katal

ISSUE N

O. 2

DEar rEaDEr:

What yOU’vE jUSt DOWNlOaDED IS thE fIrSt EvEr DIgItal cOllEctION Of WOrkS frOm thE mEmbErS aND frIENDS Of thE atENEO lItErary aSSOcIatION. hErE yOU’ll fIND pOEmS, ShOrt StOrIES, aND artWOrkS rEvOlvINg arOUND thE rEalm Of thE StraNgE, thE macabrE, aND—IN ONE Way Or aNOthEr—thE SpIrItUal.

ENjOy thE fEElINg Of frIght aS yOU (DIgItally) flIp thrOUgh thE pagES. WhO kNOWS? pErhapS a vErSE Or tWO WOUlD EvENtUally INSpIrE yOU tO WrItE SOmEthINg abOUt thE UNSEEN, thE UNkNOWN, aND thE WONDErfUl.

chEErS!

ala

EDItOrSkrIzzIa maE ESpEraNza

rEa rOblESjOhN lEIr caStrO

lay OUt artIStpEN prEStaDO

cOvEr phOtOallaN rEy camata

mODEratOrjay SalvaDOr III SalvOSa

banshee

There is a banshee in our house.It cries almost every night.It bangs our pots and pansleaving echoes of clangingand wailing when we’re sleeping.

There is a banshee in our house.It cries almost every hour.It rattles our grills and gatesleaving rust on the floorand paint flakes by the door.

There is a banshee in our house.It cried but now it stopped.

rEa rOblES

PHOTO I KEN BRIAN ESPERANZA

trahedyade bodakEN brIaN ESpEraNza

Alam kong dis oras na ng gabi.May unti lang tayong aayusin sa damit mo. Tingin ko’y maikli, puputulan ko muna ang paa mo. May kaluwangan sa baywang, tatanggalan muna kita ng apdo. Masikip siguro sa dibdib, ano? Tatapyasin ko muna ang iyong suso.

Mahirap sigurong makakita sa kapal ng iyong belo, itatahi na muna ang talukap ng mga mata mo. O, ayan.Bagay naman pala sayo ang traje de bodang gawa ko.

May duwang matang saimo turuhokkan bangging nakamati nin malipot na hadok,pailay na naghinghing saimo an duros-may darang pagsuba an girabong kugos.Sa dugong nagbulos sa saimong kamotmay balik an bulan nin maraot na hamotan kurahaw na inalo kan haloy nang panahon,mabalik sa pangiturog, may balik sa hilom.

hilomrEa rOblES

PHOTO I KRIZZIA MAE ESPERANZA

hing hingNakahiling sako ngonyan,an bulan na sinaksakan nin pako.Ay, bako.Si payo palan kan pako,an nakahiling sako.

Nagbukas an ngabil mo.

“Ika sana an padangat ko.”

Alagad, an g a

po

sa daghan ko …Dangan saimo na pig-utro,

“Ika sana an padangat ko.”

Pighiling ko si bulan na sinaksakan nin pako Igot ako na naghalat,na inimagkimat.

Alagad …Tuninong sana ini na nakabuklat.

Aban-aban, nag-uran.

“Madya, luwas kita!”

Tugiron, marhay man.Marhay man.

Ta dai mo dapat madangogAn hinghing …

“Kun muyo mo akong kastiguhonDai ako maagrangay,

Linigan mo sanang marhay,An saiyang lawas,

Na nagtuog na,Sa lumay.”

ahj EUfracIO

maldisyon

pEN prEStaDO

PHOTO I KRIZZIA MAE ESPERANZA

“Mga hayop kamo! Tano nindo ini nagibo sako?!”

Nagsusuriyaw si Mama kansubago kan nahiling niyang nakapatong si Papa ki Gina. Pagsugod niya sa kwarto, kapot niya si sundang na pigtais-tais ni Papa suudma pagkatapos kan sultada. Ginutgutan subanggi si sambot, ngunyan bayag ni Papa an gusto niyang gutguton sa kaanggutan.

Dai man talaga nagsuriyaw si Mama subago, nahiling ko siyang luway-luway na duministansya parayo sa kwarto ninda pasiring kusina na garo mayong nangyayari. Haloy ko nang aram an nangyayari ki Gina saka ki Papa. Kan nag-abot palang yan si Gina digdi duwang taon nang nakaagi, tigsigay-sigayan na siya ni tatay. Gurang na si Papa pero kasigkat niya pa an mga ataman niyang texas, si Mama losyang na kaya, garo na bangkatars an itsura. Napapagal na akong pagparadalanon sinda, nagpundo na akong makiaram sainda, haloy na man akong inbisibol sainda.

Daing girong si Mama. Natuninong an

guna mantang nagmamanada an lalong nin ibang guna. Gusto ko siyang mahiling magsuriyaw, sugudon niya sinda sa kwarto, kaso mala baga ini ta pa-martir an drama. Si sundang na tigtais ni Papa suudma, yaon man giraray sa puluan. Kun ako kaidto, wara nang bayag si Papa. Dai man kaya kayang gutgutan ni Mama si Papa, takot sana niya.

“Pssst, anong panira ta ngunyan na banggi?” nakigkig si Mama.

“May tada pa si lalong kansubanggi. Yaon diyan sa freezer, initon ko na sana.”

“Bulay! Mayo nin iba? Magkakabalukag na ako sa manok.”

“Sardinas.”“Sige na, manok na lang giraray. Mas

marhay na yan sa kaliskis.”Nagluwas nin kwarto si Gina na may

darang mga labahan. “Tiya, hain po si sabon sa washing machine? Labahan ko na po an mga bado nindo.”

“Yaon pa sa plastic bag ne, kuanon mo na sana, dai ko pa kaya naasikaso si sinaudan ko subago.”

Kun siguro ginibo ini ni Papa kan yaon pa si Kuya Nono igdi sa harong, subago pa nagburulyada. May pa-boxing na naman kuta. Kaso kan nag-agom si Kuya asin kami an natada digdi, mayong naglalaban ki Papa. Kaya ko sana sindang dalanon, habo kong makiaram. Pareho kami ni Mama na takot. Maisog si Papa.

Si Gina, pinsan ko iyan. Aki siya kan tugang ni Mama na taga Colacling sa Lupi. Pinapaeskwela niya si duwa niyang tugang

Mga Istorya nI angIe

kaya nagpasweldo muna samuya. Dai man kami mayaman, pero sa mga sadiring tawo ni Mama, medyo angat-angat naman kami. Igwa kaming mga dagang pinapaumahan sa Lupi. Kala ko daw diyan kaidto ki Gina, inosentehon pero dai palan. Dai ko aram kun gusto niya an ginigibo saiya ni Papa. Dai man siya nagrereklamo. Binabayadan siya.

***

Nagsimba kami ni Mama subago. First time ko itong nahiling si Padreng angguton. Pagkatapos kaya kan misa, nahiling mi pigsapak niya si sakristan mayor.

Si Kiko baga an sakristan mayor, itong aki ni Tiyong Puling saka Tiya Baby. Naaraman kaya ni Padre na sigeng kawat sa videocarera si Kiko. An istorya, bago daa magpuon si misa, sinugod ni Father si Manoy Dencio ta maribokon an mga nagkakarawat videocarera, nakakadistorbo sa mga masirimba. Pwerte si diskusyon kan duwa na iligal saka nakakaraot an videoke. An sabi man ni Manoy Dencio, sa simbahan ngaya kun magtao ka nin piso o maski sanggatos dai ka manggagana sa videocarera pag nagtaya ka may tsansa ka manggana maski parupapano. Napikon na si padre asin nagkua nin martilyo ta popokpokon na kuta ni Padre si videokarera kaso sinabi ni Manoy Dencio na si inaaraataman na orig ni Kiko sa likod kan kumbento ginanahan sa sugal. Nagkauuli si Kiko sainda na guyod-guyod si orig na limang bulanon na.

***

Minsan nagtutubod akong may sa mangkukulam man ako. Nangyayari kaya minsan an iniisip ko. Kun gusto kong magkulog tulak mo, pwede ko iyan gibuhon saimo. Si nurse kan sarong aldaw dai nagtutubod sako, pinakulog ko si ngipon niya.

Pero itong nangyari kaitong Biyernes. Si Mama, si Mama may gibo kaito. Aram ko yan. Naistorya niya sako kaidto kun pano gibuhon an maldisyon. Sabi niya magduman sa luwas kan simbahan, para magsulo nin tiwarik na kandilang itom. Tapos may uusalon kang pangadyion. May sa mangkukulam talaga an lahi mi.

Si mama ni Mama may sa mangkukulam man ito. Pag maanihan na inaapod kaidto si matuang tugang na lalaki ni Mama para maggibo nin ritwal. Si Tiyo Berting an nagpupuon kan pag-ani, may inuusal na pangadyion na Latin si Lola ko para daa marhay an ani. Istorya man sana ini ni Mama.

Kaya si Tiyo Berting an nagguno nin dakul-dakul na swerte sa saindang magturugang pero makuri baga an ugali kaidto. Nagpakatabang si Mama para mapaklase ito, kaso kan nag-angat-angat, nawara baga. Dai na nagpahiling-hiling, lingaw na kan pamilya.

Si Mama an nagmana ki Lola. Dakul yan oru-orasyon sa lawas. Dakul lahid-lahid sa lawas na lana. Pag nagkakahilang ngani kami ni kuya, dai kami nagduduman sa albularyo,

si Mama na an “Mang Kepweng” mi sa harong. May itatapal lang yan samong mga dahon saka orasyon.

***

Pista kasuudma igdi sa baranggay mi. Huring Biernes nin Enero an pista ni Hesukristong Nakapako. Yaraon si mga barkada ni Papa. Dai ako paraluwas kwarto, habo ko man pating makipag-ulay sainda. Mga parabulang man sinda arog ni Papa, pero mga bigtime. Todo asikaso sinda Gina saka si Mama, tigluwas si mga kubyertos na haloy na nakatago sa iskaparate.

Dating auditor si Papa sa munisipyo sa Sipocot, close sinda kan si dating Mayor. Tolong taon na kan nagretire si Papa. Si lump sum niya ginamit na pagpairahay kaining harong saka nagbakal siya nin sampulong texas.

Si Mama ko man, dai nakatuntong college. Arog ni Gina, nagpaklase man siyang mga tugang kaya nagpakatabang kina Papa. Panduwang pamilya na kami ni Papa, kan nagadan si enot na agom ni Papa, inagom niya si Mama. Maataman si Mama kaya ngani siya nagustuhan ni Papa.

May mga tugang kami ki Papa pero dai sinda nag-uuruli digdi. Haloy na sindang mayo digdi sa Sipocot kan nagdakula ako. Yaon sinda kina Lola sa Pampanga. Lingaw ko na ngani mga lawgon ninda. Si Kuya Nono sana an kuya ko, kaso naghali pa. Tidudulag na ito sa harong ta pirmi sindang

nagsasaltikan ni Papa, kaya kan nakagraduate saka nagkatrabaho uto, nag-agom para makarayo igdi sa harong mi.

Nag-uruli na si mga bisita. Ginirilid na ninda Mama saka ni Gina si mga bote asin sinigid si mga apos nin sigarilyo sa sala. Malinig na ngunyan an harong. Balik na sa normal an buhay mi. Turog pa si Papa, dai baya nariribukan kan turaok kan mga manok niya.

Nag-iisis si Mama saka si Gina nin mga kaldero sa likod. Nadangog ko ulay nindang duwa.

“Kansuarin pa iyan?” hapot ni Mama.“Tolong semana na po.” “Aram na ini ni Bitoy?”“Dai pa po.” Haloy na daing girungan an duwa. “Pwede pa iyan.” sabi ni Mama.“Habo ko Tiya. Dai ko kayang gibuhon

yan.”“Pano kita kainiyo? Pano ta ini sasabihon

ki Cora?”“Dai ko po aram.”“Kaya mo yan Gina. Pwede pa iyan.”

***

Biernes Santo. Nagdadangog si Mama nin siete palabras sa radyo. Si Papa sibot sa mga texas niya, si iba hinahalak ngunyan ta mainiton. Garo si Papa duktor ngunyan. May daradara siyang pang-ineksyon pero mayong dagom saka itong pantiki-tiki bagang dropper.

Mayo si Gina, nag-uli sainda sa Colacling. Sarong semana lang daa siya duman. Sa Lunes mabalik na ito. Tulala si mama kan mga nakaaging aldaw o pirmi man. May iba akong pagmati, basta.

Alas Dos na tirik na tirik an saldang, nagbulos si mama nin panlakaw, dai man lang pati naglabar o nagkarigos, dai pa man alas tres, pwede pang magkarigos. Masain daw? Makaskasong nagluwas harong, dara pati si bag niyang pirming bitbit kun nagpapa-simbahan. Gusto ko kutang mag-iba kaso mainiton na marhay.

Hiniling ko na sana an pagbulong ni Papa kan si mga manok niya hali sa balkonahe. Habo niyang kinakaputan mi an mga texas, takot ngani akong magrani sa mga manok. Namamati kong kakamruton ninda ako o tutukaon.

Napagal ako kakadalan kaya nagturog muna ako sa sala mi. Dai ko aram kun pangiturog lang ini, pero nadangog ko na may ibang taong nag-uurulay sa natad mi.

“Ano Padi? Dalihon ta na ini?” hapot kan saro.

“Aro-atchan lang, dai pa binababa an sugo.” simbag kan si saro. “Mabulong man ito kun iyo na.”

“Dali na!” sabat kan saro pa na sinundan nin iba pang boses na nagkukurahaw man na “sige na. Iyo na yan. Sugod na!”

“Hoy! Sako an mata!” kurahaw kan saro. “Baranga kita sa isaw… hahahaha!”Haluyon sindang nag-urulay na garo

may pigbabarangaan. Baad mga tambay

tigringgawan an mga manok ni Papa. Naman na trip ninda ini, texas pa an gustong burunuon, makunaton man bagang kakanon yan, kun anu-anong bulong an iniinom kan mga iyan.

Napagmata ako kan ribok nin mga manok, sarabay-sabay sindang nagtutururaok. Alas kwatro nin hapon pero kun makaturaok sinda daog pa kun aga. Ano daw ta mariribok? Pagluwas ko sa natad, nahiling ko sindang paratos-patos nin dugo mantang nakatukro ki Papa.

***

Magaya-gayang nag-uli si Gina sa harong pagkatapos niyang magpuli sainda pagkatapos kan pista. Ipinaaram man ito ni Mama na may kaipuhan lakawon sainda sa Colacling. Hinatod pa ngani ito ni Mama sa centro, haluyon si Mama sa centro, banggi na kan nag-uli.

Sabi sako kan mga boses, nadangog ninda si Mama nangangadyi sa mahal na birhen, naghahagad tawad sa ginibo niya ki Gina. Sabi ko sainda, ayos man baga si Gina, maugmahon nganing nag-abot. May dara-darang mga gulayon saka prutas hali sainda. Nahiling ko pa ngani sindang nag-iistoryahan ni Mama sa libod.

Sabi kan salming, nahiling niyang nagkikiribigkibig an mga muro ni Mama. Tapos biglang nagkirimaw an kamot ni Mama kaya nabutsan kaini an imahen kan mahal na birhen na napasa sa pamitisan niya.

Nagkaturumakan mga pasang pidaso kan imahen. Nagdudurugo an bitis ni Mama kan nagpurbar siyang maglakaw parayo sa altar, kaso nadarinas si Mama asin tuminama an payo niya sa salog.

Sabi kan mga paril, yaon si Gina sa laog kan harong dinadalan sana si Mama. Kaya niyang mangkulog maski sa isip sana.

***

An dai paggirong garo man sana daa pagrirong kaya dai nakakapagpugol an mga paril, kisame asin mga salming na mag-istorya. Dakul na mga hilom an nagsasarumsom sainda, nadadangog ninda maski an mga hinihinghing na agrangay asin mga nguyngoy, nahihiling an kada hiro, napaparong an mga tinatago-tagong aruansod asin hinihimate an mga agi-agi.

Nakakaulay ko sinda asin araram ko an sikreto kan gabos na nakaistar sa harong na ini. Ining tinutukawan ko, biristado ko an nagturukaw digdi. Sinabi na niya sako kun sirisay. Dai sinda nag-uutik, arog ko, o baad iyo.

Natalo na ng lakasng pusong kumakawalaang ritmo ng paghinga,sigaw na kulobng sariling kutob,naiwang nginigng malamig nilang titig.Umaakyat mula bintiang tanglay,pag-aawayng lamig at mga kamay. Sa dilim,‘di makita ang takip-silim.Tinakbuhan, pinagtaguanang mga kalarongnilalaro ang imahinasyonng kaba,mapula nilang mga matahinihintay ang pagbaba,paglabas moupang madakip ka nila.

imimimpyernoAsaan ang langit?Wala ng buhay sa lupa.Sila’y naghihintaysa impyerno. Sa impyernotumulo ang dugo.Patay. Patay.Umalis ka nariyan sa pwesto mo.

k.m. ESpEraNza

sayawkan mga

palatakotSa umahan duman samonagsasarayaw an mga bado.Mina-tango sa mga dootan mga palatakot.Hinihimate kan durosan mga tulak nindang rotos,kinakabring an mga daghanna daing pag-alangan,pinapatos nin hadokan saindang mga pandokna pinapangirit nin asaytena karumarom kan banggi.

Sabi kan mga gurangan paros may darang helang,kaya dai pagsangabaan alisngaw sa iraya,ta kun mamidbidan kan lamanan girabong nangingidam,maugbon nin takot an takotna suhay pa sa mga palatakot,ta kun sain naghahali an parosnagpapagaspas an mga dignos.

pEN prEStaDO

anrEa rOblESpanambitan

PHOTO I KRIZZIA MAE ESPERANZA

Bilog, bilog, bilugan. Assignment, assignment, suruntukan...

Sabi ni nanay, dai daa magparakawat sa luwas ta may nangsasako daang aki. Dai ako natubod. Mayo pa man nawawara sa mga kakawat ko dawa na inaabutan sindang bulan sa dalan kaka-pogs. Ugwa man akong tirador sa shorts. Padulagon ko iyan na parasakong iyan.

Bilog, bilog, bilugan. Assignment, assignment, suruntukan...

Nagluwas sa nanay ngunyan, kaiba si tatay, paduman daa kina Mading Uling. Si nene, na mabantay kuta sako, yaon sa itaas, kaibanan an kailusyon, nagkukulong-kulong. Maliwanag an bulan asin nasa dalan utro an mga kaakian samo. Nahiling ko si John Lloyd, uto, nakatukro sa may kabatagan, garong nanggagana na naman ning mamiriso.

Bilog, bilog, bilugan. Assignment, assignment, suruntukan...

“Madya, taraguan!” Nagbali ako kina Sunshine dawa dai pa rahay an lugad ko. Nadapla kaya ako kan sarong aldaw. Narahay

naman nin sinapang dahon nin bayawas kaya madali na ining magkagan, tibaad saaga. Ako an natada sa umpiyang, ako an taya. Digdi daa ang base sa batag na tinukruan ni John Lloyd.

“Sampulo!” Kinurahaw kong kusog tanganing maaraman ninda na mapuon na ako maghanap. Atyan kayan, mag time-out pa sinda. Nagduman ako sa may santan, duman kaya sinda pirmi nagtatarago-tago. Atyan, maduman ako sa inutan, sa may kabatagan ta garo may bilog-bilugan duman na kawat. Maluya sana an pagkanta ninda, alagad nadadangog ko.

Si Sunshine na sana an dai ko nakukua. Nagduman ako sa may mga langka, duman sa may aninipot. Gustuhon man pano ni Sunshine nin aninipot, baka nagtatago-tago siya duman mantang nagdadakop-dakop. “Sunshine! Base!” Huna ko si Sunshine.

Ayan si palaka, walang kaawa-awa, abukaka, abukaka, siya’ng palaka!

Mapution man palan an parasakong aki. Sagkod ung gayon-gayon pa an halabang buhok

hematopadya

ryEN paUl SUmayaO