ti ..i--^

*Tf. *.

4< pr"i^

RS^-^flNITlUM LEQTIQNtJm PUBLICAItUlft -^AD XXr. APJIILIS ctbiocGcxyii

.-

,*.

'^" INDIGI!^-^

*

. JO. LEONAJiPUS HUG.^

»

'^jr•

« -. V . -

qRDItflA THfeOLQg^feiM M^AcjtijJk^TT^i '>':.

'-^ rT*a». '

.,• .-.-

ACCEDIT

LUCUB%ATI0

>.' *:••' i^^

•^i^J

t^RAxroNE ciceronisIpro vl marc

•

'-^;.

' ' ' '/. * •

B^/ -»

^ •• •-

Ui£^

^'«*S^^ J^.* V V- A ';:("• . 'i

'hy^^t'" ^-- ' :^Vf .

•

'

E I^ I B,JU R, G I,

.--.«Sfcts^^-

ism

«

^»'

*

.*•*!/

.»

4 ^^y^---'-

« t .-<

•^ • '^ if.

•..'"i.

.r,

•"•.•."•

'*'t..

fe..-•

ii ./

# '

••

1^

»

4^.*w,

A .

V

•« "%

*^

-...-*'.*

.•• »:^^'..r^

,•..*

.3^^fte^S'M:,^

fr» >i•'->.. K

•'^''••.

'i*^

^ "-

• --.i

./jjXnstat tempus, ut vos itcrum a liberali otio, quod ad remittendum a labore animunif

et ad curandam , qualis iuvenum esse solet, rem domesticam, destinatum est; ut

vos a dulci adloquio parentum et propinquorum ,e laribus patemis ^ «d |iterartua

studia et consuetas occupationes evocemus, Civss Academici: quod ut ofi^pii ^oi^memores libentes ag^mus ,

ita et vos frequentes , nova mentis alacritate et cupiditaCd

-lliscendiy adfuturos esse speramus; eoque certius exspectamus, cum nunquain yos

^^ , Fatrum Hujus AcademivE amplissimorum benevolentia, et de omnibus- et ain^Iit^l^jl^;

bene merendi studium destituerit .'-*^ / ^^j^-^^W

^ Qui superioribus temporibus nostra disciplina, nostro consilio, atque tsjtiam ope

^; nostra uti voluerunt, abunde testatum facient, esse sanctum venerabilis hujus coUegii

morem, ex aequo parentum et studentiuin commodis providere"; omnibus bene veHe" et facere, et haud ita ^x fortuna, quam ex ingenio, assiduitate et probitate^retiuin

^statuere bonarum artium et literarum alumnis. Eumdem hunc morem vobis^per-

spectum, etiam ab illis, qui longo intervallo vos sequentur, agnitum iri non dul)i- . ^

tamus, utpote quem d majoribus acceptum conservare, et in hac studiorum' unii^ l^^'^ ^sitate propagare pro temporum conditione nunquam fatiscemus.

j» #» '^ti'^

Quod igitur felix faustumque sit: Adeste , Cives Academici ad diem Tigcsunitm^ ^

prioQum aprilis ;is finem feriis imponito. j^ ,! ;<(t,-,^

Huic carmini brevem lucubrationem adiieere visum t&if cuius argumentum nfie ^JL

per hosce annos philologorum versavit industriam. Nota est, et pervulgata ikiulto^ ^* ^rum ore contentio de oratione , quae inter ciceronianas inscribitar pro M. Marcelio,

nuper adducta in discrimen d .viro clarissimo atque doctissimo Friderico Auguito ^

v:'.».;:$>•' -«f.-

.. : .. •. */*>

:^ T.^- ^^"

•S' ''^-«^-^* * i

>!«'* '^

Wol/io *); defensa vero Olai Wormii et Benlamjni Weiskii perspicacitate >et 4oc«

trina singulari ^). Accusationem acriter pressit literis praemature ercptus G. L.

Spaldingius ***^. Nonnulla deinceps pro defensione egregie molitus est A. Lud.

.j,, |GiuL Jacobus ; aliquas tamen partes, spe remedii abiecta, a corpore orationis re*

'^eci^^ quasi ad deformitatem a quodam e ludo declamatorum serius adfictas t).

4vVr"^ Multum sane abest, ut haec disceptatio facili negotio ad exitum deduci, aut

*aliquot pagellarum ambitu terminari possit. Tot enim in orationem istam crimina

congessit vir celeberrimus , qui eam in ius postulavit, ut defensio ad clepsydram'

, Cxigi nequeat sed multolrum ani^orum et amicorum indigeat auxilio. Verissimum

^' ClUin est iUud poetae :

,'"*'

'?/*»? y<*f Ti KMtt) TtM.Tenf Kev(pti fll9 Mt^etl

lii• " TtM fMt^' f ct^yctXitj Si ^i^uv y %«A£5r.»f S^etfroB-iaS-etiii^.

iX^^ii^ JEtiamsi vero accusator nil intentatum reliquerit, ut eam criminibus suspicioni-

li^sque obrueret, et affligeret modis omnibus ingeniosa improbitate, qualem hucus-

J-M}'^ •) M. Tulli Ciceronis quae vulgo fertur oratio pro M. Mareello. Recognovit animad-

l ,»* "iv; Tersiones sclectas superiorum interpretum suasque adiecit Frid. Aug. Wolfius, Bero-

i.-:^ lini 1802. 8.

^i'''' ^) M. TuIIi Ciceronis orationem pro M. Marcello MeB-uetg susplcione quam nuper in-

%'',,^iiciebat Frid. Aug, Wolfius V. C. liberare conatus est Olaus Wormiua Prof. et Rector

f r

"

, «cholae Hotersness. Havniae i8o3. 8,

{^'''•y. Commentarius perpetuus et plenus in orationem M, Tuflii Ciceronis pro M. Mar-..'' \

cello cum appendice de oratione quae vulgo fertur M TuHii Ciceronis pro Q. Ligario

auctore Benjamin Weiske A. M. scholae portensis nuper conrect. Lips. xgo5. 8*

Laudatur a»nonnullis G. Chr. Im. Kalau commentatio ad Wolfianas orationis pro

M. Marcello castigationes. Lips. i8o4,, quam oculis contrectare non obligit; eam tamen

in commodum sunm se converlisse fatetur Weiskius.

***) Vide Museum antiquitatis studiorum* Opera F. A. WoIEi et Phil. Bultmann. Yol.'

L •fasc. I. Berol. 180».

f) De oratione quie inscribltur pro M. Marcello Giceroni vel abiudicanda vel adiudi-

canda quaeslio. Pro summis in philosophia honorib. . . conscripsit. Aug, LudoT*

Guil. Jacob. Berolini et Halis. i8i3. 8.

ff) HesiOfL op. et D. 769. €u,

f \* - -"

.

h •

'%';2

1qu6 operumi eic antiqtfitate in tios delatoruiti, ezpertum est nuuam,' eitu tljaieii

causa ita acta est ab altera parte, ut, si iniqui esse nolimus in clarlsaimorum yi-'' .•: ^-^i

rorum doctrinam atque labores, complyra ipsis prospere cessisse fateamur necesse

«it Praecipue/ quatenus eius iudicium pendet ex interiore cognitione historiae,-' i-jk

rem ita gessit A. L. G. Jacobus , ut accusationi plurimum ponderis decesserit Gum }^ ^igitur capita accusationis haud pauca ad liquidum perducta sint, labore supersedere ^0:-[

possumus, fiium orationis continua adnotatione prosequendi; liberumque nobis es^ 't'^vi

quasi pabulantibus , sicut yisum fuerit, circa haec vel illa. discurrere. '''%

1 '}

NuIIam omnino prro M. Marcello orationem a Cicerone diotam fuisse, Wolfius

efficere conatus e&i ex Plutarcho *), Cum Gaesar aegre prodiret in forum ad au-

diendum de Q. Ligario, cujus damnationem sibi pertinaciter animo proposuerat,

tandem precibus amicorum cessit, inquiens: quid obstat, quo minus Gicerone|a

tanto intervallo audiamus dicentem ? Ita nimirum interpretatur verba Plutarohi^

T# KuXvu AIA XFOKOT KiKi^eav^ euuvcreu MymiToc; additque perperam haec vertuntalii:y^

quid obstat, quin Ciccronem aliquamdiu orantem audiamus? Quod si certa est et ex

plorata viri celeberrimi in medium allata explicatio verborum Plutarchi, undequaquesibi Caesar non erat conscius, Ciceronem pro M. Marcello orationem dixisse. Quienim respondere poterat: quid obest, quominus Ciceronem tanlo intervallo audiamus

dicentem, si paullo ante oratione habita sibi gratias in senatu pro Marcello egisset^

£am vero haud multo Ligarianam antecessisse temporum et factorum ordo flagitat.

Hoc argumentum, quasi Wolfii fiducia perturbati, devitare quam refeUere ma«

luerunt. Vereor, ne Piutaichus de magno intervallo, Sm x^wov rctAAeu dixisset,,'

quod alias eum fecisse videmus **). Apud Xenophontem certe voces ^m x^rou**""

eiusmodi tempus indicant, quod commode etiam breve, e^iyoVf dici poterat. Cym» ^

enim Medo se cxcusanti, ijxai ^m x^ovov, respondet vif Am, — ^i i^ycxL Si quid recte'

video, in hoc capite Xenophontis, $m x^ovov per intervalta significat ***). In Kr

•) In yita Giceroiiis ^ edit A. Bryani» T, IV. p. 483. Cap. XXXIX. p. 364« T. T. Tnbingp. ^^ -

^) De defect. or««. e^ a5. p. 345, T, IX. Tub,»

•*•) Cyropaed. L. I» c. 4, cum. libcUus iu omaiuia manibus slt, nolui exsexiBfaie locaaBit. -

'

-^S

satia prolixum.. ?. ,."*

j^»

* .

•

, h

\ ..... > .^' -r

^-.jv*v. ^ iifc_, ifiig|h|- r ,;f*^^ ^. ^-^"^^^^ fv r --j^mxi^'^- . .

&• . ** -i»..:'-x- ;.

. . . . . .

'

.

«^-

'

bello de republioa Atbeniensium , sive eius, sire alterius sit auctoris, verba: reivrm

fitv 9VV oara irti Sm x^vov Sict^uutTai Jet ffr^rietgt non alium sensum admittunt, quam

oportere quotannis per intervalla ius dicere militibus *). Idem adfirmat querimonia

Philoctetis apud Sophoclem de malo , quod per intervalla miserum incessebat ^) :

tjKU ytl^ WJTfl $M ;CfOV0Uy xActVOt; iTUS

Quomodocumque locum hunc torserimus, peius ac Philoctetem sua calamitas^

nil aliud ex illo eliciemus.

Sed Piutarchum ipsum audiamus. De subitis iuvenum Spartanorum excursio-

nibus in Helotas ita loquitur: ruv vtuv «i et^x^^vrif $m x^^ov tovs f*ct\iirTet vow tx^v ^Mvnctiy ug rtjv %«f*v «tAAaf i^iTTtfjuTrov t quod Bryanus non omnino male reddit: cer-

tis temporis intervallis ***).'

.•

^ Libellum de cohibenda ira his verbls inchoat : KcbXus fut ^oKounv » u ^ovv^OHf

^iniut ot ^uy^et^pot , Sm x^iov rct t^yct ir^iv tj avvrtAuv tTna-noTovvTtC on rfiv o-^ir avruv

o/PijrebVTts y rn xoMcuuf mTU Troioviri x.et.ivt\Vy Kcti fjutWov aTrofj.ivifv njs trei^ei, fMK^ov (Ti^

(pofitf, riv cLTroK^xm ro a-vvix^S *** to avvtf^tf» Fit igttur JW x^^vov—

>f 4roAA<»»(f K^ta-ig —et Tret^et fjtiKoov; intellige Steta-TtifMt.

Laudat nimirum morem pictorum per intervalla

contemplantium opera sua , quo illis maiorem perfectionum tribuant ; censetque

magis esse proficuum artifici, repetitis vicibus innovare examen ad iudicium pul-

chri acuendum varietate motionum ; secus enim contingere, ut continuo adspectu

tabularum sensus obtundantur) et perferre usu adsuescant, quae corrigenda erant

aut elaboranda perfectius t). Operae pretium est, ut integrum hoc cxordium re-

legamuSy in quo potestas phraseos Sta ;^^oyoii repetito explicatur.

in opusculo de vitando aere alieno, foeneratorum omnem felicitatem in co

reponit, quod per intervalla codicillos rationum inspiciendo, et reputando oblecten-

tur, quantum aerls praesto sit, et quantum extet in versura: ovhv txtt ttMov, hi ^tct,

voovov A.'^/3A)y ctvetyvoveUi -rorovf irr,7r^tf yidelicct agros debitorumi et quae sunt rdi-

•) Gap' 3. sect. 5«]

••) In Philoct. T. «63. 64.

••*) In Lycurgo. Tom. I. Bryani p. 133. et ftit. Tubing- c. 37. p. i3S.

f) Tom, IX. opp. Tub. 433.

•.-,v •*

• »..- * V . \

•-?'•.

^ '^ ..

--'.

f".

f ^'

qtia *), Aclde his quae inferitis ait: n »uy; «v /lyirtf; ;^ef/^ Ti^i rwe x^orac, vmtjTiorfi ^ut x^veu iemtanis, Mym' AiTo^cs***). iQstar multorum vero esse potest loeui

. in t^arriKu* c. 23. quem indicasse mihi 8ufliceret| si nullo auxilio indigeret Certey

iK Tuv txetrroTt a-v/^iycfiwap a^fAetruv , rerba sunt indigna verecundp inprimis et gra*

yissimo scriptore; neque adridet celeberr. Wittenbachii coniectura, qui vocabulum

taXftfictruv substituit. Quid si, w. rm €x«»rror£ av?J^yo/xtvuv ir^a-xtifMirup f legeremus;

videlicet obtentu undecumque. demum petito? A proposito auctoris^ eiusque grayi-

tate. haec lectio saltem non aliena esse videtur.

Sed in viam redeamus. Ex adductis bucusque exemplis facile colligimus, verba

^M xfiovov omnia potius signiBcare, quam tanto intervallo; quin contra adhiberi de

i-epetitis actionibus, quae haud magno spatio seiunguntur. Falso itaque ellipsim

supplemus, addendo fuut^ov vel xeAAou; non tamen exinde oppositum efficere velim,

contendamve, verius suppleri ^m xj^vov fMx^ov aut oAiyot/* Loquendi modus iste

nullo certo tempore finitur, ut fere accidit in iis, quae pro arbitrio facimus n0ii>

nunquam; unde phrasis plene effertur, dut x^^^ riw;, post aliquod temporis spft-

tium , seu, ut frequentiae ratio habeatur, per intervalla.

Quapropter si Caesar Jk» x^ovov rmg, post aliquod temporis intervallum, Cice-

ronem audivit in causa Ligarii, manifestum est, haud multo ante orationem a Ci-

cerone habitam fuisse, quam intcr atque Ligarianam hoc intervallum protenditur.

NuUius vero exstat memoria, nisi illius, quae pro M. Marcello antiquorum fide in

nos devenit. Quin Cicero sibi silentium indixerat, quod praeter opinionem, dulci

quodam resurgentis reipubl. somnio delusus, repente solvit, cum Marcello reditut.

decerneretur. Noli, ait, quaerere: ita mihi pulcher hic dies visus est, ut speciem

aliquam viderer videre quasi reviviscentis reipublicae.- - - - Statueram, non me

hercule inertia, sed de^derio pristinae dignitatis» in perpetuum tacere. Fregit hoc

meum consilium et Caesaris magnitudo «nimiy et senatus oiScium. Itaque pludbimverbis egi Caesari gratias^^.

^ - * -

>

*) Cap 5. p. 3ia. Toin. XII.

**) Cap. 8. p. ai7. « .

***) Epistolar. ad diTers. L. IV. Ep. 4*

t^'

>-.,-.-.

j':!6i:^ -"

"«5^^

t* dm Pliitifditixflr habeaihuS hlcuhtetUin hujui ulfimf d6rtlifi3$s int^taiitOperci posthac de ejus seusu laborabimus, aut a Wolfio nobis persuaderi sinamuSy

"^

j^luribus rerbis egi Caesari gratlas, nil aliud forte signiBcarey quam paucioribuS| ac

itista oratio requirit. Sed iam ad orationem ipsam accedamus. ^'

jStatim in exordio tot difHcuItates sibi invenisse videbantur yiri docti ; praesertim

in isto tiraor^f dolore, in verecundia, ut cl. Weiskius, incertus quomodo nodum

ezpediret, ad glossematis suspicionem confugerit. Si tamen singula examinemu^sententiae sensus constabit aptus et quam maxime adpositus. Nil magis conveniebat

id oratoremy qui iam aliquo tempore in senatorum ordine, quantum poterat bre-

yissime, sententiam dixerat : alioquin consilio et auctoritate ceteris praeire solitus ;

quati) ut rationem huius silentii redderet^ cum repente, et velut subito recuperata

yoQtt omnium nomine verba facere ordiretur.

if __: f^Dittturni silentii, Patres CoDScripti, quo eram his temporibus usus, non timore

i-^dUquo, sed partim dolore, partim verecundia, — ".

Non timore aliquo, quod Caesari perhonorificum est, k cuius animi magnitudine

non erat metuendum, ut quidquam superbe aut crudeliter ageret^Natque etiam Ciceroni,

^ cujus constantia et gravitate alienum ase debebat , timere. £n ejus mentem in

epistola ad Papirium Paetum *X De illo autem, quem penes est omnis potestas,

nihii video, quod timeam; nisi quod omnia sunt incerta, cum a iure discessum est;

nec praestari quidquam potest, quale futurum sitf quod positum est in alterius volun-

tate, ne dicam libidine.

Sed partim dolore •— certe honestissimo : neque enim Caesar sibi fingebat, vi>

lum qui, ut ad rempubl. accessit, in ea retinenda et stabilienda omne studium col.

loeavit^ ex commutatione rerum non dolere; neque in virum bonum cadebat, quod*

jKsmper habuerat carissimum, tantopere inmutatum sine dolore intueri.

Partim verecundia — qua continemur^ ne quidquam inmodeste aut inconside»

rate committamus, ex quo siuistram epiniouem, vel ignominiam in nos provbce-

mus **) Vereri omnino poterat, si more suo ageret, videri, se se pristinae aucto-

titatis non posse oblivisci, et cupidius umbram consectari extinctae potestatis. Noa

*) £p.. ad diyers. L. IX. E. i6L

^ Aristolel« de mor» L. Y. cap, uKl

•: I

% .*

. ^r.

W-

h' .J^.

..%

.^.fii etf M{>iwl. "^Stfde ih -senatu/in ^ibut ex omniam iudicio inter

'A principM censebatur, sed quasi advena degebat inter non suos in re aliena, in quam ,

intromissus erat per indulgentiam victorR, cum ceterorum pleriqiie armis et periculis

hunc locum essent consecuti ; seu quod ipse ait festive ad amicum : Sedebamus in

^pupi, et clavum tenebamus ; nunc autem vix est in sentina locus *). Quid ergo

si se sollicite continuit, ne qaid dieeret aut incurreret ind^num, eum imprudentei

se gessisse existimemus?*^.* -.'.' -

Utramque banc silentii causam sublatam eo die yidet, quo acerrimus reipubf.

defensor, Caesari in primis gravis, in senatum revocatur; eodemque momento de

reddita pristina sentiendi et dicendi libertate augurium capit Enimvero sensa om-

nium eo die in lucem prodierunt: patebat modo, quo animo sint Caesareani in,

coQcives suos, qui pro Pompeio steterunt, cum vehementissimum Pompeianarum

partium adi^ertorem tanto consensu salvum esse vellent Patebat etiam, Caesarem^

non ita aversum esse a republica, ut eius patronbs atque vindices reducere perd-

mesceret; aut ita transversupi agi, ut regnum in animo haberet

Spes igitur affulgebat saltem alicuius reipublicae, unde de dolore iam npnnihil

erat remittendum, et de illa verecundia, quae hucusque oratorem constrictum tenuit

l)triusque vero causa sublata, consequens erat, ingenuam libertatem censendi, quaecum republ. est coniuncta, diutius abesse non posse. Quapropter eadem ratio^ quaefinem silentio imposuit, libertatem orationis instauravit.

Prolixiores fortasse in hisce exponendis fuisse censebimur; verumtamen ab

initio statim cavere opus erat, ne quid praeiudicati ,ubi de hac oratione statuen-

dum est, in iudicium inferamus. Qui enim in hoc facto nihil aliud vident, quamhominem patriae redditum, aegre concipiunt, cur Cicero de eo tantum clamorii

fecerit; et ii etiam, qui in Marcello nil nisi hominem contuentur beneficio ad-

fectum ab eo, cui erat infensissimus, laudationem hanc inmodicam existimabunt,

et varia rerum extranearum congestione refertam. Monendum igitur erat, dari

facta adeo fecunda, ut ex iis consequentium mutationum auspicia sumere prodivesit Illis accensuisse Ciceronem, quae ia causa Marcelli eo die gesta Hiat,

'^

*) Epistol. ad divers. I* IX. E. i5.

^•8

fi

<^>-•1

m:%i#:

m •-•'

•<«t<k

^ '^^-^ .;*

M^ dubium non est. Sola enliii faaec, mde ^ betli eir^is tetofiore, iMta cum dlgnitatei^'

«uin et aliquam reviviscentis reipubL speciem ofierre ekistimabat *). «idF

Quae sequuntur magis sunt expeditt, et^virorum llpctQrum labore ^ucidatfti

ita ut nobis minus de singulis vocibus dispiciendum sit, quam de iusto ordihe re-

rum et sententiarum , qui nuperrime in controversiam adductus est

Tantam enim mansuetudinem ,tam inusitatam — — restitutam puto. «— —.

Praecedens sententia duas habet partes : diuturni silentii finem, et initium pristino

more dicendi; haec vero explicat, cur modo dicendum ; cur a Cicerone dicendum

sit? Tantam enim mansuetudinem indecens esset silentio praefermittere ; in primis

yero mihi, qui pristinam meam auctoritatem, cum eadem Marcello reddita sit, non

amplius in ambiguo versari puto,

Dolebam enim — signum sustulisti. — Rationem reddit antecedentis sen-

tentiae: quod enim me adtinet, subinde de mea fortuna dubitabam ; numne essem

senator; nutnne in negotiis civitatis, si circumspicerem , et nusquam in illum aemu-

lum et socium laborum oculis incurrerem? lam vero eum me esse iterum sentio,

qui fui. Quod autem pertinet ad statum civitatis, non obscure hoc actu significaSy

quantum senatum posse velis , cum illi Marcellum concesseris. £o usque enim

Caesar senatui parum tribuit: omnia, in epistolis inquit Cicero , delata ad unura

sunt Is utitur consilio, ne suorum quidem, sed suo **).

Qffendunt hic censorem cumulatae voces ; aemulo, imitafore, socio ac comite.

Sed omnes istae voces vim quamdam habent et virtutem : Marcellus natu minor

Cicerone, a puerili aetate oculos in eum intendisse, eumque selegisse videtur, quem

coleret, et tamquam praeclarissimi civis exemplar imitatione contingeret Quoties-

cumque Cicero de ralione familiaritatis loquitur, quae inter ipsum et Marcellum

intercessit, Marcelli pueritiam cum sua virili aetate componit ***). Serius etiam»

cum iam suramis honoribus esset defunctus, Brutum si audiamus, quantum ad elo-

quentiam, partes imitatoris et aemuli sustinuit, quem Cicero habiturus sit similem,

utpote qui in Mitylenensi otio factus sit ei roulto similior t). Haec si spectemus,

) Epistol. ad ilivers. L. IV. ep. 4,

«*) Lih. IV. EpUt ad divers. £p. 9*

) Bpist. ad divers. L. XV. Ep. 9. et L. IV. Ep. 7.

•

.

-

^) De claris orator. seu Brutus. C. 71.

^^K

AV ^l'

f*iP\

^ /^^«^iiiA i-r -ii^ . !-^i^-^ V J«

% i» -;?3»'W j.'

'ifDitillor M^ihaSS^^^^sfi^hBli tnm^t H^ itmeris, uf mU sbp^e^^ll^'• '"^

^

^-« fiusy^l^ vitae fuit; quippe eamdem reipubl. rationem eademque consiiia secutuv %-

^i^Ai HdMHiiui orator MarceTii revocationem tantum expendit, quatenus ad se ipsujtt

pertinebat; suura silentium, suam censendi facultatem, auctorilatem , suam cum eo"

necessitudinem a ia iiltimo vero commate ad sehatum leniter deflexit. Modo transit'

ad Caesarem. '•''''•'

-

" -

-^'

''•'•' •'* ''Intelleclum est enim — anteferre. — Horum summa est: Caesarem, etiamsi

conscium oiTensionumy quas a Marcello pertulerat, tamen privati odii causas, et me-

tum de viro, quem adversarium perseverantissimum compererat, non tanti facer^ut passionibus suis aequabilem rerum statum impediat. Cuncta vero haec decore

magis indicavit, quam imprudenter explicuit, quemadmodum ab homine expectes,*

diuturno vitae usu, et politissimae societatis consuetudine edocto, singula verba poo^'derare. »

lam animum advertit ad Marcellum. — Ille quidem fructum - • > iure conti-

git.— Cuius videlicet vita ita comparata est, ut adversariis non minus ac amicii

probata sit, omne punctum tulit; et non infelix dici potest, qui ex sua revocatione

tton tantum gaudii percipit, quam percipiunt omnes, utra ex parte steterint

• In hac sententiarum serie accusator primo perstringit verba : quanta in dato be?

tieHcio laus sit, cum in accepto tahta sit gloria. Quaerit : cur in priore mernbro

posita sit laus, in posteriore gloria, cum inversa haec non minus vera esse videan-

tur. Vera equidem me iudice; sed non oratoria. Recte enim procedit oratio, si

a laude ad gloriam ascendat. Audiamus Ciceronem pro Corn. Balbo c. 5. O Cn.

Pompeii sic longe lateque diffiisa laus, ut eius gloriae domicilium communis imperii

finibus terminetur. Nosfro praeterea in loco peculiaris ratio obtinet; vocabulum

enim' laudis positum de beneficii auctore, cum paullo post in eum, qui beneficium

est consecutus, gloria conferatur, tautum suscipit augmenti, ut gloriam, si non ex-

cedat, exaequet.*"

Habet id artificii nostrum comma, ut initium eius in fine adpareat

magnificentius.

Praeterea reprehendit verba : Est vero fortunatus ille - - - Equidem putabam,

inquit, alia omnia potiori iure laudanda esse in tali homine, quam fortunam. Egovero nihil praestantius de illo praedicari posse arbttror. Fuit enim ea in illo ho-

mine animi magnitudo, ut eius fortuna a casibus vitae humanae non posset iabe*

^i '-^' ^'^

".i*.

TWif -^"

.%

•.ttfr» f* — «» '"-•'V ' "t ~

«.'

-«.<*•

;v"

r'-' ''.. ••?^

*4'^^ «^ ^- -

factari. Eura^ sane Brutus Mltylenls vidit^ quanium mpdo^nal^rg hominis pmlere^

tury heatissime vii^entemf quem non exulem relinquerc sibi yid^batur Brutiis; sed

ipse ire in exilium, sine iilo rediturus/*).. lis T^.teres *46,/jRftu9a .Atftiu^UAt'. CN(

Fmib. Bonor. L. III.<c8. Tusc quaest ;L. IV. c. a8. .f. ^ «^^^*

Certum etiam est Marcellum non taatum gaudii ex &up reditu percepissCy quamtubs. Verebatur ipse Caesar, ne Marcellus revocationem suam beneficium omnino

non putaret ; atque compertum haberaus, eum beneficium hoc, ut amicorum volun-

tati morem gereret, potius non lecusasse, quam accepisse *'). . ^ . „C. n. Seligimus huius capitis posteriorem partem : Nam bellicas laudes - - -

nec ad consilium casus admittitur. --- li^dem fere verbis de bellica laude loquitur

Cornelius Nepos ^*) : Sed illatamen omnia communia imperatoribus cum militibus

et fortuna ; quod in proelii concursu abit res a consilio ad vires vimque pugnan-tium. Itaque iure suo, nonnullo ab imperatore miles, pluriina vero fortuna, yindi-

cat, seque his plus valuisse, quam ducis prudentiam vere potest praedicare."

Prae ceteris displicent censori extrema verba capitis , quasi Cicerone indigna :

Nunquam enim temeritas cum sapientia commiscetur, nec ad consilium casus ad-

mittitur. — Ac sane^ ait, si numquam illis in rebus casus et fortuna cum sapientia

commiscetur, in rebus autem bellicis pleraque sibi vindicat fortuna: pro insipienti-

bus fortunae filiis habendi erunt omnes, quotquot umquam fuerunt, clari impera-

tores. £t certe prima fronte haec difGciliora adparent, quam reapse sunt: qui enim

sapientiae nullae sint partes in bello?

At vero haec aestimanda sunt non ex nostrae, sed ex romanae linguae con-

suetudine. Sapientiam rei militaris in scriptoribus romanis nemo se legisse memi-

nerit; scientiam vero rei militarisi peritiam, ezperientiam , prudentiam, obvias ast

yoces norunt omnes. Contra vocabulum sapientiae ad philosophorum placita refe-

rebatur: praecipue ad eam partem philosophiae, quae in formando animo occupatur,

et in temperandis eius motibus atque reg^ndis; aut ad principia officiorum et legum,

ac humanae societatis ordinandae et gubernandarum civitatum praecepta. De fin.

:a'

*) Seneca, consol. ad Helvld. c, 9. S libro Bruti de Tirtute.

•^ Epist. ad divers» L» IV. Ep, 7, 8. 9. 10. 11.

***} In Thrasjrbulo, c, 1.

»•-

,

*) Noct. att. L. XX. c lo.

**) De Benefic. L. Y. c, 3.

•*^ Od. L. n. a,

•t)Edit. Reiaiit p. iM*'4*-^

:j^

^

6d£ l^ Ve?W f«»c qua^ L. IV. c. 3. L. V. c. ». et 3. de off. L. I. c. ^3. ct 44»'

> >

Subindc sapientia etiam tribuitur oratori, quatenus est auctor publici consilii, regcn*

dae civitatis dux, sententiae princeps in senatii, in populo, in causis publicis. De

Orat L. III. c. i5. Unde Gcero in oratione pro L Murena c. 14. Omnia ista

nobis studia de manibus excutiuntur, simulac aliquis motus novus bellicum canere

coepit. Etenim, utait ingoiiiosus poSta, et auctor valde bonus, praeliis promulga-

tis, pelliti|r e medio noh solum ista vestra v<erbosa simulatio prudentiae, sed etiam

ipsa iila domina rerum, sapientia; vi geritur res: spernitur orator. cet Quem bic

locum po^tae laudat, servavit Gellius ): .

'^

^

Pellitur e medio sapientia, vi geritur res.

Spernitur orator bonus , horridus miles amatur, ,

cy.

^ Haud doctis dictis certantes, sed maladictis. etc.

C. III. Domuisti gentes immanitate barbaras • • - - • simiUimum Deo iudico. •^

Haud pauca in isto capite experta sunt severitatem censoris, et prae primis verba:

sed tamen ea vicisti, quae naturam et conditionem, ut vinci possent, habebant rel.

Quid? interrogat; num animus humanus eam habet naturam, ut vinci nequeat? yGur ergo philosophi et poetae iios iubent animum vincere, mentem compescere,

frenis regere atque catena? Et tamen, 6 Praeclarel solus humanus anirous is est,

qui sit invictus. Omnino, ut ait Seneca **), inter supecantia animgs invictus est.

Ideo nemo trecentos Fabios victos dixit, sed occisos. £t Regulus captus est a Poe-

nb,'non victus." Sed ad pogtas provocas; do tibi Horatii illud notum: cuncta ter-

~rarum subacta praeter atrocem animum Gatonis ^*). Addo oratorem, et quidem

Demosthenem, pulcherrime in laudatione fuaebri caesorum ad Goroneam dicentem:

ro fit» K^aTUv iv mt ^utiv, tas e^AifjLUjf ^et^ciSu ,^ x^tmeW Sitf tovto ttucmv i^ ira^

ff%€^5-«U, TTtbi fJUVUt iV T«|tt TtT9tllK$V' U A, ^-WfTOf dV* T^K UfAX^flfVtlV 19^, Tlf TU^^JIf

TTVKW^ Ts cvfif^vovt w^ Tvfv ;]/t;%f|y ffmirtu tuv ivaniuvi), Quiu Gioero sententiam

istam, ut siiam, vindicat in libro de finibus, statuens: recte invictus, (appellabiiur)

». >

'*;•

Hk'^-

cuius etlamsi corpus constringahir, amino tamen yincula iniiei nuUa- possint ^);

Hunc igitur, qui nec ferro^ nec armis cedit, suapte potestate animumi cui in sum-

ma rerum constitutus tanta indulgere poterat, vincere, divinae indolis est. <^^/

Superest comma intermedium: — Sed etiam amplificare eius pristinam dignlta*

tem ~ quod Wolfium offendit Subiungit iUi: hoc dumtaxat aroplificandae periodo

inservit; quippe nihil legitur a Caesare factum, attollei^di Marcelli causa. Attamen

quot et quanta non leguntur! inde illa felicitas negantium, qui «o fortius urgent^

quanto certiores .sunt, non exstare monumentum aiterum, unde, quae in uno ne«

gant, conBrmare possibile sit Fuere piures, qoid illud k Caesare sunt consecuti,

quih sciaraus, queis aucti fuetint dignitatibus aut honoribus "**). Habemus exem-

plum in Trebiano: eum Cicero solatur, quod tardius, quam aequum est, recuperet

fortunam et dignitatem suam ; in sequefnte epistola eidem de restitutione gratulatur,

additque: vives cum tuis, vives nobiscum ; plus acquisivisti dignitatis, quam amisisti

rei familiaris ^*). Simili modo Marcello aliquid non vulgare concessum fuisse^

etiamsi) quid fuerit, ignoremus, allunde patet. Scribit Cicero ad Caecinam: In quo

admirari soleo gravitatem, et iustitiamy et sapientiam Caesaris; nunquam, nisi ho«

norifieentissime, Pompcium appellat At in eius personam multa fccit asperius.

Armorum ista, et victoriae sunt facta, non Caesaris. At nos quemadmodum est

complexus? Cassium sibi legavit, Brutum Galliae praefecit, Sulpicium Graeciae;

Marcellum, cui maxime succensebat, cum summa illius dignilate restituit t). Quid

ergo egit? An. Marcellum consulem fecit? Haec summa eius erat dignitas» Sed

Marcellus obiit ante reditum ; ideoque quid fecerit , quidve facturus fuerit Caesar,

in obscuro manet, cum, quod sibi proposuit animo, exequi non potuerit. Verum

et alia erant, quae ad dignitatem auctoritatemque senatorum spectabant: velut, quoloco in senatu quis sententiam rogaretur. Si inter consulares, de quo dubitari vix

potest,locum obtineret, haud parum dignitatis illi accessit Veterum enim consu-

larium alios fatum abripuit, alios detiauit exilium; quosdam Caesar profinciis

*) L. III cap uU.

**; Plutarch in Caes. c. 67. et Suefon. in Gaes* cji,

***) Epist ad diTcrs L. VI. Ep 10. et n.

j-) Eput, ad diT. L. VL £p. 6.

f ';. .v

w

>*i5

frtraepfpsuit,ita ut ez iis, qui Pompeiuin erfint secuti, in «enatu iam essent nulli;

praeter Ciceronem et Marcellum, cuius redltus ezspectabatur *). Quare amplissimo

loco, a quo, habita ratione consulatus eius, longissime aberat, ni bellum civile sub*

sellia vacuefecisset; et inter primos sententiam dicebat Pergamus iam ad reliqua.

Ytaqtie, C Caesar, bellicae tuae laudes — — — —obstrepi clamore militum ^V^

yijentur. •-• «. — Nolumus referre singula, a censore allata in medium, non tam

ad illustrandum, quam ad deformandum sensum orationis. Sensus hic est: non in-

teribunt bellicae tuae laudes, quae longe lateque diffusae, per omnes aetates pra»

pagabuntur; Veruntamen habent res bello gestae coniunctam quamdam specieoi

feritatis, qua voluptas legentium interturbatur. 14 ne piaguius efferret, imaginemcommentus est: cum ^eguntur, obstrepi clamore militum videntur et tubarum sono.

Consimili exornatione usus est Horatiut **) ,dum Asinium PoUionem dehortatur/

historiam belli civilis scribere molientem; ne id agat, nimium esse s^vera ista, et

recentis mali recordatione ingrata:

lam mjnaci murmure cornuum

Perstringis aures; iam litui strepunt.

Quaeso? an non nitent ista; an non lumen orationis recte dlcuntur? Verum

superest, quod ipcusent, vorbum obstrepi in passlvo positum ad morem latinitatit

labentis, queraadmodum apud Valerium Max. VHI. i5. 8. et Tacitum Hist H. 44^

recurrit- Sed eccel ita etiam legltur apud Livium^^): in concionem Appius ascen-

dit sequuntur Horatius Valeriusque ; eos concio audit: Decemviro obstrepitur.

At vero q[uum aliquid clementer, mansuete, - • - - quos nunquam vidimus, di«

ligamus. >— Inspiciamus iam cbmmentarium : An non vero et in bellicis rebus co-

gnoscendis maximo studio incendimur? Atqui hoc orator non inHcias ivit Conten-

dit solummodo-, inesse historiis praeliorum urbiumque expugnatarum quiddam, quod

•) Epistol. ad .Aftic* t. XIII. Ep. 10. Mixiime miror, te el gravitcr ferre de Marcello,et plura vereri periculi genera

- -- - omnia igitur mctuenda; sed illud )r«tf4 np'

laro^tMft tu praesertim: me reliquum coruularem,

»*) L. II. Ode I.

•••) L. lU. c 49.

;vv., . ^. / . *t^'4tafltiL -jiii^ - 'W:^ift^f

"»«'<

i6

non perlnde sensum humanitatls grate adficiat, ac insignis mansuetudinis et de-

mentiae exempla. Pergit censor: iroperator, nullamne occasionem habet clementery

mansuete, iusCe, moderate agendi? Neque hoc auctori nostro negare unquam in

menCem venit. Disiungit beliicas laudes a ceteris virtutibus, et merito quidem.Si quls auctoritatem vel exemplum poscat, exhibeo Isocratem. Manifestum est, ait,

praestanti ad bella gerenda animo dari multosy ceteroquin flagitiosos homines; man-

suetudinem' vero et benefaciendi in omnes voluntatem, solum insitam esse bene

natis, et altis atque educatis, et necquicquam cum improbis esse communem *).

Adiiciamus locum Diododori, qui, si Giceronis sententia explicatione indiget,

ad eam illustrandam in paucls est aptissimus. Fosteaquam Alexandri pietatem in

uxorem filiasque Darii et parvulum filium commemorayiti prosequitur: ego quideminter multa Alexandri praeclare gesta nuUum exstare maius arbitror, digniusque

historiae monumento conservari. Urbium enim expugnationes , secunda praelia et

prdsperi bellorum eventus, ut plurlmum fortunae potius, quam virtuti debentur.

At misericordiam in summa potestate devictis et miseris impertiri, hoc demum

prudentiae soll acceptum est referendum **).

Haec et non alia mens est Tullii. Seiungit gloriam in bello partam ab ea,

quam bene, mansuete, iuste agendo comparamusr constat rebus in bello gestis

sua laus;habent tamen , quod nos ferociae admoneat : at vero pie, mansuete acta,

praesertim in ira et elatione victoriae, mira yoluptate adficiunt omnes, et beneyor

lentiam nostram provocant in eos, quos non vidimus, et qui fortasse non extiterunt,

nisi in carminibus poStarum.

Prona iam erat transitio ad ea, quae coram et praesentia intufmur, a quibut

proinde faclllus percellimur, et efficacius commovemur. NuIIa potest cogitari iustior

transitio, nec aptior ad provehendam orationem. Hunc iara animi motum, quemoculis subiecta fidelibus excitant, non expllcare multorum verborum adparatu, aut

splendide depingere connititur, sed concitatione orationis assequi; interrogando, ex-

clamando, more hominum, qui subito adspectu rei gratae in admirationein rapiimtur.

Te yero - - - » quibus laudibus efferemusl quibus studiis prosequemurl qua bene-

*) PanaUienaic. p. 65a. Basil. 1687*

••) BibUolh. hist, L. XVIT. c. 38.

X- *..

-•I

""^-»jt

::^^

»7

"r- •^«w,/^j

1.

Volentia complectemur? Parietes, medius fiditur, ut mihx ridetur, buius curiae tibi

gratias agere gestiunt, quod - - - - ' ^'^.:^

Parietes denique fingit videri, in scASum gaudii conspirare. At hi ipsi parie*

tes sUnV quos acriter oppugnat censor. £t profecto ferendum non esset, nisi pede-tentim increvisset oratio, atque iam rueret concitatior, ut inanimata in partem gau-dii et gratitudinis' advocarentur; verum postquam per varios motus eo escendisse^

ut insolesceret I reliquum erat, proxima quaeque compellare: mutum illud Capito-

liuro, templa deorum immortalium, si in foro fuisset orator; in Curia parietes. M^SIta fere instigat et propellit orationem Cicero in defensione Cluentii, quous^ue • iff;

viam sibi fecit ad inanimata, ad parietes: O mulieris scelus incredibile, et, praeter y"

hanc unam,in omni vita inauditaro 1 o libidinero effrenatam et indoroitam f o au-

daciam singularem! non tirouisse, si minus vim deorum, horoinuroque ftfmam> at

illam ipsam noctem^aeesque illas nuptiales? non limen cubiculi? non cubile filiae?

non parietes denique ipsos, superiorum testes nuptiaruro *)? ...

Monerour vero: aliud e&i, inaniroatis sensum hominis tribuere; aliud adiic^e

linguae et orationis usumi et quaecumque homines facirous in sensis animi expri-

mendis. Videamus iam, quae ipsis facultates tribuantur. Habent certe, si Cicero-

nem audirous, sensuro gaudii et tristitiae: teropla gemunt, tecta lugent ^^); atque

etiam moenia, tecta, templa laetantur ^^). Habent consctentiaro et horrorem sce* . ^»^j^-

lerum; metuenduroque est, ne si vocero acciperent, illa propalarent, et arguerentf).

Quin tecta adfari homines videntur, eosque aegre perferre et propellere forastt^i

l^

•) Pro Cluent. c. 6.

•*) In Pisonem^ e. ^••) Ibid c. aa.

•}) Aeschyl. Agamenr. 37. tmcof «f «urrtfff ot 0^tyyn Xa^tHt a-a^tar4Xet M^nv. coDfer,-

quae in Tersum hunc notavit Schiitzius. Euripid. Hippol. 418. 19« ov(Je a-»$TOf (p^tr-

a-ovTi Tov J^vf^etrfjf rt^fiva, Siixavfttj

Tvn ^S-oyyriv a^. CicerO) pro Coelio. c; 74.

NoiiBe ripsam domum nrefuet, ne quam vocem eliciat? non parietes conscios. -.>^

Adde , quae huc congessit doctiss» WoraMus p. 63» Vide si» etianv Spaldingium in

Mui.. antiq. V^ol. I. p. a8 -. 3o» ^

ff), £i)xipid« Andromacht 918* 19^

5

*>

^^^,'r^

<-? ^* .-^

^ :

j

u

^n^j^^"'^ •"!^:jW

•V

V!'/ -•••", :

AtfjCMi y eA4|«yfir, ^Siyfj! tx^^ntf, Oif f/M*

MiffV Te yetMft 3'wtf, . .

'

j^ ?

"

Parietes ergo Curiae sentiunt; conscii esse possunt reruni, quae intus genia*

tur; ex iis gaudium concipere et nioerorem ; sique ab improbe factis abhorrenti

etiAm ad benefacta non obriguerunt penitus. Quomodo yero hunc sensum expri-

jnunt? an loquuntur? Gestum tantum edunt; ne edunt quidem; sed edere viden-

jtuff: yel, si verbo gestiunt, desiderium potius aliquid agendi significariy quam mo-

''tum corporis malimus, desiderium tantum praeseferre yidentur, gratias agendi.

Quantnm ad forroulam : medius fidius ; res ea fronte pertracfata est» ac si

propter figuram oivtionis reum agerc vellent auctorem ex kge de periurio. Facia*

mus abesse hyperbolen, et plane nullus eiusmodi interpellationi locus erit; postea-

.quam vero superlatione usus est: paiietes gratias agere velle ^identur ; rem incre-

dibilem dixit, et idcirco adseverandl foimula confirmavit, ceterum yulgari| quamai demserisi sententiae nostrae senties quidquam decessisse.

Hi parietes yel nisum produnt vel desiderio aguntur, gratitudinem suam ex-

primendi, quod brevi tempore futura sit illa auctoritas in his maiorum suorum et

suis sedibus. Omnes yirorum doctorum querelae de hoc commate originem traxe*

cunt ex vocibus: ilia auctoritas. Cum. enim Cicero auctoritatero senatui, populo

potestatem passim tribuat/ sub illa auctoritate senatum intelligi censuerunt; obliti

peuitus, sermonem esse unice de adversario, nobilitate, ingenio, virtute praestanti,

de M. Marcello, qui proinde per illam auctoritatem indicatur.

Accedo igitur iaterpretationi Abrami, quae et simplicissiroa est, et ipsa ora-

tionis serie commendata, atque etiam Wolfio, licet non sine caviliatione, probata.

Illa auctoritas ponitur pro illo homine tanta auctoritate insigni ; quin et excellen*

tius ponitur, quemadmodum in oratione de provinciis consularibus ,c. 9. haec lu«

mina et ornamenta reipublicae , pro viris illustrissimis et ornatissimis ; yel pro

Sextio, c. 38. M. Catonis splendor. Praetermitto exempla huius tropi in deterio-

. lem partem: quoties Cicero hoc sceluSf pr^ homine, qui totua quantus est sce-

lestiasimus; aut haec pestis, haec labes dixit? £0 fere modo Deraostenct i/^ifjLOf,

Tovr« TO M^cb^fjuiy et Tragici iraLv SuficLy furegf ^mrA /3A«t/^. ParieteS' curiae ergo

geitiunt— quod in hoc ambitu, quem includunl, ia hac consilii pulilici ^ifi^ in

•#C "^ ^ "-P

X..

.r---it

sit Tir lUe maximaedo niaionini •uonim, «tque c6am tub locoy BreVi.adfutu

^ftuctoritatis. '..^y- v * ^ . >. •%

*,

^ C IV. Equidem quum C. Marcelllt — — ab interitu vindicastl. Transit in

lloe ea|nte orator a M. Marcello ad eius fratrenf et familiam. Lacrimae enim C'M«rceili subito totius splendidissimae Marcellorum gentis memoriam suscitarunt

^Nihil certe .^»1- -Teritatem propius accedit, quam ut praeclarissimorum virorum-

^magines se se animo Ciceronis ingererent, eum Marcellorum unum ad pedesCaesaris contueretur. Verumtamen hanc recordationem

,ex comparatione fortunae

tristem et ex sensu tristitiae enatam, ita convertit in rem suam, ut Caesari noa

posset esse non grata. Horum omnium, inquit, honori consiiluisti, dum eorum

stirpe genitum restitueres, ipsorumquc generi labenti subvenisti, cum ipsts exulemTedderes..'

-^^-

'•• '-r-'^ -~"."

< - . >. - -••

Haud parum molestiae ititerpt^tibus adferunt verba : omnium Marcellonim

meum pectus memoria ofiudit Vocabulum offundere subinde legimus apud JLi-

viiim : alicui offundere caliginem , terrorem, pavorem *). Eo etiam sensu usurpa-

tum videmus k Cicerone apud Quinctilianum : perturbatio istum mentis, et quae-dam scelerum offusa caligo ,

et ardentes furiarum faces excitarunt **). Aliam Ci-

ceronis sententiam, incertum unde haustam, habes apud eumdera scriptorem: nec

Cicero, cum se tenebras offudisse iudicibus in causa Cluentii gloriatus est, nihil

ipse vidit ***). Adde hisce : isti autem, quos tu probas, tantis offusis tenebris

ne scintillam quidem ullam nobis ad dispiciendum reliquerunt t). Et deinceps :

sic nobis aer crassus offunditur tf); atque : si quid tenebrarum offudit exilium ftt)*

et deniques multis etiam sensi mirabile videri, eam nobis potissimum probatamesse" philosophiam, quae lucem eriperet, et quasi noctem - quamdam rebua offua-

«) Orakenborch, ad Liv. L XXXUI. c. YII. $. g.

**) lostitut. or. h. IX. c. 3, f, 819* 9uf9taoiUA

t**) Ipst. Qt. L. ^. c. 17. p. l^{,

•t) QMWt. >cf4wn.. L, iV. c.^f.

ff) Quaesti ac. L. lY. c. aS*-

fff) Tuscul. quaest. L, IIL cap. ult

% # w 'i^jj

1 ^r- ^''

-s*-

'^--'^ ,;A •>T* -»+.-- •<-••«!- ..^-*.^^tdec<^ *). Quotquot Kucusque adtulinaus exempla^'comRt«os£^Ql^ tMutn hge «iv ..

r /j ^

eiusmodi mutationes ^esignandas adhiberi, q«ae quasi atra nube animum ohduciittl^

*<{ imde nostro loco subtristis quaedam grayitas adiicitur. . '..^^ •'''^' y.'

Superest altera difficultas quoad formationein sententiae. Verbuai offundeflr

coniungitur cum casu dandi : alfcui offundere caHginem» tenebvas; seous ac hic

fieri animadvertimusy ubl cum accusativo effertur: memoria * Marcellorum offudit ;

pectus meum. At differunt ut plurimum verba, quae componuntur cum particula .

I ob; alia dandi, alia accusandi casum expo'9cunt; nonnuUa utrnmque Mimittuntr-^

*'..

f

^Vel enim particula haec idem sibi vult ac obviam; alicui obviam iundiiere tene- :^v

bras, pavorem ; vel ponitur pro particulis j>er^ circum; <^8i fundere obai^itnuiby^V.

ob oculos ; atque ita terror animum, nebula oculos, memoria pectus obfundit^^^ --/^'a

Hunc tu igitur diem - -antepones. etc. Nescfo ^lbur Wolfium , yfrum haruni

rerum scientissimum, gratulationes istae offenderint. Quem enim fugit, dei gratu-

lationibus romanorum facile librum integrum conscribi posse? Missi^^ igitur iis,

de die pauca dicamus, quem Caesar diebus omnibus, quos maximniVebus gfitis

signavit, tanti civis revocatione reddidit illustriorem. Ne ^uis in istis iudicium

Ciceronis desideret, in memoriam revoco orationem pro C. Rabirio Postumy, cutus

aes alienum Caesar sua liberalitate delevit Totum caput XV et XVI in corapara-

tione versatur rerum Caesaris gestarum cum hoc insigni in equitenl romanum coUato

beneficio; et denique addit: „Sint sane ilta magna, quae re vera magna.sunt: de

iudticio animi mei; ut volet, quisque sentiat} ego enim hanc in tantis opibus^

tlnta fortuna, liberalitatem in suos, memoriam amicitiaey reliquis ^irtulibus aa-tt ',•.•" '"^''t

""r'' ^hpfc, y

tepono.** :

" ^ •

Huius autem rei - - tantum afferat laudibus. —• Si quis tn SH^tione nostra

loGus est scripturae diversitate perturbatus^ certe hic est; illi tamen modico auxi'».

lio succurri posse confido. Pro vocibus: ut tropaets, Iege> eum tropa^i^f «t ia

«uroJocrc»-: at haec tua iustilia, substitue,. ui haecy etc. et demum pror ita ul^ pone^

afque ut, Ecce iam periodum r quae quidem tanta est^ cum tropaeit monumen-

tisquc tuis allatura Jinem sit aetas^ ut haec lua tustitiot et lenitat

maimi JLorescat quotidie magis\ atque ut^ quantum operibus- tuit diuturaitas de^

f;-

f-

•a D* Kat D£K L. r. 0. 3L ; '^r..

^.

i .rh ^^*>:

^' jvM'^

'^^-:

•'^

i^i^

» ^"Ts.

.s*.

T*'

*'

'

irahelf tantum qfferat laudibus, Diodorus, quasl vero nostram periodum cxpli.

h care vellet, «ecjuentja habet, quae cum prolixiora sint, latine vefta subiicio: Porro

i^ exp^^dit, ut omnes intelligant, quam quisque vivehdi raiionem inierit, talem post

^' .ohitum memoriam ei^s futuram : ne forte in marmoreis monumentis studium omne

ff^^iium coUoccnt, quae et unius loci tngtistiis continentur^ et temporis lapsu cor-

ju'* jrumpuntur; sed potius ad doctrinam ceterasque virtutes animum suum applicent^

^lquarum fama]per univierstum orfcem vagatur. Aetas porro, quaej cuncta consumerc

f^ solet, earum immtJlrtalem memoriam conservat, quoque magis progreditur ac se-

], 'neiiiit, eo .recentiores ac viridiore» illas praestat Itaque illj,cum iam pridcm

*^' esse desieriilt, in omnium tamen ore versantur *). luvat etiam commemorare

.verba cuiusdam veterum oratorum: amisit animam, potitus est gloria, quae cum

aij^ma^lau^f prodita/ vetustate- quotidie magis enitescet *'*').

'4 '. ^

].£t ceteros quidem omnes victores bellorum civilium - - - te ipsum vicisti. —

In pr»ecedente capite restitutionem Marcelli bellicis. laudibus Caesaris anteposuit;

substitit tamen orator. intra res prospere gest^ superiorum temporum. Pro isto

'

vero capite laudem ex bello. civili, vel potius ex magnanimitate et moderatione

in usu victoriae partam, sibi reservavit, .ut, cum de beneficio, quod ex reddito

'. praestantissimo homine in totam familiam redundavit; acturus esset^ repositam

i^ haberet dicendi materiam. Quantum ad ista, ait, te ipsum vicisti. Maiorem glo-

/-' riam in Caesarem conferre tix poterat ex mente veterum, quorum omnium loco,

ne auctoritates cumulem, Platonem nomino: ro vucay tuiTcv eurrw Trcta-uv vnuiv Tr^MTii

V n KCU fltfJOT»; *^*). V' '

.

i Vereoe, ut hoc, quod dicam perinde intelligi auditu possit— — a quo etiam

•

rpsius fictoriae conditio visque devicta est. — Ut censoris in haec commata

.^- acerbitatem leniamus, conabimur, quantum in nobis eUy protraberc in lucem,

•f quae forte Cicero cogitans explicare verbis inconsultum duxerit. Pertinebant pro-

l'-. ^eul 'idubio ad bellum civiler ad utriusque puguantium partis ammum, et victoriae

^ ; •) Exccrpfc ex Diod. de vitiis ct vlrtut. c L, VI. p. 656 Wessellugi''' ''

"

.^^

^''i\ **^ ^^*^** **^ Hercnn. L. IV. c. 44.

* f^ De Lcgibr L. L p. 8, T. VIIL Biponf^ . :

^- '.

«*

**

**V,

/.t

• »* ..

• • 'j- J »' •• : ••«^ *<

•**^

•

^' : -•—-* **» *s-^ - V 4^- •#.*

.a-:^''^ v*^f..

*' ^T

^.

•V*'. •:J^.A.>^-^ >v*-

condltionem, quae e^inde pendebat. Qu& non videt haec ita esse coniparat&, uk

in amicorum potius sikiu reponan|uri quam divulgentur. iRtroSpiciMius ergo eius

epistolas, quid ferant. Quid si Pompeiani vicissent; scribit pd amrco^ quam eos ;

in bello rapaces conspexi, in oratione crudeles , ^iratos , cupidos, insolentes, ut

ipsam nostram victoriam pe^borrescerem *)! At de Caesare quid dicam? num

eum in caede prineipum clementiorem fore sperem, quam Cinna fuiti' aut mode*

ratiorem, quam Sulla, in pecuniis locupletum ^^^? Malorum omnTUip extremum

est ciyilis belli victorja, quae et si ad meliores etiam pervenerit, ferocioies re^^it

et impotentiores ; atque victor multa eorum arbitrio, pec quos vicit, invitus et,

necessitate quadam perpetrare cogitCir ***). Haec et talia menti eiu». obversaban-

tur, quae efferre non poterat, quin eos, quorum partes erat .secutus, adflig^e^ et

Caesarem praepostera laude offendei"et. Verendum vero erat, sl ia pect^re premeret

ista omnia, ut non'intelIigeretur, quae yis insit sententiae: victoriam vlcisse^Yiileris.

Quisquis tironum aut declamatorum locum hunc pertractasset, aldde belli^ci-

vilis faces arripuisset, tabulas SuUae/ fugam et caedem optimatium, et sibi dbirifice

placuisset in conquirendis eius modi Qrnamentis orationis, unde denique ,

^collata

Caesaris moderatione, efEceret illud : victoriam vicisse videri». Sed noster in impe^probe memor, quid expediret, solummodo monuit, vellent, expendereuf, et diri-'*

nando adsequerentur, quae et quanta tacitus secum reputet, quamque vim vocibus

istis tribuant. .

'

. , .,. « . -i*

£o elegantius^ autem censeri debet hoc genus vTn^jSeic-tus , qubd, cum pauUo '^, ^ante orator in verbis: te ipsum vicisti, illustrissimum , et ex omnium philosopho»

rum sententia summum magnanimitaiis argumentum celebrasse, atque omnem ma-

ieriam laudis exhausisse videretur, praeter exspectationem maius quidpiam. invo^

«erit) quod de victore praedicaret : victoriam vicisse viderij.*

^^^^-V*'^ 5»C•

. .

•

*/• •*^4'

*

j--'

Nam cum ipsius victoriae conditione iure omnes victi occidi4«emus,'^ *^i-'

yisque devicta est. — Vocabulum iure omittitur magno codicum conseusu. Quil^*

^

) ^pisu ad divers. L. IX. ep. 6,, ^ • S'' ^ "^ *^tl4^

Uf •«) Ad Attic. L. VII. ep. 7. 2o. aa. 'tMt^Jf^

**) Ep. ad div. L. IV. ep. 9. 14. Ad Att. L. VII. ep. 5. ,

' V v<AC,

-, „ • -'S-*;

-,»

.» I i> •-

Ith- 4^ n-Jkmr ".> .

' >'-•*• . . . '.S..' -'<W ';'i"*.-

.r

^i^w''';':^-*

.:.»,.^^5¥

rv;

->J.V

fi

9L%

. ^jtixiet rerba :^jiMmieS/

victl occi^lsscmus, ^iquus In Maiiulhim fuit vir doctissimiiS| .- ^^\^^yt, ^uam ip^ pr^posuit,, ia(erpretationem stabi^et, ccrte. iionferendtm: omnes.-^^; 3 >

Hui lure victorfec ocai^nc?i»/MiM«|i/. ^Nihilne ergo intereajinter occidirr^ui iBt ocdisv ** '«

t|pll07u^? Putj^m etiam eos occidisse dici, qui magna calamitate^ circumvtnti, /

r bcfnis, d^^ifaterp^tria exeiderunt Cicero ad fratrerm: si plane occi(iimus, me i^i- ^

^''^''l^^m I / ego omnifaus meia exilia fuera, guibus ante dedecori non eram *)• Quan-

j^.ldoquid/eqoi int^rpretatio^ ista valet, si pl^meoccisi sumus: quld iam erit, nisi quofl

#Q!C^ofrafri post mortem scripserit? <% ,,

!..,,

, -'. f. .» \

_^ Sed enim mo^um huic scriptioni statuamus, difierentes reliqua^ si placet ^u*

'Fjpcris,in alterum vadimonium. lamque accingamus nos, Cives cademici I ad re-

^^lumeii^da exiguo tempore seposita literarum studia; nost^ue vicissim ad labores

^^ostros cxcitemus» Vos Ilterarum amore et disceadi cupidltfte docentibus animum J-

H^dditey ut, cum operam suam bene collocatam viderint, e^ nflgis contendant ve**

^ ^i[itrum proficiendi desiderium explere: Nos vero ad utilmm l^r^m cognitionem non

desin^us identidem vos provocare voce, exemplo, laude et^pD^miis, quae in no- \

>.%tra potestate posiU siint; tergivcrsantes roonere, instigare, a%* Ojtenes et singulos,

1

*.» '

'^

pro cuiusque meritis, paterna mente fovere. Quo vero feliciter cedant coniuncti

Conatus nostri, Deum optimum maximum precemur, ut nos et haec »tudia secun- ^

;^«l^ velit , et almam hanc Albertinam , in bonum iuventutis pttri^ , servare

lereonenil^*^

;:'«., ., '

.-

^?''

<^ Epist» ad Quint; Frat. L. I. ep. 4*

t .,

.-.*_ :»• -

i

'§ *E RRA T A,

•M Pag. 6. lin. i. x^^^ ^B^ yjsntatrrdi.

^^^ •;

':

|t,; ?!?**^5» "T **• ttaladictis — maledictis.

A' 3«w.^ *^*'

*^''^ 4c i^» ""9« Diododori — Diodori.

-' ^-^--^l "^ '^'-».-*- -.- .

•4- "• " -

^y:^*:^-^-^^ ''i^-

iiaaB»:'*"". ;- .^^- •'.-; . .

'imt^^-jtm̂^n>^.

- """

•_Ji^^LWcfjfe4irv-./:.^>3* l .•*

t ' --r

./>.->

%-.

. *!<

*•

* ''

.?- . ,

^ 1 ; . :•

, - ^, • - '-^,

•

%•• •

• * ~«-^xUr^*

•••- "' - *

t '-.. ^ .

•

•-. X . .^ : m

• •

•t-.

M^. e"

.- ,^- r;/

-.-V

- '.'* > V * 'i • >

•

^'^. "*^V \/ '•: V.

-^V'

;->''i|to:-^^''^•

;' , - •^

". .*•' 4 "'i^.f -'• •*^-'"*n

'' ••^jf'• •.•>

^ •' • *

•••• - :*>'• /•' «. . . ^ .

"^•J^^e^,

.'-s

-^ • ^, : : - -^ •.*•;'«• • '-

"^" ^ •

sr-;.; .• r*»A •.'«'.

.v-:i^-:'>:^'""'^'^

. . ^ . ... '<(:••. i>r.

• .-*'*'

-*;••-.•.. '«5.•'•*«S»f3»^^.->^ • -

•^'' '^••^^ii A-f4iifev^

-._* •»'*'\.*». ^ '

•-

..» -fe."''.

w :•• ii5. -^ ^•-.

:r'^ ^ w^-^ • ••

.^^ - •^•^^;;f-

K^

•^ i*r: .*?«? ^^

.K^''"

.,

'•

.' -^ '^- / ->' ^sSi

j.:-^'''^^/ .:;-f ... !V .,• :^'.,.

j^*-;..

^ ^ '

•'•^^ V??i^'

:%?• v^^^ ^•:'^<.' ••*^. .^- :.^.-..». ^jBr. .

*- *-.. ^^. ^

. k^' -* . ^t'r•' •**'.•*.**•

-^^*i :W