll(>tld.l ~c.s•en· .. h1Et J)Or" P(.lpas, k>~ penrite Q;..~e la irn.'(l'l' ilh Wi\ de mate.-a g~ac:t ..aal.

Para terminar: POf último. esta secc Ót'l pre~r-ua at ~!01 ... a•k>s. e.e-rplcs.c.e v ~·lend~> >U>tenMo4e-s et· conde se emp ear las estrategia; de dise'io c01""'10 la ~>e'ecc:lór de rnater oles o a c•lr:ttación. q.Je se hJ'l DICS.!''llddo Cl'l <"'S l~ ma nu?ll. con el fi f'l de ra:ific.~ r Ir~ impo·ta•·-cla de- s.• uli it 1lción Pi' la poder obter e· u.,a ·.·iviend<t sJ~tent.¡~ IJI~.

79

Page 72: Manual de Vivienda Sustentable

MANUAL DE VIVIENDA SUSTENTABLE. PRINCIPIOS BASICOS DE DISEilO

Objetivo

Acerca del manual

b.t~n.a1·u:.t 1 e~ como objel \'O o'i'ecEf ~ in'<Yf"'\iKOO neces.)lkJ para cue cudq~.oief f)C"ISO"J 1>ueda di~2'ÍJf y p!areat su \.-·.-ief"<ta, OOI!d

despué-s~·· cor\1 't.l 'Ll de acuerde con las caratt~í~,us de la 1e<;lón d i drl S('( ,1,

¿Cómo debe ser una vivienda?

L. na vlv e1da \e lf'l<•~hlnJ e o•' su cntorno. ICecibe Ul. ct~l01. v ~"l lo.

~ua. e'e<.trld<ltXI, etc .. y il mismo t empo, de ést¿ ~~·~ll desecho~. d<J'.IJ

ce cscurrlmlertos, tlQuas vrlse!>. a lof, f . 1 do, e:cétera.

Lzyulc< ~ d<''iO ~

80

fn:end crK!c e;tas re.aciores oode•nO'l ap•O>~('(I'er lo que ··cn':ri."I .. Y

d-lsm nuir lo que 'sa e" Pitra logrt~riO, b ·.· -..'lenda ceoe cu-,pl'r C:01 ci •nas Clfi'KIC•I '~rlcas.

M' podemos v·.Yer eGa Cómodaf'"'lef'l('.

1 1

' 1

' '

, ; ,

' ~ ' ' .....

... ...

Page 73: Manual de Vivienda Sustentable

¿Qué logramos?

s· nues~f3 vlv f'"<la CJll p·e ~:a:, cara~(-r'!>t~as enton<es ahor1amos e.it?'I<J ·a. J1' t fl!l.,t cue .J'l01'1d e'lergia. ahc'Ta e"l e ~r de ;;d. 9<l\ ;)().ta y. en test.f""K'K\ e1 m.h b.!lrClld t~ -r .n~e'lef y con:ami"'d Te"' :>S.

v , -roih11l •'ll-, lJ:~U i' .. :..,y

<all~r ar

.'.tCI:'n'I -A

.. ~1) '1<1 ~(11 ' \

p.,_, J l: Cr dr :.!~

e o~ bl!tt. ;a c. ~ ,t_.

l l v<-~'::

'"lQj:lili•l

• )" ,~. o)..,.,, •.• ,.., ....... ":J ~-r ttflu 6'or.t!

~:k J.rl>o.>

y.,.., ...... 4.i..:~ iJ-1. •at, :trr ;,€', ;¿>J

bp:.:c: ~In 'loll.lf ':

, ...... .., 1 .. ,.,.~ "", ""''tp" ~_.;neo

(f' tl ( 'oll •.lltl- 1'•~>91-·-

X

8 1

Page 74: Manual de Vivienda Sustentable

r l'lOI"'CC'S. c·l rr&nJal nos ay ... da a d se•l~:~ la vi· ... ·le•'ldz cue q uC'Ii.!''í'tOS. ¿Cómo se usa el manual? As.f. a.Jrq .. e la COI)'l tr iJ)'tH'"~S pcr c:apa;s, ~oda ruestra v;v er.da f...ntlo­r.a~á h PI\ Cc.,;eg\.fi· la ._,· .• ·ienfk que c.V(>1"t"'"•~:>s sc-ra r•\h. 1~1 si ¡,eqt • .lrros .., ..

r· "'"""

1. WOfruciOft t .,.tf M"lO'.,. rfor.10:n~i-~

"t"'«' ) "' ) ~nt:~·· ... 4 • ...,,) •

1. Ol.sel'to 'l h'1i N Vol;)¡:("¡·· ! 1(1¡: C~I"IO\I''i 11 \' '.' l.<f'l :.1

l.--f.l .- .• " • ..y"' p. 1 1Wt::O!I".Jt-.:.';a'"l•!"' y:Cii"'' rtt,.,""Uooi(4''"'(.:lo"dU!O 1 :tltrr¡..o

« SI p~do""r~ ~'' •<o..,_., ·•··· "-'~"' t:<U ~ }.•)... .,.,, tl-~t-.o. dtt ..,., d •Jr;n:: ..... <: e ... ....lt::~ .,.._,, .r..<"" k:"•f•Jt.r• tt •· '~((~~no:! !oib!fdo:: r....t:~;~n~2 lJ~ •.•)ti"'"Ot 0..., •A (~ 'J f ~(0' bl <: 1( J'.;d-t.:;O,C~' IWflt..H·l of • "" <i 7

<•\rnp,..:("'1f ~ , M 1 1..;~~ i: ~!:('f"I"Q !) f ~l)l jl'jj,-·,k-l •:.ltll.t"(_IJ~1

e• 1f11 :: J~ 1-• lt~r, :H '' •·· o ·1n\ :: l"(•'{·"~ubr.u la ,. ,,i~;no.a! bl JÜ il .;;~, J 1.1 (()!"N d i' 1 11'~'' n1•;i"IV.:"' /( Ó"I.(l S~'li;;So;llf~r.l\t .. >HWt't:-6. tu

~~·· · •"'•). ''" "' ¡ ~ ' <·:(tl11l /

CI /~ÓnOflfiJ h \"1! 1 11 ·IJ .•,j¡o¡ >''A•'' •lOS Oit'llll~O; , ,11 1( (W'\ 1 o"td 11' \fl .. t>n 1 " ' de h \ ·,• C''IC:b ? !'1 111\ Clll<l ' ··~ 'lll ... .~ .. '"' I,!Jdo~c .... t1o> .t; Jil.g.u ,-e ~•·=-·dl:

Ura vez o ve lQI'I{Idmos en CUC'I' l J o an:erlo .. , :.:.odemos COI"'!>U\ 11

n.•es:•a v v'i<11\d,), pues y a sabenc> c6rro va a se1.

82

r ~.:lft"O""""'l'f'"::P' r tH ~tiWi.._ n

• Pua ftnaUur .. ,

Page 75: Manual de Vivienda Sustentable

Antes de empezar

Lo primero que debemos hacer es averiguar algunas cosas sobre el lugar en el que queremos

vivir, para después poder tomar decisiones adecuadas sobre nuestra vivienda.

Page 76: Manual de Vivienda Sustentable

Otro a<>nN":to ~1.-fl C:O'lvl~,..e S?. be• E!$ ¿¡ mrYI~I{I de O't-'Sf!t".'<'' un •• v vlrnd:~ ce1trc de 1..n

OI'Oj'ectc: (l•qu tectórlcc sustertable. Existen :res ~o(mas bj'<:llS:

tn pl•"ta:: ' •1 .. ~ d· 1-' 1':'"> -. '\) 1 t H 'JI .lt:Jt

..,..~~f!.ll"'"dl;',i~ff~"!.)~) NcSlJ-il"\\.ll"'liJ'• q¡~J•J•r f•,;t>~,

q..E.,.,. k,; ..... lK '1~ pt;:)

lln oorte: J.t¡ rJt 1 .•,J!',IT 1 ,, "~h·l 1 ,J ,¡ n· ir.:!..ICf:'J 'J 3:'-'l'<h:l o er . .eddJ• :~ y .. :rt..

Ef'la!udo: ~~o·•II(::OTO.,¡>¡',V' t • 116._.h~ dl

lit'll.lt'Jiu-o~ 't- h ~f r,I•U'I •C tiJCiJ~~~

84

lb~})'"\:\ COTO 'f ~:~·.'an:s

-. ~t"ttb· •. l-;>t\b~.~tt ;.J

Yq..tr;!,i _,

l r• • W'! '*' 'olJf: e r .,. ' r, ~(J.),!_d

,---~ ri'IO \ '/ol'lh ,. ...... l'wC.i'

l•'fO)'(" < ldOl ...---.ru~'"* ' __ J/

11 1 .\

nl •H 'hi

dP \tur.tK

- - - -..:...1

"~·le<'~ ... ~; L1 l~ y •"MC'>'•dfl :• n n •,•s 11.U 10 1 "' h

1 .,, .. , ..

_1=

111¡¡

'•'l:l"':~ 1¡ iiiH'•CI'l-~ .a 9• 1• ··11l :~ ... \''t'C'I:iA , , ~~~··lb) :¡: ti 11 0:.:

:liML~tn 1t 1~ IIJ ·u ',1 ''ol;,

v .. n .... J t>~lc:t-jó" d,. bi P· ;.·¡ 1 ., \'th'·lU.h

-... ' •n·•

Page 77: Manual de Vivienda Sustentable

Información básica

1 i ,., JY lrrpoltJI'l t~ coocccr e :~-vc-.'

Q.JC p iñC' J''lC~ vr.: l, j'dtct s..toer ~¡es oo:o pa~a

co"''st'l..Cctót\ cOrro~,. su !'\."~111. arJ ccmo la$ IÍf¡.~ Q .. flle l.gt-'f'

•) ~~f\¡,hJ!>Io.tlJ.t,,p••t,t Y.~b"l' -,ot'lrt:; t~l ¡;jiu l!'tt ... •l(lo h~dll,,.h.wtt·o!n:t>~

b) ~~ •• q \'• ••'L\~\-."'1, fr t !o \ ;,,ltd~ h!bCJ dtf~ tnh:-; :p.; !lfNt~l\<''11 ~,l •,l \ 'h' t' h l1

C) J~'f¡ , "-"':'~.'··~.\" h H 1 QtjJ~!I .... ((f:ldcbsi:>S,

~o~.t.nn l Jn"hrl n.\lbi.O.<l->.<llee .¡~<~;! J Ail lf lr.:IJ f ll·'·trr<t.

• lo~p(?n·kosqt.e r«e~ tomos pa•a con· lf.J r • los : ... árn tes que "lZyq.;e l'~c~ p.., a ce• \4~LI·I::» J,....,.,~ • 1 oue-;:idnf"'l~osdecorsu-JCdénv~'lt.es. • los set'\~<ics d spQ('i::: P.S~ /O'Iod <JOr~ l..,.A -.~t·o tt.>treoo.

1-'s ''"'MJY npor.dl:e saber si l"t.~lfO 'l•·u-M '"\.leN .1 ~k> ll.l'ol Lt CGf'~· :r\Kc(ln,y.aq-SI(? hay ror:» !n Li>Q.Je no~ pJt.."dc>co·Huu' come

85

Page 78: Manual de Vivienda Sustentable

U1u w·z qu~: ':-d:.>en•o'> ~~.€' ~1 e" pos ::>!e> cor s:u J e-r " .. ewo ~­u,-~. 111):' ., lOS CTPC'ZJ' a idt:"tifca· as :~ra:te~·Slicd; ck·llltlll

Eldima

N .K"'l tr d \t. 'tr<J.:tcl! .e~· .d:.JY .e•-;<' a d ("\¡) para esta· f""'\'l .. ::OT :x»s a le t' OC• ,¡f"O,.OOfi.I'~IO.~s.>oer

...,- \-1 tVl:-' . '

. t ~ .. ~' ")11 ,1

, .... 1

',;1 · ' '"

,./J:P ' ' .. , ..

... ,;«' o 1 ' ., .. ., ..... _...(()

••

~~~ «; ,.1

"'' ... .. .. .., () ,,,_,

"' 4,. .... .... . ~·4.-,.+. ;,,"~ ,.,~"" ... ' lb~l:·: ,,

,/ .. .. ()'C·; (1'1

~· ~ , ....

:1 ... ~ ••••

... ~f"'bér e) ne<:nt-liO w:>e~ cuJ e> el ·e<:Cffdo ce• So p.-:!".t.JJJfOYe·

<t'ar o f'il'~"' e- (ti ,1f qot'Ctod.xe.

:,.;, j::Mf •ol ,.,_~<',!~ (l .. 1' lo •.; 1 ~ ¡,.¡ 'll'­.,.,_"'3'h• ¡,,,.

86

n·• ·h' ........ "' '-*'»fll ...... ~ 4 ....... ...... ...

''" ' '""' ... ,

;,¡,... f' "· rll';, nn.:.:t;¡~

Ace·d.,, ~~ erl€'1'd€-c COI'fiC St> c:)fn1::c1a d ... '"'10, lJ"l bién P<Xí r·11.."li (Vtzrlo o aprovec·a1 ::>.

•· r:J•, -.:".o <X ...-e v:rr. f'-1"4'4':

(1 • !!" t'\li<! lh

l1 :v¡ .:.~LJ '' '.Jn::•

<\::-•:TJsu H~··~ 1

C~<ln i.J,Cot¡ •

I'IJI ! 1·! 1• ·.¡ .• -,,11 1'1 h

' ' "•'·',. ' 1 ,,, , ... J, ,. •• lv;.n-·.; ~·-•·•or.,,. 1! • u y

:Ho'.'J!Icc,¡-n •II 0UI, 1 1

' 'or ello.~ eoritar que t-t 1•·1 •··~' bfo~o;:("~ole:~te""illi .. .l·h. ' ., • .,.~ 'Jit-t :0.1 ¡o-'t)(r ,, :b

.. "~ (,P(jl~('-1'(•

10 '

1Ui~~--o·r~l~ o~2rh f~'!T((•.¿"t:

•)JI".If'l "r~'"·"'d<h ~·•··•_.,,, • ~,-

Page 79: Manual de Vivienda Sustentable

A g,••-.o-, lijo~.1n~¡)IO'l d~ coo·o ;¡pi::~' o a!'1te·,or os ~odon·os encO'l:•·•• en aarcrJ~ett.II'J oc aregó'l,ene ca:scdelcrrr3 catcc-;ecopar;J MOI'If'tey;

VHJ ucio1 t~J~ COollrb .. ¡c íli'.!Cft x cllnl ~u;ctl.:

1"'1 1w ·,ieñ':,.!;

En L1 p.att•pl.an«t.'U or, ~· ,¡,la•· .-, ,rr-o;'-:6-.. w tplf"'.14h ,.,..

h" .~.

'ltlll :Jc •o ' ~ ·u•l r,

lo! (ach,;.¡H .t' 1 ~ lt•'J>II

=~-»'" 'l(rf 'l.l",[\lrJ ..... ,

. .l"!fll~~ ..... h!C ••

•\ ot' ' 11~ 1 nr. •• "" ll'"w'''a fi> ~" il~ u¡. ,,J..,~I I ,-., p ,, rn:rr'}!f'o¡ ::e 1 \tll)\;\ il , ...

• <1 c1~r:acór e; ::c,:;i~d·J. )' -)~b~~~~ .)J '08: ::~l ::)lO tt¡/'''1 ''

os I"'II."C'$dC: ii)JJ;J :j~ , .,,,

111111--,.K"' · .. c..-w··-.drnxr ..ruQJ» .•••1 • 1, fJ flll. ·e~<·~ do-r\\_r-.,

11'.1'1•• .. ., ••• ' 1~!'1p.

:f' q, \dfl S3 > .·oe- ,.

[stos ejeM:>Ios •"~OS ~ 1Vcn ce rcfe·e1c·a. así sabe-ros le que pcdcmo\ hdu~r ton n,K'!I.~l v·vlendd. pf?IO ~~~r-.p•e <:ons:de•a,do Id~ CdldCtt!'bti<.d~ PJ't cu1a11..:·s d~"> ''U<'\t ·o IC((('no.

M.u.;• d~ ~"'ll :("'ll. v.:tre ~ ( n•!cntos ;: ... {UIW 10c.xlo

lnla~ta~: •(jo, ·~JJ h

"01:0'('\) rrorl ·r,.-

::' ,,,:¡-: h·~j 1

l jl·J (l ... ,... .1 f.JJ• \C' ()'! j jj .~~t. 1

.. , -.... "l(}tlio.lp..:JG ,,,.

CD

/.H~p.Y.; ,.,.,. .... j

'.'

87

Page 80: Manual de Vivienda Sustentable

CD Ml:'terlalcs y sistemas constructivos

!.s n(.l(esd'lo <Ot'xet les rre~ tE'f illles cc-t' :>S ~ve pod..1 1'<X

Xt'?''W' "''J~!rd vfvief'.d<l. ~e-r.!s de a rroneta eor ~ w CO'TU' ran p.¡•,-. brNI !.lo b ' "J(' 'JW'1

¿Con qu* consttulrl

Exi'Ste'1 •r~. •·os, l'n·Yet oJesci'SPQ1 oles para CC":>lrJ • a.t""" vr.~"\ s f' (>MbJffJO, (ioobf'f'rl[)') '(>k O::lio1.::' el ~vado C<Y'skk.."'1and:l o~ :;uf. ·nh •

a~ ,'),\,')()11.'!>-•;(:.w. l 01 ,,...,.a ·riJics locales su .ele"' ;,M 1"1A\ bil·a:os P<>f(l.l<· no hJ)' Ct..e (1\l{'riOS de Ot'OS •(IdOS. t •ciCMJ S CJSi Sten'f)lf' W ,)d,!p'J"l

d d 11' l ('"l e l q '.JC CS:.d'PC'

L.n MJit.:lld •--•rX>I:ódo cuesta ··r á) pO' Sb tlllSI.lc!o. oucdr <¡C 1 m.h dlfic 1 df' f(Jns~qJ ' y ~u tro •'~PO"Iaclón genem COI'\I,l•nlr."'clór .

!') t>.:·.~\dot. _os matet' oles dt" a \ '\o1ei"da deteo ~~·~r "l't,.(,ho

h<-~po J).!ttl9"M'~tilil' q ,IC 5':a se na·uerga en OLe~s COf"dko

88

nes todd kl ·toJ. TitTbién cldJC'n 1<1r ma:eriJ es res' S·

:en re~. qJe s rv<}'' p..1r.:1 k1 estr,l(. l\.l 'a ciC~ ilvlvc~da.

C) ,r'•~o·e·:k:de~ Pol iJ ~,·1or.lerrey >e dc:;,·u IJv.c,,, . ,~ 1t<'r "le:~ :¡u<' 1trpl~

0~11 e: pa~ del caiOI ~o tk-1 ffíc} &1 lfye·lo• d(• 'lu.f"JJI ,) vlv e1dJ. esto se puede C9'~~ebr:Jter z,.

f;) nu'll 'ti!> .,_,., !"11:>1-~f'

cll:sro ,f(jr",t<IJ~'

~ 9:"10 ~ll

"" ... ~'1~ .:.o.H rrta't: p ,..

d:>t.:.;b

()o u :u· .te (1 til«

t~ro'Sa do e dla. U""'ltY•k• 1\ t.a:;.t 00"~

X

d} O:•r.eropor.eS. r1 C"SpCSOf Ce lo~ nl,Ut)C. '/ OC 10~ t;.I;VQ~ que \f' f:>C'I"'l

:e·' rl('perde- del f~=Q tleo . ,~;,lOI J que- cc.;pcfl''l()~

... ! • 11 - 2<· -

~ntonces. ¿<;ul'! Materiales poder'10S l,.l'iJr?

Page 81: Manual de Vivienda Sustentable

TitHtG

Es U" m.l:tr .J q'.IC St' V I ZJ des· eJe t-J<:e rnt.cho l~·mpo en LH CO"l~"l.iCCk>rCS C.C.'nCfil J'nCf'l(' ~

f'i'le'Zda ;:or arena o pa)1 oora 'f'~ JO'c~• s.~~ JY<>¡lk'(ldce1>. S..• u:•l1.a pJta b cornlr.JCt.iO" de rrt.ros deo ca·g.J P~ w 9101:111. ·:'f"n1¡."1't' ~­

~be IJ !Ci"r''OCrdh~l.l C" fO~ r,,...,. Col'~ Ex ster .- ~.. ct-!~ for·oa• de: co"'H!ui' cor :-e·r;,., cc.,-:o as s gu'e"'l~:

Adobe. Son oloq~oc> (o,•rzodos median e la ccrrbi"'a::ié .. de l ·e'hJ (~ !·

e 1 ai. d ie!\ 1, p,)j.t y t•9·•a.

Tierra i!lpisonada. la licf"J se va con~cterdc en c<3pai hir..ta 'onn.)• ~ rr'-'Oi con:tt .. l-r :lo 1( .. , ,-ddf)S dJ•anttt el J"OC:("SC

(Ner!o<k ;eleccióe: t¡'\ ai 0.')(YJ."'.''X'•'oc1 :Jueae ct:te"'erse del terre'K: "Tl smo 10 que \.!.)

11() h1:"P '-Jfl m.rerid m.rf b.-\"CHC ~r C.M"IQ 1 CC,tCh ~(')1,)

mt"'le hyq.~~ere'lfsar si -as Ofop ecadesdel s..do 01:'~'0 ·ere­ro no-~ s;etm ~en .Jsar a.

~} W•i .. ,._"\tYJd. ·.ay CO"lSifJCC Of'ei ce 1 erra <k."\de Id A'lUqt..~C. Mi

:...e e-s un '1\ill:erial Q'Jecu,.ole ,..,.ybe-conE"5:t cr ,,.., o e: •·'t00...'11!)ks. func Of'\a •"V,-1.*,.1 ~~ C'~'O'(-tt("' <= <.:Jio o di~ '·iO)'

su es~ser o I"A~ J "l mate-ria estrJctJfl'l MJ'' resi•t"'nte d) p.·."'ll'~s.l()r>~. 1: espe-:.01 de le> r'lJ·o~ c·l-<:.e t1(1)1._ 1"tt t•'1Co de b~

~I ¡ J,)•K i-IS y o1huras Ct..C CliC':! I'IO~ CUb fh. [ •. 1 IC'IO 1""1'111"1'.0 (·~de 25

:;n "pro.x·naoamente

C&b. ~••hl ... .,., l liWl• a~on

O)h y u "'" ;lrr 11 a lJ c~l " 1 ' ' " .el~ qu .. .-n v..-1. ~~ .. Mce1 :)1 1 1' 1 ~V' h Ktll k:H'' .. 'CS c:.-c .. ..,..t. ~ ... ~· ltl.lf~: ,.. ... 2'i ,,_

,Aitul dc>n• ~co~ ::m~ olh h(: ~; ... fr "(

]'i

A:qJ"'.,,\..,~.:Ie<tde•·¡~...caJtiP-fn W!)lt~.l il ~)

Of-.I<...Ji ,.-• ..-o}(' 't"'()Ot'' f~-'11 :1 .. ~ 1:)"~ .. p-_ -o

89

Page 82: Manual de Vivienda Sustentable

f:\ ¡>;,ero

\.!) Cono la lk.Ta, e-> ~.n~ra1erlal J: izadodesdehK~ u•JCil) lk..·~oc C't' • <OI'Htt.<\.IOrr cada piedra tie-1~ {Y.O(H~cb:::e> e ~ert~ ~

o)CU"fd:) COl" ,..._ Ol'9l '"l OC"',(>"' ~'('liii.J)l.f"",.¿> Sf1' Lti ZitC! p}l:-~ la ( ,1ft.(:V

1"" '-' 1~ ~-.. Y I>OIC"" ro pte;erl3 pOOIE'l\olS ::en • 1-..tM:Od. W ple­d'.ri W \r & .. .:.s CYl Oll4) rr~tel ;.h liOO ::e rrortero c.;wa f:Y"''jl

NUOS O C~:.k<lf'lt'). A'q.nlSde-las cp..e se .Jt:iB" en llO'ft"tf.'y W'

Pltdlll l&)ltl\ Ull.l P<" lrJ ll t.a c. '~' •llr,. t·., '(·111 ,.t \' O lr1 ~.\)é'!!

k: !fl) ··~ ...

CiuUotodado:S.on l .ej• titO 'r u 1

·cth.Jhl.l~ ·t.h<:~<>H:.rr;,lfr n•• o•.t.·¡ , n :V..'<.siOs.Scrlceh•.-.t -• ~· ~~~~~!11.~-.,,1-v

Piedra artlfld•l. X><-ix>Q.Je> focn>.>:;os .,ei'clal,-en:.. cct•' P<Cf'i<' tbo1 ~' i ,,.., d .» fkl lar. piedras ran .. ra e! "e· >tA wrn¡U\II"' r.es. r Jf"(io:>o ....... ,... '1\..t¡or ·e~tencla: c .... e U'l bor: •. K> d!· ok'"t:fol '\di.J' .. de 'l'i'\'1 'Q t ll'l'.,; :llO. ;~uos:e " rt (;;o "E11~ forrr~ y tama~ 0.~ t; cq.•.'1 '1 ro -.·Jt-rt"lr- Y f,r,.c.w c.1 p.;r·rr~ los sig1..ienes rwtrrid '\:

90

cemento-;~ren• o twlrro cocido. N;:.o'"'f'!; ""'ert<' (e(lo!i(''i'll d,~

r;;f.._EfZO ~ll,.t l,JT,ll

con c-..djO.."a; ;,-.:.lh<. de ::.::mtu~1'<>•~'"'•1(t ... pa-c _ .. , rrejo• f.. "'(i!'lof\ ur1 1'-"~0

e) [);~p.¡r.obit.~od. C:xls.~e 1.r.agranc!r.T 00<: ce '. I :O~dr pied·a quese pueden u:dza· e .. la cors·.•uc:< OO. rs ~ t~t~za·la::. O\.. e ~ex· treigan xa1~1':é, nuc~o que :e~rJr. m..~ p•obc'nils res~ pc<to al cl"'\:1. ace-Ns c;ue no \ t"lC:•Jn q..e :t.lnsporta· g·an-­des oisla""Cias

~; ~;tob-:-rx.d. Es u'l rrater j q ... e ~ cc.:x:.ldo ¡x..-ede ~r.ar s f'/fh A.sf q..te e'l este sert ::10 es ..... -r~.oy Otot .. "m~t""ld ~·e~ un.,l·oi· la

\' '>iencf¿'

( i P•op-eXdes. ~ .J!"'::ic.,a m ,J)' b e'l t>-lrJ f)"O'(I(:I('f ce :::alor e cei f'io y s~.o esoesor a race 1..11 r'll(,! ICI al cstr.K:t~o.J ' 11 m..;y ·es ~ti;?n:c

d) D•t,·•t.··~·'v(lfi:$. _os '1'\uro:. son cese e '·0 < ~ ~' rli\ C'\pcsor

Slllv. ~f' J I•il t <!lj·qu·-~~~c.l.lllJ

kf 111 <fYJIOI l \oblt,.)o .. t-•"!~Cb'

~~ Us:;ot,·'!;.~ ~ ~a ¿r·i~•-• \"\ e n.tttn~l nch Jli it-~ .)e•

~l..:JI'l'IE-ne (Ir la cc'lii'L:::c 6r ya ::.t.e n f.-r 1 tlo• corY,<'QJ r. sot·e .ock:: la ckocemen:::rarera.

b) :J,.Jroo·:C:.o. b l..l' t'nt):ff 1 c .. l(l p.R""Ci' d.J' ,, ce"':~ ti• ,1·:> ... ,)<'que €'1' PSt(l>S(lo'ltldo ral"'""t:: énes :eJI pa1,1 ld<:o~1 Ht.ICCi~'lce aviv.e,rJa

e) Pro,o:eoo~es. SJs prop'edG~lo?c, P,lr ... nu•()1<:s oe1m ter Ql..lt> le!> f"lq ·os ;ear l"'lll"> de~g:,c::.s q .. c 'os ele p'rdfil ' l,l}lJrtll Sin crl"loarqo. f!<lo mlsT::> 'la::e q ... e nc OIO'.Cjcm <1& ( ele• o ll(o, po1 lo Qt.t: es necesor'o cc'T·p!emenwflos con algl.1· 1loo ce t~\l(l'l te.

el) •),': 'iC:H::>:l.?-5. L::;.s muro:; :.on de e 1' t re ' ~ y ) :; e '1' tle csoeso1.

Page 83: Manual de Vivienda Sustentable

Es Jn 1lJ.~riJ que J.t! f·:'lf1\.l <en \:C"iCre-to ~ce-w;:'l:c, Jrena. g'l'·l.l )' JCJI,.i!: ~·.;):t!fo ;;tlif,' S 1'.11 Jl.ll•l tot.f.k"IIQ, AkJ.$fH\ V..-'(~ S€ \.oS<.I' "bftt") {JU 0 .j -~ ..,¡

ck-:p.lftlelr~t.e·.ro t<10c "n.:"fo:fi.l mt61..U zadoese a-:e•o -er .. lavt,..._ t<' a :;e <p.. e w t• p•··lt~ ::4• ~u.a ::Jf:'f ':w"llil. c:;e:::;: QJe 3 rrez ... J e1 no1 ~.,) .. ~<u-:t'?c ~ .,,_UpoJ.h;'bf"'.ern~·e"ld.at"::~- Puedt: p::x s· r'kno. ~ LJ e-Y"JC:J'J ~ 1.1 vw '""dl. pe~: '"IIQ"'Y'.C r-eo:~ se ~ .J'l:c- cc'l 'llJ"OS di (df9--l xor~>k:) p ~ l O<!(t''1" 'l~:) ;.f~'\,) 01.,):) .... $ :e ~·ro ·e~:<. 0(:1,

Concreto. f 1 c:)I'ICft•lu r:s. l.i Telc :l de temerte. a·ent. g·;;·.-~ y '91-"' cf'l d fe•c'll~J~ p•opor.._ . .,..r~ df' ,,c ... er:::o COf'IS ... use (s la PJ'IL• oe ,) Tl'lCI/

c•-~~~~·~q~M~~--~~~~~~ ti<? t rWINa~ f<J'•' \U up le¿:- 161

Acero. Es .11 rre:c1 •or11ado c-e 1 erro '/ cJr ::c'IO. Cc·•lf'l C'Ml''l':l ,;~ proplc·J<Jde> :;el contre::. :::ore:<:~ e ice <:¡Ji es t<:hJt"'lO. f 1 ace

•o p• -... ~ uY'W :::e· ~f 5-:)l:lp.t...-a ce .l"'lWri, uab .,·w; '· t ~ t•t, l CD <•} ~)OO";.P..."v::.o . ... OC:,S ~ T3tef ~ u:111 ~ ~~~ l.'l COf'Cf('(O fe-­

j::, z.ido son t1e- ".ld: iXCc-so e'l cl Af(>.:l dt W ':1f .c.' 'f:ty

e; oJF~ ~ Xof'"\~terJ qJepJede.dJcd'Cit 1'0SOC.ms..as'OJCC4

Nt' f,(~ llf1:> •~t"'l:': t?f' e-s, i<:ka fP !a LH(; ll '.M'r Ó"' (~ ti Ylvt• •.:t,¡

e) ~"). opoe:::idés. Sus. p'opiedades esHxtJ·,Ies IX'',~·-.. " .;,-u~ los 'l'L.-

11)\ v~,.n '"~'>"de-lgados Al if-JJ¿I q q(-> ~oo 1.1 PPtl'l ,nl'ic.11. es1o I'"CP que- nc ptClC:j.:'l"' dPI calor O ~(10, pú' IC :!t .t PS 1 tt. '(f\,tfin CO!'I'.·

plcmc-n:aJ!os con algj" ~ipc de ai~ ame t~ j)+,••)Ct•<,'O:leS. U') H)-.J~O dC't·:)l'\r({'i:'J \1'1'1'1.,1(10 IMd Ulld Ctl~d puMe

ser ce c:p•oxin~ada-re"lte 10 Cl"l ::le C'ipe~or.

9 1

Page 84: Manual de Vivienda Sustentable

CD ''CI"-

~ PJ'a es"'' M.1:N a ndr .,~ra q....e oJeO e u 1 11~ 1,pp 'd corst·J t,corrpa:::tflndOO;.a-a (:le

n.t • ob. "-1 (PJ' M\ Fou"\d ~rOS ~e 'arl}il ag~e-9tlrdc:Jiool ,. re"Vt·70 Jcecucdo. =-s -.e:::esar:> :>-:>

tC';e a df' ¡) hlr11 d.to sobe to::b dtKcn:e :a ::Ot·w...:ción tuJroo os bloct..~ de::x>t' ~:.;·

:ocriJklt14r "',t(' w-:c~

<1} O.>PCf'. • •4o<J. La p,;j> ~ "' n,¡oer;.,l 'l~.y~.k lceC"~Jf,OOI :>q..teesfac·

~~~- con lrd· (()ó' .:.l!e ('t\ \~"leffey. '') f-' .... ~1rlocl- b'!'f' ... oteqldo. e> vl r·1.:n>tlal

!lJ)"' Cl. '.)0>'», ~df'(UiJX p3'a l.. 'la \'\•'e"=a

e) l~o,·:·eo~. ::oo c·l m:LL'I20 a:-;oeocuado IX.~ d~ 1..tiNtn~~ 00'<1 la es:·1.1cturade · a-vi·..ie'lda. ~~.. espeso• '1 (,)f iiCI (Ir~!l:.<ts lo hc~cen u., ex­{ttlcnlt! ' I!(I ~CI Ibl oo·a p·c:ege>r el lr-teL1or C<' lO!> ca 'Ylblo~ di" ll'rnpe• o:~h.ll a.

d) !X:ner.J•'ot:oef. tos Ml. •es son de c1:·e 35 'l ée· cm CoCI es¡'>E'<.c'. clt'pen:l endode b :qt.e.

92

/Aode:a

~te•Lll r J .. J'al ob:e""ldo c.IPI UC"t(O de os tlr~ f,wck:'1.4 conc es':fUCUJa oora !a·¡

.... iencb o .l '9 ·' "W,. V(>(, ... (Of""' !f'IJ.-c; d 1lisor :)S

1 <1\ (ddttt'f ".:as ce Ll Tldera \'a .. ·:n ce::lef'l·

ciendo del ,.itbol ce COl:' ¡xOYiere E> i'roa­

l'-'"'11e t;'\te"' Mddeta P'~.-'(1'(J.l :ie lC""..'!~~ M a l.!..tc•i¡;Jd.J-, J'.llrJt e Gcoicc llO.

a: ~:~ .. ~11./.l.t ~111io?ra es r rraX"iafais· por·l*en'~ft:).lo l"'"·p:::;1~"n"e-s.terl­

hc,•q .. ...,,.~delcl..ldcY~ bj O,.,.•,:;,b.~ ( s, ,,, 1"\.ttnidl :ue ::x.ece

dJ1,)' C~..JCM, p.J<3ieodo ff"r!)Waf pa .. t<"S do·~...,. t>ltld \\

<} •''r()(>ftr:<JO!"l ~}(> ull iza p.1~~ ~'l e$~ 1 U(.lJ!il

:ic 1() vviL'lOa con :1a:amieno :::ortra a h .l"'lcdud y c-1 fu~o. r:$t.l) O""ldte--ial c ... e si p•otege Of'l p.1~0 del calor, o~rc es mc}c' COIHf}Cm01' l•lr iO CC11 Ull aislar;te.

o) !J•mens.•ores. V~· ·a ele ilC.Ifl'~o con el ele~

l"l'C'liC ¡• l flKh l 'dl y los c1arcs por cubr r.

V""e-i.li nii:J'. Ou<' C!O> <'1'0 de la : dr!d cei r"''k")() t)O(I'bte A r;irtu'"Kira ~ &a 1\ilt..1e·;: el c~O'lCode a·flC \e u~!n •,¡ CJial. ~, ~1es.

P.~~::xle utlidf:e corro eY".KtJa o para -n ... ros :J..isortos_ (){lpe"'l:l (1' :J:J :Jf' \1.1 nr~fo

a; !hpc."\,u.;·:,J h t.n matenl !3d ce ccrsegtA·. co'l lJ ....... l' ~J.t <14'- : lf':::et a ~_~, ·j·n--.o In.) • ~ Y.JoC\.t b m~ol.

b} :J.Jrob.titJo1 IA·hclo "'r' ,, ... .,;:.tazado :.ada 10 .;;11oS dOICX l""lad.?IYIC'I 1~.

r: Pu;1JkY1ooe,, :\•"OC' ocuparse oara la es· lruct-.~rJ, IWh'> ciC'hP ttr\I;Hse cor;t1a la h· mcd(•<J 1 ic.•1"'1C buena a pacidae' de aisla• (On:r,, el calor o C'l Ho- ex temes.

d; ¡y,.,c,sloN!S. ~.os r"h,J"O' son del es.:>esor a e ( mrl10.

Page 85: Manual de Vivienda Sustentable

E:t s. stei"'\.J CO"'S!''-":r.-c ~ t..n COI\'-''~o de e E:T·e-rto.; q~e ::>fe)Jr'il.4"1oo; forrn.11 LJ e!tr J<tJ•a

de Ll v.Wrd ,,Ir K uyf'ndc ci-re1tac ones. ...-aos y techos.

Eitructuras de madera. 5ofi fv .3'\tS yeco· Estructuras de acero.~ tn:K cOStO\a\ y n0Ticd: si~(' N'\; 4• O~~~!"·-~ barata!. Se feQJ~#Cf'&'t'"•'lC cfi•COfdespeciaizadJ.

Con;.tn, .. ye., e"~ pcx.o 1 rpoy ~ r COCA ~::::a.

•..... ,,,,,..,, __ __:

fn fliA<OLt cor-5-•tuc:cOO Js. .• ahif'"lí'C'S de-I'N'l'pc~(>f ayconc·e::tJo)trr.ado. Sí"'' e~ l.:.c.·:¡o. ~ pueóe1l cenkk"··• ccr~ nx t('t tes ce...-o :ieraaOCSO~:::J.l. acotA:•, c.l·t!xly p.1 a. los e J.J es se pJe· OOl ::U~íl:>n.J• P'od.JCii.'f'do Lf.l C:lf'~~t-J(dó., hibr c3 e ::Al ma:e#iJ dP a '' :i6f'

~tl,.'t.'il''• ..,. .. d~·· co~ Mo:r,. .~"'"' •.• ,,

r t fl,ti!J d~ n~:e'il

c:n -r Jrc~ d .. o.;, a

Esttu cturas dt concreto.

93

Page 86: Manual de Vivienda Sustentable

f'j\ c..,. ., . .v~"e! \.!) ._.<.,...,.,...,...,.,.,..,la<,,'''"'''"''" a es··,• r,Hit ::.;~•1Pf<>­

:c·gu b~ n .,~ dt :J11tiEdad. Es 1;1 fhJr vt•\lrl •ctural de .,·v ·ndJ que e~t:~ e1 ft.. "lclé·• do l,l\ ;,onr.:'dor~s :::!11 · ·'Hf'no Se "lJcen r>•t-ebus :::e •e· . slr'IC:a de tt'~'t>r·o p~lalocetl¡,)t :1 tiena ana111" (,) 1,, e ''11<' de st.~lo ('S:.ao t'.

Contratrabes y dJ~~tas d~ dmentadón.

94

IJ p1 •• ,,,~,u t•· • ·('S.:.;1'Jth 1

.,. b~E~il.;

•• ·,· !"l'<':c~e-rtcs drh ~¡...,·,).:J iu~·c_.

-r~·ne.;_:>l!?• it.">e• 1 e 'leo~ari~:n

Page 87: Manual de Vivienda Sustentable

L:)S m..; ros gr .;eSCM •eWidd"' e' pas:> de-l ~a'vf y se !)!Jeden C:)rtl.lru 1 ~ d v<1X>~ 1-;.,t:e·ia e::. ,\i e··ur.as q\~ ~ ~'"1't<; t\.l· drf.Jdr COf"'ii un ""l:rc paca f"'l..Ci(~a v v·ict"d!, :x MUros y tecnos e dar: •o "Mol y la I)(OCC'Ot"" pot eso. deben tere cier.as 3faetefist.cas

T•ena •piK1Nd41 o l•pl•l

....

l~< I'~'U'OS :'CIII ~· 1~1! "~h o)!.JI,I ~(:I\~\ '1 \t ro::u!Yer.cor los l ~ta~os

95

Page 88: Manual de Vivienda Sustentable

CD A·gunos 'Y' .a te ~ ales 1ecc-rendados pa1a cc'lstrui· los tec1cs sor,:

:>ar.a l.as !OS(l!; ele concre:o. v ;_:)ucta y bc-.·ed !la. se ~f!:? :)dl<~ t.,·.a (;'S:n•<:tut~ 1 :J•,, <iCpOII <~ ' l<1 t'i'"Pbfa y ·a osa r·fe11ras esta ista.la lc.)a ce azotea es la ú tima los.a qJe s.e ce oca e1 la co1st·ucclón.

fxste ta'l"lt éf· la- :osa ce l?l't•eoiso qt..•e se en.::.;en tl<~ ert '4! t. flí:'l plerta baja í' J'1~ al:a.

96

C:>xaro)'l ~,., ii'MXI~ 'J ..__. CV;I!:: 11!1 :ili;C:f?'I:('S.:•

Techumbres, pa111 te11.u.aso po1ches

~t' ~ )il" rl:b!es 1.:...-hc.s

'f<": l trrl::re ~

,) l:t~Jt ,)?<,:l(:·l ll! pJEd~ fi.'>:UI:dr de •'<!~('l.l(i!n

;:.;av:rt•.h±we1 Jn:o:<t.c ... er!le

'

Page 89: Manual de Vivienda Sustentable

Información del sitio

An1es de Cf''IIX'l.,¡r it cisc""tar hJ)' q¡..-c sabe· a ;u'las c~!acreriJ!.1~0S de ·u<~!l.lto IC'ff'1'0. co.....o SJ io""N, tamaño:· o~·en:a(ó"l i)ara !flf()'.'t."<''IJ'~

-nejor """'' ,...,.,. " be•

Ublcadón

H.<r1 cve idenl f.:a Lb :a• acle·~::::~ ~tre<:OOor C(" o-.~fO ''">trM'O y m."'fcd· P ldc:kl <1~' <.:4 ,, • <<~ t'. :!Jt.'S esa será riJie'Stra e"'\:rada.

-~~ llf'llf~ 'Jd

""r"'(l ~ ,,, n ~!11 'Q\ :;('ti- 1

1 - .

fHr.:>"OJ :t-~:X~fll'Ot ru IOi ::J~ IW'·.(Hh 1) 1'11• ll

c::o~t~r !.' 1 >)<1' .. \

Olnw!nslonts y área

-.Ji QVe Jbour b w.·dt6 C:JT'O ~:o,n :iE­~-d;·l!'l•'" ('!_:;_~.~;

r-------------~·

~·======~====~· (.!1)0

Pon!~, ~ bot·; J V I :'1

C'C''l,. 'lh l'f I.JI

t..!-'lqJeill q"ftlln!!M 1'1 M(I'~O 1 1•· fo'""

l:t:>: ói>l:fu~-o ;¡!)~' ~~ a iJ:..O.C'Y"HH'I • •Ji)' moo·dFW~i 1

Qd ... t¡¡ ,, )f( fl) J..

~·"~'-

'

SI es de for'T'Ia irregular se pJeC~ d vldll e., vol fiel\ \l'Cclo

· ~(>~ IJQ!d saoe( s.u ¿rea y dcspu;j.s se SJMan A 9J'"~S rf)JIJS

QJc se pJeden uti :zar ser: CD D

il.J<( X l\ • ·4

P01 r .. crrplo.

;. Pl 1

'

G

~ IJSXl•ll\l"l' ~~~

1 '· 'H

97

Page 90: Manual de Vivienda Sustentable

r:-\, Orlcntlldón

\.!.) Como ya se vio en ·a sección del dma, es i'1' 1Xlr1 ,vll~ SAI'X"-f e~ oncr•ación dC'4 1NI('tlQ req>e<to a Nc1.e pa"3 ertendet cé'T"'I p.ssll ~ ~ y ce dó"'Ct povt~'llcs v.e'liOS

b) OesDt.és "'óCerros co •·:id 1 e None del csq.ú:ma cor ~! oe h'll<'· 1''10 y s.; b('>I"''I()S ·

98

El Sd iE nt:te ~~ ~1.:> 1'1(:0 .,:,~ :.:Je li\lt~;'~<ll/'

se I<Xib=-r c-n t:s ;.ar::e; \'"'~f•l di'-<Ji:l~i ICc~;e¡

Qtooolo ....,...,.., \lfr~di:Yr· ••:E'de"

lOo'( ~"" •

E Sol •lo"-1> t t.l~ oKJ...;, il'i ¡ , 1 J, dJV'I•Il f+

t i": ·tn er n , l'l:r·o~\

• fflo-llC• Mil '(~ \1•'1

• • •

'OJorr.

(;"'mp.lo Monttt 1ty; ""' ,,., t• o6: ti R ~XLO'.:i!,XOt

~'"1r"-~

• ¡.~ ...,,,

·ru r

EJSo se'f.:<IOO':o:b(' ::·.a~t<"Ht<••:'>• :

lttm,to ~t:tufY: .o,l¡xo::!

v• :;.sdt jL iO.I

1~ ;•'l'trt 1 •

EHc nos ser,t r.i rr/ 1s ade!~ •'t<·. (1-.i¡) ' i<JU tl<.\d(l lu •t'l> <ómo ¡:vote· y~r Id •/vienda del calc r excesivo y vc·l.l1"0S có-no vontlli!lla ildec~;a. damcn:c.

Page 91: Manual de Vivienda Sustentable

Topograflo

,,. ,j _,_

:-. 1~ :~1 M':SC01 1) '(il !">"' tll~· ~1', '·lf•l\"'1•-'1(1

;ttl ~~tl 1) , r •. ui 'O J•'••'· IJl n •cc'\~~f':•Je

v, qt•ror·6•l cx.'s•eo:re ~ l" 1 d,, 1•> )' ~-:;e~¡ ¡oo ""-Y .r¡m;• lo< ¡»•> lo<;•"' QJe Id \..!.)

\ .V<1 :U :-N U'l b.Je1 Jgar cara ·h • tv'éa:.e · Jaldill"\ yi14A."' .<'1(, :»Q

148). F'cf~ ~debe iea~l'(d:'ia ·.'el)"'t~é"'Q\JI "\.rj't1'1tof :~IC"'KJ.Pi-IJ6~'

(OI~'foii.U hotade.t:icaf !'lo1'1ie"\d;e"'~Zdelent"'' ~q ~~:,rt.t_

LHo no~ ~¡ . .,.t> or-~a deciOir q~.-lt 1 pe d0 (¡- ,~<-n·~c-16"1 se , ¡;oque,i·~ <i:'n e 1P'h ·• .o. c;.rqJr os ; ra-:::os ce res s:e..,cia del suelo:

J4~r~ ......... 99

Page 92: Manual de Vivienda Sustentable

-'J;.r·~~Q'j. 11,. .• fl:f.tof Jo t' ~C•tJ

l.'·:f~111•ot

t~~·ll~dd>:.I:.Jr'W" , .. 1 'fli'"'ll• ' ~.,i.: l:t}

,.,. 1-fl ':(>{'.!.:>iold

:111!':

\·!l!r:o:l)~O~ ~·· .. ~ ><.lo.:. _,l,d:· i .-:" '<f'' n :1? :€,:rr~O

YO'""'If"'(),

·,·¡~11"'0 ,;;onlr .m:,. d ' ... o,· e r•:f!' il -r-o>· N :ejl'•"'ll.•<: M~ntt·l <:""f)

.¡ , . ti

t, • L>i(•'~' 1 t~'•' '\,ol ·~• •·~·"•·,p ,.¡,voeln;.Kld _ 1 ~¡~,,1 1 . .-.~u·~~l•l•ll l •<"'o'lrt,c,

lOO

S

e--+--

• ' ' ,., l 11 ,...

• 1

(h ···~f·;. ,. So q~cs-?<

•i'diPr fH 1,, .!l'1lt~ .,.¡m~r

,¡. . ~:1' h :.~

Klt~·,.;

Page 93: Manual de Vivienda Sustentable

¿Cómo diseñar?

Una vez que tenemos la información necesaria, podemos tomar decisiones

acerca de cómo será la vivienda.

Page 94: Manual de Vivienda Sustentable

('7). Ubicación en el terreno

~ ~ >KUt.'l00 COl !.)~ C: I(ICletiS1. :as del tt'freno. J oko1't'TOS l.a 1/1 \rienda f1 l.J ~e-ón .... ~ ~OfWCf'.icw ol.e.

le pr m. 10 cv ~ :::1E:J~e defilllcaf es la or.e del :em?oo (1"1 oo·~

cor.,;.:"nt'\b.oca· v ... icndJ

¿ Oóndé ubtcar lo vlviC!nda?

No ooce1·~0;..tp.tr tcdc el teueno ce., La v\ier:::a. ra;· q .. f'l er. ·r dP 2~ d 301!(- ce lt'rreno s ,, consuu L Para XJber Cl.k,.,to P~ er metros c~..o1 cl ·~.~dos <.r ptK'Cf' C.tl < ul~lr d€ Id s" ;uiente -r::re·;;:

... 't·l d· ~(1'1 .. ..: ~'i.! (11;'1 !(HI,"'l() ! i 1?) 'f·

XOiQ >C OJO ~·~·':: 3J~neilf¿;¡ oiY.;> 3$~7'1'i:

rs f"l<'jOr sllt• p(1rtr \J l>C no ~e ocupa para la cons;nJCc!ót) S(l nprovet hJ para jardi". corno vC''Ct'l'Ot. n"lt1S tldek':ne .• a v-egeta::i6'1 nos a}'uda íl fnl.' jO'a' rl vlv.e'ld~t.

102

l~l"'b ~ ... se deben dejar al mene!. c::>s l¡ldC_, de IJ \'\'l~ndd ~e'pa•adoi de lo~ fJ'l'!tes del ter'e'lC o cando a la calle.

Co -e"'' .l-:\~.t\n¡~~~~~tu·EnCS -.«incs. re ~·eotn ~:n ~tol'\

l 1'<, oar1es ~in cors::ui~ nos pe•m tc·n .mk:l' 1.'1\ \'("n'c " •HQuc il,unirta· ·An y vut l.)·an los< Jall{i.S .. t..dernás. ah( podCf""'Ct ~t.,e• ¡J1d h.

1 n'orf:"es. Jti izarros.i.as c.arac1C1f~ C.l• QV<-i'lV "\llg ol'll())o(.>n a secc:ón pas.ad.J 1:>.1';) ~oer Q~ 3reo dej3f S•" C<M'!I.t·t.tr '! cuj ("\ l'ejO' Vt:J'II

r-'·~ .avr .. e .. :a.

l.r¡ Q.Je COf'ief•ii!' ~S. l01otl$ ((ln arbofes O\~ J(!Óf'\ if")f)O'IJn:c> CJ' )'d

N::>..J~ioertricacfo_ :S nejores(.lbf«~ :'X'~· .lf Pflr.C pioc;Jees~ ronas re dí·t.'('li \l.'r utilize4n. así nos djfqJ.J~ ouc e~lér proteg das.

Page 95: Manual de Vivienda Sustentable

En terrenos con pendiente. S(\ 1(\romlrnca COiiSII J 1 t'l'l niveles o ~e-,;uas;

i lltCU:' lV"""l! ll fo>'tl'

..-,rro~

q..,.r;n f, .. ,.,~

:.p-ot.P,.~ ~tli" ..

Y .;p •o-: e<I'L'>f'ld() tl .. lC"'•~\ r"l(ll' O'i adC'­CU-JdJS. :)e(¡) e j rea libre po• cc'l-s.erv;;~r,

..... deM<is, nay q 1e evl!cU JO\!(!IItr.; lO "la\ a1 dcnce ,·,or-ral-ne"'IC' couc· el aqt1~ En terrenos pi:~ nos:

' l1)((o '\ h !I I•¡• I,IIIO"d\frJ\ :ldj LII 0

('r clY11~ ,, t>JriJ:.<"'IIJ'oliCI • el n)'JJ

Er teHe-1os muy angostes :_11e-rcs de 1 n~; es 11ej0• oc~.-p,i r lOCO r il")(ho :;.a'<J ia v vle'"l-da. dejafldc el área lit:·e acelante o atrils

[n tem:·r os dc.,de ".a'/ Mas es-pacio la Vtvienc~ puece (,P.p,.t' •~ dt;\ lO$ l'm l~ si" P€1JOCkac las d f"''e1'5.1cres de os =t.ancs de 13 vlv e1ca .

-_.;_ '.!'.t! O'" 1 ,._...

(lllt

_as di'l~ensiOfieS taTbén h!fU)-e" 50bre las d s·~rci.r.c; q'-IP "ld)' (1.~

::ot::·;· OGra tv::>er'as y ce--roás hSla:.aclcfl'es q.~ vie"!'n de la call-e.

"" !·~;; i;lli' ::.ll'of.l

103

Page 96: Manual de Vivienda Sustentable

(7}. O•:en,/XIól>

~ :l.irea Hb•e de:)p ct~v:i:l· d p~:;:.~.e~e· del 5o t el v e"'10 C.J,llr rto

sed t 'PC<.~s.t·io. 1~ ese se recorrlef'da1 la> s gu en:e!> u:licac oncs ct ac~cc"'la o·t..'f lttción:

..... ~

' ,

l)·d .., ,,¡IJ!¡

~ .. .

~ · ·

.. ,.,

JfJII 1.!11.11!

(itll(' "

104

• llr:'n

'

,,_ ~

.a1:11r

•• (~ .

Call;!

A :\Of•e- h:>ed r

e l OlSC drtW.I'IO

del No<<>elf ••los f"'k.."'Si-S ot~ r,·o

Al )ur Ap!O\ C'C.f'\afC·

V e~" lO d(-j .i4.. 1t~{P y eo.itar tos t:JyOS icl SOl í:f\ ~-~•lO. ., .. C\l '( .. f LJ ·33".adC'l ff'l"'•'k rno.

'úf •

·,

' ) ·_,

N

(¡¡!!~

..... N

..., N

1\J r'~f"' Afv:».."t<~• et ,~to y eo.;t.ar le;

r¡O c:k-1 Se ("('1._-efór o,

~Pfovt<:"' :;r la faclc 6f' M !nv e•no .

(.\·u • :s:e-

A ~T(I': I \· IJ' ~

Id) 'O\ C:e ~ ' ICO d J!\c

Page 97: Manual de Vivienda Sustentable

-~e..-.::~ u" '""ero d!!': )o')II'Í~! lf ¡it~HOI'S! 1 t iP d~

·~c<E•t!rt'!l:~d·il' u- N~~ -,~ :-.. d •' • ~

,;,·n·· ~)Jl,.... ln .; .,

l."c:~(;,""\'t'fJ~'~<i>"''"-ll(;..o1'• IIC

- J..-.. .. 1r.i\4f1;lfioCO"'n"~-"'

A."'"-dip:a.:lfrosd..:ór

- UT'"('f' Jl...-~: ·r~ (O'I'l.t-.b'"

"''-'il'rb· '!hdl ;¡ · ~ 0' p:<.lr'H•k l:x'' IJ

•. ·,1• "'"' n .. -~, H•-'

Á'l!·l l' )'U :.:~., .. r,,•l

1 '-cU1.ttW

,¡ ~li'J IJd~n ----H-...:;¡1.. ~)(.,¡o 11('

Ca\1¡:

~1' '!lit

.. ::ó)l ¡11 1•· ·''"'' ...... ('} ....

l•

105

Page 98: Manual de Vivienda Sustentable

Aho•a q,1e ya saberr~Cs e" dónd-e podcmo~ .. bct\r v ·vierdd tend·e-ros 1,.11 k'~J ~ cLa•acecó-roserá.

Obl11bucl6n de espacios

La .. ~da: ccn1~ o~f"a S(lt.e ~ ~

dc.r~ hdhit.IO"O\ y 1e3l zaTOS n...esuas. a~ vi·

daéei. htos ~bc'f' cos· ·' '' ~" o:w:DvOOs y ~e­•tion~ e<t • .r.

La vivienda que queremos

Pc11J Ir¡ r i.u ltl con~¡,t t.cclón de la vi ... ienda es CC'1\'en Cr'l tC def nlf S,l ((í¡ ''f\a,

106

5e<O~"Y.'"I¡j

t:IJYd'·

Va ~bef'l'.c» q...e debe- inco~pora1se a t¡; for·

las rac1.aot1$ r)te yO():,~ e 1lenr" menor Afea ex· pue<:a aiO'l rayo"ld So

ma del tc-m:.••ro. SI 1 .,,A f'l ~~nd Pnt~. Es l'""'ejc' ... ,...~~~;

cOI'l~tr ,,, en Vdl iOS n'vc cs. •l ,ry t'ft'l(lo~ llolrh:('rar ·tillllilr C 1!''(1W"~ .\--:1·;1:1,;¡1 ~'

~c,.skk'f,l'lCO ti e:'fld(IO :f pot'l be, es rne-­jof ~rece· "\cJCta dffiO.\.

~ .¡,¡rdo !Ca IX>' ol<>. la \iv e'lda tench l:x·

A::femils, s ,xn~1 nos Coll<:oChO 1'1( l"'l.r<;O. COf'l

a ~lgulel\te of erliatlón los IJyos del ScllleqJr ·f'dlrectamC'r.tc. caiC"rt.Jrdo fn('I)OS e techo.

Su li.J"ciM:

•·.· .... --' o. ••• JX-M .•• . , ·~ .. <o=n

• -,., ~ :J~ t:ft• I(W" d:

t¡·, •n:..

~~.. • L. • 1 --' : \•t' rr.a a ¡ygo;.loll .con ·• S•P i'"t!P OfiE'fltacOO. a,. ....... ..... .. .

"'

r:.:J /•.hora vC'amm ltr ~ a l.l<:ICI(StiCílS <.Jt los f:".)·

p(rcios que ·nteg•cufl'l nuest1.1 v VIC·I'Ch C.'!da cututo <le a vl ... íe,da es el rere1te, de

a~t.e·do co~ d ve•sos lactOIC•<i,

Page 99: Manual de Vivienda Sustentable

1\tlC' .\ Sf •><.:C lor ll IIOS lO'!Il''.>I).JCiOS cc..-e que-­fC'i")Q~ 11•-clu' e"' la y¡..,· enda (p·og·arra;..

1\or-rll-rertP. t. na vi"·;eT'!Oa C"vt'll~ u'lC o ·.·.vk>s. lk> ex s ifUientes esp.x. ·os

:1 'lJme(Odt'" •edro.J·as. :>lñcs.etc .. depe"l­

:le del t.1m.1~d<· .,¡.,, 1<~. P;Jo ejeMplo:

)t:h.:l 'l"ln<~ll'lC.o~ su ~111.!11\0 de acuerco con

las ::ostuTbre~ d<' ,¡ fdmiiJ, 1>01 ('j(cu p o. s1 se lJSd TUCi"IO la 'OCil' il:

..... («:,-,a. h::o .o

1 ......

• I,Of"'l(d r

~d l··l 1 .

·' é' r. J

Seg,if'\ lcls 11{'~(\\l(:~d<"S d(' v<·rtllildón e IJ·

mh aclól'l: ..)-L(,.

l:«e.J~< ?.:uaada01ac Qnt\cl f.,.IU'OCW"Y.::Oia faTf:ct

crece: ..... .------.

l:n CO!nb O,~¡ c.e l.~~l1 l"''ih L\S á1N\ soc•a1!'s:

(

• -

[•· ü~· • c' , t.l\ .tlt,t., t1 , ,. , , • ''(' r1t•\ .,.,u ~ .... .'ls u..­ccrdc n:~t'OH'!I~,,~

[i(,Y(i.J ~' 1• ' )

sUt('a (;'~'1\' '"

• . ._, l.

, .. ,/

~ .,

::::rrt'do• ¡;_:c¡c,;¡-1

8, j)~ ¡,¡

',

. ·¡

107

Page 100: Manual de Vivienda Sustentable

tli'Tlf)"\o dP Cddd 'labta::iór pt.ece \·a ~ ar, cer:> lo fl"OC1l l'

l l 1'\ o ,.... ' t.l'<,, ~ ,. f·"'~> <hk~ q.n~ 1~ s ;uie'it('~ n:d ca•

Sa.II/*'-1AII'I(lt ,._..,.._,.., T nr1

bTtol 1 "\

.., .. ~r l.t'\

1)...-1 ~., 1 ¡ •~·• r r- A' Comedof H•' ft "ti f 1 1"'.1: J..:?l Y li-'ol .tCOxlA;n b~r.-n:;.

.,~ )(V'Sn i~'XU'rt

340 ,- ·~(i~ ("' • '

"''T co~c .,_,.,,..,,T>) .,..;C)y ~Y>X.~ Y

•• ---,

• 1 1 1 1 1

L.-----------:;:.:.::: ~ ! ____________ _¡

""""" t . "' .... , .. • 1 • '•l •U .-.h-u ..clr. rar. 1 1

+~--Ji •

' Cocina k~t .,, .,, 1, ,,, 1

u.:x:,.....tto ·~y ,.. ,,. ... ,. 1'1•

0.--C n.p· ~hrP <o~dr -rrou::

1;W ")(" «h

Al N ll'linl,..r 4.?0m1

,

Op: o·~Es :,;n.: Jr of! to•flh .. r'l!!ü'

Rtt6mllf\IS ~, h : .. 1 o\·u• •11 T _.¡.d) T ~"l­

o\~•·,u • '1

....4rr 1.:;-x.M­¡~,T l::•)x;oo..-.

L:.:x.-.>T lfi) X i -:,) T

, .. :-cs----~c 1 • .: .... ·• 1 1

! 1 Aru _....;,.~ 1

" 1 - .1 .1 mi*'•: 1 7 m' 1 1 1 1• •.. oa- 1 1 111' 1

! <§: ! '------------ -1 , ,.

C"'"ock~ hunJ f"":k 1!',. a,brrof¡T~ IM)To

A~'-'l.-..- f":t.l »'TI

O:co~€! ::a~ :uTP r ,_, fl.h·~hi'lil .l:

S5 X l,.c(on

(\.Pt1tÜ:.>IIf • 1 :>.o I "'S f'l! 1

,t ·t~ ,, 1• ,,. '") '1 :: 1 ,, '0::1 t'

'1'\1¡• J 1 i·t-.. 1 11 nc ' tT ~ h HT! 42 X ;'7ln

).1': xz.;,Sn 11~X,'n)rt

BS x BS"' 1...: X 1.->l'"l 1 ... , X ~.t}"'l

¡...,.lir""'""""iT --~-1'

...

1 1 1

• • 1 " 4~.,

• 1 " 1 •• 1

1 1 : ~ : 1 ~ 1 L------------'1

' "

E1 n nf.(l :as~ kt1 n· 1 ~~~'a5 ... J '.>PC ,.,.ibk'~.

lfCOIY't rda;!!s cu •• rcc se 1!(\0~ lt'lt. y poco t'')C\~Cio. A ::::01"1', I'Jill. t 'l se o·esen:a., 0111\(, Of)( IOfl"S IJ~)I tl C<ldd tipO

de h~bl~ac 6n de •n(!>·o•rs d me•· \ IOI' es.

Page 101: Manual de Vivienda Sustentable

• "" T~-

' ! ' ' • •

t n• 61 . " u ' 1 'P~;~<io r.f t t~tll 'i6'l de ~ r,acr.i ia. ;:-, ::lo'Kle se ·e,¡ iat~ a::.ll·lcclCie\1 COI'l'O: COl ·•Jt-tMr. ee-1, es:::uc1ar rn .. s·úl. ver ~e e\·isiór, ·¡ ::ies.=a1s.a1.

G1~do de p1lvaddad ,., ... .. ~ ()p(iont'~d~ disttibudóny t1m16o (dl$tancia en n.)

l ~f· ¡ { ' '" 1'1 •• -.- ' • 1 "1·· ~

J + • - 'H•::>..: .. T ~ J]l

' - ' f •• , ~ ' '"'( ........ , ' kno' • 1, w . . ~

• ,., l . . .._. '"'

_ .... !-.. • ••• • ....

' • .. ~

.... 1 1

• • ·~

'1 ' Silli•

·""""' ~ _1 '

" .,

~

~

f r " ll ••

\'~1 • l.'to~

!spo<lodtdn••dlo ~ !

----------------k ~ " }

11 '·' . ,

109

Page 102: Manual de Vivienda Sustentable

f7":>.. Cor.-cao·

~ Fundón. l..v. J de re .. nlón para :o· rra~ tos ~ 1 •~ IC\. [)1;1'1'0 que :.e oJOiOVE<:ha

(Wd OC .~· 1 .H ( 00(' (OfOO M IUCio, ect .. ra_ corver>l' C"•téh..'l'&

1

!~ 1 1-.-1 1 1 1 1 1 1

' ' '

.., •• ( l<tJ -

. 1 1

1

1

L ~ ~,: z. __ <;;__~ ________ .J

110

'

-------

1.'- •• • '

'· .• '

1 , .. . '

' ..,. .:d:.! 1 ~

k' ea ·.~¡¡.

~

...... , ~ ~ -

n:: -!] 1 1 1 ! : 1¡ " ,_.

""

' •

( 1.-..1

n~ ~

1 r 1

' '

~· ~ IJ"• ' ¡ ;HJ

' lf,}

l t 1 ., '

( .... , ( ,., '

Page 103: Manual de Vivienda Sustentable

Tr­I 1 1

L ---

Pe<dn>OIO ('7}., Función. ,\rf!,) Ptlhl tJO(Ifll', \•<lerll~~ de ctras activ:dad~s cc"l"o ectura estar. ve-stir, ?.Siudlo. e~Célt'li.l~

',, ' ' ' ' '

..... ~!. 1• ~''

_______ j

1

[i '

' ~

'J>!u

1 1

1 . 1

, .....

j •• ' -

~1 ~;jt ··t-., "

~ • lt). --·

~

-·. _.,_ CYI!::d.1

'\,. e~. e~ S!kh

' SI '" •

""" Sftr

JiC

lo! ~

,_

1

~

" -1

... '

• '

"" ¡

11 1

Page 104: Manual de Vivienda Sustentable

11 2

, .. ,. 1

' ' •

' , .t ., ....... C·":·~·--

1

1

1 •

1

1 1 1

~: 1

J . --., L._--- ~;\)},; 1 1•!"' ~,_ _ _,_, __ ,-~,,--...,, rn

-r "· ... J ~-~:c. · ........... h L_) •. --.... &:.h .... , ...

. .. _ ..

¡ llJ _ r ' '

" .

-,

f ---rr::-=~ :

,..,. ...

Page 105: Manual de Vivienda Sustentable

, 1

' ' 1

lf·• ltto

'

' ; 'F<") '.... \ ..,;¡ ,; ' .. ___ ... ,

' ' 1 1 ¡

1 1

M••:.> /"7),. Fundón. Luo IJ' :te.a~'"O !>e' .u 1.1 Su~ d fl'l('ni CY!es aece-"lde1 de s se necesi"..J J. 1iu• por ''''l..'iS de~

1,. t- , .. l11r lt> d 'o't-1, \r~ COn !Uf~~ ~1 =•"S.,'10H "'\ dt' bs 'llJe-OeS ~N(..Ia-:~bo )' re-g ldf'foll y 6 (f' -:•kX.

o,dlet1 • ..,...., .... ~ ... .-)

' ' ~

~ 1 • ~

f'• <

.... " • ~:

' 1 • i/1 .• ~

~ l J ~ r.-=;

/

"' /

• ,,.. ' il

1 1 1

'

(f(-' l

->l'r?==--lr 1 '

~-!Hf-e -

1 .t-C:r=::L1 1 • 1 ~.

L - - ~ :::~:.:.._ J

-----11 1;

@ •• ~ .

t ... ( thCY l · · * )

--¡--e-1 .

~=--

·. . -

" -

[ ••

' :\ '"' 1 ·' 1 '·' f, ' t}

,,. \ l

' ,_

T

1 -~

~ , 11,1. ~..,-

:~g¡$' ~

¡

~ IX:· '"•

:~.Z-·

l

\ ¡__ __ _J

1 '

// p ~

• •

' // . / d

t ----.¡

J:r'" 11[{1 • U!tll

;

. - ' 113

-

Page 106: Manual de Vivienda Sustentable

@ :::::n. l6•-HJXI~~de~ btudlo f .. ~ • d >ef'~ se de1>e 'dVJorl , rt u1a sect..ex rt 16Gk" .1 f'kl '. J~tic'"e •nier,\c

,-\·,,•itr.d,; ~--- ..

Función. Area :-:e e-~tJcio. <1~rl· u a, d bu, o. leel •• hl. c;u t· l'l·,año cepe'loe de' n(J'I'I''O ce ' ' 'U' bi('S q.K• S(' necesite.-.. la t.iln•t(I,J:J ciC' 1 b·~s ::>al c'IIT Jó !'~""'f. etclou~r<1

, ,

.. .:r.. ."' ... ~¡- , , , ---•

• • • ' '

1··------- '"' " ' . , .. j, ·'• • r--------

':.& ••

B ' 1 1

' ,_

1 .. !; ., S

[] '1·>"

-=1----~r :p.::. 1(1 ¡------- rn

1 M 1 : 1 1 .t

----: - .. ,

_j '

ll•.tl

--- --'----J..!.

' '

114

-~· \ • • ' :---,' \\ ''',.;/,/ .. .... ,

l_;;,¡'{.,J ... • •. ..

·A·.h

Sala TV

FunciÓI\, f..rea (Jf' €':S ter f,1 rni iar (..'ll (JOI'"!d(\ 'l.! co ::>Cd rl ~! cv!sor, et é<Ha 1a·r-bié11 puPdcn 1eal z..me ,,( t lv!cl.ld~-> d-e desca"so. locn.ra o h.Jt';,¡Ol

• r 1 1 1

••

:ti 1 1 1

L -

• ··!:.__ .. _, ..

1"-• .•

. " 1 1• -o· .., ~ ·-----·--· .. \'&'"- '

Page 107: Manual de Vivienda Sustentable

Ahora 'lt!yquP 0!9~1 'iZC!I C ~I:;H hu'f lBS "1801·

:actcres que dc·::ld f''lOS l'lC 1.lf, t:O'h- ld<'f,) ~ld~

sien·p·e o s:g_. en:e

:::c·oca· os espac os de acuNdo con .o s.~

(f''<}~lof'~n .;ro .. ::on ot ·:>~.

- -' J

-- z u ,. t.io!~ l!~o'\1 1 ~ :;.1

- b'\lltf>'U

E~ Te,or s se ~,u~, aq_l("los cp.tt• ,~u.-_ .. ·e.1 in~aa ~'leS ~ht 'l"/•.\i ~ .IIO'td<'f• ,,

:e·ia es.

1.111 h A 1 lt y que "'"P~•·of os de acJerdo con ~ IIJ ' 1tl0 d· • PI IV ld,K~

1 ••

1-•

h dec '· poeemcs. c.cp·O"o-edla· c~,.;e se ~ons.­'tu•,l e1 v.t .. IOS ·tvees p.l·:l "1M'~' ld:>IC~S YX'J es. {o-..e secorra..;.1er\• ce Ll;. :::-r~.,.::as

(fl~)) 1 1 1 1 1

1 1 1

Jn 1 1 1 1

' . <.-t., .O,

+

' .,

1 ,Sl:;!:, 1 + ..... ~ 1 i + 1 l" Jr ''"1

;,a·::. p•ocu·ar que la:. 'lilOitJc onc-e; nc .::sté"' rnuy iria~ o r-ouy cere.,tes "'?!)'

QJC Ublca·IJ S dt> .1Ct.fl'C:) (C'l S,l 0 1 (',..

:a:ié1 •

1

3 cr ter o gerera :nrJ o·m:~l, os ~.>:lOS ~ ef ~·' e"l{>:

• Norte: Pa·a esr;d~ios q.se nece-.i:,,n (..,;; r cale·. q .. ·:! se t.t lilil'ltoclo e- d':-. e t.'1 ~~

q~,;e se ge"1era ca or, cono IJ ce ... m • S1..J(' P(l'tl e!!Ptl<IOS 1pf? hl'<eslt_(•n 'IM' 1

cale· e1 i'"'vier"lc o aquellos es:.x.cios e ~.oc S~OC::,IOün-"1 !O ldrg~ d•:ol di~.

• Este- _es csp.1c ::>s ::; ... e sc- l.tli2.l" <'~Oufl(l1 r-~er.te oor la tercie. o en los quC' :)."\Scmos !"l.h ll('l"''f)O.p(!lil ·~J)rCV!'(IJal (1 \' f''l ltl,

• C:e~le: lcdcs aQ.IE-·Ios ct.cr:c-s q.1e se ccu· par 'l)ei'C·>, < ()1'")() :MtiO (!~1 rW.dO, '~d'IO.,

incl.1so e ó:s.e~> o bode:qas.

115

Page 108: Manual de Vivienda Sustentable

P1>1J acc•nodJ· os. e-.· 1ar qvt

b s.tan ~p..c;o~ r'\.Y la•g.K:os o r-fi.Jy an~ qo<:O<:

X '

f ¿

N:: h<:, r•pa. oJ ¡.~fxilll!<•

11 G

1 ~ r=='t

-~· -"''

¡.!. urre,\lr

la 11.:: pJfde eq:tr .¡lloT·~Iodtl ::Jar:o

Qt.P '-f' "'lCCC'S.i:(' :t 'ti\'{'f.,J ' LJ),} 0)lh '1a< ()1"1

::>ira~~~-, a cHalo:

~ .. o~}~··•hlir'l" 11 e'"l:l::.lh ,.,. ~<¡

Que quecr"l u .. n•loS SI!· wnttnos. desde el

pr f'lclplo o por c•cclmlcwo

4

\:.~ .. ~ .....

-~ \br••• ·-

-~ • ¡-

:e f't:)

:_'¡_ ' 1). (')

'-•

1· -.

1\Q ~P D.•lf.! t ._d.­t l tiJJl IJ<•I'

th1 .¡(lr.o-. r\

[\· il 'NM"",IIf'lol ll .... t

\' 1 ·"

' ' . 1' , •

~ .. ... 1

.~ ·-t;!.u 1 ~~-·

• 11 --' 1

Po•· ~so. 1,, 'vlv (n·:J,¡ \C debl! dlset•<l• Oilld adep:e,!le a f,!l\J ' O!I td!fbic). A•.m c.,1ar:Jo J"lO 1<~ te·'~·

uuycMos ele J~a sola vez. <!S t:.1cno p·ever d;),,dc JO!ca·!!'l'OS los ' '·'U!OS f'n c·l (ulule ptHJ cvl!ar as sihJd<iOf'if's dfl tr.:. JT)ellCiO•'a:JM.

Page 109: Manual de Vivienda Sustentable

As fl'i5f'l~o. h~¡· q ue pL"c)r;\1' CÓ"'lO COI"'~C:':'<'I nos Llnt'l~ 1-'o;~b t'~C: o·'~fo ro•' n l ·fl<;. F~t-:) se 1-.ace 11edian:e asci•c ... lac: o·•es.

1 ,,., . 1.- 1 •••(11' •'\- J

'''di 't l'.to~lo,u

t.c.-.

<tj rd·~ :)!--~(" j• "rd 1 ) .,~ tt-1« ;NI ¿ T S l'C 1(.-,~

---

~~~- ,, ••. ct'- .;, fl• ~~

•"hM')'JlJ 0

r,tj IJ~"Jot .,, tt•, 1 , •

··J~ .. r,._..,. _p-,., l¿=; 1.!1) n> ,, ]<)')

l"l V'> J:.tJ lAS H~ }_15

r·: 1:5 J.J: 115 llC J 11 jJO

4;._ .... f-:;Q-! 4 ... . '• ~~;l'ii'S '"f}

•• e li-1 ., !.11

• :.17'5 ., :.t79 ; : 11 ; :..tn ·; :.JJI 5 : 1! •• ::.l:";:

•• ;.175

•• ::.1~ 17 ,,11-

17 c. '14

1l 0.'16

" (• '79

" Q.' i1 1' (l' '5 11 1) '78 ,. 0 '/1 1& o 17.t-

2" ,. _ .. __ ,,_., o·i'r "'- foft

-mboér' JY<W'I~c..t:.,,n • IM\. ,~, ..... ' ' ' 1 •• , •• 1 ~

es.:..' o-es

... ........ -u(.' .. A'f .. 1 t'!o.ü• )"j(''. 1 '

• "' ' 2H '; }./

'6 13' 11 )J)J

13 1.? 1 11 3,11]

" J.~

~-

" t:•Jt.'d~ ~·a ;;.be"''O!&<u!'ll:~ fS<illtllesne,edU'r:O~. w--ro; ~ ~ll es hlo·n~ '1~1" ~~~1C"':i :.:J~ 1"16~ h~Hl.ñ •• :e'~l'.

11 7

Page 110: Manual de Vivienda Sustentable

liS

Ud ll·l ' ci ~·(·J ~.) i oodc'les er- cJa'"to .1 1.'\~ ,Jt. ••a~. _,lgunos e. e'nr.: ;,~ ;.e l"'l l-"?S.·

11a'"' a comh.Meión

X

[

1 1 •• •• 1 o

Ju, ~-ocs:Mfo. ,.,.,..~ .. ~ ~J,a:i::~

"-!=sr -l:IT(\Jo'

-

~ A.f, " IC"f :llol'(h 1 ,,.(lf ... re.J(I

1

1~1 •

' e tr(• l

1

n n.n . J Nv~~· y.t tenencs be e-re·u~ ~rw>t•<rst. t.-.c1 p.)ra -id s:·.fov­

c ,,.. de I.J \iv.erd.l-

• es espacies Ql..e :::¡UE-'€"Y'~ • Sus (lin•el1 ..... iC·)es i!P':>x MJOas

• .a O'lcrta<:ló"' reccTe'"ldada • ~.as drcl..ladones. • U e--.pac o clspon blc.

As.f :.>O<I~Il t:)$ ::Je"~n 'r ::611c .s.er~ IJ vlviencll. V('il'l'lO~ ,Jit;ju"!os cjerr· pies.

Page 111: Manual de Vivienda Sustentable

Ejemplo 1

1.1 .1·1 C€'1n

• • l

i

J ' '

"'"'""

••

'~~~. "J)'l."CinXti±111'U • ~·.t:~::u)'\~n b:.)t~ ....,.._,

d:de ;~.·-.tl, :.tp..:.,. r < <Ntr.'bOY"

eD.Lti!-•"!-o)~\_.- ji.J"4,.<t<l. ~ .. ~~ .:::l!foo" 'NI :;,· rw.J 'lf'r

"" • "J11 -~!N•'<• ! l<U' f N: <1: .JJ ~ Ol!"..f.'.l.l4~~ .. , ... \ ..... ,~ 1 ,.,.,..,,._,ao ... ,. .· -.,.

- <'( .ou .. 1 il d~.l Jo ..o u , .. ,, ¡ :JJ!'t(\r.:<el'"('l.:!•·.tl ...-., Ll :cr (rA. JI' ~~)-,.~t"'1'

C O o:~ ... :i~~ b~t~~-t.1,tt•lrAJ ' Q ICf''ICCS l l ~~l, ,¡s .. trll''t l lf' f'

~"'~' tr ~~€~; h; Q;l (llor ..-• ,,. .• ,,A

Ejemplo 2

• •

• •

'

'

,, - r • .z:~.d ':Ir,.) ( n...rar ·o.

t kH.~o ·K~ ,.., • I .. •~U 1 - ho J 111\ )1:!'1> o-.-••ni;, tr r 1 bi .... ~ r.... l•r.:ti

~.~:;~¡~~ ·ifi!!!!lil(• -· - , f'f " .. ~ 1 • , "~•· ._,)!Ir o ' r 1-./t « :t n lito ..;;;,1"'4 p;: 1• ~~ •·• ·.cm.n rl .,, r«o"lo'•o:""''!!• 1 1 , • oo>

· ~"" ·~· '"'\ ¡ ""fl ... ~·« "' 11 n• ,,~·• ,, .,~,u .. ~ . .:<J

tJI• I .1• •l•¡ V' 1,. 41• •1 ~,t!t.l U 1

1 :\ ·r l)olrl b ,J

C \\ · · ¡!.¡ :"~ r11.J " 1''.\1 .¡ti!>~¡,.,.

o 'l! t v~·•' .1',,111 lltl'ó:qu: Ul 1' .:J("f',)l:(h\1! fllíl'tl:'~•\"'~'': .

11 9

Page 112: Manual de Vivienda Sustentable

EJemplo3

1 :jq .¡ , ,,

T

1

120

Pl.M'It.UIIil

1

• ' '

:-"f¡l•~ 0 M.. (~'"'O: <illi(JIT 1 o¡

bH r.""'!, .. !tJert•il • tt

• ~· ai),.J$;:u.1ueblf .,n r-od"•.:·.W:rf'llf\1 ... .,., i*l n>t:kt:r~.

a ~rrntrr~·t•n\ñ ...... _..~.te :.arl '<drtrHilnn:::~;.t; "\Ir ( 1¡,

• 1 ni": 1 .Yto'·--· • n: 1 1: ·1 1 ' es:l::l06'U.If;bl• t•r'~'-' '··l'

J-J ·~·•t.•r

:!:UtJr~: 1' 1T JC.t ro· O¡ l' :';\

:¡1.E' c:l~c ,l~+ 1 ~u: t· p ' '1 • <. + •)HI~ .t p 4r·1 :'•~<'

CJ •J'ler:~:i~n e!p!.:i:l¡ 'f,U. t ll:.l 'OI 71+'1 :,J;;Oi o'l l"\!o•, /·1 :::rw ''' (:1-lr

:pfO'.l;Ct.Jt las t.·t01.Ur¡\~)f'lfil

'"~!.1: (¡'l ::o ¡ ~p·l>'foi.l !.ti '• 1

EJemplo 4

(f• l oi J• ! IU.d'J

- L .,,. 1. • 1 'V I)T J'i:M ~' t<>\tlll' .. \ .... , .

1 - Sottd .,,~\Pd:!!: o"'Dl~t.r

, ,..;,,;,"'"';,. -.""r ·j¡:!;l"'!i!:"'~"lr' , a.s,or , •'ft'1o· .. ;..r•- ... , .. 'lth l'"t'' AO

U o\t P •ta~r\: on..A".,

"' \ 1• , p;(( 't ' lohl!.# ~1-fluo-lt.

• lt,...... •~'lY(!''I 1 C<l,. 'o ,¡

1·~' 1 ••. , • . , ~-+t• ~· llttl'<! , ,. ... , ' \ 1 \''1:'. '

-! ~o t ,, 1 , .,_, cd~

• ol ''" J\ ( j \'cO " •!(·1 l;;$d € 1 ! .11 -I J ,ti! 1 <)f lt~.l ¡,. '•'

1· ~ ... ~·.,¡, C C1 r t ' 11 ,(f\ r•tp t<U 'l'.!S

~~ 11~~' ' ' u'~'''~"l b~e. loo !~>f Jt V141 ~~·edelHt~:il'

ft '"lh• ld~ <~, H :tnl'l '1:>.

Page 113: Manual de Vivienda Sustentable

~ "'tonccs. 0\llil el e;en~plc q ,1E.' rfl­~ es-:)do dM. olfO 1.1 l(i0 IP.I!>f"F1MCS

€- ew~~o; o'b =>e>~- lb !'(·nd precio.

1 t¡· ·. l.~ 1 SI 1 '.

1

[ \ Jl !Mf~"() ~~~·... V Q.Je lit '.t ·,· er:;a no pueO.: 5-e" r. [""''.¡ ~~ .. q.m - 1I:>!XN pt":?"'''<Y.' o\ Vr.'ie"tda ó las CO·

lfldart("ias al L~e- >' ()(;:~r r~•·o:i 1 ~•u'<-;e €'5d5 Pl•OO•~s :1 • d ltlC~JC ó'l exce-s ..-a.

1 ,¡;: l~c .. :ac onc-s sertlr e., ;1,..

n'IJ)•Q 'Í..1 esa!er as.

)e~"d"l'O(, los C!..pJC OS QJe :.e V~ i) r~lll , ~ (()I'""'C S-l.oS d!tne"''SIO·

ne-i. '>' aq•t..pación ap·oxi"l'..ati.¡·

Bo~rc ,,.,

1 J

·¡:L]'"" Ea ...

X2

l>~,il 1 h t"·d l"r~s 41 los n -;eles SJoe·iofes.

1 ·11 '1( ••• ,,;

(1\-". : .... lb· .t!h) ,¡lco·lt t'l

o\,·1 : .il ln1 1)1 U h'l'bU

!rer:c, ti IJ 1.1 ",!fiM~ •li·~·

fl!lúl ;;(• ,j((.~\

121

Page 114: Manual de Vivienda Sustentable

122

Arom, d st'i :':.ll'nO\ la., J 'l!•H Cf'l el te·

r•e'"'o. La di)..lr buci61 ce J \'IV t''ld·l qJeda :.OI""''J 40itJ.I(•:

...

Planlaalta

Al fir allas áreas de les t'l'ld< o~ :~In rrvfO'·~ & .Je (CI' ~S Sigl.ier tes:

P!~;~1ta ba;a:

>al..:t CC'l'CCOf

C::x:ha 6al'oe lavado

PIJ11a a t.J:

F.ecJm.l'l t F~4'n.lCI2

l'o<.ln<l

Baro

111.9., 73.% n· (Ó~ ~u

Constr .. cdt•·· 83.50 m· il'iartd ooja .c.4.25 ~

~rta a 13: /. <t ,2~ -rr

9.72 1'1

~. 1 2 '"

7.35"' 4.3; rr

J. l n

9JiT

9.'' "" 1Vi-r

• >S·&

,.,.; ._¿ d ;s;• btx. -órl :J~: lxtñc pe·Milt- d-e ~r l•l

::e;:n o, c~.oe rrils de J'"'-<1 ot •\tn 1-:.t.L'CJ ... t li· za11c ;)! rr ~ ·--r·o tieM::o.

Page 115: Manual de Vivienda Sustentable

De ó(Jf.;fdO co·· lo ex¡: lc .. dc, la di l'iot.JCió•• ce a v-.• enea tiene IZ~s 5igu e"~es caracte•'stica~:

" 5

....,. :J c:rntr..b y Ltsu "'O '~t_'fW ,jh: Sl61 er:~ ~: :»·a rre¡:o fle.b ldaó

- ~i l'i'.-l;"i1J O()?xt~tf'l J.lt)t1'<b"de~pe!ffif("

...... fl tocMe-s:t:!'ái .. 1· aclll.l:ia f'lf~e-cc-_, ~~ ff'COfll'enc3

~ 1 es f" .~tt-s de ks ~10:01 ~les·.-~ ~ .. :ic ót Kuefdc c::w 3 te~_, o~ le-··~ro 11 1 ~ ::bü.lC ::HlCS se ub :z'l i! :ent"C je la v ~ erd3

.... las 3re~s ex:erio•ts c~,'>el··~ ... l~ .,_.¿~.;;:ac ó11;· s::an ce s.uñc'~o:.:: :affiiJI)C p¡;o .:.:: ·.-,d;:jes. J a ·~ b?.

• lo: seh·'ci~s e~Hr 119'UINI~O'> é. f'E"tlil jr .) •.+.:.(: .. da r:::> Todcslcs espa:: o> ::le 1.; •,tvlenda e>tlr llu-. nade:, y '>·enliiGdos r&u·almerte.

La esuuc .. •a es la m sma en la ¡;arle in"e1io· ;· la ~u1;<:1iC' .......,. .. oda l;; los9 de l)ntrep ~o e-s:á ai f"\l<.mo "'lvcl. tUl. l.)

cod" a. c;Jf' E-s. e- espacio do1:Je se ;~ene1a m~~ ~a {)1. t.;-"~ -·avo' e'h"~ w· .. bién.

123

Page 116: Manual de Vivienda Sustentable

(?). llumlnnclón y ventlladón

~ ot:lo) lose-so,)( osen IJ .,·lvier.da deber cc"lta·cor ~JTi'ld-...l"w'ywr•ti ;c;lór Jd~l.kt~d~. deact..e·ooccr :JS ac<ividd<k:s ~l-r.l"'i serf'J iztr. U--.a v'!z q.IIC' ~N M~"b:-N:•:::~ a 1cr-21 zac·ón de ca:::a t..r.o de k>s.CSOJclosoe 1.:~" •,i(1'\d.1 cK-bc'f"'lC;ascQ,..'ar-.os cuccstb t "l 1 uf"'t ll.lOOCi Y"Y

li adcs. Ú decif, Ct,.t! Ln W''U<l'\ib :e"'<;JfllaS ~igu e'lte-> CCfOCie•t:l <lS.. \1-x_¡u•· 1 dt."' h"' w~l.ll': .... c~Pte dafl\a::&a l(lf't;"'~ W( nos o ... ,ar&.t dof ·lt• se~ p 1-w-.ldo :x>re .. c:r~ :.:wrt~eo t 1:uo.

~,ya f'l'('~•• b ••~o·n iCt"' ..... :l'"

O! -._..,. )' ·• 1~ ct:' (OO'n hf )'!..,

124

lll po:idór ~pr'"'di'O<! .. ~ ... Ó"' 11' ,1) '.te. .:o, "·9'-'0i!S'iiOI!~-j)!of~P-I'.J 11 ~ 1111•1 1 1 ( o' ll,o•l«-'i' llfl-

0-"'l p:l~kn~ ')~ dC',,l-1<''> \'C"tt,uii"H't¡Ot 'O ' ' l l '!< II''U'.t ~ I'C '-fY"

~~ bilf'lo o 1~ ~orio l.

(JI· Jl (:(X Ó"'"'\ ... .,

'""'is .... a j,;:,o: oe ·.~r·,-a

•\-o'\1 11 • 1\'''' l''ol ( ·1: X '• X C.l: .\'(" '' ;)(i)( fJ IU

lil'l

>\·•·JO\!,..,,.,,,~v-: ~, •H ,t,.o llo' • 7\)•íl~-"'

• I.S.: fl

'f'p.tJ liiOO ··~

r <o~ 'U

1-1 1 1

: tl¡,m,ltiO de 1¡ \'· :l-o) 1 O 11 !t• 11" 1 lnl:lflO d(' 3 1'.;:;.!.~1.1 f>l) 1 q .... t'>' • 1! tl••l o• í• :111 ol ,,. ·~'>

:o~ d~ .) ~-PE""'dc do."ll t'o.lb~ ' 1 ' " ro- t•l u¡l1 <'n un ua·1:;, ~:}X l u

·~ r...:o11·-·-- Jn 1 ~)

:n ~ .abiucrcne; ···.'s gc~nde> o::di?"'lO~

(iNi{lil d J-c: 1

-.ecc~<:~aen

'•'illi)~

ve .. :c.:~¡; /. ·' ) i) ''tl•·: · l!• lc'-:1• •11''1;)

Page 117: Manual de Vivienda Sustentable

C:ua"do O\ ~tt;'O> del ::,e :>a~it'l a 1 'i!o·:és ce U"M ·.·~-n~u,J. l,¡f"11han c11 iJb tac On, perc ta...-,. blc.~ callen·zr+ el i~" t c:t 01.

=>or í\!)() e ~,·e,o• ~"Ata~ ce oca· ::omos. o ::u.1'qulc• i'ibcr.t •o t.:r cl te.::hc.

,\

.... gunas fr..• 'N1S d~ tvot~cc ón pa•3 las :er· tar.as ser·

:l~n ~,._..' I '"Kk)n(•n hlNli'\ IJS :xotecc ones de-ben:

l:~r>, ~Hl'l

-..1 f'IO: 11 (

lr.•·.i~<r,:J

""'''f'ot"'"''"""""' ~ "' , "11) " JJ :•·rll -tr·,

~ ,.. (¡ ht 1 "' ,., ll J

Corr.¡: er~enar c.c" IJ \'CfJ' ,. ·Ki0.' l'~" las áreas li:)le~. Pl..lfl\ ~· •Ji"~ ·a \04'"lbfol. man:e· n!eodc nas '"es.:::o et a""bi\."· t~.

~'( . .

E lilmaño ~· for'l~a ce las I)JCtecclcnes de· perde de r. Ofientc)Cié!•.

125

Page 118: Manual de Vivienda Sustentable

1 cll·l caca 01 e"lta<:iór .las c.rcle<:C 01~ de as ... en:anas deben COI"'H!·rv • t k.·• a :'IC I)C:N ~

e iOn de ac.;e~:to e oc !a .a-:-i:t.::t e1 e ey .. ·vllo ::» ,\'\Q1t~cw. ......

•' T

,. " 1 1 ,,. l ~ f-.. 7L 1 ,.

' ' 1

F'C>! cJ;-·nplo, con J'"a ·.·er':ar.tt Cl" ,~, !Je tl:~. • D'O'<'( ( ón 1C'OCI"ia que rr..._"'d 1:

126

TaMt:: é"' put:et~" v~1 .OC: J')N'l t~(I"'O'i,

O) t••• yOt>sW

1

"

'7<)1 ", Pe· ejemolo. <:on t. na Vfrt\l 'la dt• 1 ""' o~

1llu. Id f.:' O'.<'C:C ~-·· tí'•' e • ':¡ <.;HI l lll •:il':

X J }n

~00"10 la proce::dó~ :~q . ..._• ('1 1dr'l

gr~...ce e; -re,or si I'.X{'f"flO\ VdfÍd~ P<"tt-~\a~

if(l • -.•i •,j TQ' I,J ~rf¡l .' 1 ¡ f'1 'Op 1 -~ '1.

vh : f, l xhh:

Otra .:lpC 61' <""S. ~ ~('f\(~ <14 ~o su.:den:e. t~ .a procecc« q· .,ro:,

o :odo

·~ '"""'~!ndol.l p.t' ¡} qertt'f df

~[''1 l/dC,. o :)Or(.hcs.

' [j _ _ j~ ~---~1

' En las iK 'laon ~01te os IJfC~ del So s~o 1 e

g<t') ::;,lttll lP ( \·l ' 1'10 '1 11,.,~ ! f ' ll fli (JOCI(H'Iil.)' W íX"

¡:xx-e-se, es rre . .:Y I:)Cf)··• p1ote~:: 01es \ '€'1.::ales.

Pe• ojC'1 n¡)lc:. l on J "'a \'ert., l'~íl d~ 1 ,.,.. de en:ho,IJ> Qfo:ecc 01)('~ IC'f,dr 'an Ct.e t"'ledir:

son los ponqos

1'~,...-.·enoor:r .. l.lf ~,.,.. tr:•,.,h ;· .. , •h · ... !· it l~o:;;;:.­t".tro:o

Page 119: Manual de Vivienda Sustentable

Otr.a 1unc 1)n r)I\J)' ln'!)Ot!,\n't' :J(> l,1~ v~·na· 1.~s es .. ·ertl.¡· os t• r'IM: os ce la ... viendc.

Ace!'ás, o;>~err>O> 4 prcvet:hdr e T<l'll"'rif1·

:::. "''dll-lil d('-1 J fl' p,ar,J 'll !'11 t1 l1 vvie'ldc P~a P"'llau~ •h tll'

1rac1yWlC de ~~1 d.J

(¡ ,.~. J'.l ~. "90 .. X

'• ,-,.; ~· o'

u~ El; •!! SE cnrr: 1M).,, oi"l'l f(lft'• ~,. 1 • 1 He•' ar::C.•"'1 1 ~'IV'>" .. 1 •• ·~('\ ;,¡. <j l.t'jll' f'l 1 p '

;:· El.: .. eenc ·nt,.io·c::O'IHI.'.l¡) o·"li)·~·'I\ IIP

ó fl :·erü ¡cfl._.,.l'il· u••••t•ll • 1,1'1~' ti ••I •I..Hdld,ll l'l o ~oJ''~IY Mli :11

Pr.r,r q.1c· un c·J·'•:ó ~l.l. ve•Hi e, al menes la mlJd de· la ~u~ he ·e- d~ I.J ve11J1d d€'be .;~oli ·

se Oi•ld deja O..lSiJ1 el •i'!!'nto.

Cl.ldadc '->ien'PH! h~y Cl)-!'" S(>gLir IJ ::!rección Ce •,• f'IYC: t.

:::as ce aire

1•::.¡' CUI! ~>lil f'f'd' •l\ rl )l'ltUra~ de marera q ... e se"'Y'pfC' • OUt-da co'l

~rolar ite1tt.a~i.J y 1 ::be~ vitno.

)

rtu!.~.hr.s "tO'l l 0'1 .!.Ir .., • ·~ ;¡O'

~C(Ord(WOS qut• t·r 1v~<.Wl<:r 't!.Y 1.'1

procede pr nci:Ja o ·C"~ll d011 SlL·

•:i(;'l' tO

~ o"P""

•(.. . 1

- ~ ""'1"- , X

P~ro ..r ilO•(! vell'Y'OS ::6r10 se con·porta el -.:en:::> en e r' l~ror :'1P. I,JvlvltT'J,r

127

Page 120: Manual de Vivienda Sustentable

w (r ft'.JVIJ1 '.1JIIh1

(f ¡ -..j) 1 Cfi'IIO q!¡j.:.(•,

r•~1 . ru

Con MUf01 diVI$OfiOj:

L28

t ¡J\l ~~~trl:o adlxl ttt • !•'O'•..;• i':H Q!i!! ;.lni:

f-·r. •1:1 !1' &ll ffi S.O.Idl ~ I!~QJIUCPJC~~3

l ntrJ::<! .tr,b.:.w·· IJ'Vttxd)(t :J:. flt'g.ldl. ;) dl . ~ .. ¡ .

Page 121: Manual de Vivienda Sustentable

f- '"l ('1 ej~'l·p!r> e: u~ <'~li)O'C~ de~rtcl ande, .os amens ones r""''rJTas oe IJs .,e-.,ta"iiS deben ser, s.eg.:n o c:ak:u Jdo

P\al''l.l b.l ~ .. fVJ(() l(t',•I)I'IQ "" :.,.,

s,, ,...,. ll rr J:)r·

::(Ynl"(iy .'H"'1~ 1 c. n· '.l'Sr-(:oci·u .'-1 1 !r1· :Sr" 8Jf0 3~1 ' 06 rr A5rr

0 1Jf' llii11J;

¡ 1•(;'1

f>;;(f('lf) ¡(',"('Jt;t) Alto[ Lt.KJ~

Re{,,f'' :t'J 1 1 <)f11""' ,,,..... R!':-/.r•·T~ 1 u;~,.. 1 J m 1->.t" .... nd. 1471 1 .) 111

63io Ob7 J ' e(; 111

Al Sur:

t C) .,.... ci"'t. .: .. • ••I.IIX> \::In m)~

I:C!':J.It"'OSf • "'O ~rroo el Ut-~11 rfiiiOfl.<. .hJol

1 JO rr 1.25 11'

1 15 n·

1-15 " ' Pl.lai.U!II

AIHofCt: t W.:t~- ,...,CI c:to:• :.Oil()l)io..'s f!·":ln~ o; 'lr:OSk ........ :11!> -~ 1 a t 'W''I'f'f' 1 QJ't"~"

o.k-~Jit' -*ro;.,~ ~~,::;lo" ~~<,..lh:t.:bS~iCiit'd(h~·n.p.,-c=--....... >•

~,)J:'¡~~·~·

ulliur e~ :.;(l)l {11)$

129

Page 122: Manual de Vivienda Sustentable

{7). Instalaciones

\f¿j ::1 ~i'Stc"' -J h cJrO'lo••'"*'d'lo. kñ t ~t:>e­f'as el! ;tt-, y +"1 ·-ktf'T' 1 tt.P.crrko p•opc•cionar una ser;e de SCfV ck>s n{"(t'">a'kl4) J'- ~"'.4 ;:ot '\ncio-1'1.·•;'1'1: e ... ,o :ldeclooo deo ~ ,. \/k~. las hsta :.

Algur JS con':i deraL ::>n~'i CUt' h;.y t,u~ tP.-n;;· C'n UKt t¿ o ·ltl •• 'k >lf.:ll e·' el cc 151JMO d..: las rs:JIJd01es son;

la ublc•d6n dt 1 (afn~tadof ~ ·~

Aióe ¿.,.. ~~~• ' ~···,"K"JO p;)' J" .,.

CffC .. d.o o r:~~S.

~

130

ciones so1 Jr::. p,lftc rn.ty t"''r,.ort n~P di'l c i:se · ·\o)' ~U'> e e•nentos 'lAC:e"l q ,t<' cad:r- h.lb •2::16·1 :-..t" Ciooe acecu-;~d t ·r•()•t:P.

Existe, 'Ja•ios ti ::>OS tlt- 1 ~: ,IJcio"t:~ ( ·fl un.:• V -Aencfa_

Usar 1eg.a>dtra\ ahQf'TadQfu

....

t"'.:O.~:oOOrdl•mt'•\ All,~h~

9N.O-ll 11«'0)· ... Qe( .. r;l ~,..~

')'~p:·, ;u:h '

Entre otras .. . :r es:e 1'11-;r' li..IJI sólo e;c.plio:..:l 'f·fl"'I~ y; IH'S pr ·

rr.e--.a51nsA a: lore-s o.~o • \CJr' b1\· ~' p.Ya te.:! lu• n..~:·:;; <K. ·;ic!ades. l.n dt•. ·lr<'r.s \f.! l(lf \k).:•rr.t ::c-n~'l:~li·l"'

E,. ef ::ise'lc y l. SO tic' r· ,.,!Jol' if nne1. woe­be ... ~(?Oel om ol.~r.~ o-..e h .. rdor(\f\ ok1' y ct..e no se despc>fdide '""""'L' '

Ap.untos qw t.l~n t fidrtl'lttf'I'W!nltl.l f11~tgl.'l

f 1• O.,ul .U.·f ~

frU •~

)lr 11 '.;wc.hW' l ' ...... , ...

),J! j( =~· J':''f'!,(~i

)''13 1'1,\ , -.;.; ... ·~

V.¡r¡t •rt·n b~(' 1 "'' 1 'l'l

..,\ \ !, • l 'vho 1 ,O.,¡ ~~ ~ ~

Page 123: Manual de Vivienda Sustentable

:'\ CC1ti1J.aCiÓI' se CC'SCIIDitjf' I.)S l"'l".t(llitC'O

nes el. e debe ir:Lt' la •/viere a.

I.J h~tdl,)( 0•' d~ dgl.a CCW·(JreJ•de V(!liO> ' i<te-I'"'IJS en sr l'"li>l'l"la

O de Af'l• de 1111\tia

• Js.ar llave-s: fi''IO(Ii'I~Oi ii S >'\V( :)Ut'

.Jse'l menes itros po• descarqJ. • ~ ... 1 liL.:t' !As ..guo; ;11 ;to; (ck:ll;wd:>:>. ·e

gadefa. bvadc-to, lav.?dora~.

• Capture• e 391...3 ce 1 .. ~;a ;· JC\1' ~ z.:tti.J,

t Q,-r.;J', ~

~ ---+ -+ '

.. - fldt~

~ '· •..:m.,. J Glt9"-"

- • ;. :: ero¡,>

los pr f""lE'O ct..e hay qve p ne;:,r ti. có•ro ert•a ('1 J<:JJa q.;e v nos J u lz..v. A es:e hpo ce r.s~~Lx.orlf>s se 1<-s 1 .m.1 h ':r.i I IC41\

(O 1 il 'tol"~lt \t t•J ...- \~1 ' •JtO ~e COCt? 1 p<'l M'

T:r'1b~n t:md-'! .~·¡ 1.1f'.!!

~t-tm'.! ;1,• ~~·.x

fn l,, nll'!.lflJ d ttcclón

F.n la mlsmadlrt<clón ...

Pa~<•mbiard~dir4!cción Pilr-J cont<1<U tr..s tubo.s

C11mblos ded!rt<dón

13 1

Page 124: Manual de Vivienda Sustentable

L<l c.;.p.Kio¡a dC' 1.1 'íst~.,·fr.a dcperde de ct..ár'<· t.• ag1...~ "leCC~ te''l'I01. 1 'lC w• C:tlkl.b ccr, el nú­ne·o oe ·e:::~nM 1~ qt..c IC"')(JJ 1 ·.+.-iendJ

1 j

• }

6

.::V« .:.V• (r'Jd'l

<;G 1)1:

1 :o'<)

1 ;,.:,e fy"ll~

9.0

(~,;e de .t.' ·;.~(<n!)

o;

6~ (óf.l~

112) 1 l iS ISJS 1.5!5 ;¡o·< ,_ 20~S

]<t~ 2.47S ¿;¡;¡:~ 1.325

S se tiener'l r""lJ~ fC't:~rf'' ra~. se il9 c ~?gil~ 45~ itros. (0.4S mJ) tl ,1 e s:c~•'il pof cada re:ámcra

?.dido1al. E.PlO"lCCS, r.e p,lt;dC' CC'i~pl .lf .lfl(! cts· tema prefl)l)"l(.lld·l o COr\S!n.J r una. E1 este ::::aoe;o, r.~1r.1 s.l~~~ la~ d mcr'ls!ones de la Cl$tt?rrld

132

P'r.:o•'-~Jii'f~tl~t•lo, <:YI ~ er (' ¡n~dd :(f lt'ICC

• E

e E .S

/.rctodt'

~

• !bl• tlr. J • • :1'!1

•• .... ~h:> •l ·· ,.~ ,,. •(\

Pf• 1. J

¡

J

De ~hí ... a a la :::lsterna

;wi"' w•"~·lll vlenda de seis ·ecár'1J'a:t •r('te~l

~11"lOS ur-,a cisler1a de 29i'5 i ~10~

f.' f'Jn- T -)rr- 1 n - i'ld1) 1 • '0 1 ,lo o!lth

"lt-M~:rr~ l .ln ~~t't>

~ ,.,, ~ ' ,¡~~fnc.oi :m.

~~"o o• XI' ~l'.il,...dch:c .,1"'1 J T

e '- :<~n

~cJ•. · " ··r.-u ov- ·•·rmos .u

Page 125: Manual de Vivienda Sustentable

Ceso~..és. el agua es OOMt:C·lda \ l ti'Htcl. l)l l,p¡l

vie r dil eS dt-> "''(lt,tt1 (1()~ 1'1 •t'C (!S, S(' PU("OC t..ll L\Y

~. .--.a b::>r·,ba ce ·.~. 1-1 ::- ~aba los ce fJtrza; '1 pa'i'l 1c~ r i'.·eles y ,o;to ~: t; •e< ~r·'iJ')S, 1.1"1.'1 :'J~.,. n ttJ.

•¡ h"•'·· (o "<•-;r "(:1 ... 1~

i.t'úrd J ... l.(o...._ ~(•f'"

(())o) ..... ~.¡.¡.,.,

,, Jf1.tll 11 ...... ~

"1 ,A:r ... u io~ -, .. , • •

' ..,.. ·••· v ... h 9 • ,.,. ..-.«•o 1

WIK-o~ rtt-1 ,JL., ) t ,.J.I(OT~J "f JJ IJ., •l •U•N"'X4 IJ f..,Mt•n ' •h

·, U.;.J

Oet rl'\ole~. e- .:9JJ ~-e d >t·1t .. ye a ll~ d 1 !'­renes partes ce la v- '<'k.'">f'lda

ConuiOnHI tina<» al re'to 6t lalnstiladón

fl 1:or }_ h ,.. d·· ollt"'ll'l ·". 11

( :egimos e ta,--año del tir-aco: Hanbé.-..depe,~de

oe1 n.'lméiO oe 1ecámams de ;¡ vlvii?":'Jii).

('.', ;·"'ftO~ D;)M(.lór. ( OPG(:It:ftld /01':.-men ·~&·nc.:cj (c/t.lz) ·~ ,f"W'I':

<SC 332 n3a 2 7>C !>él ~·5bS

l ~:::se 7e3 3.788 4 me l(IJ .. JI)

1 1€;<; ....... ~.1!1- .na

6 195C 146! _.Lt:j

< -..ayt"\.ás~~ tOCU'""\.l'.JS. se &:;r~"' ~J 1r:>S por reo:-a· f"'l.l-a addc"-=ies a la ca;>x:.C?id del t 1\.lCC La; ciT~•ionl.-1< y 'llrrr.a jepe-'"'::::e" del' ,. acc qt...,;o <c..-• •j•-0<"1"0'\

...-....,

rr~o

~ '1 0.,., 1

J b,o~jro :h .::r1 n!ul1"J:.! d~ ;iNco: •1 fu• o);o /':/(1<: ¡ 1·:·

.11 rtJd:t ,¡.,. -1 1

" i>r :• 1 (16,~:.; 'l·:aru

1'. 111•::• '"ti':i"r•: 1 \W,·JIJtk PJ!o )J •b.~ ~ 1 u~ nn: ? 'III'C'

'IJ 'ee ::.- •.lS ,.,, ·•) 1 I,¡IJl"f_.t.l T" li5"•"l;

12. 9Jied~n\Y.O ll ~oto;;;;~· lA, IJb~l't.l 1 ' (t.S .,,1"1: 1', 8,1 \(·d~ce;:.mlod~:tl.ber"a

16. ~(;~J el<'..: ' ;)".N

133

Page 126: Manual de Vivienda Sustentable

Ot·o .. ¡\h~'"" e~ hJ:e• pa\rtl ('1 ag .. 1a pct des calen:adore:¡

... ._,:;.,.t• .... " """. l 'lldll} t u "' ,,,r.

• ... ,,. ••

.. ,, ... t'rlm{!ro a colectores solares

tlf!\•_,t e .......

.., , ......... .......... . ~· .. ,

1 ••. 1 ! •

••

Corno s• 1 10inbf(.' lo (1 tP, ,,., <:OI<lC~Of' sol.l ' ~apn.ra e! ~alor d•-•1 Sol Odr.:! C:oJ e1lolr '·1 li J.M p,,rtll.''iO, ~e co"Y"pc1e <le las s g1...•1e·n~;~ :>.1t ll'S:

.1.-o; ~~· }¡,. 11• ..¡ o.¡ o to-------~ • ~· ,¡ < ,. e • 1

•l:~t;<tt- .. \, ,,...,, ·~• .. --~,E~. JVJ .. Ioh_.l,_l,._-0 •. ¡.,_1 1-

,lolc .. ftl.,...,,, W tp<'r--~

.. • " OJI""e ... • ,. ,¡(1. •

\.'..OJ-•Jo ... ,lr,.l('.ll,..lf ,, __ __

t'llr'Fo<

.. , • • ..... ~.,.u, ~·1--~-"' -·­..-.n,. ....... ;tl-..... 1 U:-olt PU~t-.......:_ .. •. 1 .. •rtl --..

( ~ E'>lJ ~o,>· •• 1 u,. 1· 1 ( 1 ¡.- 1 .. :).)> j;;. ::ol:.-e e ""C -~.en ::Wot 1dc~o lit' n• Q'O, ¡:;ct ck:ndt' (' " IY. ~·<)•j l))l:i \O_ 1 ;.11'("1"11 .Jela .(1 ~,J'l)SQO(I::Ont>S so~

) • 134

. ' ' .

Oespvés al calentador de gas

[llff·.:~ <:oel;~ .. Af J,t1tl• n0tlirr"'l ;_ T~01.)X I}X lifrrl > ..!t;;,~~"t'\11(' ... lfo01Jn"''l L ',').',,U?:' :n "> (' .... , '1!

rue--c¡s c. n~ . 1 ·, ,

6 Srd..;tk,q.JH*'' .. 11 u~ l>rvr l A~lkco¡\MCAfi 01~•1 ' a: A11::t«";i·•~~,J.II~·,.0U 't'"t

13t•'ll-oo. onr.''\1 ~<I.IQli ;-.~·,•; ,.¡wt

('f1!C t"'lill.Cll.) J :•1To()oili!\.idt ?'.'(. •\">,

;é'o t'<Ci ··~~ ( ... lo ) o h~y '· ... j•lol~ e-o:f~l4"oe>t ~·.a·.t lcr· · ·tlri

f 'i t íl tt:.· lf'I':X)'":i!.'':t~ b u l C<l Ió n y 1 O!- • .-'.· 1 ,.¡ 11'1f'• ll't !l j,, , 1\ 1! 1

'liJI!'ou<'(;,l tt:!dlit ttlJJ f.) 1,1 li.JI ,·, l l !•.11 1' :._ ¡ !' hlf llll t6(j') JP"l

111,. •J 'tut o ¡.u~::l.!'~~o:a•,.. ·. 00(0 9 ,,u:o;\

'

__ rh .~ .. ~ .. .. ...

.. .. • 1 ~;

' . '"' • .. 1<1• .•-o •• '!A

El calc•·tador de ¡:¡JS coutpl<1n'f>nt,~ P.:l O• ('f' tado1Wtu :>.-1 ''' .l'i· alsponcr de Jg~.oa caliente lodo el dia.

Page 127: Manual de Vivienda Sustentable

Distrlbudón de aguo call~nte En el bllño:

En eol ~a dtla'tNo:

l •

1

1 (ll 'íl ··~··• '• '"' ,,! "! .1' 0U'lm

P .lftl «'"tCldl <l lvt>e•la <l b 'l<lOO

p•J!"d~ _ _;:use tubo f 4l< co

(,.-,r)

• • 01lrr

~o

1

recc!ectada enels'!.tema d~a~uas jJoo•~s.

135

Page 128: Manual de Vivienda Sustentable

ll 11l<lh~tiJ ~o l l'z.tdo Dll.:t e-sta~ zguas es P./(

cp·-n d l\'e-N-OS 1' I')()S ~ ce nel(iores:

5t' t.~I~>"IL/1 1 to-:Qc oO\ c·ll.t':H'

f~cq-,:or Y.\ yt '•ttp!o"·Qif\''

<1'(•11 •'\~~r ,¡ 1~. ·IJ\.o,l~r•"fJ'ol~

~­. ' T

- ·l::oeota~o~ :'*.,;(j'~t

~~ó-~'d

0'1"'~"'

~.AC

'

e • r u ·w·t•udlt' ~"*f""Pt' 14:".: •• · •r..S.JlOtHitl~

1 e~ :e e-o ""''' .. pt .,,r~.n JlUl'OI vr ••1 tXlli'J~· ' "-.~1 '""'~'S') :. tr··r•".tdO :~emor~ ;t

ub<i'l mh :>li·l !1'1 ~·1 ( t·t,: CI.Y'l!tl.:, C\l'ol ~\: -

ta· c1 P~;¡c Ot1 ' Jlll'

136

<

-~

' 1 lt! !•A ,,11,1>1 • li 111 +rb

ut•l J 1

--'~-'-""--'""..:1" n coe- f.:t.J

Jlt ·•r'.a d~ ¡)1\1 ,, ~~~

Ot•a opción e5 lort~t · ,1 1kl <~ .. rn,lf~O'.>leri.d, f)f' terraco: ~cj,(l. el flllrc, t•l ;l•l v d u·t dt•pó:<.lo. p(J•4 d~pué-s 'it:·r l'f'Lr liz,,dJ en 4:'1 \V:.: o ~fd ·iego

Ent•a:,¡,¡ o!')\ .• 1

U -:N~ lf', o)c 1

;'.lid

1l,t.tlo <1 11 1 ' lt'.;:P

11!1 ••• •f .a l' rrtlo

p~ ~

. ,} Cc4»'1Cbc va de ;x .J('Cdo c00 rl Ol.J'Tle·o de '"ec.áfJ\.'l'd\C~ •-.:Jtd lJ ~ ·od,j

LRndonri!« (-~ 1 1 ..,,

1!0 ~Jcl l '\al o 18! 1 Slt. O.S3.6 4 690 06~0

5 ¡s•l O.S.t.dJ 6 9)5 C.995

Page 129: Manual de Vivienda Sustentable

El aqua e-s bO"l"l:>e.ldil J V·/C o pa1a ser u:1l zac3 en r ego. l a

borrba cebe Sfl n'k\' peqtK:i"_. c~.;e Id de ~g.ui:t ¡)::>Td)1E', p.k<S 50:>~.1x í-.g.,.,,.IWC. d~~.olx''faa ·\~'Ce-sceCP.:.:ocobre:

:;,, ... \t;¡J'toJf'

·f(;:

0Bf'l""'

··~nt ,!(l:;f) El :'Z')'-:'rlO de ~(j J.iJ$ re;rdS: ene ....._

q .1e tC'lef (if>l1il\ c~IP~5 e'1 :;:::;.nde Se

1:1 ttgJa ct.:e sale del •,\'C y de fregad•'IO es <mv tld¿ J d'c'e)c.

··•p .:•JI..! H ~·~~ 'it , ,,,. !2:'Jf"'l"'

H ,191.13 se tras ada ~n b<ljCidt;~ y 1.1rn, .!c·s p.Ya lcgJ' al crc-""r.Je.

!• 1 "'' • d••h·,¡~

01lnH

~ '(I)TT

Al cxtc11cr. el rramcnimic·nto se race mediente registros.

1 ~ H4yt."(l.;r. ho'~o,H?$

oe d'e'\ajo y ") '" iabclno<.>' ~1npre 1 t'K'n C:I-K' wr..er t.rl

"""""rocde 2

D•'~l h + 1 1''1 ¡,,, 111 u !l;I"O.Otii"S

~el C~fl"ICÓf ;o) O (11 1" "l,l\1; p~t '/ f"'" r:r·~ ' 1) H•:t:-.(1, l'drrci<JI o1

L37

Page 130: Manual de Vivienda Sustentable

e~ .. ... :.."· ~ ·'' " . ,\ ., •

tlJ!.t.¡ 1 ..... "') CY !Ccn II IS'f "' • ,~, l

I_S. 6" ., " t:: t To

...óS tdP<'!S de os te;l~tros deber ser de a f'riCOO$ 4{1 X 60 C"lt

Dcsooes de le~ 1c-gl uo>. el aqua ~ f'lt• mC'I't<' I!NJ<l ill d•t-!'ltlje U'lo l~l, PJI,

Otr¿ opció1 en •tez d('l v.·t ~on !~ bancs secc;. Esto;. pJeden u o Cd'!f' en t.ln e;<t reMo

ce La ....... k:nckl.

\',1. - .. 1

: J ,1

••

J1· to·np eTe·•to dr jS !mtd x·ones ce ag..aa sor IJ:s :t..betkls oc \·t.·nt,IJc.ló"l ptl'a las U~JJJ\ J.ibc'>r-!X(l) '1 reqra< ~pxo :M30:0*'!..,Jlr

J., . ' :t .. •1:: lll ~ rt.

u: • ' l ... f .... ~ ~X

138

Page 131: Manual de Vivienda Sustentable

Ahcra pock·I ~ IO.$ dP 1car cs:os ee-ncnws a la ·./vlcnrld que ~1\HYIO., ut liZ(I(I(IO e-1 el e, e-np o:

Dotación d~ agua. Ub cllT-m la cistetnl y e1tabtc<:t'f"l0'> H..h d r·~~:

c1 AJ ft~Jt~:~ de ta vM.."f'da non.:ryesOCKios .. ~ "<.te~te pa•a Lt Cll:t'tnct d~ q..te 12: PC:WEf"'lOS

rrás Jtld$,

.~: ...cak.;IJ•ncs oe o·1,1 (orna

-L-

Considt'~<)"''~ un a"KI"O lib1t> de- I.S m, 1 ,..,

il Fn te de te~r<'no y ~~ d!stYKia a L1 c·men a­c.OO.

Entcr~es:. 2.A4 -.· • 1.3 m 19 '1\

)coapr:J~.,·K~af'

et~i:)(~

oeb~etl J:C'i -=>U 0'.

t'Oican"OS .. :on.• de ltJJ~ coloc.lTOS et "''""" "'- -,¡:..1'""-~0::: neddcw >·O.fh r'"'v.l L.; ua;'PCtOf J pa·a c~ec­ta·k> con la ds:e·",l.

En a!q.•"'·::>S mt.1os Ce las l'SC ii etcls se OCI.-11.'1" Id' ~~~~tala· ele 'le~. y se co o::;.n otros e e1'cnto .. t n 1 .t2'0lf1it.

0 ''i1·1l n ;;tl'~dl' Jj 11

!i() ~ .:}.) dt:il)Jl

139

Page 132: Manual de Vivienda Sustentable

@ r· .;IJlM (rj,¡ W :.f~l·ibJ}''t? t~IOS :li~Cfeo:es, 'l"ll..l~blcs: St• J::>rovec"ld la ab .. ra del dt.cto de

;n eso let.t' Pi"& coloc~ os ;_i~ros ,¡·~a tJ· f,l r.ecMa<t.l pa·a O l. e e oXJt..a :e"le}O s .. fic e1-

1e P<t"ló•

140

Pil'o1 el o!\..¡ t.,, t. ,1 L>·•IC Ct..•I L no.~co. se oe·ivd

..11 tJ:>:> oara <O) ca ent"do·e!), y de-l ::a en:a~ C:>f d~ 9M. ~~ ~~ IUbo PJ'a clslrh.J 1 a a caca r.s:al-.cióf\

Page 133: Manual de Vivienda Sustentable

. r11"'\bii!J1 <(' f('(C)I 'l.. •,J ') 1 1 ~ .)~)U Y• ')('()';)lo,

Un e'cT~I"ü ITpnu,, \'t' Cl.lle !'ay QJe

(C .. ~d·~ J~1).)'.J(~CeiO\lC!f'\QYE'S

<k'lhlc('f-..J"'"l e"~IO ':fe lit) lo1 'i e4 Cfet".J,e.

11

14 1

Page 134: Manual de Vivienda Sustentable

j

El a(J JJ ele !ILIVIJ 'ie rece ecra de las azoteas.

i.-1 <h :1' MJ. 0? H·U'

ii'J ,, r' l<'tO .-:.· 1

11\ I•IIJ!I·I,Il t(•l\'1.

t b

wm:~lrrcme ;e PGre unJ l::i_aJa óc hiLe O!' ·:o ,~..,l po· <..•jJ 10:; m <.:<: llJt;•c· '

5 ro :r"'f!''TI()S ~..lCiO u.f & .... ·.:e pYa a tnit-'

te .. a el a;w. oJ nef'O'í deberros fi)w"'S. ~ C<Vgtt 4!'1 \\lf>l:·fl(*'"\ lll U1*".l:lh"\

o\: .. n :lf •.:t-g;-~¡ci!r •. M

:IO"tJe el ?I~UHt' 'lfltt,a

• • 142

D:.• 1(1') b,l •di!'). L' agua '/rl d vi'•

woc, .. r d0 .. ccole::ciC!".

OliOlf" JI.U ~ ..,,. ., r .Vt::r ~.,~, e! --.,·

rcc• ...... .w ... ~:lr'ObU'*l__...~J:n tegc..

1 ¡, ,, .. .,,_. 1 ti· d~ <'HI/!;)1 · .•

J'A'(•_YI

(u··)

;o !O 4''

~

b:)

13

,l,,,,r,,•rc (,()1 ~

qcc IYJ'J 1~:10

18).)

¡•lO

@ 93 ,&4;» .o )7.)()

100 l»l - · 'W:'~

11 Se aq.-eqoo ~O 1·os a .a ca :>.K oao del Hnq h' 1}()1 to.td,¡ ·n ce Jtct~d.

C01· 1:'1 ,)(jiJtl d~ lkw'i) •f'fml"l~ 12

instd'3cié~" t.lc a-~ua.

Page 135: Manual de Vivienda Sustentable

Gcs

La s ~tJP11p,. In• M i'<.~'l CL.t ne~es taf'1Cs corsld~r.u ~ Id d~ :J.t t

rr~~1ep:~~ae calee!a~e<dC~SU.l Y ~\'l:,.r~.

Los <"~w.e a es fl'J\ t.t lr.kloS P.:•oJ e;.ta ·rs· _as crcren!('i, COI-'·l(}of~ \C"" llS q..,e se t.dik ón son: n.,.e-)(rdr

::: b 'i' ·!¡:... • '1 '('

El rlc o de 1 1 ··sttllttló"l ~Jrot?"ld~ tiE;'Il pode gas c~..e se utl!lc~. Cuil'l<:o t•.-. <J ·~'i 1 P, Id in':i til'-aciér ltYrl,l ron 1,1 conPxió•, d tar'lqJe. De J"'i p;.rte il los ap.:Hatos q.1e se al l f'len~tiH:c q,,,:

Cada apa•a:o <:r:){l l (IIV' f .,.n ) vd vuiJ de ac· rni"Sión pa•a deti: f''IC' C'lt -,..,11;0 d1• qa.-. rn <,~c.o de f .. ga.

Z ~T'T

C.-ardo es g r1 t\Jtl.r.i a ln<-t.lL-.c:ón h da cor a <C"'\·xlót1 t1 t '.d ~Jbtefr~rea.

'o' \'MHII'

a" Y \Ó

l:s Mu¡· imoortante que en il'i l·h tJ!a< Ot'e") de 9<"~$:

• •

• Las. tuberías r t.nca SE' r~~og~J('P en Id e~truct ' ''-)·es deci·. s!em· pre ce:>P.·• e-:>taf a la ·/ sca.

• Los aoarcncs y les ta '"~\i l.eS clt:ber esta' sicrY~PfiH'"'' UCJJ'cs bien .... e•ni t~dos.

143

Page 136: Manual de Vivienda Sustentable

•.• 1

144

Est.ahsta aóé .. fl()i, W"V'e p.J~ah..tc.~ !wrdcr~ =i'·-et~\ ~~1a1os ::e l.lvw·~a.asicwo pa-a tffE' ~t"Y' 1\.lC Qn 11'11:¡, Ml

teld·ecpüb.ka.~aeiVt k. ... ,td k'Q••o:t••.•rs ,, ... ,&~

Dell":>lc·ro de CC"I ·;.>i '.:>(! d niou;·e a· 1 (;><.~0

:;~ ;\V ·llefdl Cf' ( 1( J '<».

~ tj

V 11

Page 137: Manual de Vivienda Sustentable

Para (l!lo, pr f"1éiC ~o pl,1"'€'i'l l.'! cl'l ll 1"' ac t.n

y se ... bica roco:.. apagacores y crJ"'hKto

~ ·rL.C' <.S,é!C.o •lllt' f f l <!fH ((r'O

1-.;·a oo;h t-·nr<:ln ,t , 1 l t-~'''' 1

~ ·~ ,.._-•

Planta baja l':tó ./o¡_:,)~,t\1;)' •:-('l oU< ~ .')

11 • r ut .O:·•I

r d t r "-' j I' J(j '1 ti<Ti t

·u1 u-ti•

[ 1 "l.rn~o de ch :ul:os .que- S(' Of'Cfo'l t.l ~('oh@ rene ce la sigJier te ma.,era

Cont;ul'Co; ::::s :oco> '/ anu rlp!!anl'O'S 1):'>' · C() •N

=2 X 1C0= 2100',"i

• t.p:qJ:XW SJ1ncrtCslcs wat:~'/ d\tid no ·me 1 ;aor. ·:~· .

~c->c-4 mbtfnode w.usq .. t"" :1d)('(\~!Y co­r-ectalks a m o~o.JJo:

.. h:l .. ~~...t.»' Q.lf r-:. '("',._"'((ro.,k

• Kh -,o • (cr- . .;,.

2100','; , •• \&-''\ ,,.

~ ·· SIOOW C'CUIOS

\(ne<c de· = 2.7 CICJlO>

'; ~ lO"'~óncS ... n e fC\.HO adK OO.l p-.JeS \V 1 :>f~l" ,)P.,-11-liOS Q.Je «:ü~ 1"'\d~ 'o"i"i(lt.

=

= ) '''Clil!X

as d•eas oe serviCie

Agr~nc.spot ¿re.c:s.c.J ::la"'Coc .. e rlnqjr e fCJ 10 tcnq.l co-­n;c:ado ' '"kh·de '9:5',Vatts-

!"' 1' 1 ~'fiCP I·•·vh~•>W";o )1 'J~d, • E:) ';'l."

l • )l'k•I>•)(J\\ fllll) <;lt_ l_¡,•~d~ )<'XJ•'Joo ~;:l\\" ~

) • )1 ·a.:o~,.. TJh'· l\(U"li ) )1'~•11 -'lf.{)\\

r··~ .. !tc J: (:-;Ir,¡

~~~· ....

< X'OJ • .. •~(',\' l: • X '8)•'• Y.<:'S

• Xée)•'• • l'tX'.\' •

X"8_•'~ M~'t,•

.rr~l l;•l o :! .. ·'o

(CW"::•:J -r

S: ...

ÍA((( ~t

::: ·~J!I(J.t

ll«.l' l"oll.i\

Fo~ l' o ilar-o

.. W I·X:'.'' • "" J . )( 1 )!','' • ;C»II • '< 1 ·.:•.,···~~~

• • )ll<i;',\'• ""' 1 • )1 ' :;•,,· .. ~~ 1¡ • 1 • X HH\' ~ iY· 11

J • )( ' ~ •. , ... ···-· 11

' l( I•:C'.\'• i'JOII .,,_}\\

1 )( 100 '11' · •»11 é • X I '4'll' a.t',\'

' l( IO:.C t \' .. '~'11 1

' )( 1~0 \\' • j)' 11 t • xiUW- ~ lt

!!;;., •. ,

145

Page 138: Manual de Vivienda Sustentable

A"~Ohl h-1y Ct.l' :')l,)'lt'il' :Or-!0 CC·flCCia' la

r.5:ll!Kk'J-I P-l'·l ·Uo \.!'!11" t<lr.cYI<k.:t:Yñefé-~:~íc~~

/) 1 \ l '1' n • ",,j t..,.

:i-1 ''*'' 11 ·,\_

' .. ••

• .. :.;:r.t.:cl ::~;

Al!t")~"'l"

(1 u!to

oi ,-.. • Jra e~ mota::tos:

P<J',H:':tcq·r 1 ' Í'l'i'! Ión. ')HJbles t€) pJ s,..r a trav~!lo fi¡ a.c. •ri.J d" pkHi((:, 1 i!1'JdJs

cordJ t QIJ~,: p~..e~,., 1 lf>t 1 ·ll o cor'l..qJdas

>;a·l•J•! r uJurl'~'/il

.~.,~, , _, 1 1 (.•! ¡ .• '1'\f •• 10 1 .::•J'lo:

/tf-======~~~f,l•r".!•) .,(,

11 1 n1 ·• '1 f!•) 1 •• ' •• • '1

,.;;;a_.....,.. • 1 1

.. ..

~n :::onc~ hay q ..e f"!{lt'f'·' t nr 1í ·.c;lí)f'f'~ e ce

le< ;:r <Jpaqa.:lc·e~ e t'>l'' ""t' ... v pc•H·n ~"i(."!s.

¡:-_,, .. 11 I,JOol PJ'~l ·l -lh'l l ,,

p .. (dot.•P>I'"""'I'Hl • ·r·1l +1 •

:1 r•ro~l r 1 • J • ,,, 1

w ..btac.ió~ c.e-1-~,; S\Hn ;· c-1 r .Mfi~oce

<on:•ol. : .. e; ~e -!~a i'O:rr sob1e el rvel oel piso. ' ' ' 1

ah· s.J d·itr ledos los e 1C.d:os

1 ,¡., b' b: /o,ltt. 1 a de c1 Ci•9ildore-s.. ~ l. -1'> M sobre e ni .. ·e• (le, p1so.

1 '

(,'j

1· "~' ~ .os:o"lnctose'l acoc raestár.(• l.'.m

146

Page 139: Manual de Vivienda Sustentable

T~o·· ''".J.nr•) .~U''',,, ·o· rn""JhcA::r.::<l,~l!d~ot •~-t;;·,rc~.ll, hl) l•t •r•.rl:

' \1

,. 1

- l t.a~dt• ~al <t.~ •l·" t • t 'O

- ·· 'e u 01 co-•M• rt• r .n 12 (lo! • 1\ •tcllt•• un ,~.

- Ch:&. ¿.Ci'\: at("•'-1"'\ •

-<k' \C 1Utl f i' 1"'\ •;

_.."' • t:-•1Kt :lt'"'h )

h I IIPI"II t-"'tOI 1 t m

•llo.\dht .U.' 1 11 .11

- - Cot' 1,, i1 r\ l.r' 3( i611 ctt'oc' !lcd.Wr·•·l•''r<Jn''J" ( ... :,, secc ón. Sólo ncs ldti'ln los i.'IC"t>~dC':I. para .;er

C6f"'O sr~·:. e Pxl~rlcr oe 1(1 vlv·r1r'o ),

147

Page 140: Manual de Vivienda Sustentable

~K l:acosoe les edtk m r:>561c re"E)•'le g.s>tc :le- us cb.:i'OS. ~~q ' 1"'\:>tt"f' C''F.<fn .._,.-.\ o.o:e<<ió'l il 1 ~~ru(:t .. fd M rdc su e~;~­• e.- Jf'·o't'l'k'f\"t" ~di kl.ll! k':;.o .. '= r.o te- ... ;_ornn ( ... 'tt" rr¡p.Ho •o :n 1 tri ue~tbc·ac·x.

Muros

. ' •'

148

En <:u~nto a TO~er a ra'a los. pkos. k:::K p K>Oe., ... a ;y

do~de crrrte"to t aa:>::p.• ·~' ·t ... w.a :)cdtll

,,. .d f~· 11 ¡1,

Les aca:::.3dos ro c·xl(·t :>tí•\ "'J~ t.ll/.-t r)':l y 111.i- rx 1 o., en ·r• IC> ~on os aptat·:KH:s. ct..e !;f kx:lot"' :::0"1 u t 1 '{1) y,)" re.

Page 141: Manual de Vivienda Sustentable

Muros

1 ;l'l a< ti!) 1, los llol.., )(ln~clór de ¿ 1'1'\p i:l.:d si se" e ares¡· e, los oisos p1..ece, hJce t;na hoblwc ór !<' oercioJ nj; ,,q.¡

Pisos

los aca:>adcs f1- tl':erb{'1; n.s_ Jti ll.K.k y •·•·' sen .. 10\ e'"' rll.l'~ 'i fnc.urlcd' fl ~. 6l~ ~e.,v:.~ ar ::iesdeps:>ck< C('f"lf>tl."" pJ do (. 4" 0\ JU P()~ c.¡ j¿nadc) riP p :l. LI<'Xñ .:))1..{.1 :'11'1 .,~ CC'l r:"UJJ

Yf) lea O alq .. r tC-.c1U!tl O.

" •1 .,, ·1 ~ n1 f"f 1 'r (" •'(1•1 H •A 1'1 '"' L

o rnadera hasta ::c-r.i--rb o -rjc--rol

149

Page 142: Manual de Vivienda Sustentable

(7"). Jardines y huertos

~ 1 C'JH:I or dt'" a .. ·:it.-nda do=be cc-,rM :::or¡

Cc'TIO ·r ~bf'fi"'OS l'"l dÓI'dces:<uA ~.D;Có)da [x1s.t('n rrud '1S '.'(·lit •j.h o~ :e,o1 !JS co1 la ·.·iver:::ll e-n e h.:ue~'o, SJ TNic ;· d str bv '.'egeta:::ié" ció! ... C'f'IOI'"t•\ h N'i •os 1111."\ ·,,.'flo e~ ~;.e l';j;t~

21ea~ p.l a vt"9''1~-óf' ~ -re.::•er :tcarcitd ae vtoa oe \U\ h:JI·1.l"'t<"S.

:::Dr las iirt-l!i l lx~ .!'" _ 'C:ege· as y ap .. ~-e-<ht.l

:;.,o .;.;rbti, -40!'f'ÓO ~ f'!f"~OI

'"l ... ~..._~~o!'i

l ili il. .-fñ~ ::\l't!MEr.!J.dJi l ·fil(!l~r i· C-11 1 J{o '01 14j0 } ~:)<lff:S. ' l'iC!1l'dHilt' <1 'o't~f:'~d(i'h ·~1

PV("J f" o; n. "00 :~9Jf"Cf'l(i1od: ;U(>H •""Jíl <h ~ ll"'ff''O tf;!U)I" )' lh•J.¡i.e'i

Ci.lt'l(f1,-..,-. rÑf.~J··~T~;(I.~O•

o V V

tr ~S<;t,.;ttf~H l'+i>'l ' + lol \.IJh• <!'t)IJ ~OJI f '¡ 1E"

lt .. rr 1la rn J~<·•l'r\ l(l '' •l~ •• •ti ~ • ·' ll d·• "'<~l•'

CepePdlcndo de SJ :::olocadór. a \'egetaC:On :x.ece ey ... ;; .11 "'o, o d("W•rir 1'1 v1u·1c 1 idC ;l conde q.~erar"''Cs.

Por eso. en areas donde I'IC podcn cs p(lr e• \•('getJc ón (:)1'")()(0(hE'I (lC :)p(!l;O~dtl CWddO, ~r ::rt)(' ' tlii/QI (li(\l('lié!

es en el ::>!se que- pe~rnlla"l t'l o;lso :::e ac;utJ

~::::;:

-~ 150

•• ,. O( ••

: (t"('f'l

>. • .... ''" ""P •b

_j ~.J. , ' -'i ... :u : <.

.ü 11

)orfJJ

-l!a;,o:';!r.r r !'

ft oJ .;.le "' :lfl

1.111 .¡'o:\.1

<;_. .... ~· rf\• 1 ,

Page 143: Manual de Vivienda Sustentable

A1.;;•1 ho¡_~y tl' li' .,:fii('LCior· ·r ,l wge:.;dór que

(j(• Jllll!Jt.'!

Para es- ~.-r• f • po Ot! \t ~"'taciór QIJe '"'J~·j er e ,<I- :r \1 'l·b 1t .. •eH • ,-,..-,,ao'SftK.o·~

.~.1 SJ• y d (:c. te u~¡ ¡¡,,r \'f'll· lJ<..ón ~e ho;a <a·

CL.Cif~ J (: C"<' fo! l, '''n \-'CfHII~ h.K (1 1CO SCT.

bra perc er in"·· e·r:>, e nr·lo h.x:f' lrro. pierce ')U'.j.hc.,.., d·~••·kiOJ~"'. :r.r.t)'.: ctt-tSol

Es rne)or :::•.1e kn clroolts q •• ~ !e (_·1 jJr- © se.u :e J zooJ, e olc-P :ld.pt.lC:Yi, y.1 ::ue rec ... erer r"e-.oo ri,...]'J y r""'o111C:ri

f")en:O.A(C"I JII.I.J( lfiWJl' •U'III'I.o

o) Ubkacl6n ,.

A :- :ry f' K' •:>' "'1]'1 S '.tct'ldJ:> toe~ r>i ·1 o.,, tl.J~ \4! Ulrd "N.i ¡,rióc de ~,l :>.

r~T1e ,l"C'l' J 1 "1•1 JjJ~).

·.·, j 1 01

\u .,¡, ' 1)

b) Espacio disponible

ft.lgJ1" c1 olt \ :.r•:-d f ·s q_¡..• :·t'~. pe· ese, "\Jy ct..e s.cber c .. • •~t>·f!.l(. •n <<!'il.lt >'>~~··d~·:y._

' . '

(]) •

11, .. ,;, t .. :>l., ·lfn q,o'tl-\ )(Ji'l•

l lilf!o)J<q_, o· 1 "IJ 11 ro;

lita de- á·bc ~s. 'ec~ ... >Jcs O:st'a \lc'1-

u,re¡·. s-e nc V'¡'(" 'croq· fld o uxto c"--1 1

bol-¡ J'll desc•I:Xi6'l C01"0~ UQJ efl(•'

º QiQ.: .·.· 1 .. 1 • )f • ._ .. '

1 l•l<-. ·-\ •• 10: ~ "'

..... e • 1 • ·~

t IQ1'::.-"(;(H''JI.i''>t' .. (O'Vo!'

coo~1:·u

t ro'Yl: . ~co:>nfl;:o :· ... ~~ r.~ ¡;.,)fo!

¡ ~{l:i~t'! o• '·l., ti'! ~~\1 '•1 1' 1 IJ-J

\';1;~ roTb es :o..,Ln~ r1111u~o ·._¡f ¡, , , ti

.,,.d.,, , , ' ·-1·• ·leo <;; 11' \rA )( <1511 •

\1 ~ , fdh'.(>.;h. ',! 1<'1:.0:: f<l ""O:: W ~ ~ ~~~ ~.JI

:)j1•1 ~.JChl t'"IJ "•1" ~!' l'!!tQf"li"rd<.~ ¡_.:)caro

r~··• , ~:l ·• ,\ ,.,,,, ¡fa.!

'hl •-'S •.-h•t.-ty•,! '" J

151

Page 144: Manual de Vivienda Sustentable

t.;¡,,,,

l.ll \ , .. , ..

fo *: 01.-rfo~tl

h'll"'O

l ~lh.

"

, ...... ~~~~ ' t~"- .',·, t rút.r••.' Y. • 1'.-.:.u~l'-:~ ,., lh· \.

" ,,

(' 1 ol ... ,,(

i'·\1 ,,. t·.'·'f'•' r '•· ,1\•~··' :• ~ ,\1 ,,,

"''*. ,. :01 ,, lo• ~"· !·•

152

"cnb·;:: l:rc!f•:: •i~'' ,,,...,, ' N hl :c:.r•(:.· •. .-;;·• :: .. ,, ,\i·":

Tana~o ~t;¡· ., ~ •''"•'" : ':)t.li": ¡:t'I WC • , . OitN:<K•~h :::v>P ' ~. ' ' ¡,,:

'.(IT :;re ~hJJ,,.:~c t •• l··\ :.t.~f!.-;.: (~·. '· ... ;,;,. 1 ! J ¡\ .'o•l

•· l'Ct.:·: 'r:.: •. c"n j .¡j1,_¡('Q

:o .:,e -1:¡3 ~- ' ' l. 1 ,¡,,¡ .. cr ... -o~:<i;.): )'• 't,t 01 1 "J(I'Il

1 .._ b. ·:IC p:-..:1: '1)1 '' ... ,,. " ¡ Y~:,'(l.', 11, ;t •'•'( -;• .} C.t.,}'l :¡¡••:r ¡• •'c .. •¡¡;,' "

(:.,trdc .i'l'i.l' '•·· ••• ' k•:o)l ' .;.j) :-.l• li :<'u·, ;d (• 1 '' ' " lh .. , .,; ,. (p t):ó ~" ll•r

'1<"1· ,, li;;o: k ., b!t~ l \1 di .¡~·:) K\.o~.:<IJN',.•"lo.;l,''*;;!·í!l• e•Co;,·:~ • tí11 ,, V .•·;•) •;•'t"f• '•,: v .... 1io olf''lll' .;' "' o •1• 1 (t) elfo'.: r" ~i•. 1 ..-.1 J \ o~ll ,¡(., ) 1 h:e n rto!.'+ ¡ " ' '"

Page 145: Manual de Vivienda Sustentable

'~" ,.. 1 "1 ·~ ..o'f:H '"re •j ti' 1 Vr.- " \(11 ¡!) t 11 "1' r'l r., ...... . . . ti'.

: ........ ,.:v-...... ~ . ,1 \•,"~\.~ •,\11 -•'of'ld\!~1' :i\.~n oH,illl'\l!.o'C'!oJ ;1\~t')'l •?·····1 ,,, ., .•.. _¡,, 1

Lt• ,,ro rut ·· o .fe•:! .'.it.;•t:! ' '¡¡ \ 1/1\1! ,,,n.ll'··' M~.Jo

F:-.l.tj· · llio .j t!I•J 1 U" ··n:¡"u V \XI!;) ·di\ ·IOJ e :tJ C!il 1 t• ,!ji"; 1 ¡,,, l'h'

~ ¡, j!J.-J 'fl ' "'' :.: lbjt; t .. !~~~·., ,. "' ,.,-,, ., .• 1 ~·(' t!oEfll :ló1; 11 1'

:."flc'('ileio!r •:::(~~.,

'" i:• ~: o\, 1 '11 J, 1!10\1 •\ '(11\l 1\0:.f ' bli> i.ll.,:>~trrtl·.,,f.IJ·-,1 o \(llll\'(': t,o ~.•t

1• \ ¡¡,}•,,, " ' i•"llo1o\' 1 (rv:-••'. •1 '•n•n:.\\~ ....... l/.'1.'11:• 1 \.\}•l• ' •;lqr.::

111. • ,, r~:lo• Tirnan:: ,.,,: e l¡·¡' •1 (:¡¡·oJ•

r 'lt• •1 ~-~~ ' ' ¡tq 1 1 • • ~ ,r-: t-cjl w.lv..:''.:-11:. 1 IIJ! J·Oo)(.I-;Jd::.:J

~1 1 :J. l o 1 .! ' •••• 0•;:-·r:)~ ·o-· ~·- ·, [~t ' ;) 1 ~thhr ,, ,,. 153

Page 146: Manual de Vivienda Sustentable

154

'1 • 1 :>!'\'• 1..e ¡::Jt~d~ .,, i"'clu • .a!g .. r ~s · .. .;ttiedaces da ,~· 1xilo:•s 1 .. I.J t '· (.)lt"'lo v~·c"l·~)~cl(O" I ..... ~clór.

( 'lo! ""'a 'Wv' l""l!.K .,<!,. \•a·iedaces C!) ~:os árl:o!C'~. h i',!' qt.e : ..W'.td' :>HJ ~t> M!

~0'('11 f'lt Uf .t. c:l f"'lJ do.-1 IJ!;& e1 e qJeo .. ·i\-·ifros..

~~ ge•·e·al. pa•:H:o;c,x_lt-1 nAfbo: 1 !,l'll,J, 1~., OCJJ

:v'eJ 1b::> ce vegetadór"'l q .• ~ <,(~ qult·l.l l ~.;••p• P1 it ••·•

vk-r~c.l. se de-:'le CC"lJ.Idt·•a·:

• Ct.in:=>ot?ce·á ::t..#Jn:oc-- p.K fli .. es t.!;. • C. . .:ln: ¡ag ... .: ne<t. s..I.J tSI ts li'\J I)Ur t.a :1 R -.ece-w:.a .,.,,._

ctlC f ~ wrd nas Cf.C.f r·w·lf're·bl • Sise:ie~::lj.2o-o(pu.toock"f 1:tll.v l()e;>ende"IC:>cJe

a or e"'::'ltC:.C'"' • (uá.,to Se ñ€-Ce.>i·l ... 1 CJ'I''I.h 1 r· \ r'WCO. '11 '14-!r ::>ara

rr~ro.es :x.estc q '"'1 <'e<. en J 1 S~Jfll 'lt,,~

• he .. ..se se f'-.Jt:Je pL'!"Iitr'tv::;~''''' Ó'l PJ·,h~lno.,• w:;~ f"'Op:c grooles.r'rJ~J es, ·.:~rd. 1 ·a: e· ).

S no se l :!"le s.tlke'lt(: c~p.1do. un\• :lp~ ·o11 ~'ltl l~•·e· pl,t"l lo1S ~S Id s.igJ e"tC·:

,. .. ore: -..·e·~~ ~k; ... ra-s ·ccc-t e,.1 de• -es S.Cgl.l L• ~,, :ica­::lór ce , -ti'Oh

Page 147: Manual de Vivienda Sustentable

Algo'las d~ .;:. decisicr¡e-_:. qt.e $e cJed"e tomar. se;¡t:n la ofie-rtaclón de las are:! S hbfc-s. soo:

o: \'~<9~~16'1 f.'<!C~r.> •lto!' 'lo oloslVJ'd 1111 Jl"'lhlcitn al 1lfto·

:1: ··~;¡¡etJ(i~h ~€'qt,(''t.) q"e(lo Ql>sln.~a b ·t.>T· 1ilt•!o :. ot~1o'.

m J.:ool '1'1{':: ar..;.arl .. <ifojli~. l)l..c-:ie ~:~:il• at:.rr¡::añacc :;e 01 ~~~~~::;;~~~~:~~~~~ - r-"

a1bJ~:os .1 :r.Msci:Jr.:a~

pe(,~e·.¡~.

ilf~\I>I:~UCI "a! p .l"~'ilí f IJetucihs N

2. :t:..- Te1l\:SPt:f Tlt ilb.;>;

t l\¿lt>M ::.;.')~l".i(i~

l~~ ~!',)(i~~ pl..e.:(<'l ( 0" t:id::6

~PN\1\IC$ ~el"'l))>t>!t)

Oñentadón 3:

a¡ ~·eo;¡~;.::ór Cil~<~c:-::~lil , :;cq~..e~a.

b:• Át:JO tro."':lil"O P:''e"M, e:· ·~r:;o <1· -:o, rx:•.:nr':"

• 4" ' 1 ' 3 ' ' • ' . • 2 ., L. • !

1) ' · . , clnMio ' J.:t. )._ ,, -·

lt'!

I

Orlentllclórt 4:

G) ·:e;e:ael:•Had .. CI'o .;, ¡:.1'(:u; r.:. !i) /.,~~~ 'l-e:;..~,r,. ,;.,d;.cifol c. 0 .(r!:ci C'i\I'.C.~Eii'-"0!!.

i 8 ..• ¡

J

l ¡., ...

1

:lt 3. C;-b!as p:o•J ~EPiiW

:il>!~> t>>.'l't~f('i >ir ii':Cr".lt"'PIIa \·Er.:llil:ór ;-:o iL.n·h~ió'l

155

Page 148: Manual de Vivienda Sustentable

@ 1\\f, p.l·• l

a! Pavi .. N·t¡ ;:> ¡ :l ' l rr t•,¡! ,ll .. l l '

•••• <J.> ·:ild> S

E+--f---+w

... 1 ...

• .. ..... .. , '

Adoquln (06Creto P4:tmeable

o "l'·'or:,tYt•dt• '\·,, •. 1,.., ... ¡ ·•dese1 es:e~Lrt::

P\ a .... f •1 ': ,¡,j!i\t VI CC·'l' ·U\ttJI~I' Sil' I' IC\:1 fc(1CiOc1€:S

yo •• ;if'SC'i ll(\t•<,¡t iO 111l ~PUl P J':I OlfOS LSCS. Ade ·uN •. I,I se t~c. én el(; 1.1 v('ol•l,•rl6n hi.lyQJe l1a:.e•la :SCQLf'l '"IIJS t 0 1'\"('11(1 .. 1 d l! \·~S cel :lemp o .

156

d} [lrtnPr' tC wm:)ll"l1•·1l~ 1;;:. e''' 1,1 •,•.vi.._ndd

m ... re para P'Or:ue<. ón d1• t i n ertcs y sC'm h'i'ldc dP p 1n:Js oc on· ,JIIt<.•n:a.

e) Á·eas C:lfl pN'Ill 11~ 1 Jt·r\t (.( 1 ~;· fl· •M ~·•·Id' C'-'e e .:qua d· · 1tN• "· '/<J r41 ¡,, l v .,¡~~ndJ

/ \ho.Jr , 1 l<.,, ttllO\ Id ~ gl.lerte $E> .. dOr1 clr l fl'kt l..ll . ~.•n tJot~d(' ·•~;~

fí'!llU\ (~lf)O l'ltt .. e.J! OCIJ :1e-~e·

1 .¡j·.· f""''d

Page 149: Manual de Vivienda Sustentable

Crecimiento o extensión

La mayorfa de las viviendas sufren cambios a lo largo de su vida útil, por lo que hay que planear y construir considerando una posible ampliación

sin que pierda sus caracterlsticas.

Page 150: Manual de Vivienda Sustentable

111\ \!Y

\1llth l~ v~~es !'()es posio e co"ilftli ~ la vivierda de um se a vw. ~o1 (\o;o, ;·a CJ<' <e oc.,"" cófJ'O Vd J qJl"C. I w :>t.-ede"' r. e~"ear .:;s ~f1.:;·ene-s etaD.IS de a <:c1SUuc::ión. A 1!e~ <k'~· •1 ~z~ es · rr.p:>r.aru: ·ecC(darq.K!a:::a ·:h·lc"""da (~!S t.f,Jc ,,, •. í t"l.f4! S<'' aD:>~

,.'# O'IQ\l ,.c.n-.a' SóO\J'leje1rpk;.

...os e-s !lados b.hk:ci en Ll p·Mera e1a~ deo !.OO(JJ.teCión "1 ~ \· ·N'nl'i.t \oC"" ·~~,.·

r------.., JD 1

1

;EJ~ ¡

~j

Er a siglien•.e e:.;pa CO"Wdrro~ :::os haoi· tac:ones M.1~.

J~ 1 ¡, .. ., ,,, ••

if·t'l' "Otl'1\"l;id:o • •• t ~toti.:tt•:xt

1.1:;.•·· j\t!! ;f¡ hv. ji ' <1\'11/o .. ',l.:~

A:u::iee.'W'•'/'J ::ti'JT ! í o

158

'tt~St.llll

~·· 'H - .r.in:tb """~(•.1'\l J"t,.

J.ru :;\'t'•!~t i:'.:J •l H ·i! 1 tJ

Page 151: Manual de Vivienda Sustentable

t r 1,1 oiJ"'hJ ~1:,1 ,n CO~' f'"'ZJ a CO"'!St'l.CCiÓ'"

t01 l.l, l'S(,I C' ¡,

An:es ce .1s ~ J • e"~h s h.Joi·:-,clcf'!es. r.c' ~..i­·no-.; te>! h ••. ·K:

--- - -- - -

I"'C t.. se si ola1ei1"l'OS IJs l·vn!a -:lo ·~e:: pi!',) f:l ~-~~:: ... ;;do? ;un·t'l.lr <:tro oisc. si~t..iencJ.:> el rnl MO pr .x:eso.

159

Page 152: Manual de Vivienda Sustentable

De IJ m r;ma marer3, se :ll"l::f ¿,, as i r-.~ta'acior.es. :lor e. e-rplo, c-1· . '

/'''''" <""" lf,d,ll"l ··~c.r<l:('l'O~

<tu 1\ lfl,, :o•·n el t'\f 'wt·•r l l;r.n-t.1

•ll'loHJf .,...

.,.....,, .. ~.~··"'-' •• h''o 1otollll.t\"'t •Id~ ... --dJ

~t 1

160

:;.."<"0' ~n ~n.xc ;:(' H" uJ o:o ~ 1 t~:>~d:.ad ;o:..l r.a(lt~a. :. • ~s t ,J "''J

\()lt'"'!!"'i'Q~ t '•I)S 1'.¡> lt'C+0°U,

t l¡, Ji"r}l..ej f"C'rtOH'' .J'I•Ib,1!)

~Vrcgadafc . ...o1 re~8Hl, ief.'.!o l ~f<: ;· N ·~..._¡, ;-•J~ .,. 1

·,colrdc!pl.;.\>

11/ 1 ~~~~kl ;>

- !v,,,.,..,,.,"'''l'<) , ... :lr.aco r~i 1,.., .... 1.

~C.t«i!. .. t t :u 11 ::t'>J ~ ·:~~ ....

i l;t ·--~~t-("~U.I ~-":'l $E'~ f:'9l) .u-.c:..aru

t ....... ~

-

r ..... .:o );"(911 TOI b

,..,'(:Jto q • V.·.

~· ~

/

Page 153: Manual de Vivienda Sustentable

PARA FINALIZAR

A1o·a .,,e•e1·oo; ~l~ur.os ::ases dC': viviei'IC.'IS Ql.lf' c.c·~ro, ,..~ )1' ·il mcrodoloq'a e:xpJe:s:a en e5te "l"anva;, Ce-ro\' ncs, a v •/ende :ort-J., fo•1• 1 de UCI.ICrdc COf'l el el m .. "', zona gE>OíJ' 'lflca. fl"'<1terial~s. otil1ntaciór. d st·ib~;ciór. asi como lo:, .)o:pc~tos.

c•J tJ•;.Ies y sociJ €!1 cr ~u (tr,ocz.

Antes

E"l f'l pas.~co el d ser o~ I.J) t(J d~ '4"t h.~ u .1 ::>. rtl· d·"'f

c:prO\'eC'"k1mfentO e~ lo\ ffilllNkllc\ d(.ot IUI")J' 'J \.nC Ct ~le

"""'""''·~ ~~~~~==~~~~~~

se V' liubilf' <'f' ~ f'O"oes~e rnJ·c~ ;w•h:f>\ <~ .ldtl{'X" e dP' s.i <:ir, XCOS 'l.J"lCS c.l e-Kte'-01, ·'-'d':>\ ,tiiOHOh \'C"'I~U para ext·aer e- aitl! :::=lk."f' l ~'. con IM'I.:»Y J\ l .$ rii!'IOI(.Ji ~<>ro\ de .. ·egci;KI61· oca. pa·a propk: ., ~r¡•b~~t y v.·• 11 ciUI-. C'l'

lO> es::>acici in:efic#~~.

Ahora

Acua!mente. se h.1 percl do eila lég ::ay existe u"tra p t.rd idod cJt; rxnrt ~iOflf'~ ~rq.1 rcc6dcas q...e ,. :lda t e"en qJe •-e• (0!" {'llucja•. cllra. Ol'ier~d4

e ónyrrater zres.

Ceb do ato> sistetn~ de ca erac.dó., >' al·e ac:o:J dc'\000. !K> "'<!.1 ~".dr;bn.tdc ~ sht(~'Nió ~\'OS C:)("'".C la \'ffl:~n y la IJ"ri'\OC:i6"ll\lil.tol.

Adc1""l.is. la moor..a::ié., de ma:e·ia es 'l.1 p"o-.-oca~o 1.3 Cis'T'i'l.JC 6n de: ~.ow df\ na!eriates oc.:t es POI 1arto, c-1 dis.tilc de las viv;e-r:jas ac:~.o~.-k-s 1'0 otx-dece a la IJ(•~t.Jf\'1:1 ~C' comocidao ... ¡al a¡::·ovecf"31"1iento ce le~ IT'C:te•i.!lcs ce ~J.ga·.

161

Page 154: Manual de Vivienda Sustentable

111\ \!V

<"1•ll<" •'f'nt lo•w qt•~ los vvierdo; J':::-cadas en e OJ'IIc bl"'l QI.IO df' 1101'1('"()' son e;em~ pie d~COI""''O ihivenda IC"S.pú,,d·a.;)unest IOcevidd loe 1,

to; :E'tho:, 5011 altos>' piJnos. ce re s;;te11as de te-nado a:::oyadas sobfC viQi\C: >' f'l"tcl'n;¡do de n·.ace•a.

..-,;b"-!J~­

t> X i'

;,~.:~ ... J

162

\) 111·~· .. (Jt\llttrlch (O' JI

Ul;.l-f t· """ 1 -e

la cispos c:iO"'' l"l~ -w tkc~t.a usa ~Oeset··.~···t> 5-0·

bct->t r 1 :)1-t("'dlcut conecta l.ud s:i'ltas t-at: tac:Ofk_~ :»Sa"ldo cie-tnl a e: u a 1' .-1\!.t llego)(~ :1 ccct\a coloc.a::ta al 'c'ld:>. N frf'f'i~ sob•e LJ ca te-es2n lasa a yelzag-1n

rs:~aK:xxl 16-lp ~)1 ''h·•·-~ boer3;.-e-?ti ac:·6fl. l~

* •

A.deT.Ai. lit'ne en sos :x..e•· :d'Sy\,1-ran.t mc~.ll'a~yde­"1 ts de n1o.eocu neoc ás :a hl'tho\ con bdW<Je -r01:e·os decaly;v~.

,,

Page 155: Manual de Vivienda Sustentable

--------~~

-'Ot dia es neC:('o~iJ'iO d sj)fl~• con p'I'IC r,.o.., oc su:)tcn:ob l'oad y at.nqJe no t ene c1..e responder a formas ve .. nác¡Jias s' p~.PdE? • fl'~::>mfl il<~<>

>' puece ser 1..1'1a propuesta c~eatlva y co.,te•.,...pc•ánea. btO) .;_e· • · plo~ if)!t:'r'lt'lt o•~a!es , .... .._Jes:.an (l ~gu1as v ·/le-ndas con f::>fmas rncv¡:clc•as '/ ouas con formas trad ciCna~t;.

Casa Magney de Glenn Murcutt

Esta :ise'iada para cap:-J·a~ 1a IJZ d· ·1 ~o·t t" r"''f d artr ~v 1 "90 techo y gc.t'ld<>S ._ • ._1lti!r.a~es. la e JI:: ena e1 fo-·rr:3 de v· ~ "'étro re-:~e a-;t.a de 11wl 1 Q' Je ~ •;?(i<la par.J IWOC'·c '! I')Jf,, S.J e~· ~~.)((ió"' Stll llCui.Mdos :le 'l'IC--tol c::;.rruqado y p::rede-l de lad· flo e"l e-1 nter :>f a \kn eii•04J· ¡• di IOf•-•t· t ••<'lql.t,

., lf'"'ll) f·l•.a 1 .. :"'Ido::~ q...e 00"':'\ :E b ~ ··~l~ ......,.,<!!<:' ,~(, •

~·dttS.r H t"'( .,. .,. "' w 1 •t>

Casa de la arquitecta Ttna Vob rc'<htrwJI.d. l·leiTilri.C).

Tie-ne Ln 1ect'o cor 66 oane~ so1J1e:> O"ier·tad·os hdck• (>! Su·O('I• t~ 1u, · M.lf!l e"t<"n J

tr.ld tCk':"' arqt..l:eclón ca local, "1 tlcmoo Cl••<' J ti iza a energ·a 1ero-:Jole.

~~ ·"' 1• ' -, h (rl.,l »oJ&o:l

"'"' ........ ,..

Casas bloe<ol6glc.a.s (Grou-rt•eq l'.tct-l:ecten E1' le t-.e-r Hc­l.l'IOJ)

~s· . ..:.s Coha~ re:.pcnce .. al ::rma ~· su ertcrno. ~1 :e;ldc ~e Of f''"IJ 1 '~ ¡~ p.~·~ <J.,,<~' f!l kKio 'rr·o~ de La :;as.Q.Los oaneles IO!:o•,'O'IJ ::os cs'2-n oricrtacos a lado Su• pa·a recoger la ere'·

g'a sol<l•. La ba~e oe 3dr 1 o~· el techo ··ve•· de" e~taol€\."e'l l.-Oil

·e :K6•' con el t:ntor· 110. rriertras qJe el co!c• Olt..l del p!~o su· pe·ic• se· me-zc a ce., ele-e o.

Estas ";..;.t."f'CI~ u:'L~~ r·• 1~ PC~CX CoJI• ,lb,y c,lt\

'ra:e.L.H~s )' tecdoq~ 0"0-

pi(: ~rdc v• ~tilo :;eVd.l "-\

1en1Jbfe E~:o d, lOf'IC ft"'..*d .aoo

Lr"d cOM•'\.cr.O.-. '1 mJ•nfrl~

miertode ba.o i-rp I<"IO ('''e' l'r'!A'I O ilt"')~"~IP

_es e.e-rplos rep•e ""' .n IJI'l C(lll1h'O H ~ ft)'fn,) d t1

persa• ::l'.sc•).cr. y const1,11; rescatcln<:lc ('n ,) gunOHd\0'>, marcr1,1 .~s y rr(!d!cloncs ·IC'·

n.:lc.J !as de- cc"~sttucc On. fn Otr::>S c:e I~ IIOCUC(\"l "lJf'·

\•05 St~lCnlJS COI'SifUCiivOS 'f :::•oced!rniento~ qut! hclt..)'(\"'1

e a!,crro de encrqra. }' e- recl· claje- ::e nate··.a!es.

163

Page 156: Manual de Vivienda Sustentable

Para tormlnar .

LJ vl·1le"'da s...s.tcn'ablc dC'IJrt h<;:IJ!· TY\a~€-J~Ies. y s.iste'T'as coniiUC11\-os ('"'1 Sú dii:rlbt.< C1, ade~ de· anorc de et'etgía, e 1eclcla~~ oe dl)l..~ yelt.s:> =:e '•"E'9P'ddón r.-•rd '~>O«ie-a )4,1 ertornonatl.falCOfi"'~OO~P JTJt,~·a a(a~ ~!-t.'rda. .K\3 \.¡.~ er::ta d sehda co'lú I('ICS de> ~\oi~""~'~O k.t.tden ~/on'e-­m:·,.:,, ws 6C "'' dtcor~ll.l:c 6"1 ~u: lit.3'01'l40~de rr.ate#-.z'es ·~ldaco!: ce-no • t.va ce\1dr :> . .::"lCJc;::::. w.ade·a4 pu-nas oe <OOQC'-'IO<Y tt·l·eoc•os.

.o\dt"f"\J 't!<09 lg.N de 1\riayrad za lls~;t...lS grrc-AX

164

A c.¡~ w Jli &o como J'l moceo pecaqóglco PJ'l :::lcmostr~1 cóno dfe ten es s.bte-r .as de .lg.La. etVC":j.,a rna:e·&afF:.. e-' nenlOS y rts ducs se ~Pf<Ne-­ch.-)·1 (()t"X: •ec ... •W$ para st. co"l:Sfn.cckY.' y' .J"KIC)f\.l'r~o.l:' _t() d wf' .::id y constr JkL.l cn col.!bcr'~i6t'r :Otiles miembfcs ce a (am la. tJO "nt¿ncs. estu ck11 le1 y profesc·e.s ce la EscueiJ do!! A1qd 1 (-cr,u~•. A•·t• y ()i~f'-o cel rtSV ~.lfl PJ\ ¡\~onte·•ey.

A tr,avts de os e~cs que het'"ie-, ,·~to ~e l~..wa e ramer-te- e objec.-·.-o dí• t'>t<' t"IJr'&..<JI. <:pe es ¡:re.s.e1tar Jf!a qua ~('t:l.P"l(iJ Of !()'¡ ti\PPrtO\ prdct ­cos dt•l dlc.t'l't<) >' J consrr JC:ión ce; k1 v viend.J SltS tert~bl<'. nch •. yc'lCO d:ipcc tOS soci.Jie~. cd:ura es :r ecorOr·fcoo;.

Page 157: Manual de Vivienda Sustentable

Conclusiones

La .na;{or ::>arte de a oobladCr urbtn a o 1ural "alf ld er \' vlend;~s.

Sin emo;:rgo. cc·no se rnen(:Jfl(l (11 i•·icto <le este Ub·o. f'lucl'as de las vi· .. ·ie·1das t.lbilt'¿¡s c;, ·~ccn de so!uc or.es ade:uadas. E.s pe' el o c,ue se es­pera. a través de este :ex:o. hacer lo; éciceptos y ncc ones :.>ás:cos sobre las corsuucciones s .• ~tt?"nr.ables. con el fi1 de promover e~tos conoci­mle•' tcs y hacerlos ac:esib es .;, todo aquel invc t.:::redo en e <lise•xo. ccnst·t.c:::i~, >' 1.1sO de las vi·:ie•'das. Se pn?te•'lde qJc Mcdl.ante la ap ica­c :)1'1 de u1 olse'\c suSIN'taO!e se re\' ertar los efec:os "O::ivos de C0·1S· :rucdones c t.e de~ericran el 1r.;;;dio aTbien:e y qve propiCi3n el des::>e'· di( O de •e<~.;• sos y ene1gia. Aslm srr.o. se desea ;ue a ~ravés de estema­fu .. al se lmolencnten so:uciore$ y técricas que 1(l·..,·ore-zc:m una ·.·ivleftda cOncda; oora aka1za~ mejores condlc'on~s oe ha;::.ltablliCad. func :mali· dad '1· de manera lmpc·1ar.te. de sustentabilidac.

La u:irz.adén de ma·1Jel pJede pr<.M)((l' Jt tm:)ac~o pos t vo e1 la furrna en que !ac: vl-.11t?r das so1 d scñadas y edifi~ada:.. /J.. t·:.· .. és ée éste se offe:::eo !as bases para ooder carnb'ar los cri~erios • • .lti'izados ~cwahen·

te oara a tema de decislo1e-s er' el (11'\€'1'10 >· la constr .... cclót. A pesar de qJe ex sre un rrarcc legal que dic1ami1a dó1de se p-.1eden :::onSl11,11 l.; S \'Viendas. sabemos ql.e en ocafone-s los asent<lmien:os se rea!!za1 en lt .. ga·es pocc \!pro~ aclos. Se espe1a que este :e;k:o ay1..de a propc·::ic11ar los criter os necesar'os para entender que- h~¡· ZVI'tlS en las que no se pt..ede ni se de:>e CCI'C: :n,llr. l-\~emás, se pretende q•Jc med an:e el Jso del

fl'a''"'il se pueda fcc:onoccr y escoge· el terre1o apto par á la vivie11va y as cleci:.!o1es básica:. :;obte su C'iertQ.CiÓP y oca'ir.M:ió·, df'11r<> <le! pre­

cio. Ce lg-ual 11anera, e ::onocimiento de los dfferentes é'SPd{ iOS que

consti!l.ye., Jna ·iivié'r' da, .asf como S\.J dts~~lc.i6n (uncloNILofre::e1 os <;ri 1eri0s t1 o~nir de los. cuales se pucdar hacer c iseños ::or·eclos y ade· c1.1adcs. Es decir, esoo::ios bien iiJfnirados, vec.lilados. >,. cé1nodcs que puedan ;1 l'Qr)s'Y;·mt~ndose 1"1C':::Ia11t: una acecJaca planeadón. los cr.· tcrlos propcr-dcna-dos ldll,b'én abarcan aspectos ecor6n'lk:OS, que pc-r n ' ten redu-cir el gaslo y PfOj:: ::ia· el aho1ro. evl:ando e desperddo ce male1lale-s. y d sm!nu>·endc el consu,..,o de ag1...a. gas 'i electr ddad. De e-sta manera, se busca que a! apl;car las 'ecomet c;.clotcs de ma1Jal se CC"'lH'l.'YOrl vi•;i.end<)S ce Gltidad 1 corncCidao oara sus hab lartes. Ccr'llO co'ls.ecuenca. es:as viviendas lamb';h pJeden cor.verUrse en modeles. q,;e hay o l. e seg,•ir :>ar(l el f€">l0 de 1<) pcolación, ilu'Y'entando as· su ¡, . flu~I'Ci(l y r·ansto,m.a1'do .a futu·o el a::tual con::e;')tC O l. e se LE !'le de la casa hab tación, sustit1.1yéndo'o ¡:;or el de Ul)(l vk·iend<l SJ$lcn:abre.

A :nsar de o~..e es:e tlpc de vivienda es rnu;· compleja, ya cue ir · fluten rrt.:::hos fo::corestécnicos, su conSti\.ICCiór) ouede ll~t~r a h?nc· un imoaGo ¡ .,·portt~Oié' e'1 la ~o! d~d d~ .¡lea de as< udJdes. Pot ejemplo. se puede togra· 1rar.s;c·na· la isla de -calor quo::> se crigillá e1 · ~s g·anclcs dudade:. a través del use de viv e"rdas COI'i techos>' mJ'OS ··ve,des'. :\ !a

165

Page 158: Manual de Vivienda Sustentable

vez. se pu •• ·dc-~ C'v l.ir ln.,~r:::-oc one.s mecia"l:e IYI(>Cil"'l 'S•tos ~eflcil os dc­C<t!)!oc;ló"l y 31)f()VCCI"'a'l"icrto d~ tlgt.~ de luv a: e" ugar dí'" Ol.P ~Sta .,.~ cc'lCen~r<- ('n ~)\e J k-~ y e" el :::'rena~e de :a e -..::ad

Si b •• • vlv <.'Odd :>rJ<•d• ")ntr bui· :wa lograr L<U m<'jc• ci>l d>d dlovd.l J)atll '.tJ~ 1-~bitcan:es. es irrpona"':e re<onocer q..~e e se" "'.J'l JllO

nece-s t.J r.af""bff: ~·~~~en 'Ofna colect\ra .a t~,l'~ <k> i vd.l en

166

con w'iCdd, E.;. por este qt.e cons ~:eft'mo.,. que lo l rl' n~/c•r""'.)C 61'1 de lo.,. v ~·lerldJs., cr 1:::> lr~ivid...a. puede apo1.'V l'l'IJ<'I'o <ti ot~uo!k> de lci ce., 1t.. l to~ J'ba'lOS st.s:e1tat: C!S. Se~fa nJy i'rpo'1a"' t~ h~::t'r "'~OI.tl' q~ Id..,;. \· end<.: sos!Cf"l~:>ie e> pa1.e f1..ndamc1'!AI f'la'<t M ~~C'~iót· de ::i.ldaces y <orr ... riddoes S.Jsten:~

Page 159: Manual de Vivienda Sustentable

Glosario

A plomo. (ol(x-,u l r•i·,'(l' .JI' II'JfO. U'la tOio'i!ra,

l fl.) CCY''1I\.) O (loJ q·.dN e-!rmr>110 C01St~ Jctl·:~

r-p;J .1r tP " l.lll·7-ldór• Ot' un lm:r.r"'""ePt:l fa­

brla dtJ co'r un t t U\ 'd.l y .u•.r ¡::>e!>l ce acero o c l(lrnr,

Ab.stJrtllm .sonor3. •(·nOulMO Q,Jfl D'tKta d ·;,; pfo-­OJJ<.~Ci6" tl(>l1or >co r. r. ntlc ~,on.1 ~nc ~ :SO'IOfi!

·~ti:.:c ~·e .. "'' W',Jl'rlk..l••. Jr~ l p.:l'tC esre'le­Jd.l. <lt•·• IC'IOfl>:".l y •• n n-~~ rr(lsrr ti.-19. La

dt: Or' C(' II.J ot 1 (Ir 1.1\W'IÚ':!i

A<ondklonam5ento nwdnlco. v-- ildCÍÓ'\ c:e i- 'i·

tl'fiW. u•· c ... pr .. ,i'. -.e t·~tumttto ~ ·~ •m::ll•"'.t' k-"•roet-lo>!'Cfc~:.ara re;b ~ ,(oncldnw) t>ra. .• n•o.r'..r ~empesa­t~.o'!. ·~mN.rO. (j··Jdc> y el ~ .ert: oe-

JPir!Mior .

Aguas grl,es. 10'1 .-:. !9U~l (i~OMPOt los p"«e· S':l~ oP V '\1 .,.·\'ll"'ldl, co-oO ~ IJVadO C("' IOOli, de ~.o :u ,.l11:>t '1 co c.mo tic 1~ hJb til"'.tl!'!>de la ::asa.

A91.1~s negras. 1 as que- :'lrocedrl' dt" desechos or· qa-.!t:os l u··•wlo~ e de i!'•lf"".a L>~. ~rodu(id::;.s en IJ$ '"''l(~ 'lC r ~. f'O fe os, nob .Jdonoes o A')r <rli

i ·,:.l.•; rr i .JI(!lt: )'que urw:,~·, !.llcicdaccs.. Aguas pluvl#les. óS ~.¡(' p'o•;lf'ne'l ce 1;;. p·ec ~~:¿¡~

::. Ól' del d9J· <.h! 1 J•;l O 1 •II.'L Ci:.:tCI~1 ::lJe es.· C.IHer· S:)biP !(f \I,.I'X"~d-' dt I IPIIP,O.

Aislamiento t~rmlco. ( •lj-)i'C•CIId de CS ("', ;;tc-'i~·

les ce l'flPCíll· 1,1 tfM!l'l'iló•' e el .:J!OI ::or con· d ... ::c·ón.

Alta hlt)rda tórmlc ... , P•oQ!,.d.'ll'l el~ loe; !'fltY(>'Ia!es

de nn "llO~I h' ,. ~-' . ' ntll<''lltl 'd 'l ;f>•n<t Es de fnlciJ J)C"1'J C<'r ..;ll1l, OIO'f'.pe<'F-:o )'(30(1·

ridac téfr·~ ~ ~ ma t tl..il•·"i cu .. m:~ de -. l.t

:·.1Wt:n:1CI..l O~ (,jO'

Arboles perenn~H. t :'lt·t• ... "lt'QMillf, :le l•bcle\ <p..C ~ ,.....,. de-w. """'y,.... :t ~:ifo1ef' ~ r:­

-! ~ ~·.riP '<JOC' t tri'o.

Arquit«twa bkxllmlitk:a. Otw.-N ex «J Xacc­'leS<:JP ip'J\"!- '\.W' \C0'111 "ll"#HI-nál:i(~.

'1 ut¡UI' ..,-¡ ll"(UflO\ d PIYI'tAli t::d. W;)<!!il~ clór lk.va, \•1(> ·•<»: P.l'ol dl~l'l"'-r. •" es mpar· 1!:-> ,;wro'C"ltdb l! litCr l ~; l rto:i .JC..I lOS co·,s.t, mos oe el'tf;) ·~.

Arquitectura vernAcula. np;, di' a•qu!•.e(.IUid t¡.Je

ha sido ·eJIIlil<lll por lo:. Nlbill 'ltc~ ce- u1a 1e .. g1ón o pP.• 000 1· ~IÓI ICO OO!twnln;)do u: izfl"dO

('l CO'lOC!I"l)!CI'<O emplf CO, 13 CXCC1iencb de ge­neraclont"S ant('¡II')'M )' ' ~~~""P'llació'l. Esli:!

:·x de<:onsu~.~<c+l:')tle'»t." t'C t(t'>df¡ '"O'l m;,w .,.. ése ~:::onib!e~ tTl d u ·w•no ""'li'J ~•lO

Asontamlentos.l!> C'l h .. g .• , dot•d,... $P es~~•b!f'C<' JI' O :¡erSQilJ O U:'M CX)W,IIi :l.1rJ 11 h~r'"fllr'O .l',{'ll:,l

flliC11lO t.:lr"l"b {:n !)UtCe f\!11'r '~ tll f •'<)Cf'SO 'll·

<i<ll E'n !:t colo"li1,1ri~'l Cl(' .f'll.' \o l.lHOnlU'li

da::!es C.JC '<'SUI:J· Aso!eamiento. Ca'l~dM:I t~ t•nrmll '!.."'!,y ~.e("ibic<l

OOf 1,.!\.) ~1,.pc•f (.' ;> •UH•l. 1 r IT<.1t' 1/J Cf\ fv! ·~· ~Ol ')())'t- E'f' t<>¡:\rlq, -nti"IIO'I'"i O f.<tMiCri'-1

:.w'"lec se~. un t~~llbic "'' tr,.n·to_ Atmosf6fkoilS. Xlr ~ (C"'C .. ol"t\ C)if' fWM<--n·a "

:.111»<1€ .w._. q..c "«»'-' LJ 1a.1r.1 ra: xidJ <O""Je

.J:.~J. ti' ::.J•"Yo J • ""(W'to h.•J, t~•-,p.:i.lc

P"~é-.y•."t..>lo:.d.r.l =~. "'":m,

Bajareqvt_. 3tle:; e ffii.;'OI O'"·''' ~(:((~ r~•'o\M"·

ue~;;_ lt:::s con =•~ '.l'> y bJ• "·

Bartovtnto. Sel'liCO :.or:•a·o .,t q JC' S.i:)Jel' lo> •:1rrt:::s do'TIIna 'lt('~. r\ dC'ell, l¡ ti ft"OCI6n de~­

de- IJ (l.<l 11(:9,_¡ d 'viC••ll.> 6-lodlvenldad. V tu lec ~c1 d(l for.,..l!l\ di' •;loA r.tre xo

pucd(!n Of.'S<J"OIIJr cr· ,,,. íl'l'lblcnte r.a:.rr ;;!, ccr-::> pl.)l'ta~. t~n m;)!(l), <r~h."roorq:l-n 1"'lC'i '1 e

l'ra:c-fi;,l gcr'~lil:l que 101 cun'oul'"·

167

Page 160: Manual de Vivienda Sustentable

8k>rrttend6n. lrf'trac_ór de~ de I..MI y N!-­

(éUi)a a1 (9,-.) $\b.e-t"f~OCíJ ~n VO 1<-"fiCI'IO

CalofllcCión. Es \ lnQ forma ot' Gl •r.$1 \ización Ql.f' consiste en Sllt sfa<e• el ccuiU:>·iO !t.\rmlco Cuando e;u~e u"\il ~dd.) cc·p:;-a1 de u cw. d\~ hac-•a e- a-n:>("l"'tt', 'Yiedalltt 1..1'1

,\pOI te calór 'CO Que ~IMitO 111'1('1 te 'nf)C'OIV·

ru él'l'lb:cn!t cómoda; u~ ~1.('11'<:0 apahl~~ o

"nf'f;a'l smos. de-slhados p.lrll ..x1 fl".)t•• ur

l"d kiO. Capa vegetal. C01\j~,¡nto de pl,lnlh~ que ~u1g('n ce­

m1 "'!(!• d esp;~n~.AOfa e""' d,(~ tes MeJs d~ l.l w­l)l'ffcieck .,1(\ U'flt'f\C. [l(r('( mtef':o<k! tu pb4

t.» SC! ~a 11 fbno·e-s como la le-oera:va. la ll\,'lled3d, los vlrntos )' el SOl.

Celo~la.s. EnrejadO de Wst()"'( 'los de 'TII;}der.a o ck> ~ ~ ~ pone('('I\M "'-.,...MlMoe bs t'dl'· Ci:>S f OliOS lli..«OS i! 'lá\ogo~.l~ólra que li!S I)Cf!O

p;,~ cue cstóu en ellntcfiOr vl"'an sir. ~vl~ta1.

Cklo d• vida.~ el p..n:o <k: vil:<~ de' ~'o .wt'ben~t'1unfOI'<eP".OqJt"" peur :.~ ""'«' • el lmp:teto <trrb~flt~.~l o(> las rr..,ter .¡~s Ofi·~S ('r un IX!tlodo dt~ tlrmpo, di!W~ sv cxlr .. '<C'ión en

1.1 I'IC.Il.."clleN. ~\:d C"Jil! 1(-<;rcsan a el'.a tQMC)

<~Mocho. Ch~ulto elktrl<o. 1 ~ una se· e de elell"IC'ltOI> o

rorrpor'lenl()~ CI~Clli<":05 O CIC<:lróoicos, C:Ofl10 ·ctilt('rc•as. lr\duc:a:"C•61. co"'den~dotes .. \JM:é\, ,·toc~poslr.-m eteorónCos ~cYl· diJCtores. cor'«tados ctOOrlcamcnlc L'll~'e sf CO•'<!I :>ropchlto de-geoew•. trans!'!QtUli,O mo­do ~car se"\Jc!s tf«t 'ÓffC.M o e éct'"cas.

Color. Scnsa<iOn pnxkJ:ido poo lOS ... ,., lunlno· ~m q1..e im JJrcslonar. los 61 g~nos visu.1!~ y que deool"'de de l..r long.~d de ondil

168

Comocldad.. ~ b c,.-e ¡:MO(k.(e bie.-~a•., pcw corsiguier l~ se d~ la a..rS('f'(la da mr.lesta• lérmlco, acü;.llco, 11.. -oí•l ltO o de c..raiQulc' $1"n· sac~.-. ~·SD DI cuerpo "'l.;.l'l'\3f"K>.

e~ ~Uitk~ :.S~ n'W"" oe- n .. e»,) Pl"1ir ~cual e! :.or,loo provocado 1:>:~ la~ fC\ v d¡)· d<.'S hu m(lf'.II.S, las lflffilCSl'UCh ,fiJS O 1(15 lndl.S·

ll~s rES'-Ita C:e'"'licio$0 p..Ytl ('1 descenso . .l ro. ,....,.iGKión y asa .Jdce 1M IX'fS:::ñ.n..

Comodidad lumlnica. Son las condiciones de ilu­m na:::ón (W~ pcnriten 1!1 Ojo "iLofl'raro leer o•· ~brr;. U O:nt'IV<J• VIl obje\<t (.Jc:ll >' l~p:d..jn""ol"'·~

... c.'isbo)OC.one! ys-. r~n ;~de es:~~ tlSi" CDMO poo<l'l l{'l\!17ar Cu..rk1v ('1 act~/lódd CO'l._.¡.

s!bllid::.d óptl~

Conducción. P1~ :::.K' lienoE>n k:» C.Jit!ftlOl CE'

uas'""Wt ·l't cale>" o la t>lectnctcSbd Cone-ctividad. l u d,-..!(>rsas e:.¡Jccin!.Oade-s. t;•l;'lt~ci·

ciad e· e <:oñ(lrr(tarse o ha::('r roM.:(O"'eS D ccr r!'(.rr..tdad c:okXj<a s.c <K·1re « Eco&ogla ('On"'() '.acdpaddad~UE't~UI"'.a ~iÓt' o tonjun:o da pobl(lclon~~ \Jr una espec.lo ;wa f<''<t<iOnarsP con individuos de o:•a pob·ación en -..n terr tOiíO fri)f_}IY'eni.OO.lil corct1Mc&Pc et"ll~ ~ a·qu"trrtóOCOS ~ ret.et~ 3 ~

IPI(lción cr·tu• ellos po•a pl.'rmllil fu,r>s de (i•culación

Configurad6n. O~eosieib-. dt-&1\ pa-:~qur <0""'­I#E:'O U"'ll (.()o)a y le do.tl· w Pf"( J a· fO'mr. y r.roplenades.

Consumo. Gasw· orOO..xtos y et'Osgéf"letO) cc·,lda .,......_o t>...,.. y soMc:toS. co-no • ent'gi4 y tg~..a, entcr'd(ordo PI>' corwmlr como t"' ne­cl'<:l f!e utj,,~( CSlO~ Pf'XIV::lOS y l>eiVic:IOS p.!lla J3lls'a:er t!L'ICI("S!dadc~ primar!Js y sccurldarl.ls.

COntaminadOn. A.ke·ar roctv.t......m:e- >f l)l.•eltt o las cc"lc'iC"bres "'OuNle!'S de u-u co~ o un n·c· dio por JgCiliC'$ o u 'micos o 'isicos.

Cootrol sota ... ñ!'<)u'e, el L-;~ et calcw ~.,.,a­o.a'lte a too.. .wrl;~:~• tr.r.~de u'\a ~u· '.!!, q .Je gP"'Crahnc-nte CO"l$1SI(! é 'l un co••,!u!l~C

d(' ele""''crtos ho·lzon:a'cs o .. -ertka!cs QUE;' se 2:r1ic:1....an rr A "'I.ll :> medn (amente.

COfwecclóft. 1',)rl'cx:wte er ur ~de.,.,.,. "'"9~ Oi!.1d O$lca. como masa. Cl(!Cir"cida<l o a'o:, poi <.:C'S :;l<lUlm eme eJe r.l1 ~ mo écvlo)s debido a dí(e~erOOSde<k>rsi:::!ad.Esld t·~~ Oeca­

bf eelapiPt ~n .. ddo.a~1eoa a ill\'C"'"sa. f ru;o Ce c.:.!or e~ prOIXl'dOilill a ,rn <OC'fic:ienle de co·we::CIÓO y a l.a di'•,((\"lCia de :em(Je•a:u·a

...,.,., el ilfe y • ""'' l.lY<Iocidod delvle..-o 3C~E13la (Of'"-\«Oón

Cornisas. Sallcn1n o ·.·olad.to r.on mooums q1.1e ICI'1a~ el l)oldC ~up<>11Qr <k! la t)a!td (IC U'l

ed hoo,dct>Jjoclelle,.>do

dBA. (s el oe<l:el ~ :•br..,,.oo di!',;. Es uno uniC.>d de ni· .. ~ soao10 meddoccoun i¡l;ro or("ooiOql.f'<lUI· l1l partE' ce I(IS ~jds y b~ rr J1J z tls f•e<:t.l(lr·.c;ia¡, Oeesu m.~-w-a..an:esdt~l me<IOón w ('C)I"'set

vlll !Oia-('f 1~ tos SO"! idoS rflás daf, n!» PQta el ordo. rllLÓilt>Or lo cual la C)(pcS!Gón rredlc'a en dBA es Uf'\ buen lldlcador (1(' r esgo aJdit vo

DeskmbrarrMento. *oda f"r<W'''"E.'n':J .. If'l <k> ~ 'o'lS13 P'Oc!..l(.ida por Ut't ~C'e'"..O I>· .I~I.:"O y ICI)(!n· l1"lOde lvz.

O•splant{! (dt M\ffOS). co·ocar los m..-os sOO·e

tn~ ~ICI!: a pan.· de u" :'32ado Deterlofo. Afflón y efecto de di!t~•Orar o OC'Ierio·

rarse. (Ül!OI)(\~t, mer.osceb.:v, po~er en peor <orKiición a'qol

Page 161: Manual de Vivienda Sustentable

Disipar. ESP3'dry deS\'.)f'e<er ;)S ~Jftes (Jt..C' se for· man ¡:o1 aglo'llert~dó'l de .w :Jerp~

Distribución espectral. Cesc11oc la Of'-t:r;¡·a ;::cu ª'""'1 de • . .m dad pn.~ lo'lgh.-:1 de or(!a de a .Jrl· d.Jc de v'la u~ .. nr oaci~"· ·~ n·:.s ;;.:ne-·al ~r,crw. a m'ltri!J'vr :':"1 je '1 \Jr[l wd (!e- ond>'~ ¡¡ (1,;1! •

(Jt_.ie• Cllfl'.dae- rac·c"'Ct"<.i.l (c•·~·g ·;, ·adi<wte.

'\rjo rad ¡¿¡'ite. n:~'ls!da~ rediarte. rae ¡¡(.ór} Duración. iérr'·¡;c qtlt: du•<'f alg:: o '-1'-e lfiliUCl. fft."

en··e el C:>""''lenzo ? el f 'l de ,1n preces:> Ecológicos. [.\?l'e'lsayprote;;;:'ór de la r.a:.Jtaler<l ¡•

del medio ambiente.

Efecto invernadero. Fenc':"'ler·:J p:,r e1 cua de~i?'·

minados g:tscs, que SOf) c~t''\I)CI'C'Il:cs de ... "la <woó~~ra plar€'latl~. ret!e"'er par.eCe la er-e-r· 9'<1 c;uc el St.Ct:) c"'i.é por "'.!I::C' s'do Có!CI"it..'l

::lo por 1¡; rtldla~ ón so!u. Afeca a todos os ::.Je•pcs :>!Jn ?tilliós :;.:::Mes da d:·nos:efa.

Emplazamientos. Oar a ¡¡ 'gJien u"l t emp::> deter· mh:;do pa·<~ la eject.-::'·:k ce a ;;o.

Energla. C<lpa~ d.;,d oaro realizar un :•t~bajo. Se 1nidé e1 jutio::..

Energla acústica. P.:ute de la 'Tsica <¡J...:e trata de la p·cc:ucr ér . c~r.trol. ~'MI""'IsiC 'l. recPp::. :;., y ;),IC :;: ón O'! lOS SCI'IiOOS. 'f tilll1·::1ié"l OC lOS t.ltrJ

S!jniccs. Energ ía rénovable.l:s 1~ eneg(a ::: ..1t.~ se o<t:deoede

h•e:-te:s ra~.•rPies vlr.,lafl'l"~'lte oago~oles.

u ·t<~S f):)J !a u ""'ié'fl.W canid.ad cé en ?r;¡;a ::ue

cortler€'~. '>' ot'dS oorcJe son ::dp~::es de- •e· genEO·arse 0 01 rn~d es 'latva15

Ene(gfa s<:~lar. Es ~ e1e·~ ·ll obterldo Mecl!d"':e l.a capt;;.;(':"l de ~ lvr. )' e c?lor !",...,¡. ::::,s pe·~~

Sol. Erosión. 'Jes!;JM:~c des:rJ:::.;;iór pro~.•cicos e'l la

St.I)NfJCiC>de 1.,n Cue•po ¡X:r 1<'1 ffiC{'~w CM~ !lt,.ll

~rovocadaocr age"~¿o;. 'lO H .. ·a <>><O'lloel ¡¡g•.,¡¡ o é a·•e.

Escurrimientos naturales o escurrlmlent'os plu· viales. ~s 1.:. pa1té dé <1 pu~cip'ti!::'ó•' (Jt.~ éipa

rece er 1 ~> con1e-1:es Ou\•ltl!es s,lperlk i¡res,. perc·;•·es, intcr:·r ,t<!ntes e eiin-tHs, 'i que m

gresa al -nu o¡¡, los :::ueroos oe .i!9Uil il'terlores, Oict'·:: de e-u a 'TIZ0€-'<1. es e· desliza"'liert:::. ·d ·­yen de ag·..:a. ::; ,•e uo ·la ~ dv af.e~t-ildt> fJ:>'

ob1e~ ,;¡1ihc:" ~s he.;;h~;. oor ;;-1 ser 'll< "l;:no Evaporaci6n. LS. el plsodc- emdc· i:¡.i::lo.:. g .. sc:>

so OE W;)\.J<l. F~ la tr<lsmlslón de ca or "''lid! re~· cio·lal d~l otg<uf~rrc ')2tia e ;¡ r~ ll""''t:·-e-·ote oo·

a eva;;o1:tcl61 CJti 'lea :1 ·csp!r;n~rla . Es-ta Cé'· (lidJ (le c ... tor dül ;:¡.·9au ::.-no derEnde de la ccwtlcad e~ JguJ e•,t!polooa, '/ a e ... a;;ora:: ór deoerde ce 1-'l ve!ocic'!d de ;;ire anti-:>n:~. ::?

SJ te"!iperatu·a í' ~e IJ pn:~slón ~are .a :::e-vapo• de agt.a.

ElCposición. Cola<:J• J!go pa1.a que rec.l:.'d la. .JC(ó,· de .1r ?.DEt'ltE'.

ElCtinción sonorn. 'f~u'"'lir· ::: uti!ix.ado pa•a c~scf o • il .;.bs~·don ¡· 1¡¡ dispersión de ~'"'~C..'IS pre<l.._.~ • d<is po· r •• efllCS de son do.

Extracdón. /•.:::dóo ~.e el<traer •:po'ler a 90 ' t.eri! ce donde eu.a ::a:.

Fue•H~ de so•,ldo. Pflf':: pe, fu1da'Tiertc u ortgero,

de agJr s::r.ic::.

Fusibles. 11 10 o d·aoa "·.a:t-1 <:J. 'dcil Oé 'u"•Ci1se. :::Je se cot:::<:a .:n a·¡J,Jrtls 1);1'tes di" le1 h stal(l· 'cr.c~ a!&lr ca~. ~'<'~'<l q.~e. c:ud•·do l<1 <.orri(:f·t~ M>a -e-xcesl·;a, la lrt~rrt.mp¡¡ fu"~ éndose.

Gannnci., dé calor. - , c)f'3 1t'!'é')Ci2 dé ca C( po• é

.::v¡¡ se v-e- f::a ,u• in ere amblo ce er.eft,;ti! ces·

OL' 1,..(1.} ·.cg~') de a Hl tCfl'l)e'rll tu •.a 1--.Jdb ct•<f

de b;;Ja \Et'nperatva. de bid:> ¡¡1 1 moa:::t~ < 'létl· <:OC dl(~C:C dé "00 é::.J!&S

Generación de energla .. •\(:-;Jt: ro y efe::t~ :::€' gene· '<'11 Lll <:f<X::C C ~;otéJtCi.l.

Hlperilctlvldad. Co•·d ... :::.a <ilf3cte•za=a oor ur"> ex· cese de .activ.:dac

Horco.,es. Es e· '"Oadero ... e1: :::.il ::::ue e•' las cas.;,s f Jst e as s·r·.-e pa•a s~nerer \' 9i1S. :¡ aleros de :e-j ~Jc.

Humedad. Ag.•a -nprer;naca ¡;>n en ('tJerco o q{•e. '.'ilPO'iltlC<I. ~ fl'(;'>:td .a cou e Jire.

Iluminación. Con. un:o ele ,•ces (n¡nuraleic .:.r. f • d.l!éS) que hil:,: er· Jn lt. ;:¡d' P<l'í! i!Uirin !· e o ad::>"'la' :>

Impactos térmicos. E~1·Jer;:o (JJe se cJesauo !a ~"1 .~n ("'lterial d~ u•.ar.era ·e¡;e'l~i ·la i! l suf1ir t.'l c¡;mbio br~r>en ~~ terP~Enm.ua.

ln(idoncJa. t~ la ::<Cióll de 3fCCtiJI O ii"".¡XICit)l !.XIIC ~,.n objeto o s~.op€"<1ld~'>

lnfiltfaclón. Acciórl e ~fec:o dé .,,4: tr .. r::.e; "'tro:!.J· ('ir s1.av~-nene ur l'ql. 'jo t"1·-e los po·cs de e u ~ólidu!.

IM(aestruc•ura. P.:)r:e de U"•li <oos.Huccló'l ~Jf! est:. c-..,c ~~ n '1€ del s.Jelo. C:o•·.u:•w de ~le· 1""en:os o serv ~os c •• e se conslc~r;:1 r.e::esa· ros :~ara cr~ar y t-ace' :....ncionar u 'la or:;-t!"~i?a·

Ci61 cu.a (JUICfJ.

Instalación hidráulica. h~ con; u,· lo <le ~t•beriQ> }'

CO'lCX C'iCS c.e é f€ 'é'')téS Ci~me:r~:, 'i t: f€"é'\

¡e; matera e; QJe se ot ilza., potYll all"'''erw y dist( ;;Loil .agt.<l dértlo ::le lc:-i e::: r-., es •' :::d::s ·OS equ pos qu~ la recu;ere'l.

lnstolaciones. Siste,.,..,as de ab~stecim .en:c dí'

a; ,•a. e!E<:n~ dac. gas, SOl' do o cw ~.f!er o:·o

169

Page 162: Manual de Vivienda Sustentable

sel\·ldo 'l ''~"«ll•' ~"llO que 'Eq\.lera '.Jil<t cc·'l$· r· Jr::: Ól' I)J' .t ~ ....... "lrloo;a"':c~•~o.

lnstafaclonts hldrosanitarlas. Sis:e-na qt.~ :;or­

p·~ld!' l.t t"J c.~ Jllt"'l-· ~ po:r-:1 ~a'-let mfe"'tO

~ 'lg.J a bs te f ~«.y ueó de -e·~ ~ ::>:­F).'U,l( (11· CP Cf1«~

tnt«mskild.(lf lOO de Y•11 oor cue- S(>r-.J...nesta

''"' J19t1' u~ 'loJ • "'~ ~"li- .Jd isK:a. u~ ~:.W'Ic.td. _.rt.,) t-•P'.., 0\. tc<étt•.a.

lnttrom.,o de c.tlor. h tu.if\Oo ~ trcos~e el

calo• f'fl*'f' C;<l".J rrt(los QJe es!~ ~P3·ad~ pe>' U"l• biJ"ef :) QIJC ~ Pnct.!'ntftf· e'1 CC"'·

~<~"e.

lntenuptor termomagn4:tko. Es ~,; "1 diS(.Xl~it '.•O

<"'·•P<I1 dC' h·tcuv)lph ~ co--1ie••tP E'h~cuka :;e

~11) <.i'<.1,1ltQ rutl•'do toMa MJb1eposa d~.:·t.:s '.'<!-e·

n:" m .. 1x 'llO.,, ~~~ l.mclon,l•'"·ic•· lo se ba~ <."n

de~ C(' O'i rft'tl:» p•oduddos po1 = drculacló"'

!IP COHit"''<.' cl<"tulo en u"' drc1.. 10 el -.agré· lko >· <' t(· "'''ko.

LumlnMch•. 1 n 1 •• ...,., "111,) s.~ :i€ .. "1(' cOl-e'"~­

!JC..td .,...,,.~)! >' lot.U Xi..>A de (u. o .Mr fl05()

~.le' oc~. :t~·r.<o~ a o...-~ de t..03 L4~-0PSW)I ,.... :to~,~·,•;J "f'(ci6-'l(l(1cr""'ir'~ Tari"­:"•h ,(. p ........ (k-f'• II,.C.""'IOI.Jdef'sic:kfs.t.p¡?'­'l(:l¡( e~_,,.,. 'LKJ ,r- now ~ t..r.l e •e:::OOn d0<4

M:ampostttll. Qbo.j <lt (ll'b.:t\ <'tfd t-.edta c::r p¡.. d-.1~0 1 !!'ll!(h Co.ltH lf'r"IYOS)'pd'i'r".O:"'(OS

~OJ•f,( 1 t~Of:;J(I(Jn 'IIJn.Jcl~ IJH>(<.US.

Mantos acu(feros. ls Ut' tPI'E''IO f::ICO!IO Of'r..,..eol:: e tlisp .-ts:..:.b.t.~ h ~lll~rfii.•C,e"'dO'!Oe se,:(umL <'1

'1 por flO!l(l<! ' ''"-"'" <"1 t~r; ... a sul.Jttm\nw. M&nuractwn. Obll'l rec;' .:t o u· ano::> ::ol' o)U:.,::IiocE>

rr~qu flll.

170

Masa térmica. Vol~.~·,wr ron)l..·1:o do l e~rre·a: .. r.:; (01'iC?'\'o)0/t \"'!'1 rr ::>:;,(;l j,

Medio amblMte. SP •P"k"·· • t:"n:~rno o "YYCdio ~oii'('(.IU "'S~(·tuvi·.·C\~'{OI'd<ier.IP :jes.

ano bOto .1 vksi ~ u Pt':iO<Ii ola soc~!d f>l· "-''O"'t n·acorn;:wer~ 'Ci\'lllb~ra:n· IPs.;oc ~HJ . .-oW'$~)!~l:.t~('"lt..'ll_:;.t·y _.. -.c:Y"''Pf"tC dtt(f-.n do Ql,.e ITJ~ et"' ·.a •.-id¡ dl-t SCt ~-rono-., tr· L» 9E '"~iK e"'otS w­r·k:~l'1. Se dst ~ue trtre -nedioiln"t en:e ·t­~c. medo ilf"t:, ··r~ ,oe,.oec.;¡r~""''c::> y ""'lof·

a e ill""'b E-n'( ~olóqi(C.

Métrica. Pl''lí'l f'< IMtf' o ·~l.:.t~vo o MC!'O 'la la rn(>(l d.~

Monta". IJibu,a !lU(' !e h,ICC' dt JI Objc:~ e'l ··e5 diiTI~'I~IOii<:S p,lfll h(I<.C!I Cl despi~70, SiKJr a pli!n· ;1, ;.tmoo )' COHC~.

Muro cortlnll. 1 s .JI' :~!1)1 tn.> u· ilc~:::o PJ',l dcsc:ri· bi· ,. 'ap··a1.) dl• u'l (ldlflrio q1...c 'lO '>O.OOrttl

-.lr.g JI~ a c. u• g.1 ~~~ 1 u<;t "".1 d("l Pdt'ÍI::'Io Orientadón.l'o• <ón~.>:l !!;"r(lóndealgo •~o

U"lpt.•I'.OU' i 'l .l Patrimonlo.Coru·"-o Of' los 0-'l "--., p-q;:~os J<kp.. •

:lo>""' ~...., ... _., Pavinwntos. ¿~ L ·•liC\l e~ f.JC.) :xt .r o o fl'ldo!;

f""'d"f!t._..,(JI~> e<ooc:.r ~e- letli"''n.Y\.­

r¡; o, vt.'f~l..:.l).•• .._.._., wr sur e-. •'t""'C.J }'se· 'r' • N'l .l( '(l; l(¡r, :.k OÍ'I5(lt'dS C VtJ"CI,. OS.

Permeables. CvP f'!l..f'<(.:•· "t't ~eN-Ir~ o tt~~:;.-.sa­do ;)Off'' l\l'J-1 ~,.~ Ot'O lh, too. ~01 'YI.:.teria!es q...e t E'ICI' 'e! c.~r·'l\ ld~d de S~l <1!'1\'f'Si>OOS por _n

nu ·do sir- a'tcr,u ),.1 (!,~. , l<.lll'd n:e'"'(l, Plafón. l<~bleiO C (: ~C(I CO.'I tiiJ~ ',{' CliOIC <'lgO.

Presión atmosférica o bl!llonH.'ttrlca. Fs -il \.e•l',) QUC f>l PP1-0 de I<J <.oh •• rni"'JJ ce t:~n•ó:.fera. po·

encrn~a d<> p,u 10 ce- n'(•J ·C:ór. r-jerct- pC' u·~i

da::i ::le á ·ro. Lo ~ .. r SC' 'Tilde CSIJ :1 1u ~r1 de l..ll'a CO ¡JI"' !lit IY tlll' (t..'~ (.V)'V PI"''C ('j CO,... IX"n->a· ::: r.ot la Ott1ol6r' ~ b t ur ll'l ..

Pres~ sonora.. f~ rt"'U 1 tOo u b P' ~'PJQJC ór CE>~ SQI" OO. u '1"k f!.JA4 P' C\(1('.-JJ tXJ' .ti ~ so­"»'l~ 9Pf"-J 1' ~,.,. ... o O"'I.kwr:io ck­L» P~11C>J.J5. 01 l 1!', P'~'<IOC.·· Jo b V.;n)(ll>'\

:-.!len! er b Pt'MIO'I tY · -1 (J.• 4< •r Programe arqultectónko. Pr~t."ttOOfctl"'rrOC de

<k:t'..tdac~~ SetieOtJot"'iu.·~ •e~ OC<t: d<..io....,..; r e­

<€S3113S PJ'-1 lt"'/1' ~ C.l~ ~ 'l trO)'"CtO

P•opiedades flsfc4ls dolos materlal•s. Alllbl•t::: o CU(I ; ddCf•S {'S('I'l(id!f·~ dt• O~ l'l'l<lli'IIJieS.

Punto de lgnlcló•l. l ~í>I ¡')U"''V cX!IC\O en do'lde se Ir l::·.a uf' a oorr:,~,.slióu de un n"'('IQ~tlco.

Radiación. [l'~'qí •• OPd\.1, loria o f}o1't'r J las mil!{'

'a t>S <-M' ~P I)IOO<l);J "1 D ~' ,\,('$ Ce C'S:>o):: c . r S 1.=1 ll iiS1'111;6,. e~ n or tt lr,l'lélt drl rneclo a m

biertE>. prlr.: c.;¡lf'"'. .. n!~ po• ·~ -Kióu ("11 ~~ , 'l· t·a·•op. t.S:c i\.."' c.- c~.~~c>~ f" PfDI')()It' or.J a Id (00-S:.V<I(> U <M"fU dfo ltd.,)('ióof'- iJ podtoJ Cf'

absofdól· :!(' lafWI., 1 Lldll1f0C.J .:te te<!)' ¡.)E

r.-t1..n erue u Dlr '( "' f'J~~ ~~·:f'\. ftedc'-r. X.r·: IPI U!'l m.)"('•"' .n.m ~ IYl o-or..PSO

p:.:-aq eSttat..<-:t.v.'Ci.""•"·'' tr Re<:up4tración. N.r ór y"'' ~o ~ rauocrur o te--­

<VPE"J'~ (<.'01-o'f'r il fcYOi.ll' o +.Jq..¡ • r o Ql ... e <K'

~~s. s.e {f'-"\\a:

Reflet:tanda. Can~ (LIC dt> t•"\(!rq!,¡ <I'~E' Pj r~r eja:::á J.X:r .JI" objc:o l~..t-.;¡o dP e u•' t'U.I udc<> !labre él. : re~:Q C~ !.'1 Cl'<"'tJ' 1 lnc ;r:oE"n~~ put"<IC ~er :!il.'i'l'li;:da O ilbSOibid.'l POr e vb.INO

RE-fleJa. tm;¡gpf• (1(' alg~,ol('•' ::: da ( 11:-JO reflt:!JJW eP U'l9 Sl-Oe"'<:!e.

Page 163: Manual de Vivienda Sustentable

Refrigeración. Es !'l pr:x:esodE' ro;diJcoóti '/ mar.tt>· 1iO' ('nto de"" objeto o csp;"io l:l 1Cducci:::l'l .;:le teiT':::eratvr~ se r€i~Flil exth'!yt;>r, lo ~nevgfa del ~ Jerpo. ge1c• a!n·e·nc 1 cd JC C'ndo su enN • gía :é-•--nica. lo c,•e cont•ib,we i! reducir li! (13""""1· :)élalu'./1 de es~c< Jerpc.

Rehabilitar. Hablllw O'-' r,•e ... o::: re:.ti~J!r a ¿¡ ::¡,•len o <'llg;; <1 !-J ... r liguo éS-:.tdo

Relieve. Co1junt~ :)E' formas co'l'lplejM <ti.. e acc • der;l:!'l d ~Jperfi<:ie d(!' .g :::bo teu.lc.Jéo.

Residuos. V>3ter a <:Je q.•eda <OMO fl•servl::: e d'W"....Jé~ de 1-t.a:;o::>r r.o;-a!ilQdO l•r trabaJe .1 CCf>­

'ac'ól'l. Restaurando. Repa1a'. renovar. o -.·o,~r ?, PO'lN

ligo(><) el lhtaCo o tstimac6n <tuea'ilCS teril.

Reutilización. Ut,l17..(lr a'9o. b;t>n co1 a IJI'<:.!ó•· :::,•e deser-roci'' lba antc:•io'"ffcr'te::; con OtfóS f1tl'l'S

Rodftplós. E:. ur. e!e.,..enoque se ccloca €'"1 la tase tle los l.adeil c:. o r-.u·os dé lil~ Tlal>·t~c=·,es

~omo e!e11ento es:é-th:o y P<Jf(l orotegNios de =JO!pes o rasnac'was.

Ruido de fondo. Scr.ldc lmrtlcu!ac:::. por lo gene· 1':! C~Mjgmdable.

Sediméntos. M.)-;e•ia q~.-c-, l 'iH.li~r<lo estado S.JS·

pen<>a en vn !lqtfdo. se J)!)Sa en € for~lo po· s,1

ma~·c• 910·,-ejad. Sincronización. li<l<er Q~•e .::o!ncid¡;n .en el tier-.p:::

coso frds ,.......ovl "'ie1~ós o f<l'oómcn~. Sobrecorrlentes. C •a c,u.er V<l o· :::1.-e exr:ede la

Cóllié l'te f)OII"'IJI dé O;>;::laciÓf) Cé Uf\ c:isJ';O·

sl1ivo. Sotavento. h c'ic.a ~1 se"lt>do sef•a!.ldb ¡::or es \;en­

tos co•r;na•~tes.

Suelo. Es q ::.al)i.! •r :\s so..•pe•hcial ce 1(1 ~~~~~~¡¡.

!ef'CS'.f~.

Suminlstto. Tarrtié-1 se der.:::""'lna abastec -nle1to (tue bJSCcl cub•lr las nccesid;)::Jes e::- const..nio de <:1..3 CJier :::roo-,IClo.

Tanques s~ptkos. Fo~.a que ·eci:Je '1 tti'!!:s las a.g .J ;:,~

servidas o,•e CO..'"Itie"len gérmenes p3t~geros ~· que PIO\·iC"'e•· :::e u"l~ ·:i·;ierda o édific;¡dór'

Tcrnpert'ltuta de bulbo seco. Es a f"'.edlda co•· un :eun6me110 col'lve'1cional d€ we•r.u•io o

Si'll la• Cl.}''O b~.-tbo se e·~<~.-<:•' t•a seco o ex.­pues:c i!l ah:•.

Túrmito. Peftl."'flede·ne o ICI3ti\'O ol <Jior o l.l ten·~ per<l'Aifi'l, Qve<orse·v.:l ..a ten' :::17ra;Jra

Texlt.ra. u la picpicda~ (!J..(? liener, :li~.Jr·.as SLoJ):?r •ki€-S ex:temas de -os obje:os o 1"".3teti31es. as! COIIlO las SC!I'S.a<iMes capt:!da~ p;,, t'! sen~ 1o del 1a::t~.

Tipo!ogia (constructiva). Son mor(::>"ogias de €-::l· fi<ac1o-1es claslt\::adas je acuerdo c:;"l su fJf'l­

ciól' 1 folf""<! en r: anli'l 'i •m ur!'lfri'l. Tono. C~.-a ~~ad óe os scoldcs. c~pe1o1:~rtc de S\..

1r€<;~:enda. o,1e peur!le orcen<lllos Ci,> ~'<'1'-'es (1

Jg~.-do~. Topografla . ~s 1¡; ciencia Qve est,1cia el ::Qnju'ltO

dé p(if)ci~iOs y P•e<cdif'"'!h~f·t~ q..~e t encn.::or obje:o la represen:·Kión gré'lfoca de la ;,1perflcie dé la 1 il"!na. ce•' sus iounas '1 ~el~ les. t~w:c "'a tu•¿¡l-e:. c~.,..o artlicla!es. apo1aoo::: la 1f;;:.•ma· cén sot;.'e la p!an>net<a y a¡¡ litr.elría.

Transpiración. Acurt•u!a<lón ~e hu..,.,ecad sobre u "la s.Jperilcie de 1..11 objeto o matera po1 <IC·

< én de la conde••sacló<l.

Tra5mlsión de calor. E; -el peso de eno::-·g·.a t&•m!c¡¡ de .. w cue'¡:;c de r-•.a)'crler-·peralva a oliO:.:~

'l'lenor •<-m:::efJ::Jra. Vientos alisios. Sou :)S que~fil'l~cur•en de ~.í! "'éi :J

·e1-:~: v,lMerte co1star~<' er verano (l•emisferlo \lo; t.;?;

VIento. Es .;.1 desplazar•h:n:o hoilzortal de las ,....a­sas de a're. Ciii.I S~Id~ por las d '€r€'ncias de pre­sión a~mosfétlu:. a:-' buidH :: la vílfla::ér ce

:r.mp<?rEi ll'~ <ooh·o? las d:'.•ersi'l~ wr.es de ·~ su­pc•flc!c ~cffestrc.

VIentos esradonales. Son losq>Je se pr~~.ocer <le· bla::: a e u(!<~ <1 ·e sobie la 1 ~~~d~S "'ás C:i :il'o:(! fl'l veran~ y mas f<c er l1•;leu1::>. en compa·a· Ción COTl G i!ire preser tf' en el o::-éanot:Eit<,:ano, e"l J m sma esla<!ón. Se ca·acte' za. po• sci .1n viento<:::.J<~ cñmbill d!' e rf."~.o.~iór seg,k lñ~ e~til' dones de a "lo.

Zona de comodidad (térmkat. C:on,unto ::om~i *'ladO dC lCI'T'If>eOIUfO~ llfl't'Cfl~<fi(!'S, l(!f"'\~'(.1· ~Jra "llPdia radlarle, "'IJ'n~Oild '1 "'l:)',·i'Tiierro­del a! re ~·- el que ~.-na pc•s~1a <:01 u•'J p·é·\ca de\ew,lr.ada exp·~a satlsfi!cclón d1..1ante ..,n .apscd~ liG"'l¡)::: ·ndetew··iu.ado

Zona geogrMica. Exte1s.é1 ~c1s.dera'ce de téff<:I'O cuyos limites es::.án deiEi"'ll''ir·wc:. ~or ·azoncs ad"!'lln stra:vas. polftlcas. ex C!dd unn ce las cin"..c par:es en ~ue s2 oon· s<>era cllv!c da la su:::efflcie de a Tie'f3 ~cr os t•óok;:ol) ;· ·os dr.;~,.•!os oolare

Zonas dl'"atológkas. Cc•'!Ju'"•tO de las condlcl:::.­nes de te"'lp!'riHO'<l i ¡, ,ur.edaO orop!as de .m dete"ni1ado cll"""

17 1

Page 164: Manual de Vivienda Sustentable

Bibliografía

Agvllar ,\A, ~ D, w·;·~·.'er:ao ;;c.: c. !Odos. 1: '-i, v,t-xl<o Hi~•1

l·.lanls. G., •:_¡ artcla<!c ~.o'banc <:>•' el áreJ 11<:ltc­

::ol l ilr.a de ~von!P'ft>:l. C~mclo t.'JI•\'.', ··.:11 ~o.

op 2CO~. 20· 32. APOU'JI, iJ•ogramo Ge:wa• :J'i?Ct><C..'O.JVC'Óf': fw':~·

g•::G dc:•'cs.',fo••totr:e(,!(.lt Eo•f:cicS'J S•:o'c~<.·e: ;.,. •o· 00 t.P ,\''Jl"IO : t'Ó'". llegla t,1etrocoll. Morlerrey AgCI'.C1a pa·a 1.:~ PIMC!U:'ór dei iJ~Si!":::l OU!bi!·

'iC d€ Nw.ro veón, ~/~xko AJS~fd!iar· (;féEr'llOt. :e orce, (~ ..... ···~·"-= "!'P.C'l,":'!~:..'

.•.~r..":.-ro.' ~;)epartrnent of tl'e Crwlron-ncnt J r\C

-le1i :a~~. ·ecLp~!i!do er oct~.::re de 20:)7, ::!<:>

Yovr .-Jo"lic Ocslgn Gu'de: <hlp:i.:·,,·,vN.

g1ee n h = l. se.; o\· a ,1/ f0\..1"1' OTT ~/;e ~h 'll~ ;;I/ "ldex.l'lm>. 2005.

Buon:, ). •,:;•,>er:oos OIO!)ff!$•\' ()f: CC•'?SU,;:;c.'ó'1 de v.1• to'e:":h 00' farr.:·,.~s dé bc,'ós :";.:esos, ., • Uas. V.é;..i<:o. to::n.

Cti'dC"!;:S. S1~er ñg, 0., /o,'~et~C.bnes C.'(X}'.JCk,''JS-!!,"' •:::s

eSCl•t:.·.':':.leff:os •1a!.:.•r!f<'es :JCf :o C0+'~51•vcc•'ó:~ G'e o'i'v.~r;c.'t.: en P..' 6.o.er; r:~e:r.xx.JM~r..c: (}(! .\i~mer:e¡,

tesis e~ fnaestr'a. TE5,v, v,orte•fe¡·, 2:)ú4 c:_::M, r:SM. ~r;C!•'t,;~ e~'!'OI~.'(.C de• :irea rne¡~~JX>·

• ':i'lr.C de Mo.,~e,•ey . ..... "~ oia§:'Ós!.\::c ¡;c:o t .'(:<!.':

Mon:eney, Ni,!NO ;_eón, Véxi<o. C:tJ3. CI0 0 C-$H, ~·~!odc t.X.tuc• (Je ,·a ,•,'•/3:-:r:G'a P. ... M~.tico

.?~06-. C~.,:·o de lrwesuga<'ó•· y Co:::.m-co:.'J· ción de ta ~i!~"' ¡· Scr•(:•dao h IX)t.;:catla F?dt>'(l, Mé;.:lc:;., 20:)5.

(1\A, ·~crrr:aie> t;"rno 'O.'ó~:ros e->ió::t.~,· '/ ,?'~v.'•.'o"~O · •'es 1% · ·lY'iC, Com s'Ó(I 1\<J<:iór\.rll del A{JL.il,

Méxicc, J . F .. 200C. Co'laf;; .. ·i, (...;J+'G cc:oto'us::: e.1c.'é.-:rt de .'cer;~·{Ji1 e:• •'o

v:v.e .... dc;, C:ynlsión Na<:tora de Forr~n:o a lil \·i·..ie'ldi!. ~.'.(•x , o, 2::1:.16.

- · C":e:.'OS dt• (.''St",O y CO•lJf•"VCC•ér. 0\"1'0 ¡,'.

v!er.c.'a co!J¡;:ctnq !lcce5:ó.'e,. l)•;¡o!:dón Sener,ll

de Fo"lier.to ll Crc::tn· en:c del Sector \.-.....1-e'l·

da, Co~r .;kh 1\adona! de Fcl"'en:c a la '/\·ie"l·

d3. V,{:.x <O, 20C3. ---· G.'Qsc·~ o{.'ot:él·~·ode :d::"•r.os. te.'oc,'o.·,o(.o}

e o., e•' StXic:·;w,'~~'~C:O, V~xico. Conrf61' 'I<K e

m t de Fomento ~ la '."\·fe'ld~, / :):Z2. (OfldpO, (G:¡)étG ,::,(Co""~:.',·~ 2CG4, tC+'lSejo ' JaCC

~;;~ 1 c-e Poblé< ór, Vkx <o. 2CC4. ---· ·~is:r'bJdO, !~11it01ial de la ;,oc'.adón

2CC5'', er. PtO."Ivc;:.'o cemogr1:Jco C:e ,':!l'""•co. (c)flSejo Nac cr·a ::e Pob ación, V.é>:icc·, 20:lS .

---. • ~.-,d:c!S de •"la:g.'."?C.'ó'~ ..'r::.:o,.,~, 2CC<:·. ~or· sej:;. ~ac1o1a1 d~ Pc:.ll.:.c;óo. Ml'!:<icc. 2m1

---, .~'1d,'c!!) (~ mo:g1'~fic.lón. 2C(:•5 Consejo \la-­e COil ~ Poblt'IC Ól' . M¿)(iCO, ¡:)06 .

_. 1.-'f-x,'r!': ("' cl,.rc.s. rer.upe1aco e-o oov· -embre C<..+ 20CJ, :::c.'l!>t-jO f>..ddOil<ll de Poh•tdóll,

< h t l p:il\v'IN.' co1apo.gol+.n'x/33<ifras/ 5. htn,>. 2035.

Cooav Cée·go de t.>o•&!!c.l6,.. oe ,•,\;]tr:O!l.. Consejo fi<)d~nal de Vi•1ier·.::Ja. f·,.1i-:<"'o. 2C07

(OflSC'jeri(l de FO"llCI'IlO, P.'c:o.:;.o.tecrc( dl!kC~5.1DiidG<1 ae •'C C~a; ;,•,¡,'(.'O:;f JI ;.•f~f;O.":'XJ (le fx.'re,""r.J(.,,"O. 0 ·

f('C<:ión Ge .. ,efJI de l iL\c'll'iSffiO. A1qu tt:'Out..'l ~· :Jfde!lac'::':'1 e-el -eui:oflr.-. Conse-}e•fa :i,¡: : o.

me"lO, ~ JI''ti\ C1C Lx~'é'l)3:.1.11.). l:xlfeff'l.J<!UI..'l. E;caPa, 20:)7,

Ocflh ( J!.o. /+., &c,'o:J;a.tos~ ,.cbdca. d:sc:Jrsos. Xn· fererx;o'os. o•j:Jcor. p:;.r;etlc.'os. Eci: ~'les Arn.·ar· co ~eff1s Gaso: Scciec:~d de A·Qvito:;ctos Ft;c!o­f¡ st;;.; dt- fo~1éx•::o. t-Mx•::o. 2CCC.

:d,·uliCS.. B. f H;·et:, P .. G:.+{cr t:ci; •cc de .'O sos:e . .,.'l;.'.ti.

dM (S S. So..Jsa, trad~ Gust..'l•: ::: Gih, e.ar<:elona, Escaf· :~. ¡.:;.:)t..

E !zabe-11·, _ ':' "·da"''ls. c..,we:·;O(o'·,'é C!';Mrr..x:~.X';;),

(<;r.tf><r.,?o:or¡ 1·."'G'it• .'O•' 8~:·¡'(.'•,-,g ·\<le:t-ccs. Johr

173

Page 165: Manual de Vivienda Sustentable

\VIIe-; i!Od Soros,l-obnker. Ntle"v'3 Je·se¡•. ELA, 200:";.

El"·lo.•ez-lafl)e'',G, ,t:;/oOCoe•hs ''l$r,,'ac·~r•"'~ des--o~. (;kJ•1 ... ·ttx.5 y~-a·•i:a:kJS, Urrusa. lv1C:x: <O. 2'~CC.

---. B A~~(.'<' io-~ imiG'·,,,'or.es i"•!1i:f'.~!iS re!oiC:.-r.·

c:c"t~. liw JSí! Mexco. 20C6 fi9ue-·ca. r ;.~ertes. )' Sch,et;;n, (r•ttJt.W ée r,xif)'(:.'Jn ·

c,'Qr¡ b·~d.':;<'oó:+,'a, lt>lSS, c:i tado éf) Roc'ig.ICZ \1· Que- ra. ~/ Védcc, 2X1.

Fletcl"ler. H, 7'f:e Pr+:-oc•p.'es ~f •n<;,';J!'W i)e$,'(¡f:,

Ccmrn ssJor fe-' A•::h tectl.fP. t~1d 3~.-li Frwi· ronm@nt. l nnd·f's, i~06.

Flo1l':> LÓfJC2, <.,.:•:a:.··•eou:a¡xx;;v¡'a: e;po;:OI(I. /•.;t•1·

lc.r, V.adrld. Fsp.afa., '979.

oe:o 1\'t,'fr.r:o. ::~'IC('PlO. '.'.f•/(,o. 199'. ú,lfda. E., \'ld~l. R y M. ~. ! lér1~1'dCt. Co':.r.os. Uf\/o.tvt

ns; l~.<t~de ::ieog•t~'fa. S.i~lerr-ils c,e olo•.,,a::i&l Geo;¡fá4ct). MéX.:c:o. 9S:9.

Gafcla Hemt.rdez. C .. 'Propuesta de fh¡¡nc;lcm ~'lro

para 1(1 i! .lto:.om~tucció'"l e~ v'\•ie"'CJ IJ:Sr::d', lCSIS ce ("'!l<:s:'ia, llESM, M~'lterre¡•, 'Jl.f'\..\1 l.t!'ér.. (•:1é:<*::(). 2:.!0-1.

5D~. 'Norma~ té::'lica~ <Off'~ ementaria> ~.:lla el proyecto .:'lrcul~e<ión!c~". er·, lli:g¡'a:·~;:!O oe (Cf:!>.'(I..'CCiO.' 'fS-óeo' D•W1C~ rer:e.•l)•'. ~oblerrc del Ol~t • te- Ft>o::leral. ¡\oM>:ico, /':'108.

GrMbac<. c .. o,t:hC•'[j A"ll'!J~: /¡f:C1Ji~1S, (eC~;pe·ado

de Sur". )eslgn er 1r ~'Z~de /.OOS. <nup:lN.-,•,•;,·. S-JS~>;g 'l.:om/ ove· 'la•·g .. a'11~ JaV'odel( el· p>.

~lablta1 11. Tl:e j.j!Jb,':O! Ager.(!o,. Gca.'s o::o .o:¡, , ,r,?te>, ( c: .... rn::::~erm nr.a N:~ G.'O!.:!i.' Oo:J;l or Actbfl, Of· ga1' i2ac6'\ de las 1\·a<o,·es Lul'dos . .CJJ3.

MCYC, Pi:'1,?e{::·,·~$ .-:e ··r. ccm":..cció.•l dé .'a•l'v.l<!t~ ­

oc t::• M<.~>::ca. reo .• pe1ado ce: <l•ttp://'n•q'c.

174

:Of"'</ f é •.· . ~ t~ 12C JO/ 81"'\d f02-C C{l/ ·/i ·lle o~ a4.

l•tm>. 2000. IV S$, ~ .. ::.v.·~a~ C:c d•)e•"ic oe '•lfJ<J"l.'efiG e.'cc:rc.-nect·•~ ·

ca. Cocrd l"lac<:n de constn.::dón, ccns.?rva· 66r't >· «¡.Jipa1We-nro. 1"\sti:u:o V.<-xicano del s.eg,.,ro Social. '/~;.:ic~. 199:;1.

I~EG C~m::•;;wdo :.,.jm. G87Ai:S, ' l'CJJX"fado N l

agosto de 2006. lhEGI.J!(c"lteo e~ poblaoón y ,,¡.,. e-rda 2005. <hllp:l/•/•W'N. PC'gi.9C'C.mx/esl/ cefa~ .. tt.;;spx ?c=684é&prec = 1 >

_. Co.,:eo oe o:~r;,'ccoc ... y '1:-t·~:'fi!i 1005, 1ecu pe(ado e"l nc-\·ie"l'obre ce 2CCo7 tnstitl.tC. \laoc· 1·-3 dE:"- =5:Adfs: Ol 'i Get>;i·,,rra <hnp:l/•¡.·,w:. 11eg .gob.mx>.

- · ll~ou d.'f).1m.' r!e /1~6.'<o. rPcvper<Jdc e•· no·.·iCII'bté de 2:07 dt~ I'•Sti:uto Naci..:~nal de

Gecg·afla ~· Enad~st;<.:'l <h•:pi /oa !!ro ne::¡i.

qcb.mx/> hr·cr-a·: te; a.'. Gvio "''!'iooo•óg•cc.por,P• .. •;ode 'o:"<''':)·

IO{¡f<.•s c.':o.•:cd.')'G'.> cJ(!ot••et;}"!lyc.v;-::iJ !"11 :es v.\;.\?.•1·

:W.S ?~+:.:e:~s SC<IO•t'•1 .'.{~i+<.O. V~X<O. 2CC7. 11"9U$i!, C(;!(;.b;p (.\;? ;'J'.:.X.':.'C!W 1X!5·2(l.}J. INGJ~:\

~O:Cé. UC:: Cer !er. i'e>;dP. .... ::c:• vses Q{ Lo'O, re-:Jpe·.-.do €"1

octu:::·e :::-e 2C0i ce Low lrnpact Oeve!op· Merl ~l D~ U1bar C€•(g'l Tcds. <l"lt!f):'I'IN.r,,, 1 ::: ~s.tor"l,wa:<:I.I'+C::/geflO'~I/gt!·le 'a _·e~lde"l·

: ¡¡ .htn'> . .. iliert.ni!. F. 'i _;¡"1\l:elt L. • o :;~mer. ,',1;~ •'1..'<-'0;.'0IIi'!'

Cpr~"''•ZO<•cn •'•·1o:,le•. Godeo, '4a: onól F.;r<:wab e :p.;;·gy fi<!;}C:'iiiO)'. E • ...\ 2CC8.

t.'.a!'<:in: •• \t. 'S.1nchafl'. Vers,·cr.e i.O, :r-.:,\, l:aUa. 1991.

t•' 1 :.rd 3, C.. 'C.ompariso-. son :li? 1herrral p?..:o·- .<~re e ;,¡f <:0\..fly¿,js e" uad tiC"d <il"d ::o"ltempo1a·y •tsiCt>'ltlal :,ul dirgs ~(IW swcif>> in the ''e: :.-id

1 €-~0"l ot 1\·:mt- :a~1ern V.ex;:c. A.M ~"3:

Cc-t rt:e::ce. Flo• ói'.Ópo!ls. E•as;t J:J""ei anc Ja.'fles.

(Sdeo;:~).d·aco en (.¿Q::;'vl, fTi:SI•/.,. 2CQ3 ,,,ortesii'OS Co>ml)OS • L, liuo•'og,()s G't: o,;,','iC:•ldO o'í!.'·

r.d-ct:.'(l fO:'XJ IXJ1eO!? {fl?{'.'o'6:'J di! r.ue.·q n:odP.· o'o5 i;:!<11•'!1C.:OS ('•) Su tt;;.'(},Q o miJ¡(!'l:(! V.-b:I<:O

1°, ,2C05 • ..,,oo,e, ~. !.a c;so: .'~:t'ltl y d:~~r1o 0 G. 6c-'a~ncn(!l

:•<~d.:. G~.;s~·:!) :3 l. Barcelona. Es!XIña. 1976 C g¡·ay, Y .. /oro1o..','!U!!.J'~ y co':r:¡o: ,'l.,lor. ,_•:>i dé d:le:il.> o;;;o

c••oY~(,tico ¡)!)fC. c.:q:J¡':ec<o>,. '-"!)r..-:·sws (J. Fron­r;adc yl C.ave:. uacs). Gt. s:~voG i, B;;.scec'"l:l Esp:r'\&,. · 39!3.

O'Jl.·. 101fo.-me de •'o C-or. •e•er.r•'l ne las ,\'o~:o·,e~ u,;,' atJr s~br(! (!' Med:o A<'tll..o.l.er.!e 1 t:• Crso•·:~··:o. Rfo de Jan.,.··o. Or9~0IZ3dór d~?- liS \.lac;ic'l~s u., • das. ' 992.

Pa(~ ~:J 6Jsh. v. S•t,:ac•ó .... de:,•o.Jr:i,t;c., (\_10C:'~r..'.,. ~tr.'(.'~ CC'Il>~.o N,lt:iou.al de Pob!:)Cióu, 1'>/éx • co. 20:)6.

Pe(:ta-ta. 1..,. C'.or.:'ct: .er. kJ •t.;vo'e:ld!l. AJ)IOnJe• a Se1.

•.'ic."!teifey. t~Je ... o Le-611, • 999. P-...n-oo. : .• 5o.' f a~~u:o· .~:o<ce :e:.~·~ •!!·'C!"'~· A f.,o•

mega. Méx'<o. i99'i li'~11 N:~do:;-'TIIil Fs~ño.a, D•ccooroc;:.b r:.'e .'o •'.f!r¡g:J~

tlOC,.•!i!'ct. fCCuperacc c·1· :;cptiCI"l'Q(e- de 2::)0/ oe <t'ttp:f,:,,,ww •t~e.E'!i>, 1001.

-:;,ocfi~oez. t., .'A'G.''t..<'' (.'(! l•..,·!o-ct~-:s~: .. ;cc.'6", A·tol E e to---a, Cc1orro-.a, 1994.

P.cdciguez V qJeilil. V¡, E .. . '••:rtd .. ·c~:ó.··· a 11 c·q~.~;:e:: ·

~:.:·o b.bo','t::di•'co. Urr ,1sa y UN/ ·1\zc¡¡:::otlo:l!co .V~xic:;:, 2C()I

P.o·fli!·Oclc:la, E, f,o";>'esc, ICC' .• ¡¡;e(adc en o~: ... tre C€ 2C07 de Rovira·Beleti! <1'! ::3~' f·\W;•I.IC\'il z·oelet~

COt"!V>

Page 166: Manual de Vivienda Sustentable

P Jil \(Cr.d· .. g~o. ~ C(;!O•r.:~ M!em~!:zado de O:Q·

to:.'oos ~le ,:,\:•er.o!'l cr: des •"''l'e'.'e-5. •'Gbofa~c.-.'o C:c d.'$(!{·~ c..'.! a:\i<.":e<:I:J•'G ~·ocie;,', Vé>:ic:J., hsti :.J ~O

Po!bkrk:o r<-.ado•·a. 199L, Sav le, ::.:., Cc')fe•enda lr.ternscio11al sol:·~~~ Eo..l¡¡do

~~ la 5€ogvidad en las Gudajes del ,'.'ur'l:::o. l•/lC•')tEr'e',>'. I\.IE\'0 l~jn, Mé:<'::O. 20C7.

Ston ,\'o.•mc. Ctkoc• ,V.P..t· icc::c .VO!MJ•').' ·5Ett:~2C<JS.

111$!C.'OC•!:Ifl~~ F•!ic:r;cc.J. (;il11•z.x •jf'l¡', ' eCti¡R'<'ICO

~o oc:_,t;,~ d~ 2007,. Cil!tllcq::: de \l;)fllM'l- Ol'::ia·

les Mexi::Qo~;. < .. Upl/'Aw .. •:,e<c'"-cm!a,goo.mx/ \\'c-'l/I'OfffiiiS/"l:::f't-'!/:.C:•:JS/331 !éCé .pdf>. 2•:«.

Sece¡..cl, Ccr.:Joo. lne; • ,'Je,'.t:"•i!iC.\:)•1 de ,'(;s Zo·'!i5 :r~!!:ropo•i:t:.,·:cs de .•.·i~X•CO. Se:::-:?!.01. :::ct'lapo, lreg . Védc~. 209'.

Sec •. 1e, Pt:q.'G'.~"'.r.t:!o Q'l o:>r:"JS ,?!,1;-.~it;n$,. o.A"'S'.'V'<:C.'o·

<les. A;:;odau. ·~ue·;c -~ó•'. \J,:h:b::::;., ;:o;.~t.

Sed1...cp, Re..?•'a:~r.·o de co'1;rrvcciÓ\-;. Gvadali..pe. Nue .. o L~6"l. México. Hi91.

S ma. 7"Qc.'os r.:erro.•o•óg.'cas.or.;,.·otes. 'e<:l.r;e'ac~ er ""l~·O de 20::0J3, Si~te•r-<J :::é Mon't·::reo Ar-ber­~~. <htlp/;,.,.•,w;,r i.;;Job mx>.

TJrY'~ll'c-jec.a. ft, .. A.'4U'f!Xf!J,·ó .·e:."Óc;.:.~ me»'cctJ,-: (.ei ,\'o:t$fe. f~ndo :dl>olial N..~e·:o U."'Ó•', Mon· ~e·1ey, 'J~.;e.,.,;, _e6'l, Méxic:;, 199;).

Tex¡¡; fo'€'Sl Se",·lce. Tf:A'OS Tree 5e,'eco: (Te)fas :'·&V Un VEfr:f ty), fe::: .1pe1 ado en IT' 'IJ'O de ::lO);l. T ex¡¡; "Tree Plarti!•g G ... de-, <l'ttp://tex;ss~·~pa"ltil"lg.

;ar-,u E!dU/' J:e\•, .•\1 T f~e'S-<lSPX>,

JLS.·\ Es::Jela ,, .. ,;:.xianJ de ~.o.,qu tectu~a .. '.·1Gt.:••!l.'e~ 'fprcceC:.rrotf!NOi dec.or:s:w:c.lótl ~V. L G• .. lién-ez. ed .;. O a·,;,. ,,,.1ex~o. · 982.

l)i~Qrr€r Pulggar f, (6" \0 sr: p•c¡tt-:::a .:''Co •¡+vie• ,(}o, Edido1es C: AC, Ba·celora, f~pañ(l, 11176.

Jt-..!·N~ r·:o.·."':'lltlv.'vir.C: oeOO:as, ·e-c ... pe-fado en o~tJ· bu~ de 2CC7 C@. <hltoi/v.wwobt35.~ra""l,m:</ ll~fJ""\a.Ylndcx.l'tfr >.

·.,.·elát:c.Jez. :... ¡• Ver:~a. D. [)l'rómlcr; o'e 101 orregrcs re­s•d(!:'~;a.'es er. ,\Mxico, 2f.l.X'·2C':i5. Consejc h.a·

c::lo1?.-l dP roblac:t:'l, t,.1éx<o. 20ú6. V{:lez G01'l:~ ~~. ll . .'.!i et:ól~f}:a !!•': 1!.' d:s!!:}~; G"~u.'!e~

téf'"CO:dotos ctck::C.os so~·e d.lse•1c !)•cc.,·m.::!+:c yl?'<:::;:fkt'i:cas. lt' las. Méx;o::o, 1992,

\',·or•d Ban(, ,tAe>:''CO. !.O't• '•1CO"\e .'10:J!•r.g: •ss ... ·¿s o•'d Cp:io:\t lalie· Ar-,eli<:a ;;nc :"e ü'IO:cbe(lr Re· glol'l. t.)ex.<o Ccuntry l·:\3oagcm<!'"': un t. r¡. m"~ .r: • va~eSector and Ir t--a-;tr J::lu •¿ ,\'a "lage· f""en: Ufl!t, v .. ·odc Od•'<. 2CC 1.

175

Page 167: Manual de Vivienda Sustentable

kai).J(Ics, 18, · ~S 1<9 .Acces bl ldac ''~lea. 4 3-·44 Acero,91.9i AculfNo<>. 'ílc,lrq,1 el<' o~. ·S 1\dobe. 89, 9S 1-\gllt) ·:~~

culentaoor ele, 5<~ ·55

cal e"lte. , 7 canJ1CS ub e•too:. 19

cons-.r"T·o (1(1, '6. 18 COrV:.lmi'l3{1ón (k't, 19

de 1 ....... 1'2 :l>tr . ... l( <ln e•. n d<Y.dCJÓ'l de. ~ 1 )9

fi t·>d.l. '9

O•Joce.ló gr •• ,. 18 ln~a (iciores tW. !> 1 59, B~ 143 ¡,bonosa~ ~.56. 57:. 1< 1 negrtr\, •,6, .,/t ¡: o)r"'l :ao; de l rllt<~M emo. se r- uvl~ b. 18 19 l <'~;lm.JI<"•· 18 s s:,..n•.J tle sJrnlrll! lro ele, 18, 51

índice analítico

1'••.,~e·llo<W. '8 uSO del, 18

Agl.•+:c.': A1. so· AlsiMniC'n1o

acjsttco. 3 1 ~32

ténni<O, 3C. (>9 A :::an:ar!l!ado, 1edCS de. 56 A tih.ld, 22 Alur"lbfado pUbl co. 48

Aparatos elécl'ic01. 17 A~bo es r('(o"N";1(1.)1M. /<k: r;, A·eas

Uye>, 15;

'omlndd"'- g<"«OC:IO. de, 27 YO<des y~ ~JÓ'l. 32

.t.mwlos y el:)\{ 1\ < 1

Af:::pitectiJfil

bio< ¡ -,·~~(.¡), 21 \<erracu a. 32-36, 72·73

Ase ... lan"ierlO!I IlJI'"l-lrlOS, h<lbitabi lldad de los, 15

BajarcQl.e, r·u ·os de. 95 Baño.39. 106,1 13

lkosJ<O. ·<.><e 'K: Ión d~. ~8 B!cnesla' so:lal. 16 BiocliTa

c:,l •do s!X':-, 61 /3 caracter.;s~icas, 61 63 t pos ~1(', 61

3 -o:1hrers dad, 19 .s·orrete-r·ciór, 19 Stock. hueco. 1·uros d0 9~

Calef>eci<ln. · 6 11 d·cui:os DiYd la. 50 n«:~ OOCle< de. lS

Cáen:3dor de agua. '>4·~~ Ca~:~ ~n1o. 21 <:al dad di> Vida, 1 S Cal es. pa\iTe.,tadas.. tte Ca'Ot, capaciQ•d ~ u•sn>i\ oo o P. lO Canlzo. 92 ::Cao. C;, 3'1f·3S~

Cl l'f'·01lilc ón . .cs. 94 ( i$lefna. 53 Ci ,Id~ de-s. <:Orflgt.lllC; 6 1-.. y .¡,)101("<. (·o;tti:UCO~ d<'

las, 15

177

Page 168: Manual de Vivienda Sustentable

Cl ma. 22·24,6'·73.85·87 cl<•sific.,cióll del, ¿4 ~ond:cio1es del. 24 e~em~nto:, del. 23, (YI

fa:to•es del, 22.64 61 PIO!' edades c,;cas de la a:nl>fcra, 13 y comocklad ce ~er I>.Jrow·o. 24

Cocina, LO, 106, 112

CO'l'e<lo•. J9. ·oo 110 CO'T'odidad acústk:a • .1 1 Co•r·cnidatlO>. '<>'.-...: ón ce. · 6 Co-x,e:o. 9l. 93 Co-.s.ervac 6n ce amb e11e. 29 (O'llrollfil~ y da~ dp(lfi"le"U<K:iór\ C)i

Central

de .J<:CelO. 45, '« se ar. 27. 68

cisp:)5itM>par..J, 27 COC"(«o~.es fl'\Jli"Y\. n Cfed'l1t"'l10.157-l64

l'<l<<'S<ldtk">d<>, 15 Cwnocellvado,40, ,09, 114 ü.r.,b·~ ce Rlo, 1 S

:-alas.,. torr:Jauaot-> de dmen~ac161\ 94 ::>•n<idad

:te consuuccló1, 1 S

ce pob';,.c;ó"'· '5 Dcsauo1 'o sustrntabl<'. 1::, o·mersic'1es. 97. \03

D scapa::ldJ<;~, 41\f Diseñe b!ocl .nátlco, 21-21

dplicdCión del. 67·72

178

,,•qultectura verr.ácu!a co rno cjcmplc dt?.

3]36 có"'o oace•lo. 101 polnCip 01 hMiCOI, 80

Dhtrlboclón, >23 Off'l'tl!(l pi,IVIill_ 57 ::lcrablldJd Cl(ll.l<II,II'JI, 4 / 48

• COOI«'ffl<l> 1 S

Edl"cac ón SL-i!entilb e. 13 [ltAC'<h. 8. '6. 10

Electo lr>-e·n.~ 16

Hoc e'Kia ene~<Jé'<a. 16·' 7 E'cct16<1;..,l48 50. 130. • 44 147

Eml<lc>.,., de <f óddo de cari:G"', 16 Er.,·gl.t

aho••o cE-.1'9 9' r01 «<lo d<>. 16 O'ICO•J)O'ad.\ 10 •e"lQViible, 7

1100\do, 1/ .,¡!o() er~<-lerte de, 29

1 "'1 111311 •i<.·n·o. 1/,l!: ff\(,'<f!JP"l •i., 50.591 1 '1101 1'0, 25

olf wlllld~s f't'll"'. 43-41.

. ll'Od ficac ones al. 23.64 1 ,o-.ió'l, ( ont~tll , 10 Cl, ' 9 1 SC41C'It1 ~, 1' 7~ 1 ,8 1 sootlo(si

ildf'( ,liJCOo!i, 3A nrrblcn!e de 1, 18·43 rlrt. u!M illrl('' er.ut-, ·11

dasiC¡c:ación de les, 36-37 dlmerslo,~es d<? os. 38 disVi'ou::iór de. 78, 106-123

:st>blldad.<7-4~

Estar da, 39 Es.tt~.>CtlJ.rt~s. 93 Estud o. :>9. 1 1'­E>ttf:rSié-r., 157-'64

Fig\:P.'x, 74 f<:xu«o. J( 36. 38 FOSdS sé()( e as. 55 Fue~tes lff'O' .. a!>!es. 16.24 ~~"nn:IiZ,SO

Func.ona !Ciad. 1 S, 3ó. J7. 78

Gas,48 apaJa~os, de. 17 r.s-.-es de 130. 143 144

("""!)'i':;«k_ c. 68 Gf-\JX) ce Afqu lcct .J•a 8 od ,~~lt<Al. 2~t

Hat tebi6dad, ;, 36. 77 ccroit:io·~ de. 48

H'giere, 4S

H~IOS y ja'ci"e>. 79, 150·156 liumedad. 23. 61 Hye-:t ,·)., 16. 20

1 LlnlOaCIÓI\ 11).17, 79·30, 78, 124· 129 circuitos para la, 50 s· St€:f'PQ~ C€", 30

magen, 45 l'!'lp&CtóY.)breel p·aneta, 15

Page 169: Manual de Vivienda Sustentable

n<'•Cia lt'>·m!ca. 33

nf•ae-1-1 't..ClJ'3 b~)lcb, 4B...t9

!'1QC::>~~ d(lo (Oflif)OMa,k:, 1 B hila acóóe'(tS: 78

deg>~<8.58·S9. 1;o, 1<~·1""1

lubt'f .S. sa ~t·k~ 48·50.. 30 1<4·1•7

P.,)(jd-... .W l-"\o L9 C>j,ll y >CCeiC'IOS. 4 9

<..-,fe • ~ ot: LJ, ;e <"ifC.I I(l$ n~'C('Ii,HioS, 50

condu(tOre), '-9 COI)I•l(l()\, 4 9

protección contrJ sco•eco1riertes. SO l ,II)(HCI'dU V l9

hldr~c llcas. <8. 5 1·59. 130· 143 bomba.~~

CISH'!'I\ '1, 53 diJrreuc~ rtco"'·.e.,cms. 55:. 55 1 r ;,co. S3 S.<4

t JOM<a.5'. 53. 56 ..... 1<1< ü 1

La11lud. 22 25 1 ( IIVdS, rl'Uf~ de. 95 Losas. 96 U .. 11 OJl ,l'dl y d!tl.:.<:ltil. 29

Maoera. 92 ('~ 11 ,I(IUIJ\ dr-, 93

rnuros clt'. 95

Martenimien~o. "5 Mar1c~ act..flt'':>S. 19 ,\-\arual de vi ... enda 5l.o)'.en~abe, 77. 88--96 MaU.'ti.>k>< :!<> C0~11J<ci<\o, lC 21.87 9S

capa de !Id ce abso<O<ln ce 1...-nedad. 2 • d<>l<l 'O<d klac. JO f;er:>S. 20 pote .. ::ld <k- 'K<..Id)eo, 2~ Pflf>C p '>1 I'Ya •lf<;l'lo\ JC PfCoiedade• r~1cas. 2 ter""'pe·.~t .• ra <:~lo\ J 1

M cree 1-nas. M .•loo:e, e J J(i !AtfCi .'U, G., 163 \•IJIOS, 9 •1

acithil<lm c:n, • ~~~ IIIQ ... e-,des, 65

~ornles el l'lollolóqiCJ\23 'h.OO~idad 1•. 5-i

0/gp.f. '1. 25. 33 0r«I.OCióo. 25 26.6768,

98, 104-ICS

Pa,a. 9 1 9> Pav f11E'n~os DE''I""''eab ~. 19 Per dicnws.SS. 10 l Pied·a. 90 Pil' lt,l' tlS C01 SO V(l' lte~,) l

Pisos, · •IS. It.9

Pr~clpl toc'~n oluv •1. '-3.65 Presión e t moMé rlcJ, 2 3

;:~rr<:ipos ecológicos. 16 :~, ¡v~Cid<ld. 25, 36-.H :aro~'fdo arqt.. i:e<:lón<o,

c6o"\\ !)(<"<'"'"'"'· &' P!~i, '.J .. 37t

'l.ld aclóo so1a •• n ¡¡ ·16. 64 ~1"\i)~a. (0. 108.

'l«i<la•. 16 Rec .. rsos, 1 S

al-OfrO 'J 1P'~ICCI't~M'fln:o <le, .. (i Rcf·lgerock1o, 1~

Re ie·.-e. 19, 22.64 R~i<k•OS, yN101<l<.lón <.ll!, 16 ,Qodtlg!.lez '/._ 25 ,Qcr ... 'ro -8e.·e-~ a. r. l'ltlf ~uldo

Pf"""''cióo del. 31 •Cd•coi<\o do. 15

Sala. LO. 1 00· 109, 1' 1 Sov.."e:;, 45 Se9J•idod. <S·47 5is:e:"NS COMIIUCI~ 88 Si6 ~uet«s>. 19

lm()>(:~<Oilr~«. 19 ines2 b!e, 86

nejO·a oe. ~9 f1 XICS. US0$ (1{', 4 7

patro1es de uso ele, 1 !> reslsterdil del, 99 fpo ce,.tl8

Sustt?•'l:Zbl ldacl. 15 ~6.//

179

Page 170: Manual de Vivienda Sustentable

Te.l>QuC' n't.•OS dl', 9$ Tecnos, 96

ve·de!... • 6~ Tecricasce dl$1\"io.KO:>o de npocto sob-e el

sJelo. '9 Te-rpc ..... tu--a. .a. 65 re .. eoc;a ie()tl~ de la v'-~110.\ '-1

Te1r t<>tl.atc Kl -') Tie~r• apkonld.>. 89. 9' Tw-.l<O. H~ Topcx;mt·a, 2.5, 9-:l, !QJ

lran oas P<l'il sed m<•rtc~ '-l.l~r~nd oo~. '9

Lbic;cióo, 78, 97, 102 tJ• 1\(1(10') ') 1\ (l~ l.i), 18

ISO

vegetac ón, 69·7'. 99, 102. 1 SO·' 55 y a-eas verdes, 31

""'" oclóo 18 )9. 68-69, 78, 124·1.l9 O'ieotc. 23.25,64-65 -~ la'l( ... , '<ls bilclac. 23

"''OS. 2) "{r.;e-.d?.IS

3QJJo.!Ci6" bioc IT St a y~•tY.etj a~

o.\<''"· J< JS caracterf5t CllS rCCJIOr'!.~lcs. 61·73 ;;k!~ el<' vid,, el(' 1,1, JO róno debe !er, 80 cre<:im ente de l, 79 clohnlclóo, 1 ~

d fict.l:ades en el e-mornc de la. ¿3 ~)(tensión de kl, /~ gracorle rterac< Ó(l e"'tfe sus hJb ldntes. 36 rr'I:'>K~O sct>le et !>UP'Io. • 9

o1cn:ocló'1, 25 26 seg.;-a, 45-47 soJS(eo:ilble.cóMO corNro~t a. 14 :eoeoc3 eqalde la. 4/ :i;x>lc;f~c~. ll

1/t>Z, r.. 162

Znp.atdS, 94 Zonas

c~i"llCitolóc;.f<.6!~.. 3.:! nundab!c'i, 85

Page 171: Manual de Vivienda Sustentable

La =• ccol6gica GOm11 ronunurla

Jos.i Luh r.tKiot 81.&noo

Con;.·tnddo de" que es I'IC(;C~.uio y JlO)ibk rtv can•· IIU<$tJI> c:c:o~i~•crm. Jo~ l.uis P-al~i~. ingt":llit ro ~.oi vil C5J'C\,.Í tli t.1do <' 'l plaueaci6n c:ncrgCiica, comii'U)'6 un jll-.llf>l il){l dt> r.asá cOO• lógi<:a t n la (ptc :.e IHUC:\IIlt In llj)lh:;•dón tic la¡¡ eco•oc.nofog(.:u. L{l$ t',ll':'l\!ltd' cica.~ <.le csae tipo de vh•ienda .se d~;.•scl'il >ell C'll ('1 prCK'Illé libro; c1mb~n se l:'lCI)()JlCn IO't l"l<'ndlck\.) qut aporta :al h.íhitat wno rural como urh~no y st \':\plko.1. cómo consuuirl.t y con qu~ mJ(ftWb.

Ll obra es tc'Salr.ulo de un amplio proy«to de h1vt$lig.tdón hecho rc:<1li~bd g.raciu ., los conocimicn10S dd ;autor lo('lhre f'duca..ión am~ biemtf ycmuxoologi.u. Jo miqoo quta su ex~ J><'riencia de v.wia& tlka<bt en b l-0•\:.U ucx;jón de c:uu ecológk.1s. l':•l.u:ios 1\l.tnct'l aoaJiu las m1.onc:s qué Ulotiv.ln :t b .\ pc:•~onaot :u:onsuuil un::t q.~1 «::lógic:l y opln.- que p:t.ra. tes<lk<:t la pt'oble111~cic• :unbi<:ntnl tic-he comenzar.«: con solucione~ pc<:¡uc:ll;u t n 1.11 vid~ <li:l.t'i-d., ta.lé$ corno 1:t cr~~i6n de sbu:en.11 j).ll',• d r'(:cida~ mkntQ dd .:&g.u.a t'I.L cJplación plu~l1l. k. (ti,¡) ~ expollt" r:n &m cicrnplOIJ de diltOO y <oN~ mu:cj(J0 dt" CLW «<&óaiCJJ Incluid(» aquf.

IN esta formll. d otucor bula conc:knta.&r a. l<1 poblad6J' acd'Cd de la pt-.orll.hd dt generar recoología tcOl6gica )' a.plic.a• b en la oonnruc· dón de \'Í\'ic-nd.l t. tulcnr~hlc. Pot' Olf.a j)<ll'Lt,

mnniflcsta su cunO~am .. • en c¡ue c:t(h ve-t más c mp1'C$áS constt'llth>r:l~ inrcv,re n CCOlCCOOIO•

gí:t.~ c:n :nu e.liA<J.dullt'l, que l:t<: uui\'C(Sid :ldl~ pro:nue''<U\ el csnu.Hu dc l11 tecnolop,(a ... inge~ nieri~ :lmbicnul, y ~¡u e h l)'-1 p<tlfrk:t<: pl1bliC<\J> p.lu fon~nur l.a comc.ruv..ión ccológie-1.

Page 172: Manual de Vivienda Sustentable

La casa ecológica LOmo comsruilln

Jwd tui.- f"alttiol fUIUIOO

Cc.uwenddo de que es n("';:cs.;~ rio y posilllt' 1\'~ Ca.r.Jr numro ecosJsn:nu, )ost 1 uis f>abdol, in~uiero civil espo::ia li1~0 ( Jl pbne01.dón ett\"rgéria. consrru)'Ó un pro!O<ipo de c.tu «-u­lógic.t en b que~ nme~ua l;,a -apliudón de:" i.J, e<otC'Cno)ogbs. Las CJl'A1CÓstM.:n <k OM 1Jpo d~: "·"-~oda ~ describen tn cl pm.tttt~ lihro; también $(: e'Cpon~ lot ~ntfit:iOl q•k lpoln al hábiu.t wuo mr:.l oomo mbano y s.t explka cómo construirb y con qué m,¡trril:b.

l.a. ob:ot n resulado de "'' amf-.lJo pu~1o dC" ín\"tSt.ig.¡ción hecho rt;alid.td grad.n a los <onodmkntos dd :aumc <ohn.- «lucad6n ¡un bknml y canecr.ologb.s., &o mismo que :a"" t"X

pt.rimd.t de ncW. d~ en loa comtruc:lk\n de cas:a.s ccológrco~s. JA.aladcw RbrKo antlil.lla' rawnes que motinn :a !:a.~ rcrsonas a wnmulr wu. C".u.:l ecológicl: y opin.l qu~ p.uJ. rt>'Wh<r t .. problemátic.a :amhicnr:al dt'bt {0J~l<ntJ.rK con .soludoncs ~ueñl$ en h ,¡Ja tliui.t, l:tlt"'

como Lt cre.adón de si<;u:m u I >M.I d rt"dd 1

m ie ruo dd agu::t y b c;~pt~ción p!u\'1,11. lt l uul se expone en lo.i ejemp!l).~ de .:.li ,e i\~• y <.-.•IH t i'Ucci6n de casas a:o!ógka~ ind uhl•.>s .t<tuf.

De esta fo rma, d .turor btt~a m nt iem it<~r :. la población acerc t de f:t pli<Hid:.td •Ir ~cunu l<:Cnologfa «ológk~l }' ~plic;u•b en IJ. ~( III}IIIK ción d e vivit 11da .su.ucncahk. l).w tllt;l p.ul~'o tnánifie..stu su <."'nA;an7.a en q1té C:tllll \'('/. mJ\ empn•.sas consrrucrora~ inr~~l'.;n e, Olc._n,,J,, gí:..s en sus t diAc:1done;, ()11<: la~ 1111 l\'\'flll•blln p•'<:lmuev.ut d csrudio d(• la IOCnuiHft(,¡ u luge· nicda ambil!ur.tl. y que h,1y.1 p·olftka" p1íh\i~,l\ p<U<' f(lmenrar la consrruoci6n emlflgi• 1,

Page 173: Manual de Vivienda Sustentable

MANUAL DE VIVIENDA SUSTENTABLE Principios básicos de dlsello

Celia Esther Arredondo Zambrano Elena Reyes Bemal

En la construcción de la vivienda sus! entablo so consideran el sitio, el clima y los materiales looales. El presenle manual busca restablecer los conocimientos básicos de sus!Jlntabilidad para que éstos se rain legren al proceso de dlse~o de

cualquier vivienda o edificio. Por medio de planteamientos sencillos e •lustraciones complementarias. el texto expooe las bases teóricas para la

aplicación práctica en el d1sello y la construcción de la vivienda sustentable. Este concepto arqu•tectónico, apficado a la cosa habitación, se fundamenta en los beneficios que ofrece a los usuarios, tales como ahOfl'O de energía, comodidad del

ambiente Interior, optimización de los recursos, reutilización del agua, entre otros. Las autoras muestran ejemplos de arquitectura vernácula y de arquitectura internacional, en los que se aprecian las

ooracterlstlcas del disono bloclimático, principio que también lorma ¡>M e de la arquiteclura sustentable y permite adecuar la vivienda a las distintas reglones donde se const•·uye. Esta guía para arquitectos e ingMieros tnmbién se dirige a aquellos relacionados con el d1Se1'0 y la oonslrucclón de la vivienda informal y tie119 como objetivo transformar el modo en quo se

dlsel\a y construye actualmente para lograr soluciones que consuman monos é1'le.gia tanto en su construcción como

m 1":'1 . 1.:.1' ...

~miLLAS Tiendo en lf1lto

www.trlllas,mx

en su ope<aclón.

Contenido Primero pMe. Edificación suster1tab!e

La vivienda Caractorlstlcas regionales: blocllma cálido-seco

Segunda pal1e. Cómo constroir uoo vivienda sustentable 8 manual