Page 1 of 9

િનદશન યોજનાિનદશન યોજનાિનદશન યોજનાિનદશન યોજના , , , , જશોદા નરો મ પિ�લક ચિરટબલ ��ટજશોદા નરો મ પિ�લક ચિરટબલ ��ટજશોદા નરો મ પિ�લક ચિરટબલ ��ટજશોદા નરો મ પિ�લક ચિરટબલ ��ટે ેે ેે ેે ે

સ�ટર ફોર ડવલપમ�ટ ઓ"ટરનિટ#સ $ારા સહાિયત અન (વાહ $ારા સકિલતસ�ટર ફોર ડવલપમ�ટ ઓ"ટરનિટ#સ $ારા સહાિયત અન (વાહ $ારા સકિલતસ�ટર ફોર ડવલપમ�ટ ઓ"ટરનિટ#સ $ારા સહાિયત અન (વાહ $ારા સકિલતસ�ટર ફોર ડવલપમ�ટ ઓ"ટરનિટ#સ $ારા સહાિયત અન (વાહ $ારા સકિલતે ે ે ે ે ંે ે ે ે ે ંે ે ે ે ે ંે ે ે ે ે ં ,

પીવાના પાણી માટેની િનદશન યોજનાઓપીવાના પાણી માટેની િનદશન યોજનાઓપીવાના પાણી માટેની િનદશન યોજનાઓપીવાના પાણી માટેની િનદશન યોજનાઓ

-બોશી-બોશી-બોશી-બોશી ગામ ગામ ગામ ગામ

તાલકો ધરમપરુ ુ , િજ"લો વલસાડ

અમલીકરણઃ પાણી સિમિત, -બોશી

માગદશકઃ માગદશકઃ માગદશકઃ માગદશકઃ જશોદા નરો મ જશોદા નરો મ જશોદા નરો મ જશોદા નરો મ પિ�લક ચેિરટેબલ ��ટપિ�લક ચેિરટેબલ ��ટપિ�લક ચેિરટેબલ ��ટપિ�લક ચેિરટેબલ ��ટ

Page 2 of 9

િનદશન યોજનાિનદશન યોજનાિનદશન યોજનાિનદશન યોજના , , , , જશોદા નરો મ પિ�લક ચિરટબલ ��ટજશોદા નરો મ પિ�લક ચિરટબલ ��ટજશોદા નરો મ પિ�લક ચિરટબલ ��ટજશોદા નરો મ પિ�લક ચિરટબલ ��ટે ેે ેે ેે ે

પહલીપહલીપહલીપહલીેે ેે નજરનજરનજરનજરેેેે............

ગામ -બોશી, તાલકો ધરમપરુ ુ , િજ"લો વલસાડ

અમલીકરણ પાણી સિમિત, -બોશી

માગદશક જશોદા નરો મ પિ�લક ચેિરટેબલ ��ટ

સહયોગ (વાહ, અમદાવાદ

મજંર થયેલ ખચૂ :. ૧૨,૧૮,૮૦૧

સહયોગ :. ૬,૩૫,૬૦૨

જ:રી લોકફાળો :. ૬,૦૭,૫૭૫

એકF થયેલો લોકફાળો :. ૨,૩૮,૬૨૦

થયેલ ંબાધંકામુ વરસાદી પાણી સGંહના ૭૧ ટાકંા

પાણી સિમિતમા ંસHય

સIંયા

૧૧ (૭ બહનેો, ૪ ભાઈઓ)

િનદશનની સૌથી

નPધપાF વાત

િનદશન પરંૂ થતા ંસધીમા ંજ ુ ુ , અ�ય ગામના લોકો આ ગામમા ંબનેલા ટાકંા

જોવા આવી રTા છે, Vમા ંસરકારી યોજનાઓનો લાભ લેતા લોકોનો પણ

સમાવેશ છે.

આ આિદવાસી, ડગંરાળુ િવ�તારમા ંકવાૂ , બોર કે વેરી િસવાય પાણીના કોઈ Yોત

હોઈ જ ન શકે એવી સામા�ય છાપ, -બોશી ગામમા ંવરસાદી પાણીના સGંહ

ટાકંાના િનદશન બાદ દરૂ થઈ રહી છે.

પરૂતી સમજણ આપવામા ંઆવી હોવા છતા,ં લોકફાળા માટે (ારંભે ગામલોકો

તૈયાર જ નહોતા. છેવટે સ�ંથાએ લોકફાળા િવના કામ કરવાનો ઇ�કાર કરી દીધો

]યારે લોકો તૈયાર થયા.

#યિ_તગત ટાકંા હોવા છતા,ં લાભાથ`ઓની ટકડીઓ પાડીને કામ કરવામા ંુ

આ#ય ં.ુ સૌએ સાથે મળીને એકમેકના ટાકંા ખોદતા ંગામમા ંસપં વcયો.

Page 3 of 9

િનદશન યોજનાિનદશન યોજનાિનદશન યોજનાિનદશન યોજના , , , , જશોદા નરો મ પિ�લક ચિરટબલ ��ટજશોદા નરો મ પિ�લક ચિરટબલ ��ટજશોદા નરો મ પિ�લક ચિરટબલ ��ટજશોદા નરો મ પિ�લક ચિરટબલ ��ટે ેે ેે ેે ે

�વૈિeછક સ�થા તથા �વૈિeછક સ�થા તથા �વૈિeછક સ�થા તથા �વૈિeછક સ�થા તથા ંં ંં �થાિનક�થાિનક�થાિનક�થાિનક િ�થિત િ�થિત િ�થિત િ�થિત

જશોદા નરો મ પિ�લક ચેરીટી ��ટજશોદા નરો મ પિ�લક ચેરીટી ��ટજશોદા નરો મ પિ�લક ચેરીટી ��ટજશોદા નરો મ પિ�લક ચેરીટી ��ટ

જશોદા નરો મ પિ�લક ચેરીટી �� ટ લોકો પીવાના પાણી જ:િરયાત બાબતે � વિનભર બને તે માટે

કાય કરતી સ�ં થા છે. સ�ં થાનો મI યુ અિભગમ વિંચત સમદાયોુ ને (ાથિકતા અપાવવી, બહનેોની ભાગીદારી

વધારવી તથા િવકાસની (િgયામા ં લોકો પોતાની સમ� યા સમV અને તેના ઉકેલ માટે કટીબi થાય,

કામગીરીના દરેક તબjે ભાગ લેતા થાય તેવા (ય]નો કરવાનો છે.

આ સદંભમાં , સ�ંથાએ (વાહના સાથમા,ં દિk ણ ગજુરાત િરmયનમાથંી ધરમપરૂ તાલકાનાુ

nતિરયાળ -બોશી ગામમા ંવરસાદી પાણી સGંહના ંટાકંાન ં ુિનદશન તૈયાર કય છેુp .

ધરમપરૂ કે કપરાડા તાલકામા ં આ (કારના ં � �ુ _ચર અગાઉ બનાવવામા ં આ# યા ં નથી. આ બે

તાલકાઓુ નો મોટા ભાગનો ભૌગોિલક િવ� તાર ડગંરાળ અને પથરાળ છેુ . Vના કારણે વરસાદન ં પાણી ુ

જમીનમા ંજોઈએ એટલ ંઉતરત ંનથીુ ુ . તેમ છતા,ં આ િવ� તારના લોકોમા ંમા� યતા ઘર કરી ગઈ છે કે કવાૂ ,

બોર કે વેરી જ માF ને માF પીવાના પાણીના Yોત છે. હવે -બોશી ગામમા ંવરસાદી પાણી સGંહના ટાકંાન ં ુ

િનદશન તૈયાર કરવામા ંઆવતા ં લોકોમા ં િવsાસ આ# યો છે કે આપણા િવ� તાર માટે કવાૂ , બોર કે વેરી

િસવાય બીt પણ Yોત છે.

-બોશી-બોશી-બોશી-બોશી ગામમા ંપાણીની િ�થિત ગામમા ંપાણીની િ�થિત ગામમા ંપાણીની િ�થિત ગામમા ંપાણીની િ�થિત

ગામમા ંપાણીના Yોત તરીકે આઠ કૂવા, પાચં હ�ે ડપપં અને બે તળાવ છે. પરંત આ તમામ માચ ુ

મિહના સધીમા ંસકાઈ tય છેુ ુ . ]યારબાદ લોકોએ એકથી-દોઢ િક.મી. દરૂ વહતેી નદીમાથંી પાણી ભરી લાવવ ું

પડત ંહત ંુ .ુ છે" લા Fણ મિહના yયારે પાણીની મzકેલી ુ પડતી હતી ]યારે બપોર પછીના સમયે ઘરના બે-Fણ

સH ય તો પાણીના ંકામ માટે જ રોકાઈ રહ ેતેવી િ�થિત હતી. આ ગામનો વસવાટ ડગંર પર જ હોવાથી વધ ુ ુ

પાણી પણ ન લાવી શકાય. નmકના કવાૂ મા ંકદાચ રાFે થોડ ંપાણી સGંહ થાય તો બહનેો રાFે જ બેડાંુ ની

લાઇન લગાવે yયારે નબંર આવે ]યારે માડં એક બેડ ંભરાયુ . ગામની આવી પીરિ�થિતને િહસાબે ગામમા ંકોઈ

ક� યા આપવા તૈયાર ન થાય.

િનદશનનો હત અન સમજિનદશનનો હત અન સમજિનદશનનો હત અન સમજિનદશનનો હત અન સમજ ે ુ ેે ુ ેે ુ ેે ુ ે (વાહના િનદશન કાયgમનો મI યુ હતે પીવાના પાણી અને � વુ e છતાના kેFે નીિત િવષયક

બદલાવ અને િહમાયતનો છે. દ� તાવેmકરણ એન ુંમહ]વન ંપાસ ંુ ુ છે. (વાહની સH ય સ�ં થાઓ $ારા કલ ુ ૩૭

િનદશનો તૈયાર કરવામા ંઆ# યાં છે.

લોકો કામગીરીન ં અમલીકરણ કરવા સkમ બને તે માટે જ:રી માિહતીુ , માગદશન , મદદ,

kમતાવધન અને ટેકો આપવાની ભિૂમકા સ�ં થાએ ભજવવાની હતી. (ોV_ટ દરિમયાન એવી પiિતઓનો

ઉપયોગ કરવાનો હતો, V સરળ, સાદી, સ� તી હોય, V લાબંે ગાળા સધી ટકે અનેુ િવકાસની (િgયાને

મદદ:પ થાય. લોકો � વિનભરતા તરફ ડગ માડેં અને તેમના nદર પોતાપણાની ભાવના િવકસે .

આ નમનૂા:પ કાય $ારા બીt ગામોમા ં(ેરણા આપી સૌ પોતપોતાન ંપાણી મેળવવા � વા ુ વલબંનના

માગ ત રફ આગળ વધે એ હતે અને સમજ સાથે આ િનદશન કાય કરવામા ંઆ#ય ંછેુ ુ .

Page 4 of 9

િનદશન યોજનાિનદશન યોજનાિનદશન યોજનાિનદશન યોજના , , , , જશોદા નરો મ પિ�લક ચિરટબલ ��ટજશોદા નરો મ પિ�લક ચિરટબલ ��ટજશોદા નરો મ પિ�લક ચિરટબલ ��ટજશોદા નરો મ પિ�લક ચિરટબલ ��ટે ેે ેે ેે ે

િનદશનની (િgયાિનદશનની (િgયાિનદશનની (િgયાિનદશનની (િgયા ગામના ંકલ સાત ફિળયાંુ ઓમાથંી Fણ ફિળયાઓંનો સમાવેશ કરી કલ ુ ૭૧ વરસાદી પાણી સGંહના

ટાકંા બાધંવામા ંઆ#યા છે. આ વરસાદી પાણી સGંહના ટાકંા હોળી પછીના Fણ મિહના, yયારે કૂવા કે બોરમા ં

પાણી ખટૂી tય ]યારે ખાસ ઉપયોગ થશે. આ પાણીનો ઉપયોગ ખાસ પીવા માટે, રસોઇ બનાવવા માટે જ

થશે.

િનદશનની (િgયા સરળ નહોતી . આપણા સમાજમા ં અસમાનતાનો મI યુ (� છે. Vન ં (િતિબંબ ુ

-બોશી ગામમા ં(થમ મીિટંગમા ંજોવા મ�ય ં.ુ મીિટંગમા ંગામના આગેવાનો સાથે ચચા કરવામા ંઆવી કે

પીવાના પાણીનો અને � વe છતાનો સીધો સબંધં બહનેોને હોય છે. જો બહનેો મીિટંગમા ં હાજર ન હોય તો

એમને ખરેખર કેવી કેવી મzકેલીઓ પડે છે એનો િચતાર ઊભો ન થાયુ . ઘરના ંબધા જ કામોની જવાબદારી

બહનેો પર જ હોય છે. Vમ કે દૂરથી પાણી લાવવ ં,ુ રસોઇ બનાવવી, સાફ-સફાઈ કરવી વગેરે. જો િનદશનન ં ુ

અસરકારક પિરણામ લાવવ ં ુહોય તો આ કાયgમમા ંબહનેોની સહભાગીદારી હોવી અિનવાય છે .

yયારે બીm વખત ગામમા ંમીિટંગ કરવામા ંઆવી ]યારે બહનેોની સIં યામા ંવધારો થયો અને સૌએ

પીવાના પાણી માટે સવ�ે� ડ િવક" પ શોધી ગામમા ંઅમલીકરણની તૈયારી બતાવી.

લોકફાળાની આનાકાનીલોકફાળાની આનાકાનીલોકફાળાની આનાકાનીલોકફાળાની આનાકાની

Gામજનો સાથેની મલાકાત દરિમયાન કામુ ગીરીન ં અમલીકરણ કેવી રીતે કરવામા ંઆવશે તેની ુ

િવગતો સાથે સ�ં થાની કામગીરી િવશે માિહતી આપવામા ં આવી. સાથે �પ�ટ કરવામા ં આ#ય ં કે ગામમા ંુ

પીવાના પાણીની #યવ�થા માટે V કંઈ (યાસો કરવામા ંઆવશે તેમા ંલોકફાળો હોવો અિનવાય છે . રોકડ

ફાળો આપી શકાય તેમ ન હોય તો �મદાનનો િવક"પ પણ હતો, પરંત ુGામજનો �મદાન માટે તૈયાર ન

હતા. Gામજનોની દલીલ હતી કે તેઓ બધ ં ુજ મફત કરવા તૈયાર નથી, ઓછામા ંઓછી અડધી રોm તો

ચકૂવવી જ જોઈએ. yયારે સ�ંથા અને (વાહનો અિભગમ હતો કે જો લોકફાળો હોય તો જ કામગીરી કરવામા ં

આવશે.

સ�ંથા તરફથી લોકફાળાના મહ]વની �ડી સમજ આપવામા ંઆવી હોવા છતા ંલોકોમા ંઆનાકાની

જોઈને છેવટે સ�ંથાએ લોકોને િવચારવા માટેનો સમય આપીને �પ�ટ ક� ં કે જો ગામલોકો તેમના પોતાના ુ

કામ માટે લોકફાળો આપવા તૈયાર ન હોય તો સ�ંથા ગામમા ંકામ કરશે નહ�. આ નકારની ધારી અસર થઈ

અને સ�ં થાને સામેથી tણ કરવામા ંઆવી કે ગામલોકો લોકફાળો આપવા તૈયાર છે અને :. ૧૦૦/- રોકડા

ભરવા માગતા લોકોની યાદી પણ તૈયાર જ છે. પછી તો ગામનો એક પિરવાર લોકફાળો આપી શકે તેમ

નહોતો તો બીt ગામલોકોએ તેની જવાબદારી ઉપાડી લેવાની તૈયારી પણ બતાવી. આ રીતે ગામલોકો

તૈયાર થયા કે પીવાના પાણી માટે V પણ કામગીરી કરીશ ંએની જવાબદારી ુ તેમની પોતાની છે.

ગામની િ�થિતનો પાકો nદાજગામની િ�થિતનો પાકો nદાજગામની િ�થિતનો પાકો nદાજગામની િ�થિતનો પાકો nદાજ

િનદશનની (િgયાને આગળ ધપાવતા ં ગામની પાયાની માિહતી એકF કરવામા ંઆવી. આ માટે

(થમ ઘેર ઘેર સવ�ની કામગીરીન ંઆુ યોજન કરવામા ંઆ#ય ં.ુ એમા ંદરેક ઘરમા ંકેટલા સH યો છે, શ ંકામ કરે ુ

છે, ઘરોમા ંિશkણન ં(માણ શ ંછેુ ુ , કયો સમદાય વધ વિંચત રહી ગયો છેુ ુ , કયો સમદાય આગળ આવી શ�ો ુ

છે, ગામના સામિહક (�ો શ ંછેુ ુ , પીવાના પાણીનો (� છે તો �ા કારણોસર છે, Yોત જ નથી કે છે, એમા ંશ ું

ખામી છે, �ા કારણોસર પાણી નથી મળત ંવગેરે તમામ માિહતી એકF કરવામા ંઆવીુ .

Page 5 of 9

િનદશન યોજનાિનદશન યોજનાિનદશન યોજનાિનદશન યોજના , , , , જશોદા નરો મ પિ�લક ચિરટબલ ��ટજશોદા નરો મ પિ�લક ચિરટબલ ��ટજશોદા નરો મ પિ�લક ચિરટબલ ��ટજશોદા નરો મ પિ�લક ચિરટબલ ��ટે ેે ેે ેે ે

પીપીપીપી....આરઆરઆરઆર....એએએએ....ની (વિ ની (વિ ની (વિ ની (વિ ૃૃ ૃૃ

સમG ગામની પાયાની માિહતી લીધા પછી V બાબતો ખટૂતી હતી તેને માટે પી.આર.એ.ની બીm

ત કનીકોનો ઉપયોગ કરવામા ંઆ# યો Vમ કે સામાિજક નકશો, સસંાધનોનો ન_શો વગેરે. પી.આર.એ.નો બીજો

ઉ�ેશ એ પણ છે કે સ�ં થા અને Gામજનોની સમજ એક થાય અને બનેં એક c યેય માટે કામ કરવા તૈયાર

થાય.

સસંાધનોનો ન_શો

સસંાધનોના ન_શા $ારા કવાૂ ઓ,

બોર, ચેકડમ, કાચો ડેમ કે અ� ય Yોત સિહત

હાલમા ં V Yોત છે તે કેટલા સમયથી

કાયરત છે , બધં હાલતમા ં છે તો �ા

કારણોસર બધં છે એ માિહતી મેળવી નjી

કરવામા ં આ# ય ં ુ કે ભિવ� યમા ં આપણે કેવા

(કારના ંકામ આયોજનમા ંલેવા જોઈએ.

પિરવારોનો ન_શો

પિરવારનો ન_શો તૈયાર કરીને ગામમા ં�ા ંઘરો �ા ં�ા ં છે, કેવા (કારની જમીન પર છે, કયા

સમદાુ યની ગામમા ં(ભતા છેુ , કોને િનદશન મા ં(ાથિમકતા આપવી જોઈએ, વગેરે માિહતી એકF કરાઈ.

Gા�ય સગંઠનોની ભિૂમકા Gા�ય સગંઠનોની ભિૂમકા Gા�ય સગંઠનોની ભિૂમકા Gા�ય સગંઠનોની ભિૂમકા

િનદશનનો સાચો હતે િસi થાય તે ુ માટે ગામમા ં૧૦થી ૧૨ # યિ_તઓના જથની રચના કરવાન ંનjી ૂ ુ

કરવાન ં આ#ય ંુ .ુ એવ ં જથ V એક ુ ૂ સમાન ઉ�ેશની િદશામા ં િવચારી શકે, Vના $ારા ગામમા ં કોઈ પણ

માિહતીનો (ચાર-(સાર થાય, સગંઠન જ ગામને � વાવલબંનના માગ તરફ દોરે , ગામમા ંસમ� યા શ ંછેુ , કઈ

સમ� યાને (ાધા� ય આપવાન ં છે તે ુ આ સગંઠન જ નjી કરે. િનદશન (ોV_ટ માટે ગામમા ં બે (કારના

સગંઠનોની રચના કરવાન ંનjી કરવામા આ#ય ંુ ુ - પાણી સિમિત અને બહનેોના ંજથૂ .

પાણી સિમિત

આ િનદશન (ોV_ટ માટે પાણી સિમિતની રચના કરવામા ં આવી , Vમા ં ખાસ કરીને બહનેોની

ભાગીદારી વધ છેુ . બહનેો વધ અસરકારક રીતે કામ કરી શકે તે માટે ભાઈઓને પણ સિમિતમા ં સામેલ ુ

કરવામા ં આવેલા છે. V કોઈ કામગીરી થશે એ પાણી સિમિત $ારા જ થશે અને ભિવ� યામા ં આવનારા

સરકારી અને કે અ� ય (ોV_ટ પણ આ પાણી સિમિત $ારા જ થશે તેવ ં ુનjી કરવામા ંઆ#ય ં.ુ એમના $ારા

કામ થશે તો એમને કામગીરી (] યે લાગણી, પોતાપણાની ભાવના ઉદભવશે અને સાથે V કામગીરી થશે

એની tળવણી સારી રીતે થઈ શકશે. yયા ંસધી પાણી અને � વુ e છતાની # યવ� થામા ંલોકો કે� � �થાને નહ�

હોય, જનમત નહ� કેળવાય ]યા ંસધુી આ સેવાઓ અસરકારક નહ� બની શકે.

Page 6 of 9

િનદશન યોજનાિનદશન યોજનાિનદશન યોજનાિનદશન યોજના , , , , જશોદા નરો મ પિ�લક ચિરટબલ ��ટજશોદા નરો મ પિ�લક ચિરટબલ ��ટજશોદા નરો મ પિ�લક ચિરટબલ ��ટજશોદા નરો મ પિ�લક ચિરટબલ ��ટે ેે ેે ેે ે

બહનેોના ંજથોૂ

પીવાના પાણીના મ�ા સાથે � વુ e છતા અને બચત Vવા અ�ય મહ]વના મ�ાઓ પર પણ બહનેો ુ

િવશેષ cયાન આપી શકે તે માટે બહનેોના ં�વસહાય જથો રચવા પર પણ cયાન આપવામા ંઆ#ય ંૂ .ુ

િનદશનનો ભૌિતક દિ�ટકોણિનદશનનો ભૌિતક દિ�ટકોણિનદશનનો ભૌિતક દિ�ટકોણિનદશનનો ભૌિતક દિ�ટકોણ ૃૃ ૃૃ

વરસાદી પાવરસાદી પાવરસાદી પાવરસાદી પાણીના ટાકંાન ંબાધંકામણીના ટાકંાન ંબાધંકામણીના ટાકંાન ંબાધંકામણીના ટાકંાન ંબાધંકામુુ ુુ

પીવાના પાણીની મI યુ

જ:િરયાતનો ઉપાય બતાવતા ંGામજનોએ

િવચાર દશા# યો કે અહ�થી Fણ કી.મી. દર ૂ

ઉપલપાડા ગામમા ં પાણી પરવઠા બોડ ુ

$ારા કૂવો બનાવવામા ં આ# યો છે તેમા ં

આખા વષ દરિમયાન પીવાન ંપાણી મળી ુ

રહ ે છે. આ કવાૂ માથંી પાઇપલાઇન કરી

આ ફિળયાની મzકેલી દર ુ ૂ કરી શકાય તેમ છે. જોકે એ ઉપલપાડા ગામ એના કવાૂ માથંી પાણી આપવા માટે

તૈયાર હશે કે કેમ એની ખાતરી નહોતી. એ પછી સ�ં થાએ વરસાદી પાણીના સGંહના ટાકંા િવશેની સમજ

આપી. આ ગામ ડગંર પર વ� ય ંુ ુહોવાથી કવાૂ કે વેરી Vવા નવા Yોત બનાવાય તો પણ પીવાના પાણીની

સમ� યા હલ થઈ શકે તેમ નહોતી. સ�ંથાના કાયકરોને Gામજનો સાથેની (થમ મલાકાતમા ં જ વરસાદી ુ

પાણી સGંહના ટાકંાનો િવચાર આવી ગયો હતો.

આ રીતે, િવિવધ સામાિજક (િgયાઓનો સાથ લઈને nતે ગામના કલ સાુ ત ફિળયામંાથંી Fણ

ફિળયાનંો સમાવેશ કરી કલ ુ ૭૧ વરસાદી પાણી સGંહના ટાકંા બાધંવામા ંઆ#યા.

� થા� થા� થા� થાિનક સસંાિનક સસંાિનક સસંાિનક સસંાધનોનો વપરાશધનોનો વપરાશધનોનો વપરાશધનોનો વપરાશ

ગામની નmકથી નદી પસાર થતી હોવાથી નદીમાથંી રેતી ચાળી સાઇટ સધી ટે� પોુ મા ં પહPચાડી

ટાકંાના ં બાધંકામ માટે ઉપયોગ કરવામા ંઆવેલ છે. Vમા ંલાભાથ`ઓએ નદીમા ં જ રેતી ચાળી રેતી વધ ુ

જ� થો સાઇટ સધી પુ હPચે એ (માણે # યવ� થા ગોઠવવામા ંઆવી હતી.

� �� �� �� �_ચર િન_ચર િન_ચર િન_ચર િનભાવણી માટે � થાભાવણી માટે � થાભાવણી માટે � થાભાવણી માટે � થાિનક kમતાિનક kમતાિનક kમતાિનક kમતા

આ � �_ચરના ં બાધંકામો ઘરે-ઘરે કરવામા ંઆ# યા ં છે. હ�ે ડપપંની tળવણીની તાલીમ આપવાન ું

આયોજન કરેલ છે. લોકો પોતાની માિલકી હઠેળ એની િનભાવણી કરવાની રહશેે. ઉપરાતં, ટાકંા ૩૦ વષ સધી ુ

ટકાઉ રહ ેઅને પિરવારની પોતાની માિલકી હઠેળ સચવાતા રહ ેતેમ છે. આ િનદશન કામગીરીથી લોકો હવે

ભિવ� યમા ંપોતપોતાની રીતે ટાકંાન ંઅમલીકરણ કરશે અને આજબાજના Gામજનો સરકારની યોજનાને હાથ ુ ુ ુ

ધરી નવા � �_ચર ઊભા ંકરશે. કPgીટના ટાકંા લાબંો સમય ટકી રહ ેતેવી િડઝાઈનના છે.

Page 7 of 9

િનદશન યોજનાિનદશન યોજનાિનદશન યોજનાિનદશન યોજના , , , , જશોદા નરો મ પિ�લક ચિરટબલ ��ટજશોદા નરો મ પિ�લક ચિરટબલ ��ટજશોદા નરો મ પિ�લક ચિરટબલ ��ટજશોદા નરો મ પિ�લક ચિરટબલ ��ટે ેે ેે ેે ે

િનદશનન ંનાવી�યિનદશનન ંનાવી�યિનદશનન ંનાવી�યિનદશનન ંનાવી�ય ુુ ુુ

વરસાદી પાણીના ટાકંા આ િવ� તાર માટે નવા (કારન ં સાધન છેુ . V લોકોની તાલકા મથક કે ુ

આજબાજનાંુ ુ ગામડાઓમા ંસતત આવનજવન થતી હોય એ લોકો માટે નહ� પરંત ગામમાંુ જ રહતેા ંબહનેો

માટે આ કામગીરી નવીન છે.

અડચણોઅડચણોઅડચણોઅડચણો

િનદશન માટે ટાકંાન ં ુ કPgીટ કામ હોવાથી એના માટે � લેટ જોઈએ. આ કાય આ િવ� તા રમા ં નવ ું

હોવાથી કોઈ કો��ા_ટર પાસે પરૂતો માલસામાન ન હતો. એનો ખચ પણ વધ થતો હોવાથી ક ુ િડયા ખચ કરી

શકે તેવી પિરિ�થિત ન હતી. કામ શ: કરવા માટે � લાયવડના ફરમા બનાવી ુ (ય]ન કરવામા ંઆ#યો પણ તે

સફળ ન થયો. ]યાર બાદ લોખડંના � લેટવાળા ફરમાઓનો ભાવ લઈ ઓડર આપવામા ંઆ# યો પરંત આપેલો ુ

ઓડર Fણ જ� યાએ રદ કયા પછી ફરમા બની શ�ા. એમા ં પણ નબળાઈ જણાતા ફરીથી રીપેર�ગ કરી

ફરમાને ઉપયોગમા ં લેવામા ં આ# યો. ઉપરાતં, સીમે� ટના મયાિદત જ� થા થી સીમે� ટ સમયસર ન મળતા ં

કામગીરી સમયસર પણૂ થઈ શકી નહ� .

પાણીની ઉપલિ�ધપાણીની ઉપલિ�ધપાણીની ઉપલિ�ધપાણીની ઉપલિ�ધ,,,, ગગગગુુુણુવ ા અને આરો�ય પર અસરણવ ા અને આરો�ય પર અસરણવ ા અને આરો�ય પર અસરણવ ા અને આરો�ય પર અસર

એક ટાકંામા ંપાણીનો કલ જ� થોુ ૧૦,૦૦૦ િલટર રહશેે. ચોમાસા દરિમયાન વરસાદન ંપાણી પાણીના ંુ

ટાકંામા ંસGંહ થઈ વધારાન ંપાણી ઓવર�લો $ારા નmકનાુ બોરમા ંિરચાિજ �ગ તરીકે tય અથવા નmકમા ં

ખેતર હોય તો પાકમા ંપાણીનો ઉપયોગ થઈ શકે તેમ છે.

વરસાદી પાણીના ટાકંામા ં સGંહ થયેલ પાણીની ગણવ ાુ વધ સારી રહશેેુ . (વાહ િનદશનની

કામગીરી પણૂ થતા ંટાકંામા ં_લોરીનેશન કરવા માટે નmકના આરો�ય કે��માથંી _લોિરનની ગોળીઓ અથવા

ટીસીએલ પાવડર મેળવવાની પાણી સિમિતને સમજણ આપવામા ં આવી છે. આ ઉપરાતં, યો� ય કીટનો

ઉપયોગ કરી પાણીની ગણવ ા નjી કરવામા ંઆવશેુ .

Page 8 of 9

િનદશન યોજનાિનદશન યોજનાિનદશન યોજનાિનદશન યોજના , , , , જશોદા નરો મ પિ�લક ચિરટબલ ��ટજશોદા નરો મ પિ�લક ચિરટબલ ��ટજશોદા નરો મ પિ�લક ચિરટબલ ��ટજશોદા નરો મ પિ�લક ચિરટબલ ��ટે ેે ેે ેે ે

િનદશનનો આિથ�ક દિ�ટકોણિનદશનનો આિથ�ક દિ�ટકોણિનદશનનો આિથ�ક દિ�ટકોણિનદશનનો આિથ�ક દિ�ટકોણ ૃૃ ૃૃ વરસાદી પાણી સGંહના ટાકંામા ંમાથાદીઠ ખચ : . ૩૨૪૨/- થયો છે. આ િવ�તારમા ંપાણીની મzકેલી ુ

અને આ ટાકંાથી થનારા ફાયદાને જોતા ંલોકો માટે આ ઘણ ંફાયદાકારક કામ છેુ . જશોદા નરો મ પિ� લક

ચેિરટેબલ �� ટ, (વાહ અને લોકફાળા એમ Fણ પkો $ારા નાણાકીય ફાળો આપવામા ંઆ# યો છે.

ઉપરાતં, આ #યવ�થામા ં �વeછતાની tળવણી િસવાય સચંાલન માટે વીજળી Vવો કોઈ ખચ ન

હોવાથી આિથ�ક રીતે તે ટકાઉ છે. તેની િનભાવણીની જવાબદારી V તે પિરવારોની છે.

છાપરા પરથી વરસાદ નીચે પડતા ંપડતા ંજમીનન ંધોવાણ થત ંહત ંતે હવે અટ� ંછેુ ુ ુ ુ . ઉનાળાના

Fણ માસ દરિમયાન પડતી મz કેુ લીમા ંબહનેો એકથી દોઢ કી.મી. દરથી પાણી માથા પર લાવવ ંપડત ંૂ ુ ુએ

ઝઝંટ આ વષથી મટી જશે. હવે બહનેો જોઈએ ]યારે પાણી હ�ે ડપપં $ારા લઈ શકે અને ખેતરમા ંપણ પણૂ

સમય આપી શકે.

િનદશનનો સામાિજક દિ�ટકોણિનદશનનો સામાિજક દિ�ટકોણિનદશનનો સામાિજક દિ�ટકોણિનદશનનો સામાિજક દિ�ટકોણ ૃૃ ૃૃ િનદશનની (િgયા દરિમયાન શ:આતમા ંમફત �મદાનની ના પાડનારા ગામલોકો સમય જતા ંઆ

સમG (િgયાન ુંમહ]વ સમyયા છે. િનદશનને કાર ણે બહનેો તેમનો મત રજ કરતા ંથયા ંછે અને તેમનામા ંૂ

આગેવાનીની આવડત પણ િવકસી છે. પાણી સિમિતના મિહલા સH યને V કામગીરી સPપવામા ંઆવી હતી એ

પણ તેમણે અસરકારક રીતે બtવી હતી.

લોકોમા ંસપં વcયો એ બીm નPધપાF સામાિજક અસર છે. #યિ_તગત ટાકંા હોવાથી લોકો સામા�ય

રીતે પોતપોતાની રીતે સમય મળે ]યારે ખોદાણકામ કરતા હતા. પરંત,ુ ખાડામા ંમોટા મોટા પ�થર આવતા ં

તેને કાઢવા માટે સૌએ એક થઈને (ય]નો કયા. પછી તો બાર-બાર લાભાથ`ઓની ટુકડીઓ પાડવામા ંઆવી.

એ ટકડીમા ંએુ ક ઘરમાથંી એક સH ય એમ બાર ખાડાઓન ંબાધંકામ પણૂ થાય ] યાંુ સધી બાર સH યોુ કામ કરે

એ (માણે ૭૧ વરસાદી પાણી સGંહના ટાકંામા ં સિહયારું �મદાન કરવામા ં આ# ય ં ુ હત ં.ુ સાથે બાધંકામ

દરિમયાન પાણી છાટંવાની કામગીરીમા ં પણ લાભાથ`ઓનો મI યુ ફાળો હતો. ટાકંામા ં ભરવા માટેની રેતી

ચાળવા માટેનો મોટો ચાળણો પણ લાભાથ`ઓ લોકફાળો કરીને લા#યા. ખોદાણ બાદ ટાકંાના બાધંકામ અને

સામGી ઉતારવાની કામગીરીમા ંપણ લોકનો મIય ફાળો રTોુ .

(શાસન અન સ� થા(શાસન અન સ� થા(શાસન અન સ� થા(શાસન અન સ� થાે ંે ંે ંે ં કીકીકીકીયયયય માળખ માળખ માળખ માળખુંુ ંુ ંુ ં અહ� #યિ_તગત પાણીના ટાકંા બનાવવામા ંઆ#યા હોવા છતા,ં ગામ લોકોના િહતમા ંલાબંા ગાળાની

tળવણી અને �વeછતાના આGહમા ં પાણી સિમિતની િનણાયક ભિૂમકા રહ ે તે માટે તેને પરૂતી સkમ

બનાવવાના (યાસો કરવામા ંઆ#યા છે. પાણી સિમિતને પાયાની તાલીમો આપવામા ંઆવી છે. Vમા ંખાસ

કરીને પાણી સિમિત શા માટે, તેની જવાબદારીઓ અને તેની સામાિજક અને ભૌિતક (િgયામા ંભિૂમકા વગેરે

મ�ાઓનો સમાવેશુ કરવામા ંઆ#યો છે.

વરસાદી પાણી સGંહના ટાકંા એ આ િવ� તાર માટે નવીન:પ છે. ગામમા ં િશkણન ં(માણ ખબૂ જ ુ

ઓ� ંતેમ, નવા Yોત િવશેની tણકારી નહોતી, તેમ છતા,ં લોકો નવા Yોત જોયા િવના જ તેને �વીકારવા

તૈયાર થયા તે આ િનદશનની મોટી ઉપલિ�ધ હતી . ખાસ કરીને બહનેોની નેતાગીરીએ આમા ંમહ]વનો ફાળો

Page 9 of 9

િનદશન યોજનાિનદશન યોજનાિનદશન યોજનાિનદશન યોજના , , , , જશોદા નરો મ પિ�લક ચિરટબલ ��ટજશોદા નરો મ પિ�લક ચિરટબલ ��ટજશોદા નરો મ પિ�લક ચિરટબલ ��ટજશોદા નરો મ પિ�લક ચિરટબલ ��ટે ેે ેે ેે ે

ભજ# યો છે. આ (િgયા દરિમયાન ગામલોકોની �પી શિ_તઓ પણ બહાર આવી. Vમ કે ખોદાણકામ સમયે

માપ કરતી વખતે Gામજનો પાસે મેઝરટેપ તો ન હોય તો એના ઉપાય તરીકે તેમણે ચોjસ માપની વાસંની

લાકડી બનાવી લીધી !

નીિત િવષયક િહમાયત માટ આશનીિત િવષયક િહમાયત માટ આશનીિત િવષયક િહમાયત માટ આશનીિત િવષયક િહમાયત માટ આશેેેે યયયય આ ગામમા ં પાણીના ટાકંા બનાવવા પાછળ નીિત િવષયક િહમાયતનો V મIય આશય હતો તે ુ

અ]યારથી જ પાર પડી રTો છે. અહ� િનદશનની (િgયા પણૂ થયા પછી તાલકાના ંઅ�ય ગામોમાં ુ , yયા ં

વા�મો અને સરકારના અ�ય કાયgમો હઠેળ વરસાદી પાણીના સGંહના ટાકંા બનાવવામા ંઆવના રા છે ]યાનંા

લાભાથ`ઓ -બોશી ગામના (ેરણા (વાસે આવી રTા છે. હવે આ ગામ ઉપરાતં અ�ય ગામના લોકોને પણ

દૃઢ િવsાસ બેસવા લા�યો છે કે આ ડગંરાળ િવ�તારમા ંપીવાના પાણીની સમ�યાના ઉપાય માટે વરસાદી ુ

પાણીનો ટાકંા $ારા સGંહ એક મહ]વનો ઉપાય છે.

વધ માિહતી માટે સપંકુ : (વાહ મcય�થ કાયાલય(વાહ મcય�થ કાયાલય(વાહ મcય�થ કાયાલય(વાહ મcય�થ કાયાલય

m-૨, રkા એપાટમે�ટ , ૨૦૦, આઝાદ સોસાયટી, પોિલટેકિનક રોડ, -બાવાડી, અમદાવાદ - ૧૫

ફોનઃ ૦૭૯-૨૬૭૬ ૨૫૯૦, ૨૬૭૬ ૩૯૮૪ E-mail: pravah@gmail.com, Website: www.pravah-gujarat.org