draft02.indd 2 24/9/15 12:34 μ.μ.

LA FOLIE

draft02.indd 3 24/9/15 12:34 μ.μ.

1983: ΘΕΜΑ, « Ερατώ» 2 1985

1994: Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΜΟΥΣΙΚΗΣ, «Ίκαρος» 22015

2003: PLAYBACK, «Γαβριηλίδης»

2007: ΕΝΑΣ ΣΩΡΟΣ ΓΛΩΣΣΑ, «Γαβριηλίδης»

2013: ΤΟ ΑΥΤΟΜΑΤΟ, «Γαβριηλίδης»

Απαγορεύεται η αναδημοσίευση ή αναπαραγωγή του παρόντος έργου στο σύ-

νολό του ή τμημάτων του με οποιονδήποτε τρόπο, καθώς και η μετάφραση ή

δια σκευή του ή εκμετάλλευσή του με οποιονδήποτε τρόπο αναπαραγωγής έρ-

γου λόγου τέχνης, σύμφωνα με τις διατάξεις του ν. 2121/1993 και της Διεθνούς

Σύμβασης Βέρνης-Παρισιού, που κυρώθηκε με το ν. 100/1975. Επίσης απαγο-

ρεύεται η αναπαραγωγή της στοιχειοθεσίας, της σελιδοποίησης, του εξωφύλ-

λου και γενικότερα όλης της αισθητικής εμφάνισης του βιβλίου, με φωτοτυπι-

κές ή οποιεσδήποτε άλλες μεθόδους σύμφωνα με το άρθρο 51 του ν.2121/1993.

© Θάνος Σταθόπουλος & Εκδόσεις Ίκαρος 2015IsBn 978-960-572-082-7

draft02.indd 4 24/9/15 12:34 μ.μ.

ΘΑΝΟΣ ΣΤΑΘΟΠΟΥΛΟΣ

LA FOLIE

ΙΚΑΡΟΣ

draft02.indd 5 24/9/15 12:34 μ.μ.

draft02.indd 6 24/9/15 12:34 μ.μ.

ΟΡΕΣΤΗΣ: Ξέρει καλά, ότι μόνο Εκείνο φοβάμαι. ΠΥΛΑΔΗΣ: Ποιο;—

ΟΡΕΣΤΗΣ: Τον οίστρο της τρέλας, που με ποτίζουν οι Θεές·

ΠΥΛΑΔΗΣ: Θα έχεις εμένα κοντά σου· για την αρρώστεια σου, εγώ θα Μεριμνώ.

ΟΡΕΣΤΗΣ: Θα σού περάσω την τρέλα μου· θα τρελαθούμε — και οι δυο.

Ευριπίδης, Ορέστης, μτφρ. Γ. Χειμωνάς

Με δυο λόγια, η κατάστασή μου είναι αυτή: απώλεσα εντελώς την ικανότητα να σκέφτομαι ή να μιλώ για κάτι

με κάποια συνοχή.

Hugo von Hofmannsthal, Η επιστολή του Λόρδου Τσάντος

draft02.indd 7 24/9/15 12:34 μ.μ.

draft02.indd 8 24/9/15 12:34 μ.μ.

9

Καταλαβαίνεις πάντα πολύ αργά αυτό που θα ’πρεπε να έχεις καταλάβει πολύ νωρίς. Καταλα-βαίνεις πάντα εκ των υστέρων αυτό που θα ’πρε-πε να έχεις καταλάβει εκ των προτέρων, ακριβώς επειδή είχες την εντύπωση ότι τα πράγματα ήταν αυτά που είχες καταλάβει εξαρχής. Τα πράγματα δεν ήταν άλλα από αυτά που κατάλαβες ότι ήταν εκ των υστέρων. Τα πράγματα ήταν ακριβώς αυ-τά που ήταν εκ των προτέρων. Εντούτοις, η διαπί-στωση αυτή γίνεται πάντα εκ των υστέρων, όταν ήδη είναι πολύ αργά. Συγκεντρώνεις τις σκέψεις σου μία μία, ανασύρεις γεγονότα και λεπτομέ-ρειες, συνδέεις τις λεπτομέρειες μεταξύ τους (οι λεπτομέρειες συνδέονται πάντα μεταξύ τους, κι ας είναι από δυο χωριά) και πάντα πέφτεις απ’ τα σύννεφα. Μπορεί να περάσεις μέρες ολόκληρες ανασύροντας λεπτομέρειες επί λεπτομερειών και συνδέοντας τις λεπτομέρειες μεταξύ τους, σπά-ζοντας το κεφάλι σου να συνδέσεις τα γεγονότα και τις λεπτομέρειες μεταξύ τους, και να κατα-λάβεις τι ακριβώς συνέβη, και μόλις αυτό επιτέ-λους συμβεί, δηλαδή μόλις καταλάβεις τι συνέβη ακριβώς, πέφτεις απ’ τα σύννεφα. Υποθέτω ότι αυτός είναι ο τρόπος να υπάρχεις. Ίσως υπάρχει κι άλλος. Δεν αποκλείω καμία εκδοχή.

draft02.indd 9 24/9/15 12:34 μ.μ.

10

Συνάντησα προ καιρού μια γυναίκα — ίσως την πιο όμορφη γυναίκα που έχω συναντήσει ποτέ στη ζωή μου. Αν και περασμένης ηλικίας, η καλλονή της ήταν εκθαμβωτική. Θα την ονομάσω: η γλωσ-σοκοπάνα καλλονή, εξαιτίας της πολυλογίας της που στρεφόταν χαριτωμένα εναντίον μου. Στην αρχή μου φάνηκε διασκεδαστικό, ίσως και ελκυ-στικό, μπορεί να μου φαίνεται ακόμη, αν κι έχω σταματήσει να την ακούω, ή ίσως ακριβώς γι’ αυ-τό. Την πρώτη φορά, μου έφερε λίγο βασιλικό απ’ τη γλάστρα της και ένα αμύγδαλο. Μου ζήτησε να φάω το αμύγδαλο επί τόπου. Μάλιστα, σχεδόν μου το έβαλε στο στόμα. Δάγκωσα το μισό αμύ-γδαλο και το άλλο μισό το άφησα δίπλα στον βα-σιλικό που μου είχε φέρει. «Και τώρα τι θα κάνε-τε;» με ρώτησε, «θα κοιτάζετε το μισοφαγωμένο αμύγδαλο; Α, μα εσείς, κύριέ μου, είστε άνω πο-ταμών! Να το πάρετε στο σπίτι σας εάν, εν τω με-ταξύ, δεν το φάτε όλο. Δεν πιστεύω να το αφήσετε εδώ». «Θα δω τι θα κάνω», είπα. «Να το σκεφτεί-τε καλά», πρόσθεσε, «εξάλλου έχετε όλο τον χρό-νο στη διάθεσή σας. Και είναι τόσο όμορφη μέρα, αλλά, φυσικά, τι να καταλάβετε εσείς».

draft02.indd 10 24/9/15 12:34 μ.μ.

11

Την άλλη μέρα ξύπνησα σ’ ένα κρεβάτι γεμάτο παπλώματα. Το ένα πάπλωμα πάνω στο άλλο. Θα πρέπει να ήταν τουλάχιστον τρία παπλώματα το ένα πάνω στο άλλο, ίσως και μερικές κουβέρ-τες, αλλά αυτές στο πλάι. Ήμουν κάθιδρος. Σχε-δόν δεν μπορούσα να αναπνεύσω. «Ανοίξτε ένα παράθυρο», είπα, «έχω σκάσει». «Μάλλον εσείς μ’ έχετε σκάσει», είπε με νόημα, το οποίο ωστό-σο δεν μπόρεσα να καταλάβω. Δεν ασχολήθηκα περισσότερο. Μου έφερε ένα φλιτζάνι τσάι και μου το έδωσε στο χέρι. Νομίζω ότι χαμογέλασε κιόλας. «Δεν έχετε καφέ;» ρώτησα. «́ Όχι», απά-ντησε, προφέροντας ένα ένα τα γράμματα, συ-νεχίζοντας, νομίζω, να χαμογελάει, «μόνο τσάι. Πείτε μου τώρα ότι δεν σας αρέσει!» Δεν είπα τί-ποτα. Σηκώθηκα από το κρεβάτι και μπήκα γρή-γορα στο μπάνιο. Άφησα το νερό να τρέξει πάνω μου. Κοίταξα το πουλί μου. Αν είχε στόμα να μι-λήσει, θυμήθηκα.

draft02.indd 11 24/9/15 12:34 μ.μ.

12

Η άνοιξη μπήκε μετά βαΐων και κλάδων.

draft02.indd 12 24/9/15 12:34 μ.μ.

13

Ξέχασε τ’ όνομά της όπως ξεχνάς να κάνεις κάτι μέσα στη μέρα.

draft02.indd 13 24/9/15 12:34 μ.μ.

14

Στην Ευτυχία μέσα στο έγκλημα (Le bonheur dans le crime, 1874), του Ζυλ Μπαρμπέ ντ’ Ωρεβιγύ (Jules Barbey d’ Aurevilly), η ψηλή, μελαχρινή καλλονή και ξι-φομάχος Οτκλέρ, απαράμιλλη στην ξιφομαχία, δυναμική, υπερήφανη, απροσπέλαστη και αμέ-μπτου ηθικής, θα εξαφανιστεί αιφνιδίως από τη μικρή πόλη Β[αλόνη] της Νορμανδίας, χωρίς κα-νείς να μπορεί να δώσει την παραμικρή εξήγηση για την εξαφάνισή της και να εξιχνιάσει το μυστή-ριο. Λίγα χρόνια αργότερα, τη βρίσκουμε να ερ-γάζεται ως καμαριέρα στο σπίτι του εραστή της, κόμητος ντε Σαβινιί, ο οποίος όμως είναι συζευγ-μένος. Η Οτκλέρ, εν τω μεταξύ, έχει αλλάξει το όνομά της σε Ευλαλία και υπηρετεί την κόμισσα, που είναι βαριά άρρωστη. Η παρατεταμένη ασθέ-νεια της κόμισσας την οδηγεί αργά στον θάνατο. Ο θάνατος όμως δεν θα επέλθει απ’ την ασθέ-νεια, αλλά από δηλητηρίαση που θα προκαλέσει η Ευλαλία με τη συμβολή του κόμητος, όταν, αντί του φαρμάκου που πρέπει να λάβει, θα δώσουν στην κόμισσα να πιει μελάνι. Η κόμισσα, πεθαί-νοντας βασανιστικά και γνωρίζοντας τι ακριβώς έχει συμβεί, θα αποκαλύψει την αλήθεια στον θε-ράποντα ιατρό της, Τορτί —ο οποίος είναι και ο αφηγητής της ιστορίας— και θα τον ξορκίσει να

draft02.indd 14 24/9/15 12:34 μ.μ.

15

μην αποκαλύψει τίποτα απολύτως, όχι από αγά-πη για τον σύζυγό της, αλλά για να μην αμαυρω-θεί το όνομά της και ο τίτλος ευγενείας στους αρι-στοκρατικούς κύκλους της πόλης. Ο Τορτί θα κρα-τήσει τον λόγο του και δεν θ’ αποκαλύψει τίποτα. Ο κόμης και η Ευλαλία θα αποδώσουν τον θάνα-το σε αμέλεια, κατορθώνοντας η Οτκλέρ να δια-φύγει κάθε ευθύνη και τιμωρία. Κατόπιν, θα πα-ντρευτούν και θα ζήσουν το υπόλοιπο του βίου τους ευτυχισμένοι μέσα στον απόλυτο έρωτά τους, ο οποίος δεν μπορεί να διαταραχθεί επ’ ουδενί απ’ ό,τι έχει συμβεί.

draft02.indd 15 24/9/15 12:34 μ.μ.

16

Η απραξία τον είχε καταβάλει. Άρχισε να κάνει διάφορα πράγματα για να μπορέσει να τα βγάλει πέρα. Το σημαντικό ήταν να κάνει κάτι· αδιά φορο τι. [Θυμήθηκε μερικές φράσεις του Κόισνιγκ, από την Ώρα της αληθινής αίσθησης (Die Stunde der wahren Empfindung), του Πέτερ Χάντκε (Peter Handke). «Τώρα θα ήθελα να περπατήσω, να βαδίσω ευ-θεία μπροστά. Δεν μπορώ να κάνω τίποτ’ άλλο», ή «Νιώθω συμπάθεια μόνο για όσους δεν βρίσκουν κανένα νόημα σε ό,τι κάνουν».] Άρχισε να ξυρίζε-ται δις τη μέρα, μερικές μέρες και τρις. Να στρώ-νει τραπέζι για ψύλλου πήδημα. Ασφαλώς να μα-γειρεύει μεσημέρι βράδυ. Αυτό όμως που τον ανα-κούφιζε μέχρις εσχάτων ήταν να αυνανίζεται τη νύχτα στο κρεβάτι του μετά μανίας. Δεν είχε ποτέ αυνανιστεί τόσο πολύ στη ζωή του ως τότε. Διότι το ζήτημα που υπεκρύπτετο ήταν η ανακούφιση.

draft02.indd 16 24/9/15 12:34 μ.μ.

17

«Γνωρίζω όμως ότι είσαι έτοιμος ανά πάσαν στιγ-μήν να σκοτώσεις το παν, προκειμένου ν’ αντλή-σεις από το βλέμμα του Βερν ή από τη βουλιμία μιας αράχνης ουράνιες δροσιές», γράφει ο Δ.Π. Παπαδίτσας, από τη Λέρο, στον Ε.Χ. Γονατά, στις 3 Δεκεμβρίου 1963, κάνοντας μνεία στο γεγονός ότι ο Γονατάς είχε αναλάβει κάποτε υπό την προ-στασία του μια αράχνη, την οποία μάλιστα εγκα-τέστησε σε μια παλιά μπανιέρα, ταΐζοντάς την με κομματάκια κιμά, προκειμένου να επιζήσει. Το περιστατικό αναφέρει ο συγγραφέας Χρήστος Αστερίου, επιμελητής του τόμου Να μου γράφεις, έστω και βαδίζοντας (2000), που περιλαμβάνει επι-στολές του Παπαδίτσα προς τον Γονατά, από το 1960 έως το 1965. Βερν είχε βαφτίσει ο Ε.Χ. Γο-νατάς τον σκύλο του.

draft02.indd 17 24/9/15 12:34 μ.μ.