La signification du phallus mise en pagechamplacanienfrance.net/sites/default/files/La signification...

Η ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΟΥ ΦΑΛΛΟΥ

Die Bedeutung des Phallus

LA SIGNIFICATION DU PHALLUS


Ζακ ΛΑΚΑΝ

Το παρόν έντυπο προορίζεται για αποκλειστική χρήση των μελών των Φόρουμ του λακανικού Πεδίου

Document interne aux Forums du Champ Lacanien et

déstiné à ses membres

3

Jacques Lacan �

LA SIGNIFICATION DU PHALLUS DIE BEDEUTUNG DES PHALLUS

Écrits, pp. 685-695,

Éditions du Seuil, 1966, Paris

Ζακ Λακάν

� Η ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΟΥ ΦΑΛΛΟΥ DIE BEDEUTUNG DES PHALLUS

Γραπτά, σελ. 685-695,

Εκδόσεις Seuil, 1966, Paris

5

Η μετάφραση του κειμένου αυτού πραγματοποιήθηκε στο πλαίσιο της Σχολής Ψυχανάλυσης των Φόρουμ του Λακανικού Πεδίου Γαλλίας από

τους Καλλιόπη ΚΟΥΚΟΥΛΑΚΗ και Νίκο ΖΟΡΜΠΑ.

Ευχαριστούμε θερμά όλους όσους μας βοήθησαν με τις παρατηρήσεις και τις αναγνώσεις τους στη σύνταξη της τελικής μορφής του ελληνικού

κειμένου.

La présente traduction a été effectuée dans le cadre de l’École de Psychanalyse des Forums du Champ Lacanien – France

par Calliopé KOUKOULAKIS et Nicolas ZORBAS.

Nous remercions tous ceux qui nous ont permis, avec leurs observations, leurs suggestions et leur deuxième lecture, l’amélioration de la forme

finale du texte grec.

7

Η Σημασία του Φαλλού


(1958)

La Signification du Phallus


(1958)


8

LA SIGNIFICATION DU PHALLUS DIE BEDEUTUNG DES PHALLUS

Nous donnons ici sans modification de texte la conférence que nous avons prononcée en allemand le 9 mai 1958 à l’Institut Max-‐Planck de Munich où le professeur Paul Matussek nous avait invité à parler.

On y mesurera, à condition d’avoir quelques repères sur les modes mentaux régissant des milieux pas autrement inavertis à l’époque, la façon dont les termes que nous étions le premier à avoir extraits de Freud, « l’autre scène » pour en prendre un ici cité, pouvaient y résonner.

Si l’après-‐coup (Nachtrag), pour reprendre un autre de ces termes du domaine du bel esprit où ils courent maintenant, rend cet effort impraticable, qu’on l’apprenne : ils y étaient inouïs.

On sait que le complexe de castration inconscient a une fonction de nœud : 1° dans la structuration dynamique des symptômes au sens analytique du terme, nous

voulons dire de ce qui est analysable dans les névroses, les perversions et les psychoses ; 2°dans une régulation du développement qui donne sa ratio à ce premier rôle : à savoir

l’installation dans le sujet d’une position inconsciente sans laquelle il ne saurait s’identifier au type idéal de son sexe, et même répondre sans de graves aléas aux besoins de son partenaire dans la relation sexuelle, voire accueillir avec justesse ceux de l’enfant qui s’y procrée.

Il y a là une antinomie interne à l’assomption par l’homme (Mensch) de son sexe : pourquoi doit-‐il n’en assumer les attributs qu’à travers une menace, voire sous l’aspect d’une privation ? On sait que Freud, dans La malaise de la civilisation, a été jusqu’à suggérer un dérangement non pas contingent, mais essentiel de la sexualité humaine et qu’un de ses derniers articles porte sur l’irréductibilité à toute analyse finie (endliche), des séquelles qui résultent du complexe de castration dans l’inconscient masculin, du penisneid dans l’inconscient de la femme.


9

Η σημασία του φαλλού Die Bedeutung des Phallus

Παραθέτουμε εδώ, αμετάβλητο, το κείμενο της διάλεξης που είχαμε παρουσιάσει στα γερμανικά την 9η Μαΐου 1958 στο Ινστιτούτο Μαρξ Πλανκ του Μονάχου όπου μάς είχε προσκαλέσει ο Καθηγητής Πολ Μάτουσεκ [Paul Matussek] για να μιλήσουμε. Μπορεί κανείς να αξιολογήσει τον ιδιαίτερο απόηχο που προσέλαβαν οι όροι του Φρόυντ τους οποίους εμείς πρώτοι αναδείξαμε (χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί «η άλλη σκηνή»), με την προϋπόθεση βέβαια να έχει κανείς εξοικειωθεί κατά κάποιον τρόπο με τους τρόπους σκέψης που δέσποζαν εκείνη την εποχή στους κύκλους που κατά τα άλλα δεν ήταν άσχετοι με το αντικείμενο. Αν το εκ των υστέρων (Nachtrag), για να χρησιμοποιήσουμε άλλον έναν από εκείνους τους όρους από το πεδίο του πνεύματος όπου σήμερα πια χρησιμοποιούνται κατά κόρον, καθιστά την προσπάθεια αυτή αδύνατη, μάθετέ το λοιπόν: οι όροι αυτοί ήταν τότε ανήκουστοι.

Γνωρίζουμε ότι το ασυνείδητο σύμπλεγμα του ευνουχισμού έχει κομβική λειτουργία: Πρώτον, στη δυναμική δόμηση των συμπτωμάτων με την αναλυτική έννοια του όρου, και εννοώ εδώ ό,τι μπορεί να αναλυθεί στις νευρώσεις, τις διαστροφές και τις ψυχώσεις. Δεύτερον, σε μια ρύθμιση της ανάπτυξης που αποδίδει στον εξής πρώτο ρόλο το μέρος που του αναλογεί: δηλαδή την εγκαθίδρυση στο υποκείμενο μια ασυνείδητης τοποθέτησης δίχως την οποία δεν θα μπορούσε να ταυτιστεί με τον ιδανικό τύπο του φύλου του, ούτε καν να απαντήσει χωρίς σοβαρότατες, απρόοπτες συνέπειες στις ανάγκες του παρτενέρ του στη σεξουαλική σχέση, και μάλιστα ούτε και να υποδεχθεί με αρτιότητα τις ανάγκες του παιδιού που γεννιέται από την εν λόγω σχέση. Εδώ υπάρχει μια εσωτερική αντινομία που σχετίζεται με το πώς ο άνθρωπος (Mensch) επωμίζεται το φύλο του: γιατί άραγε οφείλει να επωμιστεί τα γνωρίσματα του φύλου του μόνο μέσω μίας απειλής, ή και ακόμη υπό τη μορφή στέρησης; Γνωρίζουμε ότι ο Φρόυντ στη «Δυσφορία του πολιτισμού1» έφτασε σε σημείο να προτείνει ότι υπάρχει μια διαταραχή η οποία δεν είναι ενδεχόμενη, αλλά ουσιαστικής σημασίας στην ανθρώπινη σεξουαλικότητα και, σε ένα από τα τελευταία του άρθρα, πραγματεύεται τη μη-‐αναγωγιμότητα των αντίκτυπων που απορρέουν σε κάθε ολοκληρωμένη (endliche) ανάλυση, από το σύμπλεγμα του ευνουχισμού στο ανδρικό ασυνείδητο, από το penisneid στο ασυνείδητο της γυναίκας.

1 [Σ.τ.Μ.] Πρόκειται για µεταφραστική απόδοση του Λακάν, του βιβλίου του Φρόυντ «Η δυσφορία µέσα στον πολιτισµό» (Das Unbehagen in der Kultur), 1930.


10

Cette aporie n’est pas la seule, mais elle est la première que l’expérience freudienne et la métapsychologie qui en résulte, aient introduite dans notre expérience de l’homme. Elle est insoluble à toute réduction à des données biologiques : la seule nécessité du mythe sous-‐jacent à la structuration du complexe d’Œdipe, le démontre assez.

Ce n’est qu’un artifice d’invoquer à cette occasion un acquis amnésique héréditaire, non pas seulement parce que celui-‐ci est en lui même discutable, mais parce qu’il laisse le problème intact : quel est le lien du meurtre du père au pacte de la loi primordiale, s’il y est inclus que la castration soit la punition de l’inceste ?

C’est seulement sur la base des faits cliniques que la discussion peut être féconde. Ceux-‐ci démontrent une relation du sujet au phallus qui s’établit sans égard à la différence anatomique des sexes et qui est de ce fait d’une interprétation spécialement épineuse chez la femme et par rapport à la femme, nommément sur les quatre chapitres suivants :

1° de ce pourquoi la petite fille se considère elle-‐même, fût-‐ce pour un moment, comme castrée, en tant que ce terme veut dire : privée du phallus, et par l’opération de quelqu’un, lequel est d’abord sa mère, point important, et ensuite son père, mais d’une façon telle qu’on doive y reconnaître un transfert au sens analytique du terme ;

2° de ce pourquoi plus primordialement, dans les deux sexes, la mère est considérée comme pourvue du phallus, comme mère phallique ;

3° de ce pourquoi corrélativement la signification de la castration ne prend de fait (cliniquement manifeste) sa portée efficiente quant à la formation des symptômes, qu’à partir de sa découverte comme castration de la mère ;

4°ces trois problèmes culminant dans la question de la raison, dans le développement, de la phase phallique. On sait que Freud spécifie sous ce terme la première maturation génitale : en tant d’une part qu’elle se caractérisait par la dominance imaginaire de l’attribut phallique, et par la jouissance masturbatoire, ⎯ que d’autre part il localise cette jouissance chez la femme au clitoris, promu par là à la fonction du phallus, et qu’il semble exclure ainsi dans les deux sexes jusqu’au terme de cette phase, c’est-‐à-‐dire jusqu’au déclin de l’Œdipe, tout repérage instinctuel du vagin comme lieu de la pénétration génitale.

Cette ignorance est très suspecte de méconnaissance au sens technique du terme, et d’autant plus qu’elle est parfois controuvée. Ne s’accorderait-‐elle qu’à la fable où Longus nous montre l’initiation de Daphnis et Chloë subordonnée aux éclaircissements d’une vieille femme ?


11

Το συγκεκριμένο λογικό παράδοξο δεν είναι και το μοναδικό, αλλά είναι το πρώτο που η φροϋδική εμπειρία, και η μεταψυχολογία που απορρέει από αυτήν, εισήγαγαν στην εμπειρία που έχουμε σε σχέση με τον άνθρωπο. Δεν μπορεί να επιλυθεί με καμία αναγωγή σε βιολογικά δεδομένα: περίτρανη απόδειξη τούτου αποτελεί από μόνη της η αναγκαιότητα (εισαγωγής) του λανθάνοντα μύθου για τη δόμηση του οιδιπόδειου συμπλέγματος.

Το να επικαλεστεί κανείς, επ’ ευκαιρία, ένα επίκτητο, κληρονομικό, αμνησιακό χαρακτηριστικό δεν θα συνιστούσε παρά τέχνασμα. Όχι μόνο γιατί το εν λόγω χαρακτηριστικό είναι αυτό καθεαυτό αμφίβολο, αλλά γιατί αφήνει το πρόβλημα άλυτο: ποια η σχέση της δολοφονίας του πατέρα με το συμβόλαιο που θεσμοθετεί ο πρωταρχικός νόμος, αν σε αυτό ενέχεται ότι ο ευνουχισμός είναι η τιμωρία της αιμομιξίας;

Η συζήτηση μπορεί να αποδειχτεί γόνιμη μόνο επί της βάσης των γεγονότων που παρατηρούνται στην κλινική. Τα γεγονότα αυτά δείχνουν μια σχέση του υποκειμένου με τον φαλλό που εδραιώνεται ανεξάρτητα από την ανατομική διαφορά των φύλων και ως εκ τούτου η ερμηνεία στη γυναίκα και σε σχέση με τη γυναίκα είναι ιδιαίτερα ακανθώδης, και ειδικότερα στα τέσσερα σημεία που ακολουθούν:

1) Σχετικά με το γιατί το μικρό κορίτσι θεωρεί τον εαυτό του, έστω και για μια στιγμή, ως ευνουχισμένο, εφόσον ο συγκεκριμένος όρος σημαίνει: αποστερημένη από το φαλλό, και μάλιστα λόγω της παρέμβασης κάποιου, ο οποίος αρχικά είναι η μητέρα της, σημείο σημαντικό, και που μετέπειτα είναι ο πατέρας της, αλλά κατά τρόπο τέτοιο που οφείλουμε να αναγνωρίσουμε μια μεταβίβαση, με την αναλυτική έννοια του όρου.

2) Το γιατί προγενέστερα, και στα δύο φύλα, η μητέρα θεωρείται ως κάτοχος του φαλλού, ως φαλλική μητέρα.

3) Το γιατί, σε σχέση με τα προηγούμενα, η σημασία του ευνουχισμού δεν αποκτά εκ των πραγμάτων το βεληνεκές της ως προς την διαμόρφωση των συμπτωμάτων, παρά μόνο από την στιγμή της ανακάλυψής του ως ευνουχισμού της μητέρας (κάτι που είναι φανερό στην κλινική).

4) Τα τρία αυτά προβλήματα κορυφώνονται μέσα στο ερώτημα του λόγου ύπαρξης της φαλλικής φάσης στην ανάπτυξη. Γνωρίζουμε ότι ο Φρόυντ διατυπώνει συγκεκριμένα με αυτόν τον όρο την πρώτη γενετήσια ωρίμανση: αφενός, ως εκείνη που χαρακτηρίζεται από τη φαντασιακή κυριαρχία του φαλλικού προσαρτήματος και από την αυνανιστική απόλαυση, και, αφετέρου, ότι εντοπίζει, στη γυναίκα, την απόλαυση αυτή στην κλειτορίδα, που προβιβάζεται κατ’ αυτόν τον τρόπο στη λειτουργία του φαλλού, και φαίνεται πως αποκλείει έτσι και στα δύο φύλα, μέχρι την ολοκλήρωση της φάσης αυτής, δηλαδή μέχρι την πτώση του οιδιπόδειου, κάθε ενστικτώδη εντοπισμό του κόλπου ως τόπο της γενετήσιας διείσδυσης.

Η εν λόγω άγνοια είναι εξαιρετικά ύποπτη παραγνώρισης με την τεχνική σημασία του όρου, κι ακόμη περισσότερο που είναι μερικές φορές επίπλαστη. Μήπως βρίσκεται σε αρμονία μόνο με τον μύθο σύμφωνα με τον οποίο ο Λόγγος μάς εξιστορεί τη μύηση – υπό τη διαφώτιση μιας γηραιάς γυναίκας – του Δάφνη και της Χλόης;


12

C’est ainsi que certains auteurs ont été amenés à considérer la phase phallique comme l’effet d’un refoulement, et la fonction qu’y prend l’objet phallique comme un symptôme. La difficulté commence quand il s’agit de savoir quel symptôme : phobie, dit l’un, perversion, dit l’autre, et parfois le même. Il apparaît à ce dernier cas que rien ne va plus : non pas qu’il ne se présente d’intéressantes transmutations de l’objet d’une phobie en fétiche, mais précisément si elles sont intéressantes, c’est pour la différence de leur place dans la structure. Demander aux auteurs de formuler cette différence dans les perspectives présentement en faveur sous le titre de la relation d’objet, serait prétention vaine. Ceci en la matière, faute d’autre référence que la notion approximative d’objet partiel, jamais critiquée depuis que Karl Abraham l’introduisit, bien malheureusement pour les aises qu’elle offre à notre époque.

Il reste que la discussion maintenant délaissée sur la phase phallique, à en relire les textes subsistants des années 1928-‐1932, nous rafraîchit par l’exemple d’une passion doctrinale, à laquelle la dégradation de la psychanalyse, consécutive à sa transplantation américaine, ajoute une valeur de nostalgie.

A seulement en résumer le débat, on ne pourrait qu’altérer la diversité authentique des positions prises par une Hélène Deutsch, une Karen Horney, un Ernest Jones, pour nous limiter aux plus éminents.

La succession des trois articles que ce dernier a consacrés au sujet, est spécialement suggestive : ne serait-‐ce que de la visée première sur laquelle il bâtit et que signale le terme par lui forgé d’aphanisis. Car posant très justement le problème du rapport de la castration au désir, il y rend patente son incapacité à reconnaître ce que pourtant il serre de si près que le terme qui nous en donnera tout à l’heure la clef, semble y surgir de son défaut lui-‐même.

On s’y amusera surtout de sa réussite à articuler sous le chef de la lettre même de Freud une position qui lui est strictement opposée : vrai modèle en un genre difficile.

Le poisson ne se laisse pas noyer pour autant, semblant narguer en Jones sa plaidoirie pour rétablir l’égalité des droits naturels (ne l’emporte-‐t-‐elle pas au point de la clore du : Dieu les créa homme et femme, de la Bible ?) De fait qu’a-‐t-‐il gagné à normaliser la fonction du phallus comme objet partiel, s’il lui faut invoquer sa présence dans le corps de la mère comme objet interne, lequel terme est fonction des fantasmes révélés par Mélanie Klein, et s’il ne peut d’autant se séparer de la doctrine de cette dernière, rapportant ces fantasmes à la récurrence jusqu’aux limites de la prime enfance, de la formation œdipienne.


13

Κατ’ αυτόν τον τρόπο ορισμένοι συγγραφείς οδηγήθηκαν στο να θεωρούν το φαλλικό στάδιο ως αποτέλεσμα μιας απώθησης και τη λειτουργία που έχει στο στάδιο αυτό το φαλλικό αντικείμενο, ως σύμπτωμα. Τα δύσκολα αρχίζουν όταν πρέπει κανείς να αποσαφηνίσει για ποιο σύμπτωμα πρόκειται: φοβία, λέει ο ένας, διαστροφή, λέει ο άλλος, και καμιά φορά ο ίδιος λέει και τα δύο. Στην τελευταία περίπτωση φαίνεται πως όλα πάνε στραβά: όχι ότι δεν παρουσιάζονται ενδιαφέρουσες μεταλλάξεις του αντικειμένου μιας φοβίας σε φετίχ, αλλά, αν όντως παρουσιάζουν κάποιο ενδιαφέρον, αυτό οφείλεται στη διαφορά της θέσης που έχουν στη δομή. Το να ζητηθεί από τους συγγραφείς να διατυπώσουν αυτήν τη διαφορά υπό την προοπτική που σήμερα ευνοείται με την ονομασία «σχέση αντικειμένου» δεν θα ήταν παρά μάταιος κόπος. Αυτά λοιπόν, ως προς την ουσία του θέματος, απουσία άλλης αναφοράς εκτός εκείνης που μας προσφέρει η αόριστη έννοια του μερικού αντικειμένου, έννοια στην οποία δεν ασκήθηκε ποτέ κριτική από τότε που την εισήγαγε ο Καρλ Άμπραχαμ, πολύ δυστυχώς δεδομένης της «ευκολίας» που προσφέρει στους αναλυτές στην εποχή μας.

Τελικά ξαναδιαβάζοντας κανείς τα διασωθέντα κείμενα της περιόδου 1928-‐1932 συμπεραίνει ότι το θέμα της συζήτησης – συζήτηση η οποία έχει εγκαταλειφθεί στις μέρες μας – περί του φαλλικού σταδίου, μας δροσίζει με το παράδειγμα ενός θεωρητικού πάθους, στο οποίο όμως η υποβάθμιση της ψυχανάλυσης, συνέπεια της μεταφύτευσής της στην αμερικανική ήπειρο, προσθέτει μια νοσταλγική νότα.

Αν αποπειραθεί κανείς να παρουσιάσει συνοπτικά και μόνο την συγκεκριμένη διαμάχη, το μόνο που θα καταφέρει είναι να αλλοιώσει τη γνήσια ποικιλομορφία των θέσεων μιας Έλεν Ντόιτς [Helen Deutsch], μιας Κάρεν Χόρνεϊ [Karen Horney], ενός Έρνεστ Τζόουνς [Ernest Jones], για να περιοριστώ στους πιο γνωστούς.

Η διαδοχική δημοσίευση των τριών άρθρων που ο Έρνεστ Τζόουνς αφιέρωσε στο θέμα είναι ιδιαίτερα ενδεικτική, πρώτα και κύρια ξεκινώντας από το πεδίο και μόνο πάνω στο οποίο εδραίωσε τον όρο «αφάνιση» που ο ίδιος δημιούργησε και ό,τι ο εν λόγω όρος σηματοδοτεί. Γιατί, θέτοντας με περίσσεια ακρίβεια το πρόβλημα της σχέσης του ευνουχισμού με την επιθυμία, ο Τζόουνς καθιστά προφανή την ίδια του την αδυναμία να αναγνωρίσει εκείνο που παρ’όλα αυτά προσεγγίζει τόσο πολύ, ώστε ο όρος που λίγο παρακάτω στο παρόν κείμενο θα μας δώσει το κλειδί, φαίνεται να ξεπηδά από την ίδια του την έλλειψη.

Θα μας διασκέδαζε κυρίως η επιτυχία με την οποία αρθρώνει, υπό την αιγίδα του ιδίου του γράμματος του Φρόυντ, μια θέση που είναι εκ διαμέτρου αντίθετη από εκείνη του Φρόυντ: πραγματικό υπόδειγμα σε μία δύσκολη άσκηση.

Ωστόσο, το θόλωμα των νερών δεν μπερδεύει το ψάρι μας. Φαίνεται μάλιστα πως το ψάρι εμπαίζει τον Τζόουνς ο οποίος αγορεύει υπέρ της αποκατάστασης της ισότητας των φυσικών δικαιωμάτων (μήπως άραγε δεν παρασέρνεται τόσο από την αγόρευσή του ώστε να συμπεράνει αναφερόμενος στο παράδειγμα της Βίβλου: Ο Θεός τους έπλασε, άνδρα και γυναίκα ;) Εκ των πραγμάτων, τι μπορεί να κέρδισε ο Τζόουνς με το να κανονικοποιήσει τη λειτουργία του φαλλού ως μερικό αντικείμενο, αφού χρειάστηκε να επικαλεστεί την παρουσία του μέσα στο σώμα της μητέρας ως εσωτερικό αντικείμενο, όρος που βρίσκεται σε συνάρτηση με τις φαντασιώσεις που αποκάλυψε η Μέλανι Κλάιν. Πολύ περισσότερο που ο ίδιος δεν μπόρεσε να διαχωρίσει τη θέση του από τη θεωρία της Κλάιν, δεδομένου ότι απέδωσε αυτές τις φαντασιώσεις στην επαναληπτική εμφάνιση του οιδιπόδειου μορφώματος μέχρι τα όρια της πρώιμης παιδικής ηλικίας ;


14

On ne se trompera pas à reprendre la question en se demandant ce qui pouvait imposer à Freud le paradoxe évident de sa position. Car on sera contraint d'admettre qu'il était mieux qu'aucun guidé dans sa reconnaissance de l'ordre des phénomènes inconscients dont il était l'inventeur, et que, faute d'une articulation suffisante de la nature de ces phénomènes, ses suiveurs étaient voués à s'y fourvoyer plus ou moins.

C'est à partir de ce pari -‐ que nous mettons au principe d'un commentaire de l'œuvre de Freud que nous poursuivons depuis sept ans -‐ que nous avons été amené à certains résultats : au premier chef, à promouvoir comme nécessaire à toute articulation du phénomène analytique la notion du signifiant, en tant qu'elle s'oppose à celle du signifié dans l'analyse linguistique moderne. De celle-‐ci, née depuis Freud, Freud ne pouvait faire état, mais nous prétendons que la découverte de Freud prend son relief justement d'avoir dû anticiper ses formules, en partant d'un domaine où l'on ne pouvait s'attendre à reconnaître son règne. Inversement c'est la découverte de Freud qui donne à l'opposition du signifiant et du signifié la portée effective où il convient de l'entendre à savoir que le signifiant a fonction active dans la détermination des effets où le signifiable apparaît comme subissant sa marque, en devenant par cette passion le signifié.

Cette passion du signifiant dès lors devient une dimension nouvelle de la condition humaine en tant que ce n'est pas seulement l'homme qui parle, mais que dans l'homme et par l'homme ça parle, que sa nature devient tissée par des effets où se retrouvent la structure du langage dont il devient la matière, et que par là résonne en lui, au-‐delà de tout ce qu'a pu concevoir la psychologie des idées, la relation de la parole.

C'est ainsi qu'on peut dire que les conséquences de la découverte de l'inconscient n'ont même pas encore été entrevues dans la théorie, si déjà son ébranlement s'est fait sentir dans la praxis plus loin qu'on ne le mesure encore, même à se traduire en effets de reculs.

Précisons que cette promotion de la relation de l'homme au signifiant comme telle n'a rien à faire avec une position "culturaliste" au sens ordinaire du terme, celle sur laquelle Karen Horney par exemple se trouvait anticiper dans la querelle du phallus par sa position qualifiée par Freud de féministe. Ce n'est pas du rapport de l'homme au langage en tant que phénomène social qu'il s'agit, n'étant même pas question de quelque chose qui ressemble à cette psychogenèse idéologique qu'on connaît, et qui n'est pas dépassée par le recours péremptoire à la notion toute métaphysique, sous sa pétition de principe d'appel au concret, que véhicule dérisoirement le nom d'affect.


15

Δεν θα ήταν λάθος μας η εκ νέου εισαγωγή του ερωτήματος: τι να ήταν εκείνο που επέβαλε στον Φρόυντ το προφανές παράδοξο της θέσης του; Γιατί θα υποχρεωθούμε να παραδεχτούμε ότι εκείνος, καλύτερα από οποιονδήποτε άλλο, προσανατολιζόταν στην αναγνώριση της τάξης των ασυνείδητων φαινομένων τα οποία ο ίδιος είχε ανακαλύψει, και ότι, ελλείψει επαρκούς άρθρωσης της φύσης των φαινομένων αυτών, οι μαθητές του ήταν καταδικασμένοι να παραπλανιούνται λίγο ως πολύ.

Λαμβάνοντας ως αφετηρία λοιπόν το εν λόγω στοίχημα, το οποίο θέτουμε επί της αρχής ενός σχολιασμού του έργου του Φρόυντ, και στον οποίο επιδιδόμαστε τα τελευταία εφτά χρόνια, οδηγηθήκαμε σε ορισμένα συμπεράσματα: αρχικά, στην προώθηση, ως απαραίτητης για κάθε άρθρωση του αναλυτικού φαινομένου, της έννοιας του σημαίνοντος, στο μέτρο που αντιτίθεται σε αυτήν του σημαινόμενου στη σύγχρονη γλωσσολογική ανάλυση. Για την τελευταία, που γεννήθηκε μετά τον Φρόυντ, ο Φρόυντ δεν μπορούσε να μιλήσει, ισχυριζόμαστε όμως ότι η ανακάλυψη του Φρόυντ εμφανίζει όλο της το ανάγλυφο από το γεγονός ακριβώς ότι χρειάστηκε να προβλέψει τις διατυπώσεις, ξεκινώντας από έναν τομέα όπου δεν μπορούσε κανείς να αναμένει πως θα αναγνωριζόταν η κυριαρχία της. Και αντιστρόφως, η ανακάλυψη του Φρόυντ είναι εκείνη που προσδίδει στην αντίθεση του σημαίνοντος και του σημαινόμενου την πραγματική της εμβέλεια, όπου αρμόζει να την κατανοήσουμε ως εξής: δηλαδή ότι το σημαίνον έχει λειτουργία ενεργή στον καθορισμό των συνεπειών, στο πεδίο των οποίων οτιδήποτε μπορεί να σημαινοποιηθεί (signifiable) εμφανίζεται ως να υφίσταται το σημάδι του, και μετατρέπεται, λόγω αυτού του παθήματος, σε σημαινόμενο.

Αυτό το πάθος του σημαίνοντος μετατρέπεται εφεξής σε μια καινούρια διάσταση της ανθρώπινης κατάστασης εφόσον δεν είναι μόνο ο άνθρωπος που μιλάει, αλλά μέσα στον άνθρωπο και μέσα από τον άνθρωπο, αυτό μιλάει, εφόσον η φύση του μετατρέπεται σε φύση υφασμένη από αποτελέσματα στα οποία συναντιούνται η δομή της γλώσσας της οποίας γίνεται η ύλη, και εφόσον απ’ εκεί αντηχεί σε αυτόν, πέρα από οτιδήποτε μπόρεσε να συλλάβει η ψυχολογία των ιδεών, η σχέση της ομιλίας.

Κατ’ αυτόν τον τρόπο μπορούμε να πούμε ότι δεν έχουμε ακόμα ούτε καν διακρίνει τις συνέπειες της ανακάλυψης του ασυνειδήτου στη θεωρία, αν θεωρήσουμε ότι ένα ισχυρό τράνταγμα έχει ήδη γίνει αισθητό στην πρακτική με προεκτάσεις που φτάνουν πολύ πιο μακριά απ’ ότι μπορούμε να υπολογίσουμε, ακόμα και όταν μεταφράζονται σε αποτελέσματα αποστασιοποίησης.

Ας διευκρινιστεί ότι η εν λόγω προαγωγή της σχέσης του ανθρώπου με το σημαίνον, δεν έχει καμία σχέση αυτή καθεαυτή με μια «κουλτουραλιστική» θέση, με τη συνηθισμένη έννοια του όρου, εκείνη δηλαδή που η Κάρεν Χόρνεϊ [Karen Horney], για παράδειγμα, βρέθηκε να προάγει ως προς τη διαμάχη του φαλλού, μέσω της θέσης της που ο Φρόυντ είχε χαρακτηρίσει φεμινιστική. Εδώ δεν πρόκειται για τη σχέση του ανθρώπου με τη γλώσσα ως κοινωνικό φαινόμενο. Δεν πρόκειται επίσης ούτε για κάτι που μοιάζει με τη γνωστή σε όλους ιδεολογική ψυχογένεση, και το οποίο δεν ξεπεράστηκε με την ανενδοίαστη προσφυγή, υπό την μορφή petitio principii2 της «αναφοράς στο απτό», στην καθόλα μεταφυσική έννοια που διακινεί γελοιωδώς η ονομασία «συναισθηματική κατάσταση» (affect).

2 [Σημ.τ.Επ.]: Κυκλικός Συλλογισμός : Χρησιµοποίηση µιας αναπόδεικτης ακόµη πρότασης, που πρέπει να αποδειχθεί, ως αποδεικτικό λόγου για άλλη πρόταση, "σόφισμα εκ λήψεως του ζητουμένου" ή "αιτήσεως του εν αρχή" (σημείο που αναδείχθηκε από τους Λατίνους Σχολαστικούς και το οποίο έχει ήδη υπογραμμισθεί από τον Αριστοτέλη).


16

Il s'agit de retrouver dans les lois qui régissent cette autre scène (eine andere Schauplatz) que Freud à propos des rêves désigne comme étant celle de l'inconscient, les effets qui se découvrent au niveau de la chaîne d'éléments matériellement instables qui constitue le langage : effets déterminés par le double jeu de la combinaison et de la substitution dans le signifiant, selon les deux versants générateurs du signifié que constituent la métonymie et la métaphore ; effets déterminants pour l'institution du sujet. A cette épreuve une topologie, au sens mathématique du terme, apparaît, sans laquelle on s'aperçoit bientôt qu'il est impossible de seulement noter la structure d'un symptôme au sens analytique du terme.

Ça parle dans l'Autre, disons-‐nous, en désignant par l'Autre le lieu même qu'évoque le recours à la parole dans toute relation où il intervient. Si ça parle dans l'Autre, que le sujet l'entende ou non de son oreille, c'est que c'est là que le sujet, par une antériorité logique à tout éveil du signifié, trouve sa place signifiante. La découverte de ce qu'il articule à cette place, c'est-‐à-‐dire dans l'inconscient, nous permet de saisir au prix de quelle division (Spaltung) il s'est ainsi constitué.

Le phallus ici s'éclaire de sa fonction. Le phallus dans la doctrine freudienne n'est pas un fantasme, s'il faut entendre par là un effet imaginaire. Il n'est pas non plus comme tel un objet (partiel, interne, bon, mauvais etc.) pour autant que ce terme tend à apprécier la réalité intéressée dans une relation. Il est encore bien moins l'organe, pénis ou clitoris, qu'il symbolise. Et ce n'est pas sans raison que Freud en a pris la référence au simulacre qu'il était pour les Anciens.

Car le phallus est un signifiant, un signifiant dont la fonction, dans l'économie intrasubjective de l'analyse, soulève peut-‐être le voile de celle qu'il tenait dans les mystères. Car c'est le signifiant destiné à désigner dans leur ensemble les effets de signifié, en tant que le signifiant les conditionne par sa présence de signifiant.

Examinons dès lors les effets de cette présence. Ils sont d'abord d'une déviation des besoins de l'homme du fait qu'il parle, en ce sens qu'aussi loin que ses besoins sont assujettis à la demande, ils lui reviennent aliénés. Ceci n'est pas l'effet de sa dépendance réelle (qu'on ne croie pas retrouver là cette conception parasite qu'est la notion de dépendance dans la théorie de la névrose), -‐ mais bien de la mise en forme signifiante comme telle et de ce que c'est du lieu de l'Autre qu'est émis son message.


17

Το θέμα είναι εδώ να ξαναβρούμε, στους νόμους που διέπουν αυτήν την άλλη σκηνή (eine andere Schauplatz), και την οποία ο Φρόυντ ορίζει, αναφορικά στα όνειρα, ως εκείνη του ασυνειδήτου, τα αποτελέσματα που αποκαλύπτονται στο επίπεδο της αλυσίδας στοιχείων που είναι καθ’ ύλην ασταθή και που δομούν τη γλώσσα: αποτελέσματα που καθορίζονται από το διπλό παιχνίδι του συνδυασμού και της υποκατάστασης στο σημαίνον, σύμφωνα με τις δύο γενεσιουργές όψεις που γεννούν το σημαινόμενο, και που είναι η μετωνυμία και η μεταφορά. Αποτελέσματα καθοριστικά για την εδραίωση του υποκειμένου. Κατά τη διάρκεια αυτής της δοκιμασίας εμφανίζεται μια τοπολογία, με τη μαθηματική έννοια του όρου, χωρίς την οποία αντιλαμβάνεται κανείς γρήγορα ότι είναι αδύνατη ακόμα και η απλή καταγραφή της δομής ενός συμπτώματος με την αναλυτική σημασία του όρου.

Αυτό μιλάει μέσα στον Άλλο, λέμε, εννοώντας με τον όρο ο «Άλλος» τον ίδιο τον τόπο τον οποίο επικαλείται η προσφυγή στην ομιλία σε κάθε σχέση όπου αυτή διαδραματίζει έναν ρόλο. Αν αυτό μιλάει μέσα στον Άλλο, είτε το υποκείμενο το ακούει είτε όχι με τα ίδια του τ’ αυτιά, αυτό οφείλεται στο ότι το υποκείμενο βρίσκει εκεί τη σημαίνουσα θέση του, μέσω μιας λογικής προτεραιότητας ως προς την ανάδυση του σημαινομένου. Η ανακάλυψη εκείνου που αρθρώνει σε αυτήν τη θέση, δηλαδή στο ασυνείδητο, μάς επιτρέπει να συλλάβουμε με το τίμημα ποιας διαίρεσης (Spaltung) συγκροτήθηκε το υποκείμενο κατ’ αυτόν τον τρόπο.

Ο φαλλός: εδώ φωτίζεται από τη λειτουργία του. Ο φαλλός στη φροϋδική θεωρία δεν αποτελεί φαντασίωση, αν θα έπρεπε να τον αντιληφθούμε ως εικονοφαντασιακή επίπτωση. Δεν αποτελεί επίσης αντικείμενο αυτό καθεαυτό (μερικό, εσωτερικό, καλό, κακό κ.ο.κ.) εφόσον ο όρος αυτός τείνει στο να αναγνωρίζει την πραγματικότητα που μας ενδιαφέρει μέσα από το πρίσμα μιας σχέσης. Αποτελεί ακόμα λιγότερο το όργανο, πέος ή κλειτορίδα, που συμβολίζει. Δεν είναι τυχαία η επιλογή του Φρόυντ να αντλήσει την αναφορά του φαλλού από το ομοίωμα που εκπροσωπούσε αυτός για τους Αρχαίους.

Γιατί ο φαλλός είναι ένα σημαίνον, ένα σημαίνον η λειτουργία του οποίου, στην ενδοϋποκειμενική οικονομία της ανάλυσης, πιθανώς να αφαιρεί το πέπλο της λειτουργίας που κατείχε στα μυστήρια. Γιατί πρόκειται για το σημαίνον το οποίο προορίζεται να καθορίσει, στο σύνολό τους, τα αποτελέσματα του σημαινόμενου, εφόσον το σημαίνον τα ρυθμίζει μέσω της παρουσίας του ως σημαίνον.

Ας εξετάσουμε λοιπόν τα αποτελέσματα της συγκεκριμένης παρουσίας. Αρχικά συνιστούν εκτροπή των αναγκών του ανθρώπου εκ του γεγονότος ότι μιλά, με την έννοια ότι όσο οι ανάγκες του υπόκεινται στο αίτημα, τού επιστρέφουν αλλοτριωμένες. Εδώ δεν πρόκειται για το αποτέλεσμα της πραγματικής του εξάρτησης (ας μην θεωρήσουμε ότι αναφερόμαστε σε εκείνη την παρασιτική σύλληψη, που αποτελεί η έννοια της εξάρτησης στη θεωρία της νεύρωσης), αλλά πρόκειται για τη σημαίνουσα μορφοποίηση ως τέτοιας και για το ότι το μήνυμά του εκπέμπεται από τον τόπο του Άλλου.


18

Ce qui ainsi se trouve aliéné dans les besoins constitue une Urverdrängung de ne pouvoir, par hypothèse, s'articuler dans la demande mais qui apparaît dans un rejeton, qui est ce qui se présente chez l'homme comme le désir (das Begehren). La phénoménologie qui se dégage de l'expérience analytique, est bien de nature à démontrer dans le désir le caractère paradoxal, déviant, erratique, excentré, voire scandaleux, par où il se distingue du besoin. C'est même là un fait trop affirmé pour ne pas s'être imposé de toujours aux moralistes dignes de ce nom. Le freudisme d'antan semblait devoir donner à ce fait son statut. Paradoxalement pourtant la psychanalyse se retrouve en tête de l'obscurantisme de toujours et plus endormant à dénier le fait dans un idéal de réduction théorique et pratique du désir au besoin.

C'est pourquoi il nous faut articuler ici ce statut en partant de la demande dont les caractéristiques propres sont éludées dans la notion de frustration (que Freud n'a jamais employée).

La demande en soi porte sur autre chose que sur les satisfactions qu'elle appelle. Elle est demande d'une présence ou d'une absence. Ce que la relation primordiale à la mère manifeste, d'être grosse de cet Autre à situer en deçà des besoins qu'il peut combler. Elle le constitue déjà comme ayant le "privilège" de satisfaire les besoins, c'est-‐à-‐dire le pouvoir de les priver de cela seul par quoi ils sont satisfaits. Ce privilège de l'Autre dessine ainsi la forme radicale du don de ce qu'il n'a pas, soit ce qu'on appelle son amour.

C'est par là que la demande annule (aufhebt) la particularité de tout ce qui peut être accordé en le transmuant en preuve d'amour, et les satisfactions même qu'elle obtient pour le besoin se ravalent (sich erniedrigt) à n'être plus que l'écrasement de la demande d'amour (tout ceci parfaitement sensible dans la psychologie des premiers soins, à quoi nos analystes-‐nurses se sont attachés).

Il y a donc une nécessité à ce que la particularité ainsi abolie reparaisse au-‐delà de la demande. Elle y reparaît en effet, mais conservant la structure que recèle l'inconditionné de la demande d'amour. Par un renversement qui n'est pas simple négation de la négation, la puissance de la pure perte surgit du résidu d'une oblitération. A l'inconditionné de la demande, le désir substitue la condition "absolue" : cette condition dénoue en effet ce que la preuve d'amour a de rebelle à la satisfaction d'un besoin. C'est ainsi que le désir n'est ni l'appétit de la satisfaction, ni la demande d'amour, mais la différence qui résulte de la soustraction du premier à la seconde, le phénomène même de leur refente (Spaltung).

On conçoit comment la relation sexuelle occupe ce champ clos du désir, et va y jouer son sort. C'est qu'il est le champ fait pour que s'y produise l'énigme que cette relation provoque dans le sujet à la lui "signifier" doublement retour de la demande qu'elle suscite, en demande sur le sujet du besoin ; ambiguïté présentifiée


19

Αυτό που κατ’ αυτόν τον τρόπο βρίσκουμε αλλοτριωμένο στις ανάγκες αποτελεί μια Urverdrängung3 εφόσον δε μπορεί, μέσω υπόθεσης, να αρθρωθεί στο αίτημα: αναδύεται όμως σε ένα βλαστάρι που παρουσιάζεται στον άνθρωπο ως η επιθυμία (das Begehren). Η φαινομενολογία που απορρέει από την αναλυτική εμπειρία είναι της φύσης τού να καταδεικνύει στην επιθυμία τον παράδοξο, αποκλίνοντα, ασταθή, έκκεντρο, ακόμη και σκανδαλώδη χαρακτήρα δια του οποίου διακρίνεται από την ανάγκη. Αποτελεί μάλιστα γεγονός υπερβολικά εξακριβωμένο το οποίο επιβαλλόταν πάντοτε σε κάθε ηθικολόγο που σεβόταν τον εαυτό του. Ο πάλαι ποτέ φροϋδισμός έμοιαζε σαν να όφειλε να αποδώσει στο εν λόγω γεγονός το καθεστώς που του άρμοζε. Παραδόξως όμως η ψυχανάλυση βρίσκεται να ηγείται του σκοταδισμού που ανέκαθεν υπήρχε, και ενός σκοταδισμού μάλιστα που είναι ακόμη πιο αποκοιμιστικός εφόσον αρνείται το γεγονός αυτό μέσω ενός ιδεώδους θεωρητικής και πρακτικής αναγωγής της επιθυμίας στην ανάγκη.

Γι αυτόν τον λόγο είναι απαραίτητο να επιχειρήσουμε την άρθρωσή μας σχετικά με αυτό το καθεστώς με αφετηρία το αίτημα, τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του οποίου αποφεύγει να θέσει η έννοια της ματαίωσης (την οποία ο Φρόυντ ποτέ δεν χρησιμοποίησε).

Το ίδιο το αίτημα έχει να κάνει με κάτι άλλο, πέρα από τις ικανοποιήσεις που εγκαλεί. Είναι αίτημα μιας παρουσίας ή μιας απουσίας. Πράγμα που η πρωταρχική σχέση με τη μητέρα καθιστά έκδηλο, η οποία κυοφορεί αυτόν τον Άλλον που τοποθετείται εντεύθεν των αναγκών που μπορεί να πληρώσει. Εκείνη τον συγκροτεί ήδη ως έχοντα το «προνόμιο» να ικανοποιήσει τις ανάγκες, δηλαδή την εξουσία να τις στερήσει από το μόνο που μπορεί να τις ικανοποιήσει. Το εν λόγω προνόμιο του Άλλου σκιαγραφεί έτσι τη ριζοσπαστική μορφή της δωρεάς με την οποία χαρίζει αυτό που δεν έχει, δηλαδή εκείνο που ονομάζουμε «την αγάπη του».

Κατ’ αυτόν τον τρόπο το αίτημα ακυρώνει (aufhebt) την ιδιαιτερότητα για κάθε τι που μπορεί να παραχωρηθεί, μεταποιώντας το σε απόδειξη αγάπης, έτσι λοιπόν ακόμα και οι ικανοποιήσεις που επιτυγχάνονται από το αίτημα για την ανάγκη, υποβιβάζονται (sich erniedrigt) στο να μην είναι πλέον παρά μόνο η σύνθλιψη του αιτήματος αγάπης (όλα αυτά καθίστανται απόλυτα κατανοητά στην ψυχολογία των πρώτων φροντίδων στις οποίες επιδόθηκαν οι αναλυτές-‐βρεφοκόμοι μας).

Προκύπτει λοιπόν η αναγκαιότητα να επανεμφανιστεί πέρα από το αίτημα η ιδιαιτερότητα που έχει καταργηθεί κατ’ αυτόν τον τρόπο. Πράγματι, επανεμφανίζεται, διατηρώντας όμως τη δομή που εμπεριέχει το «άνευ όρων» του αιτήματος αγάπης. Η δύναμη της καθαρής απώλειας ξεπροβάλλει από το υπόλειμμα μιας απάλειψης μέσω μιας ανατροπής που δεν αποτελεί απλή άρνηση της άρνησης. Στο «άνευ όρων» του αιτήματος, η επιθυμία υποκαθιστά την «απόλυτη» συνθήκη: αυτή η συνθήκη φωτίζει πράγματι το στοιχείο εκείνο της απόδειξης αγάπης που παραμένει ανυπότακτο ως προς την ικανοποίηση μιας ανάγκης. Κατ’ αυτόν τον τρόπο η επιθυμία δεν είναι ούτε η όρεξη για ικανοποίηση, ούτε το αίτημα αγάπης, αλλά η διαφορά που προκύπτει από την αφαίρεση της πρώτης από το δεύτερο, δηλαδή το ίδιο το φαινόμενο της σχάσης τους (Spaltung).

Αντιλαμβάνεται κανείς τον τρόπο με τον οποίο η διάφυλη σχέση εγκαθίσταται σε αυτό το κλειστό πεδίο της επιθυμίας και πώς διακυβεύεται εκεί η τύχη της. Γιατί το εν λόγω πεδίο είναι φτιαγμένο ώστε να λάβει εκεί χώρα το αίνιγμα που προκαλείται στο υποκείμενο από αυτήν τη σχέση, «σημαινοποιώντας» την γι’ αυτό διπλά: επιστροφή του αιτήματος που προκαλεί, ως αίτημα επί του υποκειμένου της ανάγκης, αφενός·∙ αμφισημία που

3 [Σ.τ.Επ.]: Urverdrängung : πρωταρχική απώθηση.


20

sur l'Autre en cause dans la preuve d'amour demandée. La béance de cette énigme avère ce qui la détermine, dans la formule la plus simple à la rendre patente, à savoir que le sujet comme l'Autre, pour chacun des partenaires de la relation, ne peuvent se suffire d'être sujets du besoin, ni objets de l'amour, mais qu'ils doivent tenir lieu de cause du désir. Cette vérité est au cœur, dans la vie sexuelle, de toutes malfaçons qui soient du champ de la psychanalyse. Elle y fait aussi la condition du bonheur du sujet et camoufler sa béance en s'en remettant à la vertu du "génital" pour la résoudre par la maturation de la tendresse (c'est-‐à-‐dire du seul recours à l'Autre comme réalité), toute pieuse qu'en soit l'intention, n'en est pas moins une escroquerie. Il faut bien dire ici que les analystes français, avec l'hypocrite notion d'oblativité génitale, ont ouvert la mise au pas moralisante, qui au son d'orphéons salutistes se poursuit désormais partout.

De toute façon, l'homme ne peut viser à être entier (à la "personnalité totale", autre prémisse où se dévie la psychothérapie moderne), dès lors que le jeu de déplacement et de condensation où il est voué dans l'exercice de ses fonctions, marque sa relation de sujet au signifiant.

Le phallus est le signifiant privilégié de cette marque où la part du logos se conjoint à l'avènement du désir.

On peut dire que ce signifiant est choisi comme le plus saillant de ce qu'on peut attraper dans le réel de la copulation sexuelle, comme aussi le plus symbolique au sens littéral (typographique) de ce terme, puisqu'il y équivaut à la copule (logique). On peut dire aussi qu'il est par sa turgidité l'image du flux vital en tant qu'il passe dans la génération.

Tous ces propos ne font encore que voiler le fait qu'il ne peut jouer son rôle que voilé, c'est-‐à-‐dire comme signe lui-‐même de la latence dont est frappé tout signifiable, dès lors qu'il est élevé (aufgehoben) à la fonction de signifiant.


21

παρουσιάζεται επικαιροποιημένη στον Άλλο τον οποίο αφορά η αιτηθείσα απόδειξη αγάπης, αφετέρου. Το χάσμα αυτού του αινίγματος επιβεβαιώνει εκείνο που το καθορίζει, μέσω της απλούστερης διατύπωσης που την καθιστά έκδηλη, δηλαδή: ότι το υποκείμενο όπως και ο Άλλος, για τον καθένα από τους παρτενέρ της σχέσης, δεν μπορούν να αρκεσθούν στο να είναι υποκείμενα της ανάγκης, ούτε αντικείμενα της αγάπης, αλλά ότι οφείλουν να έχουν θέση αιτίου της επιθυμίας.

Στον ερωτικό βίο, η αλήθεια αυτή βρίσκεται στην καρδιά όλων των «κακοτεχνιών» που μπορεί να άπτονται του πεδίου της ψυχανάλυσης. Αποτελεί επίσης και τη συνθήκη για την ευτυχία του υποκειμένου: και το να καμουφλάρει κανείς το χάσμα του βασιζόμενος στην αρετή του «γενετήσιου» για να το επιλύσει μέσω της ωρίμανσης της τρυφερότητας (δηλαδή ο μόνος τρόπος να καταφύγει στον Άλλο ως πραγματικότητα), όσο ευλαβής και να’ ναι η πρόθεση, δεν αλλάζει το γεγονός ότι πρόκειται για απάτη. Και σε αυτό το σημείο οφείλουμε να παραδεχτούμε ότι οι Γάλλοι αναλυτές, με την υποκριτική έννοια της γενετήσιας «αυταπάρνησης»4, άνοιξαν τον δρόμο στην ηθικολογική ευθυγράμμιση, η οποία υπό τον ήχο σωτήριων φανφάρων συνεχίζεται έκτοτε παντού.

Όπως και να ‘χει, ο άνθρωπος δε μπορεί να στοχεύει στο να είναι ολόκληρος (με «ολική προσωπικότητα», άλλη μία βασική παραδοχή στην οποία παρεκκλίνει η μοντέρνα ψυχοθεραπεία) από τη στιγμή που το παιχνίδι της μετάθεσης και της συμπύκνωσης, στο οποίο προορίζεται ο άνθρωπος μέσα από την άσκηση των λειτουργιών του, σημαδεύει τη σχέση του ως υποκείμενο με το σημαίνον.

Ο φαλλός είναι το προνομιούχο σημαίνον αυτού του σημαδιού όπου το μέρος του Λόγου (logos) συζεύγεται με την έλευση της επιθυμίας.

Μπορεί κανείς να πει ότι το εν λόγω σημαίνον επιλέχτηκε ως το πιο εξέχον από ό,τι μπορούμε να αδράξουμε στο πραγματικό της σεξουαλικής σύνδεσης, και επίσης ως το πιο συμβολικό κατά την κυριολεκτική (τυπογραφική) έννοια αυτού του όρου, δεδομένου ότι ισούται με τη σύνδεση (στη Λογική)5. Επίσης, μπορεί κανείς να πει ότι δια του γεγονότος ότι διογκώνεται, αποτελεί την απεικόνιση της ζωτικής ροής που μεταδίδεται μεταξύ των γενεών.

Όλα τα παραπάνω λεγόμενα, δεν κάνουν τίποτε άλλο από το να καλύπτουν το γεγονός ότι ο φαλλός δε μπορεί να παίξει το ρόλο του παρά μόνο καλυμμένος, δηλαδή ως σημείο, ο ίδιος, της λανθάνουσας κατάστασης που χτυπά κάθε σημάνσιμο, από τη στιγμή που υψώνεται (aufgehoben) στη λειτουργία του σημαίνοντος.

4 [Σ.τ.Μ] Ο γαλλικός όρος είναι oblativité: ψυχαναλυτικός όρος αναφορικά στη σχέση αντικειµένου που εισήγαγε ο Γάλλος ψυχαναλυτής Λαφόργκ [Laforgue]. Βλέπε το γραπτό του Λακάν «Η διεύθυνση της θεραπείας». Πρόκειται για όρο που περιγράφει την τάση ορισµένων υποκειµένων να προσφέρονται στον άλλο ή στον Θεό χωρίς ανταλλάγµατα. 5 [Σ.τ.Επ.]: O συγγραφέας κάνει χρήση ενός ρητορικού σχήµατος όπου συνδυάζει δύο όρους: «σεξουαλική συνουσία» (copulation sexuelle, στα γαλλικά) και «λογική-συντακτική σύνδεση» (copule, στα γαλλικά είναι το συνδετικό, αυτό που ενώνει στην πρόταση το υποκείµενο µε το κατηγορούµενο).


22

Le phallus est le signifiant de cette Aufhebung elle-‐même qu'il inaugure (initie) par sa disparition. C'est pourquoi le démon de l'Aïdos (Scham) 1 surgit dans le moment même où dans le mystère antique, le phallus est dévoilé (cf. la peinture célèbre de la Villa de Pompéi).

Il devient alors la barre qui par la main de ce démon frappe le signifié, le marquant comme la progéniture bâtarde de sa concaténation signifiante.

C'est ainsi que se produit une condition de complémentarité dans l'instauration du sujet par le signifiant laquelle explique sa Spaltung et le mouvement d'intervention où elle s'achève.

A savoir : 1. que le sujet ne désigne son être qu'à barrer tout ce qu'il signifie, comme il

apparaît en ce qu'il veut être aimé pour lui-‐même, mirage qui ne se réduit pas à être dénoncé comme grammatical (puisqu'il abolit le discours) ;

2. que ce qui est vivant de cet être dans l'urverdrängt trouve son signifiant à recevoir la marque de la Verdrängung du phallus (par quoi l'inconscient est langage).

Le phallus comme signifiant donne la raison du désir (dans l'acception où le terme est employé comme "moyenne et extrême raison" de la division harmonique).

Aussi bien est-‐ce comme un algorithme que je vais maintenant l'employer, ne pouvant sans gonfler indéfiniment mon exposé, faire autrement que de me fier à l'écho de l'expérience qui nous unit, pour vous faire saisir cet emploi.

Que le phallus soit un signifiant, impose que ce soit à la place de l'Autre que le sujet y ait accès. Mais ce signifiant n'y étant que voilé et comme raison du désir de l'Autre, c'est ce désir de l'Autre comme tel qu'il est imposé au sujet de reconnaître, c'est-‐à-‐dire l'autre en tant qu'il est lui-‐même sujet divisé de la Spaltung signifiante.


23

Ο φαλλός είναι το σημαίνον αυτής της ίδιας της Aufhebung την οποία καθιερώνει (εισαγάγει) μέσω της εξαφάνισης του. Αυτός είναι και ο λόγος που η θεότητα της Αιδούς (Scham)6 προβάλει τη στιγμή ακριβώς που, στα αρχαία μυστήρια, ο φαλλός αποκαλύπτεται (βλέπε την περίφημη τοιχογραφία της Βίλας της Πομπηίας7).

Μετατρέπεται τότε στην μπάρα εκείνη που, μέσω του χεριού της εν λόγω θεότητας, χτυπά το σημαινόμενο, σημαδεύοντάς το ως το μπάσταρδο παιδί της σημαίνουσας συναλύσωσής του.

Κατ’ αυτόν τον τρόπο λαμβάνει χώρα μια συνθήκη συμπληρωματικότητας κατά την εδραίωση του υποκειμένου από το σημαίνον: γεγονός που εξηγεί την Spaltung του καθώς και την κίνηση παρέμβασης μέσα από την οποία ολοκληρώνεται.

Δηλαδή: 1. Ότι το υποκείμενο δεν προσδιορίζει το είναι του παρά μόνο διαγράφοντας ό,τι

σημαινοποιεί, όπως καθίσταται εμφανές από το ό,τι θέλει να το αγαπούν γι’ αυτό που είναι, πλάνη που δεν μειώνεται με το να την καταγγέλλουμε ως γραμματικής τάξης [δεδομένου ότι καταργεί τον λόγο (discours)].

2. Πως ό,τι είναι ζωντανό από αυτό το είναι στην urverdrängt 8 βρίσκει το σημαίνον του με το να σημαδεύεται από την Verdrängung9 του φαλλού (διαδικασία μέσω της οποίας το ασυνείδητο είναι γλώσσα).

Ο φαλλός ως σημαίνον καταδεικνύει την αιτία της επιθυμίας (μέσω της αποδοχής με την οποία χρησιμοποιείται ο όρος ως «μέση και ακραία αιτία» της αρμονικής διαίρεσης).

Και έτσι, τώρα, θα τον χρησιμοποιήσω εδώ ως αλγόριθμο, αδυνατώντας να κάνω κάτι άλλο – και χωρίς να φουσκώνω επ’ αόριστον το κείμενό μου – από το να αφεθώ στην ηχώ της εμπειρίας που μας ενώνει, για να σας δώσω να καταλάβετε την εν λόγω χρήση.

Ότι ο φαλλός είναι σημαίνον επιβάλλει το υποκείμενο να έχει πρόσβαση σε αυτό από τη θέση του Άλλου. Όμως, εφόσον το συγκεκριμένο σημαίνον δεν υφίσταται παρά μόνο καλυμμένο και ως αιτία της επιθυμίας του Άλλου, το υποκείμενο πρέπει να αναγνωρίσει αυτήν την επιθυμία του Άλλου ως τέτοια, δηλαδή τον άλλο στο μέτρο που είναι και αυτός διχασμένο υποκείμενο από τη σημαίνουσα Spaltung.

6 Στα αρχαία ελληνικά στο πρωτότυπο: Αἰδως 7 [Σ.τ.Επ.]: Ο Λακάν αναφέρεται στην τοιχογραφία της µεγάλης αίθουσας της Βίλας των Μυστηρίων που βρίσκεται στην Ποµπηία. Διατηρώντας κάθε επιφύλαξη, αφού οι σύγχρονες ερµηνείες της τοιχογραφίας διαφέρουν (περισσότερες από τριάντα διαφορετικές), αυτή µοιάζει να απεικονίζει αρχικά µία γαµήλια τελετή στην οποία στη συνέχεια συµµετέχουν ο Διόνυσος και η ακολουθία του (Μαινάδες και Σάτυροι). Στην έκτη σκηνή (ή λεπτοµέρεια αρ. 8) µπορούµε να δούµε µία νέα γυναίκα που µυείται στα διονυσιακά µυστήρια και µία φτερωτή θεότητα, πιθανών η Αιδώς. Η γυναίκα προσπαθεί να αποκαλύψει, τραβώντας το κάλυµµα, ένα µυστικιστικό αντικείµενο που βρίσκεται µέσα σε ένα λίκνο. Το αντικείµενο αυτό υποθέτουµε ότι είναι ένας φαλλός. Μία ιέρεια, σε δεύτερο πλάνο, προσπαθεί να εµποδίσει την αποκάλυψη τείνοντας ένα ραβδί ανάµεσα στη γυναίκα και το λίκνο. Πώς όµως µπορεί να αποκαλυφθεί το αντικείµενο ταµπού; Σύµφωνα µε την ερµηνεία του Ζιλ Σορόν [Gilles Sauron] αυτό επιτυγχάνεται σύµφωνα µε την απεικόνιση µε το να είναι το αντικείµενο (ο φαλλός. Μια ιέρεια, σε δεύτερο πλάνο, προσπαθεί να εµποδίσει την αποκάλυψη τείνοντας ένα ραβδί ανάµεσα στη γυναίκα και το λίκνο. Πώς όµως µπορεί να αποκαλυφθεί το αντικείµενο ταµπού; Σύµφωνα µε την ερµηνεία του Ζιλ Σορόν [Gilles Sauron] αυτό επιτυγχάνεται σύµφωνα µε την απεικόνιση όντας το αντικείµενο (ο φαλλός) καλυµµένο και αποκαλυµµένο ταυτόχρονα. Ακόµα κι αν τα ιερά δοχεία απεικονίζονται, το µυστικό αντικείµενο, ο φαλλός, παραµένει καλυµµένος για τα µάτια του θεατή. Αντίθετα, για τον Πολ Βέιν [Paul Veyne], µία τέτοια παράβαση του απαγορευµένου είναι αδύνατη. Γι’ αυτό, η Αιδώς, η φτερωτή µορφή, κοιτώντας προς την αντίθετη κατεύθυνση του λίκνου ετοιµάζεται να χτυπήσει τη γυναίκα µε ένα µαστίγιο. 8 [Σ.τ.Επ.]: urverdrängt : πρωταρχική απώθηση. 9 [Σ.τ.Επ.]: Verdrängung : απώθηση.


24

Les émergences qui apparaissent dans la genèse psychologique, confirment cette fonction signifiante du phallus.

Ainsi d'abord se formule plus correctement le fait kleinien que l'enfant appréhende dès l'origine que la mère "contient" le phallus.

Mais c'est dans la dialectique de la demande d'amour et de l'épreuve du désir que le développement s'ordonne.

La demande d'amour ne peut que pâtir d'un désir dont le signifiant lui est étranger. Si le désir de la mère est le phallus, l'enfant veut être le phallus pour le satisfaire. Ainsi la division immanente au désir se fait déjà sentir d'être éprouvée dans le désir de l'Autre, en ce qu'elle s'oppose déjà à ce que le sujet se satisfasse de présenter à l'Autre ce qu'il peut avoir de réel qui réponde à ce phallus, car ce qu'il a ne vaut pas mieux que ce qu'il n'a pas, pour sa demande d'amour qui voudrait qu'il le soit.

Cette épreuve du désir de l'Autre, la clinique nous montre qu'elle n'est pas décisive en tant que le Sujet y apprend si lui-‐même a ou non un phallus réel, mais en tant qu'il apprend que la mère ne l'a pas. Tel est le moment de l'expérience sans lequel nulle conséquence symptomatique (phobie) ou structurale (Penisneid) qui se réfère au complexe de castration ne prend effet. Ici se signe la conjonction du désir en tant que le signifiant phallique en est la marque, avec la menace ou nostalgie du manque à avoir.

Bien sûr, c'est de la loi introduite par le père dans cette séquence que dépend son avenir.

Mais on peut, à s'en tenir à la fonction du phallus, pointer les structures auxquelles seront soumis les rapports entre les sexes.

Disons que ces rapports tourneront autour d'un être et d'un avoir qui, de se rapporter à un signifiant, le phallus, ont l'effet contrarié de donner d'une part réalité au sujet dans ce signifiant, d'autre part d'irréaliser les relations à signifier.

Ceci par l'intervention d'un paraître qui se substitue à l'avoir, pour le protéger d'un côté, pour en masquer le manque dans l'autre, et qui a pour effet de projeter entièrement les manifestations idéales ou typiques du comportement de chacun des sexes, jusqu'à la limite de l'acte de la copulation, dans la comédie.

Ces idéaux prennent vigueur de la demande qu'ils sont en pouvoir de satisfaire, qui est toujours demande d'amour, avec son complément de la réduction du désir à la demande.

Si paradoxale que puisse sembler cette formulation, nous disons que c'est pour être le phallus, c'est-‐à-‐dire le signifiant du désir de l'Autre, que la femme va rejeter une part essentielle de la féminité, nommément tous ses attributs dans la mascarade. C'est pour ce qu'elle n'est pas qu'elle entend être désirée en même temps qu'aimée. Mais son désir à elle, elle en trouve le signifiant dans le corps de celui à qui s'adresse sa demande d'amour. Sans doute ne faut-‐il pas oublier que de cette fonction signifiante, l'organe qui en est revêtu, prend valeur de fétiche.


25

Τα φαινόμενα που εμφανίζονται κατά την ψυχολογική γένεση, επιβεβαιώνουν την εν λόγω σημαίνουσα λειτουργία του φαλλού.

Κατ’ αυτόν τον τρόπο, αρχικά διατυπώνεται ορθότερα το κλαϊνικό γεγονός πως το παιδί αντιλαμβάνεται με ανησυχία εξαρχής ότι η μητέρα «περιέχει» το φαλλό.

Όμως η ανάπτυξη διατάσσεται μέσα στη διαλεκτική του αιτήματος αγάπης και της δοκιμασίας της επιθυμίας.

Το αίτημα αγάπης δε μπορεί παρά να πάσχει από μια επιθυμία της οποίας το σημαίνον τού είναι άγνωστο. Αν η επιθυμία της μητέρας είναι ο φαλλός, το παιδί θέλει να είναι ο φαλλός για να ικανοποιήσει αυτήν την επιθυμία. Κατ’ αυτόν τον τρόπο ο εγγενής διχασμός της επιθυμίας γίνεται ήδη αισθητός εφόσον βιώνεται μέσα στην επιθυμία του Άλλου, στο μέτρο που ο διχασμός αντίκειται ήδη στο να ικανοποιείται το υποκείμενο παρουσιάζοντας στον Άλλο ό,τι το πραγματικό μπορεί να έχει που απαντά σε αυτόν το φαλλό, γιατί αυτό που έχει δεν αξίζει περισσότερο από αυτό που δεν έχει, για το αίτημα αγάπης του που θα ήθελε το υποκείμενο να είναι ο φαλλός.

Η κλινική μάς δείχνει ότι η εν λόγω δοκιμασία της επιθυμίας του Άλλου δεν είναι αποφασιστικής σημασίας, στο μέτρο που μαθαίνει το υποκείμενο μέσω αυτής αν το ίδιο έχει ή δεν έχει πραγματικό φαλλό, αλλά στο μέτρο που μαθαίνει ότι η μητέρα δεν τον έχει. Ιδού η στιγμή της εμπειρίας χωρίς την οποία καμία συνέπεια, συμπτωματική (φοβία) ή δομική (Penisneid)10, που αναφέρεται στο σύμπλεγμα του ευνουχισμού δε μπορεί να ισχύει. Εδώ σφραγίζεται η σύνδεση μεταξύ της επιθυμίας της οποίας το σημάδι είναι το φαλλικό σημαίνον, και της απειλής ή της νοσταλγίας της έλλειψης του έχειν.

Το μέλλον της, βεβαίως, εξαρτάται από τον νόμο που εισάγεται σε αυτήν τη σειρά από τον πατέρα.

Μπορούμε όμως, αν περιοριστούμε στη λειτουργία του φαλλού, να αναδείξουμε τις δομές στις οποίες θα υποβληθούν οι σχέσεις μεταξύ των φύλων.

Ας πούμε λοιπόν ότι οι εν λόγω σχέσεις θα περιστρέφονται γύρω από ένα είναι και ένα έχειν που, αναφερόμενα σε ένα σημαίνον, τον φαλλό, έχουν το αντιθετικό αποτέλεσμα να προσδίδουν, από τη μια, πραγματικότητα στο υποκείμενο μέσα σε αυτό το σημαίνον, και από την άλλη να καθιστούν μη-‐πραγματοποιήσιμες τις σχέσεις προς σημαινοποίηση.

Η ανωτέρω διαδικασία λαμβάνει χώρα μέσω της διαμεσολάβησης ενός φαίνεσθαι που υποκαθίσταται στο έχειν, αφενός για να το προστατέψει , αφετέρου για να καλύψει την έλλειψη του έχειν στον άλλο, και που έχει ως αποτέλεσμα να προβάλλει καθ’ ολοκλήρου τις ιδανικές ή τυπικές εκδηλώσεις της συμπεριφοράς του κάθε φύλου, μέχρι τα όρια της πράξης της συνουσίας, στη θεατρική κωμωδία.

Τα συγκεκριμένα ιδεώδη λαμβάνουν ισχύ από το αιτήμα που είναι σε θέση να ικανοποιήσουν, που συνιστά πάντοτε αίτημα αγάπης, με το συμπλήρωμά του που έγκειται στην αναγωγή της επιθυμίας στο αίτημα.

Όσο παράδοξη και αν φαίνεται η ανωτέρω διατύπωση, λέμε ότι για να είναι ο φαλλός, δηλαδή το σημαίνον της επιθυμίας του Άλλου, η γυναίκα θα απορρίψει ένα ουσιαστικό μέρος της θηλυκότητας, και ιδιαίτερα όλα της τα χαρακτηριστικά μέσα στη μασκαράτα. Θέλει να την επιθυμούν, και να την αγαπούν ταυτόχρονα, για ό,τι δεν είναι. Όσο για τη δική της επιθυμία, βρίσκει το σημαίνον της στο σώμα εκείνου στον οποίο απευθύνεται το αίτημα αγάπης της. Αναμφίβολα, δεν πρέπει εδώ να ξεχνάμε ότι από τη συγκεκριμένη σημαίνουσα λειτουργία, το όργανο που την ενδύεται, παίρνει την αξία φετίχ.

10 [Σ.τ.Επ.]: Penisneid : φθόνος του πέους.


26

Mais le résultat pour la femme reste que convergent sur le même objet une expérience d'amour qui comme telle (cf. plus haut) la prive idéalement de ce qu'il donne, et un désir qui y trouve son signifiant. C'est pourquoi on peut observer que le défaut de la satisfaction propre au besoin sexuel, autrement dit la frigidité, est chez elle relativement bien tolérée, tandis que la Verdrängung inhérente au désir est moindre que chez l'homme.

Chez l'homme par contre, la dialectique de la demande et du désir engendre les effets dont il faut admirer une fois de plus avec quelle sûreté Freud les a situés aux joints mêmes dont ils relevaient sous la rubrique d'un ravalement (Erniedrigung) spécifique de la vie amoureuse.

Si l'homme trouve en effet à satisfaire sa demande d'amour dans la relation à la femme pour autant que le signifiant du phallus la constitue bien comme donnant dans l'amour ce qu'elle n'a pas, -‐ inversement son propre désir du phallus fera surgir son signifiant dans sa divergence rémanente vers "une autre femme" qui peut signifier ce phallus à divers titres, soit comme vierge, soit comme prostituée. Il en résulte une tendance centrifuge de la pulsion génitale dans la vie amoureuse, qui rend chez lui l'impuissance beaucoup plus mal supportée, en même temps que la Verdrängung inhérente au désir est plus importante.

Il ne faut pas croire pour autant que la sorte d'infidélité qui apparaîtrait là constitutive de la fonction masculine, lui soit propre. Car si l'on y regarde de près le même dédoublement se retrouve chez la femme, à ceci près que l'Autre de l'Amour comme tel, c'est-‐à-‐dire en tant qu'il est privé de ce qu'il donne, s'aperçoit mal dans le recul où il se substitue à l'être du même homme dont elle chérit les attributs.

On pourrait ici ajouter que l'homosexualité masculine conformément à la marque phallique qui constitue le désir, se constitue sur son versant, -‐ que l'homosexualité féminine par contre, comme l'observation le montre, s'oriente sur une déception qui renforce le versant de la demande d'amour. Ces remarques mériteraient d'être nuancées d'un retour sur la fonction du masque pour autant qu'elle domine les identifications où se résolvent les refus de la demande.

Le fait que la féminité trouve son refuge dans ce masque par le fait de la Verdrängung inhérente à la marque phallique du désir, a la curieuse conséquence de faire que chez l'être humain la parade virile elle-‐même paraisse féminine.

Corrélativement s'entrevoit la raison de ce trait jamais élucidé où une fois de plus se mesure la profondeur de l'intuition de Freud : à savoir pourquoi il avance qu'il n'y a qu'une libido, son texte montrant qu'il la conçoit comme de nature masculine. La fonction du signifiant phallique débouche ici sur sa relation la plus profonde : celle par où les Anciens y incarnaient le Nous et le Logos.


27

Το αποτέλεσμα όμως για τη γυναίκα παραμένει ότι συγκλίνουν στο ίδιο αντικείμενο μια εμπειρία αγάπης η οποία ως τέτοια (βλέπε παραπάνω) την αποστερεί ιδανικά από ό,τι (το αντικείμενο) δίνει, και μια επιθυμία που βρίσκει εκεί το σημαίνον της. Για αυτό άλλωστε μπορούμε να παρατηρήσουμε ότι η απουσία της ικανοποίησης της σεξουαλικής ανάγκης, δηλαδή η ψυχρότητα, είναι σχετικά καλά ανεκτή στη γυναίκα, ενώ η συμφυής στην επιθυμία Verdrängung είναι μικρότερη απ’ ότι στον άντρα.

Στον άντρα, αντίθετα, η διαλεκτική του αιτήματος και της επιθυμίας προξενεί τα αποτελέσματα για τα οποία οφείλουμε να θαυμάσουμε για μια ακόμη φορά με πόση σιγουριά τα τοποθέτησε ο Φρόυντ στις ζεύξεις από τις οποίες εξαρτώνται αυτά, εντός της θεματικής μιας υποβάθμισης (Erniedrirung) ιδιαίτερης του ερωτικού βίου.

Εάν ο άντρας καταφέρνει πράγματι να ικανοποιήσει το αίτημα αγάπης του στη σχέση με τη γυναίκα στο μέτρο που το σημαίνον του φαλλού την καθιστά ορθά ως εκείνη που δίνει μέσα στην αγάπη αυτό που δεν έχει, αντίστροφα, η δική του επιθυμία για τον φαλλό θα προκαλέσει την ανάδυση του σημαίνοντός του στην εμμένουσα απόκλισή του προς «μια άλλη γυναίκα» που μπορεί να σημάνει τον φαλλό αυτό με διάφορους τρόπους, είτε ως παρθένα, είτε ως πόρνη. Απορρέει μια κεντρόφυγος τάση της γενετήσιας ενόρμησης στον ερωτικό βίο, η οποία έχει ως αποτέλεσμα ο άντρας να ανέχεται πολύ λιγότερο (απ’ ότι η γυναίκα) την ανικανότητα, ενώ ταυτόχρονα η ενδογενής στην επιθυμία Verdrängung να είναι πιο σημαντική.

Δεν πρέπει εδώ να νομίσουμε εντούτοις ότι το είδος της απιστίας που θα διαφαινόταν εδώ να συγκροτεί την ανδρική λειτουργία, αποτελεί ιδιαίτερο χαρακτηριστικό του. Γιατί αν κοιτάξουμε καλύτερα, ο ίδιος αναδιπλασιασμός βρίσκεται και στη γυναίκα, με τη διαφορά ότι ο Άλλος της Αγάπης ως τέτοιος, δηλαδή ως αποστερούμενος αυτού που δίνει, δεν γίνεται καλά αντιληπτός λόγω της οπισθοδρόμησης όπου αυτός ο Άλλος της Αγάπης υποκαθίσταται στο ον του ίδιου του άντρα τού οποίου τα χαρίσματα εκείνη αγαπά.

Θα μπορούσαμε εδώ να προσθέσουμε ότι η ανδρική ομοφυλοφιλία, σύμφωνα με το φαλλικό σημάδι που συγκροτεί την επιθυμία, διαμορφώνεται στην άλλη της εκδοχή, και ότι η γυναικεία ομοφυλοφιλία, αντίθετα, όπως το καταδεικνύει η παρατήρηση, προσανατολίζεται επί μιας απογοήτευσης που ενδυναμώνει την πτυχή του αιτήματος αγάπης. Οι εν λόγω παρατηρήσεις θα έπρεπε να τύχουν ευρύτερης αποσαφήνισης μέσω μίας επιστροφής στη λειτουργία της μάσκας, εφόσον κυριαρχεί στις ταυτίσεις όπου ανάγονται οι αρνήσεις του αιτήματος.

Το γεγονός ότι η θηλυκότητα βρίσκει το καταφύγιό της σε αυτήν τη μάσκα μέσω της Verdrängung που είναι εγγενής στο φαλλικό σημάδι της επιθυμίας, έχει το περίεργο αποτέλεσμα, στον άνθρωπο, η αρσενική επίδειξη να μοιάζει θηλυκή.

Σε συσχέτιση με τα ανωτέρω, διαφαίνεται η αιτία αυτού του χαρακτηριστικού που ποτέ δε διευκρινίστηκε, όπου για μια ακόμη φορά μπορούμε να αξιολογήσουμε το βάθος της διορατικότητας του Φρόυντ: δηλαδή, ποιος είναι ο λόγος που ισχυρίζεται ότι υπάρχει μόνο μία λίμπιντο, την οποία στο κείμενό του συλλαμβάνει ως ανδρικής φύσης. Η λειτουργία του φαλλικού σημαίνοντος καταλήγει εδώ στη βαθύτερη της σχέση: εκείνη στην οποία οι Αρχαίοι ενσάρκωναν τον Νοῦ και τον Λόγο11.

11 [Σ.τ.Μ.] Στα αρχαία ελληνικά στο γαλλικό πρωτότυπο.

La signification du phallus mise en pagechamplacanienfrance.net/sites/default/files/La signification...

Documents

Transcript of La signification du phallus mise en pagechamplacanienfrance.net/sites/default/files/La signification...