m. · Pl'imumdum huie esse nomen urbi Diphilus Curenas voluit 3). ~ieie!miUbeilung IDar burttous...

15
3'm i!lnlcQlujjou meiueu "Ueber bie 1l31aulinilc!Jen Il3rD' loge. IllUgelllcine QleiicQEipunrte" (2usctll 1867) gebcufe ilb im aclnen 3U1HidJlt ben 3u bd)anbelll. ;j' 11 i Ii mal lei n ndmlic!J, 10 niel ic!J jet! felJe, finbet Od) eille EileUe, welme U 11 mit, te I ba rauf cd)t plonlinijdwn UrlPrung für beu .pauptlqeil jd)[iel':icu lliflt. ?molff De prol. Plaut. Ei. 10 bol ibn lebt futil ab, gemaml unh obuc Oll irgeub GtiIJil9 muftofl ilu nebmen für" jel}r IdJöu" etf/ärt; !Ritlml (lßorerg. 6. 2371.) I)at fidJ jcbc5 bcftimmien Ur!Qcill3 cntgalten; 2icNg fobmm De pro!. Tel'. et Plaut. 6. 37 f. bdrt ilwar ben Ißrolog für edJt, ifl aber ber Illllfim!, ba» bol3 6tüd übcrbaupt feiner 0110 fdliC<5 Ißrolopfl behurfl balJe; mliIb. ?magner De PI. Aulul. 1BOltll 1864, 6.29 \!1nm. 50 IptidJt fidJ im 2H1gcmcincu baI)11l ou!3, Mb bet l1lUbCllf>l.ll·oIog loft gonil erbt lei unh 'oie uncrbtcu fim mit 6icberbdt aU9ld)eiben laffcn; ob er hieß bneit<.l irgcllbl110 !:leG gUil{mn bat, irb uiclJl; sr. .\). ?meile enolic!J ,,:vie Sf0111. b. IßL" 6. 184 bClllcrft über henll3rolog nUt lObleI, "Dcr lei einc erqllidlirbe ll3er!L'n uno beffen poplil:llt meilterbaft". 1Bei 1BellmdJung 'oer allgemeinen ift l:lon mir a. O. 6. 14 barauf bingcllJielcll worben, bali bcr !RlIhcnß' prolog 3u bClljwigen Il3rologcn her, Il3lautu{\ gelJört, welrbe bon einer Ißcl'lon beß 6tüdeß obrr eincm göttlirben mlelell, bicr bcm 2lrcturu13 1), Dorge!rogen werbcn uub il11 ®all3cll 3m bes biencll, llleldle 0110 -narb unb ;jnbolt ben grirdlildlclt Il3rologclt uä!,er ftebclI 01\3 ben Ipecifihfl tömifrbell. :vorauf, !Jatten luir gelclJloITrn, bali bel' l1luocn\3prolog fowie bie il{m ä1lnlil'!Jell in eutfllredJenber ®e, ,Halt IdJon im gried)ilclJen Originale geftollbm IJabe unh fomit bem 1) IDer mllbcnß ifl eilt I!Sllid mit iogeuauuln bop Pcl I I' I' lIlIIg. i00lUcu bie ,3uid)oucr ülm bieie in eiucm 1.131'0109 gel)iirig uutcr- ddllct 11.1crbeu, io Illuflte eiuc ®oUl)eit auflrelell, ba feiu illlcufd) liDer bie @5d)idiole beii :vii11loueß uub bel' alt gl eid) gCllUgcllbe lJ.Iußfuufl l1.eocn r.OllU tc.

Transcript of m. · Pl'imumdum huie esse nomen urbi Diphilus Curenas voluit 3). ~ieie!miUbeilung IDar burttous...

Page 1: m. · Pl'imumdum huie esse nomen urbi Diphilus Curenas voluit 3). ~ieie!miUbeilung IDar burttous notl,\uenbig, oblmon 2iebig bemerII: De 1000 speetaeuli non disertis verlJis edoeemur

3'm i!lnlcQlujjou meiueu Illufl{l~ "Ueber bie 1l31aulinilc!Jen Il3rD'loge. IllUgelllcine QleiicQEipunrte" (2usctll 1867) gebcufe ilb im ~in,

aclnen 3U1HidJlt ben l1lubcU~VtDrO!1 3u bd)anbelll. ;j' 11 i Ii mal lei nndmlic!J, 10 niel ic!J jet! felJe, finbet Od) eille EileUe, welme U 11 mit,te I ba rauf cd)t plonlinijdwn UrlPrung für beu .pauptlqeil be~ Il3rt'Illg~

jd)[iel':icu lliflt. ?molff De prol. Plaut. Ei. 10 bol ibn lebt futil ab,gemaml unh obuc Oll irgeub GtiIJil9 muftofl ilu nebmen für" jel}r IdJöu"etf/ärt; !Ritlml (lßorerg. 6. 2371.) I)at fidJ jcbc5 bcftimmien Ur!Qcill3cntgalten; 2icNg fobmm De pro!. Tel'. et Plaut. 6. 37 f. bdrt ilwarben Ißrolog für edJt, ifl aber ber Illllfim!, ba» bol3 6tüd übcrbauptfeiner ~!rgumeutet3äf)lul1g, 0110 fdliC<5 Ißrolopfl behurfl balJe; mliIb.?magner De PI. Aulul. 1BOltll 1864, 6.29 \!1nm. 50 IptidJt fidJ im2H1gcmcincu baI)11l ou!3, Mb bet l1lUbCllf>l.ll·oIog loft gonil erbt lei unh'oie uncrbtcu 1Bc~anbllJeiIc fim mit 6icberbdt aU9ld)eiben laffcn; ob erhieß bneit<.l irgcllbl110 !:leG gUil{mn oll~gelül{rt bat, 11.1ci~ irb uiclJl; sr..\). ?meile enolic!J ,,:vie Sf0111. b. IßL" 6. 184 bClllcrft über henll3rolognUt lObleI, "Dcr ~!rclllnt{\ lei einc erqllidlirbe ll3er!L'n uno beffen ~f'

poplil:llt meilterbaft". 1Bei 1BellmdJung 'oer allgemeinen ~climtßpullftc

ift l:lon mir a. O. 6. 14 barauf bingcllJielcll worben, bali bcr !RlIhcnß'prolog 3u bClljwigen Il3rologcn her, Il3lautu{\ gelJört, welrbe bon einerIßcl'lon beß 6tüdeß obrr eincm göttlirben mlelell, bicr bcm 2lrcturu13 1),Dorge!rogen werbcn uub il11 ®all3cll 3m ~orlcgun!l bes ~lrglllllrntcß

biencll, llleldle 0110 -narb ~orU1 unb ;jnbolt ben grirdlildlclt Il3rologcltuä!,er ftebclI 01\3 ben Ipecifihfl tömifrbell. :vorauf, !Jatten luir gelclJloITrn,bali bel' l1luocn\3prolog fowie bie il{m ä1lnlil'!Jell in eutfllredJenber ®e,,Halt IdJon im gried)ilclJen Originale geftollbm IJabe unh fomit bem

1) IDer mllbcnß ifl eilt I!Sllid mit iogeuauuln bop Pcl I I' I' $:~aub~

lIlIIg. i00lUcu bie ,3uid)oucr ülm bieie in eiucm 1.131'0109 gel)iirig uutcr­ddllct 11.1crbeu, io Illuflte eiuc ®oUl)eit auflrelell, ba feiu illlcufd) liDer bie@5d)idiole beii :vii11loueß uub bel' ~(lIiiftrn alt gl eid) gCllUgcllbe lJ.Iußfuufll1.eocn r.OllU tc.

Page 2: m. · Pl'imumdum huie esse nomen urbi Diphilus Curenas voluit 3). ~ieie!miUbeilung IDar burttous notl,\uenbig, oblmon 2iebig bemerII: De 1000 speetaeuli non disertis verlJis edoeemur

Uebel: b,ett !RubcnGllro[og beG ~[autuß. 571

Rerne ll11ib nuf ben erlten Uelierleter, nuf l)3lautuG feIblt, 3Utüdgel}e 2).3n luie weit bieier aUgcmeine EttIufl fim nm lllu'oenf3proIog beII.lQ'!)r,'!)ettet, loU 'oie folgenbe ~inäe[UllterludJung ~eigett.

Offenbar serfiillt 'oie 9lebe beg ~rcturlli3 in 3lUei burtt m. 31an~brüd[itt unterjttiebene :tlJeife. ;s)er ~\ueite (m. 32 bi~ 5lt ~nbe)

ent'!)dlt bie ~r3dblung 'oe!! ~rgument+3, ber erite einleitenbe :t{)eH(m. 1-31) i)anbeU lJon ~ingen, I1lcltte bem ~r9ul1lent lern liegen.~a wir in ienem älueiten :tbeUe 3Ultddllt !Refte beG urfVtllllglifQCltl)3rologß etl1larten biltlen, IDill itt if)n aueT) im 3'Qlgcnben 3uerit beipredJen.

SDali lE~rene bel' SdJanplQV bcr ©anbIUlt!l fei, luirb uns gleittin ben eriten merlen be{l ~rgltmentJj mi/getbeift (m. 32 I.):

Pl'imumdum huie esse nomen urbi DiphilusCurenas voluit 3).

~ieie !miUbeilung IDar burttous notl,\uenbig, oblmon 2iebig bemerII:De 1000 speetaeuli non disertis verlJis edoeemur (ntlllllicb im ~Ill=

fang beG Elüde5 jelbit), sed non solum de fauG Veneris audimuset de mari propiuquo, vorum nominautur etiam Cyrenenses vss.615. 712. 740. iIDie ~dlten fidJ llllmIicb 'oie Buid)nuer äurerbtjin'oenrönnen, menn fie m. 91 tlOIt einem ~alen, m. 152 \101ll !meere, m. 157\)on ber Rilfte reben ~örlell unll erlt m. 615 (Pro Curenensespopulares q. s.) ganä nebenbei IEI)rene ermöhnt wur'oe? ~tI(b Illu[ltl'Ittltb bem ,3nbalt bl'ä 6tfld'e{\ eine <Stallt lern ).1on \!ltQe1I äum Ort ber.\)aublullg gematbi merben, I>a ja l)3l1lditra IrÜber gerobe nu{\ 2ftbengeraubt l1lorben IDen'; lobann mu~te e{\ eine Stobt fem IlOIl SieiHenfein, 'on ja bortbin ber RuppTer ~abr(lA: mit leinen möbtben CIltfliebenmollte. ~nf bieie Orti3beftilllllllUlfjen wirb geTegentlidJ im 2nllilliele ineiner !meile !Beäng genon1ll1en, bafl bie ©öm ba'onrdJ nitbt, IlJie ~iebig

meint, orientirt luerben, fonbern um bie !8e3ngl1Ol}me 1Iu ller[lelJen feljonorienlirt fein milffen.

~lltb ber QSebraudJ in ben anberen l)3fauliniicben SIMen rtilllllltmit bieier meiner 2lul.\lülJl'lmg itbmin. Ueberall udmlicll ba, Itlo 'ocr3n~aH beG 2nftillieIil eiue bejonbcre OerUidlfeit erforbert, IlJirb bieleim $1'O[Og ober in einer \l!rologlcelle antlbrüdlid) genannt: 11Im!'Q.m. 97, ~apl. })l 94 4), !men. m. 72, [Im. m. 88. 3m $önu[ni!

2) :>Diefer muff(l~ beraub fidl fdlon ill ben 5;';liillbClt 'ocr \J?ebnctioll,alß ijr. I:'oreu~ ,,~!UßgcllJ. Sl'0111. b. I.).H." lS. IU 9J!iL (Sj{or. lSrrtiu 1869erldllen. 4Jier It,irb ~iur. @S. 49 f. ber \Jhtbeußllro{og bcllt :plnntllß nnd)benfelben n eil ®cjid,tßI.llluftell 3ugcipl'odlCll, rueld)e n. D. umitßtton mir au Il.lorbCll fillb. \'ll ud) im Uc{l rigCI1 ftlmmcll meille iriH,erüber Me ~Hnllt. IJlroL allllgefüllrtCll mnjiu)tFlt mit ben »Oll I:'orcll~ (I. D.@S. 44-51 bargelegtcn im ~\cieIlIHdlen überein ; iebodj nld)t in belll, 11l(lßcr übcr bie bibaßMifdJcll mnga6cn bel' :profoge fagt.

3) IDet ~ob. B, beilcll ~oII(ltioll mir blll'd) bie @iilc mcineß ttcr.cl)ttm 2el)rerß 4Jetrn If.Irof. lliitidll all@ebole 11(111b, Ilat Cironas. :>Der!iob. A bat unieren '.J\ro{og nlmt erl)ailell.

4) ijür meincn augCllblidlidJen BllJeet blcibt eß fid) gIeid), ob m\lH

Page 3: m. · Pl'imumdum huie esse nomen urbi Diphilus Curenas voluit 3). ~ieie!miUbeilung IDar burttous notl,\uenbig, oblmon 2iebig bemerII: De 1000 speetaeuli non disertis verlJis edoeemur

572 'Ueber ben !Jl u benilprolog be!.l llllautuiil.

ellbHd) lllr. m. 72 f. (uOI. m. 94) ift 'oie Ortilbeaeid)nung aUerbingsIchle 10 aUGbrürUid)e, lilie in bell angeffll}den 6tfld'en; aber lie !'inbetfidl bod) im lllrolog, unb aud) baß trt aU beadlten, bali gerabe bel'lllönulu~prolog von ber urlprullglid)en ~(lffllllg luenig belllal)rt äu QllbenI,teint 5). - 3n ben Übrigen 14 6tüden foltllltt eil auf ben!Jlll nt en

~B. 9ß lt. 94 ml iI)rer @'lIeUe in ~Icl I @'lc, 1 lößt ober mit ~dr (!l1nm.ön ~n. 90) annimmt, "fic leien nui.\ bell! milltün!llid)eu 'l3[Q1It. !UrologeIlinl,er gcfOllll11Cl1, IUO fie elienfo nOll)ltlCllbig illnrCll alß fie ~iet lletfllöteteridlcinen".

5) IDie @'lcellC beil 'l3önnluß i~ undl bm lingeiliflttfll @'lteUen beß'l3rolog{l, mit IoddIen V 4, 8; IU 3, 7 unb V 2, 97 iibminflimll1en, ba«ötolild)e Sl'all)lJon. ~öd,ll ilnf!oUenb ift ba~cr I 2 ~t 159, IUo bet @5rtabe\Util~lf)io im \]llunCII feiue« öl 0li I dj e11 ~mll bel' ®diebiel1 beffclbenlJerillridjt:

ar. te fMiet ut. si:; civis 1\ ttica atque liberlt.\U(on fönntc l)ierill eine @5llnr IJOIt ~on!tlll1iltatiolt fhtbcu, ja luoI)! aUd)eine ciufodlC l)'liid)tillteil bCil IDidlter{l, IUCllIl nid)t ge\IJidltige ®l'iinbe bafi\r!pl'lidlCl1, baf; bic (lon3c i5telfc, alt \1lCld,CI' icncl' $Ct'{j 110I'f01l1111t, in Un,orbmlllg Ici. l:I:rfonllt llot bici! aud) ®clllJert, \lIcld)cl' in leimt IlIn{!gabebic \!lcric ]45-]68ft. (~H. 351-374ff. bei il)m) fo ouf eiuallbel' folgelt löfit:$. 14rJ, 146. 157-159. 147--150. 161. 151. 160. 162. 164 -167. 163.]55. 1M. 152-154. 1GSfi. 18iuc fo I1cltlaltfaJl1c ~lenbernng (l1Iinbeftelli'lf ii n f 1hnflef[ul1!1Cll 1I1u[1 mall bOrlldlJl1ell) crre!1t bon born I)ereill llorfeß!8ebellfcnj cl! fon1l1lt iltbeli Ijin;n, bali ®. tro\} her gelualtlatnCll IDlittcltehlCll gcfnllbCll (,i}eballfcu3nfoll11uCllliallll [lergcftdIt Iiat. tEtllenß nöl1l!idjfÖllllCll bie )!~erie ]47-150 (bei ~. 356-359) llirI,t anf ?S. 157--::159folgCll, \ll cH ~c nl{lballlt all IDrillJl)io Ilerldjtct feill miifitcll, Il.lu{l beil iSilllleiltt1egcll Ulllllöglld) ifl j fcrncr mil'b bic llnmittelbare !8e,iel)Ullg ber lIDorteAhsce,le hinc öis, 51HJOphanla in ~~. 162 (bci ®. 3G3) auf bett borlier<gdlellben ~erll ItlcjcnHid) berbmltclt, ItlC11n 111011 18. ]51 unb 160 baallli.fdjeu Idliebt; enbHdl jd,liigt nadl ~. bel' ~f(nllc IDlHIlI)io, lucfd)er im ~ni<

truIJf jeinei! .I)mn bic crhiimte ~cfiebtc beffellien 3U lieföufti!1C1t Indjt,3wei 110n; bC1'fdlicbcne llßcg eilt: 311etft fldlt er iljt uiimIidl ctltftl,aft Iler­leI)icbem ~!3ortllcilc in i}lllßfidJt uub gellt llarauf olme lucHerc \U(otibitllllg

~icbrolllltgclt libcr, Uou lue!d,Cll er fid) bod) offellbat feincn crnllHdjeubcrj\Jredlcu fOllute. IDiele ~rlillbe, loeldje fidl aUcllfaf(il 1l0d, Im­

11l Hefirn, mcrbeu fJoficnliidJ gmiigcn nm 3t.+ 3cigell, boli eß ~. nidl!9eIlIUllC!l ift unierc :~teUe IH1ll iljrcn 1llerberbnificlt öU lIeHrn. IDaj3 fielllirllidj 1lerbotben ift, fallll 3ebcll bel' ~ln!lCIIldlcin leI)ren. 3d) glaube llIlll,lln[j 111011 bei .~cl'flc[{tlll~J berfdum bOU alUei Ij.iuufteu al!ß3ugel)m l}abe: ht'11.\. 145 lläll1lidJ ~ci9t \U(f(l)I)io bcnllidj, beß eil il)m nlll einc ewlle ~IWl<

fiif)l:lIll!l fehlcß ~lllllrugCl.! nielli 311 t!llln ifl, foubern baft er boU ~llfa1l9

au einCll @5pafi im o?OinllC (lat, für Illcld)CIl er «5dJ!äge befül'dltet j öl1JcitenßmUHeIl !B. 169 ff. !tdJ ltleil enger uub 1lI1111ittclbotee Oll $. 152 -154 an,fdjliclim, a[ß c{l ilt ber 1llulgola bel' ijaU ip. !Beibe ~rilllbe madJCll anfid) lö)on ben I!t 159, um bCll cß IidJ ljier augcnblid'lidj 311llleill flaubelt,ucrbiidjtig. IDeau Il1nfi aber meHer beriid'fidltilleu, bafi 1ll. 145-150 benllcficu .öu!ammen[,auß bietcn unb feine Illnfie[uug ller!augen (nur !B. 146111 nadJ bel' bOll ~. l1litget~eiltcn I:!cßart beß (;lob. A, in luefd,em nur bie~erfotlCnabtl)eilullg iel)lt, alt leIen: Ag, Non fll.ciam. 1'.f. Non aequom

Page 4: m. · Pl'imumdum huie esse nomen urbi Diphilus Curenas voluit 3). ~ieie!miUbeilung IDar burttous notl,\uenbig, oblmon 2iebig bemerII: De 1000 speetaeuli non disertis verlJis edoeemur

>B. 10 f. (Omnis res geetlts esse Athenisvideatm' magi!!), Illag aud) biefe

'lltautllll ßeit flammen.

Ueber ben !Rubelt~Vto(og beil ~Iautuil. 573

ber €ltabt gar nhflt an: Ort her .\}anblung fonltte jebe beliebige €ltno!mit gded}ifdlen €litten fein. Sn fo(d}en ~dUen luar fe!}r begrei~ilfJer

meife für bie gried}iidien 2uflfpiel'oid)ter uu'o oot1lodl fÜr 'oie lotein!,fdlen ffiadiioiger ~ t (l en 'oie €ltahl Xftt' 8~(iXljl) (Iuie ~adß für 'oieiran~öflfdlen S)ramatifer), tl}eilf! lucH jenes nod} immer oI-S !miltdpunftbeil geiItigen 2eben6 übel'l}au\l1 galt 6), lijei[t! luei[ ll1ol}1 mil'fHdl 'oiemeillen .\lomöbien 3l1erf! in ~Hl}en Übet 'oie mül)l\c gingen. 3n ber%l)a! nun fpielen 31'01)[1 <Ion biefen 'Uier3e()n 61ücren ~u I1m)eH (1,)9[.Illjin. ?8. 793; llluL V 1 ?8. 3; 'Sacd). ?8. .235; <Eaf. III 5 m. 2·1;~\li'o. I 1 ?8. 24 11. I.; !mere. ?8. 635. 837; !moli. m. 30 11. I.;~err. ?8. 151 u. I·; ~Iell'o. ?8.202 u. f.; 6tiel). m. 448 u. f.; ;tri11.

m. 1103; %ruc. 11m. 74 11. I.). j)ail ba ber 31ame ben Gtüde5,(luf me(i!len ef! gar nid)l{\ (Infam, nid)l erft befonbers im ljlro[og er,l'Oäl}nt mmbe, fann gel'Oifl nid)1 auffallen; erlllarlelcn ja aud) bie Bu,idlauer nidJtt! 2Inbercs a(i.\ eine ljIaUiatfomöbie uno muUlen, bau bielein ber !Regel fidJ 3u 21tl}en abfpiele. €lo wirb ~Hl}en in 'imt faltgan~ edJteu ~rologen ber 'UuMaria lInb bef! ;trinummus gar uidJlgenannt; im !mmatorpto[og, bellcn gröjjten 'rl)eiI id} anel) fih ed)tbalte, mirb m. 67 gona ne ben bei 'oer ~cVlo5 (offenbar ber ~tf}ene)

ermäbnl. 2IudJ bie ~ro{oge 'ocr mIlitaria unb (iafiua tÖllllte id, aI-iI}Belege anfügren, menn nidJt jcner meincr ~(nfidJl uad) \)l,ln einem(§)rammatiter, bieler entfdJieben \)l,lll einer fl,1dlmn ~Iufffibrung umüflrlc,obne bafl in il}m cine 60nbmmg aUer unb neucr lBeftLtu'oll)ei[c fidJ

in me esset. A(l. Te morare ct male facis; ~b, {)ört uiimHd) bie 'Bel'.l}nnbiuug 3mild)m iI)rem \licT1ljabcr unb bcffrn @5f(aucn, uub iubcm fic illl1aufforbert fid! feiue uuuiitI)ige ilRiillc 3u gcben, leitet fie mil "male fMia"baß barilu! folgenbc ®iinbelH'C!liPcr ein). \'/ißI man 10 bie !Berle 141-150iu i~rer burd) Me .f;lnnbldJriflen gebotenen ?lleiljwfotgc, 10 ijl flor, hIlBilRilpqio in feinem ~aUc nod) einmal mit hem nodj lof(fjCII \t\orllliirfenalherum !Berfvred)CIl (il.~. 159) fommcn fOllutC. IDtit minbmr Sid,cr>qcit magc id) Über bie 'Jlrt 3n lll'tfjeilcu, !tÜe bie übrigCll ed,iibcll 311 l)etlenfinb. @ef}l mall bauon aue, bnf, im !;lob. A IHldj ®eppcrl Q3. 163 an!Q3. 164 folgl, fo IlJirb man 3ugcbfll l1lilffcn, bnll >B. 164 {id) anf bai! beftean Q3. 162 allfd)lielit lllltl Illicbmllll !B. 165 fI· an iB. 164., barl ba!Jegcufür Q3. 163 in biclelll ßnjammmljan!lc fein IlHu§ fit· ~icler >Ber~ llafitaber bortrefflid) bor ber mit >B. 168 beginnenben jßrügciicCllc, \1011 lllcldjcreil fn)oll oben l)iefl, bau mall fie in lllllllittctuarcr ~liibc ilon Q3. 152-156crluartet. IDa nun bic ba~\llifdJcn licgcnbcn !Beric 157-168 (mil 'Iln~r,

jd)lufi llon >B. 163) in fid) cbcuro Illol)1 ~ul!U11111elll)/i1l!lClt lllic 'ti. 145-156mit ll~, 163 uub lB. 168 fI., 10 liegt bcr ®ebuufe ual)e, tU jenen eineparal1cl ge~cllbe (Ilrluetterullg ber urlllriluglid)C11 ß'l1ffllnß ~u erblidcll; bod)lallm fid) al1ellfltIHl mit 2lll11ld)dblUlg ber llierlc 158. 159 unb 165-168rOluie mit ttmjteUuug \10n lB, 163 uub 164 (11(1[1) (,tob. bie alllmclllBerfe Ulllmiinbert ~altcn.

6) >Bergt. ID1en. Ißr,a.utumant, Quo "obis illud@5ldle nid)l unmittelbar Guß

Page 5: m. · Pl'imumdum huie esse nomen urbi Diphilus Curenas voluit 3). ~ieie!miUbeilung IDar burttous notl,\uenbig, oblmon 2iebig bemerII: De 1000 speetaeuli non disertis verlJis edoeemur

574 Ueber ben 9lu'benilpro{og beil \Ulautuß.

of;ne m1eiteteil 'OorneQmen Hebe: In jenem $1:0[09 fommt bcr Ort bel:~an'o(un9 gur nidJt, in bielem m. 82 nebenbei aur 6prad1e. 3n \lemein3igen %rucu(entuilprolog mirb m. 1-3 uno m. 10 &t1}en auilbtiid.lidJ genannt; inDefl 3ci9t bet gun3e .8ulammen!)ung, bu\'! ei3 'Dem ~id1lel:

weniger um lBelef;ru1l9 ber .8ufdJaller, alil um bie IDelegenl)eit AUeinigen m1i~en 311 tbun War. 3eben!alHl bur!t eber römi!d1e ~i)id1ter

aud.) ol)ne moH) bcn ~(allten ber gtied)ifdJen 6tabt miUTieHen, menn erWo 11I e. 3n ben %ercn3prologcn finben fidl ebenlo wenig 'Ungabenüber bcn Ort ber .panblllllg; gleid)llJoTil geTit in 'Oier 6tüden auß \.Jer.fdliebenen \Stellen ('OgL 2lnbr. m.221 u. f.; G:un. m. 110 tl. f.; $1).m. 114; ~ec. m. 88 u. I.) Qer'Oor, bab bie Stomöbie inllltbcn fpielt,uno bM ®[eidlc baben mir gClllij3 llucl-i für bm ~tlut. unb bie lllb.lln3unel)men.

~(uß aU' bem ®efagtCtl crgiellt fidJ 3lueiedci: 3u ben fünf el)ne$ro{og tmil llverfommcnen 6tiiden, lBacdjibeß, G:pibkllß, moftellaria,$erfa lInl:l 6tid1ui3, lUeTdle in ?ltl)en Ipielen, ef)nc ba\,! gerabc biefe6ttlbl Ort ber ~altblullg lein mu\'lte, ift melligltenil Aur &ngaoe bielcs6dJauj)1,*il fein )ßro[og erfor'berlhl) gemelen 7); i\lUciteni3 aber unbbiei3 gel}t unß l}ier ällnddJft an ift aUßgemacl}t j bau im mnbenl1l<prolog jene lllngabe nidJt iel)len llutlte unb bemnadj 'Oie metle 32. 33bur cl} au ß n öt Ti i g finll 8). ~affelbe gilt. l)on ben io[genben ~lllgaben,

llle[dJe in m. 33 - 35 ClIIl}tlIten finb 1lI1b im 6tüde bei gelegentlil'ben&nlpichlllgen al<.! befannt l)oraui3ge!e1l1 IDerben (mit m. 33. 34 'Ocr,!lleid)c i\. !S. m. 132H.; mit m. 35 bie merle 605. 740 0. ~ie

folgenven 3 merle (36-38) bienen äur G:rf(drultg bel' im 2uftfvief

7) ~a{l Q)lcid)e gilt UOlll !]5feuboIU{l, uon befien I,ßrolog pd] UUröl\lei ».\erfe edjaltell [,aben.

8) ,8lUei @Stiide pub UOtlj unetl\löf)ut gebliebcu, bic ([ifMlaria unhber ~nrclllio. ~'u fcillflll bel' beibm \jiHfe erforbel't bie .panhfung einebeftillllltie gticdjifdje <0tabt, unh bod) ift lIidlt ~1t{Jell, fonbem @5if\)on nnh~pibaurull bel' €,dlaupla12. \j3laul1l6 ift bnrin oljnc ,8lucifel leinem gtied)i.fd)CI1 Ddgiuale gefolgt; bie griedlildjcn IDid)ter modlten aber in \jolgetocaler Sntmlfen (chua l\leU bie <0ti\de in anbeten @Stüblen al{l ~lUlcll

öllcrft 311r ~llffi\f)rnug famen) 3111\lci!cu ChlCll Ollbel'Cll <0dJOcllpla{? ftatt bcllgell,i){jIllld,cn !\Jät)len. IDer lalcinifdle UeIJerfc\ier foullle in fola)em ~alJ:e

ben urt bel' ,panblnng enhlJcbct, ba auf H)l! uio)t\! Miler anfant, lllter.lUliqlll laffeIl, ober, bil cr ja nielli ~(t1jen !\Jar, im '.I.\rolog etll.liiljnen. i"!eQ.tmß gcfd)icQI in bel' \j3rotogjcene ber 'liftell. (2{et. I @')e. 3 j/~. 8 f.; ugf.IB. 42), llad)bclII fd)l:m llotl)cr I 2 \13. 11 Mcldbe @')lab! llOriloergcQenb ge fl

Mlllll tl.lllrbc. -- S11I i,S;llrculio luirb an 111etjreren @Stellen (m. 13. 61 f.216 fl· 260 ff. R89. 699 f.) ber ZC111lJei beß 'Reßcnlap Ctlutil)IlI, bei Il.leldjemeiu ftallfcr jfllpplcr .~iilfe lud) t; bo cl) ift bicfe Shanfqeit llttlucfcntlidJ fürben Slll)ait bei.! <0liil'fcil. IDic <0tabt jc(bft ifl er[t m. 341 ganG gelegent.lin, genallnt. Weir Id)eint eß a1ueifclt)afl, oll biCi! gefdlel}cll luiire, J.ll}ne banber IDidJtel: 11orl}er im 'prolog iHm ben Orl bie nötljige ~illl}eifuug ge.mild,t ()ölte. @legcutoürtig qal ba6 @')tild reinen !]5l'otog unb beborf bcffct.bCIl «ud) nid)l für baß [ouftige 2lrgn1l1cllt.

Page 6: m. · Pl'imumdum huie esse nomen urbi Diphilus Curenas voluit 3). ~ieie!miUbeilung IDar burttous notl,\uenbig, oblmon 2iebig bemerII: De 1000 speetaeuli non disertis verlJis edoeemur

Ueber ben 9hl'oen~lJrofo9 be~ $lnullll3. 575

lll. 127, 1234 11. f. beri'l~rten &rmutI} jene3 ~{(ten. ~H1erbingi3

{inb pe iln ~rorog Ilidll gernbe notl)roenbig, aber fie fÜgen fidl fo gutin bell .8uiammeIlI}nng, baU 91iclllnub pe roirb onber3 bcI}ün'oe!tl mollena{;:\ bM, morQergcQcn1>C ltnb !Hadlfolgcllbe. &uell ift bier mi. bei nn.beren merlen bieleß IInb ber Übrigen $rol0ge 3lt bebenten, baU ber~id)lcr, IDeld1er 311m mCI'ftilllbnifi bel'> 6tÜdei'$ einc $rologer3äl}lllngbOfall?Sfdlid'en lI1u13te ober mollte, nidlt 'oIe eil1Jclncn U II beb In 9 t nö'tl)igen motl3cn abgerillell geben burfte, fOllbctll biele 3u einer 311lam'mcngilngenllen, möglidlft gefäUlgcll ~r3dglung tletarbeitcll 1ll1l13te. ;Da!>!JUimIidlc iit aUQ) 3. !B. in bell ber @.l=j,loption gelUibmClcn ~illganoi3­

leenen bcr ~eren3ifQ)cu 2ultipielc ber 'ß'alI. !Begrciftiell Ht 1'6 babei,ba~ !JJlanQ)eij in fold;lcr &rgumenlcqäl,Iung beß .8l1falllmenl)nugeß lue,gen l)orgcbrad!t mirb, maß lodl befier bell .8l1ld!nuern unbelnunt bllelJcbis 3Uf enblid1ell ~Öillll9 be~ Slnoleni3, obcr roal'> ber ~iQ)ler pe beffernm: malgen liclie 11). ~ic!cr ~ht 1ft gIciCl} baß in m. 39-41 @r,;ldblte, ltloburd, ber (.?;rfellnungslccne (~Ict IV tiSc. 4 llon m. 1154 an)biel l)Ol1 H~m IIDirfung gcnommen roirb. QlleiCl}ltlo1}( "abeIl bic!emerje ftelß H)rc 6teae im $to109 geI)ilbt, mie Illan bntnul3 erflegt,baf~ bei ber @rfenlltlllg nnQ) nid)! mit einem »Bode angcbclItet ltlirb,auf ltleld)e »Beile $aUiftra bon 2ttgen nad) l$\Jrcnc ;lUllt .lln\fpler He,fOllllllel1 lei. ~ie batuber im tiStüdc leIbft entgaIlcncn äcrltrcuten910tiäen (m. 106; 216 ff·; 390 ff.; 736 ff.) genÜgen oQI1C $rolog'oUfCl}':U!3 niellt.

m. 42-48 paffen niCl}t nur ou! baiZ beftc in ben .8ufalllmen,1)«119 bei3 $tol096, !on'oern \inb jogat naCl} belll 3nbaU 'oe,s 6tilcfei3unenlbeI)rUd,: $leelibil'l'utl tuitb aI~ ~U1}encr errt m. 1198 raft äuft'illig'beaciellnct; über feilt merr,altni~ 311 $ali1ftra unb 5Ulll Slllvp(ef linbenfiCl} in ben &nrangßfccncn, ltlO gcnug ®clegenQeit SU anß[ilI)t1id,cll~röttetllngen tunr (10 in I 2; I 3; I 5; II 2; II 3), nur verein';leltc'Alnbeulullgcn (l:lgt m.89ff., 198, 307 f., 323 {f., mel)rere 6teUenin &(t II 6c. 3, 5541., 861).

9) iBgL "Ueb. b. !ß(ont. \~;t. ~ng. @ei." 10. 41mb 14. {lcifil1g~)o111b. IDrom. [ ~{). 48. 49 ~biCl}u. - unb iljlll ~l1idltelCll micle bei -­f~tia)t bOß UrH)cil 01113, baii "lInier ~nHjcil (on ber .I;llutblnllg) U1n [0lebt)aftet IInb ftadcr lein mirb, ie länger unb 31lverliiiliger mir fie 110ra1lß~

geic[)en l)abm". IDie[e ':!lnj'idlt an Pd) tl,dle ial lJo((fOl1l1nell, uut' möd)teid) bellljalb noo, uia)t mit {lelfl.ng bie \l\ertllcibiguug bet' ~urilJibeild)ClI ull,bber biefen äl)ntid)Cll \!3ro{oge ilberncljmelt. ~ill guter IDrnmatHer iolt bieId)lieiifidle ~U~ÖfUllg im merit1idcluugCll UD n '&n fa ugau lJorbereiten;ba3U bebarf e{\ abcr fcinei! \!3rologß, l'ocldler ber ([ombination6gabe ber.3uld)auet gur tel n e11 e1Jidraulll md)r llißt. lllur in bem ~ntle, IUcnltMe {löfllltg auf alt~u a beu, la)lller &11 ll10til1irmbetl .3ufiilligteiteltberut)t (unb bai! geidlielj I vielen (§;mi~liileild)ClI IDramcn nub bell meiftcuetUden ber ucuen attifdlett S!:oltlöbie), finbe! fid) ber IDia,tcr beifer gleidl'!lnfangi'l burG) eine nadte ~töäl)lullg mit bellt merftanbe ber .3ufd)nuer abuub iltult bereu 5.!3clfntl Illlf anberem i[ßege alt erInngCll.

Page 7: m. · Pl'imumdum huie esse nomen urbi Diphilus Curenas voluit 3). ~ieie!miUbeilung IDar burttous notl,\uenbig, oblmon 2iebig bemerII: De 1000 speetaeuli non disertis verlJis edoeemur

576 Ucbcr ben fflubenspto1oO bes \f.Haufuß.

~ öd) ft 11) i (~ t i9 für bie dd)tige !8euttQeiIul1g ul1fm~ \l5tolo(Jeftnb bie merfe 49 - 55. .8unddjft fönnen fic ibtcm 3nQalte nadjnid1t im \l5rolog felllen, ba im gansen mnfang bes 6tüdeß (f. m. 91,125 f., 143 ff. u. f.; befonberi3 aud1 m. 356 n nut \lom .!fuppler.\labral' oie ll1e'oe ift; baG muftretcn [ehlclii ~rellnoes G:l)armibes 11011

m. 451 an (bgt befonber\3 m. 491) bleibt oQnc Den $rolog gal13unmoti13itt. - !8i;lll)er l)aben roir un5 3u 3eigen bemiibt, ball Die ~t,

3iif}Iung bes ~lrgumentc\3 lIoll)llJelIOig unD 3ulammcnl)/ingenb lei. :.DafClIlcr im !8elVl'odjcnen ~Ud1tß ftdj fanh, 1l,1aß unferer freHid) fubiecti,llell morrteUullg llon plautinifd)er Sfunft roibet[pl'iidje, fo ergiebt ftdlmcnigftentl hie IDl ö9rt dll eil, ball jener %beil bes \l5tologs unh maGbamit sulammenliiingt, ed1t pltmtiuildJ lei. ~en f)öd)lten Q) rab \lonID3a brf d) ci n I i cl) lei t meicl)1 hiefe ffilögIid)teit burd) bie l)ipotifcQe!,ilnfpielung in m. 50;

Scelestlls Agrigeutinus, nrhis proditor.Offenbar II)il'b liier bcm ®a[lfreunbe bc.ll Sl'upplers, um if)n in eineml11ögUcl)ft ulJgÜnltigen md)le erldleinen 5u laffen, %I)cilnal}me an einemmmatlje ~gti(jcut!3 augefd)riebcn. mur ift eG auf beu crlten ~[ugenblid

bei ben Illedlfdno(Jen 6dJidIalen hrt 61abl fl'aglidj, ob lu!r eine ~(u'

fVierung De';; gd e dl i I cl) I" n ~idjlerG auf ein dHeteoS ~rrigui& obereine~ r ÖIn i f dl en ~id)lerG auf eine 'Begebeul}eit feinct 3eit uor un03l}aben. 3m erfleren ~arre mulite uafül'Iidl gleim ber erfte Ueberie~er

- lßhmtuG - bie illnfpiellmg in leinen lßrolo(j l}inübee\1euOlnll1en{laben 10); im (e~lmn ~(llle unb biefer fdJeint mir lnl1:mau6 heranueQmbarm 11) - Mefle nhln Über naß ,3abe 544 l]inaus, iu mdcl)e1l1

10) wUt Im glcid)Cll ~r(jlllnentatillll HiÜI fiel) (Ju\! bell la)Olt ur,fprlldJtl1Cll !Berfen 32 f. "Dip hilus urhi nOlUllll Clll'enll,S esse voluit" fot,gent, baO biefe \jlroloßjJBl'tie llHll)rid)elllfid) auf 'l.\{lllltU6 felblt 3uriidgeqe.

11) Vluf bie 01. 93, 3 (405 b. Q:l)l'.) erfolgte (jinttnl)tne unb 3er~

flönlll(j 1llgdgentll burd) Me S!:llrtl)ager 'alm fid) 'vipl)ilUlJ niel)t It1()l)1 ue,aiel)en, ba fie il)lTI id)lln ber Beit uod) All fent lag unb 1>lobor llon irgmbeiuem !Bmalqc bel' l{\ürgerld)aft gar llid)t6 uedd)tet. 21ul bm mbfaH tlo11.\{artljago ullb bie Ueuergabe bel' @'hlbt an '.ßtjrrl)Uil, lutld)e 01. 136, 1. ~.

(478 11. lll.) gcfd)ng, fr,lll1te bcr und) IDijJgi!u6 uod) lBe3ug ud)l11eninbtfi war bitfe Ucucrgabe ia l1ur ball fjon3 lJnriilJCrgel)cubCt lBcbeutll11lJ,llnb fcmcr mnßtc bie ~'ol'teinal)mc 'llgrigcl1t{l fÜr I.\lllrrl)lIB bcm l~hied)CllIDi~lI)i(ui:i gClllil3 lobelHllllcrtl) crfd)cincll. Sm S. 492 ll. ~t llcrbriingCll biell?iimer im erftcn jJUltifd,cll ,\I.riege Mc S!:artljoiler uad) 110ttniidigcr ®CgCll'MI)r nUß bel' ,~tol:lt, iebodl, nod) ben mndjrid)tClt btr mften öll fd)lieficu,ol)l1c IllerraUJ. 'i!llld) 3eit unb ~3arteifteUnug laffen lueber fiit IDijJ!)ifUi:inodj fiit 'piOl1luB eiue 'i!1nfpielung auf bicieB G:reiguill aunc[)11ten. \1~ad)

IDiollor (~tg. I.!l. 23; lBi\l. IXiB. 329 f.) IVllrbe aUel'bil1gß im 3, 49!1 bie@'tabt 111icbcr llOlll Sl'arH)agcr $i'artgalo cinllel1olll111en llnb öcrftöd. 1>ainbel3 '.ßoll)uhlll nidltB llab(111 cqiil)lt 1mb fjJiiter bie i15tabt lid) nod) in Dm.\:liil111Cl1 bel' 5llömer bcjinbet, 111l1U ieltc \1lad)rid)t l11it ~orfidlt Uel1llljt luer·bell. Bubcrn 1ft and) in il)r bOIl !Bmatt) feine mcbe nl1b lornil bon einetlBcriidfld)tignug bieicr (jtOUCrUl1g fiir uniere '.ßrolooflcll.e gan& au&ulel)cn.

Page 8: m. · Pl'imumdum huie esse nomen urbi Diphilus Curenas voluit 3). ~ieie!miUbeilung IDar burttous notl,\uenbig, oblmon 2iebig bemerII: De 1000 speetaeuli non disertis verlJis edoeemur

Ueber ben ffiubensprolog bes $laulus. 577

'c)(l~ 6dJidIal &gtigenti.i für 'oie ~auer fidl enlldlieb, nid)l aUau lIleituorgeben. ~abei fommt llIan aber in bie 8eit lJe~ $(autu~ un'o aufbielen lelb)t; benn e~ Ht laum glaublidl, lJa~ jene beäeidlnen'oen ID30tle»urbis proditor«, weldlc aUt fuqcn ~I)arnfteriftif beß ~~armilJctl 10Ircl~idl bicnen, erf! im ~lnjang beil 7. ~al)rl)un'ocrli3 Uon einc.m 'ocrUeberarbeiter $Iaul. etÜdc I)ctrill)rcn, llJeld;e fiel) in 'ol'r Vlegel gröberer2lUi3jÜl)rlidlfeil be~iffel1. Unbebingl alfo rann man auß m. 50 auf$Iauliniidlcn Urlptung 'ocr ganaen bamil 3nlammenlyängenben 121rgu=menletäiilylung ld)lief3cn 12).

~ieil O:rgebnib wir'o lJurd) ben Umltan'o niel)t erld)Üllert, 'oabin m. 52 \)on aliae mulierculae 'oie ffielJe· ilt, llJiilyrenb 'oai3 gunäe6lüd (ugT. a. iB. m. 128, 320, 738, 874) un'o lelb!1 ber $rologm. 74 allfm ber $aläflra nut nom ein 9Jtllbd)en fcnnt. ~a c!3 augewaltlant wäre für aliarum - alius unD für erant erat 3UId)reibcn, 10 irt ja hiefc Ungenauigfeit auf !Jlcdinung bei.i ~idJtertl 311le~cn, lOeld)er bier gerabc hen @rullb balte, ben !Dlun'o eltuai3 \)011

3u nebmell.mOll m. 57-63 13) gilt bai3 ®leidJe lIlic \)01\ m.39-41: fic

~ingegen fleljt i1lidJHl im ®ege bei obigem merfe all bie ~d)ebullg Imfidlifd)en €5tiibte (barunter aud) '2[gtigentß) 311 benIm, lueldJe uad) benUnglüdßjaljrett beß 2. pllnifdJen ~(riegcß im ~1. 539 llor fid) ging unb Ic!bfl0~rafuß ergriff. IDlarceUuß brad) im 3. 540 auf 'lad l'ecipiendae urbes.. quae in motu remm ad Gal'thaginienses defecel'ant" (2iu.24 c. 35, 1).Bunnd)jl wanbte er fid) gegen 0ljrafU{l, lUiil)l'enb ber .!l'artgager .l)illlifco."adveniens Heracliam intra paucos inde dies Agrigentum l'ecepit; a li a­rum que ci vi t a ti um, quae partis Carthaginiensium orant, adeo aC<len­sae sunt spes ad pellendos Sicilia Romanos, ut q. 8." (\liu. a. D. § G).®d)on im 3. M4 lUllt'be bie ®tabt \)On \lIl1.t.Ui!lcil. bcm lBefdjfßI)abetber9hllniber, ben belagernben lRömern ucrratl)eu (2iu.26 c.40), lInb bel' ~ou.ful ~iillinuil nal)nt au bel' miirgcrfd)afl für iljrCll fdit)e~cu~bfaU fdJ\uerelUad)e. Unlm 1.j3ro{og~clIe i~ llou bcnjenigen, l\leld)c über ben Illro{oggefd)rieben l)auen, llnbead]tel geulieben; "agegen l)at fie l.l3e1er[ell (Bcitfd)t.f· 'UH. 1836 ®. 615; ugr. i1laubct Journ. ,I. gaY. 1838 ®.409) 3U' \5efl.fteUung ber ~I)ronologie bell lRubenß uenul,}en ItlolICit. WH! Unredlt t)aben.\Beibe nn ben j(~erratl) beß lilluttineil gebad)t, ba bei bic[em 2iuiuß \)oneiner !Betl)eilignng bel' !Bürgerfcl)a!! uid)tß berid)tet unb ba bc, patriotild)eIDid)tcr 'oie Wieberl)eraUllnauc bel' ®tnbt au bie lRömel', luctd)en fie feit492 gegört l)atte, feinem j[(grigentimr 3um !llotluur! gcmau)t I)iitte. ~euu

ll?itfd)l (\ßamg. ®. 353 f.) und) llliflerillg baß \luftipiel nIellen bel' UUller<bäd)tigeu Iil:rn1iiljnuug 1J.\~Hi\J\Jifdleu @efbeil ('iB. 1314) bem lelJten IDeccnuimnbell IDid)tctil a!t\lJeift, 10 fotlute 'flalltull oeluifl aud) nou) 20 Snl)rc nad)bem 'iBmnHj biere stl)at[adje in ber ~rinncrullg [einer lillitOül'fJcr \101"allll[ef,jcn.

12) ~ebenfarrß gat in !Be3ug allf ben lRubenß \51'. \loren3 Unred)ta. D. ®. 49, \)On ben eqiiljleubeu !partien meljrerer 'ßrol.oge, beil lRuben\lunb anbmr 0tüae, 3u be[)au\Jten, bau "in iljl1Cn feiue eiu3ige römifd)e j[(n·l\Jierung 1"I:lrfomme".

13) ~'. 56, einc unpaflcube \ffiieberljoluug \)on 5.8. 541, gat \5ledei[enmit lRCcl)t eiugef(ammcrf.

ID1UI· I. \l3~ilol. ~l. ij. XXIV. 37

Page 9: m. · Pl'imumdum huie esse nomen urbi Diphilus Curenas voluit 3). ~ieie!miUbeilung IDar burttous notl,\uenbig, oblmon 2iebig bemerII: De 1000 speetaeuli non disertis verlJis edoeemur

578 Ueber ben mu'(\ell~vrolog bci3 ~IalltuJ\.

finb oe>:! 3ufontmenbangeG h'egen notbll'enbili, unI) boß in i!}nen IDlit:gelQeilte mirb im <Stiide gelegentlich als beft1Unl l:loraußgele~t (mitm. 60 ff. vgl. m. 89 fr., 128 li., 141 14), 325, 342 ff. 1I. I. m.). !.l(uran 'iR 63 ..Conscendit navem, avehif; mel'etricnlas« fÖl1nte (!;inermegel1 bel' gror,ell ~Iebnlichfeit mil \!L 326 »In lli1.Vem ascendit, mn­Heres Itvexit: ariolus sum« l2l11llor, nrl)lncll. ~a jelJoeb biefelbe~erlon, lUeld)c bier eine 10 l1.1unllerbar ~ulreffenbe l!3mnull)ulll\ au,)'Iprid)l, in ber iolgen'l!en <Scene (m. 3fl5) !Jl111J eillaunt ift, allll iieetmas non einem 6fbifle lletllimmt, 10 ift e~ e!}er !t1allridleinlidl, 'oa»m. 326 (luG unierem $1'0109 unb m. 377 (occupiamqne ariolari)inlerpolitt Ie!; letltem mer'." bot uieltehN bm ~tn[ull l'>a~u gegeben.

mon ben forgeuben Drei merlen (64-68) gilt 'MG ~Uim!id)c lI,ieI)on m. 36-38. \!'i. 67-70 5eigeu Irbr pUffelii),meld)ell illnllJeililhduruG am 6d)idjalr bel' jungen i1lfl)enerin l,imllll unb mie llei5l)alber gerabe berufen iit bie gjoUe bes \131'0109;3 bU überlleijmeu. 3ugleid)lilbren pe und llIittCll in bie <situation ein, mir lie im 21nlang begS.Mtlpielil gelebilbert lt\ir'o, :.va jie aueb in bel' €pradJe Ilid)t ben ge,ritl!jlten 2I,nflofl !jeben, 10 balte ieb fie unlwbeuflich mit bem bi~lIer

!!\ebl1ubefteu fiir edlt $lautillihiJ. 3u bcmeden iit freilidl, 'oa\3 imiSliufe felbfl bel' nrcluruß nicbt meiter er\u/illnt mirb, fonbern mep!lI11a15 UrI,lcber bc~ <Sturmes gilt (ogl. m. (IGO), 3118, 373, 486u. i. Ill.). :VOlt lhUT mon baran "'ci bel' !Stellung, meldJe idlOI1 inben griedli[d)en .ltomöbien Der $rolo!)\predlcr äUllt ~rilma {elbU ein,nal)m 15), feinen \lrö[lmn ill.nfloli ncbmen.

m. 71 Yehemem, snm exoriens, qnom occido, vehementiorenll)MI eine ridllige unD im 'ilUtcrtl)um gClllJ llerbrcitete !l3eobac!llung(l1gl. nUI' ~ora3 carm. III 1 m. 27); iU'l!eii tanll ieb bie !l3cmerfungnic!ll unlerbriidcll, bub bie l1i\orle mir froflill uorfommen unb 'oie .l;1011beiner, grlebrlen 2efer{l 3U tlcrtatl)cn Idleiuen, äl)n!i'Q mie m, 161(Palaemon), qni Hel'culis socins esse dicel'is einen 10ldJen 3uiatJcntl}iHt unb De.:<l)alb aud) von Ö'ledeifCI1 eingef[olllmcrl Worben Ht.3ebenfaUiI ift baß feft3UI}allen. bai; bei' latdu iitbe olm griedlildle:!liebter (an letltmn milroc ieb nod) e1m bcnfcl1) 'oie ».ßorte für einellluffiil}ruug geiebriebcn ~nt, ll'e1ebf; in llie 3eit 'oe;?, unI erg ebe\1 bentlrcturU!l fiel; ionft i)lll!e jn ber lUe!';?, bei ben 3uidJt1l1ern bie \!lor,iteaung \:lon bel' I1lladll beil ~l. nur gefd)\Ul.lf(ll.

14) 5l:>ie ::rierle 139-146 linb gegel1luiirtig il1 UIlOrD\1\1l1g. (llil finbnäl11!id) ~. 142. 143 IJinter fB. 139 ~lt feQCl1, 10 bali 5l:>1il11omll bie ue­trefjenbe I:~rllge all ben 3üllg(iUg ricI)tcl. .\)icrllllf fällt t,cr ~Habc einmit ~. 140. 141. 5l:>cr~. 144 tl1ll11 nur llem llä111011el! ge1)örel1, Illcfdlerentltlebcr in leiner ~er&enllgllte bcn SiillgtiUg berul)toeu lui!I ober, menulllall 1l11d) eiller ~ermul{)nng meine\! Illcrt!Jcu ijtCulIDrll mD. Sficliling HirmultuOIst - nimiuOlst (icft, auf llen Ipötlijd)Cl1 iton feinc;! eflallm elll­gc!)!. ~. 145 i. fl1lien IHltiirlid) mieber bem @)flaum AU.

15) ~gl. "Ueb. b. ':j.ilallt. i,;r. 2mg. ®el'" il:.5ff.

Page 10: m. · Pl'imumdum huie esse nomen urbi Diphilus Curenas voluit 3). ~ieie!miUbeilung IDar burttous notl,\uenbig, oblmon 2iebig bemerII: De 1000 speetaeuli non disertis verlJis edoeemur

U eber 0 e1I 9l 11 '0 ensp r I) r(I 9 be {I \fl laut u ~. 5'i \J

':I>ie niidiften 6 !Betfe (7~-77) fdiiIbcrll bie 2age, in l1.leldJerfldJ in '!Jolge be<3 \S11Il"mC9 oie betreffenben '!JlüdllIinge befinben. 9lur'oie ämd erften mcrle, mcldJe \}om .\{upjl(er uno feinem @aftfreullbef)Ql1bell1, fino aOenlaOll nolf)roCll'/:lig. ~n hen mctlen 148-180 nMn,IidJ, '/:Iic uus glcidlfa[l{l 'oie ntlrnften {JoTgen bet! \SdliffbrudJct! 1)or1!lugen fiibren, meti:lcn jene ältlci \flel'lollen gar nichl erllliibnt, 10 baamon fte hir untergegaugen f)altm falm; in bcr 6, \Scene bed II. !.lldeßIretetl \Ir al'er auf, ol)ne ball mir non 'ocr 'Hrt if)rer 9letlung etllla9erfil!)rrJl. - !.llnlmi3 ltebt es mit m. 0,1 ja '/:Iie !ian3e 3meite~iilite non 'Hel I \Sc. 2 nur '/:ICI1 8rocd 1)t11 IIn{\ bie !}lCltllllg bel' bdbenmllibllJcu 3u Id;i[bcrn uno bn bon bel' 'IDietwrlm1llng ein,lelner 2(U~h

l:nÜde llbgclel)cn (l1g!. !l(.75 mit 173, tM; m. 76 mit 165, 173.nlldl m. 73 'Og!. mit m, 152) fldJ ~t 75 fOft lI1örllidl in !B. :366l1.1icberJillbet. 'IDeil aber lWdJ im ~rll1tH}Uung be!3 RUllpler'3 uno jeille~

'!Jreunbe13 (wdJ eine ~tlt'"ibuung bcr ~\hlbdJell geboten jdJein! unb ltleileius in ~$. 79 IÜb blll'l'ht1llG uur auf ben sellex in m. '17 beaiebcnfann, 10 ltlüffcn (ludJ jrllC niet ~Bcrle fÜr cw! \ieIten. ~ludJ megen'oie onge!ü!}rlen 'IDieoet~olllnfJell feinen oUau grol;en ~Illrtl)I3, lllelln Ulonl>ebentt, ball Mll1lidJe lelbf! bei ben beften griedlildJcn :tl'ugitem 'O0l:'

ommen,'!Jür enljd)ieoen uned)1 l)"lIe id) !B. 78

qUOillS deturbavit ventus tectum et tegulas.

€olroe (s"inAeibeitell, fillr bie es im ($hmoe bet $roloqcr3l'iblung !J Cl tni ro I nufomml, bleiben boro \"'11 \:Brologell bei oll' iI}m ':!fu,)hi!}didJ'feit bUrdJllllS iern. @?ObOIlIl lUirb budl biele ~l)HtI!}eHullg bel' {didJe~inbrud', llleld,ell bet )!lnrL1llg be{\ ~ufllpiels lelbft modlt (!B,83-88)bebelllcnb geioollllidJl. '!Jl'mcr HI bie 'Hel)!llid)feit ll11leres merjes mitat 87 (Ita onmi8 de tocto deturbavit tegulns) audi inbcr '!Jorlll llllAu gron. ~ublid, IdJein! aud, 'oie 1l\crbinbllng »tectumet tegula~« (':I>adJ nub Bieoeh1) nidJl ol,lnc !.llnitofl. Tegulae (im>p!urol I lUir'o ,lllein llad) einem leid)1 cdlätlid:.cn \S!.Il;all)\vbraud) b"i\flfanlus bdn~g .wr ~Je3chilltullg 'oe{l ':I>adJcl'l un\Jclnallbl (10 mw, 5B.156. ] 60. 173. 178. 284. 308; ~er. ~Ull. 588 Illb. 707 Frg.com. t!acil. 'Jl. 197); OUll} mit imbricos finbet c{\ lieb llcrbllubenrUm. 504 llllb ~Jloft. 109), lli"llIl1li5 aber mit tactum. miefc9 be'JeidJl1ct CIJ!lllC'oct lhl!3 "gnu,}e mlld) 11 , !pie ~ll1ll11}. 1008 IIno wobr,fdJdnlidJ Tra.g. frg. 111C. im:. fab. m. 24 tobel' ba{l ,,~('lu!3 mit\lern mud)e", ll'ie !Rub, 574; Trag. frg. 2. ~m. !B. 300; (jnll.SB. 84; Ster. ,ti"ul. '9fi8. Uebrillcns l1lerbcn im \Stflcre Ielbfl, 10mcil bie mejd),liJi!lul1!l 'beiE -tlllllictl' '0,'6 'tllld) betraf, nur bie t.egnlaeerll1dl)nl (m. 87. 100 f 122!. FI3).

IB. 79 CH!bäll bie 2lnfiinbigun[J Im JIlll d dl fl lluTtretcnt>en\flet!on, mir b,lß in ben \:profogm be{l ~llllpb" 9Jlm. unb iTli!., 2lelm'lid)C6 (1111 ~l1be be6 !.llul.'\fltolog,:; gelluieE,1. ~11 !mm in 'ocr erjten

Page 11: m. · Pl'imumdum huie esse nomen urbi Diphilus Curenas voluit 3). ~ieie!miUbeilung IDar burttous notl,\uenbig, oblmon 2iebig bemerII: De 1000 speetaeuli non disertis verlJis edoeemur

580 Uebet ben !Ruben'1!~tolog bel'! $Iautua.

15cene be~ t5tf1deil [laIb nadJ 'oem 15fIaben 15ce\)arnio aud) 'oer ntl)e.lIifdJe ,3üngIing mit einigen !Begleitern auftrillt fo fuirb fiiglid) audJbieier angeftlnbigt in m. 80. 81.

m. 82 enblid) (Va1ete, ut hostes vostri diffidant sibi) fannfeinem ,3nballe nnd) ebenlo gut lJon ber etftcn lllnffül)nmg !ler fid)erbaUen babent ali.\ bei einer f\)äteten 3ugefügl 11ll.ltben fein. memer'fensnmlb 1ft babei, ball ein t'i!)nlidJer $rologldilufl fid) nur in bemuned)len l!lfinarlaprolog, hem fidJcr nUdl\)Iautil1ildJel1 Irafinopr., unhben aum grauen 5!:beil nidJt lJon $lauluil !)mü!)renben ~aptiui., Iri,ftellatia' unb $önuluil\)rologen finbet; an fid} freHidi [,1I1ll man gegenm. 82 nidJts einlllenben.

mlir !)aben ie~t benjelligen 5!:l)eil be6 lTlrologil, ltleId)cr bie ~rt

ad!)hmg heil l!lrgulllenteil enlbäU, befprod)en unb gefunbell, ball er, tlonein3e[llen interpolirten merfen abgefe!)en (m. 56. 78 unb tlielleiditm. 71), 3um allergröfjten 5!:!)eil nidJt nur e dJ t P[a uti ni f d) feinfn nn, fonbem wegen m. 50 aud) wir f[ i d) ift.

150 leben wir 3UIH'idJft in bieiem \jJro!oge ben tlorauö.lgeldiidtenl5a~ beftMigt, ball luir 'Oot l!lUem in ben er3iil}lenben $artien !Refteber ed)ten $rologe erwarten bilrfen.

3dJ wenbe mid) nun 3u 'tem erften, 10 3lt jagen, allgemeinen:tbeile unferell $ro[ogs (:n. 1-31). ©ier giebt 2ltcturU1l, wie gan3nalilrIidJ Hf, 3Uet!t ~lame unb ;Stanb an in }{l 1-5, flleldJe nid)tben minberten lllnftoll erregen. m. 4 unb fj (Siguum, quod aempertempore exoritur suo fI Rio atque in oae1o) wÜrben fÜr lieb bclradJtetltlol}I um elll!ad)ften 10 lJerftanbeu werben: ~l', lllrctutlls, gebe fte!!'ired)läeitig am ,f;)imlllel auf, UlIb, luenll es not!) tf}ue, wie bei bergegenlllattigen llluf\ii!)rung, tOlllllle er audJ auf bie (S;rbe um iHl ben\jJ1'o[og 3u fpredJen. mad) Mn heiDen !olgenben merfen (6 lInb 7)inbeu f}at man bM ..tempora exoritur SilO h i c< ou! leiu bämono'(ogild)es :treiben auf ~rben ilberIJaupl AU beaieben. 'Diefe älDei merle(6, 7) lviII idJ iebod) einltltleilen übergeben unb mldJ äum '/Yo[genbenwenben.

'Da 1ft g[eld) m. 8 »Et aHa signa da oaa1o ad terram acci­dunt.. eine offenbare 3nterj:lolation, beftimml um ben aUerbing!3 etlllaslofen Bulalllmenbang 3lui!dJen bem )!iot!)ergel!cnbel1, wo lllrcturu5 I)onfidJ allein fprid)t, unb bem /}olgenben, in IDddJelll tlon ben 61ernenilberQaupt bie mehe 1ft, 5U tlermiUeln. .!tein @eluid)t lege id) aul 'oie!IJlageuIiuform alium (\l.L 10) nad) alia signa in m. 8; gewiil aberwirb bielet mers fo lange fiir einen I}ödJft ullgeldJidten .sulu~ geitenmil!fen, bili! ~iner fftr ball gonä unpaffenbe aocidul1t 16) ein betll

16) Descendunt enuadet mall etltul. ,\ ccidere bat bei !ßfautu6entweber bie gemöl)niid)e iiberlragene .\BebeutUUg ,,~d) ereignen" (\!lmpl)•.\B. 171; IDlo~. .\B. 197; \l3lmb. .\B. 681) ober bie fiultlict1e ,,(lU~t\t1. flll~

1en, ~tw. treffen (teitid). 't'. 88: aonitus auda llllcidit; !ßöß. II lll. 38 f.

Page 12: m. · Pl'imumdum huie esse nomen urbi Diphilus Curenas voluit 3). ~ieie!miUbeilung IDar burttous notl,\uenbig, oblmon 2iebig bemerII: De 1000 speetaeuli non disertis verlJis edoeemur

Uebel: ben !Rubensprolog beß mlautuil. 581

6inne unb mer~mafle enlll'red)enbe;3 mJorl aUilfinbig gemad)1 unb bie~enbetung paläogHlpgifdl empfogfen bol.

~ie ?nerle 9-30, in mdd)en ~l:ClllrIlS eriligll, Il>ie auf i8efebf~lIppilerß bie 6letne bier auf ~rben ber 9JlenldJen %galen eriorfd;lenunb jenem @olle berid)len, Il>ie tlieler in jJolge beffen bic 6d)fedJlenbeltra!e unb fid1 nidJI uerlöf}nen fane, lebeinen mit im @rolJen unD@anicn einer !päleren !Jtecenfion anaugel)ören. (§in 10 weitldJwcifigcl'!unb woblfeiles 9Jlorali[iren, ogne aUen mJi~, ift lonll bes mlaulu56ad)e nidJl, unD es luürl1C belonberli! nid1! 3ur .f:laUung bes gan3enübrigen 2uftlpiels palfen, ll>eld1e;3 lmrd)weg eine lebenbige 6prad)e unbfd)lagfertigel1 mJi~ 3ei9!. 9Jlal1 fann bergleidIen auf lubjecliuer ~nfid)l

berul]enbe @lrfli1i:>e nid)t 9al13 uon ber .l)anb roeilen, unb fie Hnb baaUtV bered1tigl, wo, Il>ie in unlerem \ljrologe/ ein grouer elltrebiebenedJler %geil ullb baß gan,je Übrige 61üd eillen beftimmlen 9JMiftabgemlibren. mebig fremd) a. O. glaubt, hall gcra'oc ber erfte %beif liir\ßlaUluß bie .f:lauplfad1e gell>efen lei. 60bann Il>eiu ber 3weite %gei[beiS \ßrolog{l, bcn mir alß ed)1 erfllllnten, SJIidJl;3 110n ber Vlolle 'oe;'!?lrclurus, itJe!d)e er ntld) m. 9-30 h}ielt (m. 67-71 wirb lein Um'bmoallbclu unter ben 9Jlenld1en niebt erlllä~nl). i8ead)lensll>erll) HtalU», ball l}l. lmd1 ?B. 68 lelbrt bcn !ffidbdien .l)f1lfe bringl un'o belllSfuppler merberben, obne vorlier bem ~uPi'iler irgenD Il>eldle ~ln3eige

gemad1l ober einen ~uflrag l10n i~lll etl}alten äu baben. ~uppiter

lUirb überl)aupl, obfdJon er in obigen merlen bie .f:lau:plroUe fpielt, imganAfn 6tfllfe lomie im 5111eilen :tbeHe be~ \ßrofog~ mit feiner \SilbeHlUiibnt. mor ~Uem anltölli!J IdJcint mir. bab mit 'l>er breiten ~ar,

regung 'l;Ier fifr 'oic i8öien in ~lllMid11 lIebenben IdJlimmen ~orgen

Die qrei\lniffe '!:tes 6tüdes relbfl in gar feinem (§inflang iteben. mad)oen fd)redlid)en ~ro9Un!len, lue!d)e namentlidl ?B. 19 f., 22 ff. enlga{.len, 1l1ü~te miln glauben, llafj fd1lielllidl ber .!tupplet un'l> lein @le,lillnung€igenoffe einen Idllimlllen ~ol)n für ibre belriigerild1e .f:l0no[unlls<Il1eile erbaUen oller wenigrten6 enlfdJiellene Seid)en t>on 91eue unb!8efferung ablegen merben. ~em ijt aber nhilt fo: ~er .!tupplerfomml ro gIhnpf{id) bauon, bob er mit ben mJorlen condicio placetabi ritt ; an dona uni:> hostiae ~'11 er nalflrlid1 nid1t gebad1t.

'D1l3u fommen nod) uerld1iebene mel}r ober weniger anltölJige~inAe!beiten; ja einige merle finb fo t>öUig ungenügenb (beronber~ bem~nf}alte nadl), DaU ieb !leneigt bin oie gal1Ae marHe nodl für flarfinletpolid AU balten. I1rn ~inAelbeilen nun \1no folgenDe AU belnerfen:

m. 121ft ber i8e!lrift ,,!BetmögeniSuel'gältniffe" elll>a13 ungeldlidlhurd) »nt qllemqlle adiuvet opulentia« Il>iebergegeben. ~ie !Bcrle

... Tarn crebri :td terram Il.ccidebll.nt qUll.m pira.IIVt quisqueIl.ccidel'ltt, ellm necabam q. $. ,pier ift POlt einem \uhflid/ell t:i' IIllenbie mebe). ~ß Id/cillt iibtigentl ~Ö1t. II )tl. 38 6U obiger 311lerpollltionbenu~l tllorbeu ~u lein.

Page 13: m. · Pl'imumdum huie esse nomen urbi Diphilus Curenas voluit 3). ~ieie!miUbeilung IDar burttous notl,\uenbig, oblmon 2iebig bemerII: De 1000 speetaeuli non disertis verlJis edoeemur

582 Ueber ben vtubenßlJl'oloil bCß mraulul'l.

17-20 17) bringen Slllar, t1crglidien mit m. 13-16, bidhmiil}llullgbcr Gtrale 0115 etll'lllß lJleucß \)ot; bodi finb m. 17 unD 18 bis iUß~in3e(lle I}illein nut eille ffi.'iebcrQoh1l19 \,'loU 2i. 13 unD 14. Uller,trdglid) Ht fCl'llel' boß ~lllüfolutlJ: qui postulant .•. qui impetrallt,Iterum ille eam reIn Üu hendltell Ht audl Dt'r(Shl!lu!tw!) iudicat.~ß fjjnnte Da l'Illl d) idjcincll, als leicll cinfmlJ !Li. 17 Hub 18 al$ 3llter'lJt'[otioll aus3uidicibell; lhl M) (lber iR 19 audl llidJt gut an m. 16(lllfdlliefJt (l1lcgen Deil ~llJeimo(i!lcn ille ullb be!3 Gillgu[ar;'l eam rem),10 ift 11lcnlgllcns (lud) uoe!} bicle. 311 entfernen; }!t 20 bn\lcgcll fall II

lllol)l auf m. 16 folgen. ~lod) nuflnllenbcl' Ht ber 3nl}(dl bci3 foI:genben mcrleG (m. 21: BonDs in 3.liiB tabuliB excriptoB habet),1)(1 bOIl ben 1I@Iulen" Ilid)t llleiler bie !}lebc ifl (Über 1.'1. 26 f. fjel)ellleiier lUllcn) ullb es auf fie ill ullferlll l.ßrologe 1l1d)1~ nntomml. ~\S

liegt bnl)cr llal)e all3unel}nWI, biefer mer{i jci bem m. 15 3u @Irfaneneill!lefdJoben lllorben. 5\)ie merle 22--25 l}till!Jen unter einallbel'ellg 3ufalllmell; auflallellb Ht in ib,lH'u, btlf; ber on Od) jelb\llleritt'illb"Iidle ullb be~l)alb unbebeutenbe @Inl11b 25) bmdj eine In fladeUllb babei io fleile ~l\enbun{\ (ie! eo fU, quill. ~t 24) eingefiiljrl mirb.3d) ~u'oe bieic fOl1lt nur nod) [flm. m. 31 iu einer geloiil ulled)lcllmart!e UUD ~urc. m. 61 an llullerbdd,tiger @?)tellc, (Ut ber aber eine10 [IGI'fe ffi.'ell'ollllg gerabe \laffenb Hf. - ~ie merfe 26 unb 27

];' a eil ins Biqui pius est a dis BurrpJilcallsQuam qui seelestust iJlveniet veniam sibi -

fiub gerabe,lu 10 albcrn, Mil id) nit'bt glauben mag, fie jeieu alldJ IlllraUG bellt stopfe rille6 Zl)culerbirettor?l l}eruorgegallgen, loeld)er ein ulte,}mftlUl. tSh1d für bie IßÜl}ne bearbeitl'le. ~udl baburd) llmätb fidJbel' 311lerlJolalor, bofJ hit ben einen 3upviler, von lueldJem allein immorl}el'!lel}enben bie V'/ci:>e iit, bie gelalll1111en @Iölfer ei I1gejiil)tl merben ..3ugleid) fiel) I man aber aUß bel' .311jalllmeuIMlun!J »inveniet venianl«,ball bie 91cbacloren ullb 31lterpolalorell bie morliehe be!3 \ßla ufus jÜr~Uilcralillneu (aunten uub bieie uidJt ungejdli(n nat'!?.lua!)mcu llJujilell,obmol)l pd) bieieIbel1 in bOll Ueillen \ßrologfhlde, bo~ mir eben bel)an'beln, All jegt gäulen (1.1!lL m. 10. 13. 14. 19. 20). -- @legen iBo28-30 läf3t fh;b SlllQr im G:inscll1cl1 l1idil~ einllJenben, bodi gilt nonibnen aud) ~Ue\} bali', ma€l t10rbin gegen hen !'lan~en ~bidlnitl \.l01·'gebradll lumbe. ~u~ bem idcirco 311 ~lnfang \.l01l m. 28 eriielltmau, bai; fie an einc 5\)orftellullg bel' Üblen %'ol!Jen bcr 6diledl!igtellfidi oufdllieliell, obne baf3 fie !lerabe auf biejenigen merle folgenmU\3ten, llleld)e il}llen beute lJorau~gel}CIl.

17) llt 17 (Jol l!ob. B pelorio, wnildlft offClll1ar fiir peiodo. .pie';fÜr oljne 'ilßeittre~ !Jeriu rio AU le~ell, fd)ciul mir ~u gcmagt; \liehnel)r er,inntre man fid) bel' Jmeitß \lOll .p. Ufeuer in ßled'rifcn'ß S'al)rb. 1865,IBb. 916.227 auß 'lHuutnt! (IDW. m.21 'Plcnll. ll.t 975) !lub unl>rrCil re diriit;fte[crn IJeigebrad)tcu >seifpiele fiir bm ~uiliaU beil r UOt' i iu obigem 5lliortroljne lBerfiiquug beil 113oca(ß.

Page 14: m. · Pl'imumdum huie esse nomen urbi Diphilus Curenas voluit 3). ~ieie!miUbeilung IDar burttous notl,\uenbig, oblmon 2iebig bemerII: De 1000 speetaeuli non disertis verlJis edoeemur

Ueber ben 9htbeni3:ptoIog beiil \ßlautuä. 583

~U{l ~rgebnifJ bes Über !B. 8:-30 !RemedIen fteHt lieb bemnadJberal!ß: 1) bai! m. 8, m. 26. 27 unb l1.Jaf}riOOeinIidJ !R 21 S'nter,polatiol1eJl leien; 2) bM; lR 17-19 (mit ober olme m. 20) entroebergleidJf'l(liil S'nterpointionrn ober neben m. 13--1 H 'oie JllH'ite fiaffungbei3 nämliOOen ®ebCll1fetl-3 von einet uerlOOieowen ~ufiiii)rlmg (Jet ieii?n 18).?llJaiil 'oie merle 9-1 (l (22-2u) Iinb 28-30 aubeIanllt, lueldJereOOt gut mit einunber uerbul1ben roerben lönnen, 10 fonllnt e6 UClupt,iiidJliOO 'lui ba{l ®erohtt an, 00\3 mlln obillen allgemeinen ®rftllbenbeimi{lt, um fte entluebl't fÜr erbt \ß!auttniidJ 3ll b"Uen ober einemfpiileren !Bearbeiter 5U3U!pwbcn. Hu berüdftdJtigen ift bierbei, bobman mob! tlOrl 91rduru6 eine (:I;rfföcung barilber ermorten fann, roieer 3U feiner \ßrologroUe fonllue: er IcI)e 2Il1eiil, nebme %beil al1l 6dJid,laIe ber (5lllten unb !Bö!t'n uno babe bit WludJt 311 ijellen. 'Dielerle~te lßunft fOOeint fremd) \.1011 \ßltllltU'3 im etften %l)eile bes \ßro'1090 nidJt berüb,rt 11llJrbell 3U lein, bll erft m. 09 ff. oortluf lBe3ugnel}men.

Wlit bem Ur/beil, mefd)eß man tiOO über m. 9-16, (22-25)uno 28 80 bilDet, 1)t1ngt (IU,\) bits Über bie einleitenben merle 6unD 7 eng 3ufolllmen. ~ie m30rle ..inter mortalis ambulans inter­dius< uel'{llngen bie ~rniJClbe einets 8llJedeil; bil'fer (llnll aber nnr 'ocrfein, bai; ~. mn iaOe 'oie %baten ber Wlenfdlfll fennen lernen miD.2111 ftrb Hnb biele merle rl'd)l elelll.Jnt.

m. 31 enbIidJ, i1.1eldJer be~ Uebcrgilng 3ur 2lroumenterMibiungbilbet, UifJt feinem .;5nQarte lwb feine fidJm ~ntIOOeil)lInll iiber 'oieG:dJlqeit 3u, 3umal bei bel' Uetblllvlioen Umgebung, in ll.1eldJer er 1100befinbet.

91odJi)em hb nun (lud) bell e.!tell %beH oe'3 \ßrolllgß be!iHol'benb'lbe, merben biejenigcn, meldJe mit mir in !B. 9-30 (9a113 oberIbeilmeife) !neffe eiMt llati1l11autiniidJen Um,ltbeilun!j bemerten, bie91idJ/iofeil be~ im ~ill9ang ufl"Übrlen aUgellleinen ea~e{l luenigltentlfür ben !lMleilil Jngeben, ba\l in benjenigen %geilen ber Ißrologe, ll.1elctJenid)t 1I11mittelbl1t ocr Snbalt~er3'11}Iung angcbören, ll1eitgel)enbe 8uldÜl'bei fpMeren ~1 uffflb,nU1\len um l.1irlei3 feid)ler 3u lnod)ell maren ag inber ;3)ar!e\1ung be{l ~rgumente{l.

Zum €d)luffe meife id) llOdJ barallf bill, bai! bn6 elÜcr ferbftin bel' 4. €cene beß IV. ~We{l (m.1065-1126) u1l3meijefbaite15IHnen einer 311.1eilen lRecenfiolJ 3ei9t, obfdJolJ lßeterlen a. ü. 15. 615

18) mer gcgwlU/irtige <itc~t beil 'l.Htllltu!! luie oud) ber beil 'tcreni(I. lJfl)ein. Wllli· fB. XXI @). 88. fIl) ~eigt bmtlidJ, bOß 3U 1rgenb einer3clt ein iltebactor be~ IJCIuü{)t l1elUeien ift, aUc iflll1 l.1orliegenbeltiJ3ffllnnen ber 1t1i1l1!idjell (lomie bie bibaifaliidlCU 9lothen ilber l.1er,Id)iebene ').ufiü1:)nmgCII) Il cbe11 ci 11 Oll ber 31l erljaltclI. :;)n iplitcrer 3eitfillb fold)c '.\.\araUclpartiCll lHltilrlh:f) ofl ocr IRnlafl in lueiter ge1)cllbm2tCltberungell gClllorilell.

Page 15: m. · Pl'imumdum huie esse nomen urbi Diphilus Curenas voluit 3). ~ieie!miUbeilung IDar burttous notl,\uenbig, oblmon 2iebig bemerII: De 1000 speetaeuli non disertis verlJis edoeemur

584 Uebe r ben !R uben Sl' r 0 r0 g be!3 $ 1au tu s.

{old)e rür bas ganae l5tiid ausllriidlid) geleugnet qat 19). mlit 11mfo weniger iBebenfen wirb man aud) im erften ~I}eile lleß $rolog5 aurgfeidlen lllltnal}me fid) beritel}elt fönnm.

2uacrn. G:a rr :J) ai ab f o.

19) mie (lU{lfii~did,m ~egrünbullg oliiger ~e~(lU\ltuug gebeule idJbei einer anbmn @ereßm~dt ~u liefern. .\;:liet genüge bie ~emerfllng, bauneben ~" 1065-1088 bie IBerle 1090-1126 im llIIrouClt nub @anaen eine3IUeite ~nebaction reptäjelltiren; flur $. 1094-1101 pnb uodl, lUie e8jdJeint, mitte!f! IB. 1089 an ll.\. 1088 aU3ufnüpjen; IB. 1127 ff. fönneneoelljolUo~r all 58. 1088 ober 58. 1101 luie au 58. 1126 fidl allidlliefien.