ปญหาทางกฎหมายเกยวกบการพฒนาประสทธภาพของทนายความขอแรง

ในคดอาญาของประเทศไทย

LEGAL ISSUES REGARDING THE DEVELOPMENT OF EFFECTIVE CRIMINAL

LAWYERS IN SUBDUING THE COUNTRY

วาทรอยตรสหส ไพภกด

งานวจยนไดรบทนสนบสนนจากมหาวทยาลยนอรทกรงเทพ ปการศกษา 2559

ลขสทธเปนของมหาวทยาลยนอรทกรงเทพ

LEGAL ISSUES REGARDING THE DEVELOPMENT OF EFFECTIVE CRIMINAL LAWYERS IN SUBDUING THE COUNTRY

SAHUS PAIPUK

This research was funded by the North Bangkok University

Copyright 2016 North Bangkok University

ประกาศคณปการ งานวจยฉบบนส าเรจลลวงลงได ดวยความกรณาจากคณาจารยและผทรงคณวฒของส านกงานวจย มหาวทยลยนอรทกรงเทพ ทกรณาเสยสละเวลาอนมคาในการใหค าปรกษา แนะน า ในการจดท าวจยทกขนตอน พรอมทงตรวจสอบและใหขอเสนอแนะทเปนประโยชนตอการท าวจยในครงน ผศกษาวจยรสกซาบซงและขอกราบขอบพระคณทานเปนอยางสงไว ณ โอกาสน ทายสดนขอกราบขอบพระคณผบงคบบญชา ขอบคณเพอนรวมงานและขอขอบคณมหาวทยาลยนอรทกรงเทพทไดใหทนสนบสนนในการท าวจยครงน สหส ไพภกด

ค

หวของานวจย ปญหาทางกฎหมายเกยวกบการพฒนาประสทธภาพ ของทนายความขอแรงในคดอาญาของประเทศไทย ชอผวจย สหส ไพภกด. สาขาวชา/คณะ สาขาวชานตศาตร คณะรฐศาสตร ปการศกษา 2559 ค าส าคญ ทนายความ , ทนายความขอแรง, กระบวนการยตธรรมทางอาญา บทคดยอ การวจยครงนเพอศกษา แนวคด ทฤษฎ ววฒนาการของทนายความและแนวคดในเรองทนายความขอแรงในคดอาญาของไทยและตางประเทศ โดยมงเนนศกษาถงบทบญญตของกฎหมายและวเคราะหปญหาในเรองประสทธภาพของทนายความขอแรงในปจจบนของไทยเพอวเคราะหหามาตรการและขอเสนอแนะทเหมาะสมในการพฒนาประสทธภาพของทนายความขอแรงในคดอาญาของประเทศไทย การวจยครงนเปนการวจยเชงคณภาพซงศกษาจากเอกสารเปนหลก โดยมสมมตฐานของการวจยวาทนายความขอแรงในคดอาญา เปนบคคลทมสวนส าคญในการรกษาผลประโยชนและมงพสจนขอเทจจรงใหกบจ าเลย เพอใหจ าเลยไดรบความยตธรรม มากทสด แตถาทนายความขาดประสบการณในเรองของกระบวนการยตธรรม ไมวาจะเปนของการวาความ การถามคาน และการน าเสนอขอเทจจรงตางๆ ตอศาล หรอทนายความขาดแรงจงใจในการปฏบตงาน ซงท าใหประสทธภาพในการท างานลดลงไป ยอมทจะสงผลถงตวจ าเลยเอง และระบบกระบวนการยตธรรมทางอาญาของประเทศไทย จงมความจ าเปนตองศกษาทมาของทนายความและทนายความขอแรงในคดอาญา และวเคราะหปญหาตางๆ ทสงผลถงประสทธภาพของทนายความขอแรง เพอหาวธการในการปรบปร งแกไขใหเหมาะสมกบประเทศไทยของเราตอไป ผ วจยพบวา ทนายความเปนวชาชพและเปนองคประกอบทส าคญอยางยง ในระบบกระบวนการยตธรรมทางอาญา ทจะชวยพสจนความบรสทธของจ าเลย ชวยปกปองสทธของจ าเลยทพงไดรบจนกวาคดจะถงทสดเพราะระบบกฎหมายของไทย เปนระบบกลาวหา กลาวคอ จ าเลยมกถกกลาวหาโดยขอกลาวอาง จากพนกงานต ารวจ และอยการวากระท าความผดทางกฎหมายอาญา ซงจะเปนผลใหจ าเลยในคดอาญาจ าตองพสจนขอกลาวหาทงหลายทเกดขนจากเจาหนาทของรฐ ไมวาจะเปนเจาพนกงานต ารวจ หรอ อยการ หรอแมแตขาราชการตลากการ ในขณะทจ าเลยไมมบคคลใดทจะชวยเหลอขอพสจนของตนไดเลย แตกตางจากรฐทมอ านาจ และบคคลทเชยวชาญทางกฎหมายมากกวาจ าเลย จงท าใหทนายความของจ าเลยมสวนส าคญเปนอยางยง ทจะตองใชวชาชพของตนเขา

ง

ชวยเหลอจ าเลย แตเนองจากระบบทนายความขอแรงทใชอยในประเทศไทยในปจจบนนนยงไมมประสทธภาพเทาทควร ดวยขอจ ากดตางๆเรองการฝกอบรม อาย ประสบการณ ความรความสามารถ คาตอบแทน เปนตน จงจ าเปนตองมการพฒนาทงนเพอใหระบบกระบวนการยตธรรมทางอาญาสมดลกนได ในตางประเทศบางประเทศจะมวธการสรรหาทแตกตางกนออกไป แตวตถประสงคทส าคญมวตถประสงคเดยวกน คอ ตองไดทนายความทมความสามารถและมประสบการณในการวาความ ซงแตกตางจากประเทศไทย แมวาระเบยบคณะกรรมการศาลยตธรรมวาดวยการจายเงนรางวลและคาใชจายแกทนายความทศาลตงใหผ ตองหาหรอจ าเลย ตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา มาตรา 173 พ.ศ. 2548 โดยในขอ 10. บญญตวา ใหศาลชนตนทมอ านาจพจารณาพพากษาคดอาญา จดท าบญชรายชอทนายความซงไดแจงความประสงคไวตอศาลวาจะเปนทนายความตามมาตรา 173 แหงประมวลกฎหมายอาญา โดยใหขอมลเกยวกบสถานทตดตอ ทงประสบการณหรอระยะเวลาการท างานของทนายความนนตามสมควร แตในความเปนจรงไมมองคกรใดทจะมาคดสรร หรอตรวจสอบวา ทนายความมประสทธภาพหรอมประสบการณในการวาความจรงหรอไม ปญหาในเรองประสทธภาพของทนายความขอแรงในคดอาญาจงเปนปญหาส าคญและสงผลกระทบโดยตรงในการอ านวยความยตธรรมทแทจรง

จ

Research Title Legal issues regarding the development of effective criminal lawyers in subduing the country.

Author Sahus Paipuk Division/Faculty Jurisprudence, Political Science Faculty Years 2016 Key Word attorney, solicitor, criminal justice.

Abstract

This research was conducted to study the concept of evolutionary theory of lawyers and the concept of Thai and foreign criminal lawyers. It focuses on studying the legal provisions and analyzing problems in the effectiveness of current Thai lawyers. To analyze appropriate measures and recommendations for the development of the effectiveness of Thailand's criminal lawyers. This research is a qualitative research documented primarily in the literature. The hypothesis of the research is that the lawyer asked for a criminal case. It is the person who has an important part in preserving the interests and seeking to prove the facts to the defendant. For the defendant to get the most justice. But if the lawyers lack experience in the justice process. Be it of the fact that the opposition and the presentation of facts to the court or the lawyer lack of motivation to work. This reduces the efficiency of the work. Will affect the defendant itself. And the criminal justice system in Thailand. It is therefore necessary to study the sources of attorneys and lawyers who seek criminal work. And analyze problems That results in the efficiency of the attorney's efforts. To find ways to improve to suit our Thailand.

The researcher found that. Attorneys are a profession and a very important element. In the criminal justice system To help prove the innocence of the defendant. Help protect the rights of the defendant until the lawsuit is due to the law of Thailand. It is the alleged system. Defendants are often accused by claims. From police officer And prosecutors say criminal law offenses. As a result, the defendant in the criminal case must prove the allegations made by the authorities. Whether as a police officer or prosecutor or

ฉ

even a government official. While the defendant did not have anyone to support his testimony. Unlike a competent state. And the legal expert more than the defendant. Therefore, the defendant's lawyer is very important. To use their profession to assist the defendant. But because the system of attorneys who are currently employed in Thailand is not as effective as it should be. With restrictions on training, age, experience, knowledge, ability, compensation, etc. It is necessary to develop in order to balance the criminal justice system. In other countries, there are different ways of recruiting. But the main objective has the same purpose. Must have a talented and experienced lawyer. Unlike Thailand.Although the judicial committee rules on the payment of prizes and expenses to the attorney appointed by the court to the accused or defendants. According to the Criminal Procedure Code, Section 173, The Court of First Instance has the power to consider criminal cases. Make a list of attorneys who have made a request to the court to become lawyers under Section 173 of the Criminal Code.By providing contact information. Both the experience or the duration of the lawyer's work is justifiable. But in fact, no organization will be selected. Or check that Are lawyers efficient or experienced in the fact that it is not? The problem of the effectiveness of lawyers in criminal cases is a major problem and has a direct impact on real justice.

ช

สารบญ บทท หนา 1 บทน า 1 ความเปนมาและความส าคญของปญหา 1 สมมตฐานการศกษา 5 วตถประสงคของการศกษา 5 ขอบเขตของการศกษา 5 วธด าเนนการศกษา 6 ประโยชนทคาดวาจะไดรบ 6 2 ววฒนาการของการประกอบอาชพทนายความและบทบาทหนาท ของทนายความขอแรงในคดอาญา 7 ความหมายของการประกอบวชาชพ 7 ววฒนาการการประกอบวชาชพทนายความในประเทศไทย 12 ววฒนาการการประกอบวชาชพทนายความในตางประเทศ 19 แนวคดในการจดหาและบทบาทหนาทของทนายความขออรงในคดอาญา 26 แนวคดในการจดหาและบทบาทหนาทของทนายความขอแรง ในตางประเทศ 30 3 กฎหมายเกยวกบการพฒนาประสทธภาพทนายความขอแรง ในคดอาญา 36 การจดหาทนายความขอแรงโดยรฐของประเทศไทย 37 คณสมบตผประกอบวชาชพทนายความของไทยและ การฝกอบรบผชวยผพพากษาและอยการผชวย 46 การจดหาทนายความขอแรงในคดอาญาโดยรฐของตางประเทศ 51 กฎหมายระหวางประเทศทเกยวของ 59

ซ

สารบญ (ตอ) บทท หนา 4 วเคราะหปญหาเกยวกบการพฒนาประสทธภาพทนาย ของแรงในคดอาญา 64 วเคราะหปญหาในเรองคณสมบตของบคคลทจะประกอบวชาชพ ทนายความ 64 วเคราะหปญหาในเรองของการคดเลอกทนายความขอแรง ในคดอาญา 72 วเคราะหการเสรมสรางประสทธภาพของทนายความขอแรง ในคดอาญา 76 วเคราะหปญหาเกยวกบการจดสรรเงนรางวลทนายขอแรง ในคดอาญา 79 5 บทสรปและขอเสนอแนะ 82 บทสรป 82 ขอเสนอแนะ 85 บรรณานกรม 92 ประวตผ เขยน 96

1

บทท 1 บทน า

ความเปนมาและความส าคญของปญหา ภายใตระบบและกระบวนการยตธรรมทางอาญาตามกฎหมายแหงราชอาณาจกรไทยซงผานประวตศาสตรมายาวนานนน กระบวนวธพจารณาจะประกอบดวยบคคลทเกยวของหลายสวน อาท ศาล อยการ พนกงานต ารวจ และทนายความ ซงขอเทจจรงแลว แตละสวนลวนมความส าคญไมยงหยอนหรอนอยไปกวากน อยางไรกดเหตการณทางประวตศาสตรกลบพบวา เมอเอยถงกระบวนการยตธรรมทางอาญา ทกภาคสวนมกจะทมงเนนไปทขาราชการตลาการ และขาราชการอยการเปนสวนแรก สงเกตไดจากประวตศาสตรในอดต ขาราชการตลาการ และขาราชการอยการ จะเปนหนวยงาน ทมกจะไดรบการสงเสรมจากภาครฐมากทสด ไมวาจะเปนการสงเสรมทางดานทนการศกษา ผลตอบแทนทางรายได หรอสวสดการการตอบแทน แตในทางปฏบตแลว พนกงานต ารวจ และทนายความ มกจะเปนบคคลทสมผสกบขอเทจจรงทเกยวของในกระบวนการยตธรรมทางอาญามากทสด นอกจากนนเหตผลอกประการสบเนองมาจากกรณทประเทศไทย ไดเขารวมเปนสมาชกกบองคกรสหประชาชาตนบตงแตป พทธศกราช 2489 ซงองคกรสหประชาชาต เปนองคกรทกอตงภายหลงสงครามโลกครงทสอง อนมจดมงหมายส าคญทปรากฏตามกฎบตรสหประชาชาตกคอ การหยดยงสงครามโลกดวยการ ลดความแตกตาง หลอรวมเปนหนงเดยวของกฎหมายระหวางประเทศทงหลายของสมาชก (Harmonization) และมงมนยนยนในหลกการสทธมนษยชนของหมมวลมนษยชาต โดยเฉพาะอยางยงในอน (3) ของมาตรา 1 แหงกฎบตรสหประชาชาตทก าหนดจดมงหมายอนมใจความส าคญตอนหนงวา “ท าการรวมมอระหวางประเทศ ในอนทจะแกปญหาระหวางประเทศในทางเศรษฐกจ สงคม วฒนธรรม และมนษยธรรม และสงเสรมและสนบสนนการเคารพสทธมนษยชน และอสรภาพ”1 นอกจากนนตามขอ 7 ของหลกปฏญญาสากลวาดวยสทธมนษยชนของสหประชาชาตทบญญตวา “ทกคนเสมอกนตามกฎหมายและมสทธทจะไดรบความคมครองของกฎหมายเทาเทยมกน โดยปราศจากการเลอกปฏบตใด ๆ ทกคนมสทธทจะไดรบความคมครองเทาเทยมกนจากการเลอกปฏบตใดๆ อนเปนการลวงละเมดปฏญญา และจากการยยงใหเลอกปฏบต

1 กฎบตรสหประชาชาต[Online],AvilableURL:http://www.unescap.org/unis /fact_sheets/Charter%20of%20the%20UN%20Thai.pdf,2011(มนาคม,30).

2

ดงกลาว”2 อนเปนหลกการหนงทวาดวยหลกความเสมอภาคคอ “ทกคนมสทธเทาเทยมกนภายใตกฎหมาย” (Equality under the law) และโดยเหตทประเทศไทยเปนประเทศหนงทเขารวมเปนสมาชกขององคกรสหประชาชาต ทตองผกพนกบหลกการดงกลาว จงรบเอาหลกการทกลาวถงดงกลาว มาก าหนดไวในรฐธรรมนญ อนเปนกฎหมายสงสดส าหรบการปกครองของประเทศ โดยบญญตเรองทเกยวกบสทธและเสรภาพของประชาชน ยกตวอยางเชน ในรฐธรรมนญฉบบป พทธศกราช 2517 มาตรา 34 บญญตวา “ในคดผตองหาหรอจ าเลยมสทธทจะไดรบการสอบสวนหรอการพจารณาคดดวยความรวดเรวและเปนธรรม ในกรณทผตองหาหรอจ าเลยเปนผยากไร ไมมทนทรพยพอทจดหาทนายความส าหรบตนเองได บคคลดงกลาวยอมมสทธจะไดรบการชวยเหลอจากรฐตามกฎหมายบญญต” รฐธรรมนญ ฉบบปพทธศกราช 2540 หมวด 8 วาดวยศาล มาตรา 241 วรรค 2 บญญตวา “ผตองหาหรอจ าเลยในคดอาญา ยอมมสทธไดรบความชวยเหลอจากรฐดวยการจดหาทนายความใหตามทกฎหมายบญญต” รฐธรรมนญฉบบปจจบนปพทธศกราช 2550 สวนท 4 สทธในกระบวนการยตธรรม มาตรา 40(7) บญญตวา บคคลยอมมสทธในกระบวนการยตธรรมดงตอไปน (7) ในคดอาญา ผตองหาหรอจ าเลยมสทธไดรบการสอบสวนหรอการพจารณาคดทถกตอง รวดเรว และเปนธรรม โอกาสในการตอสอยางเพยงพอ การตรวจสอบหรอไดรบทราบพยานหลกฐานตามสมควร การไดรบความชวยเหลอในการพจารณาคดจากทนายความและการไดรบการปลอยชวคราว” จากบทบญญตของรฐธรรมนญเปนตนแบบของกฎหมายระดบรองลงมา คอ ประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญาทบญญตรบรองสทธของจ าเลยในการทจะมทนายความไวคอยชวยเหลอใน มาตรา 173 จงเหนไดวา กฎหมายจะก าหนดใหทนายความเปนสวนหนงทมความส าคญ ภายใตกระบวนการยตธรรมแหงประเทศไทย ทจะชวยพสจนความบรสทธของจ าเลย ชวยปกปองสทธของจ าเลยทพงไดรบจนกวาคดจะถงทสด เพราะระบบกฎหมายของไทย เปนระบบกลาวหา กลาวคอ จ าเลยมกถกกลาวหาโดยขอกลาวอาง จากพนกงานต ารวจ และอยการวากระท าความผดทางกฎหมายอาญา ซงจะเปนผลใหจ าเลยในคดอาญาจ าตองพสจนขอกลาวหาทงหลายทเกดขนจากเจาหนาทของรฐ ไมวาจะเปนเจาพนกงานต ารวจ หรอ อยการ หรอแมแตขาราชการตลากการ ในขณะทจ าเลยไมมบคคลใดทจะชวยเหลอขอพสจนของตนไดเลย แตกตางจากรฐทมอ านาจ และบคคลท

2 หลกปฏญญาสากลวาดวยสทธมนษยชนขององคการสหประชาชาต[Online],AvilableURL:http://www.mfa.go.th/humanrights/images/stories/book.pdf.,2011 (มนาคม,30).

3

เชยวชาญทางกฎหมายมากกวาจ าเลย จงท าใหทนายความของจ าเลยมสวนส าคญเปนอยางยง ทจะตองใชวชาชพของตนเขาชวยเหลอจ าเลย ทงนเพอใหระบบกระบวนการยตธรรมทางอาญาสมดลกนได ในขณะทเมอพจารณาจากขอเทจจรงผานประวตศาสตรของทนายความของไทยกลบพบวา สามารถแบงไดเปนสองชวงระยะเวลาคอ 1. ชวงระยะเวลากอนทจะมการตราพระราชบญญตทนายความ พทธศกราช 2528 ซงก าหนดคณสมบตของบคคลทสามารถขนทะเบยนเปนทนายความวชาชพไวเพยงวา บคคลใดๆ กตามทจบชนปรญญาตร สาขาวชานตศาสตรกสามรถขนทะเบยนเปนทนายความไดทนท เสมอนหนงวาความสามารถของบคคลทใชใบอนญาตทนายความได เพยงแตพสจนดวยความรทางกฎหมายผานทางระบบวฒการศกษาเทานน ทงทความจรงแลว วชาชพทนายความจ าตองอาศยทงประสบการณ (experience) ความช านาญ (skilling) ความร (knowledge) ประกอบกน เพราะทนายความคอวชาชพเฉพาะทางทไมใชบคคลใดๆ กสามารถเปนทนายความได 2. ชวงระยะเวลาหลงจากมการตราพระราชบญญตทนายความ ฉบบพทธศกราช 2528 ทเรมตนก าหนดคณสมบตของบคคลทจะขนทะเบยนทนายความไววา บคคลทจะเปนทนายความ นอกจากจะจบปรญญาตรสาขานตศาสตรแลวตองผานการฝกและอบรมมรรยาททนายความ ตามขอบงคบทนายความ วาดวยการฝกอบรม พทธศกราช 2529 โดยในขอท 13 บญญตวา “หลกสตรการฝกอบรมวชาวาความแบงเปน 2 ภาค ดงน 1. ภาคทฤษฏใหส านกฝกอบรมก าหนดการอบรมภาคทฤษฏ โดยมระยะเวลาใหฝกอบรมไมนอยกวา 90 ชวโมง 2. ภาคปฏบตใหฝกอบรมภาคปฏบต ไมนอยกวา 6 เดอน” อยางไรกตามแมวาจะมการแกไขในเรองของคณสมบตของบคคลทเปนทนายความ แตประสทธภาพของทนายใหมยงมขอบกพรองอยมาก ทงนเพราะขอเทจจรงพบวา โดยสวนใหญบคคลทสอบหลกสตรวชาวาความในภาคทฤษฏไดแลวนน จะฝกงานทนายจรงในภาคปฏบตไมนอยกวา 6 เดอน โดยการน าเอาชอของตนไปฝากตามส านกงานทนายความทตนรจก หรอทส านกงานทนายความททางสภาทนายความเปนผจดใหเพยงเพอใหครบระยะเวลาตามทก าหนด โดยไมไดฝกจรง หรอฝกจรงกสามารถฝกงานไดนอยมาก เพราะความจรงแลวการด าเนนคดภายใตวธพจารณาความอาญาของศาลไทย ใชระยะเวลาเนนนานมากในแตละคดอยางนอยทสดกใชระยะเวลาการพจารณามากกวา 1 ปขนไป ไมสอดคลองกบระยะเวลาทสภาทนายความก าหนดไวเพยง 6 เดอน จงท าใหการฝกงานในภาคปฏบตตามทสภาทนายความก าหนดไว เปนเพยงเงอนไขทางระยะเวลา เพอใหบคคลทประสงคจะเปนทนายความ ใชเพอสอบใหผาน และขนทะเบยนเปนทนายความไดเทานน แตยงไมเพยงพอทจะ

4

สงเสรม และพฒนาดานประสบการณ (experience) ความช านาญ (skilling) ความร (knowledge) ไดอยางไมเปนรปธรรม นอกจากนนยงพบวาเมอทนายความเหลาน เขาลงชอเปนทนายความขอแรง กไมมประสบการณหรอขาดความเขาใจ ในการวาความอนเปนผลท าใหความยตธรรมเสยไปและสงผลโดยตรงตอจ าเลย นอกจากนในการเขาชอเปนทนายความขอแรงสามารถ ทจะลงชอขอเปนทนายความขอแรงทศาลทตนมภมล าเนา การคดเลอกทนายความขอแรงกจะดตามล าดบรายชอททนายความไดลงไว มไดดตามอตราโทษ ตลอดจนอายการท างานหรอประสบการณในการวาความของตน ซงหากขนตอนการคดเลอกมประสทธภาพและเหมาะสม โดยมาจากส านกงานทมขอมลของทนายความทกคน เชน สภาทนายความในสวนกลาง หรอในสภาทนายความประจ าจงหวดนน ๆ เปนผคดเลอกยอมทจะเปนประโยชนแกจ าเลยมากขน ประการตอมาทนายขอแรงในคดอาญา สวนหนงเปนทนายความทยงไมมประสบการณในการวาความ แตมความตองการทจะใชระบบของทนายขอแรงเปนพนฐานในการสรางประสบการณ ท าใหระหวางวาความ เชน ถามคานเกดความตนเตน ประหมา ไมเขาประเดนดงกลาวซงเปนประเดนส าคญทน าไปสขอแพชนะในคดได ซงหลกดงกลาวแตกตางจากการเขาท าหนาทของผชวยผพพากษาหรออยการผชวย ซงในระยะแรกของการท างานตองมผพพากษาหรอพนกงานอยการทมประสบการณคอยชวยเหลอ ประการสดทายอนสาระส าคญคอ รฐธรรมนญก าหนดใหรฐตองจดหาทนายความให แตในทางปฏบตจรงแลว เงนคาวชาชพทนายความทรฐจะด าเนนการใหนน จะช าระกนเมอภายหลงคดไดมค าพพากษาแลว อนขดแยงกบความจรงอยางสนเชง เพราะโดยทวไปแลว ทนายความจะตองมคาใชจายในการด าเนนคด วาความแกตางใหกบจ าเลยทงสน จงเกดค าถามตลอดเวลาวาใครจะยอมสละเงน สละเวลาในการด าเนนคดใหกบจ าเลยได นอกจากนนกฎหมายยงก าหนดใหจ านวนเงนตอบแทนทนายความขอแรงทรฐจะจดใหนนขนอยดลพนจของขาราชการตลาการ ซงเปนเจาของส านวนคด และขอเทจจรงยงพบวา ขาราชการตลาการบางทานไมเคยวาความแกตาง อายนอย ขาดประสบการณ จงพบมากวา ดลยพนจในการพจารณาผลตอบแทนของทนายความขอแรงนอยมาก ไมสอดคลองกบความจรง และระยะเวลาในการเบกจายนานเกนไป ท าใหทนายความขาดแรงจงใจในการปฏบตงาน อนเปนสาเหตใหทนายความขอแรงโดยสวนใหญจะเปนทนายความประสบการณนอย ระบบยตธรรมตามรฐธรรมนญ จงเสมอนภาพลวงตาทไมมอยจรง

5

สมมตฐานของการศกษา ทนายความขอแรงในคดอาญา เปนบคคลทมสวนส าคญในการรกษาผลประโยชนและมงพสจนขอเทจจรงใหกบจ าเลย เพอใหจ าเลยไดรบความยตธรรม มากทสด แตถาทนายความขาดประสบการณในเรองของกระบวนการยตธรรม ไมวาจะเปนของการวาความ การถามคาน และการน าเสนอขอเทจจรงตาง ๆ ตอศาล หรอทนายความขาดแรงจงใจในการปฏบตงาน ท าใหประสทธภาพในการท างานลดลงไป ยอมทจะสงผลถงตวจ าเลยเอง และระบบยตธรรมของประเทศไทย จงมความจ าเปนตองศกษาทมาของทนายความและทนายความขอแรงในคดอาญา และวเคราะหปญหาตางๆ ทสงผลถงประสทธภาพของทนายความขอแรง เพอหาวธการในการปรบปรงแกไขใหเหมาะสมกบประเทศไทยของเราตอไป วตถประสงคของการศกษา 1. ศกษาแนวคด ทฤษฎ ววฒนาการของทนายความและแนวคดในเรองทนายความขอแรงในคดอาญาของไทยและตางประเทศ 2. ศกษาบทบญญตของกฎหมายในเรองของทนายความขอแรงในคดอาญาของไทยและตางประเทศ 3. วเคราะหปญหาในเรองประสทธภาพของทนายความขอแรงในปจจบน 4. ศกษาและหาวธการทเหมาะสมในการพฒนาประสทธภาพของทนายความ ขอแรงในคดอาญา ขอบเขตของการศกษา ศกษาถงทมาของบคคลทจะประกอบอาชพทนายความทงในอดตและปจจบนตามพระราชบญญตทนายความ พทธศกราช 2528 และขอบงคบทนายความวาดวยการฝกอบรม พทธศกราช 2529 การใหความชวยเหลอทางกฎหมายแกจ าเลยในคดอาญาตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา รปแบบการแตงตงทนายความขอแรงใหกบจ าเลยในคดอาญา อกทงศกษาถงระเบยบคณะกรรมการบรหารศาลยตธรรมวาดวยการจายเงนรางวลและคาใชจายทศาลตงใหผตองหาและจ าเลยตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา โดยการศกษาเปรยบเทยบกบทมาของบคคลทจะประกอบอาชพทนายความ และการใหความชวยเหลอแกจ าเลยในคดอาญา ทงในระบบ common law และระบบ civil law เพอใหเหนความแตกตางของแตละระบบ รวมทงเสนอแนวทางแกไขหลกสตรการฝกอบรบวชาวาความ การจดสรรทนายความขอแรงในประเทศไทยใหมประสทธภาพมากยงขน

6

วธการด าเนนการศกษา การจดท ารายงานจะจดท าในรปแบบของการวจยเอกสาร (Documentary Research) โดยการศกษาคนควาและรวบรวมขอมลจากแหลงเอกสารตางๆ ไมวาจะเปนหนงสอ ต ารา เอกสารการประชมสมมนา บทความ และทางอนเทอรเนต เพอน าขอมลมาวเคราะหและสรปความ ประโยชนทคาดวาจะไดรบจากการศกษา 1. ทราบถงแนวคด ทฤษฎ ววฒนาการของทนายความและแนวคดในเรองทนายความขอแรงในคดอาญาของไทยและตางประเทศ 2. ใหทราบถงบทบญญตของกฎหมายในเรองของทนายความขอแรงในคดอาญาของไทยและตางประเทศ 3. ทราบถงปญหาในเรองประสทธภาพของทนายความขอแรงในปจจบน 4. ทราบถงวธการทเหมาะสมในการพฒนาประสทธภาพของทนายความของแรงในคดอาญา

7

บทท 2 เอกสารและงานวจยทเกยวของ

ในบทท 2 นผวจยจะไดอธบายถงความหมาย ประวตความเปนมา แนวความคดและเกยวของกบววฒนาการของการประกอบอาชพทนายความและบทบาทหนาทของทนายความขอแรงในคดอาญา ดงตอไปนคอ 1. ความหมายของการประกอบวชาชพ 2. ววฒนาการการประกอบวชาชพทนายความในประเทศไทย 3. ววฒนาการการประกอบวชาชพทนายความในตางประเทศ 4. แนวคดในการจดหาและบทบาทหนาทของทนายความขอแรงในคดอาญา 5. แนวคดในการจดหาและบทบาทหนาทของทนายความขอแรงในตางประเทศ ความหมายของการประกอบวชาชพ ตามท เกรนน าไวในเบองตนวา “กระบวนการยตธรรมทางอาญาตามกฎหมายของราชอาณาจกรไทย” จะประกอบดวยองคประกอบทางบคคลทหลากหลายสาขาวชาชพเกยวของกนจนเปนนยส าคญอนเกยวเนองตอกน จนไมสามารถอธบายไดวา องคประกอบใดจะส าคญกวากน บคคลทเกยวของกบกระบวนการยตธรรมทางอาญาจะถกก าหนดเรยกในชอทตางกน ท าหนาททแตกตางกนและแตละบคคลกจะตองมความถนดทางดานทแตกตางกน และถกเรยกในค าวา อาชพทแตกตางกน เชน อาชพขาราชการพนกงานต ารวจ อาชพขาราชการตลาการ อาชพขาราชการอยการ และอาชพทนายความ แตหากพจารณาในรายละเอยดของอาชพทเกยวของกนนน กจะพบวามหนงสาขาอาชพทคอนขางจะแตกตางกบอาชพอนๆ ในเชงนโยบายการปกครองโดยรฐ เพราะทกๆ อาชพในสายงานย ตธรรมทางอาญามกไดรบการดแล และไดรบการประกนคณภาพชวตโดยรฐสวสดการ (Governmental Welfare) ผานทางระบบขาราชการ ซงรฐจะใหผลตอบแทนในการประกอบอาชพทคอนขางสง เมอเปรยบเทยบกบอาชพอนๆ ในเชงรฐสวสดการ แตมเพยงอาชพเดยวทอยภายใตกระบวนการยตธรรมทางอาญาทแตกตาง และไมคอยไดรบการดแลและการรบประกนคณภาพชวตจากรฐ คอ “อาชพทนายความ” ทงๆ ทอาชพนเปนองคประกอบทส าคญไมหยงหยอนไปกวาสาขาอาชพอนๆ ภายใตกระบวนการยตธรรมทางอาญา และอาชพทนายความกคอหนงในสาขาของวชาชพ

8

เพอใหการพจารณาถงนยส าคญทางกระบวนการยตธรรมทางอาญาทเกยวของกบอาชพ“ทนายความ” ตองอธบายค าวา อาชพ กอน เพราะในทางค านยาม ค าวา อาชพ นน แปลไดวา การท ามาหากนเพอเลยงชวต หรองานประจ าเพอเลยงชพ ซงเมอพจารณาในรายละเอยดและลกษณะของอาชพ ยงสามารถพจารณาไดอกหลายนย อาท สมมาอาชพ และมจฉาชพ ขนอยกบวา ผใหความหมายตองการสอสารกบผอาน หรอผฟงไปในทศทางใด อยางไรกด ในหลายๆ นยของค าวา อาชพ จะมหนงลกษณะทใหความหมายในทางทเหมอนกนหรอคลายกน คอค าวา “วชาชพ” และยงเมอพจารณาค าวา Profession หรอแปลเปนภาษาไทยวา วชาชพ นน พบวา Oxford Advanced Dictionary ใหค าแปล profession เปนใจความวา “อาชพ โดยเฉพาะอาชพทตองมการศกษาชนสงและการฝกอบรมเปนพเศษ เชน กฎหมาย สถาปตยกรรม แพทย การศาสนา” หรอหมายถงกลมบคคลทประกอบวชาชพใดโดยเฉพาะกได ใน Webster Dictionary ใหค าแปลเปนใจความวา “อาชพซงตองมการฝกอบรมชนสงในศลปะศาสตร (liberalart) หรอวทยาศาสตร (science) ซงปกตเปนงานทใชในทางความคด(mental) มากกวาก าลงกาย (manual) เชน การสอน วศวกรรม การเขยนบทความ โดยเฉพาะวชาแพทย กฎหมาย การศาสนา ซงเคยเรยกวาวชาชพของผร (the leamed professions) หรอของผคงแกเรยน” ซงหมายความโดยสรปวา เปนการเลยงชพดวยการใชวชาความรทตองศกษาอบรมทางความคดเปนพเศษ1 ศาสตราจารย ดร. ปรด เกษมทรพย ไดใหความหมายของค าวา “วชาชพ” วา วชาชพ มาจากค าวา profession มาจากกรยา “to profess” จากค าละตน pro + fateri แปลวา ยอมรบหรอรบวาเปนของตนเอง ค านใชในเรองศาสนาหมายความวา เปนการประกาศตนวามศรทธาในศาสนา หรอการประกาศปฎญาณอทศตน ความหมายของค าน อยท “การอทศตน”2 เมอ 50 ปกอน กรมหมนนราธปพงศประพนธ แปลค าวา profess วา “อาชวะปฏญาณ” แตค าแปลนไมเปนทรจกกนอยางแพรหลาย ในปจจบนค าแปลนรจกกนอยางแพรหลายคอค าวา “วชาชพ” ค าวาวชาชพแตเดมในยโรปไมไดหมายถง “อาชพ” ในแง “การท ามาหากน” แตมความหมายในแงของเหลาทวาเปน “งานทอทศตนไปตลอดชวต” ค าวาวชาชพจงมนยเกดขนตามมาวา เปนอาชพทมลกษณะเปนผมความรชนสงทจะตองผานการศกษาอบรมเปนเวลาหลายป และเปนอาชพทเปนหม

1 จตต ตงศภทย, “หลกวชาชพนกกฎหมาย,” โครงการต าราและเอกสารประกอบ การสอน คณะนตศาสตร, พมพครงท 6 (กรงเทพมหานคร: ส านกพมพมหาวทยาลย ธรรมศาสตร, 2533), หนา15-16. 2 ปรด เกษมทรพย, “หลกวชาชพนกกฎหมายในภาคพนยโรป,” ในรวมค าบรรยายหลกวชาชพนกกฎหมาย, พมพครงท 8 (กรงเทพมหานคร: ส านกพมพวญญชน, 2542), หนา 115.

9

คณะทมขนบธรรมเนยมและจรรยาบรรณของหมคณะวชาชพนนๆ จะคอยสอดสองดแลมวลสมาชกของเขาใหอยในกรอบของขนบธรรมเนยมของวชาชพนนๆ3 วชาชพมลกษณะแตกตางจากธรกจหรออาชพอน คอ 1. วชาชพโดยทวไปตองมการศกษาและฝกอบรมชนสง เปนการศกษาอบรมทางความคดยงกวาทางรางกาย ธรกจและอาชพอนไมตองม อาจไดประสบการณสามญส านก การฝกอบรมทางรางกายกได 2. วชาชพเปนบรการทจ าเปนแกชมชน ตางกบธรกจอนทไมอาจถงขนาดทจ าเปนขาดเสยมได 3. วชาชพตองท าดวยเจตนารบใชประชาชน เพราะฉะนน ขอแตกตางประการแรกคอประโยชนสวนตวทจะเปนผลไดแก ผประกอบวชาชพเองมความส าคญลดหลนกนลงไปเปนเพยงผลพลอยไดยงกวาเปนจดประสงคล าดบแรก ตางกบธรกจซงมงถงก าไรแกตนเปนใหญ ขอแตกตางถดไปคอ ไมมกฎของอาชพโดยเฉพาะยงไปกวา fair play และเปนการปฏบตตามขอก าหนดของกฎหมาย4 แตในความหมายของหลกวชาชพนกกฎหมายนนมความหมายนอกเหนอยงขนไปกวานนRoscoe Pound ไดกลาวไววา “profession หมายความถง กลมบคคล ผประกอบวชาการเปนอาชพรวมกนดวยเจตนาเพอบรการประชาชน” John H. Wigmore กลาววา “ส าหรบนกกฎหมายความจรงอนส าคญทสดของวชาชพกฎหมายคอเปนวชาชพอยางหนง ในลกษณะทเปนวชาชพตองไมค านงถงมาตรการทางการคาในอนทจะประสบความส าเรจในอาชพ ตองมหนาทรบใชงานดานอ านวยความยตธรรมของรฐ และถอเปนวชาการอนตองมการฝกฝนในทางวทยาการ เพราะฉะนน กตองมแบบฉบบและหลกธรรม(traditions & tents) ของวชาชพ ซงตองรกษาปฏบต” โดยสรปวชาชพทางกฎหมายนนนอกจากเปนวชาชพตามความหมายทวไปซงตองประกอบดวยองคการ (organization) การศกษาอบรม (learning) และอดมการณเพอบรการประชาชน (spirit of public service) แลว ยงถอเปนเจาหนาทสวนหนงของการศาลยตธรรมดวย (officer of the court)5 จงเหนไดวา ค าวา อาชพ “ทนายความ” ในทางค านยาม และความหมาย จะเปนอาชพทเปนวชาชพ ทส าคญอยางยงตอกระบวนการยตธรรม จ าตองอาศยบคคลทม ความร ความเชยวชาญ ผานการอบรม ผานการฝกฝนจนช านาญมากกวาบคคลอนๆ จนแทบไมแตกตางไปจากบคคลอนๆ ทเกยวของกบกระบวนการยตธรรมทางอาญา ไมวาจะเปนต ารวจ อยการ หรอแมแตศาลเองกตาม ทกๆ บคคลจ าตองผานการอบรม การฝกฝนและช านาญมากกวาอาชพอนๆ

3 ปรด เกษมทรพย, เรองเดยวกน, หนา 115. 4 จตต ตงศภทย, เรองเดยวกน, หนา 21 5 จตต ตงศภทย, เรองเดยวกน, หนา 17.

10

ความหมายของวชาชพทนายความในราชอาณาจกรไทย จากค านยามของค าวา วชาชพทนายความ ทไดอธบายไวในเบองตน หากพจารณาค าวา “ทนายความ” โดยเฉพาะผานทางกระบวนการทางประวตศาสตรอนยาวนานของราชอาณาจกรไทยกจะพบวา ทมาของค าวา “ทนาย” เปนค าภาษาไทยเกาแกซงมหลกฐานแนชดวามใชมาแลวตงแตราชอาณาจกรสยาม ในสมยกรงศรอยธยา หรอจะกอนนนขนไปอกกได หากพเคราะหตามปทานกรมของกระทรวงธรรมการ (ศกษาธการปจจบน) ฉบบพมพ พ.ศ. 2470 และฉบบนกเรยน พ.ศ. 2472 ใหค าแปลไววา คนของนาย, วาความแทน และอยางยงทมาของค าวา “ความ” ซงใชประกอบค าวาทนาย เปนทนายความ นนปทานกรมของกระทรวงธรรมการ (ศกษาธการปจจบน) ฉบบพมพ พ.ศ. 2470 และฉบบนกเรยน พ.ศ.2472 ใหความหมายวา “น.เรอง, เนอเรอง, คดทฟองรองกนในศาล ดงนน ค าวาความ ในทนอาจพดสน ๆ วาหมายถง คดนนเอง หรอนยหนงกคอ ขอคดทกลาวหากนหรอคดทฟองรองกนในโรงศาลนนเอง ทมาและความหมายโดยทวไปของค าวา “ทนายความ” ซงเปนค าทเกดขนภายหลงในสมยกรงรตนโกสนทร กอนทจะมค าวาทนายความ กไดมค าวา “หมอความ” บญญตใชขนกอน ตามปทานกรมของกระทรวงธรรมการ (ศกษาธการปจจบน) ฉบบพมพ พ.ศ. 2493 ใหค าแปลวา “ผมสทธวาความแกตางตวความ” ซงเปนค าแปลทใกลเคยงตอความเปนจรง ผมอรรถคดเมอแตงตงใหใครเปนทนายความในคดของตน ผนนยอมมสทธวาตางและแกตางแทนตวความทตงตนมาได6 ดงนนในความหมายของค าวาทนายความ ผานทางกระบวนการวเคราะหเชงประวตศาสตร กพบวา ประวตศาสตรไทยใหเกยรตอาชพน เสมอนหนงผมหนาทตองรกษาความทกยากของประชาชนผานทางระบบกระบวนการยตธรรม เหมอนเชนเดยวกบหมอยา หมอรกษาไข นอกจากนนค าวา หมอความ หมายถง ผมสทธ ยอมหมายถง ไมใชบคคลทวๆ ไปทจะมสทธด าเนนการท าหนาทวาความแกตางใหกบประชาชนได จงอาจกลาวไดวา ทนายความไดรบการยอมรบวา เปนอาชพทเปนสาขาวชาชพหนงมาชานานแลวในประวตศาสตรราชอาณาจกรไทย และคอนขางเดนชดเมอทนายความไดเรมกอตงเปนระบบวชาชพทตองถกควบคมโดยองคกรทเรยกวา สภาทนายความดวยวธการการก าหนดคณสมบต (Requirements) หลายประการ ไดแก 1. ทนายความเปนอาชพทตองและส าเรจการศกษาในคณวฒทางดานกฎหมาย ระดบชนปรญญาตร อยางไรกดอาชพทนายความในบางประเทศ ตองไดรบคณวฒทางการศกษาอยางนอยสองปรญญาตร อาท ประเทศสหรฐอเมรกา ผทจะเขาศกษาจะตองไดปรญญาตรทางอกษร

6 สจรต ถาวรสข, ทนายความพสดาร วาดวยความส าคญของทนายความ,(กรงเทพมหานคร: หางหนสวนสามญ จ ากด โรงพมพไทยสมพนธ, 2513), หนา9-18.

11

ศาสตร วทยาศาสตร การศกษาหรอปรญญาตรทางใดทางหนงกได ซงตองศกษาโดยใชเวลา 4 ป แลวจงมสทธทเขารบการศกษาทางดานกฎหมายอก 3 ป ได 2. ตองจบวชากฎหมาย ซงเปนวชาทมขอบเขตอยางเดนชดแตกตางกบสาขาการเรยนอนๆ เพราะเปนสาขาทตองศกษาเขาใจในกฎระเบยบของการควบคมพฤตกรรมมนษย มเปาหมายเพอใหเกดความเปนธรรม และความสงบเรยบรอยในสงคม 3. อาชพทนายความเปนอาชพทบคคลสามารถจะยดเปนอาชพประจ าทเลยงชพตนได 4. มกฎหมายรบรองสถานภาพทางวชาชพทชดเจน กลาวคอ ผทจะเปนทนายความไดจะไดรบใบอนญาตใหวาความไดจากสมาคมวชาชพ ส าหรบประเทศไทยกคอ สภาทนายความแหงประเทศไทย 5. ทนายความเปนอาชพ ทผประกอบอาชพน สามารถใชดลพนจจากความร ความช านาญของตนเอง ในการด าเนนการทางวชาชพของตนไดโดยอสระ ไมจ าตองอยภายใตการบงคบบญชาของผหนงผใด 6. อาชพทนายความ มกฎระเบยบวาดวยจรรยาบรรณทางวชาชพทก าหนดขนมารองรบอาชพทนายความโดยเฉพาะแตกตางจากอาชพอนๆ ซงปจจบนระบบจรรยาบรรณถกควบคมดแลโดยสมาคมทนายความแหงประเทศไทย โดยสรป ทนายความเปนอาชพทเปนวชาชพ (Professional Career) ในสวนหนงของระบบกระบวนการยตธรรม ซงรบผดชอบตอทรพยสน สทธ และเสรภาพของประชาชน ไมยงหยอนไปกวาวชาชพ หรออาชพอนๆ ทเกยวของกบกระบวนการยตธรรม โดยเฉพาะหากเปนกระบวนการยตธรรมทางอาญาทมงเนนตอความปลอดภย ความสงบสข และการด ารงชวตโดยปกตสขของสงคม และประชาชนแลว ทนายความยงมความส าคญมากขน เพราะทนายความจะเปนบคคลแรกทผถกกลาวหา หรอประชาชนจะตองเขาปรกษาในชนแรก ทนายความจงสมควรเปนผใชกฎหมายทอยเคยงขางใกลชดกบประชาชน มหนาทชวยเหลอ ขจดปญหาใหแกประชาชน ในสวนทเกยวของกบขอกฎหมาย ไมวาจะเปนแนะน าเกยวกบปญหากฎหมายแกลกความ หรอท าหนาทเปนโจทกฟองคด หรอเปนทนายจ าเลยแกตางแทนลกความในศาลการอ านวยความยตธรรมของบานเมองจะด าเนนไปโดยความเรยบรอยไมได ถาหากปราศจากการปฏบตตน และปฏบตงานดวยการยดหลกคณธรรม และความถกตองของทนายความ พรอมกนนนจะตองมความรบผดชอบอยางสง และมจรรยา มรรยาทอน

12

ดงาม เพอน าไปสความเชอถอศรทธาและไววางใจจากสงคม7 บทความน จงมงเนนและใหความส าคญไปทวธการสงเสรมและด ารงไว ซงวชาชพทนายความทเกยวของกบกระบวนการยตธรรมทางอาญา ตามกฎหมายแหงราชอาณาจกรไทย หรอทรจกกนทวไปวา “ทนายขอแรง” เพอใหอาชพนเปนอาชพหนงทประชาชนสามารถพงพาได โดยเฉพาะในระบบกลาวหาทประชาชนผถกกลาวหา ไดรบความเหลยวแลจากระบบรฐสวสดการ (Governmental Welfare) นอยมาก สงเกตจากกระบวนการทงกอนและหลงของวธพจารณาความอาญาตามกฎหมายไทย บคคลทไดรบการดแลกอนเปนเบองตนก คอ “ผเสยหาย” ซงจะไดรบการเหลยวแลจากรฐ โดยกลไกทเรยกวา ขาราชการ (เวนแตคดความผดตอสวนตวทผเสยหายจะตอสคดความในคดความผดตอสวนตวดวยตวเอง) ไมวาจะเปนขาราชการต ารวจทมหนาทในการสบสวนสอบสวนหาตวผกระท าผด ขณะทขาราชการอยการมหนาทน าสบ วาความแกตางใหกบผเสยหายและรฐ เพอเอาผดกบผถกกลาวหา ในขณะทขาราชการตลาการมกโนมเอยงและเชอพยานหลกฐานทผานกลไกดงกลาวขางตนมากกวาพยานหลกฐานทหยบยกขนกลาวอางโดยทนายความขอแรงของผถกกลาวหา ววฒนาการการประกอบวชาชพทนายความในประเทศไทย กอนทเขาสบทวเคราะหตอสภาพปญหาของทนายความขอแรงในภาวะปจจบนของประเทศไทยไดนน ในบทนจะกลาวถงลกษณะและวฒนธรรมของทนายความในประเทศไทยและความสมพนธบทบาทของทนายความทด ารงอยคกบสงคมไทยผานทางกระบวนการวเคราะหเชงประวตศาสตร โดยจะยอนกลบไปดความเปนมา และววฒนาการของวชาชพทนายความในประเทศไทย โดยจะเรมตนตงแตยคการคนพบทางเอกสารเชงประวตศาสตร ตงแตครงกรงสโขทยเปนราชธานตามหลกฐานศลาจารกในสมยพอขนรามค าแหงมหาราช หลกท 1 ดานท 1 บรรทดท 24 ถง 28 มขอความวา “ไพรฟาลกเจาขนผแลผดแผกแสกวางสวนดแทแลว จงแลงความแกขาดวยซอ บอเขาผลกมกผซอน เหนขาวทานบใครพน เหนสนทานบใครเดอด” ขอความทไดจารกไวนแสดงใหเหนถงวา โดยประวตศาสตรแลวระบบกระบวนการยตธรรมในประเทศไทยเปนระบบไตสวนมากกวาจะเปนระบบกลาวหา เพราะหลกการพจารณาคดขอพพาทของราษฎรจะตองไตสวนใหไดความจรง ไมล าเอยงเขาขางฝายใดฝายหนง ไมเหนแกสนบนแลวตดสนดวยความเปนธรรม โดยจะด าเนนกระบวนพจารณาความจากผมอ านาจตดสนคด คอ เจาหนาทฝายปกครองกระบวนการอ านวยความยตธรรม หากเทยบเคยงกบยคปจจบนกคงจะเปนขาราชการตลาการ และขาราชการอยการ อยางไรกดสงหนงทคนพบอนเปน

7 อรรถวฒน กลนน าหอม, “บทบาททนายความในการคมครองสทธเสรภาพของประชาชน,” (วทยานพนธ ศลปศาสตรมหาบณฑต (การบรหารงานยตธรรม) คณะสงคมสงเคราะหศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร, 2544), หนา7-8.

13

นยส าคญกคอ กระบวนการพจารณาคดความในสมยสโขทยน มไดมการกลาวถงทนายความ หรอผท าหนาทซงพอจะถอวาเปนทนายความไดเลย เหตทเปนเชนนคงจะตองพจารณาประกอบไปกบวถชวตความเปนอยของราษฎรในสมยนน ซงจะเหนดวย ชาวสโขทยมวถชวตทสะดวกสบายในการหาเลยงชพ เนองจากความอดมสมบรณของทรพยากรธรรมชาต และการถอหลกการคาเสรไมมภาษผานดาน ใครท ากนบนทดนกไดเปนกรรมสทธ อกทงราษฎรสโขทยเปนผยดมนในพระพทธศาสนา เปนผลท าใหหลกกฎหมายทใชอยปราศจากความยงยาก ซบซอนทงความสมพนธระหวางพระมหากษตรยกบราษฎรมลกษณะใกลชด หากราษฎรประสงคจะรองทกขตอพระมหากษตรยโดยตรงกกระท าไดโดยงาย ดงทปรากฏในหลกศลาจารกหลกท 1 บรรทดท 32 ถง 35 ตอดานท 2 บรรทดท 1 ถง 2 มขอความวา “ในปากปตมกดง อนณงแขวน ไวหน เพรพาหนาปก กลางบาน กลางเมอง มถอย มความเจบทองของใจมนจก กลาวถงเจาเถงขนบไร ไปลนกดงอนทานแขวนไว พอขนรามค าแหงเจาเมองไดยนเรยกเมองถาม สวนความแกมนดวยชอไพรในเมองสโขทยนจงชม” ตามหลกศลาจารกของพอขนรามค าแหงมหาราช ซงนกประวตศาสตรเชอวาสวนหนงแหงขอความในศลาจารกเปนกฎหมายลายลกษณอกษรฉบบแรกของไทย แมหลกศลาจารกดงกลาว จะมการจารกขอความเรองการประสทธประสาทความยตธรรมการตดสนความ (แลงความ) แตหลกศลาจารกนนกมไดกลาวถงทนายความแตอยางใด นอกจากนนอาจจะเปนเพราะวาระบบกระบวนพจารณาคดความในสมยสโขทยเปนระบบไตสวน ซงทนายความจะมความส าคญนอยมากในการด าเนนกระบวนพจาณา เพราะเจาหนาทฝายปกครองกระบวนการอ านวยความยตธรรม จะเปนผท าหนาทในการสอบสวน สบสวนไตถามหาความจรงดวยตวเอง จงเปนเหตใหทนายความผท าหนาทวาความแกตางดจะมบทบาทนอย หรออาจไมจ าเปนส าหรบประชาชนในยคสมยนน ทนายความเพงปรากฏหลกฐานเปนลายลกษณอกษรในรชสมยของสมเดจพระรามาธบดท 1 (พระเจาอทอง) ปฐมกษตรยแหงกรงศรอยธยา โดยไดบญญตไวในกฎหมายพระอยการลกษณะรบฟอง เมอ พ.ศ.1899 ความวา “...แตงทนายตางตวแกในอาญา...” แมนกประวตศาสตรจะเชอวาทนายความนาจะมมากอนสมยนแลวภายหลงสมยพระเจาอทองจงบญญตไวกตาม แตกถอไดวาใน ปพ.ศ.1899 นเปนตนก าเนดของทนายความไทยทมหลกฐานยนยนแนนอน ทนายความในประเทศไทยหากแบงตามชวงเวลาแบงได 3 ยค คอ ทนายความยคกรงศรอยธยาถงรตนโกสนทรตอนตน ในสมยสมเดจพระรามาธบดท 1 (พระเจาอทอง) แมวาจะปรากฏหลกฐานเปนลายลกษณอกษรในเรองทนายความ แตลกษณะการท างานของทนายความกด อ านาจหนาทและบทบาทของทนายความกด หาไดมกฎหมายบญญตรบรองไวเปนลายลกษณอกษรไม เมอพจารณาจากบทบญญตในพระอยการลกษณะพยาน และลกษณะด าน าลยเพลงกไมปรากฏวาไดกลาวถงบทบาท

14

ของทนายความเชนกนกระบวนการซกถามพยานไมวาจะเปนการถามคานหรอถามตงลวนเปนหนาทของศาล ทนายความในสมยนนท างานแตเพยงเบองหลงไมแสดงออกโดยท าหนาทเพยงแตงหรอเรยบเรยงค าฟอง ค ารอง ค าแถลง ค าใหการแทนตวความเทานน การซกถานพยาน ถามคาน ถามตง โดยทนายความมไดกระท ากนเลย ตอมาเมอมการประกาศใชกฎหมายพระอยการลกษณะตระลาการ บทบาทของทนายความเรมปรากฏใหเหนมากขน โดยในบทบญญตพระอยการลกษณะตระลาการ มาตรา 72 บญญตวา “ถาพนองภรรยา ญาตกา สมกสมาอา ไครย เพรพา ขาคนผ เดๆ แลเบนถอยความสง เดๆ อยกด แลคนผเจาความนนเจบปวยเปนประการใด ๆจะวาความไปมไดจะใหพอแมพนองลกลายผว เมยประกนแกความตางกด ทานวาจะประกนแกตางวาตางกนได เพราะไขเจบพนองกนเขาเสยกนมได” นอกจากนนบทบญญตลกษณะตระลาการ มาตรา 92 บญญตในเรองการแตงทนายความ ไววา “แตนา 400 ไรขนไปถามภยสขทกขสงใดๆ กด แลรองฟองกฎหมายกลาวหาผมบนดาศกด แตนา 400 ขนไป เปนขอแพง อาญา อทธรณ กด ใหแตงทนายความวาความตางตว บพงใหวาความ เอง ถามไดใหเรยกทนายตางตว ทานวาอยาพงรบไวบงคบบญชา ต านา 400 ลงมา ถามกจธระสงใดๆ กด จะแกตางวาตางประกนหาตางพนองได ถาราษฎรจะฟองรองใหพจารณาตวเองได” ตามกฎหมายพระอยการลกษณะตระลาการแสดงใหเหนวาการวาตางแกตางแทนตวความสามารถกระท าไดมากขนเปดโอกาสใหสามภรรยา บดามารดา ท าหนาทแทนตวความได และก าหนดใหผมศกดนาสงกวา 400 ไร ขนไป แตงทนายความไดเพอปองกนการเผชญหนากนซงดไมเหมาะสม อยางไรกดการท าหนาทของทนายความในสมยนกยงเปนไปในรปแบบเดม กลาวคอ การแสดงตวในการถามพยาน ถามคาน ถามตง ยงไมปรากฏทนายความยงท าหนาทเนนหนกไปในดานการเขยน แตงค ารอง ค าฟอง ค าแถลง ค าใหการอยเชนเดม ลกษณะการท างานของทนายความเชนนด าเนนตลอดมาจนถงยคตนของรชกาลท 5 แหงกรงรตนโกสนทร แตอยางนอยแสดงใหเหนวา ระบบการพจารณาคดความในไทยเรมมการแบงเปนล าดบชนของความส าคญในคดความไว โดยดจากศกดนาเปนหลกเทยบกบปจจบนแลวกคอ ทนทรพยทพพาท และอตราโทษทางอาญา เพอใชสทธในการอทธรณ หรอฎกาในศาลสงตอไป ทนายความยคใหม ในสมยรชกาลท 5 ประเทศไทยมความสมพนธกบตางประเทศ โดยเฉพาะทนครเชยงใหมมชาวองกฤษขนไปประกอบอาชพท าไมเปนจ านวนมาก เมอมขอพพาทในเรองสมปทานปาไม ผครองนครกถออภสทธ ชาวองกฤษผรบสมปทานกไมยนยอมเพราะเหนวาไมเปนธรรม รฐบาลจงตองยนมอเขาจดการแกปญหา โดยก าหนดเกยวกบการฟองรองเจานครเชยงใหม ในพระราชบญญตส าหรบขาหลวงช าระความหวเมอง จลศกราช 1236 หรอ ร.ศ.93 (พ.ศ.2417) ซงใหด าเนนวธการทางศาลแบบใหม และใหสทธเจาครองนครและญาตแตงทนายความวาความแทนได และใหเจาผครองนคร

15

เชยงใหม ล าปาง ล าพน จดเจานายบตรหลานแกหดในการช าระความยงศาล ท าใหกระบวนการศาลเรมมการซกถามพยาน ถามคาน ถามตงโดยทนายความ การแสดงตวของทนายความจงปรากฏใหเหนมากขน มใชจ ากดอยแตเฉพาะการขนแตงค าฟอง ค ารอง ค าแถลง ซงเปนงานเบองหลงดงแตกอน ตอมาในป พ.ศ.2424 ไดมพระราชบญญตวาความศาลตางประเทศจลศกราช 1243 บญญตใหคนไทยทกคนแตงทนายความได ไมจ ากดศกดนาอยางแตกอน การแตงทนายความเขาตอสคด โดยเฉพาะศาลตางประเทศจงเปนไปอยางกวางขวางและเสมอหนากน จงอาจกลาวไดวา ระบบกระบวนพจารณาคดความของประเทศไทย ไดรบอทธพลมาจากวฒนธรรมตะวนตก โดยเฉพาะยคนเรมแสดงใหเหนถงความเสมอภาคในการตอสคดมากขน ทกคนมสทธทจะเลอกทนายของตนในการตอสคด เพอใหไดมาซงความยตธรรม จนกระทง ร.ศ.110 (พ.ศ.2434) พระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหวไดประกาศตงกระทรวงยตธรรมขน ทงยอมรบวธการศาลและกระบวนพจารณาแบบยโรปมาใช ศาลตางๆ จงถกรวบรวมใหสงกดกระทรวงยตธรรม ใน ร.ศ.111 (พ.ศ.2435) มพระราชบญญตสนามสถตยยตธรรม ใชบงคบกระบวนการวาความโดยวธแตงค าฟอง ค ารอง ค าแถลงและการซกถามพยาน ถามคาน ถามตงของทนายความจงเรมใชเตมรปแบบเชนเดยวกบทนายความในทวปยโรป งานของทนายความแบบใหมไดขยายตวควบคไปกบการเปดศาลยตธรรมของประเทศไทย จนกระทงไดเปดศาลยตธรรมแบบใหมทวประเทศเมอ พ.ศ.2458 ผทเคยด าเนนธรกจรบท าหนาทเขยนค าฟอง ค าใหการแบบเดมกเปลยนมาเปนทนายความในศาลตามระบบใหม ผมความรกฎหมายบางพอสมควรตางกไปประกอบอาชพทนายความ รวมทงผมความรกฎหมาย เมอลาออกจากราชการแลว กมกจะประกอบอาชพทนายความ ดวยเหตนจงปรากฏวาทนายความมกจะมาจากนายต ารวจ ปลดอ าเภอ จาศาล อยการ รวมทงผพพากษา เนองจากการเปนทนายความแบบใหมตองมการแสดงตวและแสดงออกในการซกถามพยาน ถามคาน ถามตง ท าใหอาชพทนายความ ตองผานการฝกฝนฝกหด การซกถาม ถามคาน จนมการกลาวกนวาทนายความทเกงนนตองมฝปากหรอคารมด อยางไรกตามอาชพทนายความในขณะนนกยงไมสดนก เพราะในสมยนนทนายความยงขาดองคกรควบคม ท าใหทนายบางคนประพฤตตนไมเหมาะสม ภาพพจนของทนายความจงเสอมเสยไมดเทาทควร อยางไรกดจากหลกฐานทางประวตศาสตร ท าใหวเคราะหไดวา ระบบกระบวนการพจารณาคดความ โดยทนายความเปนสวนหนงของระบบนน เปนระบบแบบสนคาน าเขามาจากวฒนธรรมตะวนตกมากกวาจะเกดจากการววฒนาการดวยวฒนธรรม และจารตประเพณของทองถนทใชระบบทนายความในการด าเนนกระบวนพจารณาคดความเชนเดยวกบประเทศอนๆ

16

ทนายความยคพฒนาถงปจจบน ทนายความแบบใหมไดมจ านวนมากขน จนกระทง ป ร.ศ.127 (พ.ศ.2451) จงไดม กฎหมายควบคมทนายความขนเปนครงแรก ในพระราชบญญตวธพจารณาความแพง ร.ศ.127 โดยบญญตไวในมาตรา 127 วา ใหศาลมอ านาจหามทนายความผประพฤตตนไมสมควรมใหวาความในศาลใดศาลหนง หรอทกศาลได และใหเสนาบดกระทรวง ยตธรรมตงกฎขอบงคบเรองทนายความไดการควบคมมรรยาททนายความในยคแรกจงอยอ านาจศาลเปนผควบคม ตอมาป พ.ศ.2456 เสนาบดกระทรวงยตธรรมกไดออกกฎหามขาราชการผมหนาทรกษาพระธรรมนญเขาวาความในคดอาญา ในป พ.ศ.2457 พระบาทสมเดจพระมงกฎเกลาเจาอยหวไดทรงกอตงเนตบณฑตยสภาขน พรอมกบไดทรงตราพระราชบญญตทนายความฉบบแรกขนใช คอ พระราชบญญตทนายความ พ.ศ.2457 ความวา “กาลทกวนนมพระราชก าหนดกฎหมายใหโจทกจ าเลยผมอรรถคดแตงทนายความวาตาง แกตางไดในศาลยตธรรม และมเจาถอยหมอความและบคคลเปนผไรคณสมบตเขามา แอบแฝงหากนเปนทนายความในโรงศาลเปนอนมากและกฎขอบงคบทนายความ ซงม อยยงไมเพยงพอทจะสอดสงครอบง าตลอดทวถงบคคลเหลานน และการประพฤตอยใน มารยาทอนดงามเปนอนเดยวกน จงจ าตองตราพระราชบญญตน” ดงนนระบบทนายความไทย จงเรมเปนรปรางของวชาชพทชดเจนขน เพราะเรมมระบถงเปนงานทกฎหมายรบรองและตองใชความร ความช านาญทางนตศาสตร ซงพระราชบญญตฉบบตางๆ นน มบทบญญตทก าหนดฐานะและหนาทของทนายความทแตกตางกนดงน 1. พระราชบญญตทนายความ พ.ศ.2457 ไดแบงทนายความออกเปน 2 ชน คอ 1.1 ทนายความชนทหนง เปนทนายความประเภททสอบไลวชากฎหมาย ไดรบประกาศนยบตรเปนเนตบณฑตไทย ทนายความประเภทนมสทธวาความไดทวราชอาณาจกร 1.2 ทนายความชนสอง เปนทนายความซงอธบดผพพากษาศาลอทธรณไดสอบสวนคณวฒ ความร ความช านาญ แลวมสทธวาความไดเฉพาะศาลในกรงเทพหรอหวเมองโดยต าบลทจดลงไวในใบอนญาตทนายความเทานนจะไปวาความในทองทอนทมไดจดทะเบยนไวกใหขออนญาตพเศษเฉพาะเรองทกคราวไปจงจะวาความได 2. พระราชบญญตทนายความแกไขเพมเตมป พ.ศ.2481 ในป พ.ศ.2477 หลงจากเปลยนแปลงการปกครองไดมการออกพระราชบญญตทนายความฉบบใหม โดยแกไขเพมเตมในป พ.ศ.2481 ก าหนดใหทนายความม 2 ชน คอ 2.1 ทนายความชนหนง ไดแก

17

2.2 ผสอบความรทางนตศาสตรไดเปนเนตบณฑตหรอตงแตปรญญาตรขนไป และเปนสามญสมาชกแหงเนตบณฑตยสภา 2.3 ผทเคยเปนผพพากษาหรออยการมาแลวไมต ากวา 10 ปหรอเปน สมาชกวเศษ แหงเนตบณฑตยสภา 2.4 ทนายความชนสองซงไดท าการเปนทนายความมาแลวไมต ากวา10 ป และไดวาความยกยองเปนสมาชกวเศษแหงเนตบณฑตยสภาสมาชกวเศษแหงเนตบณฑตยสภาทไดรบอนญาตใหเปนทนายความชนหนงอยกอนวนใชพระราชบญญตนทนายความชนสอง ไดแก ผซงอธบดผพพากษาศาลอธรณไดสอบคณวฒและความสามารถแลวเหนวาสมควรจะท าหนาททนายความไดและเปนสมาชกสมทบแหงเนตบณฑตยสภา ตามพระราชบญญตดงกลาว สทธการวาความยงเปนเชนเดมทนายความชนหนงวาความทวราชอาณาจกร ทนายความชนสองวาความไดเฉพาะจงหวดทตนจดทะเบยนไว หากจะวาความนอกเขตจงหวดนนตองไดรบอนญาตจากผพพากษาศาลททนายความจะเขาวาความเสยกอน แลวรายงานใหอธบดผพพากษาศาลอทธรณทราบ 3. พระราชบญญตทนายความ พ.ศ. 2528 ตอมาในป พ.ศ.2508 มพระราชบญญตทนายความฉบบท 3 มขอก าหนดใหโอนอ านาจการออกใบอนญาตวาความจากอธบดผพพากษาศาลอทธรณมาใหเนตบณฑตยสภาเปนผออกใบอนญาตตลอดจนควบคมทะเบยนและมรรยาทของทนายความ โดยมพระราชบญญตทนายความ พ.ศ.2508 ก าหนดใหมทนายความ 2 ชนคอทนายความชนหนงตองส าเรจวชากฎหมายและเปนสามญสมาชกแหงเนตบณฑตยสภา มสทธวาความไดทวราชอาณาจกร ทนายความชนทสองตองเปนผทสอบความร ไดท เนตบณฑตยสภาก าหนดใหมการสอบหรอมปรญญา อนปรญญา หรอประกาศนยบตรในวชานตศาสตรในสถานศกษาในประเทศไทย ซงเนตบณฑตยสภารบรองวา มาตรฐานการศกษาสมควรเปนทนายความไดและเปนสมาชกวสามญหรอสมทบแหงเนตบณฑตยสภา มสทธวาความในศาลในเขตจงหวดททนายความผนนมส านกงานทจดทะเบยนไวและจงหวดอนทระบใบอนญาต อาชพทนายความไดพฒนาเจรญกาวหนาขนตามล าดบผประกอบวชาชพทนายความมเปนจ านวนมากขน มการรวมตวกนเปนองคกรอสระโดยจดตงสมาคมทนายความในป พ.ศ.2500 เพออ านวยประโยชนใหแกทนายความดวยกนและประชาชนทวไป สมาคมทนายความเหนวาการควบคมทนายความโดยเนตบณฑตยสภาซงประกอบไปดวยผพพากษา อยการ ทนายความ และบคคลทวไป ไมเปนธรรมและไมเหมาะสม ทนายความควรปกครองทนายความดวยกนเอง จงเกดการเรยกรองจากทนายความ อนเปนตนก าเนดของสภาทนายความในเวลาตอมา

18

ในป พ.ศ.2528 สภาทนายความจงกอก าเนดขนพรอมกบพระราชบญญตทนายความฉบบใหม โดยมสาระส าคญใหโอนการควบคมทนายความ ทงการจดทะเบยนการควบคมมรรยาทและการก าหนดคณสมบตของผเปนทนายความใหกบสภาทนายความ ทงพระราชบญญตทนายความ พ.ศ.2528 ยงไดยกเลกทนายความชนหนงและชนสองใหมทนายความประเภทเดยวโดยวาความไดทวราชอาณาจกรสวนการขอจดทะเบยนเปนทะเบยนและรบใบอนญาต การออกใบอนญาต การตอใบอนญาตและการบอกเลกจากการเปนทนายความเปนไปตามกฎกระทรวงฉบบท 2 (พ.ศ.2528) นบตงแตมสภาทนายความเกดขน ทนายความในปจจบนจงมบทบาทมากขนไมจ ากดแตเฉพาะการวาความในวชาชพของตนเทานน หากแตยงมสวนรวมชวยเหลอสงคมในดานกฎหมายแสดงความคดเหนเกยวกบการรางกฎหมาย และชวยเหลอประชาชนทไมไดรบความเปนธรรม โดยเคลอนไหวในรปขององคกร อนถอไดวาวชาชพทนายความไดพฒนากาวหนามากขนในปจจบน 8 กลาวโดยสรป จะเหนไดวาการประกอบวชาชพทนายความในประเทศไทยนนผานการปรบปรงและเปลยนแปลงมาหลายครง ซงเดมมการแบงทนายความออกเปน 2 ชน โดยมขอก าหนดใหทนายความชนหนงทมสทธวาความทวประเทศไดตองมความรชนเนตบณฑตหรอเปนนกกฎหมายทประสบการณวาความเปนระยะเวลานบ 10 ป จงจะเปนทนายความชนหนงได แตในปจจบนตามพระราชบญญตสภาทนายความไดยกเลกในการก าหนดชนทนายความใหทนายความมชนเดยวเพอใหเกดความเทาเทยมกน แตสงทขาดหายไปกคอ ความรความช านาญของทนายความใหมทมสทธวาความทวประเทศไดแมไมมความรในชนเนตบณฑตหรอเปนทนายความผมความช านาญมากอนและดวยเหตน เองยอมสงผลถงทนายความขอแรงในคดอาญาหากเปนทนายความใหมยอมไมมประสบการณ สงผลท าใหการรกษาความยตธรรมในทางอาญาหายไป ในขณะทขาราชการตลาการ และขาราชการอยการ ไดก าหนดความรชนเนตบญฑตไทยเปนคณสมบตของผประสงคจะท าการสอบคดเลอกบรรจเปนขาราชการตลาการ และขาราชการอยการ จงท าใหกรณทพระราชบญญตไดตดล าดบชนของทนายความ พรอมตดคณสมบตของทนายความชนหนงออกไปจากสารบบการเปนทนายความดวย สงผลใหความแตกตางทางดานความรเชงศลปการใชกฎหมายในชนพจารณา และวธพจารณาคดแตกตางกน สงผลตอความเทาเทยมกนในทางวธพจารณาความในคดความ โดยเฉพาะทางอาญา และในความเปนจรงนน ผประกอบวชาชพทนายความถอกนวาการวาความเปนศลปะแบบหนง นอกจากจะมความรในทางกฎหมายแลวยงตองประกอบไปดวยความรในดานอนๆ ตลอดจนตองใชปฏภาณไหวพรบ เชาวปญญาตางๆเขาประกอบดวย จนมผกลาวขานกนวา "การเปนนกนตศาสตรทดหรอยงใหญ หากเปนทนายความกยอมเปนทนายทด (Great lawyers must be good advocates)

8 ววฒนาการของการประกอบวชาชพทนายความของตางประเทศและในประเทศไทย [Online], Available URL:http//www.dllibary.spu.ac.th:8080/dspace/ bitstream, 2011 ( เมษายน, 9).

19

แตไมแนเสมอไปวานกนตศาสตรทดทกคนจะเปนทนายความได (Good lawyers may be such and not advocates)" ววฒนาการการประกอบวชาชพทนายความในตางประเทศ การประกอบวชาชพทนายความในประเทศองกฤษ การศกษากฎหมายทประเทศองกฤษ เรามกจะไดยนมาวา มการศกษากนทมหาวทยาลยกบทบารเทานน แตความจรงแลวยงมทเรยนกฎหมายอกแหงหนงส าหรบพวกโซลซเตอร โดยเฉพาะมชอวา law society ทงนเพราะทนายความในประเทศองกฤษม 2 ประเภท คอ บารสเตอร และโซลซเตอร บารสเตอรหรอทเราเรยกวา เนตบณฑต ท าหนาททนายกแตเฉพาะเมอด าเนนคดในศาล แตบารสเตอรจะตดตอกบลกความโดยตรงไมได ตองใหโซลซเตอรเปนคนกลาง นอกจากนนกเฉพาะแตบารสเตอรเทานนทจะมโอกาสไดรบแตงตงเปนผพพากษา สวนโซลซเตอรท าหนาททนายความในการใหค าปรกษากฎหมายแกคนทวไป รวมทงรางและจดสญญาตางๆ ตลอดจนรบวาความคดเลก ๆ นอยๆ กบเตรยมคดใหกบบารสเตอรไปวาความในศาลสง เหตทแบงทนายความออกเปนบารสเตอรและโซลซเตอรนน เขาใจวาเนองมาจากความคดเหนทจะใหมการพจารณาพพากษาในโรงศาลเปนไปดวยความยตธรรมอยางทสด ไมใหมการยยงเสยมสอนหรอซอมค าพยานกอนมาเบกความทศาล ฉะนน จงตองปองกนมใหทนายความทรบวาความในศาลสง มโอกาสพบกบลกความโดยล าพงได โดยแบงทนายออกเปน 2 ประเภทตางหากจากกนและทงสองฝายจะเขาเปนหนสวนบรษทหากนรวมกไมได การสมครจะเขารบการศกษากฎหมายทมหาวทยาลย หรอทบารแหงใดแหงหนงนนโดยทวไปนกเรยนทสอบไลประกาศนยบตรการศกษาทวไป (Gencal certificate of Education ค ายอ เรยกวา G.C.E) ได และสอบ G.C.E advanced level คอ G.C.E ชนสง คอการสอบเขามหาวทยาลยไดดวย ยอมมสทธขอเขาศกษากฎหมายในมหาวทยาลย หรอทบารแหงใดแหงหนง หรอทงสองอยางพรอมกนกได ไมจ าเปนตองศกษากฎหมายทมหาวทยาลยจนไดปรญญาเสยกอนแลวจงมาศกษาตอทบารเพอเรยนเปนเนตบณฑต การศกษากฎหมายทมหาวทยาลย เราจะสมครเขาศกษาตามมหาวทยาลยในเมองตาง ๆ ทวๆ ไป หรอทกรงลอนดอนเองกได ส าหรบชนปรญญาตรเกอบทกแขนงมหาวทยาลยทว ๆ ไป ก าหนดระยะเวลาการศกษาไว 3 ป (นอยกวามหาวทยาลยในประเทศไทย 1 ป) หลกสตรการศกษากฎหมายทมหาวทยาลยมกจะหนกไปทางวชาการภาคทฤษฏ กฎหมายภาคปฏบตเกยวกบการด าเนนคดในโรงศาล เชน กฎหมายวธพจารณาความแพง ความอาญา ไมมการศกษาทมหาวทยาลย ปลอยใหเปนหนาทของบารสอนแทน

20

ในประเทศองกฤษ แมผใดจะสอบไลวชากฎหมายไดปรญญาเอกจากมหาวทยาลยกตามกยงเปนผพพากษา อยการหรอทนายความไมได นอกจากจะสอบเนตบณฑตจากโรงเรยนกฎหมายแหงแหงใดเสยกอน โรงเรยนกฎหมายในองกฤษมชอวา Inns of Court ค าวา Inns of Court หมายถง สมาคมอนมเกยรต (The Honourable Societies)ซงแยกออกเปน 4 สมาคม คอThe Honourable Societies of Lincoln’s Inn,The middle temple, The Inner Temple, และGray’s Inn. นกศกษาจะเลอกสมครเรยนทอนสไหนกได เพราะผลในดานกฎหมายกเหมอน ๆ กน ผดกนแตอตราคาเลาเรยน เมอทางส านกกฎหมายแตละแหงประกาศผลการสอบไลแลว ส านกศกษาแตละแหงกจะจดใหมพธเรยกเปนเนตบณฑต เรยกวาพธ Call to the Bar นกศกษาทจะมสทธไดรบเรยกเปนเนตบณฑต นอกจากจะสอบไลไดครบทกวชาในกฎหมายภาคปลาย และรบประทานอาหารค าคอ Keep Terms ครบตามก าหนดแลวนกศกษาผนนตองมอายครบตามก าหนด คอ 21 ปบรบรณ นกศกษาทไดรบเรยกเปนเนตบณฑต ยอมมสทธทจะเปนทนายความวาความไดทวราชอาณาจกรภพองกฤษ แตปกตเนตบณฑตใหม มกจะเขาอบรมวชาชพทนายความ ซงเรยกวา Reading in Chambers ตามส านกบารสเตอรตาง ๆ อก 1 ป หรอเขาอบรมในหลกสตรวชาวาความเรยกวา Post–Final Practical Coures ซงคณะกรรมการการศกษาจดขน เพอแสวงหาความรความช านาญในศลปะการวาความเปนเวลา 3 เดอน ตอจากนนเนตบณฑตปรากฏวา วาความเกง ความประพฤตด ชอเสยงด กอาจไดรบพระบรมราชโองการแตงตงใหเปน King’ Counsel หรอ Queen’s Counsel ตอมาถาเนตบณฑตผนนยงเปนผคงแกเรยน ขยนขนแขง มเกยรตประวตดงาม ตงอยในคณธรรมขนสง กจะไดรบการพจารณาคดเลอก และถาประมขตลาการ คอ Lord Chancellorเหนสมควร กจะไดกราบบงคมทลเพอทรงพระกรณาโปรดเกลาฯ แตงตงใหด ารงต าแหนงผพพากษาในศาลสง9 การประกอบวชาชพทนายความในประเทศสหรฐอเมรกา การประกอบวชาชพกฎหมายในสหรฐอเมรกา อาจจ านกออกไดเปน 4 ประเภทใหญ ดงน 1. ประกอบวชาชพกฎหมายโดยอสระ เชน การเปนทนายความ หรอผจดการผลประโยชน 2. ประกอบวชาชพกฎหมายในกระทรวง กรม หรอส านกงานของรฐบาลกลาง มลรฐ หรอทองถน เชนผพพากษา หรอขาราชการ 3. ประกอบอาชพกฎหมายในการประกอบการของเอกชน เชน เปนคนงานหรอลกจางในต าแหนงตาง ๆ ในบรษท หางราน

9 ประภาศ อวยชย. การศกษากฎหมายในประเทศองกฤษ [Online], Available URL:http://www.libary.coj.co.th/aryical ld6_4_3.pdf. 2011 (เมษายน,9)

21

4. ประกอบวชาชพกฎหมายในหนวยงานทอยภายใตการคมครองของสหภาพแรงงาน 10 การเปนทนายในประเทศสหรฐอเมรกา จะไมแตกตางกบการเปนทนายความในประเทศอน โดยเฉพาะประเทศทใชคอมมอนลอวเหมอนกน แตระบบกฎหมายของสหรฐอเมรกาไมมการแบงแยกเหมอนในประเทศองกฤษ กลาวคอไมมการแบงเปนพวกบารสเตอร และโซลซเตอร ในสหรฐอเมรกานนมนกกฎหมายประเภทเดยวเรยกวา "Attorney" หรอ "Lawyer" ในประเทศสหรฐอเมรกานนแตละรฐจะมเนตบณฑตยสภาของตนเอง หากผส าเรจการศกษากฎหมาย ประสงคจะประกอบวชาชพทนายความในรฐใดกจะตองสอบเปนเนตบณฑตในมลรฐทประสงคจะท างาน จงจะเปนทนายความในรฐนนได

กลาวโดยทวๆ ไปผประสงคทจะประกอบวชาชพทนายความไดนน ในเบองตนจะตองมคณสมบต ดงน 1. ส าเรจกฎหมายจากโรงเรยนกฎหมาย (Law School) อนเปนพนฐานเบองตนเสยกอน ซงมหลกสตรในภาคปกตอยางนอย 3 ป หรอถาเปนภาคสมทบตองมหลกสตรอยางต า 4 ป ผทจะเขาศกษาจะตองไดปรญญาตรทางอกษรศาสตร วทยาศาสตร การศกษาหรอปรญญาตรทางใดทางหนงกไดเมอจบหลกสตรกจะไดรบปรญญาทางกฎหมาย J.D.(Juris Doctor)11 2. จะตองเปนสมาชกของเนตบณฑตยสภาของมลรฐนนๆ ท านองเดยวกบเนตบณฑตยสภาของประเทศไทย 3. จะตองประกอบดวยศลธรรม จรรยามารยาทอนดงาม (Good Moral Character) และมความเหมาะสมทจะเปนทนายความ (Posseses general fitness requisite for attorney) คณสมบตขอนถอวามความส าคญมาก เพราะชาวอเมรกนใหความส าคญตออาชพนมาก เพราะเหตทวาเปนอาชพทผดงไวซงความยตธรรมในสงคม คณสมบตสวนตวของบคคลทจะประกอบวชาชพนจงเปนสาระส าคญทจะตองพจารณาพถพถนเปนพเศษ12

10 สมภพ โหตระกตย. “การประกอบวชาชพกฎหมายในสหรฐอเมรกา,” บทบณฑตย เลมท26 , (พฤษภาคม 2512): 85. 11 คมกรช วฒนเสถยร, “คมอนกศกษา,” วาดวย ขอแนะน าในการศกษาและสอบไลวชากฎหมายพรอมดวยบทความพเศษเกยวกบสหรฐอเมรกา, พมพครงท 3. (กรงเทพมหานคร : วนชาตการพมพ,2512), หนา87. 12 ววฒนาการของการประกอบวชาชพทนายความของตางประเทศและในประเทศไทย [Online], เรองเดม.

22

การประกอบวชาชพทนายความในประเทศฝรงเศส ทนายความในประเทศฝรงเศสเปนประเทศทใชระบบประมวลกฎหมาย ทนายความในประเทศฝรงเศสนนมการแบงแยกเปนหลายประเภท แตละประเภทกมหนาทด าเนนกระบวนพจารณาทแตกตางกนไป ในป ค.ศ.1971 (พ.ศ.2514) ประเทศฝรงเศสออกฎหมายรวมทนายความประเภท "Avocets" และ "Avou'es" เขาดวยกนโดยก าหนดใหมการทดสอบความรแลว จงจดทะเบยนตอเนตบณฑตยสภาในทองถน จากนนจงไปขออนญาตใหวาความจากราชการ การประกอบวชาชพกฎหมายในฝรงเศสมการแบงแยกมากกวาขององกฤษในจ านวนผประกอบวชาชพกฎหมายทมอยหลากหลายนนมอยทส าคญดงตอไปน เอโวเคทส (Avocets) มความคลายคลงกนกบบารรสเตอรขององกฤษ โดยมสทธในการด าเนนคดในศาลแพงและศาลอาญา มการจดองคกรในการควบคมวชาชพในลกษณะของสภาทนายความของทองถนขนอยกบศาลตางๆ แตกสามารถขนวาความในศาลอนไดดวย จ านวนของเอโวเคทสนนไมมจ ากด โดยจะตองมคณสมบตไดรบปรญญาตรทางกฎหมายและตองมประสบการณการแกงานทเรยกวาเปน "Stage" ขอแตกตางทส าคญของเอโวเคทสและบารรสเตอรขององกฤษ คอ สามารถตดตอกบลกความไดโดยตรง เอโวส (Avoues) มลกษณะคลายคลงกบโซลซเตอรขององกฤษในการด าเนนคดแพง เอโวสเปนเจาพนกงานของศาล (Office of the Court) จ านวนของผประกอบวชาชพเปนเอโวสถกจ ากดสทธในการเปนเอโวสสามารถสบทอดไดทางมรดก และสามารถโอนขายใหบคคลอนได โดยอนมตของรฐบาลเอโวสไมเหมอนกบเอโวเคทสในเรองของการตดตอโดยตรงกบลกความได แมจะมความสมพนธกนตามสญญาจางวาความกตาม ขอแตกตางทส าคญกคอ เอโวสสามารถด าเนนกระบวนพจารณาคดดวยวาจาตอหนาศาลไดและจะเปนผด าเนนการพจารณาคดทเปนลายลกษณอกษรประเภทค าคความทงหมด เชน การออกหมาย รางค าฟอง และค าใหการ (Pleading) ตามทก าหนดโดยกฎหมาย รวมทงการบงคบคดตามค าพพากษาดวย งาน (Avoues) สวนใหญ จะท าเปนทางการและมสวนส าคญในกระบวนการยตธรรมของประเทศฝรงเศส แมการท างานของเอโวสสวนใหญจะไดรบค าแนะน าจากเอโวเคทสแตกไมจ าเปนทจะตองท าตามเสมอไป ตวอยางเชน ในคดเกยวกบการประกนภยรถยนตหรอคดในลกษณะเดยวกนซงมแนวโนมทจะยอมความกนไดในระหวางคความ เอโวสจะไดรบค าแนะน าดงกลาว รวมถงคดเกยวกบการฟองหยา ซงเอโวสจะเปนผด าเนนการไกลเกลยระงบขอพพาททงสน รวมทงการแนะน าเอโวเคทสทมความร ความเชยวชาญทเหมาะกบคดใหคความดวย แอกรส(Agrees) เปนทนายความอกประเภทหนงซงเปนผด าเนนคดเหมอนกบ เอโวสไน ศาลพาณชย (Commercial Court) ของฝรงเศส

23

“Avocats aux conseils” เปนทนายความซงมสทธด าเนนคดในศาลสง เชน ศาลฎกา (Court of Cassation) และสภาทปรกษาสงสดแหงรฐ (Conseil d' Etat) ซงมจ านวนจ ากดเพยง 60 ต าแหนง โดยมลกษณะเหมอนเอโวส คอ เปนองคกรปดท าหนาททมลกษณะผสมผสานระหวางเอโวเคทสกบเอโวส ซงการพจารณาคดสวนใหญลวนท าเปนลายลกษณอกษร นอกจากทนายความดงกลาวแลวยงมวชาชพกฎหมายอกประเภทหนง คอ โนตารส (Notaries) ซงมความแตกตางกบ โนตาร พบบลค (Notary Public) ในประเทศองกฤษหรอสหรฐอเมรกา โนตารสจะท าหนาท เกยวกบการจดทะเบยนโอนกรรมสทธหรอเรองท เกยวกบความสมพนธในครอบครวและมรดก 1. หนาททวไป ใหค าปรกษาแกคสญญาผวาจางใหทราบถงลกษณะสทธและสญญาทจะท า และสทธและหนาททจะเกดขนเกยวกบการท าสญญานนๆ รวมทงอปสรรคและความเสยงทจะเกดขนเกยวกบการท าสญญานนด าเนนการโดยตองปฏบตตามมรรยาทวชาชพ 1.1 จะตองรกษาความลบของผวาจาง และเปดเผยขอมลทงหมดใหแกคกรณโดยไมมการล าเอยง 1.2 จะตองเกบรกษาสญญา หรอเอกสารทกอยางทตนท า 1.3 จะตองอยประจ าในส านกงานของตน 1.4 ตองด าเนนการใหถกตองเพอรบการตรวจสอบเกยวกบการด าเนนการของตนทกป ในเรองบญช ความรความสามารถในดานกฎหมายความถกตองในการเรยกเกบคาบรการ (จะตองเรยกเกบคาบรการตามอตราทกฎหมายก าหนดไว) 1.5 จะตองท าประกนความเสยหายทอาจเกดขน จากความผดพลาดและความประเมนเลนเลอ 1.6 ตองใหผวาจางจายคาใชจายและคาธรรมเนยมลวงหนา 2. หนาททเกยวของกบการจดท าสญญา 2.1 ตรวจสอบวาคสญญาเปนตวจรง และตรวจสอบความถกตองของเอกสารตางๆ 2.2 ตรวจสอบวาคสญญามความสามารถในการท านตกรรมนน 2.3 ตรวจสอบหลกฐานทใชพสจนในทดนเพอใหแนใจวาผขายมสทธในทดนจรง ดวาไมมปญหาเรองใดเกดขน 2.4 ยนค าขอตรวจสอบวา มขอหามหรอขอจ ากดสทธไมใหท าการขายหรอไม โดยยนค าขอตรวจสอบตอ "Conservation des Hypotheques" ถามขอจ ากด กตองแนใจวาเงนทไดจากการขายสามารถช าระใหแกเจาหนไดหมด

24

2.5 ตรวจสอบขอมลดานการรงวด หนงสอแสดงสทธในทดนและขอมลตางๆ ทมอยในผลการตรวจสอบหลกฐานทะเบยนทดน 2.6 ถาเปนการซอแฟลตกตองตรวจดวา ผขายตดคางเงนเกยวกบคาใชจายทตองเสยตอผจดการตกหรอไม และจดใหมการประกนภย ในกรณทอาคารมอายไมเกน 10 ป 2.7 แจงใหผมสทธทจะซอทดนนนกอนผอนทราบ เพอใหผนนใชสทธทจะซอเสยกอนถาผมสทธทจะซอกอนไมซอภายในเวลาทกฎหายก าหนดไวจงจะด าเนนเรองใหตามทผวาจางตองการตอไป 2.8 ยนค าขอตอราชการบรหารสวนทองถน เพอขอทราบระเบยบขอบงคบเกยวกบการใชทดน การผงเมองและการพฒนาทดน (หากไมท ากอาจตองรบผดชอบในฐานะประมาทเลนเลอไมปฏบตตามหนาทของผประกอบวชาชพเฉพาะ) 2.9 เปนผจดเกบคาภาษอากรจากคสญญาและน าสงสรรพากร 2.10ถารบเงนแทนคสญญาจะตองน าไปฝากไวกบหนงในสองสถาบนการเงนดงตอไปนคอ “Chaise des Depotet Consignations” หรอ “The Credit Agricole” 2.11พยายามใหคสญญาตกลงกน ในเรองทยงตกลงกนไมได โดยยดหลกเปนธรรมและรกษาผลประโยชนของทงสองฝาย 2.12ตรวจสอบวา ขอตกลงในสญญาสามารถกระท าไดตามกฎหมาย จดเตรยมสญญาและสงสญญาใหจดทะเบยนตอส านกงานจดทะเบยนสทธ และนตกรรมทเรยกวา "The Deeds and Mortgages Registry" เมอส านกงานดงกลาวจดทะเบยนแลวกจะสงมาใหโนแตร และโนแตรกจะจดสงหนงสอแสดงเปนเจาของสทธ (Titre de Propeiete) พรอมกบสงรายละเอยดคาใชจายและคาภาษอากรทจายไป การประกอบวชาชพทนายความในประเทศญปน บคคลทจะประกอบอาชพทนายความในประเทศญปนไดจะตองมวฒปรญญาตรเสยกอน ซงหลกสตรการเรยนการสอนเปนเวลา 4 ป เหมอนประเทศไทยอยางไรกตามตงแตป พ.ศ.2547 เปนตนมา มหาวทยาลยตาง ๆ ในประเทศญปน ไดเรมเปดโรงเรยนกฎหมาย หรอ Law School ซงเปดรบเฉพาะผทส าเรจวฒปรญญาตรในสาขาใดสาขาหนงแลว โดยมจดมงหมายเพอผลตนกกฎหมายทมประสบการณและความรหลากหลายสาขาวชาเชนเดยวกบนกกฎหมายในประเทศสหรฐอเมรกา หลงจากส าเรจการศกษาจากมหาวทยาลยหรอโรงเรยนกฎหมาย ผทจะประกอบวชาชพทนายความวาความในศาลจะตองผานการทดสอบความรเนตบณฑตแหงชาต (Shihou Shiken) เชนเดยวกบผทประสงคจะเปนผพพากษาหรออยการเสยกอน การสอบนเปนการสอบทขนชอวายากทสดในญปน กระทรวงยตธรรมจะจดใหมการสอบปละครง โดยการสอบขอเขยน การสอบปากเปลา

25

และการสอบแบบใหเลอกค าตอบทถกตองทสด (Multiple Choices) ผทสอบผานจะตองเขารบการอบรมทสถาบนอบรมและวจยกฎหมายในเมองโตเกยว ซงตงขนตงแตสมยเมจโดยเปนสถาบน ทอยในความดแลของศาลฎกา 13 ในสวนการอบรมนนเปนการอบรมทงภาคทฤษฎและภาคปฏบตเปนเวลาทงสน 2 ป ณ.Shihou Kenshuusho (โรงเรยนกฎหมาย) โดยในชวง 4 เดอนแรก จะตองเรยนภาคทฤษฎอยดวยกนในโรงเรยนแลวกสอบภาคทฤษฎจะเปนเรองทเกยวกบการเปนทนายความ อยการและผพพากษาสลบกนไป พอเสรจแลวอก 1 ป 4 เดอนจะเปนการฝกภาคปฏบตโดยจะมการฝกงานทศาล ส านกงานอยการ และส านกงานทนายความและสงทส าคญทสดทเขาเนนคอ จรยธรรมในอาชพ พออบรม 1 ป 4 เดอนแลวสอบและกลบมาอบรมอก 4 เดอนสดทาย ณ.Shihou Kenshuusho แลวสอบ การสอบครงน เรยกวาการสอบครงท 2 เมอสอบครงทสองนไดแลว ผใดประสงคทจะประกอบอาชพ ผพพากษา พนกงานอยการหรอทนายความสามารถสมครไดทนทโดยไมตองสอบอก14 นอกจากนในระหวางทเขารบการอบรม นกศกษาจะไดรบเงนเดอนโดยถอวาเปนพนกงานของรฐ ทงนในแตละปประมาณรอยละ 15 ของจ านวนผผานการอบรมทงหมด จะไดรบการแตงตงเปนผชวยผพพากษาเตมตว และปรมาณรอยละ 10 จะเปนอยการ สวนทเหลอจะลงทะเบยนเปนทนายความกบเนตบณฑตยสภาแหงชาต และสภาเนตบณฑตทองถนทตนเลอก ผทเปนสมาชกของสมาคมเนตบณฑตทองถนใดจะมส านกงานไดเฉพาะทองถนทตนเปนสมาชกเทานน แตยงสามารถวาความในทองถนอนๆ ทตนมไดเปนสมาชกได15 จงเหนไดวา ระบบทนายความในตางประเทศจะผานระบบการกลนกรอง ระบบการคดเลอกทดซบซอนกวาประเทศไทยเปนอยางมาก และยงพบวาทนายความในตางประเทศ จะไมมการแบงทนายความออกเปนล าดบชน หากเนนไปทบคคลซงจะมสทธเขาไปวาความแกตางในชนกระบวนพจารณาของศาลนน จะดซบซอน ผานกระบวนการคดสรรทบงเฉพาะไว ท าใหวชาชพทนายความในหลายๆ ประเทศดนาเชอถอ และเปนอาชพทมเกยรตแตกตางจากประเทศไทย ททนายความมกถกแบงออกเปนระบบล าดบชน ในขณะทวชาชพอนๆ ทเกยวของกบกระบวนพจารณาไมมการแบงล าดบชนเชนเดยวกบทนายความ จงเหนวา แทจรงแลวควรมงเนนไปทกระบวนการคดสรรบคคลทมสทธทรงไว ซงใบอนญาตทนายความเพอวาความแกตางใหประชาชนมากกวามงเนนไปทระบบการจดล าดบชน

13 จรฉว อนทจาร. นกกฎหมายญปน [Online], Available URL:http://www. elib.coj.co.th/Article/j5_3_8.pdf. 2011 (เมษายน,29) 14 สขสมย สทธบด, “กระบวนการยตธรรมทางอาญาของประเทศญปน ,”การบรรยายวชาการบรหารกระบวนการยตธรรม ( LA 790), มหาวทยาลยรามค าแหง หลกสตรนตศาสตรมหาบณฑต วทยาเขตบางนา รน 9 หอง1,31 กรกฎาคม 2553. 15 จรฉว อนทจาร. นกกฎหมายญปน [Online], เรองเดยวกน.

26

แนวคดในการจดหาและบทบาทหนาทของทนายความขอแรงในคดอาญา “Right to counsel is a sine qua non to right to defend, which in turn a foundation of criminal justice system, without which can not justice be said to be done.” “สทธของผตองหา และจ าเลยในคดอาญาทจะไดรบความชวยเหลอจากทนายความเปนสงทจะขาดเสยมได ส าหรบสทธทจะตอสคด ซงถอเปนรากฐานของระบบงานยตธรรมทางอาญา หากปราศจากสทธดงกลาวเสยแลว ความยตธรรม จกเกดขนมไดเลย” ค ากลาวขางตนน เปนค าตอบทรวบรดทสด ส าหรบค าถามทวา ท าไมเราจงตองใหความส าคญแกเรองการใหความชวยเหลอทางกฎหมายแกผตองหาและจ าเลย ในคด อาญามากมายถงขนาดตองน าไปบญญตไว ในรฐธรรมนญ บทขยายกคอในกระบวนพจารณาแบบ “ระบบกลาวหา” ทมหลกการวาคความ จะตองตอสเอาชนะซงกนและกน โดยมศาลเปนคนกลางท าหนาทควบคมกฎกตกา วธพจารณาใหเปนไปโดยถกตอง และพพากษาคดใหเทยงธรรมนน คความจะตองอยในสภาพและฐานะททดเทยมกน ความถกตองเปนธรรมจงจะเกดขนได อปมา ดงกฬาชกมวย ทนกมวยทงสองฝายจะตองมน าหนกอยในรนเดยวกน การแขงขนจงจะเรยกไดวาเปน “กฬา” ฉนใด อปมย ระบบงานยตธรรมทางอาญาในระบบกลาวหากฉนนน16 อยางไรกดในทางปฏบตเปนไปไดยากมาก เพราะหากจ าเลยมเงนนอย หรอไมมทนทรพยจรงๆ แลวกจ าเปนตองใชทนายความทมคาตวนอย หรออาจจะตองใชทนายขอแรงทมคาตวขนอยกบการตดสนใจบคคลทสามอนเปนสาเหตทไมคอยพบเจอทนายทมคาตวแพงๆ มาท างานนให จงท าใหฝายโจทกหรอผเสยหายทมอยการเปนผวาความแกตางเปรยบเหมอนนกมวยรนเฮฟวเวทเพราะมระบบและทนทรพยในการสนบสนนทดกวา ในขณะทฝายของจ าเลยเปรยบเหมอนนกมวยรนจเนยรแบนตมเวท เพราะทนทรพยนอย หรอจะไปพงรฐ กไดไมเตมท จงเหมอนกบการท าไปใหครบกระบวนพจารณาตามอกษรการเทานน และเมอใดกตามทมการชกกนบนเวทของกระบวนการพจารณาคดความทางอาญาจรง เพยงเรมตนการพจารณาความกดเหมอนจ าเลย จะไมอาจมทางทจะเทาเทยมกนกบฝายโจทกไดเสยแลว

16 จรญ ภกดธนากล, “ความชวยเหลอทางกฏหมายแกผตองหาและจ าเลยในคดอาญา,” ใน เอกสารประกอบการเสวนาทางวชาการ(กรงเทพมหานคร: เนตบณฑตยสภา, 2546), หนา 1.

27

แนวคดและบทบาทหนาทของทนายความขอแรงตามรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย ตามรฐธรรมนญฉบบป 2540 ไดใหความส าคญแกการใหความชวยเหลอทางกฎหมายแกประชาชนอยางชดเจนยงกวารฐธรรมนญฉบบกอน ๆ ของไทย แมในคดแพง กยงบญญตใหบคคลมสทธไดรบความชวยเหลอทางกฎหมายจากรฐดวยตามทกฎหมายบญญต ส าหรบในคดอาญา มบทบญญตใหความชวยเหลอทางกฎหมายแกผตองหาและจ าเลยไว โดยเฉพาะเจาะจงถง 3 มาตรา ดงน 1. มาตรา 242 วรรคหนง : ผตองหาหรอจ าเลยในคดอาญา ยอมมสทธไดรบความชวยเหลอจากรฐดวยการจดหาทนายความใหตามทกฎหมายบญญต ในกรณทผถกควบคมหรอคมขงไมอาจหาทนายความได รฐตองใหความชวยเหลอโดยจดหาทนายความใหโดยเรว บทบญญตดงกลาวน ไดแบงความชวยเหลอ ออกเปนสองกรณ คอ (1) กรณผตองหาหรอจ าเลยคดอาญาทวไปทมไดถกควบคม หรอคมขง กบ (2) กรณผตองหาหรอจ าเลยถกควบคมหรอคมขง และไมอาจหาทนายความได ในกรณนรฐธรรมนญบญญต แยกออกมาวา “รฐตองใหความชวยเหลอ โดยจดหาทนายความใหโดยเรว” โดยมไดมเงอนไขใหตองมกฎหมายอนวตการแตอยางใดดงนน แมจะมไดมกฎหมายอนวตการมารองรบรฐกตองท าหนาทนตามรฐธรรมนญโดยตรง 2. มาตรา 241 วรรคสอง : ในชนสอบสวน ผตองหามสทธใหทนายความ หรอผซงตนไววางใจเขาฟงการสอบปากค าตนไดสทธของผตองหาขอนเปนสทธทสบตอ (derivative right) มาจากสทธทจะไดรบความชวยเหลอ จากทนายความขอแรงตามมาตรา 242 วรรคหนงนนเอง กลาวคอ เมอมทนายความมาชวยแลว กมสทธขอใหทนายความเขาฟงการสอบปากค าตนได เพอคอยใหความชวยเหลอแนะน าในทางทชอบ เพราะมเชนนนทนายความกไมอาจชวยเหลอผตองหานนไดอยางแทจรง 3. มาตรา 239 วรรคสาม : บคคลผถกควบคม คมขง หรอจ าคก ยอมมสทธพบ และปรกษาทนายความเปนการเฉพาะตว และมสทธไดรบการเยยมตามสมควรสทธของผตองหา และจ าเลยทถกควบคม คมขง หรอจ าคก ทจะไดพบและปรกษากบทนายความเปนการเฉพาะตวน มขนเพอใหทนายความสามารถเขามาชวยเหลอผตองหาและจ าเลยไดตามหนาทจงเปนสทธทสบตอ (derivative right) มาจากสทธทจะไดรบความชวยเหลอจากทนายความ (right to counsel) อกประการหนง 17

17 จรญ ภกดธนากล, เรองเดยวกน, หนา 2-8.

28

รฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พ.ศ. 2550 ซงเปนรฐธรรมนญฉบบ ปจจบน ไดมบทบญญตในเรองสทธของผตองหาหรอจ าเลยทจะไดรบการชวยเหลอจากรฐ ไวในมาตรา 40 ดงตอไปน “บคคลยอมมสทธในกระบวนการยตธรรม ดงตอไปน 1. สทธเขาถงกระบวนการยตธรรมไดโดยงาย สะดวก รวดเรวและทวถง 2. สทธพนฐานในกระบวนพจารณา ซงอยางนอยตองมหลกประกนขนพนฐานเรองการไดรบการพจารณาอยางเปดเผย การไดรบทราบขอเทจจรงและตรวจเอกสารทเพยงพอ การเสนอขอเทจจรง ขอโตแยงและพยานหลกฐานของตน การคดคานผพพากษาหรอตลาการ การไดรบการพจารณาโดยผพพากษาหรอตลาการทนงพจารณาคดครบองคคณะ และการไดรบทราบเหตผลประกอบค าวนจฉย ค าพพากษาหรอค าสง 3. บคคลยอมมสทธทจะใหคดของตนไดรบการพจารณาอยางถกตองและเปนธรรม 4. ผเสยหาย ผตองหา โจทก จ าเลย คกรณ ผมสวนไดเสย หรอพยานในคดมสทธไดรบการปฏบตทเหมาะสมในการด าเนนการตามกระบวนการยตธรรม รวมทงสทธในการไดรบการสอบสวนอยางถกตอง รวดเรว เปนธรรม และการไมใหถอยค าเปนปฏปกษตอตนเอง 5. ผเสยหาย ผตองหา จ าเลยและพยานในคดอาญา มสทธไดรบความคมครอง และความชวยเหลอทจ าเปนและเหมาะสมจากรฐ สวนคาตอบแทน คาทดแทนและคาใชจายทจ าเปนไปตามทกฎหมายบญญต 6. เดก เยาวชน สตร ผสงอาย หรอผพการหรอทพพลภาพ ยอมมสทธไดรบความคมครองในการด าเนนกระบวนพจารณาคดอยางเหมาะสม และยอมมสทธไดรบการปฏบตทเหมาะสมในคดทเกยวกบความรนแรงทางเพศ 7. ในคดอาญาผตองหาหรอจ าเลยมสทธไดรบการสอบสวนหรอการพจารณาทถกตอง รวดเรวและเปนธรรม โอกาสในการตอสคดอยางเพยงพอ การตรวจสอบหรอไดรบพยานหลกฐานตามสมควร การไดรบความชวยเหลอในทางคดจากทนายความ และการไดรบการปลอยตวชวคราว 8. ในคดแพงบคคลมสทธไดรบความชวยเหลอทางกฎหมายอยางเหมาะสมจากรฐ”18

18 รฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช 2550

29

แนวคดและบทบาทหนาทของทนายความขอแรงตามพระราบญญตทนายความ พทธศกราช 2528 ตามพระราชบญญตทนายความ พ.ศ. 2528 สภาทนายความเปนองคกรสถาบนผประกอบวชาชพกฎหมาย (ทนายความ) ในภาคเอกชนเปนสถาบน สภาวชาชพหลกสถาบนหนงทมความส าคญในกระบวนการยตธรรมมสถานะเปนนตบคคลตามกฎหมาย วตถประสงคทส าคญประการหนงคอการใหความชวยเหลอประชาชนทางกฎหมาย โดยมอ านาจหนาทในขอบเขตของงานไดแก 1.การใหค าปรกษา หรอแนะน าเกยวกบกฎหมาย 2. การรางนตกรรมสญญา 3. การจดหาทนายความวาความแกตางในคด ในสวนของทนายความขอแรงพระราชบญญตทนายความ พ.ศ. 2528 คณะกรรมการสภาทนายความออกขอบงคบวาดวยมรรยาททนายความ คอขอบงคบสภาทนายความวาดวยมรรยาททนายความ พ.ศ. 2529 ไวในหมวด 2 วาดวยมรรยาทตอศาลและในศาล ขอ 5 ไมรบหนาทเมอผพพากษาไดขอแรงใหเปนทนายความแกตางในคดอาญา เวนแตจะมขอแกตวอนสมควร หากฝาฝนหรอไมปฏบตตามจะถอวา ทนายความผนนประพฤตผดมรรยาททนายความ แนวคดในการจายเงนรางวลทนายความขอแรงในคดอาญา ประมวลกฎหมายวธพจาณาความอาญา มาตรา 173 ไดบญญตถงสทธของจ าเลยในการทจะมทนายความในการชวยเหลอ แตเดมการรบเปนทนายความทศาลตง ทนายความตองรบหนาทตามทกฎหมายบญญตและหนาทตามมรรยาททนายความ โดยไมไดรบผลประโยชนอยางใดเลย จนถงสมยสงครามโลกครงท 2 ครงนนในจงหวดเชยงรายมทนายความประจ าอย 2 คน ตางตองผลดเปนทนายความทศาลตงจนในทสดปวยเรอรงคนหนง เหลอพระดลยธารณเพยงผเดยว ทานไดยนหนงสอถงกระทรวงยตธรรม ขอใหทางกระทรวงยตธรรมชวยบรรเทาคาใชจายในเรองนลงบาง จนผลทสดกระทรวงยตธรรมไดวางระเบยบเรองวางเงนทนายความทศาลตง ตามนยหนงสอกระทรวงยตธรรม น.ว. ท28/2489 ลงวนท 28 ธนวาคม 2489 วางระเบยบใหเบกจายเงนรางวลทนายความทศาลตงขน โดยก าหนดเงนรางวลใหจายใหทนายความอยางสง 100 บาท อยางต า 25 บาท ถาจ าเลยรบสารภาพกใหลดลงกงหนง 19 ในปจจบนสวนทเกยวกบการจดหาทนายความขอแรงและการจายเงนรางวลและคาใชจายทนายความทศาลตงใหผตองหาหรอจ าเลยในคดอาญา พ.ศ. 2548 โดยในขอ 10. บญญตวา ใหศาลชนตนทมอ านาจพจารณาพพากษาคดอาญา จดท าบญชรายชอทนายความซงไดแจงความ

19 สจรต ถาวรสข, เรองเดม, หนา77-78.

30

ประสงคไวตอศาลวาจะเปนทนายความตามมาตรา 173 แหงประมวลกฎหมายอาญา โดยใหขอมลเกยวกบสถานทตดตอทงประสบการณหรอระยะเวลาการท างานของทนายความนนตามสมควร และในขอ 4. ไดก าหนดอตราเงนรางวลทนายความทศาลตงตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา มาตรา 173 ใหเปนไป ดงตอไปน ประเภทท 1 คดทอตราโทษประหารชวต อตราขนต าเรองละ 8,000 บาท อตราสงเรองละ 50,000 บาท ประเภทท 2 คดทมอตราโทษจ าคกอยางสงตงแตสบปขนไป แตไมถงประหารชวต อตราขนต าเรองละ 6,000 บาท อตราสงเรองละ 40,000 บาท ประเภทท 3 คดอนนอกจากประเภทท 1 หรอประเภทท 2 หรอกรณของทนายความทศาลตงใหผตองหาในชนสบพยานกอนฟองคดตอศาลอตราขนต าเรองละ 4,000 บาท อตราสงเรองละ 30,000 บาท20 แนวคดในการจดหาและบทบาทหนาทของทนายความขอแรงในตางประเทศ ประเทศสหรฐอเมรกา ในปค.ศ.1791 ไดมการออกบทบญญตแกไขเพมเตมรฐธรรมนญเกยวกบหลกประกนสทธผตองหาหรอจ าเลยในการมทนายความคอยชวยเหลอในการตอสคดไวในการด าเนนคดอาญาทงปวง ผตองหาหรอจ าเลยมสทธทจะไดรบการพจารณาคดโดยรวดเรว โดยเปดเผยและโดยคณะลกขนททรงไวซงความยตธรรมของรฐในทองทซงมการกระท าความผดขนมสทธไดรบแจงขอหาและเหตแหงขอหานน มสทธทเผชญหนากบพยานและเรยกพยานทเปนประโยชนแกฝายตนมาใหการและมสทธไดรบความชวยเหลอจากทนายในการตอสคด การใหหลกประกนสทธการมทนายของผตองหาหรอจ าเลยในการด าเนนคดอาญาในระยะแรกนน หมายความถงใหจดหาทนายความดวยตนเองในขนการพจารณาคดเทานน ตอมาดวยผลของค าพพากษาศาลสงของสหรฐอเมรกามผลท าใหเกดการขยายสทธออกไปยงจ าเลยทยากจนและไดขยายสทธไปจนถงขนตอนของการสอบสวนคดอาญา การขยายสทธการมทนายไปยงจ าเลยทยากจน จนไมสามารถจดหาทนายส าหรบตนเองไดใหสามารถมทนายชวยในการด าเนนคดอาญาไดโดยถอเปนหนาทของรฐในการจดหาทนายให โดยศาลเหนวาสทธการมทนายเปนสทธขนมลฐานของการพจารณาคดอยางยตธรรม

20 ระเบยบคณะกรรมการศาลยตธรรมวาดวยการจายเงนรางวลและคาใชจายแกทนายความทศาลตงใหผตองหาหรอจ าเลย ตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา มาตรา 173 พ.ศ. 2548.

31

การขยายสทธการมทนายออกไปทกขนตอนของการด าเนนคดอาญาทมผลกระทบกระเทอนตอสทธของผตองหาหรอจ าเลยในการตอสคด อนถอเปนขนตอนทผตองหาหรอจ าเลยอยในฐานะทอนตราย (Critical stage) ซงเรมตงแตขนตอนแรกของการด าเนนคดอาญาจากการชตวผตองหา การสอบปากค าผตองการไตสวนมลฟองเบองตนจนถงการพพากษาลงโทษจ าเลย รวมถงขนอทธรณค าพพากษาซงแตละขนตอนมผลกระทบกระเทอนตอสทธเสรภาพของผตองหาหรอจ าเลย อนควรไดรบการชวยเหลอจากทนาย เพอความเปนธรรมในการด าเนนคดอาญาตามหลกการตอสคด โดยคความตามกระบวนการยตธรรม นอกจากนยงขยายสทธในการมทนายของจ าเลยทยากจนตามลกษณะคด คอในป ค.ศ. 1932 ศาลตงทนายใหจ าเลยเฉพาะคดทมโทษประหาร ตอมาในป ค.ศ. 1963 ไดขยายสทธออก ไปยงคดทเปนความผดอกฉกรรจในป ค.ศ. 1972 ไดขยายสทธการมทนายไปยงคดอาญาทสามารถลงโทษจ าคกไดแมคดมโทษเลกนอยปานใดกตามนอกจากนนยงมการวางหลกกฎหมายเกยวกบวธการด าเนนคดอาญาตามกฎหมายทรพยสนอก เชน การใหหลกประกนตาม Federal Rule of Criminal Procedure, Rule 44 ซงไดก าหนดใหหลกประกนวาในกรณทจ าเลยปรากฏตวในศาลโดยปราศจากทนายศาลจะตองเปนผแนะน าจ าเลยใหทราบถงสทธการมทนายและสทธการตงทนายเปนตวแทนในการด าเนนคดในทกขนตอน นอกจากจ าเลยจะตดสนใจด าเนนคดโดยตนเองหรอจ าเลยสามารถจดหาทนายเองได อนถอเปนหนาทส าคญของศาลในการควบคมในการด าเนนคดอาญาเปนไปตามหลกเกณฑของกระบวนการยตธรรมในระบบกลาวหาของศาล เปนผแนะน าเรองสทธการมทนายแกผตองหาหรอจ าเลยทราบ และมหนาทตงทนายใหแกผตองหาหรอจ าเลย เวนแตเขาตองการด าเนนคดโดยตนเองตาม Ferderal Rules of Criminal Procedure, Rule 44(a) กไดวางหลกประกนสทธการตงทนายส าหรบจ าเลยทยากจนไวตามหลกเกณฑทวา จ าเลยทกคนทไมสามารถจดหาทนายไดจะไดรบการตงทนาย ๆ ชวยด าเนนคดอาญาในทกขนตอน นบตงแตปรากฏตวในศาลครงแรก ตลอดจนการอทธรณค าพพากษา นอกจากจ าเลยจะสละสทธดงกลาว ทงนเพอเปนหลกประกนวา จ าเลยสามารถมทนายชวยในการตอสคดอาญาทงปวงตามกระบวนการยตธรรม ประเทศองกฤษ เมอบคคลถกฟองคดอาญา ผพพากษาทนงพจารณาจะจดใหจ าเลยมทนายในกรณดงตอไปน 1. จ าเลยเปนคนยากจนและไมอาจหาทนายได 2. เพอประโยชนแหงความยตธรรม ศาลเหนสมควรทจะใหมทนายความไวคอยชวยเหลอจ าเลย โดยพจารณาสภาพแหงขอตอสของจ าเลยดวย

32

3. ในคดฆาคนตาย กฎหมายบงคบใหศาลตองจดหาทนายใหจ าเลยทกคด การ จดหาทนายใหนเปนสวสดการของรฐ กลาวคอ จ าเลยมสทธเลอกทนายเองรฐจายคาทนายใหโดยประชาชนทวไปทพอมรายไดบาง จะบรจาคเงนเลกๆ นอยๆ สะสมแกรฐ ถาไมมเลยรฐกใหฟรโดยมหลกการวา “ความยตธรรมในการพจารณาคดทถกตองกคอการทศาลรบฟงขอตอสของคกรณทง 2 ฝาย และสรปวาจ าเลยกระท าผดหรอไม ถาฝายใดฝายหนงไมมความรหรอความสามารถทจะพดชแจงถงการกระท าของเขา กสามารถทจะจางทนายความทพดหรอตอสคดแทนเขาสงทส าคญทสดของการรกษาความปลอดภยในเสรภาพของประชาชนกคอ ทนายความทมความสามารถและมอสระมากพอทจะพดแทนลกความประชาชนทยากไร จ าเปนจะตองไดรบสทธในการไดรบความชวยเหลอจากงบประมาณของรฐทจะจดหาทปรกษากฎหมายหรอทนายความให และรฐจะไดรบงบประมาณสวนทเหลอจากเงนบรจาคของประชาชน” ประเทศญปน กอนสงครามโลกครงท 2 ประเทศญปนยงไมมกฎหมายเฉพาะเพอคมครองสทธการมทนายโดยรฐจดหาใหแกจ าเลยคดอาญา แตกมการบญญตไววาจ าเลยในคดความผดทมโทษประหารชวตหรอจ าคกตลอดชวตหรอโทษจ าคกอยางต าตงแต 1 ปขนไป ศาลจะด าเนนการพจารณาคดโดยจ าเลยไมมทนายไมได ซงตอมาป 1897 ประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญาของญปนบญญตวา ในกรณตอไปน ถาจ าเลยไมมทนายใหศาลเปนผตงใหภายหลงจากทศาลไดฟงความเหนของอยการแลว คอ ก. เมอจ าเลยอายต ากวา 20 ป หรอ 70 ปพอด หรอมากกวา ข. เมอจ าเลยเปนหญง ค. เมอจ าเลยหหนวก หรอเปนใบ ง. เมอกรณเปนทสงลยวา จ าเลยมจตบกพรอง หรอออนแอ จ. เมอพจารณาเหนวาจ าเปน เนองดวยเหตผล อนๆ ภายหลงบทบญญตนไดพฒนามาเปนมาตรา 37 ของประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญาญปนปจจบน หมายความวา หากจ าเลยไมมทนายในการพจารณาคด ศาลมอ านาจโดยตรงทจะแตงตงทนายใหในกรณดงตอไปน ก. เมอจ าเลยเปนผเยาว ข. เมอจ าเลยอาย 70 ป หรอมากกวา ค. เมอจ าเลยหหนวก หรอเปนใบ ง. เมอพจารณาเหนวาจ าเปน เนองดวยเหตผลอน ๆ

33

และมาตรา 189 ไดบญญตไววา ในคดความผดทกลาวหามโทษถงประหารชวต หรอจ าคกตลอดชวตหรอจ าคกตงแต 3 ปขนไป ศาลจะพจารณาคดโดยไมมทนายแกตางรวมอยดวยไมได ดงนแสดงวา ในคดความผดอาญารายแรงมโทษหนก จ าเลยจะตองมทนายชวยตอสคดเสมอ เปนบทบงคบศาลวา ถาจ าเลยไมมทนายศาลจะตองจดหาใหโดยไมค านงวาจ าเลยไดยนค าขอหรอไม สวนในกรณทถอเปนสทธของจ าเลยทจะไดรบการจดหาทนายใหจากศาลไดแก กรณทเปนคดเลกๆ นอยๆ ซงจ าเลยยากจนไมสามารถแสวงหาทนายไดดวยตนเอง มาตรา 36 ของประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา ญปนปจจบนบญญตไวใจความวา กรณทจ าเลยยากจนไมสามารถแสวงหาทนายไดดวยตนเอง หากจ าเลยยนค ารองขอใหศาลตงทนายใหศาลจะตงทนายใหเมอพจารณาวาเหมาะสมและจ าเลยเปนคนยากจนจรง ทนายทศาลจดหาใหในกรณดงกลาวมานจะตองเปนผมคณสมบ ตครบถวน แตจ าเลยไมมสทธ เลอกทนายเอง ผพพากษาเปนผ เลอกจากองคการ“Nichibenren” ซงเปนทรวมของนกกฎหมายตางๆ ในประเทศญปนใน ป ค.ศ. 1981 องคการนมนกกฎหมายเปนสมาคมอยจ านวน 12,000 คน นกกฎหมายแตละคนจะตองจายคาบ ารงสมาชก 6,000 เยนตอเดอน สมาคมนไมไดรบงบประมาณอนใดจากรฐ มงบประมาณจากคาสมาชกเพยงอยางเดยว และจ าเลยจะไดรบการชวยเหลอจากทนายทศาลจดหาใหเมอถกฟองศาลแลวในขนปรกษา จ าเลยตองวาจางทนายเองเมอ ถงขนศาล ศาลจงจะชวยจดหาทนายใหแกจ าเลยทไมสามารถวาจางทนายเองไดภายใตเงอนไขตางๆ ทกลาวมาขางตน โดยจะปรกษากบ Nichibenren เลอกทนายทปรกษาจากองคการให ทนายทปรกษาเหลาน จะไดรบคาจางประมาณ 20,000 เยน ส าหรบการขนศาลในแตละคราว ระบบทนายศาลตงของญปนนเรยกวา “State appointed Lawyers”21 ประเทศฝรงเศส ตามหลกกฎหมายฝรงเศส ในปจจบนมกฎหมายวาดวยการชวยเหลอประชาชนทางกฎหมาย ท 91-647 วนท 10 กรกฎาคม ค.ศ. 1991 และพระราชกฤษฎกาท 91-1266 วนท 18 ธนวาคม ค.ศ. 1991 ซงออกมาแทนกฎหมายเดมทประกาศใชตงแต ปค.ศ. 1972 การใหความชวยเหลอทางดานกฎหมายของฝรงเศสมทงการใหความชวยเหลอในคดแพงและคดอาญา แตจะกลาวเฉพาะการใหความชวยเหลอในคดอาญาเทานน ซงตามกฎหมายมหลกเกณฑใหความชวยเหลอ ดงน 1. การใหความชวยเหลอทางดานกฎหมาย หมายความรวมถง 1.1 กฎหมายใหความชวยเหลอโดยพจารณาใหคาใชจายทงในการด าเนนคดในศาลและคาใชจายทจ าเปนในการเตรยมคดหรอการด าเนนการนอกศาล

21 วรศกด ศตสาร, “การศกษาระบบทนายขอแรง,” (วทยานพนธศลปะศาสตร มหาบณฑต คณะสงคมสงเคราะหศาสตร, มหาวทยาลยธรรมศาสตร, 2537), หนา21-28.

34

1.2 ชวยเหลอในดานการจดหาทนายความในการด าเนนคดโดยไมจ ากดวาจะเปนการด าเนนคดในศาลหรอการประนประนอมยอมความนอกศาล สวนในคดอาญานน หมายรวมถงการใหความชวยเหลอในชนสอบสวนหรอการด าเนนการทเกยวกบการ อทธรณดานวนยแกผตองขงในเรอนจ าดวย 1.3 การใหความชวยเหลอนน รวมถงการจายคาใชจายใหแกทนายความและคาใชจายเกยวกบการจางผเชยวชาญทจ าเปนในการด าเนนคดดวย 2. ผทจะไดรบความชวยเหลอ คณะกรรมการชวยเหลอประชาชนทางกฎหมายในแตละเขตศาล จะเปนผพจารณาใหความชวยเหลอภายใตหลกเกณฑทก าหนดดงตอไปน 2.1 ผทจะไดรบความชวยเหลอจะตองเปนผยากไร โดยพจารณาใหการชวยเหลอตามอตราสวนของรายได หากมรายไดนอยจะไดรบความชวยเหลอโดยไมตองเสยคาใชจาย แตถามรายไดเกนกวาทก าหนดไวตองจายบางสวนเชนเดยวกบระบบขององกฤษ ตวอยางเชน ผขอรบความชวยเหลอทางดานกฎหมายจากรฐ ในป ค.ศ. 2002 คณะกรรมการจะพจารณารายไดในป 2001 โดยถอเกณฑวา จะตองมรายไดไมเกน 802 ยโร ตอเดอนส าหรบคนทเปนโสดจะไดรบการชวยเหลอเตมจ านวน ไมตองเสย คาใชจายดานทนายความ แตถามรายไดไมเกน 1,203 ยโร ตอเดอนจะไดรบการ ชวยเหลอบางสวน สวนผทขอความชวยเหลอเปนผมคสมรส รายไดในการค านวณจะ เพมขน ทงสองกรณ คอ 91 ยโรตอเดอน ในกรณทผยนขอมรายไดเกนกวาอตราทก าหนด อาจไดรบความชวยเหลอเพราะเหตผลพเศษ เพอประโยชนแหงความยตธรรมตามทก าหนดไวใน มาตรา 6 ของพระราชบญญตชวยเหลอประชาชนทางกฎหมาย 2.2 ในการยนขอความชวยเหลอจากรฐ ผรองตองแสดงหลกฐานรายไดประกอบแตมบางกรณทไมตองยนหลกฐาน เชน ผทไดรบเงนชวยเหลอจาก the National Solidary Fund หรอจาก The Occupational Integration Minimun Income หรอเปนทหารผานศกหรอเปนขาราชการบ านาญ เปนตน 2.3 บคคลทจะไดรบความชวยเหลอตองเปนคนภมล าเนาในประเทศ โดยอาจมสญชาตฝรงเศสหรอสญชาตอนได ในกรณทเปนบคคลทมสญชาตอนและไมมภมล าเนาในฝรงเศสจะไดรบความชวยเหลอตอเมอเปนสญชาตของประเทศทมสนธสญญาหรอมขอตกลงทก าหนดใหรฐบาลฝรงเศสชวยเหลอทางดานกฎหมาย โดยทวไปการใหความชวยเหลอทางดานกฎหมายจะใหเฉพาะผทมภมล าเนาโดยชอบดวยกฎหมายในประเทศฝรงเศส แตมขอยกเวนวา ในกรณทเพอประโยชนของความยตธรรมกสามารถใหความชวยเหลอทางดานกฎหมายได นอกจากนฝรงเศสยงใหความ

35

ชวยเหลอกบผทไมมภมล าเนาในฝรงเศสได ถาเปนผเยาว หรอพยานทรอการสอบปากค า หรอเปนผตองหาหรอจ าเลย หรอเปนผตองโทษหรอเปนโจทกรวมกบคดแพงเกยวเนองกบคดอาญา หรอเปนคดทเกยวเนองกบการตรวจคนเขาเมอง 3. ขอบเขตในการใหความชวยเหลอเปนการใหความชวยเหลอทางดานกฎหมายตลอดทงกระบวนการและเปนการใหความชวยเหลอในชนกอนฟองและชนประนประนอมยอมความดวย ส าหรบในคดอาญา การใหความชวยเหลอทางดานทนายความแกผตองหา หรอจ าเลยนน กฎหมายก าหนดใหจดหาทนายความใหตงแตชนจบกม การสอบปากค าการไตสวนมลฟอง การพจารณาและกระบวนการอน ๆ จนสนสดคด 4. การขอความชวยเหลอทางดานกฎหมาย ผขอสามารถเลอกทนายความได โดยระบชอของทนายความไวในค าขอ หากไมไดระบชอไว ประธานสภาทนายความในเขตนนจะจดทนายความใหแกผรอง 5. เมอไดรบการชวยเหลอทางดานกฎหมายแลว ถาเปนการไดรบความชวยเหลอเตมจ านวนจะไดรบคาทนายความ และคาใชจายทจ าเปนอนๆ ซงคาทนายความนเปนการจายในอตราทก าหนด โดยพจารณาจากความยากงายของคดทใหการชวยเหลอ สวนการไดรบการชวยเหลอบางสวนนน ฝรงเศสแบงออกเปน 6 อตรา โดยค านงถงรายไดของผขอ โดยไดรบความชวยเหลอรอยละ 85 70 55 40 25 หรอ 15 แลวแตกรณ และผนนจะตองจายคาธรรมเนยมใหแกทนายความเพมเตมตามทตกลงกนในสญญาวาจางอยางไรกด ถาเปนผทไดรบความชวยเหลอบางสวน ผนนไมตองจายคาธรรมเนยมศาลในระหวางการพจารณา แตถาเปนผทไดรบความชวยเหลอเตมจ านวนตองจายคาธรรมเนยมศาลในระหวางการพจารณาดวย22

22 ณรงค ใจหาญ และคณะ, รายงานฉบบสมบรณเรองโครงการศกษาและพฒนาระบบทนายความสาธารณะ (public defender), เสนอกรมคมครองสทธเสรภาพกระทรวงยตธรรม (กรงเทพมหานคร: คณะนตศาสตรมหาวทยาลยธรรมศาสตร, 2547)หนา 113 -115.

บทท 3 กฎหมายเกยวกบการพฒนาประสทธภาพทนายความขอแรงในคดอาญา จากประวตศาสตรของวชาชพทนายความในบททสองขางตน ท าใหทราบวา แมเจตนารมณของการกอเกด และจดตงวชาชพทนายความในประเทศไทย จะมประวตศาสตร และการพฒนาทงแนวคดจากภายในประเทศไทยเอง รวมถงการน าแนวคดวชาชพทนายความจากตางประเทศทยาวนานตอเนองกตาม แตหากพจารณาในรายละเอยด จะพบวาเมอเปรยบเทยบกบองคกรทเกยวของในกระบวนการยตธรรมแลว เชน เจาพนกงานต ารวจ เจาพนกงานอยการ หรอแมแตขาราชการตลาการเองกตาม วชาชพทนายความดเหมอนจะมการพฒนาในรปแบบเชงบรณาการทนอยกวาทงทางดานเนอหาในวชาการ หรอแมแตระบบสวสดการ โดยเฉพาะหากเปนกระบวนการยตธรรมในทางอาญาทมผลและสงผลบงคบบนสทธ และเสรภาพของบคคล ไมวาจะเปนทรพยสน หรอรางกาย กลบพบวา วชาชพทนายความมนถกละเลย หรอมองผานจากระบบเพยงลายลกษณอกษรทปรากฏบนระบบกฎหมายเชงประมวล เพอยนยนความมอยของวชาชพทนายความเทานน ดงนนในบทนจะพจารณาถงระบบการพฒนาประสทธภาพของวชาชพทนายความ โดยมงเนนไปททนายขอแรงในคดอาญา และยงจะน าไปวเคราะหเชงเปรยบเปรยบกบระบบการคดเลอก และคณสมบตของนกกฎหมายทประสงคจะเปนทนายความ และจะพจารณาในขนตอนการสอบคดเลอก ตลอดจนการฝกอบรบเพอเปนทนายความ ในอตตะลกษณะเปรยบเทยบกบวชาชพอนๆ ทเกยวของกบกระบวนยตธรรมทางอาญา เชน การฝกอบรมอยการผชวย และการฝกอบรมขาราชการตลาการ ผจะมาเปนผพพากษา และโดยทประวตศาสตรวชาชพทนายความในประเทศไทย มลกษณะการน าเขาทางวฒนธรรมจากตางประเทศ ดงนนการศกษาเรองประสทธภาพของทนายความขอแรง จงสมควรทจะเปรยบเทยบกบการจดหาทนายความขอแรงในตางประเทศทงระบบ Common Law system (คอมมอนลอว) และระบบ Civil Laws system (ซวล ลอว) ซงจะพเคราะหจากรายละเอยดทเกยวของกบการจดหาทนายความขอแรงใหแกผตองหา หรอในฐานะจ าเลยตามกระบวนการยตธรรมทางอาญา ภายใตระบบรฐสวสดการ

37

การจดหาทนายความขอแรงโดยรฐของประเทศไทย ตามรฐธรรมแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช 2550 รฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช 2550 ไดบญญตถงสทธและเสรภาพของปวงชนชาวไทยไวหลายประการดวยกน ไมวาจะเปนสทธในเรองทรพยสน เสรภาพ การศกษา การเลอกนบถอศาสนา1 โดยเรมจาก สวนท 2 วาดวยบททวไป (มาตรา 26 -29) มาตรา 26 บญญตวา การใชอ านาจขององคกรของรฐทกองคกร ตองค านงถงศกดศรความเปนมนษยสทธและเสรภาพตามบทบญญตรฐธรรมนญน สวนเรองการตรากฎหมาย การบงคบใชกฎหมายและการตความกฎหมายทงปวง ไดบญญตไวในมาตรา 27 ซงบญญตวา สทธและเสรภาพทรฐธรรมนญนรบรองไวโดยชดแจง โดยปรยายหรอโดยค าวนจฉยของศาลรฐธรรมนญ ยอมไดรบความคมครองและผกพนรฐสภา คณะรฐมนตร ศาล รวมทงองคกรตามรฐธรรมนญ และหนวยงานของรฐโดยตรงในการตรากฎหมาย การใชบงคบกฎหมาย และการตความกฎหมายทงปวง และสวนของสทธในกระบวนการยตธรรมน รฐธรรมนญฉบบปจจบนไดบญญตไว ในหมวดของสทธเสรภาพเชนเดยวกน โดยไดบญญตไวในมาตรา 39 และ 40 ซงสาระส าคญของบทบญญตดงกลาวในสวนของกระบวนการยตธรรมทางอาญานน ผตองหาหรอจ าเลยตองสนนษฐานไวกอนวา ไมมความผดกอนมค าพพากษาอนถงทสด จะปฏบตตอบคคลนนเสมอนเปนผกระท าผดไมได นอกจากนผตองหาหรอจ าเลย ยอมมสทธไดรบการสอบสวน หรอการพจารณาทรวดเรวและเปนธรรมและยงไดรบความชวยเหลอในทางคดจากทนายความ2 จงเหนไดวา รฐธรรมนญก าหนดใหทนายความเปนสวนหนงทมความส าคญภายใตกระบวนการยตธรรมแหงประเทศไทย ทจะชวยพสจนความบรสทธของจ าเลย ชวยปกปองสทธของจ าเลยทพงไดรบจนกวาคดจะถงทสด เพราะระบบกฎหมายของไทยเปนระบบกลาวหา กลาวคอ จ าเลยมกถกกลาวหาโดยขอกลาวอางจากพนกงานต ารวจ และอยการวากระท าความผดทางกฎหมายอาญา ซงจะเปนผลใหจ าเลยในคดอาญาจ าตองพสจนขอกลาวหาทงหลายทเกดขนจากเจาหนาทของรฐ ไมวาจะเปนเจาพนกงานต ารวจ หรออยการ หรอแมแตขาราชการตลาการในขณะทจ าเลย ไมมบคคลใดทจะชวยเหลอขอพสจนของตนไดเลยแตกตางจากรฐทมอ านาจ และบคคลทเชยวชาญทางกฎหมายมากกวาจ าเลย จงท าใหทนายความของจ าเลยมสวนส าคญเปนอยางยง ทจะตองใชวชาชพของตนเขาชวยเหลอจ าเลย ทงน เพอใหระบบกระบวนการยตธรรมทางอาญาสมดลกนได แตประสทธภาพของทนายใหมยงมขอบกพรองอยมากเมอทนายความเหลานเขาลงชอเปนทนายความขอ

1 รฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พ.ศ. 2550 มาตรา 26 -27 2 รฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พ.ศ. 2550 มาตรา 39 - 40

38

แรง กไมมประสบการณหรอขาดความเขาใจในการวาความอนเปนผลท าใหความยตธรรมเสยไปและสงผลโดยตรงตอจ าเลย ตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา จากรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย ซงเปนกฎหมายสงสดในการปกครองประเทศ กฎหมายใดจะขดหรอแยงกบรฐธรรมนญ ยอมเปนอนใชไมได3 ตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา ซงเปนกฎหมายในล าดบรองมาจากรฐธรรมนญ กไดบญญตถงการคมครองสทธและเสรภาพของผตองหาหรอจ าเลยไวหลายประการดวยกน ดงตอไปน ไดบญญตใหความคมครองไวหลายลกษณะดวยกน คอ 2.1 สทธการมทนายความ เรมจากผตองหาหรอผถกจบเดมตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญาไดมการบญญตถงสทธของผตองหาหรอผถกจบ ในขณะถกจบหรอในการขณะถกควบคมขงวา 1. พบและปรกษาผทจะเปนทนายสองตอสอง 2. ไดรบการเยยมตามสมควร 3. ไดรบการรกษาพยาบาลโดยเรวเมอเกดการเจบปวย ใหพนกงานฝายปกครองหรอต ารวจซงรบมอบตวผถกจบหรอผตองหามหนาทแจงใหผถกจบหรอผตองหานนทราบถงสทธตามวรรคหนง โดยใหพนกงานฝายปกครองหรอต ารวจซงรบมอบตวผถกจบ หรอผตองหาเปนผแจงใหผถกจบหรอผตองหาทราบถงสทธดงกลาว4 สทธของผถกจบหรอผตองหาทถกควบคมหรอขงน เปนผลมาจากการเรยกรองสทธของผถกด าเนนคดอาญา และถกจ ากดเสรภาพโดยอ านาจรฐ โดยถกควบคมโดยพนกงานสอบสวน หรอขงโดยอ านาจศาลและบญญตใหพนกงานฝายปกครองหรอต ารวจแจงสทธดงกลาวใหผถกจบหรอผตองหาทราบดวย ซงสทธตามมาตรา 7 ทว แสดงใหเหนวา ผถกกลาวหาเปนประธานแหงสทธในคดอาญาดวย ตอมาไดมการแกไขเพมเตมสทธของผถกจบหรอผตองหาซงถกคมควบคมหรอคมขงมสทธแจงหรอขอใหเจาพนกงานแจงใหญาตหรอผถกจบหรอผตองหาไววางใจทราบถงการถกจบกมและสถานททถกควบคมในโอกาสแรก โดยไดถกแกไขเพมเตมใหมและใหยกเลกความในมาตรา 7 ทว

3 รฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พ.ศ. 2550 มาตรา 6 4 ประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา มาตรา 7

39

แหงประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา ซงแกไขเพมเตมโดยพระราชบญญตแกไขเพมเตมประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา (ฉบบท 22) พ.ศ. 2547 โดยไดน าบทบญญตในมาตรา 7/1 โดยเพมเตมใน (2) ของมาตราดงกลาว ในสวนของการใหทนายความหรอผซงตนไววางใจเขาฟงการสอบปากค าของตนในชนสอบสวน5 จากบทบญญตของวธพจารณาความอาญามาตรา 7/1 เปนการแกไขมาตรา 7 ใหมใหมความชดเจนมากยงขน ทงในเรองของการไดพบและปรกษาทนายความเปนการเฉพาะตว เพอใหผตองหาหรอจ าเลยไดรบค าปรกษาทนายความอยางเตมท และหากผถกควบคมและถกจบมทนายความเองกสามารถทจะใหทนายความทตนแตงตงเขาพบและเขาฟงการสอบปากค าในชนสอบสวนได แตหากผถกควบคมและถกจบไมมทนายความของตนเองสามารถแจงมายงพนกงานสอบสวน เพอขอใหจดทนายความเขารวมในการสอบปากค าได ส าหรบความในอนมาตรา (2) ทบญญตขนใหมกเพอรบรองสทธของผตองหาทจะใหทนายความหรอผทตนไววางใจเขาฟงการสอบสวนขอหาของพนกงานสอบสวนได ทงนเพอเปนการอนวตใหเปนไปตามรฐธรรมนญ พ.ศ. 2550 จากการอนวตกฎหมายตามมาตราทแกไขใหมนเปนการรบรองสทธพนฐานของผทถกจบ ผตองหาทถกควบคมหรอขงเพอใหเปนไปตามรฐธรรมนญ พ.ศ.2550 นอกจากนนในมาตรา 7/1 วรรคสอง ยงมการเพมค าวา “ทราบในโอกาสแรก” ไวดวย หมายความวาเปนหนาทของผจบหรอพนกงานสอบสวนตองแจงสทธตามวรรคแรกใหผถกจบหรอผตองหาทราบโดยเรวทสดเทาทจะท าได เพราะกฎหมายใชค าวา “ในโอกาสแรก” นนหมายความถงวาหากมอปสรรคหรอความลาชา ดวยเหตใดทผจบหรอพนกงานสอบสวนไมอาจปฏบตหนาทดงกลาวในโอกาสแรกได ตองท าบนทกสาเหตหรออปสรรคนนไวเพอความโปรงใสในการปฏบตหนาทของตนนนเอง เมอมาตรา 7/1 เปนการบญญตถงเสรภาพของผตองหาหรอผถกจบในขณะถกควบคมตวหรอในขณะถกจบแลว ขนตอนตอมากจะเปนเรองในชนสอบสวน ตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญากไดมการบญญตในเรองสทธของผตองหาไวในมาตรา 134/1 วา ในกอนเรมและถามค าใหการใหพนกงานสอบสวนแจงถงสทธวาตนเองสามารถมทนายความเขารวมในการสอบปากค าได ถาไมมใหรฐจดหาให6

5 ประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา มาตรา 7/1 6 ประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา มาตรา 134/1

40

การก าหนดในมาตรา 134/1 ในเรองการแตงตงทนายความใหผตองหาตามทบญญตไว โดยเรมตงแตชนสอบสวน และมการก าหนดเพมเรองกรณจ าเปนเรงดวน และทนายความไมสามารถมาพบผตองหาโดยไมแจงเหตขดของใหพนกงานสอบสวนหรอแจงแตไมมาพบผตองหาภายในเวลาสมควร กใหพนกงานสอบสวนท าการสอบสวนไดโดยไมตองรอทนายความ และมการก าหนดเพมเตมสทธการมทนายความนนสอบสวนของผตองหาหรอจ าเลยตามรฐธรรมนญ ในมาตรา 134/1 วรรคสอง ก าหนดใหใชบงคบเมอพน 180 วนนบแตวนประกาศราชกจจานเบกษา คอใชบงคบ วนท 23 มถนายน 2548 เปนตนไป มาตรานจงเปนการก าหนดใหเปนหนาทของพนกงานสอบสวนทจะตองปฏบตใหถกตองตามกฎหมาย ในประเดนนจงเปนหนาทของพนกงานสอบสวนทจะตองแจงสทธใหแกผตองหาหรอจ าเลยในคดอาญาทราบวาตนมสทธทจะพบและปรกษาทนายความเปนการเฉพาะตว และใหทนายความหรอผทตนไววางใจเขาฟงการสอบปากค าของตนไดในชนสอบสวน หากพนกงานสอบสวนไมไดแจงสทธดงกลาวแลว จะท าใหการสอบสวนไมชอบดวยกฎหมายขนมาทนท และศาลจะไมรบฟงพยานหลกฐานจากการสอบสวนทมชอบนนมาลงโทษจ าเลยตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญามาตรา 226 2.2 การไดรบคาตอบแทนของทนายความ ประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญาไดมการบญญตในเรองของทนายความขอแรงทศาลตงไวในมาตรา 173 วาในคดทมอตราโทษจ าคกขนไป ถาจ าเลยไมมทนายความรฐตองจดหาทนายความให นอกจากนมาตรา 173 ทแกไขใหมไดแกไขในเรองของการจดหาทนายความขอแรง ซงแตเดมการทรฐจะจดหาทนายความขอแรงไดนนตองปรากฏวาจ าเลยเปนคนยากจนไมมเงนทจะเสยคาทนายความ แตในปจจบนบญญตไวเพยงวา หากจ าเลยตองการทนายความรฐตองจดหาใหโดยไมพจารณาถงฐานะของจ าเลย นอกจากนตามมาตรา 173 (ใหม) เปนการก าหนดหลกเกณฑในการตงทนายความในคดศาลขอแรง และไดก าหนดวธการจายเงนรางวลและคาใชจายของทนายความตามหลกเกณฑและระเบยบทคณะกรรมการบรหารศาลยตธรรมก าหนดโดยความเหนชอบจากกระทรวงการคลง และเพมขอความในวรรคสามวา “โดยค านงถงสภาพแหงคด และสภาวะทางเศรษฐกจทงป” และเพมขอความวา “โดยความเหนชอบจากกระทรวงการคลง” ดวย7 ตามมาตรา 173 บญญตถงการจดหาทนายความใหแกฝายจ าเลย ซงไดมการแกไขประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา มาตรา 173 น เพอใหสอดคลองกบสทธในการมทนายความของจ าเลย โดยแยกเปน 2 กรณ ดงน

7 ประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา มาตรา 173

41

1 กรณศาลตองตงทนายให ในคดทมอตราโทษประหารชวต ศาลตองสอบถามจ าเลยวามทนายความหรอไม ถาไมมศาลจะตองตงทนายความให ไมวาจ าเลยจะประสงคทจะมหรอไมกตามเปนหลกประกนเดดขาดโดยไมมเงอนไข 2 กรณศาลถามความสมครใจ ในคดทมอตราโทษจ าคกแตไมถงประหารชวต หรอคดทจ าเลยมอายเกน 18 ป ในวนทถกฟองตอศาล ศาลตองถามจ าเลยวามทนายความหรอไม หากไมมตองถามความตองการ และถาจ าเลยตองการทนายความ ศาลจะตองตงทนายความใหเสมอ โดยไมพจารณาฐานะของจ าเลยวายากจนหรอไม เปนหลกประกนไมเดดขาดในคดทมอตราโทษจ าคกโดยมเงอนไข กรณนรฐจะตงทนายใหจ าเลยหรอไมขนอยกบความตองการของจ าเลย ถาจ าเลยตองการทนาย รฐจะตองตงทนายความใหถาไมตองการกไมตงให พระราชบญญตทนายความ พทธศกราช 2528 3. การชวยเหลอประชาชนทางกฎหมาย ตามมาตรา 7(5) แหงพระราชบญญตทนายความพทธศกราช 2528 ก าหนดใหสภาทนายความมวตถประสงคในการสงเสรม ชวยเหลอ แนะน า เผยแพร และการศกษาแกประชาชนในเรองเกยวกบกฎหมาย มอ านาจหนาทในการด าเนนการ ดงน 3.1 ใหการชวยเหลอประชาชนทางกฎหมาย 3.2 เกบรกษาและจายเงนกองทนชวยเหลอประชาชนทางกฎหมาย 3.3 อ านาจหนาทตามทก าหนดไวในขอบงคบสภาทนายความ ประเภทของการใหความชวยเหลอประชาชนทางกฎหมาย เพอใหความชวยเหลอประชาชนทางกฎหมายครอบคลมทกภาคสวนสอดคลองกบวตถประสงคความตองการของประชาชนในสงคมตามทรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช 2550 ทก าหนดใหประชาชนมสทธเขาถงกระบวนการยตธรรมไดโดยงาย รวดเรว และทวถงสภาทนายความจงไดด าเนนการชวยเหลอทางกฎหมายแกประชาชนในโครงการตางๆ ในสวนกลางและสวนภมภาคจ านวน 8 โครงการ ดงน 1. โครงการชวยเหลอทางกฎหมายฝายคด 2. โครงการชวยเหลอทางกฎหมายสงแวดลอม 3. โครงการชวยเหลอทางกฎหมายเกยวกบสทธมนษยชน 4. โครงการชวยเหลอทางกฎหมายเกยวกบขอพพาททางปกครอง 5. โครงการชวยเหลอทางกฎหมายเกยวกบสทธผบรโภค 6. โครงการชวยเหลอทางกฎหมายในการไกลเกลยระงบขอพพาท

42

7. โครงการชวยเหลอทางกฎหมายประจ าสวนราชการ 8. โครงการชวยเหลอทางกฎหมายเผยแพรความรทางกฎหมาย8 ซงในชนน ผเขยนขอน าเสนอเพยงหวขอทเกยวของกบการท ารายงานฉบบน เพยง 3 หวขอ คอ 1. โครงการชวยเหลอทางกฎหมายฝายคด 2. โครงการชวยเหลอทางกฎหมายประจ าสวนราชการ 3. โครงการชวยเหลอทางกฎหมายเกยวกบสทธมนษยชน 1. โครงการชวยเหลอทางกฎหมายฝายคด การพจารณาใหความชวยเหลอด าเนนคดใหแกประชาชนผมายนค ารองตองมคณสมบตตามหลกเกณฑทก าหนดไวในพระราชบญญตทนายความ พ.ศ.2528 มาตรา 78 กลาวคอตองพจารณาวา “ประชาชนผมสทธไดรบความชวยเหลอทางกฎหมายจะตองเปนผยากไร และไมไดรบความเปนธรรม” โดยผทไดรบความชวยเหลอทางกฎหมายไมตองจายคาทนายความหรอคาใชจายใด ๆ ของทนายความ ทงนใหเปนไปตามขอบงคบทนายความวาดวยการชวยเหลอทางกฎหมาย พ.ศ. 2529 ขอ 16 ซงก าหนดวา “ประชาชนผไดรบความชวยเหลอไมตองเสยคาทนายความ หรอคาใชจายใด ๆ ใหแกทนายความผด าเนนการทงสน” การใหความชวยเหลอ เจาหนาทประจ าหรอทนายความอาสาสมคร ทนงเวรใหค าปรกษาจะเปนผรบผดชอบสอบขอเทจจรง ตลอดจนพยานหลกฐานตาง ๆ ทเกยวของเพอใหค าปรกษาแนะน า ผรบเรองจะสอบถามชอ – สกล – อาย – อาชพ – ทอย เพอลงไวในสมดรบเรองประจ าวนแลวจดบนทกรายการตางๆ ในแบบฟอรมการสอบขอเทจจรง ส าหรบการด าเนนการในสวนกลางจะจายคดใหแกทนายความอาสาสมครคนใดคนหนงเปนผรบผดชอบ เวนแตบางคดมขอยงยากหรอเพอความเหมาะสมจ าเปนทจะตองมทนายความอาสาสมครมากกวา 1 คน กจะมอบหมายใหรบผดชอบรวมกนเปนเรอง ๆ ไป ในสวนภมภาคในกรณทอยในเขตอ านาจศาลตางจงหวด เมอกรรมการมค าสงเบองตนในการใหความชวยเหลอในเรองนน ๆ หวหนาส านกงานฯ กจะสงเรองไปยงประธานคณะอนกรรมการชวยเหลอประชาชนทางกฎหมายในเขตอ านาจศาลจงหวด (ประธานสภาทนายความ

8เกรยงศกด วรมงคลชย, สภาทนายความกบการชวยเหลอประชาชนทางกฎหมาย, การประชมผบรหารสภาทนายความเพอการด าเนนงานชวยเหลอทางกฎหมายและพฒนาองคกร โรงแรม ท เค พาเลช ถนนแจงวฒนะ. นนทบร, 25-26 กนยายน 2553.

43

จงหวด/ศาลจงหวด) เพอพจารณาสอบขอเทจจรงเพมเตมหรอสงการตามทเหนสมควรตอไปหรอหากเปนกรณทสวนภมภาคด าเนนการรบเรองดวยตนเองกใหท าตามแบบวธการทกลาวมาในขางตน9 2. โครงการชวยเหลอทางกฎหมายประจ าสวนราชการ สภาทนายความไดจดใหมโครงการทนายความอาสาประจ าสวนราชการ เพอใหบรการปรกษาขอกฎหมายแกประชาชนทมาตดตอกบสวนราชการ โดยใหมคณะกรรมการโครงการทนายความอาสาประจ าสวนราชการมอ านาจหนาท และรบผดชอบปฏบตการใด ๆ ใหเปนไปตามนโยบายของคณะกรรมการชวยเหลอประชาชนทางกฎหมาย โดยใหเปนไปตามนโยบายของคณะกรรมการสภาทนายความ ขอบงคบ ระเบยบ มต และค าสงสภาทนายความ ภายในขอบเขตแหงอ านาจและหนาทตามทบญญตไวในพระราชบญญตทนายความ พ.ศ. 2528 โครงการทนายความอาสาประจ าสวนราชการมภารกจส าคญ ดงน 1. ใหค าปรกษาแกประชาชนผทประสบปญหาขอกฎหมาย โดยอ านวยความสะดวกใหแกประชาน ณ สวนราชการ 2. ใหค าแนะน าแกประชาชนในการตดตอกบสวนราชการหรอสภาทนายความ 3. ใหค าปรกษาหรอค าแนะน า อนเปนการใหบรการทางวชาชพตาม อดมการณของผประกอบวชาชพทตองรบใชประชาชน โดยไมเรยกรองคาตอบแทนใดๆ จากประชาชน สภาทนายความไดจดใหมโครงการทนายความอาสาประจ าสวนราชการมาตงแตป พ.ศ. 2536 จนถงปจจบน โดยมทนายความไปใหค าปรกษากฎหมายและแนะน าในการตดตอกบสวนราชการ โดยในปจจบนโครงการทนายความอาสาประจ าสวนราชการจะประจ าอยทอาคารศาลทงในกรงเทพมหานครและสวนภมภาค รวมทงสน 99 แหง10 3. โครงการชวยเหลอทางกฎหมายเกยวกบสทธมนษยชน เดมสภาทนายความอาสา ไดจดท า “โครงการทนายความอาสาใหค าปรกษาผตองหาและเขาฟงการสอบปากค าในคดอาญา” ตามทก าหนดไวในรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พ.ศ. 2540 มาตรา 241 วรรค 2

9เกรยงศกด วรมงคลชย, “หลกเกณฑการชวยเหลอประชาชนทางกฎหมายโครงการชวยเหลอฝายคด ส านกงานคณะกรรมการชวยเหลอประชาชนทางกฎหมาย,” การประชมผบรหารสภาทนายความเพอการด าเนนงานชวยเหลอทางกฎหมายและพฒนาองคกร โรงแรม ท เค พาเลช ถนนแจงวฒนะ. นนทบร, 25-26 กนยายน 2553. 10“แผนการด าเนนโครงการทนายความอาสาประจ าสวนราชการ ส าหรบ ปงบประมาณ พ.ศ. 2553-2556,” การประชมผบรหารสภาทนายความเพอการด าเนนงานชวยเหลอทางกฎหมายและพฒนาองคกร โรงแรม ท เค พาเลช ถนนแจงวฒนะ. นนทบร, 25-26 กนยายน 2553.

44

ตอมาสภาทนายความไดจดท าโครงการ “ทนายความอาสาเขาฟงการถามค าใหการผตองหาทมอายไมเกน 18 ปในวนทพนกงานสอบสวนแจงขอหา” ซงโครงการดงกลาวเปนโครงการตามทบญญตไวในประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญาทแกไขใหมในพระราชบญญตแกไขเพมเตมประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา (ฉบบท20) พ.ศ. 2542 ตอมาเพอใหโครงการเปนไปโดยเรยบรอยและเปนบรรทดฐานในการปฏบตหนาท พรอมทงใหทนายความอาสาเปนชดเดยวกน สภาทนายความจงไดรวม 2 โครงการดงกลาวเหลอเพยงโครงการเดยว โดยใชชอวา “โครงการทนายความอาสาใหค าปรกษาและเขาฟงการสอบสวนผตองหา” จนถงปจจบน 3.1 การด าเนนงาน ส านกงานสทธมนษยชน ไดแบงสวนงานออกเปน 2 สวนงานคอ สวนกลางและสวนภมภาค สวนกลาง ส านกงานสทธมนษยชนไดจดตงเปนศนยรบแจงในการขอทนายความเขาฟงการสอบปากค าของผตองหา และประสานงานทนายความและพนกงานสอบสวนเพอรวมฟงการสอบปากค าผตองหา โดยแบงทนายความอาสารบผดชอบตามกองบงคบการต ารวจนครบาล 1-9 ยกเวนกองบงคบการท 3 อยในเขตรบผดชอบของประธานทนายความจงหวดมนบร สวนภมภาค ประธานทนายความจงหวดแตละจงหวดเปนผก ากบดแล และประสานงานกบพนกงานสอบสวนเพอจดหาทนายความอาสาเขาฟงการสอบปากค าผตองหา และใหประธานทนายความจงหวดแตละจงหวดจดท าเนยบบญชรายชอทนายความอาสาเพอความสะดวกในการตดตอประสานงานและปรบปรงบญชรายชอ โดยใหอยในความควบคมของกรรมการบรหารภาค 1-9 คณสมบตของทนายความอาสา 1. มใบอนญาตใหเปนทนายความไมนอยกวา 1 ป หรอผานการฝกอบรมตามโครงการจากส านกสทธมนษยชน สภาทนายความแลว 2. ไดรบอนญาตใหขนทะเบยนเปนทนายความอาสาในโครงการฯไวกบ ส านกงานสทธมนษยชน สภานายความแลว หนาทของทนายความอาสา ทนายความอาสาตามโครงการทนายความอาสาใหค าปรกษาและเขาฟงการสอบปากค าผตองหามหนาทใหค าปรกษาและเขาฟงการสอบปากค าและเขาฟงการสอบ ปากค าในชนพนกงานสอบสวน โดยไมคดคาใชจายใด ๆ ทงสน ในกรณผตองหาประสงคจะขอความชวยเหลออรรถคดจากสภาทนายความ หากผตองหาเปนบคคลทเขาหลกเกณฑในการรบความชวยเหลอกสามารถใหค าแนะน าแกผตองหาใหไป

45

รองขอความชวยเหลอทางคดทส านกงานคณะกรรมการชวยเหลอประชาชนทางกฎหมาย หรอตอกรรมการบรหารภาค หรอประธานสภาทนายความจงหวด แลวแตกรณ11 เหนไดวาสภาทนายความเองกไดจดใหมการใหความชวยเหลอประชาชนทางดานกฎหมายดานตาง ๆ เพอใหสอดคลองกบรฐธรรมนญฉบบปจจบน โดยเปนการใหความชวยเหลอแบบใหเปลา โดยสภาทนายความเปนผจดสรรทนายความเองโดยคดเลอกจากทนายความทเขามาลงชอแจงความจ านงกบทางสภาทนายความ นอกจากนการใหความชวยเหลอดานสทธมนษยชนของสภาทนายความไดก าหนดคณสมบตของทนายความทเขารบฟงการสอบปากค าผตองหาหรอพยานไมวาเปนเดกหรอผใหญไววาทนายความทจะเขารบฟงการสอบปากค าหรอการสอบสวนผตองหา ตองเปนทนายความมาไมนอยกวา 1 ป หรอผานการฝกอบรมโครงการจากส านกสทธมนษยชนสภาทนายความแลว ซงในกรณดงกลาวเหนไดวาเปนความแตกตางกบทนายความขอแรงในคดอาญา ซงไมไดก าหนดคณสมบตไวและการคดเลอกทนายความขอแรงในคดอาญากเปนการคดเลอกจากเจาหนาทศาล ไมไดคดเลอกจากคณะกรรมการทนายความแตประการใด 3.2 มรรยาททนายความ ตามพระราชบญญตทนายความ พ.ศ.2528 ไดมการวางหลกเกณฑเกยวกบการชวยเหลอประชาชนตามกฎหมายและไดก าหนดหลกเกณฑในการปฏบตตนตาม วชาชพของตนใหอยในกรอบทถกตองและโปรงใส โดยวางหลกเกณฑดงกลาวไวในขอบงคบสภาทนายความวาดวยมรรยาททนายความ พ.ศ. 2529 หากทนายความผใดกระท าฝาฝนขอบงคบวาดวยมรรยาททนายความนแลว ถอวากระท าผดมรรยาททนายความ ยอมไดรบโทษตามขอหาทตนกระท าผด ในสวนทนายความขอแรงในคดอาญา หากไมรบหนาทเมอผพพากษาไดขอแรงใหเปนทนายความกจะมความผดตามขอ 5. ทบญญตวา “ไมรบท าหนาทเมอผพพากษาไดขอแรงใหเปนทนายความแกตางในคดอาญา เวนแตจะมขอแกตวโดยสมควร” นอกจากนไมวาจะเปนทนายความขอแรงในคดอาญาทนายความทใหความชวยเหลอประชาชนทางกฎหมาย หากกระท าการใด ๆ ดงตอไปน ยอมเปนการกระท าผดมรรยาทดวย กลาวคอ ขอ12. กระท าการอยางใดอยางหนงดงกลาวตอไปน อนอาจท าใหเสอมเสยประโยชนของลกความ

11 “แผนการด าเนนและกจกรรมของส านกงานคณะกรรมการสทธมนษยชนป พ.ศ. 2553 - 2556,” การประชมผบรหารสภาทนายความเพอการด าเนนงานชวยเหลอทางกฎหมายและพฒนาองคกร โรงแรม ท เค พาเลช ถนนแจงวฒนะ. นนทบร, 25-26 กนยายน 2553.

46

1. จงใจขาดนด หรอทอดทงคด 2. จงใจละเวนหนาททควรกระท าอนเกยวแกการด าเนนคดแหงลกความของตน หรอปดบงขอความทควรแจงใหลกความทราบ12 เหนไดวากฎหมายมองเรองการมทนายความคอยใหความชวยเหลอประชาชนเปนเรองส าคญ ทนายความผทไดรบมอบหมายตองท าหนาทอยางดทสด หามละทงหรอเมอรบเปนทนายความขอแรงจากศาลแลวหามปฏเสธ มฉะนน ยอมถกลงโทษ เปนขอบงคบทเหมาะสมกบการทจะน ามาใชกบทนายความขอแรงหรอทนายความอาสาทใหความชวยเหลอประชาชนตามกฎหมายอยแลว เพราะการทตนอทศตนเองเพอชวยเหลอสงคมหรอผตกทกขไดยาก ยอมทจะเปนการด ท าใหสงคมและกระบวนการยตธรรมเปนไปโดยยตธรรม แตอยางไรกตาม เมอพจารณาถงขอบงคบดงกลาวกไมขอความใดทจะก าหนดคณสมบตของทนายความขอแรงในคดอาญาไววาควรจะมคณสมบตอยางไร เพอใหเหมาะสมกบรปคดเพราะสวนหนงเปนทนายความทยงไมประสบการณในการวาความ แตมความตองการทจะใชระบบของทนายขอแรงเปนพนฐานในการสรางประสบการณ ท าใหระหวางวาความ เชน ถามคานเกดความตนเตน ประหมา ไมเขาวาประเดนดงกลาวเปนประเดนส าคญทน าไปสขอแพชนะในคดได ซงหากเปนเชนนนแลวยอมเปนการผด วตถประสงคของการมทนายความไวคอยชวยเหลอ อนเปนองคประกอบทส าคญของกระบวนการยตธรรม คณสมบตผประกอบวชาชพทนายความของไทยและการฝกอบรมผชวยผพพากษา และอยการผชวย ขอบงคบวาดวยการฝกอบรมวชาวาความ สบเนองจากพระราชบญญตทนายความ 2528 ไดก าหนดใหการออกใบอนญาตใหเปนทนายความ ตรวจสอบการควบคมมรรยาทของทนายความใหเปนไปตามอ านาจของสภาทนายความ สภาทนายความจงไดมการออกขอบงคบในสวนของบคคลทตองการทจะประกอบวชาชพทนายความ ตองมคณสมบตทประกอบดวยหลกเกณฑอยางไรบาง ไวในขอบงคบสภาทนายความวาดวยการฝกอบรมวชาวาความ พ.ศ.2529 และขอบงคบสภาทนายความวาดวยการฝกอบรมวชาวาความ (ฉบบท 2) พ.ศ.2552 และขอบงคบสภาทนายความวาดวยการฝกหดในส านกงานทนายความ พ.ศ.2535 และขอบงคบสภาทนายความวาดวยการฝกหดในส านกงานทนายความ(ฉบบท 2) 2550 ซงตามขอบงคบของสภาทนายความทงสองฉบบ เปนการก าหนดคณสมบต เบองตนของผทประสงคจะประกอบวชาชพทนายความไวเหมอนกนคอ ขอก าหนดคณสมบตผสมครเขารบการฝกอบรมวชาวาความ ดงน

12 ขอบงคบสภาทนายความ วาดวยมรรยาททนายความ พ.ศ. 2529

47

1. มสญชาตไทย 2. ส าเรจการศกษาระดบปรญญาตร หรออนปรญญาทางนตศาสตร หรอประกาศนยบตรในวชานตศาสตร ซงเทยบไดไมต ากวาปรญญาตรหรออนปรญญา หรอปรญญาตรนตศลปศาสตรบณฑตทางกฎหมาย ไมวาจะเปนจากในหรอตางประเทศ 3. ไมเปนผมความประพฤตเสอมเสยหรอบกพรองในศลธรรมอนด และไมเปนผไดกระท าการใดซงแสดงใหเหนวาไมนาไววางใจในความซอสตยสจรต 4. ไมอยระหวางตองโทษจ าคกตามค าพพากษาถงทสดใหจ าคก 5. ไมเปนโรคตดตอทเปนทรงเกยจแกสงคม13 แตสงทแตกตางกนคอ ตามขอบงคบสภาทนายความวาดวยการฝกอบรมวชาวาความ 2529 แบงการฝกอบรมออกเปน 4 ขนตอน คอ 1. ภาคทฤษฎ ก าหนดการฝกอบรมภาคทฤษฎ โดยมระยะเวลาทจะตองจดใหมการอบรมไมนอยกวา 90 ชวโมง ในเรองตาง ๆ คอมรรยาทและจรยธรรมทนายความ วธด าเนนกระบวนพจารณาไมวาจะเปนแพงหรออาญาและวธด าเนนกระบวนพจารณาตามกฎหมายอน และหลกการใหค าปรกษากฎหมาย เมอเสรจสนการฝกอบรมภาคทฤษฎแลวจะท าการทดสอบความรในภาคทฤษฎ ผทสอบไมผานตามเกณฑทก าหนด จะไมสามารถฝกอบรมในภาคปฏบตและถอวาไมผานการฝกอบรมวชาวาความในรนนน แตไมตดสทธทจะสมครเขารบการอบรมในรนตอไป 2. ภาคปฏบต ก าหนดใหผทผานการสอบภาคทฤษฎจะตองเขาฝกอบรมภาคปฏบตในส านกงานทนายความ หนวยงานหรอองคกรกฎหมายตาง ๆ ทวประเทศไมนอยกวา 6 เดอน ภายหลงเสรจสนการฝกอบรมภาคปฏบตแลว ส านกอบรมจะจดใหมการทดสอบความรในภาคปฏบตเกยวกบวธปฏบตตาง ๆ ตามกฎหมายในหนาทของทนายความ ทงน ในการฝกอบรมภาคปฏบตจะตองเปนทนายความผทมใบอนญาตจนถงวนเรมฝกภาคปฏบต มาแลวไมนอยกวาเจดปขนไป 14 3. การสอบปากเปลา ผทเขารบการอบรมผานการสอบภาคทฤษฎและภาคปฏบตจะตองเขาสอบปากเปลา ตามหลกเกณฑทส านกฝกอบรมวชาวาความก าหนด

13 ขอบงคบสภาทนายความวาดวยการฝกอบรมวชาวาความ พ.ศ.2529 ขอ 5. และขอบงคบสภาทนายความวาดวยการฝกหดในส านกงานทนายความ 2535 ขอ 13. 14 ประกาศส านกฝกอบรมวชาวาความ แหงสภาทนายความ ฉบบท 22/2553 เรองระเบยบวาดวยการฝกอบรมวชาวาความ รนท 36

48

4. การอบรมจรยธรรมมรรยาททนายความผท เขารบการอบรมผานการสอบภาคทฤษฎและภาคปฏบตและการสอบปากเปลาแลว จะตองเขาอบรมภาคบงคบในเรองจรยธรรมของผประกอบวชาชพทนายความ เปนเวลา 3 ชวโมง สวนตามขอบงคบสภาทนายความวาดวย การฝกหดในส านกงานทนายความ พ.ศ. 2535 และขอบงคบสภาทนายความวาดวยการฝกหดในส านกงานทนายความ (ฉบบท 2 ) พ.ศ. 2550 โดยขอบงคบดงกลาวก าหนดคณสมบตผทจะเขาฝกหดงาน ดงน 1. ผเขารบการฝกหดตองเปนผไดเขารบการฝกหดหลงจากส าเรจการศกษาระดบปรญญาตรหรอนปรญญาทางนตศาสตร หรอประกาศนยบตรในวชานตศาสตร ซงเทยบไดไมต ากวาปรญญาตร หรออนปรญญาจากสถาบนการศกษาซงสภาทนายความเหนวาสถาบนนนมมาตรฐานการศกษาทผไดรบปรญญาตรหรออนปรญญาหรอประกาศนยบตรควรเปนทนายความได 2. ผเขารบการฝกหดตองฝกหดงานในส านกงานทนายความ ซงผควบคมการฝกหดงานตองมใบอนญาตใหเปนทนายความเปนเวลารวมกนไมนอยกวา 7 ป การด าเนนการตามขอบงคบวาดวยการฝกงานน ผเขารบจะตองแจงชอ ทอย พรอมหลกฐานแสดงคณวฒการศกษาของผเขารบการฝกหด และชอทอยโดยละเอยดของส านกงานทนายความทรบฝกหดงาน พรอมหนงสอรบรองและส าเนาใบอนญาตใหเปนทนายความของผควบคมการฝกหดงานตอสภาทนายความ เมอผเขารบการฝกหดงาน ฝกหดงานมาแลวไมนอยกวา 1 ป ใหน าหนงสอรบรองการเขาฝกหดงานของผควบคมการฝกหดงาน และรายละเอยดการฝกหดงานตลอดระยะเวลา 1 ปมาแสดง ปจจบนส านกฝกอบรมวชาวาความแหงสภาทนายความ ไดก าหนดเกณฑมาตรฐานของการสอบ โดยแบงการสอบเปนการสอบขอเขยน สอบปากเปลา และอบรมภาคบงคบในเรองมารยาทและจรยธรรมของผประกอบวชาชพเปนเวลา 3 ชวโมง15

ระเบยบส านกงานอยการสงสดวาดวยการฝกอบรมและการพฒนาบคลากร พ.ศ. 2547 เดมส านกงานอยการสงสด (เมอครงเปนกรมอยการ) ไดออกระเบยบและพฒนาบคลากรทชอวา “ระเบยบกรมอยการวาดวยการฝกและอบรมขาราชการอยการ พ.ศ. 2525” ซงตอมาไดม “ระเบยบกรมอยการวาดวยการฝกอบรมขาราชการอยการ (ฉบบท 2) พ.ศ. 2529” ออกมาแกไขเพมเตมระเบยบฉบบแรก ตอมาป พ.ศ. 2547 ระเบยบทง 2 ฉบบ ถกยกเลกใหใชระเบยบฉบบใหมแทน

15 “ส านกฝกอบรมวชาวาความแหงสภาทนายความ,” การประชมผบรหารสภาทนายความเพอการด าเนนงานชวยเหลอทางกฎหมายและพฒนาองคกร โรงแรม ท เค พาเลช ถนนแจงวฒนะ. นนทบร, 25-26 กนยายน 2553.

49

ในปจจบนส านกงานอยการสงสดยงคงยดถอและบงคบใชตามระเบยบฉบบทออกบงคบใชเมอป พ.ศ. 2547 คอ “ระเบยบส านกงานอยการสงสดวาดวยการฝกอบรมและการพฒนาบคลากร พ.ศ. 2547” การฝกอบรมอยการผชวยนนตามขอ 9.ของระเบยบส านกงานอยการสงสดวาดวยการฝกอบรมและการพฒนาบคลากร แบงออกเปน 3 ภาค คอ 1. ภาคปฐมนเทศ จรยธรรมและความรพนฐานในการปฏบตราชการ 2. ภาควชาการ 3. ภาคปฏบต ในสวนของภาคปฏบตนน ไดมก าหนดระยะเวลาในการฝกอบรม 1 ป โดยมอยการพเศษฝายหรอขาราชการผไดรบมอบหมายเปนผใหการฝกอบรมในภาคปฏบต ในสวนภมภาคใหอยการจงหวดเปนผใหการฝกอบรม การฝกอบรมกจะเปนการปฏบตหนาทเกยวกบการด าเนนคดในฐานะทนายแผนดน โดยท าการฝกจรงทงในและนอกศาล ขอ12. (การฝกอบรมภาคปฏบต) ใหส านกงาน ก.อ. ด าเนนการออกค าสงใหอยการผชวยเขาปฏบตงานในส านกงานคดอาญาทงคดทวไปและคดเฉพาะประเภทคดอก 1 หรอ 2 ส านกงานจนครบก าหนดการฝกอบรม 1 ป ในการฝกอบรมใหค านงถงการฝกฝนใหอยการร สามารถชวยในการปฏบตหนาท เกยวกบการด าเนนคดในฐานะทนายแผนดน โดยท าการฝกจากการปฏบตงานจรงทงในศาลและนอกศาล ขอ13. (ผรบผดชอบการฝกอบรมภาคปฏบต) ในสวนกลางใหอยการพเศษฝายหรอขาราชการอยการผไดรบมอบหมายเปนผใหการฝกอบรมภาคปฏบต ในสวนภมภาคใหอยการจงหวดเปนผใหการฝกอบรมภาคปฏบต16 ระเบยบคณะกรรมการบรหารศาลยตธรรมวาดวยการศกษาอบรมผชวย ผพพากษา พ.ศ. 2544 เมอบคคลใดแมจะสอบวดความรเพอสอบเขาบรรจในต าแหนงผชวยผพพากษาไดแลว ยงไมอาจปฏบตงานในต าแหนงดงกลาวไดทนท ตองมการฝกและ อบรมเสยกอน ซงคณะกรรมการบรหารศาลยตธรรมไดวางระเบยบเกยวกบการฝกอบรมไวในระเบยบคณะกรรมการบรหารศาลยตธรรมวาดวยการศกษาอบรมผชวยผพพากษา 2544 โดยมการแบงการฝกอบรมเปน 3 ประเภท คอ

16 “ส านกฝกอบรมวชาวาความแหงสภาทนายความ,” การประชมผบรหารสภาทนายความเพอการด าเนนงาน

ชวยเหลอทางกฎหมายและพฒนาองคกร โรงแรม ท เค พาเลช ถนนแจงวฒนะ. นนทบร, 25-26 กนยายน 2553.

50

1. การศกษาอบรมปฐมนเทศ 2. การศกษาอบรมการพจารณาพพากษาคด 3. การศกษาอบรมภาควทยาการ ในสวนของการศกษาอบรมการพจารณาพพากษาคด มการก าหนดใหการนงพจารณาคดของผชวยพพากษา “ในการฝกอบรมการพจารณาพพากษาคดผชวย ผพพากษา ยอมนงพจารณาคดรวมกบผพพากษาผใหการศกษาอบรม แตจะลงชอในค าพพากษาหรอค าสงไมได และในการเผชญสบผชวยผพพากษายอมไปกบผใหการศกษาอบรมได” นอกจากนตามขอ 15.ยงมการก าหนดใหผใหการศกษาอบรมบนทกรายละเอยดเกยวกบความรความสามารถ อปนสย จรรยามารยาท และบคลกลกษณะของผชวยผพพากษาเปนรายบคคล โดยใหผใหการศกษาจดสงรางค าพพากษาทใหผชวยผพพากษาเขยนโดยเจาของส านวนกบองคคณะลงนามแลใหคณะกรรมการอ านวยการศกษาอบรมพจารณาตามเงอนไขการศกษาอบรมทายระเบยบนดวย17 ดงนน เมอพจารณาถง การฝกอบรมอยการผชวยและผชวยผพพากษาเหนไดวา แมวาบคคลกอนทจะเปนอยการผชวยหรอผชวยผพพากษาแลว ตองประกอบดวยบคคลทมคณสมบตท างานในดานกฎหมายไมนอยกวา 2 ป และเมอสอบไดแลวตองมการฝกอบรมจากผใหการฝกอบรมหรอผใหการศกษาแลวแตกรณ จะตองมบคคลดงกลาวคอยใหค าปรกษาในขณะวาความหรอการพจารณาคด จนครบก าหนดระยะเวลาทก าหนดไวและตองมการประเมนประสทธภาพการด าเนนงานซงแตกตางจากทนายความเปนอยางมากซงแตเดมการจดล าดบชนทนายความของประเทศไทยเพอเปนการก าหนดคณสมบตและประสบการณของทนายความทวาความทวประเทศไดตองเปนผมความรในชนเนตบณฑตหรอผทผานการเปนทนายความแลวเปนระยะเวลานาน ทงน เพอใหเกดความเทาเทยมกนในคณสมบตของผอยภายในระบบยตธรรมเดยวกนไมใหมความไดเปรยบเสยเปรยบกน แตในปจจบนตามพระราชบญญตสภาทนายความไดก าหนดใหทนายความมเพยงชนเดยวเพอลดความเลอมล าของทนายความซงบคคลทจะเปนทนายความนน แตกลบสงผลตอคณสมบตความเทากนส าหรบความรชนเนตบญฑตไทย อนเปนความรพนฐานในการใชกฎหมายแหงราชอาณาจกรไทย ในชนวธพจารณาคดความในทางศาล ส าหรบประเทศไทย เมอจบชนปรญญาตรและสอบการฝกอบรมวชาวาความกสามารถทจะวาความไดทนท ซงทนายความบางคนไมเคยไดรบการฝกจรง ตอมากมาลงชอเปนทนายขอแรงในคดอาญา ท าใหไมมประสบการณในการวาความสงผลใหทนายความขอแรง ซงเปนสวนส าคญในกระบวนการยตธรรมทจะพสจนความบรสทธของจ าเลย ไมมประสทธภาพและท าใหทนายความซงหนวยงานหนงอยในระบบยตธรรมดจะไรประสทธภาพมากทสดในระบบยตธรรมเดยวกน ยงไปกวานน เมอเปรยบเทยบกบกฎหมายทเกยวกบทนายความในตางประเทศ ไมวาจะเปน

17 ระเบยบคณะกรรมการบรหารศาลยตธรรมวาดวยการศกษาอบรมผชวย ผพพากษา พ.ศ. 2544.

51

ระบบ Common Laws หรอ Civil Laws กตาม ปรากฏการก าหนดคณสมบตของบคคลทเกยวของกบวธพจารณาความในทางศาลไวเหมอนกน ไมวาจะท าหนาทเปนทนายความ อยการ หรอตลาการกตาม กลวนแตตองสอบไลไดความรชนเนตบญฑตของประเทศนนๆ เหมอนกน ทงนอาจเปนเพราะการใหส าคญตอระบบความเทากนในทางกฎหมาย ตามหลกการ “ Equality under the law ” นน ไดถกน ามาใชใหเปนรปธรรมมากทสด (Concrete Picture) ไมเชนนนความในเทากนในทางกฎหมาย คงเปนเหมอนนามธรรมทางกฎหมาย (Abstract picture) ทไมปรากฏวามอยจรงในสงคม การจดหาทนายความขอแรงในคดอาญาโดยรฐของตางประเทศ การจดหาทนายความขอแรงในคดอาญาโดยรฐขององกฤษ ประธานศาลฎกาขององกฤษก าหนดวตถประสงคของการใหความชวยเหลอประชาชนทางกฎหมาย มหลก 3 ประการ 1. ประชาชนไดรบการชวยเหลอดานทนายความตงแตชนจบกมจนคดถงทสด 2. ประชาชนตองไดรบทนายความทมคณภาพ และตองมการพฒนาคณภาพอยางตอเนอง 3. ตองมกระบวนการตรวจสอบผลการด าเนนการของคณะกรรมการชวยเหลอ ประชาชนทางกฎหมายในการใชงบประมาณทมคณภาพและคมคา วตถประสงคอนทนอกเหนอจากการใหหลกประกนสทธแกผตองหาหรอจ าเลยทจะมทนายความชวยเหลอ 1. เพอชวยใหผตองหาหรอจ าเลยไดรบการพจารณาทเปนธรรมในทกขนตอนของ กระบวนการพจารณาในคดอาญา เปนการสรางความเสมอภาคในการอ านวยความยตธรรมใหเทาเทยมโจทก 2. เพอคมครองประโยชนของผตองหาหรอจ าเลยในการด าเนนคด 3. เพอใหเกดความเชอมนแกผตองหาหรอจ าเลยวาจะไดรบความเปนธรรมในการ พจารณาและเปดโอกาสใหผตองหาหรอจ าเลยมสวนรวมในการพสจนความจรง รปแบบของทนายความ 1. ทนายความสญญาจาง Contracting จายคาตอบแทนแกทนายความ โดยจายเปนคาจางรายคดในรปของสญญาจางกบส านกงานทนายความเอกชนทมคณภาพกบ คณะกรรมการชวยเหลอประชาชนทางกฎหมาย สามารถควบคมคณภาพของทนายความได ภายใตขอก าหนดของสญญา ซงเปนสญญามาตรฐานในการใหความชวยเหลอ ซงส านกงานทนายความเอกชนจะเปนผตรวจสอบการด าเนนการของทนายความวาไดมาตรฐานตามขอก าหนดหรอไม

52

2. ทนายความทมาจาก Public Defender เปนทนายความทรฐจายคาตอบแทนในการด าเนนงานใหเปนเงนเดอน โดยคณะกรรมการบรหารของส านกงานเปนผก าหนดอตราเงนเดอน 3. ทนายความเอกชน อาจไดรบการตดตอจากต ารวจหรอศาลใหมาชวยเหลอ ผถกจบหรอผตองหาหรอจ าเลยทตองการทนายความ ทนายความไดรบคาตอบแทนตามทกฎหมายก าหนดจากกองทนชวยเหลอประชาชนทางกฎหมาย รปแบบของการใหความชวยเหลอดานทนายความของประเทศองกฤษม 4 รปแบบดงน 1. ทนายความทรบคาทนายความจากกองทน การขอทนายความเอกชนใหมา ชวยเหลอและรฐเปนผจายคาทนายความใหตามหลกเกณฑ โดยเมอจ าเลยตองการทนายความจะนดทนายความมาพบทนายความจะเปนผตรวจสอบฐานะทางเศรษฐกจ หากมรายไดไมเพยงพอจะไดรบการชวยเหลอโดยไมเสยคาทนายความ แตขอคาทนายความจากรฐ แตหากเกนกวาเกณฑทก าหนดตองจายคาทนายความเอง 2. ทนายความประจ าศาล เดมเปนทนายความทอาสาเขามาท างานไมไดรบคาตอบแทน ตอมารฐจดใหมทนายความประจ าศาลหรอสถานต ารวจ มเวรประจ าในทกพนท เพอใหบรการด าเนนการใหค าปรกษา และการยนค ารองในชนสอบสวนและไตสวนมลฟอง 3. ทนายความในศาลทพจารณาคดอาญา เดมแตงตงจากทนายความเอกชน โดยพจารณาเงอนไขของรายไดประโยชนแหงความยตธรรม ตอมาปรบปรงจดหาทนายความทท าสญญารบวาความใหแกจ าเลยทศาลใหไดรบการชวยเหลอ สวนคาทนายความและคาใชจายอน จะจายจากกองทนชวยเหลอประชาชนทางกฎหมาย 4. ทนายความจากส านกงาน Public Defender เปนทนายความจากส านกงานเขา ไปชวยเหลอผตองหาหรอจ าเลยจนจบกระบวนการ หลกเกณฑการใหความชวยเหลอเปนไปตามทประธานศาลฎกา และคณะกรรมการชวยเหลอประชาชนทางกฎหมายก าหนด สวนใหญทนายความทอยในส านกงานนจะเปนทนายความประจ ามาจากผมประสบการณในการวาความมาแลว และไดรบงบประมาณในการด าเนนการในแตละปจากรฐ18 การจดหาทนายขอแรงในคดอาญาโดยรฐของสหรฐอเมรกา การใหหลกประกนสทธการมทนายของผตองหาหรอจ าเลยในการด าเนนคดอาญาในชวงแรกอยในความหมายของการจดการหาทนายดวยตนเอง และผตองหาหรอจ าเลยในคดอาญาจะไดรบความคมครองสทธการมทนายเฉพาะขนตอนการพจารณาคดเทานน จากการววฒนาการของค าพพากษาศาลสงสหรฐอเมรกามผลเปนการขยายหลกประกนสทธการมทนายออกไป 2 ทางดวยกน คอ

18 ณรงค ใจหาญ และคณะ, เรองเดม, หนา 93.

53

ขยายสทธการมทนายไปยงจ าเลยทยากจนและขยายสทธการมทนายไปยงขนตอนของการสอบสวนคดอาญา 1. การขยายสทธการมทนายไปยงจ าเลยทยากจน จนไมสามารถจดหาทนายส าหรบตนเองได ใหสามารถมทนายชวยในการด าเนนคดอาญาไดโดยถอเปนหนาทของรฐในการจดหาทนายให โดยศาลเหนวาสทธการมทนายเปนสทธการมทนายเปนสทธข นมลฐานของการพจารณาคดอยางยตธรรม เนองจากการด าเนนคดอาญาในสหรฐอเมรกาเปนระบบกลาวหาตามหลกการคนหาความจรงโดยการตอสคดระหวางคความตามหลกประกนสทธการตอสคดโดยมทนายชวยเหลอในการด าเนนคดตามกระบวนการยตธรรม ผตองหาหรอจ าเลยทยากจนเกนทจะจดหาทนายไดจะไมสามารถแนใจไดเลยวาไดรบการพจารณาคดอยางยตธรรมตามกระบวนการของกฎหมาย นอกจากจะมทนายชวยในการด าเนนคด ศาลสงจงไดขยายสทธการมทนายไปยงผตองหาหรอจ าเลยทยากจนเพอใหทกคนมสทธในการปองกนตวโดยเสมอภาคตามกระบวนการยตธรรม 19 ตอมาในป 1963 คด Gideon ศาลสงมค าพพากษาใหตงทนายแกจ าเลยทยากจนในคดอกฉกรรจ โดยใหเหตผลของการตงทนายแกจ าเลยทยากจนวา ก. การพจารณาคดในศาล จ าเลยทยากจนตองเสยงกบการถกลงโทษจะไมสามารถแนใจไดเลยวาจะไดรบการพจารณาคดอาญาอยางยตธรรม นอกจากจะตงทนายชวยในการด าเนนคด ข. ทนายมความจ าเปนส าหรบการด าเนนคดในชนศาล ค. การตงทนายใหในการพจารณาคดอาญากเพอใหแนใจวาจ าเลยสามารถตอสคดไดตามกระบวนการยตธรรม 2. การขยายสทธการมทนายออกไปในทกขนตอนของการด าเนนคดอาญาทมผลกระทบกระเทอนตอสทธของผตองหาหรอจ าเลยในการตอสคด อนถอเปนขนตอนทผตองหาหรอจ าเลยอยในฐานะทอนตราย (Critical Stage) ซงเรมขนตงแตขนตอนแรกของการด าเนนคดอาญาจากการชตวผตองหา การสอบปากค าผตองหา การไตสวนมลฟองเบองตนจนถงการพพากษาลงโทษจ าเลย รวมถงชนอทธรณค าพพากษาซงแตละขนตอนมผลกระทบกระเทอนตอสทธเสรภาพของผตองหาหรอจ าเลย อนควรไดรบการชวยเหลอจากทนายเพอความเปนธรรมในการด าเนนคดอาญาตามหลกการตอสคดโดยคความตามกระบวนการยตธรรม

19 ประสทธ ลมประเสรฐ, “บทบาทของทนายความในการพทกษสทธและเสรภาพของประชาชน ภายใตรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พ.ศ. 2540 ศกษาเฉพาะกรณทนายความเขารวมฟงการสอบสวน,” (วทยานพนธมหาบณฑตคณะสงคมสงเคราะหศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร, 2543) หนา 35 – 36.

54

นอกจากศาลจะไดขยายสทธในการมทนายออกไปในสองลกษณะดงกลาวแลว ยงมการขยายสทธในการมทนายของจ าเลยทยากจนตามลกษณะของคด คอ ในป ค.ศ. 1932 ศาลตงทนายใหจ าเลยเฉพาะคดทมโทษประหาร ตอมาในป ค.ศ. 1963 ไดขยายสทธออกไปยงคดทเปนความผดอกฉกรรจ ในป ค.ศ. 1970 ไดขยายสทธในการมทนายออกไปยงคดทมอตราโทษจ าคก 6 เดอนได จนกระทงในป ค.ศ. 1972 ไดขยายสทธในการมทนายไปยงคดอาญาทสามารถลงโทษจ าคกได ปจจบนสทธการมทนายของผตองหาหรอจ าเลยในคดอาญาไดรบการใหความคมครองในทกคดทสามารถลงโทษจ าคกจ าเลยได 20 การใหหลกประกนตามหลกกฎหมายวธพจารณาความอาญาสหรฐอเมรกา สหรฐอเมรกานอกจากจะถอวารฐธรรมนญเปนแมบทในการด าเนนคดอาญาแลว ยงไดมการวางหลกกฎหมายเกยวกบวธการด าเนนคดอาญา โดยการใหหลกประกนสทธการมทนายของผตองหาหรอจ าเลยในคดอาญาตามหลกกฎหมายอนอก เชน การใหหลกประกนตาม Federal Rule of Criminal Procedure, Rule 44 ซงไดก าหนดใหหลกประกนวา ในกรณทจ าเลยปรากฏตวในศาลโดยปราศจากทนาย ศาลจะตองเปนผแนะน าจ าเลยใหทราบถงสทธการมทนายและสทธการตงทนายเปนตวแทนในการด าเนนคดอาญาในทกขนตอน นอกจากจ าเลยจะตดสนใจด าเนนคดโดยตนเองหรอจ าเลยสามารถจดหาทนายเองได อนถอเปนหนาทส าคญของศาลในการควบคมใหการด าเนนคดอาญาเปนไปตามหลกเกณฑของกระบวนการยตธรรมในระบบกลาวหา ซงศาลจ าตองเปนผแนะน าเรองสทธการมทนายแกผตองหาหรอจ าเลยทราบ และมหนาทตงทนายใหแกผตองหาหรอจ าเลย เวนแตเขาตองการด าเนนคดโดยตนเอง และตาม Federal Rule of Criminal Procedure, Rule 44 (a) กไดวางหลกประกนสทธการตงทนายส าหรบจ าเลยทยากจนไวตามหลกเกณฑทวา จ าเลยทกคนทไมสามารถจดหาทนายไดจะไดรบการตงทนายชวยด าเนนคดอาญาในทกขนตอน นบตงแตการปรากฏตวในศาลครงแรก ตลอดจนการอทธรณค าพพากษา นอกจากจ าเลยจะสละสทธดงกลาว ทงนเพอเปนหลกประกนวาจ าเลยสามารถมทนายชวยในการตอสคดอาญาทงปวงตามกระบวนการยตธรรม 21 นอกจากหลกกฎหมายวธพจารณาความอาญาของสหรฐอเมรกา จะใหหลกประกนเกยวกบสทธการมทนายชวยตอสคดอาญาดงกลาวแลวกตาม กฎหมายเกยวกบวธพจารณาความอาญาของรฐตางๆ กยงไดก าหนดวธการปฏบตไวอยางชดเจนวา เมอผตองหาถกจบและถกน าตวไปควบคมไวทสถานต ารวจ ผตองหามสทธทจะตดตอกบทนายความของตนเองได โดยการบญญตวธการ

20 ณรงค ใจหาญ, “ โครงการศกษาและพฒนาระบบทนายความสาธารณะ (Public Defender) ,” เรองเดม, หนา 53 – 54. 21 ค าผาง วงศพระจนทร, “การมทนายความของผตอหาในชนสอบสวนในคดอาญา : ศกษาเปรยบเทยบตามกฎหมายไทย – ลาว,” (วทยานพนธนตศาสตรมหาบณฑต มหาวทยาลยธรรมศาสตร, 2549) หนา 18 -19.

55

พบหรอปรกษาทนายไวในลกษณะตางๆ เชน แมสซาซเซต ถอเปนหนาทของเจาพนกงานทจะตองแจงใหผตองหาทราบถงสทธการมทนายโดยทนททมาถงสถานต ารวจ นวแฮมเชยร ถอวาเปนหนาทของเจาพนกงานทจะถามเรองทนายและมหนาทแจงใหทนายของผตองหาทราบ โคโลราโด อนญาตใหผตองหามสทธพบและปรกษาทนายไดเปนการเฉพาะตว ทงองกฤษและสหรฐอเมรกา เปนการด าเนนกระบวนพจารณาของศาลเปนระบบกลาวหา สทธการมทนายตองขยายไปอยทกขนตอนของการด าเนนคดอาญาโดยทงประเทศองกฤษและสหรฐอเมรกานน บคคลทจะเปนทนายความไดนน ตองเปนผทมความรวชากฎหมายแลว ยงตองสอบเพอเปนเนตบณฑตจงจะมสทธเปนทนายความสามารถวาความได เพอเปนการก าหนดคณสมบตเพอใหทนายความเปนผมความร ความช านาญและประสบการณในการประกอบวชาชพทนายความแลวในสวนของการใหความชวยเหลอประชาชนทางกฎหมาย ในประเทศสหรฐอเมรกา ไดบญญตถงวธการพบหรอปรกษาทนายความไวในลกษณะและวธการตาง ๆ เพอเปนหลกประกนวาจ าเลยสามารถมทนายความชวยเหลอในทกขนตอนของการด าเนนคดอาญา องกฤษเองการใหความชวยเหลอประชาชนทางกฎหมาย ทนายความตองมคณภาพและตองมการพฒนาอยางตอเนองและในการคดสรรทนายความขอแรงในคดอาญานนตองคดสรรมาจากหนวยงานทมหนาทในการควบคมทนายความเพอใหมการคดเลอกทนายความทมความสามารถและประสบการณมาท าหนาทชวยเหลอประชาชน การจดหาทนายความขอแรงในคดอาญาโดยรฐของฝรงเศส การด าเนนคดอาญาในฝรงเศส ผตองหาหรอจ าเลยทถกด าเนนคดในศาลมสทธตงทนายชวยในการตอสคดได ตามกฎหมายวธพจารณาความอาญา โดยศาลเปนผมหนาทตองแจงใหผตองหาหรอจ าเลยทราบถงสทธการมทนายชวยในการด าเนนคดอาญาเพอปองกนสทธของตนเอง ซงอาจจดหาทนายเองหรอศาลตงทนายใหโดยประธานสมาคมทนายความตงแตชนสอบสวนถงชนพจารณาคด เพอเปนหลกประกนสทธในการตอสคดซงการตงทนายอาจตงโดยผตองหาหรอจ าเลยเอง หรออาจเปนญาตตงให หรอศาลตงทนายให เมอเหนวาผตองหาหรอจ าเลยเปนผทไมมความสามารถตอสคดไดดวยตนเอง 22 การใหหลกประกนเกยวกบสทธการมทนายกเพอใหแนใจไดวาผตองหาหรอจ าเลยในคดอาญาจะไดรบการพจารณาคดอยางยตธรรม ตามกฎหมายวธพจารณาความอาญาฝรงเศสไดใหหลกประกนแกผตองหาหรอจ าเลยในหลายลกษณะดวยกน ตงแตการสอบสวนคดอาญา เจาหนาทพนกงานสอบสวนตองแจงใหผตองหาทราบถงสทธการตงทนายในการสอบสวน หากไมสามารถหาทนายไดกจะไดรบการจดหาทนายใหโดยประธานสมาคมทนายความทองถนหรอหวหนาศาลตาม

22 ชรพนธ รศมทต, กฎหมายวธพจารณาความอาญาฝรงเศส, (พระนคร: บ ารงนกลกจ, 2505), หนา 22.

56

มาตรา 114 ซงถอวาเปนหนาทของพนกงานสอบสวนจะตองสอบถามเพอใหแนใจวาเปนผตองหาและตองแจงใหผตองหาทราบถงขอหาและสทธทจะไมใหการ และเจาพนกงานจะตองแจงใหผตองหาทราบถงสทธการมทนายชวยด าเนนคดดวยการจดหาทนายส าหรบตนเองหรอใหศาลจดทนายใหโดยนายกสมาคมทนายความทองถนซงคความทางแพงกมสทธมทนายในครงแรกเชนกน การปฏบตการตองจดไวในบนทกรายงานของพนกงานดวย 23 สทธการมทนายในการควบคมตวระหวางการสอบสวน ตามมาตรา 116 ผตองหาหรอจ าเลยทถกควบคมตวหลงจากการปรากฏตวครงแรกมสทธตดตอกบทนายไดอยางอสระ หลงปรากฏตวครงแรกตอเจาพนกงาน เจาพนกงานอาจหามการตดตอกบบคคลภายนอกได 10 วน แตขอหามดงกลาวไมสามารถหามทนายทจะตดตอกบผตองหาได และตามมาตรา 118 เวนแตผตองหาจะสละสทธการมทนายโดยชดแจง จ าเลยมสทธทจะมทนายอยระหวางการสอบสวนเกยวกบพยาน ซงทนายตองเขามาตงแตชนสอบสวนและตองเขามาในการด าเนนการสอบสวนคดอยางนอยภายใน 24 ชวโมง กอนเรมการสอบสวนคดหรอไดแจงใหทนายทราบโดยถกตองแลว และในการพจารณาคดจ าเลยมสทธการมทนายไดตามมาตรา 274 ในคดอกฉกรรจ จ าเลยมสทธเลอกทนายชวยด าเนนคดได ถาไมเลอกศาลจะตงให และการตงทนายจะสนผลเมอจ าเลยเลอกทนายเอง และมาตรา 417 ถอวาจ าเลยมสทธไดรบการชวยเหลอจากทนายในคดปานกลาง หากจ าเลยไมเลอกทนายกอนการพจารณาและไมไดรองขอใหใครชวยเหลอ ศาลจะเปนผตงทนายให โดยศาลจะเปนผจดหาทนายใหในกรณทจ าเลยเปน ผทพพลภาพหรออาจตองโทษจ าคกในดนแดนอาณาเขต 24 การด าเนนคดอาญาของฝรงเศสมหลกการคนหาความจรงคลายกบเยอรมนกลาวคอ เนนศาลมบทบาทในการด าเนนกระบวนพจารณาดวยการสบพยานของทง 2 ฝาย ไมมการซกคานพยานอยางระบบคอมมอนลอว ทนายจงไมมบทบาทในการตอสคด แตทนายอยในฐานะเปนผรวมการพจารณาสามารถตรวจสอบพยานหลกฐานจากการพจารณาเพอกลนกรองความถกตองและคมครองสทธของจ าเลยระหวางการพจารณา ท าใหทนายมบทบาทเสมอนผควบคมการด าเนนคดตามขนตอนของกฎหมายอกขนหนง การจดหาทนายความขอแรงในคดอาญาโดยรฐของญปน ประเทศญปนเปนอกประเทศหนงทใหความคมครองสทธผตองหาหรอจ าเลยในการด าเนนคดไวในรฐธรรมนญ โดยถอเปนสทธขนมลฐานของประชาชน สทธการมทนายของผตองหาหรอจ าเลยในการด าเนนคดอาญากไดรบการคมครองในขนตอนแรกของการจบกม ตามความในมาตรา 34

23 โกเมน ภทรภรมย, “การสอบสวนคดอาญาในฝรงเศส,” อยการนเทศ, เลม 31 ฉบบ 3 (2521), หนา 338 – 339. 24 ค าผาง วงศพระจนทร, เรองเดม, หนา 33.

57

ในหลกการทวา ผถกจบหรอควบคมยอมมสทธไดรบการแจงขอหาและมสทธตดตอกบทนายได การควบคมตวจะท าไดเฉพาะกรณมเหตอนสมควรและจะตองน าตวไปยงศาลโดยเรวพรอมกบทนาย นอกจากการใหหลกประกนในชนเปนผตองหาแลว ยงใหความคมครองสทธการมทนายในชนพจารณาคดตามมาตรา 37 ซงใหหลกประกนไววา ในการด าเนนคดอาญา จ าเลยมสทธไดรบการพจารณาคดอยางรวดเรวและเปดเผยโดยศาลยตธรรม ซงจ าเลยยอมมสทธไดรบอนญาตใหถามพยานไดตามสมควรและมสทธเรยกพยานมาใหการเพอเปนประโยชนกบฝายตนและจ าเลยจะไดรบความชวยเหลอจากทนายตลอดการพจารณา หากไมสามารถจดหาทนายไดรฐจะเปนผตงทนายให การใหหลกประกนตามกฎหมายวธพจารณาความอาญาญปน ญปนเปนประเทศทใชระบบซวลลอวทมวธพจารณาความอาญาตามแบบของฝรงเศสและเยอรมน การพจารณาคดอาญาของญปนเรมโดยการด าเนนคดของเจาพนกงานอยการซงเปนผทมอ านาจในการฟองรองคดแตไมมบทบาทด าเนนการพจารณา เพราะผพพากษาเปนผมหนาทรบผดชอบในการด าเนนกระบวนพจารณาคด อยการและทนายความเปนเพยงผเขารวมการพจารณาคด การด าเนนคดอาญาเรมตนโดยการกลาวหาตามค าฟองของอยการและพจารณาคนหาความจรงในคด โดยการไตสวนของศาล ในการด าเนนคดอาญาของญปนถอวาผตองหาหรอจ าเลยเปนผบรสทธ หากปรากฏวาเปนผกระท าความผดกไมควรไดรบโทษเกนสมควรและการทจะลงโทษผกระท าความผดกควรจะมการด าเนนคดอาญาอยางถกตองตามกระบวนการยตธรรม ฉะนนผตองหาหรอจ าเลยในคดอาญาจงตองมสทธในการปองกนตวตามสมควร การทใหผตองหาหรอจ าเลยซงไมมความรดานกฎหมายตอสคดโดยตนเอง ยอมเปนการปองกนตวทไมเพยงพอ จงตองมทนายเปนผแทนในการด าเนนคดอาญาเพอคอยควบคมการด าเนนคดตามขนตอนของกฎหมาย กอนสมย Meiji ยงไมมการรบรองสทธการมทนาย ตอมาในป 1947 ไดใหการรบรองสทธการมทนายระหวางการพจารณาโดยเปดเผยหลงการไตสวนมลฟอง แตในปจจบนสทธการมทนายไดมการรบรองทงกอนและหลงการด าเนนคดอาญา ตามกฎหมายวธพจารณาความอาญา ผตองหาหรอจ าเลยในคดอาญามสทธทจะเลอกทนายในการตอสคดไดตามมาตรา 30 โดยถอวาผตองหาหรอจ าเลยสามารถจะจดหาทนายในเวลาใดกได หรอผแทนตามกฎหมาย ผปกครองผเยาว คสมรส ญาตพนองของผตองหาหรอจ าเลยสามารถจดหาทนายส าหรบผตองหาหรอจ าเลยไดอยางอสระ และมการก าหนดใหจดหาทนายความกอนการพจารณาคดตามมาตรา 32 ก าหนดใหมการจดหาทนายกอนทจะเรมด าเนนคด ซงจะตองมทนายตงแตการพจารณาคดในคราวแรก และการพจารณาคดจะมผลเฉพาะการพจารณาทมทนายอยดวย

58

ส าหรบจ าเลยทไมสามารถจดหาทนายได มบญญตไวในมาตรา 36 ในกรณทจ าเลยไมสามารถจดหาทนายได เนองจากความยากจน หรอสาเหตอน ศาลกจะตงทนายใหกบจ าเลยตามทรองขอ ซงศาลจะตงทนายใหกบจ าเลยกเฉพาะกรณทไมม ผจดหาทนายใหกบจ าเลยหรอจ าเลยไมสามารถจดหาทนายไดเองเทานน นอกจากการตงทนายใหโดยศาลในลกษณะดงกลาวแลว กฎหมายวธพจารณาคดอาญาของญปนยงใหหลกประกนแกผมความบกพรองทางรางกายในการด าเนนคดอกลกษณะหนง ตามมาตรา 37 อนเปนการใหหลกประกนสทธการมทนาย โดยศาลจะตงทนายใหกบจ าเลยในกรณดงตอไปนคอ 1. จ าเลยเปนผเยาว 2. จ าเลยเปนผมอายเกนกวา 70 ป 3. จ าเลยเปนคนหหนวกหรอเปนใบ 4. จ าเลยมความผดปกตทางดานจตใจ 5. ความจ าเปนในกรณอนทศาลเหนสมควร 25 สทธการมทนายของผตองหาหรอจ าเลยในคดอาญารวมถงสทธในการพบและปรกษาทนาย โดยอยภายใตความควบคมเพอปองกนการหลบหน ตามมาตรา 39 ซงถอวาผตองหาหรอจ าเลยทอยระหวางการควบคมตวมสทธพบและปรกษากบทนายหรอผทจะเปนทนายเปนการเฉพาะตวได และมสทธสงหรอรบจดหมาย เพอประโยชนในการเตรยมคด แตสทธทจะตดตอพดคยกบทนายเปนการเฉพาะตวดงกลาวถกจ ากดอยางมาก โดยอางเหตวาเปนการปองกนไมใหจ าเลยไปยงกบพยานหลกฐานและเพอปองกนการหลบหนท าใหผตองหาหรอจ าเลยไมไดรบประโยชนจากสทธดงกลาวไดอยางเตมท26 เหนไดวาทงฝรงเศสและญปน แมระบบกระบวนการพจารณาจะเปนอยางไตสวนแตการใหความคมครองสทธของผตองหาและจ าเลย กไดรบความคมครองตงแตชนจบกมเชนกน แตแตกตางในกระบวนพจารณาทตางจากสหรฐอเมรกาและองกฤษทในชนพจารณาทนายความมสทธเพยงผเขารวมการพจารณาคด เพราะ ผพพากษาเปนผมหนาทรบผดชอบในการด าเนนกระบวนพจารณาคด การด าเนนคดอาญาเรมตนโดยการกลาวหาตามค าฟองของอยการและพจารณาคนหาความจรงในคด โดยการไตสวนของศาลแตสงทเหมอนกนกคอ ทนายความของทงสองประเทศทมาใหความชวยเหลอประชาชนทางกฎหมายนนตองเปนทนายความทมคณภาพผานการคดสรรจากหนวยงานทม

25 วรศกด ศตสาร, เรองเดม, หนา 25. 26 ทศนย แกวพลา, “สทธการมทนายในคดอาญา,” (วทยานพนธนตศาสตรมหาบณฑต, คณะนตศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร, 2528), หนา 46-60.

59

หนาทในการควบคมคณภาพทนายความของประเทศนน ๆ เพอใหประชาชนไดรบความชวยเหลอทางกฎหมายจากรฐอยางเตมท ประเทศฝรงเศส แมวาบคคลทเปนทนายความสามารถจบชนปรญญาตรกสามารถเปนทนายความได แตทนายความทมสทธวาความในคดทงแพงและอาญาไดนน ตองเปนผมประสบการณในการวาความมากอน สวนประเทศญปน บคคลทจะประกอบวชาชพทนายความตองเปนผมคณสมบตเชนเดยวกนกบผประกอบวชาชพในกระบวนการยตธรรมอน ๆ คอผพพากษาและพนกงานอยการ เพอใหเกดเทาเทยมกนในกระบวนการยตธรรมและในการคดสรรทนายความผใหความชวยเหลอประชาชนทางกฎหมายยงคดสรรจากหนวยงานทควบคมคณภาพทนายความโดยตรงท าใหเปนสงทการนตไดวาตองไดทนายความทมประสทธภาพในการชวยเหลอประชาชน กฎหมายระหวางประเทศทเกยวของ ขอมตทประชมสมชชาใหญสหประชาชาตท 217 A (III) ปฏญญาสากลวาดวยสทธมนษยชน การคมครองสทธมนษยชนไดมมาชานานแลว บรรดานกปราชญแตครงโบราณ เชน สมยกรซหรอสมยโรมน ไดแสดงความคดเหนเกยวกบสทธของบคลเกยวเนองกนเรอยมา แตเดมความคดดงกลาวนไดโนมเอยงไปในทางจ ากดอ านาจของกษตรยหรอผมอ านาจปกครอง ซงเหนกนวามากเกนไป ดงนนค าวา “สทธของบคคล” จงไดเปนค าขวญทใชอางเพอตอสความอยตธรรมจากกษตรยหรอผมอ านาจดงกลาว กระทงท าใหเกดความพยายามทจะก าหนดสทธตาง ๆ ซงบคคลตองการไดรบจากรฐในฐานะทพวกเขาเปนมนษยไวเปนมาตรฐานเดยวกนและเพอจะแสดงถงพนฐานของสทธดงกลาวบรรดานกปราชญจงอางกนเสมอวาสทธเหลานนเปน “สทธธรรมชาต” (Naturl right) ซงสบเนองมาจาก “กฎหมายธรรมชาต” (Naturl law) สวนค าวา “สทธมนษยชน” นนเพงใชเรยกกนเมอศตวรรษท 20 นเอง หลงจากสงครามโลกครงทสองสนสดลง ผน าประเทศตางๆ ไดรวมกนกอตงองคการสหประชาชาตขน โดยมวตถประสงคอนส าคญอยางหนงกคอ การใหความคมครองแกสทธมนษยชน เพอทจะใหมนษยทวโลกด ารงตนเปนมนษยดวยความเสมอภาคโดยเทาเทยมกน จงไดจดท ากฎบตรสหประชาชาตโดยไดระบถงสทธตามธรรมชาตของมนษยและมบทบญญตใหจดท าเอกสารรบรองสทธของบคคลอยางเปนทางการขน โดยคณะกรรมาธการสทธมนษยชน (The United Nations Commission on Human Rights) มมสซสรสเวลท ภรยาอดตประธานาธบดรสเวลทแหงสหรฐอเมรกา เปนประธานจดรางปฏญญาสากลวาดวยสทธมนษยช เพอน าเสนอตอสมชชาสหประชาชาตพจารณารบรอง และทประชมสมชชา สมยท 3 (ค.ศ.1948) ไดรบรองและประกาศปฏญญาสากลวาดวยสทธมนษยชนและทประชมสมชชาใหญแหงสหประชาชาตใหการรบรองดานสทธมนษยชนตามขอมตท

60

217 A(III) เมอ 10 ธนวาคม ค.ศ. 1948 ซงเปนตราสารระหวางประเทศทวางมาตรฐานสากลส าหรบสทธตางๆ ทถอกนวาเปนสทธมนษยชน เนอหาโดยสรปของปรญญาสากลวาดวยสทธมนษยชน ขอ 1-3 เปนเกณฑกลาวถงสทธมนษยชนแหงสหประชาชาต เบองตนทส าคญ 3 ประการคอ สทธในการด ารงชวต (right to life) สทธทจะมเสรภาพ (right to liberty) และสทธทจะมความมนคงแหงตวตน (right to security of person) และเสรภาพขนพนฐานมนษยเมอเกดมาพงไดรบโดยเทาเทยมกนไมมการเลอกปฏบตทางเพศ เชอชาต ภาษา ศาสนา ขอ 4-21 ไดกลาวถงสทธพลเมองและสทธทางการเมอง (civil and political rights) ขอ 22-27 ไดกลาวถงสทธทางเศรษฐกจ สงคมและวฒนธรรม (economic social and cultural rights) ไดพงไดรบการยอมรบ ซงสทธทงสองดานไดมอนสญญาทเกยวของ ก าหนดรายละเอยดและการคมครองไว ขอ 28-30 กลาวถงทกคนมหนาทและความรบผดชอบตอระเบยบสงคมและประชาชนระหวางประเทศทมการรบรองสทธมนษยชนและเสรภาพพนฐาน กลาวคอ อยภายใตกฎหมายทรบรองสทธและเสรภาพพนฐานและไมละเมด สทธและเสรภาพของผอน ซงขอความทง 30 ขอ สามารถแบงการรบรองสทธใน 2 ประเภทใหญๆ ดวยกน คอ 1. การรบรองสทธทางแพงและทางการเมอง( Civil and Political Rights) เปนสทธตามธรรมชาตทไดรบการยอมรบโดยรฐตองใหความเคารพในสทธดงกลาวของบคคล โดยถอเปนสทธในทางลบ คอ จ ากดอ านาจของรฐมใหกระท าการใดๆ แกพลเมองตามอ าเภอใจ เชน สทธในชวตรางกาย สทธในทรพยสน รวมทงสทธของผตองหาและจ าเลยในคดอาญา สทธการมทนายถอเปนสงจ าเปนส าหรบการตอสคดตามขอ 11(1) “ทกคนทถกกลาวหาวากระท าผดทางอาญา จะมสทธทจะไดรบการสนนษฐานไวกอนวาบรสทธจนกวาจะพสจนไดวามผดตามกฎหมายในการพจารณาเปดเผยซงตนไดรบหลกประกนบรรดาทจ าเปนส าหรบการตอสคด” 2. การรบรองสทธทางเศรษฐกจและสงคม (Economic and Social Rights) เปนสทธในทางบวก คอ บญญตขนเพอใหรฐตองจดบรการตางๆ แกพลเมอง เชน สทธในการศกษา สทธจดตงสหพนธกรรมกร อยางไรกตามปฏญญาสากลวาดวยสทธมนษยชนมไดมฐานะเปนกฎหมาย ไมวาจะเปนกฎหมายภายในหรอกฎหมายระหวางประเทศ ทประชมสมชชาแหงสหประชาชาตซงลงมตรบรและรบรองปฏญญานกลงมตไปโดยเขาใจกนวาเอกสารฉบบนมใชสนธสญญาและไมกอใหเกดพนธะทางกฎหมายแตประการใด อยางไรกตามหากรฐใดจะรบรและรบรองสทธมนษยชนขอใดโดยน าไปบญญตไวในรฐธรรมนญหรอกฎหมายลายลกษณอกษรของตน หรอศาลยตธรรมของรฐใด จะตความใหสอดคลองกบปฏญญาหรอนานารฐยอมรบนบถอและปฏบตกนอยางแพรหลาย จนถงกบท าสทธ

61

มนษยชนตามปฏญญานกลายเปนสทธตามธรรมเนยมปฏบ ตระหวางประเทศ (customary international law) กเปนเรองทเกดขนภายหลงและอยนอกเหนอขอบเขตของปฏญญาดงกลาว จากการทปฏญญาสากลวาดวยสทธมนษยชนดงกลาวขางตน ไมกอใหเกดพนธะทางกฎหมายแตประการใดนน ทประชมสมชชาแหงสหประชาชาตใหคณะกรรมาธการสทธมนษยชนยกรางกตกาวาดวยสทธมนษยชนและแสวงหามาตรการเพอบงคบการใหเปนไปตามสทธดงกลาว ซงคณะกรรมาธการฯ ไดยกรางกตกาขน 2 ฉบบ คอ 1. ก ต ก า ร ะ ห ว า ง ป ร ะ เ ท ศ ว า ด ว ย ส ท ธ ท า ง แ พ ง แ ล ะ ท า ง ก า ร เ ม อ ง (International Covenant on Civil and Political Rights) 2. กตการะหวางประเทศวาดวยสทธทางเศรษฐกจ , สงคม และวฒนธรรม (International Covenant on Economic, Social and Cultural Rights) อยางไรกตาม กตการะหวางประเทศทง 2 ฉบบดงกลาว กเรมมสภาพบงคบในทางกฎหมายระหวางประเทศและผกพนบรรดาประเทศทไดใหสตยาบน นบแต พ.ศ. 2519 (ค.ศ. 1966) เปนตนมา ฉะนนรฐทใหสตยาบนจงมขอผกพนวาจะตองไปจดท าหรอแกไขกฎหมายภายในของตน ทงรฐธรรมนญและกฎหมายอนเพอใหสอดคลองกบกตกาดงกลาวซงในทางปฏบตรฐทจะใหสตยาบนมกจดท าหรอแกไขกฎหมายภายในของตนกอนอยแลว กตการะหวางประเทศวาดวยสทธพลเมองและสทธทางการเมอง ก ต ก า ร ะ ห ว า ง ป ร ะ เ ท ศ ว า ด ว ย ส ท ธ พ ล เ ม อ ง แ ล ะ ส ท ธ ท า ง ก า ร เ ม อ ง (International Covenant on Civil and Political Rights) หรอ ICCPR เปนสนธสญญาพหภาค ซงสมชชาใหญแหงสหประชาชาตไดใหการรบรองเมอวนท 16 ธนวาคม พ.ศ. 2509 และมผลใชบงคบเมอวนท 23 มนาคม พ.ศ. 2519 สนธสญญานใหค ามนสญญาวาภาคจะเคารพสทธพลเมองและสทธทางการเมองของบคคล ซงรวมถงในชวต เสรภาพในศาสนา เสรภาพในการพด เสรภาพการเมองในการรวมตว สทธเลอกตง และสทธในการไดรบการพจารณาอยางยตธรรม จนถงเดอนตลาคม พ.ศ. 2552 กตการะหวางประเทศนมประเทศลงนาม 72 แหงและภาค 165 แหง ICCPR เปนสวนหนงของ “International Bill of Human Rights” รวมกบปฏญญาสากลวาดวยสทธมนษยชน (Universal Declaration of Human Rights หรอ UDHR) และกตการะหวางประเทศวาดวยสทธทางเศรษฐกจ สงคม และวฒนธรรม (International Covenant on Economic, Social and Cultural Rights หรอ ICESCR) กตการะหวางประเทศวาดวยสทธพลเมองและสทธการเมองนตดตามตรวจสอบโดยคณะกรรมาธการสทธมนษยชน (Human Right Committee) (หนวยงานตางหากจากคณะมนตรความมนคงแหงสหประชาชาต ซงไดแทนทคณะกรรมการสทธมนษยชนแหงชาต (United Nations

62

Commission on Human Rights) ภายใตกฎบตรสหประชาชาตในพ.ศ. 2549 ซงตงขนอยางถาวร เพอพจารณารายงานตามก าหนดเวลาทสงเขามาโดยรฐสมาชกตามขอตกลงในสนธสญญา สมาชกของคณะกรรมการสทธมนษยชนนนจะคดเลอกโดยรฐสมาชกแตไมไดเปนตวแทนของรฐใด ๆ ประเทศไทยเขาเปนภาคสมาชกของสนธสญญานโดยการภคยานวต เมอวนท 29 ตลาคม พ.ศ. 2539 และมผลบงคบใชกบไทยเมอวนท 29 มกราคม พ.ศ. 2540 ตามกตการะหวางประเทศวาดวยสทธพลเมองและสทธทางการเมอง ไดบญญตถงสทธและเสรภาพของประชาชนไวหลายดานดวยกน แตในสวนของกระบวนการยตธรรมทางอาญาไดก าหนดไวใน ขอ 14 ไดแก 1. บคคลทวไปทงปวงยอมเสมอภาคในการพจารณาของศาลและคณะตลาการในการพจารณาคดอาญาซงตนตองหาวากระท าผด หรอการพจารณาคดเกยวกบสทธและหนาทของตน บคคลยอมมสทธไดรบการพจารณาอยางเปดเผยและเปนธรรมโดยคณะตลาการซงตงขนโดยกฎหมาย 2. บคคลทกคนซงตองหาวากระท าผดอาญา ตองมสทธไดรบการสนนษฐานวาเปนผบรสทธจนกวาจะพสจนตามกฎหมายไดวามความผด 3. ในการพจารณาคดอาญา บคคลทกคนซงตองหาวากระท าผดยอมมสทธทไดรบหลกประกนขนต าดงตอไปนโดยเสมอภาค (1) สทธทจะไดรบการแจงโดยพลน ซงรายละเอยดเกยวกบสภาพและเหตแหงความผดทกลาวหาในภาษาซงบคคลนนเขาใจได (2) สทธทจะมเวลาและไดรบความสะดวกเพยงพอแกการเตรยมการเพอสคดและตดตอกบทนายความทตนเลอกได (3) สทธทจะไดรบการพจารณาคดโดยไมชกชาเกนความจ าเปน (4) สทธทจะไดรบการพจารณาตอหนาบคคลนน และสทธทจะตอสคดดวยตนเอง หรอโดยผานผชวยเหลอทางกฎหมายทตนเลอก สทธทบคคลจะไดรบการแจงใหทราบถงสทธในการมผชวยเหลอทางกฎหมาย ในกรณใดๆ เพอประโยชนแหงความยตธรรม บคคลนนมสทธทจะมผชวยเหลอทางกฎหมายซงมการแตงตงขนโดยปราศจากคาตอบแทน ในกรณบคคลนนไมสามารถรบภาระในการจายคาตอบแทน เมอพจารณาตามกตการะหวางประเทศวาดวยสทธพลเมองและสทธทางการเมองเหนไดวาเมอประเทศไทยไดเขาเปนภาคของสนธสญญานโดยการภคยานวตประเทศไทยไดน ามาบญญตไวในกฎหมายรฐธรรมนญ โดยจะเหนไดจากรฐธรรมนญฉบบปจจบน พทธศกราช 2550 ประเทศไทยไดน าขอ 14. ของกตการะหวางประเทศวาดวยสทธพลเมองและสทธทางการเมองมาบญญตไวใน

63

มาตรา 39 และ 40 ซงรวมถงสทธการมทนายขอแรงในคดอาญาดวย ซงกสอดคลองกบสทธในการมทนายความขอแรงตามวธพจารณาความอาญาดวย

บทท 4 วเคราะหปญหาเกยวกบการพฒนาประสทธภาพของทนายขอแรงในคดอาญา

จากการท ไ ดท าการศกษาถงแนวคดทฤษฏและกฎหมายท เกยวของกบการพฒนาประสทธภาพของทนายขอแรงในคดอาญา ยงมปญหาอยหลายประการดงจะกลาวตอไปน วเคราะหปญหาในเรองคณสมบตของบคคลทจะประกอบวชาชพทนายความ สทธขนพนฐานทส าคญทสดตามกฎหมาย กคอ สทธ และเสรภาพในทรพยสน และรางกายของมนษย ทด าเนนการใดๆ กบรางกายและทรพยสนของตนได อนเปนสทธโดยธรรมชาตทจะเรมตงแตเมอคลอด และอยรอดเปนทารก ดงนนหลกการส าคญของการตรากฎหมายจะตองค านงถงวา บคคลยอมมสทธและเสรภาพในทรพยสน และรางกายทจะท าอะไรกไดอยางมอสระ การจะตรากฎหรอขอบงคบใดทกระทบกระเทอนตอสทธและเสรภาพดงกลาว พงตองใชอยางจ ากด และเพยงเทาทจ าเปนตอความสงบสขของสงคมเทานน นอกจากนนโดยทประเทศไทย ไดตดสนเขารวมเปนสมาชกองคการสหประชาชาต ซงตองผกพนกบหลกการของสหประชาชาต อนเปนผลใหประเทศไทยตองน าเขาหลกการของกฎหมาย ซงเปนกฎกตกาและแนวคดทมาจากตางประเทศ หลกการส าคญทประเทศสมาชกจะตองอนวตรไดแก อน (3) ของแหงกฎบตรสหประชาชาต ทบญญตใหทกประเทศท าความรวมมอในอนทจะแกไขปญหาในระหวางประเทศในทางเศรษฐกจ สงคม วฒนธรรมและมนษยชน นอกจากนจากขอ 7 ของปฏญญาสากลวาดวยสทธมนษยชน กบญญตวาทกคนเสมอกนตามกฎหมาย และมสทธทจะไดรบความคมครองของกฎหมายทเทาเทยมกน โดยปราศจากการเลอกปฏบตใดๆ และทกคนมสทธทจะไดรบความคมครองเทาเทยมกน จากการปฏบตใดๆอนเปนการลวงละเมดปฏญญา และการยยงใหเลอกปฏบตดงกลาว อนเปนหลกการประการหนงทวาดวย หลกความเสมอภาค คอ “ทกคนมสทธเทาเทยมกนภายใตกฎหมาย” (Equality under the law) อนเปนหลกการหนงทครอบคลมสทธขนพนฐานไวอกชนหนงวา หากจะด าเนนการใดๆ ทเกยวของกบการตรากฎ หรอขอบงคบใดๆ จ าตองสงผลตอมนษยอยางเทาเทยม เพอลดความขดแยง อยางไรกดปฏญญาสากลทเกยวของกบสทธมนษยดงกลาว มไดมฐานะเปนสถานะบงคบแบบกฎหมายภายในของรฐนนได หากรฐใดๆ จะท าใหหลกการดงกลาว มสภาพบงคบในรฐนนๆ กจ าตองแสดงออกของการรบรและรบรองสทธมนษยชนขอใด ดวยวธการน าไปตราไวเปนบทบญญตในอ านาจอธปไตย ซงจะปรากฏไวในรฐธรรมนญของตน จนกลายเปนธรรมเนยมปฏบตระหวางประเทศ (Customary International law)

65

จากปญหาดงกลาวคณะกรรมการสทธมนษยชน และแสวงหามาตรการเพอบงคบใหเปนไปตามสทธดงกลาว จงไดมการยกรางกตกาขนมา คอ 1. กตการะหวางประเทศวาดวยสทธทางแพงและการเมอง (International Convention on Civil and Political Rights) 2. กตการะหวางประเทศวาดวยสทธทางเศรษฐกจ สงคม และวฒนธรรม (International Covenant on Economic, Social and Cultural Rights ) ซงหากรฐใดทไดใหสตยาบนตองไปจดท า หรอแกไขกฎหมายภายในของตนทงรฐธรรมนญ และกฎหมายอนเพอใหสอดคลองกบกตกาดงกลาว ซงกตการะหวางประเทศทง 2 ฉบบ เรมมสภาพบงคบ ตงแตป 2519 เปนตนมา แมวาขณะนนประเทศไทย จะมไดใหสตยาบนกบกตการะหวางประเทศทง 2 ฉบบดงกลาว โดยเฉพาะกตการะหวางประเทศวาดวยสทธทางแพงและการเมอง อนเปนเรองเกยวกบสทธเสรภาพ และกระบวนยตธรรมโดยตรง แตประเทศไทยกไดซมซบเอาแนวคดดงกลาว ไมวาจะเปนทางตรงจากพนธะผกพนตามกฎหมายระหวางประเทศ หรอทางออมเพราะนกวชาการหลายๆ ทานไดไปศกษาตอยงตางประเทศ และน าเอาหลกการตามทเรยนมาจากตะวนตก ผนวกรวมกนไว จนเปนทมาของการบญญตเรอง สทธและเสรภาพของประชาชนไวในรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย เชน รฐธรรมนญฉบบป 2519 มาตรา 34 ทบญญตวา ผตองหาหรอจ าเลยมสทธจะไดรบการสอบสวนหรอการพจารณาดวยความรวดเรวและเปนธรรม ในกรณผตองหาหรอจ าเลยผยากไร ไมมทนทรพยพอทจะจดหาทนายความได บคคลดงกลาวยอมมสทธจะไดรบการชวยเหลอจากรฐตามกฎหมายบญญต แมกระทงรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทยฉบบป 2540 ซงเปนรฐธรรมนญทเปดโอกาสใหประชาชนมสวนรวมในการรางรฐธรรมนญมากทสดฉบบหนงของไทย กไดบญญตถงสทธของผตองหาหรอจ าเลยไวในมาตรา 241 วรรค 2 บญญตวา “ผตองหาหรอจ าเลยในคดอาญา ยอมมสทธไดรบความชวยเหลอจากรฐดวย การจดหาทนายความใหตามทกฎหมายบญญต” และมาตรา 242 วรรคหนง ยงไดบญญตทงการใหความชวยเหลอแกผตองหาหรอจ าเลยในคดอาญา ใหไดรบความชวยเหลอจากรฐดวยการจดหาทนายความ และยงคลอบคลมไปถงกรณทผถกควบคมหรอคมขง ไมอาจหาทนายความได รฐตองจดทนายความให จนกระทงในป 2539 ประเทศไทยไดเขาเปนสมาชกของกตการะหวางประเทศวาดวยอทธพลเมองและการเมอง (International Covenant on civil and Political Right หรอ ICCPR) อนเปนสวนหนงของปฏญญาสากลวาดวยสทธมนษยชน ไดมการบญญตถงสทธและเสรภาพของประชาชนไวหลายดานดวยกน แตในสวนของกระบวนการยตธรรม ไดมขอบญญตไวในขอ 14 ไดแกในเรองความเสมอภาคของบคคลทงปวง ยอมเสมอภาคในการพจารณาของศาลและคณะตลาการ ในการพจารณา

66

คดอาญาซงตนตองหาวากระท าผด และในการพจารณาคดอาญาบคคลยอมมสทธทจะไดรบการสนนษฐานวาเปนผบรสทธ ทงบคคลทตองหาวากระท าผดมสทธไดรบหลกประกนขนต าโดยเสมอภาค โดยมสทธไดรบความชวยเหลอทางกฎหมายผานผชวยเหลอกฎหมายทซงแตงตงโดยปราศจากคาตอบแทน ประเทศไทยเขาเปนภาคของสนธสญญาน โดยการภาคยานวต และมผลใชกบประเทศไทยเมอวนท 20 มกราคม 2540 ไดน ากตการะหวางประเทศวาดวยสทธพลเมองและการเมอง น ามาปรบเขากบรฐธรรมนญฉบบป 2550 ในมาตรา 39 และ 40 โดยเฉพาะในสวนของกระบวนการยตธรรมในมาตรา 40(7) ทบญญตวา ในคดอาญา ผตองหาหรอจ าเลยยอมมสทธไดรบการพจารณาทถกตอง รวดเรวและเปนธรรม ตลอดจนไดรบความชวยเหลอจากทนายความ นอกจากน ตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญาของไทยกไดบญญตถงสทธในการไดรบความชวยเหลอจากทนายความไวในมาตรา 173 และทางสภาทนายความไดมการจดใหมความชวยเหลอประชาชนทางกฎหมาย เพอใหความชวยเหลอทางดานกฎหมายครอบคลมทกภาคสวนและสอดคลองกบรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย 2550 โดยเหตผลทกลาวถงไมวาจะเปนโดยหลกการของในประเทศไทย หรอแมแตหลกกฎหมายสากล ทกๆ สวน ลวนแตมงเนนไปทกระบวนการโดยมองทงระบบ เพอทจะน าพากระบวนการปลอยสทธ และเสรภาพของหมมวลมนษยชาต ไปสเปาหมายสงสด กคอ ความสงบสขของมวลมนษยชาต ภายใตเปาหมายดงกลาว การบงคบใชกฎหรอขอบงคบใดๆ จงอยภายใตหลกการของความเทาเทยมกนทางกฎหมาย โดยเฉพาะในกระบวนยตธรรมทางอาญาทมผลกระทบกระเทอนตอสทธ และเสรภาพของมนษยชาต จงเหนวา กระบวนพจารณาจงมงเนนไปทตวบคคลทถกกลาวหา หรอตวจ าเลยเปนส าคญ อนเปนทมาของการยกระดบความส าคญไปททนายความ อนเปนตวแทนของผถกกลาวหา หรอจ าเลย ทจะด าเนนการวาความแกตาง เพอใหไดมาซงความยตธรรมทางอาญามากทสด ดงนนเพอบรรลสเปาหมายดงทชแจงไวขางตน และเปาหมายทจะไมใชเปนเพยงภาพวาดในสายน าเทานน หากแตเปนกระบวนการทจบตองได น ามาประยกตใชไดจรง วชาชพทนายความในคดอาญาของประเทศไทย จงสมควรทจะยกระดบใหทนายความเปนวชาชพ ดวยการบรณาการสงเสรมบคคลทจะเปนทนายความใหเปนบคคลผมประสบการณ (Experience) ความช านาญ (Skilling) มความร (Knowledge) ในดานกฎหมายทงทางทฤษฎ และปฏบตไดจรง ทจ าเลย หรอผถกกลาวหาในกระบวนการยตธรรมทางอาญา จะเชอใจ และไววางใจทมอบอ านาจในการตอสเพอใหไดมาซงการปลดปลอย สทธขนพนฐานของตนออกมาก อยางเทาเทยมกบบคคลอนๆ ทไมไดถกกลาวหา หรอตกเปนจ าเลย

67

ทนายความในประเทศไทยนนนบตงแตทนายความยคกรงศรอยธยาถงรตนโกสนทรตอนตนเมอพจารณาจากบทบญญตในพระอยการลกษณะพยาน และลกษณะด าน า ลยเพลงกไมปรากฏวาไดกลาวถงบทบาทของทนายความกระบวนการซกถามพยานไมวาจะเปนการถามคานหรอถามตงลวนเปนหนาทของศาล ทนายความในสมยนนท างานแตเพยงเบองหลงไมแสดงออกโดยท าหนาทเพยงแตงหรอเรยบเรยงค าฟอง ค ารอง ค าแถลง ค าใหการแทนตวความเทานน การซกถานพยาน ถามคาน ถามตง โดยทนายความมไดกระท ากนเลย จนกระทงในสมยรชกาลท 5 ร.ศ.110 (พ.ศ.2434) พระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหวไดประกาศตงกระทรวงยตธรรมขน ทงยอมรบวธการศาลและกระบวนพจารณาแบบยโรปมาใช ศาลตางๆ จงถกรวบรวมใหสงกดกระทรวงยตธรรม ใน ร.ศ.111 (พ.ศ.2435) มพระราชบญญตสนามสถตยยตธรรม ใชบงคบกระบวนการวาความโดยวธแตงค าฟอง ค ารอง ค าแถลงและการซกถามพยาน ถามคาน ถามตงของทนายความจงเรมใชเตมรปแบบเชนเดยวกบทนายความในทวปยโรป ในป พ.ศ.2457 พระบาทสมเดจพระมงกฎเกลาเจาอยหวไดทรงกอตงเนตบณฑตยสภาขน พรอมกบไดทรงตราพระราชบญญตทนายความฉบบแรกขนใช คอ พระราชบญญตทนายความ พ.ศ.2457 ดงนนระบบทนายความไทย จงเรมเปนรปรางของวชาชพทชดเจนขน เพราะเรมมระบถงเปนงานทกฎหมายรบรองและตองใชความร ความช านาญทางนตศาสตร ซงพระราชบญญตฉบบตางๆ นน มบทบญญตทก าหนดฐานะและหนาทของทนายความทแตกตางกนดงน 1. พระราชบญญตทนายความ พ.ศ.2457 ไดแบงทนายความออกเปน 2 ชน คอ 1.1 ทนายความชนทหนง เปนทนายความประเภททสอบไลวชากฎหมาย ไดรบประกาศนยบตรเปนเนตบณฑตไทย ทนายความประเภทนมสทธวาความไดทวราชอาณาจกร 1.2ทนายความชนสอง เปนทนายความซงอธบดผพพากษาศาลอทธรณไดสอบสวนคณวฒ ความร ความช านาญ แลวมสทธวาความไดเฉพาะศาลในกรงเทพหรอหวเมองโดยต าบลทจดลงไวในใบอนญาตทนายความเทานนจะไปวาความในทองทอนทมไดจดทะเบยนไวกใหขออนญาตพเศษเฉพาะเรองทกคราวไปจงจะวาความได งานของทนายความแบบใหมไดขยายตวควบคไปกบการเปดศาลยตธรรมของประเทศไทย จนกระทงเมอ พ.ศ.2458 ไดเปดศาลยตธรรมแบบใหมทวประเทศ ผทเคยด าเนนธรกจรบท าหนาทเขยนค าฟอง ค าใหการแบบเดมกเปลยนมาเปนทนายความในศาลตามระบบใหม ผมความรกฎหมายบางพอสมควรตางกไปประกอบอาชพทนายความ รวมทงผมความรกฎหมาย เมอลาออกจากราชการแลว กมกจะประกอบอาชพทนายความ ดวยเหตนทนายความมกจะมาจากนายต ารวจ ปลดอ าเภอ จาศาล อยการ รวมทงผพพากษา เนองจากการเปนทนายความแบบใหมตองมการแสดงตวและแสดงออกใน

68

การซกถามพยาน ถามคาน ถามตง ท าใหอาชพทนายความ ตองผานการฝกฝน ฝกหด การซกถาม ถามคาน จนมการกลาวกนวาทนายความทเกงนนตองมฝปาก หรอคารมด จนมาถงในป พ.ศ.2528 สภาทนายความจงกอก าเนดขนพรอมกบพระราชบญญตทนายความฉบบใหม โดยมสาระส าคญใหโอนการควบคมทนายความ ทงการจดทะเบยนการควบคมมรรยาทและการก าหนดคณสมบตของผเปนทนายความใหกบสภาทนายความ ทงพระราชบญญตทนายความ พ.ศ.2528 ยงไดยกเลกทนายความชนหนงและชนสองใหมทนายความประเภทเดยวโดยวาความไดทวราชอาณาจกร สวนการขอจดทะเบยนและรบใบอนญาต การออกใบอนญาต การตอใบอนญาตและการบอกเลกจากการเปนทนายความและทมาของทนายความในปจจบนนน เพอเปนการลดชองวางของทนายความและเพอท าใหทนายความเกดความเทาเทยมกน ในเบองตน จะตองเปนผส าเรจการศกษาระดบปรญญาตร หรอประกาศนยบตรในวชานตศาสตร ซงเทยบไดไมต ากวาปรญญาตรหรออนปรญญาหรอปรญญาตรศลปศาสตรบณฑตทางกฎหมาย ไมวาจะเปนในหรอตางประเทศ อนเปนพนฐานทางทฤษฎเบองตนของบคคล ผจะเปนทนายความวา ไดมความร ความสามารถในเชงทฤษฎทางกฎหมายมาแลวในระดบหนง หลงจากนนหากประสงคจะเปนทนายความ ผไดรบอนญาตวาความแกตางได จะตองสมครเขาฝกอบรม และทดสอบเพอจะประกอบวชาชพทนายความ ตามระเบยบและวธการทสภาทนายความแหงประเทศไทยก าหนดไว ซงสามารถกระท าได 2 วธ คอ 1. กระท าตามขอบงคบสภาทนายความวาดวยการฝกอบรมวชาวาความ โดยมการแบงหลกสตรออกเปน 2 ภาค คอ ภาคทฤษฎและภาคปฏบต ภาคทฤษฎตองมระยะการฝกอบรมไมนอยกวา 90 ชวโมง และเมอท าการทดสอบความรในภาคทฤษฎแลว จะตองท าการฝกอบรมในภาคปฏบต ในส านกงานทนายความ หนวยงานหรอองคกรกฎหมายตางๆทวประเทศไมนอยกวา 6 เดอน โดยทนายความผควบคมการฝกและเซนรบรองและประเมนผลการฝกอบรมภาคปฏบตจะตองเปนทนายความผมใบอนญาตจนถงวนเรมฝกปฏบตมาแลวไมนอยกวา 7 ปขนไป แลวจงมการทดสอบความรในภาคทฤษฎ เมอทดสอบความรภาคทฤษฎผานแลว จงสามารถสอบปากเปลา และการอบรมจรยธรรม จงสามารถเปนทนายความได 2. กระท าตามขอบงคบวาดวยการฝกหดในส านกงานทนายความ 2535 ผเขารบการฝกตองฝกหดในส านกงานทนายความ เปนเวลาไมนอยกวา 1 ปและผรบการฝกหดตองฝกหดงานในส านกงานทนายความซงผควบคมการฝกหดตองมใบอนญาตใหเปนทนายความเปนเวลาไมนอยกวา 7 ป จงสามารถสอบขอเขยน เพอขนทะเบยนเปนทนายความตอไป อยางไรกด ในทางปฏบตทแทจรง บคคลทท าการฝกอบรมในภาคทฤษฎตามขอบงคบวาดวยการฝกอบรมวชาวาความเปนเวลา 6 เดอน กบการฝกหดในส านกงานทนายความ 1 ป ตามขอบงคบ

69

วาดวยการฝกหดในส านกงานทนายความนน โดยสวนใหญเปนใบอนญาตวาความเปนเพยงทางผานเพอใหมคณสมบตครบทจะไปสมครสอบเปนขาราชการทเกยวของกบกระบวนการยตธรรมในประเทศไทย เพราะสวสดการทเหลอมล ากนมาก จงพบเหนบอยมากวาบคคลผลงชอสมครเปนทนายความจะน าชอของตนไปฝากยงส านกงานทนายความทตนรจกหรอส านกงานทนายความทสภาทนายความเปนผจดหาให เพอใหครบตามระยะเวลาทก าหนด โดยไมฝกจรง หรอฝกจรงกสามารถฝกงานไดนอยมาก นอกจากนนในขอเทจจรง กระบวนการพจารณาคดในศาลยตธรรม มกจะใชเวลาอยางนอยไมต ากวาหนงป จงท าใหระยะเวลาของการฝกอบรมวชาวาความเปนเวลา 6 เดอน หรอแมแตจะฝกหดในส านกงานทนายความ 1 ป ตามขอบงคบวาดวยการฝกหดในส านกงานทนายความ เปนเพยงภาพลวงตาทไมตรงกบความจรง วชาชพนจงมประสทธภาพทคอนขางดอยกวาวชาชพอนๆ และโดยเฉพาะเมอยอนกลบไปดแนวคดเชงตางประเทศทประเทศไทยไดอนวตรตาม กลบพบวา เมอเปรยบเทยบกบคณสมบตของบคคลทจะเปนทนายความทงในระบบคอมมอนลอวและซวลลอวแลว ทนายความของประเทศไทย ดจะมระบบในการคดสรรทนอยกวา ซงจะขอกลาวถง ดงน ในประเทศองกฤษ เปนตนต ารบของระบบกฎหมายแบบระบบคอมมอนลอว ไดก าหนดวา บคคลใดกตามแมวาจะสอบไลวชากฎหมายไดปรญญาเอกจากมหาวทยาลยใดกตาม กยงเปนทนายความไมได นอกจากจะสอบเปนเนตบณฑตจากโรงเรยนกฎหมายโรงเรยนใดโรงเรยนหนงเสยกอน ซงจะเรยกวธการเรยนรนวา the Bar Vocational Course (BVC) ดวยรปแบบทเรยกวา การนงทานอาหารเยนกบทนายความรนพ หรอผพพากษาตามจ านวนครงทก าหนด และยงจะตองฝกฝนดวยประสบการณการวาความตอเนองกนไปอกหาป กระนนกตาม แมจะสอบเนตบณฑตองกฤษได สามารถเปนทนายความทวราชอาณาจกรได แตเนตบณฑต มกจะมการอบรมวชาชพทนายความ ซงเรยกวา Reading in Chambers ตาม Barrister (บารสเตอร) ตางๆ อก 1 ป หรอเขาอบรมวชาวาความ เรยกวา Post – Final Practical Course เพอแสวงหาความรในวชาวาความเปนเวลา 3 เดอน ประเทศสหรฐอเมรกา บคคลทประสงคทจะเปนทนายความตองส าเรจการศกษามาจากโรงเรยนกฎหมาย ซงบคคลทจะเขาเรยนในโรงเรยนกฎหมายไดนน ตองไดรบปรญญาตรทางอกษรศาสตร วทยาศาสตร การศกษาหรอปรญญาตรทางใดทางหนงกได จงสามารถทจะศกษาในโรงเรยนกฎหมายได ซงการศกษาในโรงเรยนกฎหมายใชระยะเวลาอยางนอย 3 ป เมอจบหลกสตรกจะไดรบปรญญาทางกฎหมาย (Juris Docter) เหนไดวา บคคลทสามารถเปนทนายความในองกฤษ จะตองจบเนตบณฑตเสยกอน และโดยสวนใหญแมวาจบเนตบณฑตแลว สามารถทจะเปนทนายความไดทนท กยงตองเขาฝกอบรมวชาชพทนายความหรอศลปะการวาความ ซงหมายถงการมงเนนไปทเนอหาทางทฤษฎ และปฏบต โดยให

70

ความส าคญไปทประสบการณ (Experience) จากการเรยนรจรง เพอเสรมสรางทกษะทางดานความช านาญ (Skilling) อนเปนสองคณลกษณะทส าคญของวชาชพ จากคณสมบตของการเปนทนายความในระบบคอมมอนลอว ระบบทนายความ เปนระบบทยดอยบนพนฐานของการมประสบการณมาก มงเนนไปทการสงเสรมการเพมประสบการณ (Experience) และความช านาญ (Skilling) หรอทเรยกกนวา Know hours ไมวาจะเปนการถายทอดจากทนายความรนพ ผานระบบการทานอาหารมอเยน ใหครบจ านวนครงทก าหนด และผานระบบการพดจรง ท าจรง ดวยตนเอง (Learning by doing) ทงนเพอวตถประสงคทจะไดทนายความทมคณภาพ ทงในดานคณวฒและวยวฒ ซงแตกตางกบไทย เพราะประเทศไทยบคคลทจะเปนทนายความได ตองเขาอบรมหรอเลอกสมครเพอสอบดวยการฝกอบรมทส านกงานตางๆ เปนระยะเวลาหนงป แตเหมอนกบมงเนนไปทใบปรญญา หรอมใบรบรองมากกวาการด าเนนการ ท าใหประสทธภาพของทนายความยงไมดพอ สวนสหรฐอเมรกานนแตกตางกบประเทศไทยอยางเหนไดชดเจน เพราะบคคลทจะประกอบวชาชพทนายความนนตองจบปรญญาทางดานกฎหมายโดยเฉพาะ เพอเพมวยวฒและคณวฒ โดยบคคลทจะเรยนในโรงเรยนกฎหมายไดนนตองจบปรญญาทางดานทางอกษรศาสตร วทยาศาสตร การศกษาหรอปรญญาตรทางใดทางหนงกได มากอน จงสามารถทจะศกษาในโรงเรยนกฎหมายได สวนกลมประเทศซวลลอว เชน ฝรงเศส ญปน บคคลทจะประกอบวชาชพทนายความตองประกอบดวยคณสมบตดงตอไปน ฝรงเศส ไดมการแบงวชาชพในทางกฎหมายไวหลายประเภท ทง เอโวเคทส (Avocets) เอโว (Avoucs) แอกรส (Agree) และโนตรส (Notaries) แตบคคลทมสทธวาความทงในคดแพงและคดอาญา เรยกวา เอโวเคทส (Avocets) ซงตองมคณสมบตไดรบปรญญาตรทางกฎหมายและตองมประสบการณแกงานทเรยกวาเปน “Stage” ประเทศญปน บคคลทจะประกอบวชาชพทนายความตองเปนผส าเรจการศกษาจากมหาวทยาลยในสาขาใดสาขาหนงหรอโรงเรยนกฎหมาย แลวจะตองผานการทดสอบความรเนตบณฑตแหงชาต (Shihou shiken) เมอสอบผานตองเขารบการฝกอบรมทงภาคปฏบตเปนเวลาทงสนในสวนการอบรมนนเปนการอบรมทงภาคทฤษฎและภาคปฏบตเปนเวลาทงสน 2 ป ณ.Shihou Kenshuusho (โรงเรยนกฎหมาย) โดยจะตองเรยนภาคทฤษฎเปนเรองทเกยวกบการเปนทนายความ อยการและผพพากษาสลบกนไป สอบเสรจแลวจะเปนการฝกภาคปฏบตโดยจะมการฝกงานทศาล ส านกงานอยการ และส านกงานทนายความและสงทส าคญทสดทเขาเนนคอ จรยธรรมในอาชพ แลวสอบและกลบมาอบรมอก 4 เดอนสดทาย ณ.Shihou Kenshuusho แลวสอบ การสอบครงน เรยกวา

71

การสอบครงท 2 เมอสอบครงทสองนไดแลว ผใดประสงคทจะประกอบอาชพ ผพพากษา พนกงานอยการหรอทนายความสามารถสมครไดทนทโดยไมตองสอบอก เมอการเปนทนายความในระบบซวลลอว น ามาเปรยบเทยบกบไทย เหนไดวา บคคลทจะประกอบวชาชพทนายความในประเทศไทยมความคลายคลงกบประเทศฝรงเศสในเรองของคณสมบต แตแตกตางกนในเรองของอ านาจในความรบผดชอบซงทนายความในประเทศไทยรบผดชอบทงในเรองของการวาความ การท านตกรรมสญญาตางๆมไดแบงอยางชดเจนเหมอนกบฝรงเศส สวนญปนมลกษณะคลายกบสหรฐอเมรกา แตแตกตางกบประเทศไทยอยางมากทงในเรองคณสมบตของบคคลทจะเปนทนายความทงในเรองของคณวฒ และระยะเวลาการฝกอบรม นอกจากนระยะเวลาในการฝกอบรม นกศกษาถอวาเปนพนกงานของรฐ มสทธทจะไดรบเงนเดอน ดงนน หากพจารณาถงคณสมบตของบคคลทจะเปนทนายความของประเทศในกลมคอมมอนลอวและซวลลอว แมวาจะมความแตกตางในเรองทมาหรอคณสมบตของบคคลทเขามาเปนทนายความ แตสงส าคญททกประเทศใหความส าคญกคอ การฝกและอบรมบคคลทจะเขามาเปนทนายความเพอใหมประสบการณ (Experience) ความช านาญ (Skilling) มความร (Knowledge) ประกอบกนกไมใชบคคลใดๆกสามารถเปนทนายความได ประการส าคญกคอ เนตบญฑตของตางประเทศ มกมวตถประสงคของการจดตงเพอฝกฝนอบรม นกกฎหมายใหมความร ความช านาญ (Skilling) ตลอดจนเสรมสรางประสบการณ(Experience) เพอใหเปนวชาชพทนายความ ในขณะทประเทศไทย เนตบญฑตไทยกลบมงเนนไปทนกกฎหมายเพอเปนขาราชการตลาการ หรอขาราชการอยการเสยมากกวา ผศกษาจงเหนวา เบองตนจะตองท าใหทนายความเปนวชาชพตามความหมายทแทจรงกอน กคอ ควรจะยกระดบดานการพฒนาทกษะการวาความแกตางอยางมออาชพ และวชาชพดานประสบการณ (Experience) ความช านาญ (Skilling) มความร (Knowledge) อยางแทจรงกอนเปนอนดบแรก จงมความเหนวา สมควรแกไขขอบงคบวาดวยการฝกอบรมวชาวาความ และขอบงคบสภาทนายความวา ดวยการฝกหดในส านกงานทนายความ เพอก าหนดคณสมบตของการฝกและอบรมใหมประสทธภาพมากยงขน โดยแบงแยก ดงน 1. การเพมประสทธภาพทางดานทฤษฎ วชาการ มงเนนไปทการน ากฎหมายไปใชในกระบวนพจารณาไดจรง สามารถมองประเดนขอโตแยงไดอยางเปนรปธรรม น าไปปรบใชกบขอกฎหมายทปรากฏตามประมวลกฎหมายไดอยางทองแท ซงความรในระดบชนปรญญาตรของไทยยงไมเพยงพอ ซงเปนการสงเสรมทกษะทางดานความร (Knowledge) อาท ผทประสงคจะเขาเปนทนายขอแรงในคดอาญา จ าตองสอบไลชนเนตบญฑตไทยได เพราะในกระบวนพจารณาคดอาญา ทกภาคสวนลวนแตมคณสมบตของเนตบญฑตไทยทงสน ไมวาจะเปนอยการ หรอขาราชการตลาการกตาม

72

นอกจากนหากเมอดตามพระราชบญญตทนายความทกฉบบนอกจากพระราชบญญตทนายความพ.ศ.2528 ทนายทสามารถวาความไดทวราชอาณาจกรไดตองเปนทนายความชนหนงทมความรในชนเนตบณฑต เทานนเพราะการศกษาในชนเนตบณฑตทส านกอบรมเนตบณฑตยสภา มงเนนเพอใหนกศกษาซงส าเรจการศกษากฎหมายในระดบมหาวทยาลยมาแลวสามารถน าความรทางกฎหมายไปใชในทางปฏบตไดอยางมประสทธภาพ ทเรยนการสอนจงมงศกษาวเคราะหขอกฎหมายจากแนวค าพพากษาฎกาเปนส าคญซงแตกตางจากการศกษาในระดบมหาวทยาลยทมงเนนศกษาในเชงทฤษฎกฎหมาย ดงนน นกศกษาเนตบณฑตจงจ าเปนตองท าความเขาใจการใชกฎหมายตลอดจนการแปลความกฎหมายจากแนวค าพพากษาของศาลฎกาเปนส าคญดงนนการเพมประสทธภาพทางดานทฤษฎวชาการตอทนายความน ยอมเปนการสงผลใหมมมอง มตเชงแนวคด จะเทาเทยมกบบคคลทเกยวของในคดอาญา ไมสงผลใหมฝายใดฝายหนงไดเปรยบหรอเสยบเปรยบในเชงทฤษฎ 2. การเพมประสทธภาพทางดานการปฏบต โดยมงเนนไปทการมองกระบวนพจารณาคดภายใตศาลยตธรรมไดอยางครบ เปนระบบ เรมตงแตการสอบพยาน การพจารณาพยานหลกฐาน การเขยนค าฟอง ค าใหการ ค าอทธรณ ค าฎกา เรอยไปจนถงบรรดาค ารอง ค าแถลงทงหลายทเกยวของกบกระบวนพจารณาตงแตเรมตนจนจบ เพอสงเสรมทกษะใหเกดความช านาญ (Skilling) แกทนายความ โดยมการก าหนดคณสมบตขนต าของทนายความผใหการฝกอบรมควรเปนผมประสบการณการท างานในสวนทกลาวในขางตนเปนอยางด ซงในประสบการณของผเขยนซงเปนทนายความเปนเวลา 9 ป ท าใหทราบวาระบบกระบวนยตธรรมของประเทศไทย ระบบการพจารณาของศาลนบแตศาลชนตนจนถงศาลฎกามค าพพากษาใชระยะเวลาเกนกวา 5 ป หลงจากนนจะเปนสวนของการบงคบคด ดงนน ผใหการฝกอบรมควรเปนทนายความเกนกวา 5 ปขนไป ซงกสอดคลองกบขอก าหนดของสภาทนายความในเรองผควบคมการฝกและเซนรบรองและประเมนผลการฝกอบรมภาคปฏบตและหรอทนายความผควบคมการฝกหดทนายความในส านกงานตองเปนทนายความตงแต 7 ปขนไป แตอยางไรกตามตองมการตรวจสอบถงประสบการณของทนายความดงกลาวดวย นอกจากนนยงตองก าหนดใหผฝกงานเปนทนายความตองมสวนรวมในกระบวนพจารณาคดจรง ซงจะเปนการเสรมสรางประสบการณใหกบผฝกงานเปนทนายความโดยการน ารปแบบของการชวยเหลอประชาชนทางกฎหมายของสภาทนายความมาปรบใชเพอใหผ เขารบการฝกอบรมไดสมผสกบขอเทจจรงทเกดขนจรงในชวตประจ าวนเพอใหไดมโอกาสปรบใชวชาการทตนไดเรยนมาปรบเขากบเขาเทจจรงทตนไดเจอท าให สงผลดทางดานประสบการณ (Experience) เพอเพมศกยภาพตอไปในภายหนาไดดวย กลาวถงนน เปนการเพมประสทธภาพอนสงผลใหทนายความ เปนวชาชพจรง ทสงคม และประชาชนยอมรบได

73

วเคราะหปญหาในเรองของการคดเลอกทนายความขอแรงในคดอาญา รฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พ.ศ. 2550 ซงเปนรฐธรรมนญฉบบปจจบน ไดมบทบญญตในเรองสทธของผตองหาหรอจ าเลยทจะไดรบการชวยเหลอจากรฐ ไวในมาตรา 40(7) ในคดอาญาผตองหาหรอจ าเลยมสทธไดรบการสอบสวนหรอการพจารณาทถกตอง รวดเรวและเปนธรรม โอกาสในการตอสคดอยางเพยงพอ การตรวจสอบหรอไดรบพยานหลกฐานตามสมควร การไดรบความชวยเหลอในทางคดจากทนายความ และการไดรบการปลอยตวชวคราว ตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา มาตรา 173 ก าหนดใหจ าเลยมทนายความในการตอสคด โดยใหศาลเปนผแตงตงทนายความให และระเบยบเกยวกบการจดหาทนายความขอแรง และการจายเงนรางวลและคาใชจายทนายความทศาลตงใหผตองหาหรอจ าเลยในคดอาญา พ.ศ.2548 ในขอ10. ทใหศาลชนตนทมอ านาจพจารณาพพากษาคดอาญาจดท าบญชรายชอทนายความซงไดแจงความประสงคไวตอศาลวาจะเปนทนายความตาม มาตรา 173 แหงประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา โดยใหขอมลตดตอ ทงประสบการณหรอระยะเวลาท างานของทนายความตามสมควร ซงกรณตามปญหาดงกลาว ทนายความเปนวชาชพทมกฎหมายรบรองสถานภาพของวชาช กลาวคอ ผทจะเปนทนายความจะตองไดรบใบอนญาตใหวาความจากสมาคมวชาชพ ซงในปจจบนนกคอสภาทนายความ ซงหากจะดววฒนาการของทนายความในประเทศไทย นบตงแตพทธศกราช 2451 ไดมการตงกฎและขอบงคบในเรองทนายความ การควบคมมรรยาทในยคแรกจงอยในอ านาจศาล ซงตอมา พระราชบญญตทนายความ พ.ศ. 2508 มขอก าหนดใหโอนใบอนญาตตลอดจนควบคมทะเบยนและมรรยาทของทนายความมายงเนตบณฑต ซงในการแตงตงทนายความขอแรงศาลตองขอมายงเนตบณฑต ซงเปนหนวยงานทท าการควบคมทะเบยนและมรรยาททนายความ ตอมาในปพทธศกราช 2528 มการกอตงสภาทนายความขนมา การจดทะเบยนและรบใบอนญาตวาความใหมาอยในอ านาจของสภาทนายความ ดงนน สภาทนายความจงเปนผเกบขอมลเกยวกบทนายความทงหมด นอกจากนสภาทนายความยงใหความชวยเหลอประชาชนในเรองเกยวกบกฎหมายโดยมการแบงเขตการควบคมออกเปนสวนกลาง ซงกคอเขตกรงเทพมหานครใหอยในอ านาจของสภาทนายความใหด าเนนการชวยเหลอ สวนภมภาคซงมทงหมด 9 ภาค ใหประธานทนายความจงหวดในแตละจงหวดเปนผก ากบดแล และจดท าบญชรายชอทนายความเพอสะดวกในการตดตอประสานงานและปรบปรงรายชอ โดยใหอยในความควบคมของกรรมการบรหารภาค 1 – 9 สภาทนายความจงเปนองคกรทควบคมขอมลทนายความไวทงหมด และมการก ากบดแลเปนล าดบชนและสามารถตรวจสอบได แตการจดหาทนายความขอแรงในคดอาญากลบใหไปอยในอ านาจของศาลชนตนทมอ านาจพจารณาพพากษาในคดอาญา โดยใหศาลชนตนจดท าบญชรายชอ ซงไดแจงไวตอศาลวาเปนทนายความ โดยใหขอมล

74

เกยวกบสถานทตดตอ ทงประสบการณหรอระยะเวลาการท างานตามสมควร ซงในความเปนจรงทนายความกจะประสงคจะเปนทนายความขอแรงในคดอาญา เพยงแตมอบใบอนญาตใหเปนทนายความกบเจาพนกงานศาล เพราะในส าเนาจะมรายละเอยดเกยวกบชอ และทอย สวนการคดเลอกทนายความขอแรงในคดอาญา เจาหนาทศาลจะตรวจตามบญชรายชอของทนายความขอแรงทแจงความประสงคไวกบศาลวาถงล าดบรายชอของทนายความใดแลวจงพมพรายชอเพอขอแรงเปนทนายความชวยเหลอแกตางใหแกจ าเลยในคดนน โดยมไดพจารณาถงประสบการณหรอระยะเวลาการท างานทแทจรง ซงในกรณดงกลาวหากเปรยบเทยบกลมประเทศซวลลอว เชน ประเทศญปนรฐธรรมนญ ก าหนดถงสทธการมทนายของผตองหาหรอจ าเลยในการด าเนนคดอาญากไดรบการคมครองในขนตอนแรกของการจบกม ตามความในมาตรา 34 ในหลกการทวา ผถกจบหรอควบคมยอมมสทธไดรบการแจงขอหาและมสทธตดตอกบทนายได การควบคมตวจะท าไดเฉพาะกรณมเหตอนสมควรและจะตองน าตวไปยงศาลโดยเรวพรอมกบทนาย นอกจากการใหหลกประกนในขนเปนผตองหาแลว ยงใหความคมครองสทธการมทนายในชนพจารณาคดตามมาตรา 37 ซงใหหลกประกนไววาในการด าเนนคดอาญา จ าเลยมสทธไดรบการพจารณาคดอยางรวดเรวและเปดเผยโดยศาล ยตธรรม ซงจ าเลยยอมมสทธไดรบอนญาตใหถามพยานไดตามสมควรและมสทธเรยกพยานมาใหการเพอเปนประโยชนกบฝายตนและจ าเลยจะไดรบความชวยเหลอจากทนายตลอดการพจารณา หากไมสามารถจดหาทนายไดรฐจะเปนผตงทนายให ประเทศญปน ทนายความขอแรงในคดอาญา ผพพากษาเปนผเลอกจากองคการ “Nichibenren” ซงเปนทรวมของนกกฎหมายตาง ๆ ทวประเทศญปน ประเทศฝรงเศสมกฎหมายวาดวยการชวยเหลอประชาชนทางกฎหมาย ท 91-647 วนท 10 กรกฎาคม ค.ศ. 1991 และพระราชกฤษฎกาท 91-1266 วนท 18 ธนวาคม ค.ศ. 1991 การใหความชวยเหลอในคดอาญา ซงตามกฎหมายมหลกเกณฑใหความชวยเหลอ ดงน การใหความชวยเหลอทางดานกฎหมาย หมายความรวมถง 1. กฎหมายใหความชวยเหลอโดยพจารณาใหคาใชจายทงในการด าเนนคดในศาลและคาใชจายทจ าเปนในการเตรยมคดหรอการด าเนนการนอกศาล 2. ชวยเหลอในดานการจดหาทนายความในการด าเนนคดโดยไมจ ากดวาจะเปนการด าเนนคดในศาลหรอการประนประนอมยอมความนอกศาล สวนในคดอาญานน หมายรวมถงการใหความชวยเหลอในชนสอบสวนหรอการด าเนนการทเกยวกบการ อทธรณดานวนยแกผตองขงในเรอนจ าดวย 3. การใหความชวยเหลอนน รวมถงการจายคาใชจายใหแกทนายความและคาใชจายเกยวกบการจางผเชยวชาญทจ าเปนในการด าเนนคดดวย ฝรงเศสการจดหาทนายความขอแรงใน

75

คดอาญาเปนหนาทของประธานสมาคมทนายความ ตงแตชนสอบสวนจนถงชนพจารณาคด เพอเปนหลกประกนสทธในการตอสคดไดอยางเตมท สวนประเทศทใชกฎหมายคอมมอนลอว เชน ประเทศ องกฤษ ประธานศาลฏกาขององกฤษ ก าหนดวตถประสงคของการใหความชวยเหลอประชาชนทางกฎหมาย มหลกอย 3 ประการ คอ 1. ประชาชนตองไดรบความชวยเหลอดานทนายความตงแตชนจบกมจนคดถงทสด 2.ประชาชนตองไดรบทนายความทมคณภาพและตองมการพฒนาคณภาพอยางตอเนอง 3. ตองมการตรวจสอบผลการด าเนนงานของคณะกรรมการชวยเหลอประชาชนทางกฎหมายในการใชงบประมาณทมคณภาพและคมคา โดยในการจดหาทนายความเปนหนาทของคณะกรรมการชวยเหลอประชาชนทางกฎหมาย เปนผมอ านาจในการควบคมคณภาพของทนายความ ประเทศสหรฐอเมรกาววฒนาการของค าพพากษาศาลสงสหรฐอเมรกามผลเปนการขยายหลกประกนสทธการมทนายออกไป 2 ทางดวยกน คอ ขยายสทธการมทนายไปยงจ าเลยทยากจนและขยายสทธการมทนายไปยงขนตอนของการสอบสวนคดอาญา การใหหลกประกนตามหลกกฎหมายวธพจารณาความอาญา ไดมการวางหลกกฎหมายเกยวกบวธการด าเนนคดอาญา โดยการใหหลกประกนสทธการมทนายของผตองหาหรอจ าเลยในคดอาญาตามหลกกฎหมายอนอก เชน การใหหลกประกนตาม Federal Rule of Criminal Procedure, Rule 44 ซงไดก าหนดใหหลกประกนวา ในกรณทจ าเลยปรากฏตวในศาลโดยปราศจากทนาย ศาลจะตองเปนผแนะน าจ าเลยใหทราบถงสทธการมทนายและสทธการตงทนายเปนตวแทนในการด าเนนคดอาญาในทกขนตอน นอกจากจ าเลยจะตดสนใจด าเนนคดโดยตนเองหรอจ าเลยสามารถจดหาทนายเองได อนถอเปนหนาทส าคญของศาลในการควบคมใหการด าเนนคดอาญาเปนไปตามหลกเกณฑของกระบวนการยตธรรมในระบบกลาวหา ซงศาลจ าตองเปนผแนะน าเรองสทธการมทนายแกผตองหาหรอจ าเลยทราบ และมหนาทตงทนายใหแกผตองหาหรอจ าเลย เวนแตเขาตองการด าเนนคดโดยตนเอง และตาม Federal Rule of Criminal Procedure, Rule 44 (a) กไดวางหลกประกนสทธการตงทนายส าหรบจ าเลยทยากจนไวตามหลกเกณฑทวา จ าเลยทกคนทไมสามารถจดหาทนายไดจะไดรบการตงทนายชวยด าเนนคดอาญาในทกขนตอน นบตงแตการปรากฏตวในศาลครงแรก ตลอดจนการอทธรณค าพพากษา นอกจากจ าเลยจะสละสทธดงกลาว ทงนเพอเปนหลกประกนวาจ าเลยสามารถมทนายชวยในการตอสคดอาญาทงปวงตามกระบวนการยตธรรม จากกรณดงกลาวจะเหนไดวา ในแตละประเทศไมวาจะเปนประเทศทใชระบบกฎหมายใดกตาม การคดเลอกทนายความขอแรงเปนหนาทของหนวยงานทมอ านาจในการควบคมดแลและการ

76

พฒนาคณภาพทนายความ ซงแตกตางกบประเทศไทยทหนวยงานทมอ านาจในการควบคมดแลและพฒนาประสทธภาพทนายความคอสภาทนายความ แตการจดสรรทนายความขอแรงในคดอาญากลบเปนอ านาจของศาลชนตนทมอ านาจในการพจารณาพพากษาคดอาญา ทงทการคดเลอกทนายความขอแรงในคดอาญาตองดจากอตราโทษประกอบกบประสบการณและความสามารถของทนายความแตละบคคล มใชดจากบญชรายชอแตเพยงอยางเดยว ดงนนการคดเลอกทนายความขอแรงควรมาจากส านกงานทมฐานขอมลของทนายความทกคน เชน สภาทนายความ เปนผควบคมทนายความเพราะสภาทนายความกมศกยภาพในการจดหาทนายความขอแรงเพราะในปจจบนทางสภาทนายความกไดจดใหมโครงการชวยประชาชนทางกฎหมาย เชน โครงการชวยเหลอประชาชนทางดานมนษยธรรม คอ การจดทนายความเขารบฟงการสอบปากค าพยานหรอผตองหาทเปนเดก หรอการสอบปากค าผตองหาทเปนผใหญและตองการทนายความเขารวมฟงการสอบสวน สภาทนายความทงในสวนกลางและสวนภมภาค กจะมการจดท าบญชรายชอทนายความทประสงคทจะใหความชวยเหลอประชาชนทางกฎหมาย พรอมทงทอยและเบอรโทรศพททสามารถตดตอไดในทนท และไดมการประสานงานไปยงสถานต ารวจเพอใหสามารถตดตอสอสารกนไดอยางรวดเรว ดงนน หากน าบญชรายชอทนายความขอแรงในคดอาญาและทนายความทประสงคทจะใหความชวยเหลอทางดานกฎหมายไวในทเดยวกนยอมเปนประโยชนแกการตดตอสอสาร และการควบคมคณภาพของทนายความขอแรงเปนอยางมาก วเคราะหการเสรมสรางประสทธภาพของทนายความขอแรงในคดอาญา ประเทศไทยไดน าระบบกฎหมายแบบลายลกษณอกษร (Civil Law) มาใชซงระบบกฎหมายแบบลายลกษณอกษรน การด าเนนกระบวนพจารณาจะเปนโดยวธการไตสวน อยางประเทศฝรงเศสและญปน กลาวคอ ศาลมอ านาจในการการด าเนนกระบวนพจารณาทง 2 ฝาย ไมมการซกคานอยางคอมมอนลอว ทนายความจงไมมบทบาทในการตอสคด แตทนายอยในฐานะเปนผรวมการพจารณาตรวจสอบพยานหลกฐานจากการพจารณาเพอกลนกรองความถกตอง และคมครองสทธของจ าเลยระหวางพจารณา ท าใหทนายมบทบาทเสมอนผควบคม การด าเนนคดตามขนตอนของกฎหมายอกขนหนง แตการด าเนนกระบวนพจารณาของประเทศไทยกลบเปนระบบกลาวหาอยางคอมมอนลอว กลาวคอ จ าเลยยงเปนผบรสทธ จนกวาจะพสจนไดวาจ าเลยไดกระท าผดจรง ยกตวอยางในองกฤษและสหรฐอเมรกา ทนายความมสวนรวมในการด าเนนกระบวนพจารณาทกขนตอน ไมวาจะเปนการพบหรอปรกษาทนายความ การใหความชวยเหลอทางกฎหมาย และในสวนของการด าเนนกระบวนพจารณาของศาล ทนายความยอมมหนาทในการถามคานพยานของฝายโจทก อนเปนการท าลายน าหนกพยานหลกฐานของพยานฝายโจทกดวย ทงนอาจเปนเพราะโดยประวตศาสตรของระบบ

77

กฎหมายของไทยแลว ไดรบอทธพลมาจากแนวคดของประเทศองกฤษ เนองจากนกกฎหมายไทยในอดตลวนแตถกสงไปรบการศกษาจากประเทศองกฤษ จงรบเอาแนวคดแบบกระบวนพจารณาแบบระบบคอมมอนลอวเขามาดวย จงเปนเหตใหทนายความในประเทศไทย มความส าคญอนเปนองคประกอบส าคญในกระบวนพจารณาในคดอาญาเปนอยางมาก หากทนายความไมมประสบการณ ไมมความช านาญ ในการวาความ ยอมไมเขาใจถงกระบวนการพจารณาในสวนของประเดนในคดอนเปนประเดนส าคญอนจะท าใหเกดความเสยหายแกจ าเลย ซงอาจตองรบโทษในทางอาญา ทสงผลโดยตรงตอสทธขนพ น ฐ านของประชาชน และ เป นผล ให “ ท กคนม ส ท ธ เ ท า เ ท ยมก นภาย ใ ต กฎหมาย ” (Equality under the law) อนเปนหลกการหนงทครอบคลมสทธขนพนฐานเกดขนไดยาก หรออาจแทบไมเกดขน ทนายความของแรงในคดอาญากเชนเดยวกน หากเปนทนายความใหมไมมประสบการณในการวาความ เพราะในขณะทฝกภาคปฏบตไมไดเขารบการฝกจรงหรอไดรบการฝกระยะเวลาดงกลาวเปนระยะเวลาอนสน เพราะจากประสบการณของผศกษานนระยะเวลาของการด าเนนคดอาญานบตงแตชนสอบสวน จนถงชนพจารณาและชนอทธรณ ฎกาจนถงคดถงทสดใชระยะเวลาเกนกวา 1 ปไมวาทเปนคดทอยในอ านาจของศาลแขวงหรอศาลจงหวดท าใหไมเขาใจถงระบบกระบวนการยตธรรมอยางเพยงพอ และหวงทจะใหทนายความขอแรงเปนบนไดในการสรางประสบการณ เนองจากการคดเลอกในการเปนทนายความขอแรงในคดอาญา เจาพนกงานกจะคดเลอกตามบญชรายชอ ไมไดคดเลอกจากประสบการณ เพราะไมมขอมลเกยวกบทนายความ เนองจากหนวยงานทเปนแหลงขอมลในการเกบขอมลของทนายความเปนสภาทนายความ ท าใหในระหวางการด าเนนกระบวนพจารณาทนายความขอแรงทเปนทนายใหมหรอไมมประสบการณในการวาความเกดความประหมา ไมเขาใจวาประเดนดงกลาวเปนประเดนส าคญในคดทจะน าไปสขอแพชนะในคดได และหากเปรยบเทยบกบพนกงานอยการหรอผพพากษา ซงเปนองคประกอบของกระบวนการยตธรรมดวยกน ไดมการก าหนดคณสมบตของบคคลเพอเขารบสมครสอบเปนอยการผชวยและผชวยผพพากษานน ตองมคณสมบตตามทคณะกรรมการอยการและคณะกรรมการตลาการก าหนด เชน มอายไมต ากวา 25 ป และมประสบการณการท างานทางดานนตศาสตรไมนอยกวา 2 ป และเมอสอบไดแลว กไมสามารถไปปฏบตหนาทไดในทนทตองมการจดอบรมตามระยะเวลาทก าหนด ในสวนของพนกงานอยการผชวย ตองมการฝกอบรมอยการผชวยในการปฏบตหนาทเกยวกบการด าเนนคดเปนฐานะทนายแผนดน โดยท าการฝกฝนจรงทงในศาลและนอกศาล เปนเวลา 1 ป ซงการฝกฝนในศาลกหมายถง การด าเนนกระบวนพจารณาในศาลทงหมด ไมวาจะเปนการไตสวนการสบพยาน และการถามคานพยานจ าเลย

78

จงตองใหมผใหการฝกอบรม ซงกคอพนกงานอยการ ผมประสบการณทไดรบมอบหมายใหเปนผใหการฝกอบรมภาคปฏบต สวนผชวยผพพากษาตามระเบยบคณะกรรมการบรหารศาลยตธรรม วาดวยการศกษาอบรมผชวยผพพากษา ในสวนของการนงพจารณาคด ไดมการด าเนนใหผชวยผพพากษานงพจารณาคดรวมกบผพพากษาผใหการศกษา เพอเปนการฝกฝนในกระบวนการยตธรรม ไมวาจะเปนการจดทะเบยนค าใหการพยาน การพจารณาค ารอง ค าขอ ค าแถลงของคความ และกระบวนพจารณาอนๆทเกยวของ เพอใหมความเขาใจและประสบการณในกระบวนการยตธรรมในสวนทตนรบผดชอบ แตจะลงชอในค าพพากษาหรอในค าสงไมได เพราะยงขาดประสบการณในกระบวนการพจารณา เหนไดวาทงอยการผชวยและผชวย ผพพากษาแมวาในขณะคดเลอกบคคลทจะเขามาเปนอยการผชวยและผชวยผพพากษาตองมคณสมบตทงวยวฒและคณวฒตามทก าหนด เมอเขามาปฏบตงานแลวกยงไมสามารถท างานไดทนท ตองผานการฝกอบรมจนกวามประสบการณและมความเชยวชาญพอสมควรทจะปฏบตงานได ซงแตกตางกบทนายความขอแรงในคดอาญา เมอสอบใบอนญาตใหเขามาเปนทนายความไดแลวสามารถวาความไดทนท ซงแมวาบคคลดงกลาวไดรบการฝกในภาคปฏบตหรอปฏบตงานในส านกงานทนายความ มาเปนระยะเวลานานเพยงใดกตาม ทนายความใหมกไมเคยทจะวาความในคดอาญาดวยตนเอง ผลทตามมากคอ เกดความตนเตน ท าใหหลงสบขอเทจจรงอนเปนประเดนในคด ผลทตามมากระบวนการยตธรรมตามเจตนารมณของรฐธรรมนญในขอทจะมงหมายทรกษาสทธและเสรภาพของปวงชนชาวไทย ไมไดรบความคมครองอยางเตมท นอกจากนตามโครงการชวยเหลอทางกฎหมายเกยวกบสทธมนษยชนของสภาทนายความ มหนาทในการจดทนายความเขาฟงการสอบปากค าของผตองหา และประสานงานทนายความและพนกงานสอบสวนเพอรวมฟงการสอบปากค าผตองหา ยงไดก าหนด คณสมบตของทนายความอาสาไววาตองมใบอนญาตใหเปนทนายความไมนอยกวา 1 ป หรอผานการฝกอบรมตามโครงการจากส านกสทธมนษยชน สภาทนายความแลวแตการจดทนายความขอแรงในคดอาญาซงเปนกระบวนการส าคญในการพสจนความบรสทธของจ าเลยกลบไมมการก าหนดคณสมบตของทนายความไว ดงนน หากทนายความใหมหรอเปนทนายความมาแลวแตยงไมมประสบการณในการวาความประสงคทจะเปนทนายความขอแรงในคดอาญา ควรทจะมทนายความผใหการศกษาเขารวมในการพจารณาในคดนนดวย เพอเปนการฝกอบรมและใหค าปรกษาในระหวางด าเนนกระบวนพจารณา โดยทนายความผใหค าปรกษากใหสภาทนายความเปนผคดเลอกมาจากทนายความผมประสบการณในการวาความในคดอาญา โดยผใหการศกษาสมควรจะมประสบการณและมความเชยวชาญทางดานวาความในคดอาญาเปนอยางมาก และสมควรทจะมความรในชนเนตบณฑตเพอใหมคณสมบต

79

เทยบเทากบผพพากษา อยการ ซงอยในกระบวนการยตธรรมเดยวกน และสมควรใหสภาทนายความเปนผคดสรร เพราะสภาทนายความเปนผมขอมลของทนายความอยทวประเทศ ตลอดจนมหนวยงานอยทวประเทศ ไมวาจะเปนประธานทนายความประจ าจงหวด คณะกรรมการทนายความประจ าภาคตางๆทวประเทศรวม 9 ภาค โดยใหมทนายความผใหการศกษาใหค าปรกษาอยในชวงระยะเวลาหนง โดยมการก าหนดคณสมบตของทนายความผใหค าปรกษาเชนเดยวกบทนายความผควบคมการฝกและอบรมและประเมนผลการฝกอบรมภาคปฏบตและหรอทนายความผควบคมการฝกหดงานในส านกงานทนายความดวย ซงผใหการฝกอบรมควรเปนทนายความเกนกวา 5 ปขนไป ซงกสอดคลองกบขอก าหนดของสภาทนายความในเรองผควบคมการฝกและเซนรบรองและประเมนผลการฝกอบรมภาคปฏบตและหรอทนายความผควบคมการฝกหดทนายความในส านกงานตองเปนทนายความตงแต 7 ปขนไป แตอยางไรกตามตองมการตรวจสอบถงประสบการณของทนายความดงกลาวดวย เพอใหทนายความขอแรงทเปนทนายใหมหรอทนายความทไมมประสบการณในการวาความในคดอาญามประสบการณในการวาความ เพราะทนายความเองกเปนวชาชพทส าคญยงตอกระบวนการยตธรรม จ าตองอาศยบคคลทมความร ความเชยวชาญ ผานการฝกอบรม ผานการฝกฝนจนช านาญมากกวาบคคลอนๆจนแทบไมตางจากบคคลอนๆทเกยวของในกระบวนการยตธรรมไมวาจะเปนต ารวจ อยการ หรอศาลกตาม วเคราะหปญหาเกยวกบการจดสรรเงนรางวลทนายความขอแรงในคดอาญา ตามรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช 2550 มาตรา 40(7) ก าหนดใหรฐเปนผจดหาทนายความใหกบผตองหาหรอจ าเลยเพอใหไดรบโอกาสตอสอยางเพยงพอ และสทธของทนายความขอแรงในการไดรบเงนรางวลตามมาตรา 173 ของวธพจารณาความอาญาใหเปนไปตามระเบยบคณะกรรมการศาลยตธรรมวาดวยการจายเงนรางวลและคาใชจายแกทนายความทศาลตงใหผตองหาหรอจ าเลย ตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา มาตรา173 พทธศกราช 2548 ก าหนดอตราเงนรางวลทนายความดงตอไปน ประเภทท 1 คดทอตราโทษประหารชวต อตราขนต าเรองละ 8,000 บาท อตราสงเรองละ 50,000 บาท ประเภทท 2 คดทมอตราโทษจ าคกอยางสงตงแตสบปขนไปแตไมถงประหารชวต อตราขนต าเรองละ 6,000 บาท อตราสงเรองละ 40,000 บาท ประเภทท 3 คดอนนอกจากประเภทท 1 หรอประเภทท 2 หรอกรณของทนายความทศาลตงใหผตองหาในชนสบพยานกอนฟองคดตอศาลอตราขนต าเรองละ 4,000 บาท อตราสงเรองละ 30,000

80

ซงกรณดงกลาวทนายความขอแรงจะสามารถยนค ารองขอรบเงนรางวลไดกตอเมอศาลมค าพพากษาแลว โดยค านงถงคดและสภาวะทางเศรษฐกจ ทนายความขอแรงในคดอาญาเปนผกระท าการเพออทศตนเพอรกษาผลประโยชนใหกบผตองหาหรอจ าเลยทยากไร ไมสามารถจางทนายเขาวาใหกบตนเองได ทนายความขอแรงตองออกคาใชจายของตนเองในการเขาพบตวจ าเลย และในการแสวงหาพยานหลกฐาน เพอน ามาพสจนความบรสทธของตวจ าเลย ทงทสภาพเศรษฐกจในปจจบน อตราคาครองชพไดสงขนเรอยๆ และการด าเนนกระบวนพจารณาของไทยจงตองใชระยะเวลานาน ซงกวาททนายความขอแรงจะไดรบเงนรางวลจากการปฏบตหนาทของตนกแทบทจะไมพอกบเงนทตนไดทดรองจายไปกอนทตนจะไดรบจากทางราชการและหากทนายความขอแรงในคดอาญา หากไมรบหนาทเมอผพพากษาไดขอแรงใหเปนทนายความ กจะมความผดตามขอ 5.ขอบงคบสภาทนายความ วาดวยมรรยาททนายความ พ.ศ. 2529 ทบญญตวา “ไมรบท าหนาทเมอผพพากษาไดขอแรงใหเปนทนายความแกตางในคดอาญา เวนแตจะมขอแกตวโดยสมควร” นอกจากนทนายความขอแรงในคดอาญา ยงเปนการกระท าผดมรรยาทดวย กลาวคอ ขอ12. ขอบงคบสภาทนายความ วาดวยมรรยาททนายความ พ.ศ. 2529 กระท าการอยางใดอยางหนงดงกลาวตอไปน อนอาจท าใหเสอมเสยประโยชนของลกความ 1. จงใจขาดนด หรอทอดทงคด เมอท าการพจารณาถงรายละเอยดในอาชพทเกยวของกน ในระบบกระบวนการยตธรรมทางอาญามกไดรบการดแลและไดรบการประกนคณภาพชวตโดยรฐสวสดการ(Governmental Welfare) ไมวาจะเปนพนกงานอยการหรอขาราชการตลาการ รฐจะใหผลตอบแทนในการประกอบอาชพคอนขางสง มเพยงอาชพทนายความทอยภายใตกระบวนการยตธรรมทางอาญาเหมอนกนกบไมไดรบการดแล ทงๆทวชาชพนเปนวชาชพทมความส าคญไมยงหยอนไปกวาวชาชพสาขาอนๆ ซงเมอเปรยบเทยบประเทศญปนศาลจะตงทนายความจากองคการ “Nichibenren” ซงเปนทรวมของกฎหมายตางๆทวประเทศญปน ซงทนายความเหลานจะไดรบคาจางส าหรบการขนศาลแตละคราว ซงระบบทนายความทศาลตงน เรยกวา “State appointed Lawyer” เหนไดวา ทนายความขอแรงจะไดรบเงนตอบแทนในแตละคราวทขนศาลซงสะทอนสภาพความเปนจรงวาทนายความไดกระท าการใดไปบางในแตละคราว และทนายความกสามารถมรายไดมาใชจายในการด าเนนกระบวนพจารณาทางอาญาทตนไดรบการแตงตง ยอมเกดก าลงใจในการท างาน นอกจากนในการพจารณาเงนรางวลตอบแทนใหกบทนายความขอแรงขนอยกบดลยพนจของขาราชการตลาการ ซงเปนเจาของส านวนคด ซงขาราชการตลาการบางทาน ไมเคยวาความแกตางใหกบจ าเลย ขาดประสบการณจงมกพบวาดลยพนจในการพจารณาคาตอบแทนของทนายความนอย

81

มาก ซงในความเปนจรงแลววชาชพของทนายความขอแรงมไดปฏบตหนาทวาความแกตางใหกบจ าเลยในศาลอยางเดยว ทนายจ าเลยตองมการรวบรวมพยานหลกฐานทงพยานเอกสารและพยานบคคลเพอน ามาพสจนหกลางพยานโจทก ซงคาใชจายตางๆนทนายความตองเปนผออกเองทงหมดแตมกค านวณจากระยะเวลาทปฏบตงานในศาลเทานน ซงในกรณดงกลาวนในประเทศฝรงเศส การใหความชวยเหลอทางดานกฎหมายนนหมายถง ชวยเหลอในดานการจดหาทนายความในการด าเนนคดในศาลหรอการประนประนอมยอมความนอกศาล รวมถงการใหความชวยเหลอในชนสอบสวนหรอการด าเนนการเกยวกบการอทธรณดานวนยแกผตองขงในเรอนจ าดวย เมอไดรบความชวยเหลอทางดานกฎหมายแลว ถาเปนการไดรบความชวยเหลอเตมจ านวนจะไดรบคาทนายความและคาใชจายจ าเปนอนๆ เมอน าเปรยบเทยบกบไทย สทธในการไดรบเงนรางวลตอบแทนขนตอนและระยะเวลาในการด าเนนกระบวนพจารณาในศาลเทานนไมไดรวมถงการด าเนนการนอกศาล และขาราชการตลาการจะพจารณาเฉพาะคาทนายความมไดพจารณาคาใชจายตางๆททนายเสยไปในการด าเนนกระบวนพจารณาดวย ผลกระทบของปญหาดงกลาวทตามมาอยางเหนไดชดประการหนงกคอ ทนายความทมประสบการณขาดแรงจงใจในการท างาน เพราะรายไดไมสอดคลองกบรายจาย และระยะเวลาในการเบกจายกนานเกนไป ท าใหไมอยากเปนทนายขอแรงจงเหลอเพยงทนายความรนใหมทตองการประสบการณในการวาความในคดอาญา ใชชองทางทนายขอแรงเปนชองทางในการฝกฝนตนเอง ในขณะทหากเปรยเทยบกบอตราผลตอบแทนของวชาชพอนๆ ทเกยวของกบคดอาญาแลว ลวนแตไดรบการสนบสนนจากภาครฐเปนอยางด ไมวาจะเปนขาราชการตลาการ ทไดรบผลตอบแทนตอเดอนทสงทสด จนเกดภาวะสมองไหลเชนสภาพการณปจจบน หรอขาราชการอยการ กไดรบผลตอบแทนเปนจ านวนทสงกวาทนายความ หลายเทาตว ทงๆทอยการไดท าหนาทเฉกเชนเดยวกบทนายความ กคอ อยการเปนทนายความของแผนดน ซงปญหาดงกลาว จงเปนปญหาส าคญทสมควรไดรบการแกไข ซงปญหาดงกลาว จงเปนปญหาส าคญทสมควรไดรบการแกไขโดยมการก าหนดอตราทนายความขอแรงเปนดงน 1. ในการค านวณในสวนคาใชจาย ตองค านวณตามจ านวนครงททนายความขอแรงมาศาล โดยไมเลอนคดอนเกดจากความผดของทนายขอแรงเองและควรก าหนดในอตราทแนนอน 2. ก าหนดอตราเงนรางวลทนายขอแรงใหพจารณาจากอตราโทษ และการมสวนรวมของทนายความในกระบวนพจารณา นอกจากน หนวยงานทพจารณาเงนรางวลขอแรงทนายความ สมควรเปนสภาทนายความซงเปนหนวยงานทควบคมวชาชพของทนายความทงหมด เพราะทนายความเปนวชาชพบคคลทจะพจารณาคาตอบแทนยอมตองเปนบคคลทเขาใจวชาชพนมากทสด นบตงแตคาใชจายทเกดขนจากวน

82

สอบสวน ไปจนถงวนสดทายทศาลมค าพพากษา นอกจากนน ยงเปนการสงเสรมวชาชพทนายความ ใหมความเทาเทยมกบวชาชพอนๆ ทเกยวของกบกระบวนพจารณาคดอาญาในชนศาล และยงสอดคลองกบหลกการความเทากนในทางกฎหมาย ดงทเรยนชแจงไวขางตน

บทท 5 บทสรปและขอเสนอแนะ

บทสรป

โดยเหตทกลาวถงไวในบทขางตนทงหมด จงเหนไดชดเจนวา อาชพทนายความเปนวชาชพและองคประกอบทส าคญอยางยง ในระบบกระบวนการยตธรรมทางอาญา ซงในกระบวนการยตธรรมทางอาญา ประกอบไปดวยวชาชพทเกยวของในหลายสวน เชน พนกงานอยการ ขาราชการตลาการ ต ารวจ โดยสวนใหญลวนแตเปนองคกรของรฐทอยฝงตรงขามกบจ าเลย หรอผตองหา และบคคลทกลาวถงทงหมด ลวนแตไดรบการดแลโดยรฐสวสดการ ทมากกวาบคคลอนๆ เกอบทงสน ในขณะทจ าเลย หรอผตองหา หากมทรพยสนเงนทองทมากพอทจะวาจางทนายความทมประสบการณ ทกษะ และความช านาญในเชงคดสงๆ ได จงจะไดรบสทธเปนคตอสกบระบบกระบวนยตธรรมของรฐไดอยางเทาเทยมกน อยางไรกดหากจ าเลยหรอผตองหา ไรซงเงนทองทรพยสน ทจะไปวาจางทนายความแกตางทมคาตวสงๆ ได ยอมตกเปนฝายเสยเปรยบในเชงอรรถคดอยตลอดเวลา การเพมศกยภาพ เสรมสรางประสทธภาพทนายความขอแรงอยางเปนระบบ อยางบรณาการยอมท าใหกระบวนการยตธรรมทางอาญา มความเทาเทยมกน อยางทปรากฏไวในรฐธรรมนญได ไมวาจะอยางไรกตามจะเหนไดวาทนายความเปนกลไกส าคญในการด าเนนกระบวนการพจารณาคดทางอาญาอยางยง เพราะเปนเพยงองคประกอบเดยวทอยชวยเหลอฝายจ าเลย หรอผตองหา นบตงแตกระบวนพจารณาคดตงแตเรมตนไปจนถงสนสดกระบวนพจารณา กลาวคอ ทนายความเปนผมหนาทในการคนหาพยานหลกฐาน การสอบวน การซกพยาน ตลอดจนการอทธรณ ฎกา ค าพพากษาของศาล ถาม ซงขนตอนในการด าเนนกระบวนการยตธรรมดงกลาวมความแตกตางกบวชาชพอนในองคประกอบของกระบวนการยตธรรมดวยกน อยางเชน พนกงานอยการมหนาทรบส านวนการสอบสวนของพนกงานสอบสวนมาแลวตรวจส านวนเพอมค าสงใหฟองหรอไมฟองผตองหาตามความเหนของพนกงานสอบสวน เมอมค าสงฟองกจะมขนตอนในการสบพยานตอไป แตหนาทในการแสวงหาพยานหลกฐานเปนหนาทของพนกงานสอบสวน สวนขาราชการตลาการ มหนาทในการท าหนาทเปนศาล เพอพจารณาพพากษาคดตามการน าสบพยานหลกฐานของพนกงานอยการและทนายจ าเลย หากจ าเลยไมพอใจค าพพากษาของศาลชนตน หรอศาลอทธรณทนายจ าเลยมหนาทในการอทธรณค าพพากษาของศาลอทธรณหรอฎกาตอไป เหนไดวาทนายความในคดอาญาหนงคนตองรบผดชอบในการปฎบตหนาทของตนจนกวาจะเสรจคดนนนานเพยงใด

83

ดงทกลาวถงในเบองตนถงหลกการ “ทกคนมสทธ เทาเทยมกนภายใตกฎหมาย ” (Equality under the law) ซงเกดขนเนองจากประเทศไทยไดเขาลงนามในสนธสญญากตการะหวางประเทศวาดวยสทธมนษยชนและการเมอง ซงเปนกตกาซงตงขนมาโดยหลกปฎณญาสากลวาดวยสทธมนษยชนขององคการสหประชาชาต และประเทศไทยไดน าบทบญญตในขอท 14. ในกตการะหวางประเทศวาดวยสทธมนษยชนและการเมอง ซงเปนการบญญตในเรองของกระบวนการยตธรรม ไดน ามาบญญตไวในรฐธรรมนญฉบบปพทธศกราช 2550 ในมาตรา 39 และ 40 ในเรองของสทธของการไดรบการพจารณาโดยไมชกชาเกนจ าเปนและสทธในการไดรบความชวยเหลอทางกฎหมาย ซงบทบญญตของรฐธรรมนญฉบบปพทธศกราช 2550 กสอดคลองกบวธพจารณาความอาญาของไทยในมาตรา 173 ในเรองของการจดหาทนายความเขามาชวยเหลอแกจ าเลย อยางไรกดตามทระบไวในบททส กลบพบวา ในทางปฏบตแลว ความเทาเทยมกนของบคคลภายใตกฎหมาย กลบเปนเพยงนามธรรมทจบตองไดยาก เพราะประเทศไทย พนทส าหรบผดอยโอกาส ยงมอยนอย สวนใหญเปนเพยงเงอนไขทางเชงสญลกษณมากกวาเชงอตถะลกษณอยางเปนรปธรรม ทงนเพราะประเทศไทยยงประสบปญหาเรองการบรณาทางดานศกยภาพ และประสทธภาพของทนายความขอแรงในคดอาญา ไมวาจะเปนดานความร (Knowledge) ความช านาญ (Skilling) และประสบการณ (Experience) เพอใหทนายความขอแรงในประเทศไทย เปนองคกรหลกองคกรหนงในการเสรมสรางความเทาเทยมกนภายใตกฎหมาย ไมใชเปนเพยงทนายความ ทเปรยบเสมอนเพยงของแถมในกระบวนพจารณาทางอาญาเทานน แนวทางในการบรณาการเสรมสรางศกยภาพ และประสทธภาพของทนายความขอแรง โดยการพจารณาเชงเปรยบเทยบกบทนายความของตางประเทศ เพยงเทาทสามารถน ามาประยกตใชกบประเทศไทยได เชน องกฤษและสหรฐอเมรกาและประเทศทใชระบบกฎหมายแบบซวลลอว ไดแก ฝรงเศสและญปน หลกการของแนวคดเชงบรณาการในการพฒนา เสรมสรางศกยภาพ และประสทธภาพของทนายขอแรงในประเทศไทยนน คงตองเรมพจารณาตงแตหลกการพนฐาน มต มมมองของระบบกฎหมาย และผเกยวของตอทนายความขอแรง อาท ในประเทศองกฤษ ประธานศาลฎกา (Lord Chief Justice of England and Wales) ไดก าหนดวตถประสงคของการใหความชวยเหลอประชาชนทางกฎหมาย โดยประชาชนตองไดรบการชวยเหลอทางกฎหมายตงแตชนจบกมจนคดถงทสดและตองไดรบทนายความทมประสทธภาพ และตองมการพฒนาคณภาพอยางตอเนอง ประเทศสหรฐอเมรกา กไดวางหลกประกนสทธการตงทนายส าหรบจ าเลยทยากจนไวตามหลกเกณฑทวา จ าเลยทกคนทไมสามารถจดหาทนายไดจะไดรบการตงทนายชวยด าเนนคดอาญาในทกขนตอน นบตงแตการปรากฏตวในศาลครงแรก ตลอดจนการอทธรณค าพพากษา นอกจากจ าเลย

84

จะสละสทธดงกลาว ทงนเพอเปนหลกประกนวาจ าเลยสามารถมทนายชวยในการตอสคดอาญาทงปวงตามกระบวนการยตธรรม ประเทศฝรงเศส ศาลเปนผมหนาทตองแจงใหผตองหาหรอจ าเลยทราบถงสทธการมทนายชวยในการด าเนนคดอาญาเพอปองกนสทธของตนเอง ซงอาจจดหาทนายเอง หรอศาลตงทนายใหโดยประธานสมาคมทนายความตงแตชนสอบสวนถงชนพจารณาคด เพอเปนหลกประกนสทธในการตอสคดซงการตงทนายอาจตงโดยผตองหาหรอจ าเลยเอง หรออาจเปนญาตตงให หรอศาลตงทนายให เมอเหนวาผตองหาหรอจ าเลยเปนผทไมมความสามารถตอสคดไดดวยตนเอง ประเทศญปน ระบบทนายศาลตงของญปนนเรยกวา “State appointed Lawyers” ผพพากษาเปนผเลอกจากองคการ “Nichibenren” ซงเปนทรวมของนกกฎหมายตางๆ ในประเทศญปนและจ าเลยจะไดรบการชวยเหลอจากทนายทศาล ศาลจงจะชวยจดหาทนายใหแกจ าเลย ทไมสามารถวาจางทนายเองไดภายใตเงอนไข ตางๆ โดยจะปรกษากบ Nichibenren เลอกทนายทปรกษาจากองคการใหทนายทปรกษาเหลาน โดยรบคาจางส าหรบการขนศาลในแตละคราว เหนไดวา ระบบทนายความขอแรงทง 4 ประเทศ ไมวาจะมาจากระบบคอมมอนลอว หรอซวลลอวกตาม กระบวนการจดหาทนายความขอแรงในคดอาญานบวาเปนเรองส าคญ แมวาจะมวธการสรรหาทแตกตางกนออกไป แตวตถประสงคทส าคญมวตถประสงคเดยวกน คอ ตองไดทนายความทมความสามารถและมประสบการณในการวาความ ซงแตกตางจากประเทศไทย แมวาระเบยบคณะกรรมการศาลยตธรรมวาดวยการจายเงนรางวลและคาใชจายแกทนายความทศาลตงใหผตองหาหรอจ าเลย ตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา มาตรา 173 พ.ศ. 2548 โดยในขอ 10. บญญตวา ใหศาลชนตนทมอ านาจพจารณาพพากษาคดอาญา จดท าบญชรายชอทนายความซงไดแจงความประสงคไวตอศาลวาจะเปนทนายความตามมาตรา 173 แหงประมวลกฎหมายอาญา โดยใหขอมลเกยวกบสถานทตดตอ ทงประสบการณหรอระยะเวลาการท างานของทนายความนนตามสมควร แตในความเปนจรงไมมองคกรใดทจะมาคดสรร หรอตรวจสอบวา ทนายความมประสทธภาพหรอมประสบการณในการวาความจรงหรอไม ปญหาในเรองประสทธภาพของทนายความขอแรงในคดอาญาจงเปนปญหาส าคญ ซงมขอพจารณาอยหลายประการ คอ ประการแรก ประสทธภาพของทนายใหมยงมขอบกพรองอยมาก เพราะสวนใหญบคคลทสอบหลกสตรวชาวาความในภาคทฤษฏไดแลวนน จะฝกงานทนายจรงในภาคปฏบตไมนอยกวา 6 เดอน โดยการน าเอาชอของตนไปฝากตามส านกงานทนายความทตนรจก หรอทส านกงานทนายความททางสภาทนายความเปนผจดให เพยงเพอใหครบระยะเวลาตามทก าหนด โดยไมไดฝกจรง หรอฝกจรงกสามารถฝกงานไดนอยมาก เพราะความจรงแลวการด าเนนคดภายใตวธพจารณาความอาญาของศาลไทย ใชระยะเวลาเนนนานมากในแตละคดอยางนอยทสดกใชระยะเวลาการพจารณามากกวา

85

1 ปขนไป จงท าใหการฝกงานในภาคปฏบตตามทสภาทนายความก าหนดไว เปนเพยงเงอนไขทางระยะเวลา เพอใหบคคลทประสงคจะเปนทนายความ ใชเพอสอบใหผาน และขนทะเบยนเปนทนายความไดเทานน เมอทนายความเหลาน เขาลงชอเปนทนายความขอแรง กไมมประสบการณหรอขาดความเขาใจ ในการวาความ อนเปนผลท าใหความยตธรรมเสยไปและสงผลโดยตรงตอจ าเลย ประการทสอง การเขาชอเปนทนายความขอแรงสามารถทจะลงชอขอเปนทนายความขอแรงทศาลทตนมภมล าเนา การคดเลอกทนายความขอแรงกจะดตามล าดบรายชอททนายความไดลงไว มไดดตามอตราโทษ ตลอดจนอายการท างานหรอประสบการณในการวาความของตน ท าใหขนตอนการคดเลอกไมมประประสทธภาพและเหมาะสม ประการทสาม ทนายขอแรงในคดอาญา สวนหนงเปนทนายความทยงไมมประสบการณในการวาความ แตมความตองการทจะใชระบบของทนายขอแรงเปนพนฐานในการสรางประสบการณ ท าใหระหวางวาความ เชน ถามคานเกดความตนเตน ประหมา ไมเขาใจวาประเดนดงกลาวเปนประเดนส าคญทน าไปสขอแพชนะในคดได ประการทส เงนคาวชาชพทนายความทรฐจะด าเนนการใหนน จะช าระกนเมอภายหลงคดไดมค าพพากษาแลว ซงทนายความจะตองมคาใชจายในการด าเนนคด วาความแกตางใหกบจ าเลยทงสน จงตองส ารองออกไปกอน นอกจากนนกฎหมายยงก าหนดใหจ านวนเงนตอบแทนทนายความขอแรงทรฐจะจดใหนน ขนอยดลพนจของขาราชการตลาการ ซงเปนเจาของส านวนคด และขอเทจจรงยงพบวา ขาราชการตลาการบางทาน ไมเคยวาความแกตาง อายนอย ขาดประสบการณ จงพบมากวา ดลยพนจในการพจารณาผลตอบแทนของทนายความขอแรงนอยมาก ไมสอดคลองกบความจรง และระยะเวลาในการเบกจายนานเกนไป ท าใหทนายความขาดแรงจงใจในการปฏบตงาน อนเปนสาเหตใหทนายความขอแรงโดยสวนใหญจะเปนทนายความประสบการณนอย ขอเสนอแนะ สภาพปญหาเหลาน ผศกษาจงมขอเสนอแนะเพอแกไข ปรบปรง รวมถงเปดโอกาสใหนกวชาการ หรอบคคลทเกยวของกบกระบวนการยตธรรมทางอาญาทงหมด ไดมสวนในการวเคราะห ประเดนปญหาของการเสรมสรางทนายความขอแรง ใหเปนระบบบรณาการ บรรลเปาหมายของหลกการ “ทกคนมสทธเทาเทยมกนภายใตกฎหมาย” (Equality under the law) อนเปนหลกการหนงทครอบคลมสทธขนพนฐานวา ดวยสทธและเสรภาพ ประการส าคญผดอยโอกาสในกระบวนยตธรรมทางอาญา ไมมโอกาสไดเลอกทนายความขอแรง ดงนนการเสรมสรางศกยภาพ และประสทธภาพของทนายขอแรง นาจะเปนทางออกทเหมาะสมมากกวา เพราะไมวาจะเปนทนายความขอแรงคนใดกตาม

86

ทอยภายใตมาตรฐานทางความสามารถในเชงศลปะการวาความแกตางทใกลเคยงกน ยอมสงผลดตอทงระบบของกระบวนการยตธรรมทางอาญา ดงน 1. สมควรเพมประสทธภาพเชงทฤษฎของทนายความขอแรง โดยก าหนดไวเปนคณสมบตขนพนฐาน ทใกลเคยงกบอยการ และขาราชการตลาการ อาท บคคลผมสทธเขาชอเปนทนายความขอแรงได จะตองสอบไลชนเนตบญฑตไทยไดเสยกอน ทงนเพอลดความเลอมล า เทาเทยมกนของกระบวนการยตธรรม อนเปนการสงเสรมดานความร (Knowledge) อยางนอยกท าใหทนายความขอแรง มคณสมบตทเทยบเทากบอยการ และขาราชการตลาการ สงผลใหการมองประเดนการพจารณาคด ขอโตแยง ไมไดเปรยบและเสยบเปรยบในเชงคดความ นอกจากนนทนายขอแรงยงมสทธโตแยงในประเดนทางกฎหมายไดอยางเหมาะสม เพราะบคคลทเกยวของกบกระบวนยตธรรมทางอาญาทงหมด บดนมคณสมบตเทากนแลว 2. สมควรมการแกไขระบบการเพมความช านาญ และประสบการณของบคคลผทจะสมครเขาเปนทนายความ โดยแกไขทภาคปฎบต ใหผฝกหดเปนทนายความไดมโอกาสทแทจรงทงในดานของการพจารณาและขนตอนอนของระบบกระบวนการยตธรรมเรมตนนบตงแตการสอบขอเทจจรง และการเขารบฟงการสอบสวนของพนกงานสอบสวน การเขยนค าฟองชนตน อทธรณ ฎกา รวมทงกระบวนการบงคบคดหลงมค าพพากษา ซงวธการสมควรจะก าหนดคณสมบตของผจะท าหนาทเปนทนายความรนพทจะฝกหดผฝกทนายความดวย โดยใหทนายความทมสทธอบรม และผกหดทนายความได จะตองสอบไลไดชนเนตบญฑตยสภา หรออาจจะมใบอนญาตวาความมาแลวไมนอยกวา 7 ป และมประสบการณวาความดวยจ านวนคดอาญาทเหมาะสม อาท ทนายความผมสทธอบรมผฝกหดทนายความได จะตองวาความในคดความทมการสบพยานจรงของศาลชนตนไมนอยกวา 30 คด จ านวนค าฟองอทธรณไมนอยกวา 20 คด และชนฎกาอยางนอย 10 คด เปนตน ทงจ านวนปรมาณเชงการวาความแกตางนน คงขนอยกบความเหมาะสม แตอยางนอยตองมการด าเนนกระบวนพจารณาคดความจรง อยางไรกดสมควรก าหนดคาตอบแทนใหกบผอบรมดวย เพอเปนแรงจงใจใหกบทนายความรนพดวยอกชนหนง ซงบคคลผเหมาะสมในการดแลผมสทธอบรมผฝกหดทนายความ กคอสภาทนายความนนเอง กระบวนการเชงแนวคดน จะเปนการสงเสรมใหเกดความช านาญ (Skilling) และยงเปนการถายทอดประสบการณ (Experience) จากรนสรน ท าใหความรในเชง Know hours ไมขาดตอนไปออกจากระบบทนายความของไทย 3. เสรมสรางระบบสารบญ ระบบขอมล และแหลงความรของวชาชพทนายความโดยเฉพาะ อาท เทคนคการรวบรวมพยาน วธการสอบขอเทจจรงของทนายความ รวมทงกระบวนพจาณาความกฎหมายวธพจารณาความอาญา เพอใหทนายความรนใหม เขาถงขอมลได ทงนเนองจากประเทศไทย ยงไมมระบบขอมลทเกยวของกบทนายความทดพอ สงเกตไดจากโดยสวนใหญแลว นกกฎหมายของ

87

ไทยจะศกษาการใชตวบทกฎหมายจากแนวค าวนจฉยของศาลฎกาเปนหลก โดยสวนใหญลวนมาจากแนวคดเชงโตแยงของทนายความรนพ เกอบทงสน อยางไรกดในการคนควาวจยกลบพบวา แหลงขอมลเหลานไมปรากฏอยในค าพพากษาของศาลแตอยางใด ดงนนในทางปฏบตทจบตองไดแลว สภาทนายความสมควรเปนผรวบรวม และจดหมวดหม ไวใหทนายความรนใหมๆ ไดศกษา คนควา และวจยได กระบวนการนจะเปนผลใหองคความรทเกยวของกบวชาวาความ ศลปะการตอสคด ทมทงศาสตร และศลป ยงคงอย และพฒนาไดอยางตอเนองในประเทศไทยได ขณะเดยวกนเพอใหระบบนมความมนคง สภาทนายความอาจเรยกเกบคาธรรมเนยมการใชขอมลทงหลายกบสมาชกทนายความได 4. เหนสมควรใหมการแกไขขอบงคบสภาทนายความวาดวยการฝกอบรมวชาวาความ พ.ศ. 2529 และขอบงคบสภาทนายความวาดวยการฝกอบรมวชาวาความ (ฉบบท2) พ.ศ.2552 และแกไขขอบงคบสภาทนายความวาดวยการฝกหดในส านกงานทนายความ พ.ศ. 2535 และขอบงคบสภาทนายความวาดวยการฝกหดในส านกงานทนายความ (ฉบบท 2) พ.ศ.2550 ดงน เดม ขอบงคบสภาทนายความวาดวยการฝกอบรมวชาวาความ พ.ศ. 2529 ขอ.13 (2) ซงบญญตวา ภาคปฎบต ใหฝกอบรมภาคปฎบตเปนเวลา ไมนอยกวา 6 เดอน การฝกอบรมภาคปฏบตอาจกระท าได โดยใหผเขารบการฝกอบรมฝกหดงานทส านกฝกอบรมหรอส านกงานทนายความกได แตระยะเวลาฝกหดงานแหงใดแหงหนง หรอทงสองแหงตองไมนอยกวาก าหนดเวลาในวรรคแรก แกไขใหม ภาคปฏบต ใหฝกอบรมภาคปฎบตเปนเวลา ไมนอยกวา 6 เดอน การฝกอบรมภาคปฏบตอาจกระท าได โดยใหผเขารบการฝกอบรมฝกหดงานทส านกฝกอบรมหรอส านกงานทนายความกได แตระยะเวลาฝกหดงานแหงใดแหงหนง หรอทงสองแหงตองไมนอยกวาก าหนดเวลาในวรรคแรก ในระหวางระยะเวลาตามวรรคแรก ใหผเขารบการฝกอบรมเขารวมกบทนายความทรบท าหนาทใหความชวยเหลอประชาชนทางกฎหมายตามโครงการของสภาทนายความ ประกอบดวย โครงการชวยเหลอฝายคด โครงการชวยเหลอทางกฎหมายเกยวกบสทธมนษยชนและโครงการชวยเหลอทางกฎหมายประจ าสวนราชการ แลวแตกรณ ตามภมล าเนาของการฝกอบรมตามวรรคสอง โดยใหผเขารบการฝกอบรมเปนผท าการสอบขอเทจจรง ตลอดทงความเหนในทางคด แลวใหผขอความชวยเหลอทางกฎหมายลงชอรบรองในแบบค ารองขอความชวยเหลอรวมกบทนายความเจาของส านวน เสรจแลว ใหคณะกรรมการบรหารของสภาทนายความ ประธานสภาทนายความประจ าจงหวด หรอผทไดรบมอบหมาย เปนผลงลายมอชอรบรองการปฎบตงาน

88

ระยะเวลาในการปฎบตงานตามวรรคสาม ตองไมเกน 3 ครงในสปดาหและไมนอยกวา 50 คด ตลอดระยะเวลาตามวรรคแรก เมอครบก าหนดตามวรรคแรกใหผเขารบการฝกอบรมน าใบรบรองการปฎบตงาน ตามวรรคสามยนตอส านกฝกอบรมเพอขออนมตสอบภาคปฎบตตอไป แกไขขอบงคบสภาทนายความวาดวยการฝกหดในส านกงานทนายความ พ.ศ. 2535 ในขอท 5(3)(ข) ดงน เดม เมอผเขารบการฝกหดงานมาไมนอยกวา 1 ปจะขอจดทะเบยนและรบใบอนญาตใหเปนทนายความ ใหน าหนงสอรบรองการฝกหดงานของผควบคมการฝกหดงานและรายละเอยดการฝกหดงานตลอดระยะเวลา 1 ป มาแสดงพรอมกบค าขอจดทะเบยนและรบใบอนญาตใหเปนทนายความ แกเปน ในระหวางระยะเวลาตามวรรคแรก ใหผเขารบการฝกหดงานเขารวมกบทนายความทรบท าหนาทใหความชวยเหลอประชาชนทางกฎหมายตามโครงการของสภาทนายความ ประกอบดวย โครงการชวยเหลอฝายคด โครงการชวยเหลอทางกฎหมายเกยวกบสทธมนษยชนและโครงการชวยเหลอทางกฎหมายประจ าสวนราชการ แลวแตกรณ ตามภมล าเนาทตนขอฝกหดงาน โดยใหผเขารบการฝกหดงานเปนผท าการสอบขอเทจจรง ตลอดทงความเหนในทางคด แลวใหผขอความชวยเหลอทางกฎหมายลงชอรบรองในแบบค ารองขอความชวยเหลอรวมกบทนายความเจาของส านวน เสรจแลว ใหคณะกรรมการบรหารของสภาทนายความ ประธานสภาทนายความประจ าจงหวด หรอผทไดรบมอบหมาย เปนผลงลายมอชอรบรองการปฎบตงาน ระยะเวลาในการปฎบตงานตามวรรคสาม ตองไมเกน 3 ครงในสปดาหและไมนอยกวา 100 คด ตลอดระยะเวลาตามวรรคแรก เมอครบก าหนดตามวรรคแรกใหผเขารบการฝกหดงานน าใบรบรองการปฎบตงาน ตามวรรคสามยนตอส านกฝกอบรมเพอขออนมตสอบเพอขอใบอนญาตตอไป 5. เพอแกไขใหรายชอทนายความขอแรงในคดอาญาอย ในความดแลของสภาทนายความควรมการแกไขระเบยบเกยวกบการจดหาทนายความขอแรงและการจายเงนรางวลและคาใชจายทนายความทศาลตงใหผตองหาหรอจ าเลยในคดอาญา พ.ศ.2548 ในขอ10. ดงน

89

เดม ใหศาลชนตนทมอ านาจพจารณาพพากษาคดอาญาจดท าบญชรายชอทนายความซงไดแจงความประสงคไวตอศาลวาจะเปนทนายความตาม มาตรา 173 แหงประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา โดยใหขอมลตดตอ ทงประสบการณหรอระยะเวลาท างานของทนายความตามสมควร แกไขใหม ใหศาลชนตนทมอ านาจในการพจารณาพพากษาคดอาญา มหนงสอไปยงสภาทนายความหรอทท าการทนายความประจ าจงหวด ทศาลนนตงอยเพอใหจดทนายความขอแรงในคดอาญาตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญามาตรา 173 โดยใหพจารณาถงประสบการณและระยะเวลาการท างานของทนายความ 6. ใหสภาทนายความจดหนวยงานทควบคมและจดสรรทนายความขอแรง อาศยตามพระราชบญญตทนายความ โดยมการก าหนดประสบการณในการวาความหรออายของใบอนญาตในการวาความเปนหลก โดยก าหนดวาทนายความขอแรงในคดอาญาท เปนทนายใหมหรอไมมประสบการณวาความในคดอาญา ตองมทนายความผใหค าปรกษาเปนใหความชวยเหลอในการวาความเปนเวลาไมนอยกวา 3 ปหรอมจ านวนคดอาญาทมการสบพยานจนศาลมค าพพากษาไมนอยกวา 5 คดแลวแตอยางใดจะถงกอน สวนทนายความผใหค าปรกษาตองเปนทนายความแลวไมนอยกวา 7 ปและมประสบการณการวาความในคดอาญาทมการสบพยานกนจนศาลมค าพพากษาไมนอยกวา 15 คดแลวแตวาอยางใดจะถงกอนและควรจดใหมเงนรางวลตอบแทนแกทนายความผใหค าปรกษาดวย 7. ก าหนดอตราคาธรรมเนยมคาทนายขอแรงใหม ใหสะทอนกบความจรงมากทสด และบคคลทสมควรก าหนดคาวชาชพทนายความนน ควรจะตองเปนสภาทนายความ ทเปนองคกรทควบคมวชาชพน หาใชบคคลอนๆ ทไมเกยวของกบวชาชพทนายความเพราะทนายความเปนวชาชพ บคคลจะพจารณาคาตอบแทนของทนายวาเปนจ านวนเทาใด หรอการปฏบตอยางไรทเหมาะสม กสมควรจะตองเปนบคคลทอยในวชาชพเดยวกน เปนผพจารณาตดสน อาท (1) ในการค านวณในสวนคาใชจาย ตองค านวณตามจ านวนครงททนายความขอแรงมาศาล โดยไมเลอนคดอนเกดจากความผดของทนายขอแรงเองและควรก าหนดในอตราทแนนอน (2) ก าหนดอตราเงนรางวลทนายขอแรงใหพจารณาจากอตราโทษ และการมสวนรวมของทนายความในกระบวนพจารณา คาตอบแทนของทนายความขอแรงนน จะตองมสทธเบกคาใชจายไดกอนศาลมค าพพากษา เพราะทนายความกเปนมนษย มความจ าเปนตองใชจายเงน เชนเดยวกบบคคลอนๆ การใหบคคล

90

เสยสละดวยการเฉอนเนอตวเองนนเปนไปไดยาก และอาจเปนไปไมได ดงนนวธการในการเบกจายคาทนายความ กสมควรจะตองค านงถงขอเทจจรงเหลานดวย นอกจากนนอตราคาธรรมเนยมเหลาน กจะตองปรบปรง เปลยนแปลงใหสอดรบกบสภาวะเศรษฐกจทแทจรงในแตละปดวย การปรบปรง และพฒนา ตามขอเสนอแนะทงหมดทไดบรรยายไว สาระนพนธฉบบนคาดหวงวา จะเปนสวนหนงในการยกระดบวชาชพทนายความในชนกระบวนพจารณาคดอาญา ทเกยวของกบสทธ และเสรภาพของประชาชนเปนอยางมาก มผลเปนรปธรรมมากยงขน นอกจากนนการเสนอแนะดงกลาวขางตน กคาดหมาย และคาดหวงวา จะสงผลใหกระบวนพจารณาคดอาญา มความเทาเทยมกนในทางกฎหมายมากยงขนตามไปดวย หลกการของ “ความเทากน” และหลกการรฐสวสดการทเกยวของกบสทธ และเสรภาพของประชาชน ตามรฐธรรมนญ กยอมมความเปนรปธรรม จบตองไดมากยงขนไปดวย สาระนพนธฉบบนหวงวา หลกการทางกฎหมายทเปนเพยงนามธรรมนน ยอมตองน ามาใชปฏบตใหเปนรปธรรมทจบตองได อยางไรกดการเพมประสทธภาพของทนายความในประเทศไทยนน จ าตองใชระยะเวลาในการด าเนนการ และจะตองด าเนนการใหมความตอเนอง ไมสะดดหยดลง เพอใหทนตอสภาพความเปลยนแปลงของยคสมย และในสภาพของสงคมปจจบนทเปนยคโลกาภวฒนดวย

95

ประวตยอผวจย

96

ประวตยอผวจย

ชอ-นามสกล วาทรอยตรสหส ไพภกด วน เดอน ป เกด 1 พฤศจกายน 2527 สถานทเกด จงหวดสราษฎรธาน สถานทอยปจจบน 24 หมท 4 ต.ชยบร อ.ชยบร จ.สราษฎรธาน ประวตการศกษา พ.ศ. 2545 ระดบมธยมศกษาตอนปลาย จากโรงเรยนชยบรพทยา จงหวดสราษฎรธาน พ.ศ. 2549 ระดบปรญญาตร นตศาสตรบณฑต จากมหาวทยาลยรามค าแหง พ.ศ. 2553 ระดบปรญญาโท นตศาสตรมหาบณฑต จากมหาวทยาลยรามค าแหง พ.ศ. 2556 ก าลงศกษาระดบปรญญาเอก นตศาสตรดษฎบณฑต มหาวทยาลยศรปทม ประวตการท างาน พ.ศ. 2552-2553 เจาหนาทฝายก ากบและควบคมความเสยง บรษทอาคเนยประกนชวตจ ากด พ.ศ. 2554-2556 อาจารยประจ าคณะนตศาสตร มหาวทยาลยเฉลมกาญจนา นครศรธรรมราช พ.ศ. 2556 อาจารยพเศษ คณะนตศาสตร มหาวทยาลยราชภฏสราษฎรธาน พ.ศ. 2558 อาจารยพเศษ คณะรฐศาสตร,คณะบรหารธรกจ มหาวทยาลยแมโจ วทยาเขตชมพร พ.ศ. 2557 อาจารยพเศษ คณะรฐศาสตร มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราช วทยาลย วทยาเขตนครศรธรรมราช หองเรยนวดพฒนาราม จงหวดสราษฎรธาน พ.ศ. 2554-ปจจบน ทนายความ ส านกงานกฎหมายสหสวรรษทนายความ พ.ศ. 2558-ปจจบน อาจารยประจ าสาขานตศาสตร คณะรฐศาสตร มหาวทยาลยนอรทกรงเทพ

97

การฝกอบรม พ.ศ. 2554 สมาชกประเภทวสามญ ของเนตบญฑตยสภาฯ พ.ศ. 2554 ใบอนญาตประกอบวชาชพทนายความ ของสภาทนายความฯ ผลงานทางวชาการ :วทยานพนธเรอง ปญหาทางกฎหมายเกยวกบการไกลเกลยขอ พพาทชมชนเชงสมานฉนท ของมหาวทยาลยรามค าแหง :บทความวชาการเรอง ปญหาทางกฎหมายเกยวกบการไกล เกลยขอพพาทชมชนเชงสมานฉนทในคดอาญา วารสาร นตศาสตร คณะนตศาสตร มหาวทยาลยราชภฏสราษฎรธาน :บทความวจยเรอง ปญหาทางกฎหมายในการคมครองสทธ คนพการ “Legal measures to protect the rights of the Disabled” น าเสนอในงานการประชมวชาการระดบชาตและ ระดบนานาชาต เบญจมตรวชาการ ครงท 6

:บทความวจยเรอง ปญหาทางกฎหมายเกยวกบการพฒนา ประสทธภาพของทนายความขอแรงในคดอาญาของประเทศไทย “LEGAL ISSUES REGARDING THE DEVELOPMENT OF EFFECTIVE CRIMINAL LAWYERS IN SUBDUING THE COUNTRY” น าเสนอในงานการประชมวชาการระดบชาตและ

ระดบนานาชาต เบญจมตรวชาการ ครงท 7

บรรณานกรม

93

บรรณานกรม

เกรยงศกด วรมงคลชย. (2553). สภาทนายความกบการชวยเหลอประชาชนทางกฎหมาย การ ประชมผบรหารสภาทนายความเพอการด าเนนงานชวยเหลอทาง กฎหมายและพฒนาองคกร หลกเกณฑการชวยเหลอประชาชนทางกฎหมายโครงการชวยเหลอฝายคด ส านกงานคณะกรรมการชวยเหลอประชาชนทางกฎหมาย.

โกเมน ภทรภรมย. (2521). การสอบสวนคดอาญาในฝรงเศส. อยการนเทศ 3 หนา 338 – 339 ขอบงคบสภาทนายความ วาดวยมรรยาททนายความ พ.ศ. 2529. ขอบงคบสภาทนายความ วาดวยการฝกอบรมวชาวาความ พ.ศ.2529 ขอ 5. ขอบงคบสภาทนายความ วาดวยการฝกหดในส านกงานทนายความ พ.ศ.2535 ขอ 13. คมกรช วฒนเสถยร. (2512) คมอนกศกษา วาดวย ขอแนะน าในการศกษาและสอบไลวชา

กฎหมายพรอมดวยบทความพ เศษเ กยว กบสหรฐอเม รกา . พม พค ร ง ท 3 . กรงเทพมหานคร: วนชาตการพมพ. หนา87.

ค าผาง วงศพระจนทร. (2549). การมทนายความของผตอหาในชนสอบสวนในคดอาญา: ศกษา

เป รยบเทยบตามกฎหมายไทย –ลาว . ว ท ยานพน ธน ต ศ าสต รมหาบณฑ ต . มหาวทยาลยธรรมศาสตร. หนา 18 – 19.

จรญ ภกดธนากล. (2546). ความชวยเหลอทางกฎหมายแกผตองหาและจ าเลยในคดอาญา. ใน เอกสารประกอบการเสวนาทางวชาการ. กรงเทพมหานคร: เนตบณฑตยสภา. หนา 1.

จตต ตงศภทย. (2533). หลกวชาชพนกกฎหมาย. โครงการต าราและเอกสารประกอบการ สอน คณะนตศาสตร. พมพครงท 6. กรงเทพมหานคร: ส านกพมพ มหาวทยาลยธรรมศาสตร.

ชรพนธ รศมทต. (2505). กฎหมายวธพจารณาความอาญาฝรงเศส. พระนคร: บ ารงนกลกจ. ณรงค ใจหาญ. (2547). โครงการศกษาและพฒนาระบบทนายความสาธารณะ (Public Defender).

กรงเทพมหานคร. คณะนตศาสตรมหาวทยาลยธรรมศาสตร. หนา 53 – 54. ณรงค ใจหาญ และคณะ. (2547). รายงานฉบบสมบรณเรองโครงการศกษาและพฒนาระบบ

ทนายความสาธารณะ (public defender). เสนอกรมคมครองสทธ เสรภาพกระทรวงยตธรรม, กรงเทพมหานคร: คณะนตศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร. หนา 113 -115.

ทศนย แกวพลา. (2528). สทธการมทนายในคดอาญา. วทยานพนธ นตศาสตรมหาบณฑต, มหาวทยาลยธรรมศาสตร.

ประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา มาตรา 7

94

ประสทธ ลมประเสรฐ. (2543). บทบาทของทนายความในการพทกษสทธและเสรภาพของ ประชาชน ภายใตรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พ.ศ. 2540 ศกษาเฉพาะกรณทนายความเขารวมฟงการสอบสวน. วทยานพนธมหาบณฑต. มหาวทยาลย ธรรมศาสตร.

แผนการด าเนนโครงการทนายความอาสาประจ าสวนราชการส าหรบปงบประมาณ พ.ศ. 2553-2556. การประชมผบรหารสภาทนายความเพอการด าเนนงานชวยเหลอทางกฎหมายและพฒนาองคกร โรงแรม ท เค พาเลช ถนนแจงวฒนะ. (25-26 กนยายน 2553)

แผนการด าเนนและกจกรรมของส านกงานคณะกรรมการสทธมนษยชนป พ.ศ. 2553 - 2556. การ ประชมผบรหารสภาทนายความเพอการด าเนนงานชวยเหลอทางกฎหมายและพฒนาองคกร โรงแรม ท เค พาเลช ถนนแจงวฒนะ. (25-26 กนยายน 2553).

ระเบยบคณะกรรมการบรหารศาลยตธรรมวาดวยการศกษาอบรมผชวยผพพากษา พ.ศ. 2544. ระเบยบคณะกรรมการศาลยตธรรมวาดวยการจายเงนรางวลและคาใชจายแกทนายความทศาลตงให

ผ ตองหาหรอจ าเลย ตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา มาตรา 173 พ.ศ. 2548. รฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พ.ศ. 2550. วรศกด ศตสาร. (2537). การศกษาระบบทนายขอแรง. วทยานพนธศลปศาสตรมหาบณฑต

คณะสงคมสงเคราะหศาสตร. มหาวทยาลยธรรมศาสตร. สมภพ โหตระกตย. (2512). การประกอบวชาชพกฎหมายในสหรฐอเมรกา. บทบณฑตย

หนา 85. ส านกฝกอบรมวชาวาความแหงสภาทนายความ. การประชมผบรหารสภาทนายความเพอการ

ด าเนนงานชวยเหลอทางกฎหมายและพฒนาองคกร โรงแรม ท เค พาเลช ถนนแจงวฒนะ. (25-26 กนยายน 2553)

สจรต ถาวรสข. (2513). ทนายความพสดาร วาดวยความส าคญของทนายความ. กรงเทพมหานคร: หางหนสวนสามญ จ ากด โรงพมพไทยสมพนธ.

โสภณ รตนากร. (2542). หลกวชาชพนกกฎหมาย : ตลาการ. ในรวมค าบรรยายหลกวชาชพนก กฎหมาย. พมพครงท 8. กรงเทพมหานคร: ส านกพมพวญญชน.

อรรถวฒน กลนน าหอม. (2544). บทบาททนายความในการคมครองสทธเสรภาพของ ประชาชน. วทยานพนธศลปศาสตรมหาบณฑต. มหาวทยาลยธรรมศาสตร.

95

อางองขอมลจากเวบไซต กฎบตรสหประชาชาต [Online], AvilableURL:http://www.unescap.org/unis/fact_

sheets/Charter%20of%20the%20UN%20Thai.pdf, 2011 (มนาคม, 30). จรฉว อนทจาร.นกกฎหมายญป น [Online], Available URL:http://www.elib.

coj.co.th/Article/j5_3_8.pdf., 2011 (เมษายน,29) ประภาศ อวยชย. การศกษากฎหมายในประเทศองกฤษ [Online], Available URL:

http://www.libary.coj.co.th/aryical ld6_4_3.pdf. 2011 (เมษายน,9) ววฒนาการของการประกอบวชาชพทนายความของตางประเทศและในประเทศไทย [Online],

Available URL:http//www.dllibary.spu.ac.th:8080/ dspace /bitstream,2011 (เมษายน, 9). หลกปฏญญาสากลวาดวยสทธมนษยชนขององคการสหประชาชาต [Online],

AvilableURL:http://www.mfa.go.th/humanrights/images/stories/book.pdf., 2011(มนาคม, 30).