5/19/2018 Kahoy at Seda

1/4

1

Abueva, Mara Angela R. MPs 161

2011-78754 Setyembre 2, 2014

Kahoy at Seda, Hugis at Linya

Sa tuwing pumupunta ako ng Quiapo, napapadaan kami ng aking ina sa kalye

Globo de Oro. Bukod sa agaw-pansin ang kumikinang na gintong bubong sa ilalim ng

araw, nakakapagtaka kung bakit puro mga hugis ng buwan at tatsulok ang disenyo ng

gusaling itinayo ng mga Pilipinong sumasampalataya kay Allah. Bakit kaya may mga

linya na parang mga alon, sumusunod sa hampas ng drum at gong na dumadagundong

sa palibot ng Mosque. Kahit sa mga malong at sarong na ibinebenta sa hindi kalayuan,

mga matitingkad na kulay ng pula, lila at asul ang makikita sa mga pa-ulit-ulit na hugis

heometrikal na nakaimprenta sa mga ito.

Muli kong natagpuan ang mga kakatwang mga hugis nang pumunta ako sa Vargas

Museum para sa isang eksibit. Makikita sa ikatlong palapag ng museo ang mga kahoy

na may ukit ng mga bulaklak o kayay mga tuluyang linya. Tinatawag pala ang mga

ganitong disenyo na ukkil o okil na nangangahulugang sining ng pag-uukit sa kahoy.

Sinasabing nagmula pa ito sa mga Muslim ng Gitnang Silangan na minana at higit pang

pinagyaman ng mga Pilipino sa Mindanao.

Bukod sa mga kasangkapan sa bahay na higit pang pinaganda ng ukkil, sa eksibit ako

unang nakakita ng sari-saring disenyo ng sunduk (grave marker). Taliwas sa

malungkot na kulay ng itim at puti na mga lapida na mayroon ang mga Katoliko,

nagtataglay ng matingkad na mga kulay at may abstraktong porma ang pananda ng

kamatayan ng mga Muslim. Pinupuno ito ng mga guhit at tuldok na tuloy-tuloy na

5/19/2018 Kahoy at Seda

2/4

2

parang bang tubig na malayang nakakadaloy, nagpapahiwatig ng buhay na winawaksi

ang konsepto ng simula at wakas.

Binanggit sa isa sa mga tala ng curator ng eksibit na mahigpit na ipinagbabawal noon

ang paggamit ng hugis ng tao, o maging mga gawain ng tao, bilang paksa ng mga

likhang sining ng mga Muslim. Bagamat walang tiyak na nakasulat sa Koran na ang

gawing ito ay masama, mariin itong tinututulan ng mga konserbatibo dahil

nagpapahayag ito ng pagsamba sa mga diyos liban kay Allah at paglapastangan sa

katawan ng tao bilang sisidlan ng buhay.

Ang sinumang lumabag sa pagbabawal ng mga sining na nagtataglay ng mga hugis-tao

na pigura ay tiyak na susunugin at ang mga manlilikha ay papahirapan. Sa ganitong

kinagawian umusbong ang paglinang sa ibang paraan ng mga Muslim para

maipahayag ang kanilang sining, at ito ay sa pamamagitan ng paggamit ng mga linya at

hugis na malayo sa ipinagbabawal.

Kung si Ligaya Amilbangsa ang tatanungin, tatlo ang uri ng ukkil para sa kanya. Ito ay

ang sumping (bulaklakin), birdo(punongkahoy), at hashash(ahas). Pero may

nagtangkang humiwalay sa mahigpit na sensura at pagkakahon sa mga itinakdang

guhit at hugis. May naglakas-loob na gumamit ng porma ng tao na makikita sa isang

sunduk na mula sa koleksyon ni Floy Quintos. Bagamit hindi mapapansin sa unang

tingin, malalamang para bang nakatindig na batang babae ang pangkabuuang hugis ng

sunduk, at nakatali ang kanyang buhok na para bang nakapusod. Bukod sa

katapangan, nagbibigay ng pagtingin ang lumikha ng babaeng sunduk na malaki ang

potensiyal ng sining na maging mapagpalaya, at tuluyang lumaya dahil sa sining.

5/19/2018 Kahoy at Seda

3/4

3

Sa kabilang bahagi ng Vargas Museum matatagpuan ang isa pang likhang likas

sa mga Muslim. Ang sutla o paghahabi gamit ang sutla siughay (sedang pinaikot). Sa

bawat etnikong pangkat ng Mindanao, may ibat ibang paraan ng paghahabi gamit ang

seda. Sa mga Maranao, mayroong malong landapat malong andonna parehong may

naiibang uri ng pagbuburda. Sa mga taga-Maguindanao, naging kilala ang mga

disenyong plaid na naiiba sa bawat pamilya. Ang mga Yakan naman ay pinagsasama

ang seda at bulak upang magkaroon ng head scarf. Samantala, ang mga Tausug ay

may naiibang paraan ng habi na tinatawag na pisyabit kung saan makakakita ng

kakaibang mga heometrikal na disenyo na masinsing binurda sa seda.

Pula at lila ang nananaig na mga kulay sa bawat malong na naka-eksibit.

Nagbibigay ito ng pakiramdam ng pagiging maharlika na madalas ay sa mga pahina ng

mga aklat pangkasaysayan lamang nakikita. Bukod sa nagagandahang mga malong,

may sedang payong na binurdahan ng mga makikislap na mga bato ang mistulang

nakalutang dahil sa nylon. Pinapaalala nito sa akin ang mga binukot na pinapayungan

ng mga alipin sa tuwing sila ay lumalabas.

Bukod sa mga kulay, hindi nawala sa pagkakayari ng mga sedang tela ang hugis

parisukat, parihaba at magkakarugtong na mga linya. Napakagandang pagmasdan ang

pinagsama-samang mga disenyo na nakahabi sa iisang tela. Kung sana ay

kasingtingkad din ng bawat abaya na nakaexhibit ang kinabukasan ng industriya ng

tradisyunal na paghahabi ng bansa. Kung nagkakaroon sana ng pagpapayabong at

pagpapahalaga ang pamahalaan sa tradisyunal na pamamaraan ng paghahabi, marahil

ang mga de-kalibreng mga malong at sarong ang itinitinda sa Quiapo ngayon.

5/19/2018 Kahoy at Seda

4/4

4

Mahalaga ang espasyong ginampanan ng Vargas Mueseum dahil nilalapit nito

sa mas nakararaming bilang ng mga Pilipino ang Islamikong kalinangan. Maigi ring

itinaon ang eksibit sa mga huling araw ng Eidl.Fitr upang isabay sa banal na piging ng

mga kapatid na Muslim. Sa pamamagitan ng mga sining biswal, mas malayang

ipinapakita ang mga kinasanayan at paniniwala, lalo sa lenteng rehiyunal at relihiyonal.

Kung isasawalang-bahala ang ambag ng kinagisnang sining, tiyak ang lalong

paghihingalo ng pambansang pagkakakilanlan. Mananatiling display na lang sa

pinalamigang mga showroom ng mga museo ang mga kahoy na inukit at telang binurda

ng dunong at danak ng dugo.